das goethe-institut krakau

Transkrypt

GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE
1992-2012
GOETHE-INSTITUT KRAKAU
2
Kraków 2012
SPIS TREŚCI
INHALT
6
Słowo wstępne
Daniel Göpfert, dyrektor Goethe-Institut w Krakowie
8
Gratulacje:
Klaus-Dieter Lehmann
Magdalena Sroka
Heinz Peters
7
Vorwort
Daniel Göpfert, Leiter des Goethe-Instituts Krakau
9
Grußworte
Magdalena Sroka
Heinz Peters
15
Über zwanzig Jahre Goethe-Institut Krakau
berichten unsere Partner und Freunde
24
Fakten und Zahlen aus dem Leben des Instituts
27
Das Palais Potocki – die stürmischen Geschicke des Gebäudes
31
Goethe bei den Potockis – Reportage
von der Einweihung des Instituts
Kalendarium 1992-2012
33
Zeitleiste 1992-2012
53
Katarzyna Fortuna,
Z Krakowa do Düsseldorfu
53
Katarzyna Fortuna,
Von Krakau nach Düsseldorf
59
Festiwale i wykłady
Audio Art
[email protected]/ch
Co to jest architektura?
O miłości między Innymi
Projektowanie nowoczesności
Unsound
59
Festivals und Programmreihen
Audio Art
Was ist Architektur?
Die Liebe der Anderen
Designing Modernity
Unsound
67
Biblioteka miejscem spotkań
67
Die Bibliothek als Ort der Begegnung
71
Dwadzieścia lat działu językowego – wywiady
71
Zwanzig Jahre Sprachabteilung – Interviews
78
Pracownicy Goethe-Institut
78
Die Mitarbeiter des Goethe-Instituts
14
Nasi przyjaciele i partnerzy o dwudziestu latach
Goethe-Institut w Krakowie
24
Fakty i liczby z życia Instytutu
27
Pałac Potockich – burzliwe dzieje budynku
31
Goethe u Potockich – reportaż z otwarcia Instytutu
33
SŁOWO WSTĘPNE
Wyobrazić sobie Kraków bez Goethe-Institut byłoby dziś nieco
trudniej: od dwudziestu lat urzęduje on w sercu miasta, a dokładnie w Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20, we wspaniałym
sąsiedztwie Wieży Ratuszowej, Sukiennic i Kościoła Mariackiego.
Katalog, który trzymają Państwo w rękach, ma za zadanie pokazać, jak wyglądała praca Instytutu w Krakowie od momentu jego
założenia – 21 maja 1992 roku.
Przeszukując archiwa i rozmawiając z naszymi współpracownikami oraz przyjaciółmi, natknęliśmy się na tak wiele ciekawych
projektów, prawie już zapomnianych anegdot i pięknych wspomnień, że niemożliwym byłoby przytoczenie w tym miejscu ich
wszystkich.
Czy wiedzieliście Państwo, że Goethe-Institut w latach 90. organizował szkolenia dla tysięcy rusycystów, którzy po 1989 roku
stanęli przed koniecznością zmiany zawodu? Przypominają sobie
Państwo Maraton berliński – dni i noce pełne kulturalnych wydarzeń: odczytów, rozmów, koncertów, które trwały do wczesnych
godzin porannych? Albo ścisły związek Instytutu z wieloma festiwalami, które dziś należą do stałego repertuaru kulturalnego
miasta, np. Audio Art, Unsound, Miesiąc Fotografii oraz O miłości
między Innymi.
Goethe-Institut od dwudziestu lat nieustannie pojawia się na
kulturalnej mapie Krakowa w nowych rolach – zawsze jako niezawodny i godny zaufania partner, a także pełen kreatywnych
pomysłów inicjator.
Wyjątkowe w krakowskim Instytucie jest to, że wielu jego pracowników tworzyło go dwadzieścia lat temu i również dziś może
być z nami – świętując jednocześnie swój osobisty jubileusz.
To oni przeżyli i tworzyli opisaną tu historię.
Dziękuję wszystkim współpracownikom, partnerom i przyjaciołom Instytutu za ich wielkie zaangażowanie w ciągu ostatnich
dwóch dekad. Życzę nam wszystkim równie ciekawej i przede
wszystkim wspólnej przyszłości!
VORWORT
Es ist kaum mehr aus Krakau wegzudenken: Seit 20 Jahren hat
das Goethe-Institut seinen Sitz im Herzen der Stadt, im PotockiPalais am Hauptmarkt Nr. 20, in der ehrwürdigen Nachbarschaft
von Rathausturm, Tuchhallen und Marienkirche.
Der Katalog, den Sie in den Händen halten, soll eine Idee davon
vermitteln, wie sich die Arbeit des Goethe-Instituts in Krakau seit
seiner Gründung am 21. Mai 1992 entwickelt hat.
Beim Stöbern in unserem Archiv und in Gesprächen mit Mitarbeitern, Freunden und Weggefährten stießen wir auf so viele spannende Projekte, halb vergessene Anekdoten und schöne Erinnerungen, dass es unmöglich war, sie alle unterzubringen.
Hätten Sie z.B. gewusst, dass das Goethe-Institut in seinen ersten
Jahren Tausende von ehemaligen Russischlehrern zu Deutschlehrern umgeschult hat? Erinnern Sie sich noch an die „Berlin-Marathons” der frühen 1990er Jahre – Kulturnächte mit Lesungen und
Gesprächen, die bis in die frühen Morgenstunden dauerten? Oder
wussten Sie, dass das Goethe-Institut eng mit der Entstehung
vieler Festivals verknüpft war, die heute fest zum kulturellen
Kalender Krakaus gehören – etwa Audio Art, Unsound, der Monat
der Fotografie oder das Filmfestival „O miłości między Innymi”
(Die Liebe der Anderen)?
Das Goethe-Institut definiert seinen Platz auf der kulturellen
Landkarte der Stadt seit 20 Jahren immer wieder neu – als zuverlässiger und beständiger Partner, aber auch als Impulsgeber
mit immer wieder neuen Ideen.
Ein Spezifikum des Krakauer Goethe-Instituts ist, dass viele seiner Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter bereits von Anfang an dabei
sind und dieser Tage auch ihr persönliches 20-jähriges Jubiläum
feiern können. Sie haben die hier beschriebene Geschichte mit
erlebt und mit gestaltet.
Ich danke allen Mitarbeitern, Partnern und Freunden des Instituts
für ihr großes Engagement in den vergangenen 20 Jahren.
Und ich wünsche uns allen eine ebenso spannende, gemeinsame
Zukunft!
Kraków, maj 2012
Krakau, im Mai 2012
Daniel Göpfert
Dyrektor Goethe-Institut w Krakowie
6
Daniel Göpfert
Leiter des Goethe-Instituts Krakau
7
GRATULACJE
Niemcy i Polska
Wraz z ponownym zjednoczeniem Europy na początku lat 90. otworzyły się nowe możliwości wymiany gospodarczej, politycznej
i przede wszystkim kulturalnej między Wschodem a Zachodem.
Na fali transformacji otwarto w Europie Środkowej i Wschodniej
liczne nowe instytuty, m.in. w Krakowie – 21 maja 1992 roku.
Dzisiaj, w roku jubileuszowym, krakowski Instytut może spojrzeć
wstecz na dwadzieścia lat kreatywnej i pełnej sukcesów pracy.
Niemcy utrzymują bliskie stosunki ze swoimi sąsiadami, a współpraca z nimi jest sprawą priorytetową. Nie należy jednak ulegać
iluzji, że bliskość geograficzna przekłada się automatycznie na
inne płaszczyzny: polityczną, społeczną czy emocjonalną. Intensywny dialog dwóch kultur doprowadził w minionych latach do
zbliżenia między Polską a Niemcami, lepszego wzajemnego zrozumienia oraz wzrostu zaufania.
Aktywność Goethe-Institut przejawia się na różnych polach –
w animowaniu kultury, w promowaniu języka oraz finansowaniu
niemieckojęzycznych bibliotek. Krakowski Instytut, znajdujący się
w jednym z historycznie i kulturowo najważniejszych miast Polski, pełni pod tym względem szczególnie ważną rolę.
Bardzo cieszy mnie zainteresowanie, z jakim Polacy podchodzą
do kulturalno-językowej wymiany z Niemcami. Wzajemne poznawanie się, otwarte dialogi i pełna fantazji rozmowa – to nieodłączne elementy dobrych relacji między sąsiadami.
Dziękuje wszystkim współpracowniczkom, współpracownikom
oraz partnerom Goethe-Institut, którzy przysłużyli się jego budowie i rozwojowi w trakcie ostatnich dwudziestu lat oraz współtworzyli wiele kreatywnych i inspirujących projektów.
Wszystkiego najlepszego z okazji dwudziestych urodzin!
GRUßWORTE
Deutschland und Polen
Mit dem Ende der Teilung Europas eröffneten sich Anfang der 1990er
Jahre ganz neue Möglichkeiten des politischen und wirtschaftlichen,
aber vor allem auch des kulturellen Austausches zwischen Ost und
West. Diese Aufbruchsstimmung nahm das Goethe-Institut als wunderbare Chance wahr: In einer beispiellosen Gründungswelle wurden
damals zahlreiche neue Institute in Mittel– und Osteuropa eröffnet,
darunter am 21. Mai 1992 auch das Goethe-Institut Krakau. Heute, in
seinem Jubiläumsjahr, kann das Krakauer Institut auf zwanzig Jahre
erfolgreiche und kreative Arbeit zurückblicken.
Deutschland steht mit seinen Nachbarländern in engem Austausch. Dieser Austausch ist zentral, gibt man sich nicht der Illusion hin, dass geographische Nähe automatisch auch zu Nähe auf
politischer, gesellschaftlicher und emotionaler Ebene führt. Der
intensive Kulturdialog hat in den vergangenen Jahren viel zur
Annäherung Deutschlands und Polens, zum besseren gegenseitigen Verständnis, zum Aufbau von Vertrauen beigetragen.
Das Goethe-Institut ist in Polen in ganz unterschiedlicher Form
präsent – als Kulturakteur, Vermittler der deutschen Sprache und
als Förderer der Bibliothekslandschaft. Dem Institut in Krakau,
einer der historisch und kulturell bedeutendsten Städte Polens,
kommt dabei eine ganz besondere Bedeutung zu.
Das starke Interesse in Polen am Austausch und an der Kultur und
Sprache Deutschlands ist mir eine große Freude. Das gegenseitige
Kennenlernen, die offene Auseinandersetzung miteinander und das
fantasievolle Gespräch sind unerlässlich unter guten Nachbarn.
Ich danke allen Mitarbeiterinnen und Mitarbeitern und Partnern des
Goethe-Instituts, die in den vergangenen zwanzig Jahren am Aufbau
des Instituts und seines Netzwerkes mitgewirkt und sich in den vielen kreativen und inspirierenden Projekten verdient gemacht haben.
Herzlichen Glückwunsch zum 20. Geburtstag!
Prezydent Goethe-Institut
Präsident des Goethe-Instituts
8
9
GRATULACJE
GRUßWORTE
Goethe w Krakowie
Goethe in Krakau
Trudno sobie wyobrazić nasze miasto i jego życie kulturalne bez adresu na krakowskim Rynku, pod którym mieści się
Goethe-Institut. Od dwudziestu lat ta ważna instytucja stanowi
rzeczywiste miejsce spotkania idei, zderzania poglądów, prawdziwe forum wymiany. Instytut nie tylko promuje i przybliża kulturę
naszych zachodnich sąsiadów i kształci w dziedzinie tradycji
i języka, ale czerpiąc z różnorodności (i poprzez nią), prowadzi
prawdziwy dialog – z mieszkańcami Krakowa, z innymi instytucjami kultury, organizatorami mniejszych i większych wydarzeń,
wreszcie z władzami miasta – na rzecz budowania społeczeństwa
refleksyjnego, otwartego i tolerancyjnego.
Skuteczność kolejnych dyrekcji Goethe-Institut i znakomitego
zespołu specjalistów w inicjowaniu bezcennych dla kompletnego
obrazu kultury Krakowa wydarzeń sprawia, że Instytut stał się
miejscem funkcjonowania najlepszych praktyk oraz przykładem
nowoczesnego myślenia o kulturze. Od lat z uwagą rozwija zjawiska pograniczne, offowe i alternatywne, dostrzegając prawdziwą
wartość w dialogu sztuk i języków. Od lat prowokuje także namysł nad przestrzenią w wykładach dotyczących architektury,
nad projektowaniem, nad rolą fotografii, sztuki wideo, reklamy
czy komiksu.
To zaś, co mnie osobiście wydaje się najważniejsze w dwudziestoletniej obecności Goethe-Institut w Krakowie to udowadnianie,
że siłą kultury jest tworzenie płaszczyzny spotkania, rzeczywistej współpracy, koprodukcji, realizacji wspólnych projektów, jedności w różnorodności. Większość krakowskich imprez
i większość krakowskich twórców oraz animatorów kultury miała
szansę na tej płaszczyźnie zaistnieć. Unsound Festival, Audio Art,
Sacrum Profanum, Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Boska
Komedia to tylko wycinek tej współpracy.
10
Goethe-Institut od lat buduje literacki wizerunek Krakowa,
kształcąc wybitnych tłumaczy literatury i języka, współpracując
z lokalnymi twórcami, wydawcami i księgarzami. Multimedialna
Biblioteka to miejsce przyjazne czytaniu i ośrodek indywidualnego
rozwoju. Instytut był gospodarzem historycznych wizyt najwybitniejszych intelektualistów i pisarzy naszych czasów, wśród których
znaleźli się: Christa Wolf, Herta Müller, Günter Grass, Hans Magnus
Enzensberger czy filozof Jürgen Habermas.
Skala działania Instytutu dotyczy tak wielu przestrzeni życia kulturalnego i społecznego, że można z pewnością mówić o nim jako
o szczególnej formie think tanku – platformie dialogu i wymiany
doświadczeń, wspierającej najlepsze praktyki w obszarze kultury i komunikacji, inicjującej publiczną debatę na ważne tematy.
Wśród nich nie brak największych wyzwań współczesności, rozmów o prawach mniejszości seksualnych, zjawiskach społecznej
partycypacji, wykluczeniu, o rewitalizacji przestrzeni poprzemysłowych, zmianach klimatycznych, nacjonalizmach, dobrym sąsiedztwie, wreszcie o budowaniu mostów między administracją,
instytucjami, organizacjami pozarządowymi i publicznością.
Na dwudziestolecie Instytutu życzę jego Dyrekcji i Zespołowi nieustannej energii w nawiązywaniu, intensyfikowaniu i odnawianiu
zainteresowania naszymi Sąsiadami, wytrwałości w inicjowaniu
trwałej współpracy artystów oraz instytucji kultury i dziękuję za
Państwa bezcenny wkład w budowanie wizerunku Krakowa jako
miasta nowoczesnej kultury, dialogu i tolerancji.
Magdalena Sroka
Zastępczyni Prezydenta ds. Kultury
i Promocji Miasta Krakowa
Es fällt schwer, sich unsere Stadt und ihr Kulturleben vorzustellen ohne die Adresse am Krakauer Hauptmarkt, unter der das
Goethe-Institut seinen Sitz hat. Seit zwanzig Jahren stellt diese
wichtige Institution einen Ort der Begegnung von Ideen, Konfrontation von Meinungen, ein wahres Forum des Austauschs dar. Das
Institut bringt uns nicht nur die Kultur unserer Nachbarn näher,
leistet Kultur– und Spracharbeit, sondern führt aus der Vielfalt
schöpfend einen echten Dialog mit den Bürgern, anderen Kultur
instituten, Veranstaltern kleinerer und größerer Ereignisse und
auch mit der Stadt Krakau für den Aufbau einer bewussten, offenen und toleranten Zivilgesellschaft.
Die Effektivität der aufeinanderfolgenden Institutsleitungen und
ihrer hervorragenden Spezialistenteams bei der Umsetzung von
Initiativen, deren Wert für das komplette Bild des Krakauer Kulturlebens kaum zu überschätzen sind, hat das Institut zu einem
Ort des Funktionierens bester Praktiken und einem Beispiel modernen Denkens über Kultur gemacht. Seit Jahren fördert es bewusst Grenzphänomene, alternative und Off-Kultur, wobei es den
wahren Wert des Dialogs der Künste und Sprachen erkennt. Seit
Jahren fordert es auch zum Nachdenken über den öffentlichen
Raum, Architektur und Design auf, über die Rolle von Fotografie,
Videokunst, Reklame und Comic.
Am wichtigsten scheint mir an der zwanzigjährigen Anwesenheit
des Goethe-Instituts Krakau zu sein, dass es gezeigt hat, dass
die Kraft der Kultur in der Schaffung einer Ebene der Begegnung
liegt, die echte Zusammenarbeit, Koproduktion, Umsetzung gemeinsamer Projekte umfasst – also in der Einheit in Vielfalt. Die
meisten Krakauer Events und die meisten Krakauer Kulturschaffenden und Kulturanimateure hatten die Gelegenheit, auf dieser
Ebene aufzutreten. Die Festivals Unsound, Audio Art, Sacrum
Profanum, Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Boska Komedia
stellen nur einen Ausschnitt dieser Zusammenarbeit dar.
Das Goethe-Institut Krakau wirkt seit Jahren am Bild der Krakauer Literaturszene mit, indem es bedeutende Übersetzer der Literatur und Sprache weiterbildet, mit lokalen Künstlern, Verlagen
und Buchhändlern zusammenarbeitet. Die multimediale Bibliothek des Goethe-Instituts ist ein lesefreundlicher, der individuellen Entwicklung förderlicher Ort, und das Institut war Gastgeber
geradezu historischer Besuche einiger der bedeutendsten Intellektuellen und Schriftsteller unser Zeit, unter ihnen Christa Wolf,
Herta Müller, Günter Grass, Hans Magnus Enzensberger, Jürgen
Habermas.
Die Arbeit des Goethe-Instituts betrifft so viele Räume des kulturellen und sozialen Lebens, dass man ohne weiteres von einem
ganz besonderen Think Tank sprechen kann – einer Plattform des
Dialogs und Erfahrungsaustauschs, die beste Praktiken im Bereich der Kultur und der Kommunikation fördert und öffentliche
Debatten über wichtige Fragen in Gang setzt. Dazu gehören auch
die wichtigsten Herausforderungen der Gegenwart, Gespräche
über die Rechte sexueller Minderheiten, Formen der Bürgerbeteiligung, der Ausgrenzung, der Revitalisierung stillgelegter
Industrieflächen, des Klimawandels, der Nationalismen, der guten
Nachbarschaft und schließlich des Baus von Brücken zwischen
Verwaltung, Institutionen, Nichtregierungsorganisationen und der
Öffentlichkeit.
Zu seinem 20. Jubiläum wünsche ich der Institutsleitung und ihr
em Team weiterhin viel Energie bei der Anknüpfung, Intensivierung und Erneuerung gutnachbarschaftlicher Kontakte, Ausdauer
bei der Vermittlung einer dauerhaften Zusammenarbeit zwischen
Künstlern und Kultureinrichtungen. Ihnen allen danke ich herzlich
für Ihren nicht hoch genug zu schätzenden Beitrag zum Aufbaus
eines Images von Krakau als einer Stadt der modernen Kultur,
des Dialogs und der Toleranz.
Magdalena Sroka
Stellvertretende Präsidentin der Stadt Krakau
für Angelegenheiten der Kultur
11
GRATULACJE
Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy,
zapewne niejedna i niejeden z Was zadawał sobie pytanie,
dlaczego w Polsce mieszczą się nie tylko niemieckie placówki
zagraniczne (odpowiadające m.in. za rozwój kultury), ale także –
na szczęście! – dwa Instytuty Goethego. Powód tego stanu rzeczy
jest prosty – ze względu na nasze prawo i tradycję konstytucyjną
Niemcy nie powinny posiadać i nie posiadają „kultury rządowej”.
Dlatego też Goethe-Institut zajmuje centralną pozycję w promowaniu niemieckiej kultury i języka za granicą. Jako Konsul Generalny Niemiec w Krakowie cieszę się, że praca na polu nauczania
języka niemieckiego oraz współdziałanie z najważniejszymi
instytucjami kulturalnymi miasta znajdują się w dobrych rękach.
Od dwudziestu lat Instytut w obu dziedzinach stara się podążać
z duchem czasu, także biorąc pod uwagę najnowsze technologie.
Czy widzieli już Państwo najnowszą ofertę biblioteki – internetowy serwis Onleihe? Dzięki niemu można wypożyczać niemieckie
książki, gazety i czasopisma w formie elektronicznej i korzystać
z nich na swoich podręcznych komputerach czy tabletach.
Krakowskiemu Instytutowi, z którym Konsulat Generalny owocnie i w przyjaznej atmosferze współpracuje (podobnie jak nasze
„centrale” w Berlinie i Monachium), życzę wiele szczęścia i sukcesów – oraz wielu ciekawskich odwiedzających – przez następne
20 lat!
Heinz Peters
Konsul Generalny
Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie
12
GRUßWORTE
Liebe Leserin, lieber Leser,
vielleicht hat sich die Eine oder der Andere unter Ihnen schon
einmal gefragt, warum es eigentlich auf der einen Seite deutsche
Auslandsvertretungen in Polen gibt, die u.a. auch Kultur-Aktivitäten entfalten, und darüber hinaus – glücklicherweise! – auch zwei
Goethe-Institute. Das beruht einfach darauf, dass im Hinblick auf
unser Verfassungsrecht und unsere Verfassungstradition Deutschland keine „Regierungskultur” haben soll und hat. Deshalb nimmt
das Goethe-Institut eine ganz zentrale Stellung bei der Vermittlung deutscher Sprache und Kultur im Ausland ein. Ich freue
mich darüber, dass ich als deutscher Generalkonsul in Krakau
die Bildungszusammenarbeit im Bereich „Deutsche Sprache” und
die Kulturkooperation mit wichtigen polnischen Akteuren beim
Krakauer Goethe-Institut gut aufgehoben weiß. Das Institut leistet
seit 20 Jahren Vorbildliches in beiden Themenfeldern und bleibt
auch im Hinblick auf die „Neuen Medien” allzeit aktuell. Haben
Sie z.B. schon das neue elektronische Bibliotheksangebot Onleihe
ausprobiert? Mit diesem können Sie deutsche Bücher, Zeitungen
und Zeitschriften in elektronischer Form ausleihen und auf Ihrem
heimischen Rechner oder Tablet lesen.
Dem Goethe-Institut in Krakau, mit dem das Generalkonsulat gut
und vertrauensvoll zusammenarbeitet (wie auch unsere beiden
„Zentralen” in Berlin und München das tun), wünsche ich viel
Glück und Erfolg – und viele neugierige Besucher – für die nächsten 20 Jahre!
Heinz Peters
Generalkonsul
der Bundesrepublik Deutschland in Krakau
13
NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY
O DWUDZIESTU LATACH
GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE
ÜBER ZWANZIG JAHRE
GOETHE-INSTITUT KRAKAU BERICHTEN
UNSERE PARTNER UND FREUNDE
osób do Niemiec. Te działania z każdym rokiem coraz bardziej procentują i sprawiają,
że coraz więcej wiemy o sobie nawzajem
i coraz lepiej się rozumiemy – ponad barierą
językową, ponad uprzedzeniami.
Jan Tomasz Adamus
Filharmonia Krakowska
Życzę Państwu konsekwencji w propagowaniu humanizmu opartego na najbardziej
wartościowych zdobyczach myśli ludzkiej.
Obyśmy, dzięki tej działalności, w każdej
części Europy mogli słuchać Metamorfoz
Richarda Straussa, obyśmy rozumieli symbole, dostrzegali dzieła sztuki i gesty w postaci wyszukanych prezentów.
Jan Tomasz Adamus
Krakauer Philharmonie
Ich wünsche Ihnen Konsequenz bei der
Propagierung eines Humanismus, der auf
den wertvollsten Errungenschaften des
menschlichen Geistes basiert. Auf dass wir
dank dieser Tätigkeit in jedem Teil Europas
die Metamorphosen von Richard Strauss
hören können, auf dass wir Symbole richtig
deuten lernen, Kunstwerke erkennen – und
Gesten in Form erlesener Geschenke.
14
Anna R. Burzyńska
Uniwersytet Jagielloński
Dzięki pracy krakowskiego Goethe-Institut
przez ostatnie dwadzieścia lat udało się
zbudować bardzo silne relacje pomiędzy teatrem niemieckim a polskim. Z jednej strony: import – dzięki zapraszaniu do Krakowa
niemieckich spektakli, projekcjom, wykładom, dyskusjom, udostępnianiu nagrań
i wydawnictw teatralnych przez bibliotekę,
współorganizowaniu wydarzeń (od festiwali poprzez wystawy scenograficzne aż po
warsztaty dramatopisarskie czy seminaria teatrologiczne) czy współfinansowaniu
przekładów dramatów i książek o teatrze,
krakowianie wiedzą dziś o teatrze niemieckim więcej, niż o jakimkolwiek innym.
Z drugiej strony: eksport – Goethe-Institut
niejednokrotnie inicjował kontakty między
artystami, tłumaczami, krytykami, naukowcami z obu stron granicy oraz współorganizował wyjazdy zajmujących się teatrem
Anna R. Burzyńska
Jagiellonen-Universität
Dank der Arbeit des Krakauer Goethe-Instituts ist es über die vergangenen Jahre hinweg gelungen, starke Beziehungen zwischen
dem deutschen und dem polnischen Theater
aufzubauen. Einerseits Import – dank der
Einladung deutscher Aufführungen nach
Krakau, der Veranstaltung von Vorträgen
und Diskussionen, der Erschließung von
Filmaufzeichnungen und Fachliteratur über
die Bibliothek, die gemeinsame Ausrichtung
unterschiedlicher Veranstaltungen (von Festivals über Bühnenbildausstellungen bis
hin zu Workshops für Dramatiker oder theaterwissenschaftlichen Seminaren) oder die
gemeinsame Finanzierung der Übersetzung
von Dramen und Theaterliteratur, wissen
die Krakauer heute über das deutsche Theater besser Bescheid als über irgendein anderes. Andererseits Export – vielfach vermittelte das Goethe-Institut Kontakte zwischen
Künstlern, Übersetzern, Kritikern, Wissenschaftlern von beiden Seiten der Grenze und
beteiligte sich an der Vorbereitung von Reisen von Theaterschaffenden nach Deutschland. Alle diese Maßnahmen tragen von Jahr
zu Jahr reichere Früchte, sodass wir immer
mehr übereinander wissen und uns immer
besser verstehen – über alle Sprachbarrieren und Vorbehalte hinweg.
Marek Chołoniewski
kompozytor, pedagog, wieloletni dyrektor festiwalu Audio Art
Wystarczyło zaledwie pięć minut rozmowy z Peterem Seelem, ówczesnym dyrektorem Goethe-Institut, aby podjąć decyzję
o zorganizowaniu festiwalu poświęconego
najnowszym projektom sztuki dźwiękowej.
Marek Chołoniewski
Komponist, Pädagoge, langjähriger Direktor des Festivals Audio Art
Ein fünfminütiges Gespräch mit dem damaligen Institutsleiter Peter Seel genügte, um
den Beschluss für den Aufbau eines Festivals zu fassen, das den neuesten Projekten
der Tonkunst gewidmet ist.
dyrektorów. Stephan Wackwitz, Angelika Eder, Roland Goll byli całkowitym zaprzeczeniem typowych urzędników, a we
współpracy z krakowskimi instytucjami
kultury nie tylko „realizowali program”,
lecz zawsze tworzyli nową jakość. Co więcej, wszyscy oni szybko „wsiąkali” w Kraków, zaczynali rozumieć, mówić i czuć po
polsku, nawiązywali liczne przyjaźnie...
Takich LUDZI życzę Instytutowi Goethego,
życzę Krakowowi i nam wszystkim.
Bogna Dziechciaruk-Maj
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej
„Manggha”
Goethe-Institut w Krakowie obchodzi jubileusz dwudziestolecia i przy tej okazji
pada pytanie: czego życzyłabym sobie,
czego oczekuję po dalszej współpracy
z tą instytucją? Na tak postawione pytanie odpowiem bardzo prosto: życzyłabym
sobie dalszej, równie dobrej współpracy z Goethe-Institut. Tylko tyle, i aż tyle.
Kiedy próbuję podsumować nasze kontakty i wieloletnią już współpracę, to widzę
nie tylko i nie tyle wspólne wydarzenia
i przedsięwzięcia, ale przede wszystkim
LUDZI. Sukces Instytutu w Krakowie, jego
pozycja i prestiż, to w pierwszej kolejności
zasługa wyrazistych osobowości kolejnych
Bogna Dziechciaruk-Maj
Museum für japanische Kunst und Technik
„Manggha”
Das Goethe-Institut Krakau begeht sein 20.
Jubiläum. Aus diesem Anlass wurde ich gefragt, was ich mir bezüglich der weiteren
Zusammenarbeit mit dieser Einrichtung
wünsche und erwarte. Auf diese Frage antworte ich ganz einfach: Ich wünsche mir
eine weiterhin so ausgezeichnete Zusammenarbeit mit dem Goethe-Institut. Nur
so viel und doch so viel. Wenn ich versuche, unsere langjährigen Kontakte Revue
passieren zu lassen, dann sehe nicht nur
und nicht vor allem die gemeinsamen Unternehmungen, sondern in erster Linie die
MENSCHEN. Der Erfolg des Goethe-Instituts
Krakau, seine Position und sein Prestige,
15
NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE
das ist vor allem Verdienst der prägnanten Persönlichkeiten der aufeinander folgenden Institutsleiter Stephan Wackwitz,
Angelika Eder, Roland Goll waren das völlige Gegenteil von typischen Beamten. In
der Zusammenarbeit mit Krakauer Kultureinrichtungen setzten sie nicht einfach nur
ein Programm um, sondern schufen immer
eine neue Qualität. Sie fassten rasch Fuß in
Krakau, begannen polnisch zu denken, zu
sprechen und zu fühlen, knüpften zahlreiche Freundschaften an…
Solche MENSCHEN wünsche ich dem Goethe-Institut, wünsche ich Krakau, wünsche
ich uns allen.
Marynia Gierat
Kino Pod Baranami
Kino Pod Baranami współpracuje z Goethe-Institut od początku swego istnienia.
Jest to współpraca niezwykle inspirująca.
Dzięki niej prezentowaliśmy polskim widzom zarówno arcydzieła niemieckiego
kina niemego (Murnau, Lang), jak i dzieła
twórców współczesnych (Schlöndorff, Tykwer). Z inicjatywy Goethe-Institut powstał
bezkompromisowy festiwal O miłości między Innymi i kolejne przeglądy niezwykłego dorobku Piny Bausch. Nie ma nic
cenniejszego, niż świadomość współpracy
z Partnerem kompetentnym, rzetelnym, otwartym i życzliwym. Takim Partnerem był
i jest dla nas Goethe-Institut. Jest on nam
bardzo bliski nie tylko dlatego, że jesteśmy
16
sąsiadami na krakowskim Rynku Głównym.
To również bliskość w sposobie myślenia
o kulturze i radość dzielenia się swoimi odkryciami.
Marynia Gierat
Kino Pod Baranami
Das Kino Pod Baranami arbeitet seit Beginn
seines Bestehens mit dem Goethe-Institut
Krakau zusammen. Das ist eine außerordentlich inspirierende Zusammenarbeit. Dank ihr
konnten wir dem polnischen Publikum sowohl
Meisterwerke des deutschen Stummfilms
(Murnau, Lang) vorstellen, als auch Werke von
Künstlern der Gegenwart (Schlöndorff, Tykwer).
Auf Initiative des Goethe-Instituts entstanden
das mutige Festival „Die Liebe der Anderen“
und mehrere Retrospektiven des großartigen
Schaffens von Pina Bausch. Es gibt kaum etwas
Angenehmeres als die Zusammenarbeit mit einem kompetenten, offenen und aufgeschlossenen Partner. Ein solcher Partner war und ist für
uns das Goethe-Institut. Es steht uns nahe im
wörtlichen Sinne, sind wir doch Nachbarn am
Krakauer Hauptmarkt, aber vor allem verspüren wir eine besondere Nähe im Denken über
Kultur und in der Freude am Teilen gemeinsamer Entdeckungen.
Izabela Helbin
Krakowskie Biuro Festiwalowe
Krakowskie Biuro Festiwalowe buduje swój
sukces we współpracy z wieloma instytucjami, ale w gronie licznych partnerów klu-
czową rolę odgrywają zagraniczne instytuty kultury. Są one ważnymi partnerami
merytorycznymi i finansowymi, a przy tym
skutecznymi promotorami krakowskich
wydarzeń na arenie międzynarodowej.
O Goethe-Institut nie można jednak
mówić tylko w kategoriach zwyczajnego partnerstwa, jego schematów czy
pragmatycznie uzasadnionych korzyści.
Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego,
że Instytut ma ogromne szczęście do
świetnych Dyrektorów (współpracowaliśmy z Angeliką Eder, Rolandem Gollem,
a teraz z Danielem Göpfertem) i zaangażowanych profesjonalnych pracowników.
To dlatego o współpracy z Instytutem
mogę pisać tylko używając kategorii
zaangażowania, przyjaźni, misyjności.
Każdy ze wspólnie prowadzonych projektów kulturalnych był dla mnie powodem do szczególnej satysfakcji, bo zespół
Goethe-Institut angażuje się we wspólne
projekty artystyczne, literackie, muzyczne, teatralne czy filmowe z „niemiecką”
precyzją, dokładnością i odpowiedzialnością, ale i z „polskim” emocjonalnym,
romantycznym niemal – gdy idzie o skalę
zaangażowania – zapałem. A przy tym
jest nie tylko partnerem konkretnych wydarzeń, lecz także bierze udział w tworzeniu lokalnego pejzażu kulturalnego,
aktywnie uczestnicząc w profesjonalizacji kadry zarządzającej kulturą, prowadząc działalność edukacyjną (nie tylko
językową), prowokując debaty na ważne
tematy społeczne.
Na dwudziestolecie Instytutu życzę wielu
pokładów niespożytej energii, kreatywności i entuzjazmu przy kolejnych wspólnie
realizowanych wyzwaniach. Dziękuję za
wszystkie wspólnie przezwyciężane trudności i z radością dzielone sukcesy.
ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT IN KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE
Izabela Helbin
Krakauer Festivalbüro
Das Krakauer Festivalbüro gründet seinen
Erfolg auf die Kooperation mit zahlreichen
Einrichtungen, aber unter den vielen Partnern nehmen die ausländischen Kulturinstitute eine Schlüsselrolle ein, sind sie
doch ein wichtiger Partner in inhaltlicher
und finanzieller Hinsicht und zugleich effiziente Multiplikatoren der Krakauer Events
in der internationalen Arena.
Vom Goethe-Institut kann man jedoch nicht
nur in den Kategorien einer gewöhnlichen
Partnerschaft mit bestimmten Verfahrensschemata und pragmatischen Kosten-Nutzen
-Rechnungen. sprechen, vielleicht weil das
Institut großes Glück mit seinen hervorragenden Leitern (wir durften mit Angelika
Eder, Roland Goll und jetzt mit Daniel Goepfert zusammenarbeiten) und engagierten,
professionellen Mitarbeitern hatte. Deshalb
kann ich über das Goethe-Institut Krakau
nicht anders sprechen als in den Kategorien
von Engagement, Freundschaft und Missionsbewusstsein. Jedes unserer gemeinsam
durchgeführten Kulturprojekte war für mich
ein Grund zu besonderer Befriedigung, denn
das Team des Goethe-Instituts trägt zu jedem Kunst-, Literatur-, Theater– oder Filmprojekt mit wahrhaft „deutscher“ Liebe zu
Präzision, Genauigkeit und Verbindlichkeit
bei, aber auch mit „polnischer“ emotionaler,
ja geradezu romantischer Begeisterungsfähigkeit. Bei alledem ist es ja nicht nur Partner konkreter Unternehmungen, sondern
auch aktiver Teilnehmer bei der Schaffung
einer lokalen Kulturlandschaft, der Bildungsarbeit (nicht nur im Sprachbereich),
ein Partner, der Debatten über wichtige gesellschaftliche Themen anstößt.
Zum 20. Jubiläum wünsche ich reiche Ressourcen an positiver Energie, Kreativität und
Enthusiasmus für die künftigen gemeinsamen Herausforderungen. Ich bedanke mich
für alle gemeinsam durchstandenen Schwierigkeiten und freudig erlebten Erfolge.
Bekanntschaft mit dieser Institution und
vielen ihrer Mitarbeiter, sehr fruchtbar
und gestützt auf persönliche Bindungen,
was mir sehr wichtig ist.
Renata Kopyto
Dom Norymberski
Współpracę z Goethe-Institut w Krakowie
rozpoczęłam jako pracownik tej instytucji.
W latach 1994-2000 byłam zatrudniona
w jej dziale językowym. Gdy przeszłam do
Domu Norymberskiego, Instytut – niemiecka instytucja kultury – stał się dla mnie
naturalnym partnerem przy organizacji
wielu projektów filmowych, teatralnych
i literackich. Nasza współpraca, także z racji mojej znajomości tej instytucji i wielu jej
pracowników, należy do bardzo owocnych
i oparta jest na przyjacielskich relacjach, co
bardzo sobie cenię.
Michel Henri Kowalewicz
W dużej mierze dzięki Goethe-Institut Klub
Historii Idei mógł w ostatnich latach rozbudować międzynarodową sieć wymiany
między filozofami i innymi naukowcami,
którzy badają dzieje idei. Mam nadzieję,
że w przyszłości jeszcze nieraz będziemy
mieli okazję rozwijać wspólne projekty.
Renata Kopyto
Nürnberger Haus in Krakau
Meine Zusammenarbeit mit dem GoetheInstitut Krakau begann als Mitarbeiterin
dieser Institution. Von 1994 bis 2000 arbeitete ich dort in der Sprachabteilung.
Als ich zum Nürnberger Haus wechselte,
blieb das Institut – als deutsche Kultureinrichtung – für mich ein natürlicher
Partner bei der Umsetzung zahlreicher
Projekte aus den Bereichen Film, Theater und Literatur. Unsere Zusammenarbeit war und ist, auch aufgrund meiner
Michel Henri Kowalewicz
Nicht zuletzt dank dem Goethe-Institut
konnte der Klub für Ideengeschichte in
den vergangenen Jahren ein weltweites
Netzwerk von Philosophen und anderen
Wissenschaftlern aufbauen, das die Geschichte der Ideen erforscht. Ich hoffe,
dass wir auch in Zukunft noch oft Gelegenheit haben werden, gemeinsame Projekte
zu entwickeln.
17
Piotr Krajewski
WRO Art Center
Od pierwszej edycji Festiwalu WRO w 1989
roku współpracujemy z niemieckimi artystami, teoretykami, festiwalami i instytucjami
artystycznymi. Niemieccy twórcy często zdobywali we Wrocławiu nagrody, wspomnę tu
tylko Norberta Meissnera i Heinera Goebbelsa, których wideo zdobyło nagrodę właśnie
na pierwszym festiwalu WRO 89 oraz duet
performerów Kerę Nagel i André Aspelmeiera,
znanych jako grupa incite/, którzy otrzymali
jedną z głównych nagród na ostatnim Biennale WRO 2011 Alternative Now.
Obecnie Centrum Sztuki WRO jest także miejscem wystaw, prac badawczych i edukacji
w dziedzinie sztuki współczesnej. Działając
w skali międzynarodowej, realizujemy również
projekty z wieloma niemieckimi partnerami,
takimi jak np. Kurzfilmtage Oberhausen, European Media Art Festival Osnabrück, Transmediale Berlin, Akademie der Künste Berlin i ZKM
Karlsruhe. Cieszę się bardzo, że pośród tych instytucji, ważne miejsce zajmuje Goethe-Institut,
którego oddział w Krakowie, świętujący właśnie jubileusz dwudziestolecia, należy do tych
partnerów, z którymi WRO rozwija innowacyjne projekty kulturalne i artystyczne.
Piotr Krajewski
WRO Art Center
Seit der ersten Ausgabe des Festivals WRO
im Jahr 1989 arbeiten wir mit deutschen
Künstlern, Theoretikern, Festivals und
18
Kultureinrichtungen zusammen. Deutsche
Künstler wurden in Wrocław häufig mit
Preisen ausgezeichnet, um nur Norbert
Meissner und Heiner Goebbels zu erwähnen, deren Video einen Preis bei der ersten Ausgabe des Festivals 1989 erhielt,
oder das Performer-Duo incite/ Kera Nagel + André Aspelmeier, die mit einem der
Hauptpreise auf der letzten Biennale WRO
2011 Alternative Now ausgezeichnet wurden. Heute ist das WRO Art Center auch
ein Ort, an dem Ausstellungen stattfinden,
Forschung– und Bildungsarbeit im Bereich der Gegenwartskunst geleistet wird.
Wir sind im internationalen Rahmen tätig
und setzen Projekte mit vielen deutschen
Partnern um, wie etwa den Kurzfilmtagen
Oberhausen, dem European Media Art Festival Osnabrück, der Transmediale Berlin,
der Akademie der Künste Berlin und dem
Zentrum für Kultur und Medientechnologie
Karlsruhe. Ich freue mich sehr, dass unter
den Einrichtungen, mit denen das WRO
Art Center innovative Kultur– und Kunstprojekte verfolgt, auch das Goethe-Institut
einen wichtigen Platz einnimmt, dessen
Niederlassung in Krakau gerade sein 20,
Jubiläum begeht.
Albrecht Lempp
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
Rola Goethe-Institut? Jeżeli wielość kultur
daje kształt jedności Europy, to jest on
wszystkiego zaczynem.
Albrecht Lempp
Stiftung für Deutsch-Polnische
Zusammenarbeit
Die Rolle des Goethe-Instituts? Die Hefe im
Teig, wenn die Vielfalt der Kulturen für die
Einheit in Europa formgebend ist.
Krystyna Meissner
Teatr Współczesny we Wrocławiu
Goethe-Institut w Krakowie to jeden
z najprężniej działających instytutów kulturalnych w Polsce. Nasza dotychczasowa
współpraca była niezwykle udana, pełna
profesjonalizmu i oparta o wyjątkowo ciepłe kontakty międzyludzkie. Życzyłabym
sobie, aby w tym zakresie nic się nie zmieniło, aby – tak jak dotychczas – każdy wykonany do Instytutu telefon i rozmowa były
przyjemnością danego dnia, każda sprawa
i propozycja były jak zwykle przyjmowane
entuzjastycznie i z ogromnym zaangażowaniem. Życzyłabym sobie, aby Instytut w Krakowie mógł nadal realizować wszystkie
swoje międzynarodowe projekty i byśmy
mogli nadal w nich uczestniczyć. Szczególne
podziękowania i słowa uznania kieruję do
Pani Doroty Krakowskiej – teatralnego serca
krakowskiego Goethe-Institut.
Krystyna Meissner
Teatr Współczesny in Wrocław
Das Goethe-Institut ist eine der dynamischsten
Kulturinstitutionen in Polen. Unsere bisherige
Zusammenarbeit war ausgesprochen gelun-
gen, voller Professionalität und gestützt auf
außerordentlich warme zwischenmenschliche
Beziehungen. Ich würde mir wünschen, dass
sich in dieser Beziehung nichts mehr ändert,
dass so wie bisher jeder Anruf beim Institut
die Annehmlichkeit des Tages ist, dass jede
Idee, jeder Vorschlag mit solchem Enthusiasmus und Engagement aufgegriffen wird. Ich
wünsche mir, dass das Goethe-Institut Krakau
weiterhin alle seine internationalen Projekte
umsetzt, und dass wir daran partizipieren dürfen. Meinen besonderen Dank möchte ich an
Frau Dorota Krakowska richten – in Theaterangelegenheit das Herz des Goethe-Instituts.
Adam Michnik
„Gazeta Wyborcza”
Rolę Instytutu Goethego dla upowszechnienia wiedzy o Niemczech oraz przełamywania złych stereotypów w relacjach
polsko-niemieckich uważam za doniosłą
i jednoznacznie pozytywną. Cieszę się, że
jako redaktor „Gazety Wyborczej” mogłem
uczestniczyć we wspólnych przedsięwzięciach. Mam nadzieję, że tak będzie również
w przyszłości. Z czystego obowiązku tylko dodam, że Medal Goethe-Institut, który
wręczono mi w Weimarze w ubiegłym roku,
poczytuję sobie jako wyróżnienie bezcenne.
Adam Michnik
„Gazeta Wyborcza“
Die Rolle des Goethe-Instituts bei der
Verbreitung von Wissen über Deutsch-
land und der Überwindung von Vorbehalten in den deutsch-polnischen Bezieh
ungen halte ich für enorm wichtig und
eindeutig positiv. Ich freue mich, dass
ich als Redakteur der Tageszeitung „Gazeta Wyborcza“ an einigen gemeinsamen
Unternehmungen teilnehmen konnte. Ich
hoffe, dass dies auch in Zukunft so sein
wird. Hinzufügen möchte ich, dass die
Goethe-Medaille, die mir im vergangenen
Jahr in Weimar verliehen wurde, eine
Auszeichnung darstellt, deren Wert für
mich unschätzbar ist.
Marian Oslislo
Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
O czym powinno mówić logo Goethe-Institut w Krakowie? Instytut to miejsce
spotkań, gdzie obcujemy z szeroko pojętą
kulturą, tradycją, historią i nowoczesnością, myślą filozoficzną i ideami. Wszystko
to w magicznym miejscu, na krakowskim
Rynku. Ujęcie tego w jednym symbolu byłoby niezwykle trudne, ale o tym właśnie
musiałby mówić znak.
Marian Oslislo
Rektor der Akademie der schönen Künste
in Katowice
Was müsste ein Logo für das Goethe-Institut
Krakau zum Ausdruck bringen? Das Institut ist
ein Ort des Austauschs, wo wir Kultur, Tradi
tion, Geschichte und Moderne, philosophischem Denken und Ideen begegnen. Noch dazu
an einem magischen Ort, direkt am Krakauer
Hauptmarkt. Dies alles in einem Symbol zusammenzufassen mag außerordentlich schwer sein,
aber genau das müsste das Zeichen aussagen.
Jan Peszek
aktor
Goethe-Institut zajmuje szczególne miejsce w kulturalnym życiu Krakowa. Nasze
miasto bez imprez, które oferuje Instytut,
byłoby zwyczajnie uboższe. Biorąc udział
w projekcie After the Fall przy udziale
Instytutu, bezpośrednio doświadczyłem
wrażeń po stronach polskiej i niemieckiej publiczności podczas przedstawienia Czekając na Turka, co w kontekście
tematu poruszonego przez tekst Andrzeja
Stasiuka było szczególnie interesujące.
Przy okazji dwudziestych urodzin Goethe-Institut życzę Wszystkim tworzącym wydarzenia artystyczne wiele energii i satysfakcji w pracy.
Jan Peszek
Schauspieler
Das Goethe-Institut nimmt einen besonderen Platz auf der kulturellen Landkarte Krakaus ein. Unsere Stadt wäre ärmer
ohne die Veranstaltungen des Instituts.
Als Teilnehmer des Projekts After the Fall
konnte ich unmittelbar die Eindrücke des
deutschen und polnischen Publikums bei
der Aufführung von Andrzej Stasiuks Stück
Warten auf den Türken erleben, was im
19
Zusammenhang mit dem dort berührten
Thema eine ganz besonders interessante Erfahrung war. Zum 20. Jubiläum des
Goethe-Instituts Krakau wünsche ich allen
Gestaltern von Kulturereignissen viel Energie und Bestätigung in ihrer Arbeit.
Gosia Płysa i Mat Schulz
Festiwal Unsound
Goethe-Institut w Krakowie od początku
swojej działalności był niezwykle ważną
instytucją wspierającą krakowską scenę
muzyczną. Gdyby po pierwszej edycji
festiwalu, w 2003 roku, ówczesny dyrektor Instytutu nie zaoferował wsparcia
umożliwiającego ściągnięcie do Krakowa
niezwykle interesujących niemieckich
artystów, pewnie w 2012 roku Unsound
Festival nie świętowałby swojej okrągłej, dziesiątej rocznicy. Dzięki wsparciu i stałej współpracy z Goethe-Institut
w Krakowie, możliwe było stworzenie
kilkunastu odsłon Unsound Festival poza
granicami Polski – w Europie Wschodniej
i Centralnej, oraz odbywającej się w tym
roku po raz trzeci, nowojorskiej edycji
festiwalu. Jesteśmy bardzo szczęśliwi,
że udało nam się przez ostatnie dziesięć
lat tak owocnie współpracować z Goethe-Institut i mamy nadzieję, że współpraca ta będzie kontynuowana w kolejnych
latach.
20
Gosia Płysa und Mat Schulz
Unsound Festival
Das Goethe-Institut Krakau ist seit Beginn
seiner Tätigkeit ein außerordentlich wichtiger Partner, der die Krakauer Musikszene
unterstützt und fördert. Hätte nicht nach der
ersten Ausgabe des Festivals im Jahr 2003
der damalige Institutsleiter seine Unterstützung angeboten, dank der es gelang, außerordentlich interessante deutsche Künstler
nach Krakau zu holen, dann könnte Unsound vermutlich nicht heute, im Jahr 2012,
ebenfalls sein rundes, 10. Jubiläum begehen.
Auch dank der Unterstützung und Kooperation des Goethe-Instituts konnten zahlreiche
Events des Festivals Unsound außerhalb
Polens organisiert werden, in Ländern Mittel– und Osteuropas und in diesem Jahr zum
dritten Mal in New York. Wir schätzen uns
glücklich, dass wir in den vergangenen zehn
Jahren so fruchtbar mit dem Goethe-Institut
zusammenarbeiten durften, und hoffen,
dass diese Kooperation in den kommenden
Jahren fortgesetzt wird.
Jacek Purchla
Międzynarodowe Centrum Kultury
Narodziny Goethe-Institut w Krakowie to
dla mnie ważny rozdział przełomu politycznego lat 80. i 90. oraz symbol otwierania się miasta na świat. Rok 1990 przyniósł Polsce pierwsze od dziesięcioleci
w pełni demokratyczne wybory, odrodzenie samorządu, nowych sąsiadów i otwie-
ranie granic. To wówczas – jesienią 1990
roku – w moim gabinecie wiceprezydenta
Krakowa ds. kultury i współpracy zagranicznej pojawili się dwaj niemieccy goście.
Był to sam Klaus von Bismarck, prezydent
Goethe-Institut, a towarzyszył mu dyrektor warszawskiej placówki dr Stephan
Nobbe. Krewny Żelaznego Kanclerza Niemiec – dokładnie dwieście lat po wizycie
Wielkiego Poety w Krakowie – przybył z dobrą nowiną. Goethe wraca do Krakowa! Moi
rozmówcy oczekiwali od nowej władzy samorządowej pomocy w uzyskaniu stosownej siedziby. Tak się też stało, choć miasto
mogło być wówczas w tej sprawie tylko
pośrednikiem. Byłem przekonany, iż stosownego adresu dla prestiżowej instytucji
szukać trzeba przy Rynku Głównym. A przy
Rynku przedwojenni właściciele odzyskiwali właśnie pełnię władzy nad swoimi
nieruchomościami. To dlatego pani Pelagia
Potocka bez wahania przyjęła pod dach
swojej rodzinnej siedziby nowego lokatora, który zastąpił… Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Kilka lat później,
gdy oprowadzałem po krakowskim Rynku
Richarda von Weizsäckera, mogłem usłyszeć
z ust prezydenta Niemiec: to najpiękniejsza
siedziba, jaką ma Goethe-Institut na świecie!
Dziś Instytut w Krakowie to nie tylko
wspaniała siedziba w Pałacu Potockich.
Rynek Główny 20 to bardzo istotny adres,
który przez dwadzieścia lat wypełniany
był ważną treścią. To ludzie i idee, a przede
wszystkim kolejni dyrektorzy Instytucji.
Z wdzięcznością wspominam więc nazwiska: dr Christiane Günther, dr. Petera
Seela, Heinza Jürgensa, dr. Stephana
Wackwitza, dr Angeliki Eder i dr. Rolanda Golla – Przyjaciół Międzynarodowego
Centrum Kultury. Bo Goethe-Institut i MCK
to dziś Partnerzy, których łączy potrzeba
wzajemnego poznawania się, wspólny sen
o Europie bez granic i przekonanie, że
Sąsiedzi mogą być Przyjaciółmi!
Jacek Purchla
Internationales Kulturzentrum Krakau
Die Geburt des Goethe-Instituts in Krakau
ist für mich ein wichtiges Kapitel des politischen Umbruchs der achtziger und neunziger Jahre und ein Symbol der Öffnung
der Stadt zur Welt. Das Jahr 1990 brachte
Polen die ersten wirklich demokratischen
Wahlen seit Jahrzehnten, die Wiedergeburt
der kommunalen Selbstverwaltung, neue
Nachbarn und die Öffnung der Grenzen.
Damals – im Herbst 1990 – stellten sich in
meinem Büro des stellvertretenden Präsidenten der Stadt Krakau für Angelegenheiten der Kultur und der internationalen
Zusammenarbeit zwei deutsche Gäste vor:
Klaus von Bismarck, der Präsident des
Goethe-Instituts, und Dr. Stephan Nobbe,
der Direktor von dessen Warschauer Niederlassung. Der Urgroßneffe des „eisernen
Kanzlers” war – genau 200 Jahre nach dem
Besuch des deutschen Dichterfürsten in
Krakau – mit einer frohen Botschaft gekommen: Goethe kehrt zurück nach Krakau!
Meine Gesprächspartner erwarteten von
den neuen städtischen Behörden Hilfe bei
der Suche nach einem geeigneten Sitz. Dies
geschah auch, wenngleich die Stadt damals
nur als Vermittler auftreten konnte. Ich war
überzeugt, dass eine angemessene Adresse
für diese prestigeträchtige Institution am
Hauptmarkt zu suchen sein würde. Dort erlangten damals gerade die Vorkriegsbesitzer die vollständigen Eigentumsrechte über
ihre Liegenschaften zurück. Und so kam es,
dass Pelagia Potocka ohne Zögern unter
dem Dach ihres Familiensitzes den neuen Mieter aufnahm – und zwar sinniger-
weise als Nachfolger der Gesellschaft für
polnisch-sowjetische Freundschaft. Einige
Jahre später, als ich Richard von Weizsäcker über den Krakauer Hauptmarkt führte,
konnte ich aus dem Mund des deutschen
Bundespräsidenten die Worte vernehmen:
„Das ist der schönste Sitz, den das GoetheInstitut weltweit hat!“
Heute ist das Krakauer Institut viel mehr
als nur der großartige Sitz im Palais Potocki. Rynek Główny 20 ist eine wichtige
Adresse, die über zwanzig Jahre hinweg
mit wichtigem Inhalt gefüllt war, für Leute
und Ideen steht, vor allem auch dank der
aufeinanderfolgenden Institutsleiter und
Freunde des Internationalen Kulturzentrums: Dr. Christiane Günther, Dr. Peter
Seel, Heinz Jürgens, Dr. Stephan Wackwitz,
Dr. Angelika Eder und Dr. Roland Goll. Das
Goethe-Institut und das IKZ sind heute Partner, die das Bedürfnis nach gegenseitigem
Kennenlernen eint, der gemeinsame Traum
von einem Europa ohne Grenzen und die
Überzeugung, dass Nachbarn Freunde sein
können!
Małgorzata Sugiera
Od kilkunastu lat z dużą satysfakcją współpracuję z krakowskim Goethe-Institut,
organizując zarówno międzynarodowe
konferencje naukowe, jak i promocje wydawanych w serii Dramat współczesny dramatów niemieckich, a także spotkania z za-
proszonymi autorami. Dzięki tej współpracy
i zaangażowaniu pracowników Instytutu
studenci, ludzie teatru i teatromani nie tylko
z Krakowa, ale z całej Polski mieli możliwość poznać twórczość Heinera Müllera czy
zobaczyć obraz współczesnego teatru europejskiego oczami Hansa-Thiesa Lehmanna.
Małgorzata Sugiera
Seit vielen Jahren arbeite ich mit großem
Vergnügen mit dem Krakauer GoetheInstitut zusammen. Gemeinsam veranstalteten wir internationale wissenschaftliche
Konferenzen, brachten deutsche Stücke im
Rahmen der Serie Dramat współczesny auf
die Bühne und ermöglichten Begegnungen
der Autoren mit dem Krakauer Publikum.
Dank dieser Zusammenarbeit und dem
Engagement der Mitarbeiter des GoetheInstituts bekamen Studenten, Bühnenschaffende und Theaterliebhaber – nicht nur aus
Krakau, sondern aus ganz Polen – die Gelegenheit, das Schaffen Heiner Müllers näher
kennen zu lernen oder das Bild des europäischen Gegenwartstheaters mit den Augen
von Hans-Thies Lehmann zu sehen.
Bartosz Szydłowski
Teatr Łaźnia Nowa
Tak się składa, że mój teatr powstał zaledwie trzy lata po pojawieniu się Goethe-Institut w Krakowie. Mam to szczęście,
że intensywność działań Instytutu mierzę
21
osobistym doświadczeniem. Z jednej
strony byłem życzliwym obserwatorem
i uczestnikiem wielu wydarzeń, z drugiej
udało się nam coś zrobić razem. Dzięki
współpracy zrealizowaliśmy spektakl Pan
Paweł Tankreda Dorsta oraz zaprosiliśmy
autora wraz z małżonką do krakowskiej
Łaźni, gdy jeszcze działała na Kazimierzu.
Aktualnie rozwijamy współpracę z teatrem w Oberhausen, który gościł na Festiwalu Boska Komedia z Norą w reżyserii
Herberta Fritscha. I cały czas mam wrażenie, że wiele kulturalnych przygód jest
jeszcze przed nami…
Bartosz Szydłowski
Teatr Łaźnia Nowa
Es hat sich so ergeben, dass mein Theater nur drei Jahre nach dem Auftauchen
des Goethe-Instituts in Krakau entstand.
Ich habe das Glück, dass ich die Intensität
der Arbeit des Goethe-Instituts an meinen
persönlichen Erfahrungen messen kann.
Zum einen war ich geneigter Beobachter
und Teilnehmer an vielen Ereignissen, zum
anderen konnten wir auch einiges gemeinsam unternehmen. Durch diese Kooperation konnten wir das Stück Herr Paul von
Tankred Dorst aufführen und den Autor mit
seiner Ehefrau in unser Theater „Łaźnia“
einladen, als es seinen Sitz noch im Stadtviertel Kazimierz hatte. Heute entwickeln wir unsere Zusammenarbeit mit dem
Theater Oberhausen, das auf dem Festival
Boska Komedia mit einer Inszenierung von
Ibsens Nora unter der Regie von Herbert
Frisch gastierte. Und ständig habe ich den
Eindruck, dass noch viele gemeinsame kulturelle Abenteuer vor uns liegen…
22
Andrzej Szczerski
Moje kontakty z Goethe-Institut wspominam bardzo ciepło. Kiedy podjęliśmy się
organizacji Projektowania nowoczesności
niewiele było tego typu projektów w Krakowie, a zagraniczni goście z rzadka pojawiali się na tutejszych uczelniach. Instytut
był więc w pewnym sensie dodatkowym
uniwersytetem, umożliwiając nie tylko
młodym ludziom, ale także wykładowcom
z całej Polski, zapoznanie się z najnowszymi trendami w zachodniej humanistyce.
Andrzej Szczerski,
An meine Kontakte mit dem Goethe-Institut
denke ich sehr gerne zurück. Als wir das
Projekt Designing Modernity in Angriff
nahmen, gab es nur sehr wenige derartige
Unternehmungen in Krakau, und Gäste aus
dem Ausland besuchten nur selten unsere
Hochschulen. So wurde das Institut in einem gewissen Sinn zu einer zusätzlichen
Universität, die es nicht nur jungen Leuten,
sondern auch Wissenschaftlern aus ganz
Polen ermöglichte, sich mit den neuesten
Trends der westlichen Humanistik vertraut
zu machen.
Adam Zagajewski
poeta
Goethe-Institut w Krakowie życzę, jak mówią Francuzi, bonne continuation: żeby nie
musiał się nigdy wyprowadzać z pałacu,
w którym się znajduje, i żeby to książki
pozostawały jego największym skarbem
(żeby nie zostały wyparte przez elektrony).
Adam Zagajewski
Dichter
Dem Goethe-Institut Krakau wünsche ich,
wie die Franzosen sagen, bonne continuation: dass es niemals aus seinem Palast
wird ausziehen müssen und dass weiterhin
Bücher seinen größten Schatz darstellen
mögen (und nicht von der Elektronik verdrängt werden).
fot. Bernhard Ludewig
23
GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE –
FAKTY I LICZBY
Z ŻYCIA INSTYTUTU *
42
40
12 000
Kultura: 42 niezależne programy kulturalne rocznie,
w których wzięło udział ponad 40 000 osób.
Kultur: 42 unabhängige Kulturprogramme jährlich,
mit über 40.000 Teilnehmern.
DAS GOETHE-INSTITUT KRAKAU –
FAKTEN UND ZAHLEN AUS DEM LEBEN DES INSTITUTS*
42 416
18
Język: 40 niezależnych programów edukacyjnych rocznie,
w których wzięło udział ponad 23 000 osób.
Spracharbeit: 40 unabhängige Bildungsprogramme jährlich,
mit über 23.000 Teilnehmern.
Biblioteka: ponad 12 000 pozycji w bibliotece, w tym
2 019 materiałów audiowizualnych (filmy na płytach
DVD, audiobooki), 19 629 wypożyczeń i 1 294 wypożyczających rocznie, około 320 konsultacji bibliotecznych
miesięcznie, już ponad 500 osób aktywnie korzystających z biblioteki internetowej Onleihe.
Sprachkurse und –prüfungen: 42.416 Unterrichtseinheiten im
Jahr, 708 Kursteilnehmer, 78 Kurse, 121 Kandidaten bei Sprachprüfungen.
18 stałych pracowników, 14 nauczycieli i kilkadziesiąt osób
współpracujących z Instytutem.
18 festangestellte Mitarbeiter, 14 Honorarlehrer in der Sprachabteilung und zahlreiche freie Mitarbeiter.
Pod auspicjami Goethe-Institut w Krakowie znajdują się:
Towarzystwo Kulturalne we Wrocławiu (Towarzystwo im. Edyty Stein).
Centra egzaminacyjne w Katowicach, Kielcach, Krakowie, Rzeszowie i Wrocławiu.
Biblioteki niemieckie w Katowicach, Wrocławiu.
Mediateki w Katowicach, Kielcach, Krakowie, Legnicy, Opolu i Wrocławiu.
Bibliothek: über 12.000 Volumina, darunter 2.019 audiovisuelle Materialien (Filme auf DVD, Hörbücher, u.a.),
19.629 Ausleihen und 1.294 Ausleiher jährlich, etwa 320
Bibliotheksberatungen monatlich, schon jetzt mehr als
500 aktive Nutzer der Internetbibliothek Onleihe.
* Wszystkie dane pochodzą z 2011 roku.
Alle Angaben betreffen das Jahr 2011.
24
Kursy językowe i egzaminy: 42 416 godzin lekcyjnych
w Instytucie rocznie, 708 kursantów, 78 grup kursowych,
121 osób podchodzących do egzaminów językowych.
Das Netzwerk des Goethe-Instituts Krakau umfasst zudem:
Die Kulturgesellschaft Edith-Stein-Haus in Breslau.
Prüfungszentren in Katowice, Kielce, Kraków, Rzeszów und Wrocław.
Partnerbibliotheken in Katowice und Wrocław.
Lehrmittelzentren in Katowice, Kielce, Kraków, Legnica, Opole
und Wrocław.
25
PAŁAC POTOCKICH –
BURZLIWE DZIEJE
BUDYNKU
DAS PALAIS POTOCKI –
DIE STÜRMISCHEN GESCHICKE
DES GEBÄUDES
Informacje o pierwszych zabudowaniach w miejscu, w którym
obecnie znajduje się siedziba Goethe-Institut, pochodzą z 1336
roku. Wówczas stał tu murowany dom, należący do niejakiego
Hermana z Raciborza, który został skonfiskowany przez ówczesnego króla, Władysława Łokietka, za udział Hermana w buncie wójta
Alberta. Za właściwą datę powstania pałacu uznać można rok 1540,
kiedy to połączono i przebudowano dwie gotyckie kamienice, które
powstały w XIV wieku. Budynek pełnił wtedy funkcję rezydencji
kasztelana krakowskiego Wawrzyńca Spytka Jordana.
Za kolejną renowację budynku odpowiadał prawdopodobnie
Henryk van Peene – architekt twierdzy i pałacu w Zbarażu. Pałac wzbogacił się wtedy o sień wjazdową od strony Rynku oraz
dwukondygnacyjny, barokowy dziedziniec z krużgankami, który
był w owym czasie jednym z najciekawszych rozwiązań tego typu
w Krakowie.
Hinweise auf eine erste Bebauung der Parzellen, auf denen sich
heute der Sitz des Goethe-Instituts befindet, stammen aus dem
Jahr 1336. Damals stand hier das Haus eines gewissen Hermann
aus Ratibor, das aber von dem damals herrschenden König Ladislaus Ellenlang für die Beteiligung Hermanns am Aufstand
des Vogts Albert konfisziert wurde. Als eigentliches Datum der
Entstehung des Palais gilt das Jahr 1540, als zwei gotische Häuser aus dem 14. Jahrhundert zusammengefasst und umgebaut
wurden. Damals diente das Gebäude als Residenz des Krakauer
Kastellans Wawrzyniec Spytek Jordan.
Für die nächste Renovierung des Hauses zeichnete vermutlich Henryk van Peene verantwortlich – der Architekt der
Festung und des Palasts von Zbaraż. Damals erhielt das Palais
die Diele mit Einfahrt von der Marktseite her und den zweistöckigen barocken Innenhof mit Laubengängen, eine der interessantesten derartigen Lösungen in Krakau.
Gegen Ende des 18. Jahrhunderts ließ die Familie Wodzicki,
in deren Besitz sich das Haus damals befand, die Fassade im
Stil des damals in Mode kommenden Klassizismus renovieren.
Den Umbau gestaltete vermutlich Ferdynand Nax, ein polnischer Volkswirt und Architekt, der mit dem politischen Lager
von König Stanislaus August Poniatowski verbunden war. Die
Hauptfassade ist mit einem Medaillon mit einer sitzenden Fortuna sowie den Wappen Starykoń und Leliwa zwischen den sitzenden Figuren des Mars und der Bellona geschmückt.
Im 19. Jahrhundert wechselte das Gebäude wiederholt seine Eigentümer (die Magnatenfamilien Wielopolski, Jabłonowski
und erneut Potocki), was jedoch kaum Spuren an seinem Aussehen hinterließ. Erst gegen Ende des Jahrhundert, im Jahr 1898,
wurde eine Grundrenovierung, vor allem des Barockinnenhofs,
Wnętrze Pałacu Potockich na pocztówce z lat 30-tych.
Innenraum des Palais Potocki auf einer Postkarte aus den 30er Jahren.
26
fot. Zbigniew Bielawka
27
PAŁAC POTOCKICH – BURZLIWE DZIEJE BUDYNKU
Pod koniec XVIII wieku rodzina Wodzickich, ówczesnych
właścicieli Pałacu, zdecydowała się na dokonanie remontu fasady, by odpowiadała popularnym wówczas neoklasycystycznym
modom. Za przebudowę odpowiadał prawdopodobnie Ferdynand
Nax, polski ekonomista i architekt związany z obozem króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego. Front budynku wieńczą: medalion z siedzącą postacią Fortuny oraz herby Starykoń i Leliwa
wśród siedzących postaci Marsa i Bellony.
XIX wiek to okres, w którym budynek często zmieniał swoich
właścicieli (kolejno Wielopolscy, Jabłonowscy i znowu Potoccy),
co jednak nie wpłynęło znacząco na jego wygląd. Dopiero pod koniec wieku, w 1898 roku dokonano generalnego remontu – przede
wszystkim barokowego dziedzińca. W tym też okresie na parterze
budynku mieścił się Bazar Krajowy.
Jedna z anegdot, które na stałe wpisały się w historię budynku,
dotyczy specyficznego odkrycia, którego w XX wieku dokonali konserwatorzy. W 1979 roku znaleziono tutaj pergamin z krótką historią
Pałacu oraz drewnianą trumienkę z mumią... pieska. Widniał na niej napis: tutaj spoczywa Gypsia Mopsiczka, ukochana przyjaciółka… księżnej
z hrabiów Ossolińskich Wandy Jabłonowskiej i panny Walerii Littich.
Suczka żyła dziesięć lat i odeszła 7 listopada 1889 roku. Dla uczczenia
jej pamięci jedna z dzisiejszych sal wykładowych Instytutu, mieszcząca
się w gotyckich piwnicach, została nazwana po prostu „Gypsią”.
Po wojnie w murach Pałacu swoją siedzibę miało Towarzystwo
Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, instytucja znana głównie z organizacji Festiwalu Piosenki Radzieckiej. Jednak, jak pisali zaprzyjaźnieni
z Towarzystwem dziennikarze, instytucja miała wiele więcej obowiązków: między oświetlonym blaskiem jupiterów amfiteatrem
w polskiej stolicy piosenki radzieckiej a zakładową świetlicą jest rozległy obszar, na którym mieści się wiele ciekawych i pożytecznych
spraw. Na parterze mieściła się księgarnia dumnie eksponująca dzieła Lenina, na pierwszym piętrze można było nabyć wódkę i zakąski
oraz – czasami – usłyszeć radzieckie wykonania muzyki Beatlesów.
Czasy PRL to także okres heroicznej walki prawowitej właścicielki
budynku – pani Pelagii Potockiej – z niechcianymi lokatorami. Pani
Potocka dbała na co dzień o wygląd Pałacu, natomiast w czasie
procesji w święto Bożego Ciała bogato go dekorowała. Chyba tylko w Krakowie możliwa była tak kuriozalna sytuacja, że siedziba
TPPRu była najbogaciej udekorowanym domem podczas uroczystości kościelnych. Po roku 1989 pałac wrócił w ręce swoich dawnych
właścicieli – rodziny Potockich, a jego większa część stała się siedzibą
Goethe-Institut, bez wątpienia jedną z piękniejszych na świecie.
28
durchgeführt. Im Erdgeschoss befand sich damals eine Kolonialwarenhandlung.
Eine interessante Anekdote hängt mit einer Entdeckung
zusammen, die 1979 bei einer Konservierung des Gebäudes
gemacht wurde. Dabei stieß man auf ein Pergament mit einer
kurzen Geschichte des Palais und einen Holzsarg mit der Mumie
eines Hundes und der Inschrift: „Hier ruht die Möpsin Gypsia,
die geliebte Spielgefährtin der Fürstin Jabłonowska, geborene
Gräfin Ossolińska, und des Fräuleins Waleria Littich.“ Die Hündin lebte zehn Jahre und verendete am 7. November 1889. Zu
ihrem Gedächtnis wird einer der Seminarräume des Instituts in
den gotischen Kellergewölben „Gypsia“ genannt.
Nach dem Zweiten Weltkrieg hatte in den Mauern des Palais die Gesellschaft für polnisch-sowjetische Freundschaft ihren Sitz, eine Institution, die vor allem für die Organisation des
Festivals des sowjetischen Liedes bekannt war, wenngleich
ideologisch gefestigtere Journalisten einen breiteren Aufgabenbereich dieser Institution erkennen wollten: „Zwischen einem im Scheinwerferlicht erstrahlenden Amphitheater in der
polnischen Hauptstadt des sowjetischen Liedes und einem Arbeiterkulturraum liegt ein weites Feld mit vielen interessanten und nützlichen Angelegenheiten.“ Im Erdgeschoss befand
sich eine Buchhandlung, in der die gesammelten Werke Lenins
prangten. Im ersten Stock konnte man Wodka und Kulinaria
kaufen und – manchmal – Lieder der Beatles in sowjetischer
Ausführung hören. In den Zeiten der Volksrepublik führte die
rechtmäßige Eigentümerin des Gebäudes, Pelagia Potocka, einen heroischen Kampf gegen die ungeliebten Mieter. So wachte Frau Potocka über das Aussehen des Palais, dessen Fassade
sie anlässlich der alljährlichen Fronleichnamsprozessionen
reich dekorierte. Es ist wohl nur in Krakau möglich, dass der
Sitz der Gesellschaft für polnisch-sowjetische Freundschaft
das am reichsten geschmückte Gebäude bei kirchlichen Feierlichkeiten war. Nach 1989 kehrte das Palais an seine rechtmäßigen Eigentümer zurück und der größte Teil des Gebäudes
wurde zum Sitz des Goethe-Instituts – ganz gewiss einem der
schönsten weltweit!
DAS PALAIS POTOCKI – DIE STÜRMISCHEN GESCHICKE DES GEBÄUDES
Lata 30-te. Obecnie w pomieszczeniu tym mieści się biblioteka Goethe-Institut.
30er Jahre. Gegenwärtig befindet sich hier die Bibliothek des Goethe-Instituts.
29
GOETHE U POTOCKICH –
REPORTAŻ Z OTWARCIA
INSTYTUTU
GOETHE BEI DEN
POTOCKIS – REPORTAGE
VON DER EINWEIHUNG DES
INSTITUTS
Wielką galą w Pałacu Potockich zainaugurował swe oficjalne działanie Goethe-Institut w Krakowie. Honory domu czynił dyrektor dr
Peter Seel. Przybył wojewoda z małżonką, korpus dyplomatyczny.
Witano rektorów UJ, AM, AE. Z wielką rewerencją witano hrabinę
Pelagię Potocką, a przybyły na otwarcie prezydent Goethe-Institut
Hans Heigert nie omieszkał podkreślić, że spośród stu pięćdziesięciu Instytutów szerzących niemiecką kulturę i język na świecie,
siedziba krakowskiego – w Pałacu Potockich – jest najpiękniejsza.
Wojewoda Tadeusz Piekarz przypomniał więzy kulturowe jakie nas łączą, odwołując się chociażby do Wita Stwosza. Konsul Generalny Niemiec dr Laurids Hoelscher obiecał życzliwość i pomoc.
Ale tylko dyrektor Instytutu Francuskiego przyszedł z prezentem.
Tajemniczy pakuneczek zawierał ponoć kryształową butlę z trawionym napisem – życzeniami sukcesów. Potem przecięto wstęgę
(czerwoną, widać to już tradycja Pałacu) i otwarcie biblioteki, od
dziś dostępnej dla wszystkich zainteresowanych, stało się faktem.
Hrabina Potocka dostała od wojewody pięć różowych róż, a rektor AE Jerzy Mikułowski-Pomorski reprymendę od uroczej bibliotekarki Haliny Niemirskiej za wejście do biblioteki z hawańskim
cygarem. W siedzibie Instytutu panuje całkowita dyskryminacja
palaczy! Za to odkryliśmy, że pałacowa sień ma wspaniały mikroklimat sprzyjający okazałym bankietom, jak ten, który gospodarze wydali na inaugurację. Od dziś natomiast czeka do dyspozycji
krakowian trzy i pół tysiąca woluminów i kilkadziesiąt tytułów
czasopism, które udostępnia biblioteka. Będą też kasety i płyty
kompaktowe. Wydarzeniem prestiżowym będzie sobotni Maraton
berliński poświęcony muzyce, literaturze, filmowi i fotografii.
Mit einer großen Gala im Palais Potocki hat das Goethe-Institut offiziell den Beginn seiner Tätigkeit in Krakau eingeläutet. Gastgeber des
Empfangs war Institutsleiter Peter Seel. Die Ehre gaben sich der Herr
Woiwode mit Gemahlin, Vertreter des Diplomatischen Corps, Ihre Magnifizenzen, die Rektoren der Jagiellonen-Universität, der Musikakademie und der Wirtschaftsakademie. Mit großer Reverenz wurde Gräfin Pelagia Potocka begrüßt, und der eigens zur Eröffnung angereiste
Präsident des Goethe-Instituts Hans Heigert ließ es sich nicht nehmen
zu unterstreichen, dass unter den 150 Institutsniederlassungen, welche
die deutsche Kultur und Sprache auf der ganzen Welt verbreiten, der
Krakauer Sitz im Palais Potocki der allerschönste ist.
Woiwode Tadeusz Piekarz brachte die alten kulturellen Bande
zwischen unseren Ländern in Erinnerung, indem er sich etwa auf Veit
Stoß berief. Der Generalkonsul der Bundesrepublik Deutschland Laurids Hölscher versprach Beistand und Hilfe. Aber nur der Direktor des
Institut Français war mit einem Geschenk gekommen. Das geheimnisvolle Päckchen soll eine kristallene Bouteille mit eingravierten Erfolgswünschen enthalten haben. Daraufhin wurde feierlich ein Band durchschnitten (ein rotes, wie es – so hat es den Anschein – im Palais schon
Brauch geworden ist), und die Eröffnung der Bibliothek, die ab heute
allen interessierten Besuchern offen steht, war vollzogen. Gräfin Potocka bekam vom Woiwoden fünf rote Rosen überreicht, und der Rektor
der Wirtschaftsakademie Jerzy Mikułowski eine Zurechtweisung vonseiten der reizenden Bibliothekarin Halina Niemirska wegen Betretens
der Bibliothek mit einer Havanna. Am Sitz des Gothe-Instituts herrscht
vollständige Diskriminierung von Rauchern! Dafür entdeckten wir, dass
die Eingangshalle des Hauses ein fabelhaftes Mikroklima besitzt, das
üppigen Festbanketten, wie dem diesen anlässlich der Inauguration des
Instituts, überaus förderlich ist. Ab heute stehen den Krakauern über
3.500 Bände Literatur und mehrere Dutzend Zeitschriftentitel zur Verfügung. Auch Kassetten und Compact Discs soll es in Bälde zu entleihen
geben. Ein besonderes Ereignis wird am Samstag ein Berlin-Marathon
sein, der Musik, Literatur, Film und Fotografie gewidmet sein wird.
Jadwiga Rubiś
„Dziennik Polski”, 22 maja 1992
Jadwiga Rubiś
„Dziennik Polski“, 22. Mai 1992
30
Zdjęcia z uroczystego otwarcia Goethe-Institut w Krakowie
Bilder von der feierlichen Eröffnung des Goethe-Instituts Krakau
31
KALENDARIUM / ZEITLEISTE 1992-2012
1992-2012
Goethe-Institut wprowadza się
do Pałacu Potockich
Rozpoczęcie szkoleń dla nauczycieli języka niemieckiego w Polsce
grudzień 1990
styczeń 1991
Das Goethe-Institut zieht ins Palais Potocki
Beginn der Fortbildungen für
Deutschlehrer in Polen
Dezember 1990
Januar 1991
Peter C. Seel
dyrektor / Institutsleiter
10.04.1991–31.08.1994
Do Krakowa przybyłem prosto
z Nowego Jorku na początku
kwietnia 1991 roku. Widok na
miasto przesłaniała dżdżysta aura
i dym z kominów. Na pierwszy
rzut oka miasto zdawało się drastycznie różnić od
wielobarwnego i różnorodnego Nowego Jorku. To
wrażenie szybko jednak minęło. Siedziba w Pałacu
Potockich stanowiła fantastyczny początek. Szybko
odkryłem też piękno miasta i otwartość jego mieszkańców, a olbrzymie zainteresowanie naszą pracą
sprawiało po prostu frajdę! Przed biblioteką ciągnęły
się długie kolejki. Na uniwersytecie, w teatrach,
muzeach, w kinach Wanda, Mikro i Rotunda, wśród
muzyków i artystów znaleźliśmy wielu wspaniałych
przyjaciół i partnerów. Musica Antiqua i Audio Art, Lutosławski i Habermas, Werner Herzog i Martin Walser
to tylko przykłady wielu możliwości w Krakowie.
Anfang April 1991 kam ich direkt aus New York nach
Krakau. Nieselregen und Kohlegeruch vernebelten den
Blick auf die Stadt. Die stellte zunächst für mich einen
starken Kontrast dar zur Vielfalt und Disparität in New
York. Aber das änderte sich schnell. Residieren im Palais
Potocki war schon ein guter Anfang. Ich entdeckte die
Schönheit der Stadt und die Offenheit der Menschen.
Das überwältigende Interesse an unserer Arbeit
machte einfach Spaß! Vor der Bibliothek standen die
Leser Schlange. In Universität, Theatern, Museen, den
Kinos Wanda, Mikro und Rotunda, unter Musikern und
Künstlern fanden wir wunderbare Freunde und Partner.
Musica Antiqua und Audio Art, Lutoslawski und Habermas, Werner Herzog und Martin Walser sind nur wenige
Beispiele für die vielen Möglichkeiten in Krakau.
1990
32
1991
33
KALENDARIUM 1992-2012
Wystawa Zeit|worte w Opolu i w Krakowie
styczeń 1992
Spotkanie z Gertem Heidenreichem,
prezesem niemieckiego PEN-Clubu
Oficjalne otwarcie Goethe-Institut
w Krakowie
26/27 marca 1992
21 maja 1992
Begegnung mit Gert Heidenreich, dem Vorsitzenden des deutschen PEN-Clubs
Offizielle Eröffnung des Goethe-Instituts
Krakau
26./27. März 1992
21. Mai 1992
Ausstellung Zeit|worte in Opole und Krakau
Januar 1992
ZEITLEISTE 1992-2012
Otwarcie biblioteki
Wizyta Witolda Lutosławskiego. Spotkanie
z kompozytorem i wykłady na temat jego
muzyki
Wystawa Niemiecka Sztuka Video
21 maja 1992
Eröffnung der Bibliothek
8 czerwca 1992
Ausstellung Videokunst
21. Mai 1992
styczeń/luty 1993
Januar/Februar 1993
Besuch von Witold Lutosławski. Begegnung mit dem Komponisten und Vortrag
über sein Schaffen
8. Juni 1992
Maraton berliński
23 maja 1992
Cykl spotkań z niemieckimi pisarzami,
m.in. Edgarem Hilsenrathem, Katją Lange-Müller, Karin Reschke i Hansem
Joachimem Schädlichem.
Berlin-Marathon
23. Mai 1992
Reihe von Begegnungen mit deutschen
Schriftstellern, u. a. Edgar Hilsenrath, Katja
Lange-Müller, Karin Reschke und Hans
Joachim Schädlich.
Międzynarodowe sympozjum poświęcone
kształceniu nauczycieli języka niemiec
kiego w różnych krajach europejskich
(Czechosłowacji, Danii, Niemczech, Francji,
Wielkiej Brytanii, Holandii, Polsce i na
Węgrzech)
5-7 listopada 1992
Internationales Symposium zur Deutschlehrerfortbildung in verschiedenen europäischen Ländern (Tschechoslowakei, Dänemark, Deutschland, Frankreich, Großbritannien, Niederlande, Polen und Ungarn)
5.-7. November 1992
1992
Peter C. Seel
34
1993
Peter C. Seel
35
Realioznawstwo Niemiec
Koncert zespołu Pünktchen Pünktchen
1 marca 1993
31 marca 1993
Cykl szkoleń dla nauczycieli na temat
aktualnych problemów politycznych
i społecznych w Niemczech. Jeden z wielu
projektów przeznaczonych dla pedagogów
organizowany przez Goethe-Institut od
początku lat 90.
Aktuelle Landeskunde im Gespräch
1. März 1993
Fortbildungsreihe für Lehrer zu aktuellen politischen und sozialen Fragen in
Deutschland. Eines von vielen an Lehrer
gerichteten Projekten des Goethe-Instituts.
Wykłady i spotkania
z Jürgenem Habermasem
Pierwsza edycja festiwalu Audio Art
17 października – 14 listopada 1993
6/7 października 1993
Konzert der Gruppe Pünktchen Pünktchen
31. März 1993
Tematem spotkań i wykładów były najważniejsze problemy, z którymi – zdaniem
filozofa – musiała zmierzyć się Polska po
opadnięciu Żelaznej Kurtyny, np. imigracja
oraz wielokulturowość.
Erste Ausgabe des Festivals Audio Art
17. Oktober – 14. November 1993
Vorträge und Begegnungen
mit Jürgen Habermas
6./7. Oktober 1993
Das Thema der Vorträge und Begegnungen waren die wichtigsten Probleme, vor
denen Polen nach dem Fall des Eisernen
Vorhangs stand, u. a. Einwanderung und
Multikulturalität.
fot. Marek Chołoniewski
Heinz Jürgens
1.09.1994–30.09.1998
Jak się czułem, kiedy wczesnym
latem 1994 roku w Iserlohn zaproponowano mi pracę w Krakowie? Po dwudziestu pięciu latach
na obczyźnie i zamorskich wojażach – do Kanady,
Brazylii, Japonii, Chile – jeszcze raz w podróż,
tym razem całkiem blisko? Krótki telefon do domu
i jednoznaczne TAK! Dzieci już się usamodzielniły,
Polska była ziemią nieznaną, wiek emerytalny był
na wyciągnięcie ręki – doskonałe zwieńczenie kariery w Goethe.
Polska po przełomie, wielkie zainteresowanie
językiem, kulturą i mediami niemieckimi, pomocni
i pełni zaangażowania współpracownicy. Czas
płynął błyskawicznie – wciąż przyjeżdżamy do
Krakowa, do naszego małego mieszkania, a także
do Instytutu.
Wszystkiego najlepszego z okazji dwudziestej rocznicy – „sto lat” nie jest już tak daleko!
Wie fühlte ich mich im Frühsommer 1994 in Iserlohn, als man mir Krakau anbot? Nach 25 Auslandsjahren in Übersee – Kanada, Brasilien, Japan,
Chile – nun einige Jahre später noch einmal hinaus,
jetzt ganz in die Nähe? Kurzer Anruf nach Hause:
Ein eindeutiges JA! Die Kinder waren flügge, Polen
terra incognita, das Erreichen des Rentenalters
greifbar, wohl der krönende Abschluss einer
Goethe-Karriere.
So war’s dann auch: Polen im Aufbruch, hohe
Akzeptanz des Angebots in Sprache, Medien und
Kultur, hilfsbereite und engagierte MitarbeiterInnen. Die Zeit verging zu schnell – wir kommen
immer noch nach Krakau, in unsere kleine Wohnung
und auch ins Institut.
Herzlichen Glückwunsch zu den ersten 20 Jahren –
das ‚sto lat‘ ist nicht mehr so weit!
1993
1994
Peter C. Seel
Heinz Jürgens
36
Wystawa Niemiecka Fotografia Reklamowa
6-21 października 1994
Ausstellung Deutsche Reklamefotografie
6. – 21. Oktober 1994
Werner Herzog gościem Instytutu
21 – 30 listopada 1994
Spotkanie odbyło się w ramach Dni
Wernera Herzoga. Przypomniane zostały wszystkie jego filmy, a sam reżyser
spotkał się w budynku Goethe-Institut ze
swoimi fanami.
Werner Herzog zu Gast im Goethe-Institut
21. – 30. November 1994
Die Begegnung fand im Rahmen der Werner-Herzog-Tage statt. Dabei wurden alle
Filme des Regisseurs aufgeführt, der sich
im Goethe-Institut mit seinen Fans traf.
37
Początek kursów językowych
w Goethe-Institut
Spotkanie z Günterem Grassem
i Christą Wolf
Październik 1994
21/22 maja 1995
Beginn der Sprachkursarbeit im
Goethe-Institut Krakau
Begegnung mit Günter Grass
und Christa Wolf
Oktober 1994
21./22. Mai 1995
Wystawa László Moholy-Nagy. Fotografie
15 marca – 12 kwietnia 1996
Ausstellung László Moholy-Nagy.
Fotografie
15. März – 12. April 1996
Wystawa Charlotte Salomon. Das Leben
oder das Theater? w Państwowym
Muzeum w Oświęcimiu
28 marca – 26 kwietnia 1996
Wystawa wybitnej artystki żydowskiego
pochodzenia, która w 1943 roku zginęła
w komorze gazowej obozu w Auschwitz.
Zanim została schwytana przez nazistowską policję, stworzyła niesamowity, wizjonerski cykl składający się z ponad tysiąca
dzieł – obrazów, wierszy i piosenek, które
stworzyły jej audiowizualną autobiografię.
Ausstellung Charlotte Salomon. Das Leben
oder das Theater? Im Staatlichen Museum
Auschwitz-Birkenau in Oświęcim
fot. Elżbieta Lempp
Koncert Ensemble Modern
9 kwietnia 1995
Räumen – przedstawienie NEUER TANZ
z Bochum w Nowohuckim Centrum Kultury
(reż. Wanda Golonka i VA Wölfl)
Konzert des Ensemble Modern
8 czerwca 1995
9. April 1995
Räumen – Vorstellung des Ensembles NEUER
TANZ aus Bochum im Kulturzentrum Nowa
Huta (Regie: Wanda Golonka und VA Wölfl)
Wystawa fotografii Wima Wendersa
w Goethe-Institut w Krakowie
Informatyzacja biblioteki
w Goethe-Institut
10-24 kwietnia 1997
1 września 1997
Wenders jest co prawda bardziej znany
dzięki swoim filmom fabularnym, jednak
wykorzystuje fotografię w przypadku, gdy
jakieś miejsce opowiada swoją historię
– tak Charlotte Cotton, jedna z najważniejszych krytyczek współczesnej fotografii,
pisała o dziełach Wima Wendersa. Dzięki
Goethe-Institut widzowie w Krakowie
mieli okazji przyjrzeć się mniej znanemu
obliczu niemieckiego reżysera.
Tradycyjny katalog kartkowy zostaje zastąpiony katalogiem komputerowym.
1. September 1997
Der traditionalle Papierkatalog wird durch
einen elektronischen ersetzt.
Ausstellung von Fotografien von Wim
Wenders im Goethe-Institut Krakau
28. März – 26. April 1996
10. – 24. April 1997
Ausstellung von Werken der bedeutenden
jüdischen Künstlerin, die 1943 in den Gaskammern von Auschwitz ermordet wurde.
Vor ihrer Ergreifung schuf sie einen gewaltigen, visionären Zyklus aus über 1000
Werken – Bildern, Gedichten und Liedern,
die sich zu einer audiovisuellen Autobiografie zusammenfügen.
„Wenders ist zwar vor allem durch seine
Spielfilme bekannt, aber er bedient sich
gerne der Fotografie, wenn ein Ort seine
Geschichte erzählt“, schrieb Charlotte
Cotton, eine der wichtigsten Kritikerinnen
der heutigen Fotografie, über die Werke
von Wim Wenders. Dank dieser Ausstellung bekam das Krakauer Publikum die
Gelegenheit, dieses weniger bekannte
Gesicht des deutschen Regisseurs kennen
zu lernen.
8. Juni 1995
Informatisierung der Bibliothek
des Goethe-Instituts Krakau
fot. Rafał Sosin
Pierwszy dzień otwartych drzwi
w Goethe-Institut
24 listopada 1997
1. Tag der offenen Tür im
24. November 1997
fot. Hans-Jörg Michel
fot. Wim Wenders, courtesy of Wenders Images GbR
1995
Heinz Jürgens
38
1996
1997
Heinz Jürgens
39
Stephan Wackwitz
1.01.1999–31.08.2005
Siedem spędzonych w Krakowie lat to z wielu względów
najważniejszy okres w mojej
pracy dla Goethe-Institut, a może
nawet w moim życiu. Istnieje zbyt wiele rzeczy,
które musiałbym teraz wymienić, by wyrazić moją
wdzięczność wobec Polski i Krakowa. Ograniczę się
zatem do trzech darów, które otrzymałem w owym
czasie, od tego miasta i tego kraju. Po pierwsze,
spotkanie z dziełem Czesława Miłosza. Po drugie,
moje do dziś żywe, krakowskie przyjaźnie. I po
trzecie, doświadczenie żywego, twórczego, liberalnego i „cool” katolicyzmu. Europa i szczególnie
niemiecka kultura może nauczyć się od Polski nieskończenie wiele. Jestem wdzięczny, że moje uczenie się Europy zaczęło się od tak pięknych lat w tak
pięknym mieście; i że do dziś tę naukę kontynuuję
i pogłębiam. Dzieje się tak, chociaż nie mieszkam
już niestety na stałe w Krakowie, a mogę jedynie to
miasto odwiedzać.
Meine 7 Jahre in Krakau sind in verschiedener
Hinsicht der Höhepunkt meiner beruflichen Tätigkeit für das Goethe-Institut – und vielleicht sogar
meines Lebens – gewesen. Es gibt zu viel, was ich
nennen müßte, um meine Dankbarkeit gegenüber
Krakau und Polen vollständig zum Ausdruck zu
bringen. Ich beschränke mich auf drei Geschenke,
die diese Zeit, diese Stadt und dieses Land mir
gemacht haben. Erstens die Bekanntschaft mit dem
Werk von Czeslaw Milosz. Zweitens meine heute
noch lebendigen Krakauer Freundschaften. Und
drittens das Erlebnis eines lebendigen, kulturell
produktiven, politisch freiheitlichen und „coolen”
Katholizismus. Europa und speziell die deutsche
Kultur kann von Polen unendlich viel lernen. Ich bin
dankbar dafür, daß für mich dieser europäische
Lernprozeß während so schöner Jahre und in einer
so schönen Stadt begonnen hat. Und daß er weitergeht und sogar sich noch vertieft, seit ich – leider
– nicht mehr dauernd dort sein, sondern nur noch
zu Besuch wiederkommen kann.
Spotkanie ze Stenem Nadolnym
z udziałem Sławy Lisieckiej i Andrzeja
Stasiuka
Początek cyklu Co to jest architektura?
29 marca 2000
Artykuły spożywczo-przemysłowe –
wystawa Rafała Bujnowskiego w Goethe-Institut
16 czerwca 1999
Beginn der Reihe Was ist Architektur?
5-20 maja 2000
29. März 2000
Begegnung mit Sten Nadolny unter Beteiligung von Sława Lisiecka und Andrzej
Stasiuk
Nahrungsmittel und Industrieartikel –
Ausstellung von Rafał Bujnowski im
16. Juni 1999
5. – 20. Mai 2000
Wystawa Przestrzeń i obraz
18 czerwca – 13 sierpnia 2000
Wystawa prezentowana była w Bunkrze
Sztuki. Wśród artystów, których prace zostały
zaprezentowane na wystawie, znaleźli się
m. in.: Andreas Gursky, Candida Höffer, Axel
Hütte, Thomas Ruff i Thomas Struth. Tematem
wystawy były sposoby prezentowania architektury przez współczesną fotografię.
Teatr improwizowany – grupa fastfood
theater – występy w Gdańsku, Poznaniu,
Wrocławiu, Katowicach
15-19 listopada 2000
Improvisationstheater des Ensembles fastfood theater – Auftritte in Gdańsk, Poznań,
Wrocław, Katowice
15. – 19. November 2000
Ausstellung Raum und Bild
18. Juni – 13. August 2000
fot. Elżbieta Lempp
250. urodziny
Johanna Wolfganga Goethego
15 października 1999
250. Geburtstag Johann Wolfgang von
Goethes
15. Oktober 1999
Die Ausstellung wurde in der Galerie
Bunkier Sztuki präsentiert. Zu den Künstlern,
deren Werke in der Ausstellung vertreten waren, gehörten unter anderem Andreas Gursky,
Candida Höffer, Axel Hütte, Thomas Ruff und
Thomas Struth. Thema der Ausstellung waren
verschiedene Arten der Darstellung der Architektur in der modernen Fotografie.
Heiner Müller, obcy, czy po prostu nieznany? – konferencja na Uniwersytecie
Jagiellońskim oraz towarzysząca jej wystawa biograficzna
10-15 kwietnia 2000
Noc Techno
Wśród gości znaleźli się wybitni znawcy
twórczości niemieckiego dramatopisarza
i reżysera, np. Hans-Thies Lehmann, Ewa
Walerich-Szymani, Andrzej Wirth oraz
Małgorzata Sugiera.
Techno Night
Wystawa Reklama w Niemczech
18. Oktober 2000
1-22 marca 2001
Ausstellung Werbung in Deutschland
Heiner Müller, fremd oder einfach unbekannt? – Konferenz an der JagiellonenUniversität Krakau und Begleitausstellung
1. – 22. März 2001
10. – 15. April 2000
Unter den Gästen waren bedeutende Kenner des Schaffens des deutschen Dramatikers und Regisseurs, unter anderem HansThies Lehmann, Ewa Walerich-Szymani,
Andrzej Wirth und Małgorzata Sugiera.
fot. Tomasz Żurek
1999
Stephan Wackwitz
40
2000
2001
Stephan Wackwitz
41
Prezentacja filmów Haruna Farockiego
w Krakowie i spotkanie z reżyserem
Egzekucja cennych wspomnień Blixy Bargelda w Teatrze Starym
26-29 marca 2001
10-12 listopada 2001
Vorführung von Filmen von Harun Farocki in
Krakau und Begegnung mit dem Regisseur
Die Vollstreckung kostbarer Erinnerungen
von Blixa Bargeld im Teatr Stary
26. – 29. März 2001
10. – 12. November 2001
Projekt teatralny w przestrzeni miejskiej
Short Cut. The Krakau Files (reż. Stefan
Kaegi)
Gościnne spektakle teatru z Meiningen
Dzielny ołowiany żołnierzyk
Cykl Moja Europa – spotkania z pisarzami
kwiecień/maj 2004
26 marca 2004
Przedstawienie zostało laureatem Międzynarodowego Festiwalu Lalek w Bielsku-Białej profesjonalnego i dziecięcego jury.
Wśród zaproszonych przez Instytut pisarzy znaleźli się między innymi: przyszła
laureatka nagrody Nobla Herta Müller,
Juli Zeh i Marie-Luise Scherer.
Gastspiel des Meininger Theaters Der
standhafte Zinnsoldat
Reihe Mein Europa – Begegnungen mit
Schriftstellern
April/Mai 2004
15. April – 29. November 2004
Die Aufführung wurde auf dem Internationalen Puppentheaterfestival in BielskoBiała von einer professionellen und einer
Kinderjury preisgekrönt.
Unter den vom Goethe-Institut eingeladenen Schriftstellern waren unter anderem
die künftige Nobelpreisträgerin Herta
Müller, Juli Zeh und Marie-Luise Scherer.
Sentymentalne i pełne fantazji polowanie dla
teatralnych nomadów, miłośników teatrów
i widzów, którzy nie są zbyt przywiązani do
swoich foteli; dla osób, które z chęcią wskoczyłyby na scenę tylko po to, by ją przemierzyć i udać się tam, gdzie zaniosą ich nogi.
(Hubert Spiegel, Frankfurter Allgemeine
Zeitung).
Theaterprojekt im städtischen Raum Short
Cut. The Krakau Files (Regie: Stefan Kaegi)
15 kwietnia – 29 listopada 2004
Dzień z Misiem, Tygryskiem i Tygryskową
kaczką: bohaterami opowieści Janoscha
4 grudnia 2004
Ein Tag mit dem Bären, dem Tiger und der
Tigerente: Figuren aus den Geschichten
von Janosch
4. Dezember 2004
26 März 2004
fot. Tomasz Żurek
Po rocznej emigracji do budynku na ulicy
Basztowej, wymuszonej remontem Pałacu
Potockich, biblioteka wraca do swojej
siedziby
Początek cyklu Projektowanie nowoczesności
Nach einjähriger Auslagerung in ein Gebäude in der Basztowa-Straße aufgrund
der Renovierung des Palais Potocki kehrt
die Bibliothek an ihren Sitz zurück
25 lutego 2002
Pierwszy wykład Gillian Naylor Początki
nowoczesności od Williama Morrisa do
Waltera Gropiusa.
Beginn der Reihe Designing Modernity
25. Februar 2002
8. Oktober 2001
Der erste Vortrag von Gillian Naylor Die
Anfänge der Moderne von William Morris
bis Walter Gropius.
2001
2002
Stephan Wackwitz
42
„Es ist eine melodramatische Schnitzeljagd
für nomadisierende Theaterliebhaber, für
Zuschauer, die es nicht auf ihren Sesseln
hält und die bereit sind, selbst auf die
Bühne zu treten und sie zu erwandern –
so weit die Füße tragen.“ (Hubert Spiegel,
Frankfurter Allgemeine Zeitung)
2004
Stephan Wackwitz
43
Pierwszy Europejski Dzień Języków
w Krakowie
Spotkania z literaturą niemiecką
1.09.2005–31.01.2009
24 września 2005
Wśród zaproszonych gości znajdowali
się np. Hans Magnus Enzensberger, Ingo
Schulze i Terézia Mora.
Angelika Eder
Jestem bardzo szczęśliwa, że
było mi dane współkształtować
polsko-niemieckie stosunki kulturalne tuż po wkroczeniu Polski do Unii Europejskiej. Gdy spoglądam wstecz na te trzy i pół roku,
współpraca z polskimi partnerami od Rzeszowa po
Katowice maluje się w bardzo ciepłych barwach.
Pełni energii organizatorzy festiwali, zaangażowani
historycy, wspaniali artyści i zainteresowana publiczność pozwalali wciąż na tworzenie wyjątkowych
wydarzeń. Co chciałabym szczególnie wyróżnić?
Być może instalację Teatron Wasy Marjanova
w reżyserii Iwo Vedrala w Fabryce Schindlera, fantastyczne występy gościnne niemieckich teatrów,
spotkania literackie, niemiecki Miesiąc Fotografii
w 2007, projekt Unsound on tour across borders
i nasz festiwal filmowy O miłości między Innymi.
Ciepłe przyjęcie w Instytucie i w mieście mnie oraz
mojej rodziny sprawiło, że czuliśmy się się w Krakowie jak w domu.
Kurz nach dem EU-Beitritt Polens die deutsch-polnischen Kulturbeziehungen mitgestalten zu können,
war ein großes Glück. Wenn ich auf diese dreieinhalb Jahre zurückblicke, so ist mir die Zusammenarbeit mit den polnischen Partnern zwischen
Rzeszów und Katowice in besonders guter Erinnerung. Enthusiastische Festivalmacher, engagierte
Historiker, großartige Künstler und ein neugieriges
Publikum ließen uns immer wieder besondere
Momente schaffen. Was ich besonders herausheben
würde aus dieser Zeit? Vielleicht den Kubus von
Wasa Marjanov in Schindlers Fabrik, bespielt unter
der Regie von Iwo Vedral, großartige deutsche
Theatergastspiele, literarische Begegnungen, den
deutschen Monat der Fotografie 2007, Unsound on
tour across borders und unser Filmfestival
Die Liebe der Anderen. Und die herzliche Aufnahme
meiner Familie im Institut und in der Stadt, durch
die wir für eine Zeit in Krakau heimisch waren.
1. Europäischer Sprachentag in Krakau
14-22 maja 2006
Wystawa fotograficzna
Weltsprache Fußball – Magia futbolu
9-30 czerwca 2006 (Tarnów),
7 lipca – 15 sierpnia 2006 (Kraków)
5 maja – 3 czerwca 2007
Begegnungen mit deutscher Literatur
Ausstellung
Weltsprache Fußball
14. – 22. Mai 2006
9. - 30. Juni 2006 (Tarnów),
24. September 2005
Unter den eingeladenen Gästen waren u. a.
Hans Magnus Enzensberger, Ingo Schulze
und Terézia Mora.
Pojawianie się/Znikanie – wystawa fotografii z Nadrenii Północnej-Westfalii
w ramach niemieckiej edycji Miesiąca Fotografii w Krakowie
7. Juli – 15. August 2006 (Krakau)
Erscheinen/Verschwinden – Ausstellung
von Fotografien aus Nordrhein-Westfalen
im Rahmen der deutschen Ausgabe des
Festivals Miesiąc Fotografii w Krakowie
5. Mai – 3. Juni 2007
Angelika Eder
44
17-18 lutego 2007
Festiwal re_wizje/antyk współorganizowany był przez Goethe-Institut wraz ze
Starym Teatrem oraz Deutsches Theater
w Berlinie. Była to doskonała okazja, by
przyjrzeć się wspólnemu dziedzictwu
i porozmawiać o tym, jak spuścizna antyku wpływa na nas współcześnie. Poza
zaproszonymi spektaklami odbywały się
panele dyskusyjne oraz projekcje nagrań
legendarnych przedstawień (np. Bachantek
Klausa Michaela Grübera).
Die Perser aus dem Deutschen Theater
Berlin im Rahmen des Festivals re_wizje/antyk
17. – 18. Februar 2007
Das Festival re_wizje/antyk wurde gemeinsam vom Goethe-Institut, dem Krakauer
Stary Teatr und dem Deutschen Theater
Berlin veranstaltet. Dies war eine vorzügliche Gelegenheit zur Betrachtung des
gemeinsamen Erbes und zum gemeinsamen
Nachdenken darüber, wie das Vermächtnis
der Antike uns heute noch beeinflusst. Neben den Theateraufführungen fanden Podiumsdiskussionen und Vorführungen von
Filmaufnahmen legendärer Aufführungen
statt (u. a. Die Bakchen in der Inszenierung
von Klaus Michael Grüber).
Festiwal Teatralny [email protected]/ch
4-8 listopada 2005
Theaterfestival [email protected]/ch
4. – 8. November 2005
fot. Marek Gardulski
2005
Persowie z Deutsches Theater w Berlinie
w ramach festiwalu re_wizje/antyk
2006
fot. Iko Freese
2007
Angelika Eder
45
Spotkanie z pisarzem literatury dziecięcej
Janoschem
Konkurs Schiller-Rap dla uczniów szkół
w Europie Środkowo-Wschodniej
2 czerwca 2007
4-29 czerwca 2008
Begegnung mit dem Kinderbuchautor
Janosch
Schiller-Rap - ein Song-Wettbewerb für
Schüler in Mittelosteuropa
2. Juni 2007
4. – 29. Juni 2008
Koncerty zespołu Kraftwerk podczas
niemieckiej edycji festiwalu Sacrum
Profanum
Roland Goll
19-21 września 2008
Możliwość objęcia pracy w Polsce
– pod sam koniec mojej trzydziestoletniej pracy dla Goethe-Institut
w Azji, Australii i zachodniej części
Europy – była dla mnie bardzo ważna; w kraju, który
miał szczególny wkład w wyzwolenie Europy z okowów
komunizmu, a teraz, po wstąpieniu do Unii Europejskiej,
wkracza na drogę integracji europejskiej i tworzy nowe
struktury dla przyszłych pokoleń. Ma to szczególne znaczenie w dziedzinie kultury. Prestiż i dynamika Krakowa
przejawia się przede wszystkim w tym, że ze sprawdzonymi partnerami powstają wciąż tak nowe i innowacyjne
projekty jak Iluminacja Wawelu z niemieckimi miastami
partnerskimi, Europejski Festiwal Tańca Współczesnego,
konkurs designu wraz polskimi, francuskimi i niemieckimi
uczelniami czy teatralny pociąg Kraków-Berlin XPRS.
Koleżankom i kolegom ze wszystkich działów Instytutu
oraz partnerom i przyjaciołom przesyłam serdeczne
pozdrowienia z okazji dwudziestego Jubileuszu i życzę
wszystkiego najlepszego w przyszłości.
Konzerte der Gruppe Kraftwerk im Rahmen der deutschen Ausgabe des Festivals
Sacrum Profanum
19. – 21. September 2008
fot. Andrzej Rubiś dla Krakowskiego Biura Festiwalowego
1.03.2009–6.07.2011
Es war für mich wichtig, am Ende meiner 30-jährigen
Tätigkeit für das Goethe-Institut in Asien, Australien
und dem westlichen Teil Europas, auch ein Land
kennen lernen zu können, das einen entscheidenden
Beitrag zur Befreiung Europas vom Kommunismus
geleistet hat und nach dem EU-Betritt seinen Weg in
die europäische Gemeinschaft geht und tragfähige
Strukturen für die Zukunft schafft. Und dies auch ganz
entschieden im kulturellen Bereich. Die Bedeutung und
Dynamik von Krakau dabei zeigt sich auch darin, dass
mit bewährten und neuen Partnern der Stadt und im
süd-westlichen Teil Polens wie in den vergangenen
zwei Jahrzehnten immer wieder innovative Projekte in
Zusammenarbeit mit dem Goethe-Institut entstehen: zu
meiner Zeit z.B. ein europäischer Design-Wettbewerb
mit Akademien in Polen, Frankreich und Deutschland,
die Illumination des Wawel mit den deutschen Partnerstädten Krakaus, das Intercity Theaterprojekt von
Krakau nach Berlin oder das Europäische Festival für
Zeitgenössischen Tanz. Allen Kolleginnen und Kollegen
aller Arbeitsbereiche, den Partnern und Freunden des
Instituts meinen herzlichen Glückwunsch zum 20-jährigen Jubiläum und die besten Wünsche für die Zukunft.
Pierwsza edycja festiwalu
maj 2008
Erste Ausgabe des Festivals Die Liebe der
Anderen
Mai 2008
Inscenizacja dramatu Andrzeja Stasiuka
Czekając na Turka w ramach projektu
After the Fall
Przedstawienie Karol Marks: Kapitał grupy
Rimini Protokoll w ramach 35. Krakowskich Reminiscencji Teatralnych
19 czerwca 2009
23 kwietnia 2010
Aufführung des Stücks Warten auf den
Türken von Andrzej Stasiuk im Rahmen
des Projekts After the Fall
Aufführung des Stücks Karl Marx: Das Kapital des
Ensembles Rimini Protokoll im Rahmen des 35.
Festivals Krakowskie Reminiscencje Teatralne
19. Juni 2009
23. April 2010
fot. Sebastian Hoppe
Bauhaus XX-XXI. Dziedzictwo wciąż żywe.
Wystawa w Międzynarodowym Centrum
Kultury w Krakowie
1. Oktoberfest w Goethe-Institut
8 maja – 5 lipca 2009
1. Oktoberfest im Goethe-Institut
25 września 2010
25. September 2010
Bauhaus 20-21. Ein stets lebendiges Erbe.
Ausstellung im Internationalen Kulturzentrum in Krakau
8. Mai – 5. Juli 2009
fot. Gordon Wilkinson
2008
Angelika Eder
46
2008
2009
2010
Roland Goll
47
Dowody tożsamości – wystawa Anety
Grzeszykowskiej i Joachima Schmida
w Willi Caro w Gliwicach
Spotkanie z Hertą Müller w ramach
Conrad Festival
Iluminacja Wawelu
Kraków – Berlin XPRS
Daniel Göpfert
3 czerwca 2011
11 czerwca 2011
5 listopada 2010
8-29 kwietnia 2010
Było to już drugie spotkanie z niemiecką
noblistką w Goethe-Institut i dotyczyło
kwestii „wygnania ze świata”, politycznych i społecznych powinności literatury i sztuki, kobiecego doświadczenia
literacko-artystycznego. Pierwsze odbyło
się w 2004 roku w ramach projektu Moja
Europa.
Fasada Zamku Królewskiego na Wawelu
posłużyła za ekran projekcyjny dla artystycznych – wizualnych i muzycznych –
prezentacji niemieckich miast partnerskich
Krakowa. Wykorzystanie najnowocześniejszych technik projekcji pozwoliło na stworzenie fascynującego widowiska łączącego
współczesną sztukę ze starą architekturą.
Kraków-Berlin XPRS autorzy projektu
określili mianem teatralnej interwencji.
W czasie dziesięciu godzin przejazdu
pociągu podróżni byli świadkami performansów, mini-scenek teatralnych oraz
koncertów w przedziałach i na stacjach,
uczestniczyli w projekcjach filmowych,
kosztowali specjałów przygotowanych
przez szefów kuchni. Zazwyczaj długa
i monotonna podróż, tym razem stała się
fascynującą przygodą.
od 15 sierpnia 2011
(seit 15. August 2011)
Personalausweise – Ausstellung von Aneta
Grzeszykowska und Joachim Schmid in
der Villa Caro in Gliwice
8. – 29. April 2010
Wawel-Illumination
Begegnung mit Hertha Müller im Rahmen
des Conradfestivals
5. November 2010
fot. Czytelnia Sztuki w Gliwicach
Das war bereits der zweite Besuch der
deutschen Nobelpreisträgerin im GoetheInstitut Krakau. Dabei ging es um die
„Vertreibung aus der Welt”, die politische
und gesellschaftliche Rolle von Literatur
und Kunst, die weibliche Erfahrung des
Schreibens und künstlerischen Schaffens.
Das erste Treffen mit der Autorin hatte
2004 im Rahmen des Projekts Mein Europa stattgefunden.
3. Juni 2011
Die Fassade des Königsschlosses auf dem
Wawel diente als Projektionsfläche für
künstlerische audio-visuelle Präsentationen
der Krakauer Partnerstädte in Deutschland.
Der Einsatz modernster Projektionstechniken ermöglichte die Gestaltung eines faszinierenden Spektakels, das moderne Kunst
mit alter Architektur verband.
Kraków-Berlin XPRS
11. Juni 2011
Das Projekt Kraków-Berlin XPRS war eine
„theatralische Intervention”. Während
der zehnstündigen Zugfahrt wurden die
Reisenden zu Zeugen von Performances,
Mini-Szenen und Konzerten in den Abteilen und an den Bahnhöfen. Sie nahmen
an Filmvorführungen teil und konnten
Spezialitäten der Küchenchefs verkosten.
Die normalerweise lange und monotone
Zugfahrt wurde so zu einem faszinierenden Abenteuer.
2010
Roland Goll
48
2011
Kiedy zaproponowano mi poprowadzenie Instytutu Goethego
w Krakowie – począwszy od lata 2011, nie musiałem się długo zastanawiać, by podjąć decyzję. Już
jako student spędziłem pół roku w Krakowie i od
tamtej pory wracałem do tego miasta niezliczoną
ilość razy. Ponieważ oprócz tego moja żona pochodzi z Krakowa, ta leżąca nad Wisłą metropolia
kulturalna stała się – obok Berlina – niemalże
moim drugim miastem rodzinnym. Podsumowując
pierwsze półrocze: Kraków to nie tylko interesujące, przyjazne i tętniące życiem miasto pełne
wyjątkowych ludzi, ale także miejsce oferujące
wiele możliwości dla kulturalnej instytucji. Jestem
wdzięczny, że mogę tu mieszkać, pracować i cieszę
się na nadchodzące lata!
Koncert na 2 statki i 100 syren
w ramach festiwalu Audio Art
24 września 2011
Konzert der 100 Sirenen auf zwei Schiffen
im Rahmen des Festivals Audio Art.
24. September 2011
Als ich das Angebot erhielt, im Sommer 2011 die
Leitung des Goethe-Instituts in Krakau zu übernehmen, musste ich nicht lange nachdenken: Schon als
Student habe ich ein Semester in Krakau verbracht
und bin seitdem unzählige Male in der Stadt zu
Besuch gewesen. Da außerdem auch noch meine
Frau aus Krakau stammt, ist die Kulturmetropole an
der Weichsel mittlerweile – neben Berlin – schon
fast zu meiner zweiten Heimatstadt geworden.
Meine erste Zwischenbilanz nach sechs Monaten
im neuen Job: Krakau ist nicht nur eine spannende,
dynamisch-entspannte Stadt mit vielen außergewöhnlichen Menschen, sondern bietet auch großartige Möglichkeiten für die Arbeit eines deutschen
Kulturinstituts. Ich bin dankbar, hier leben und
arbeiten zu dürfen, und freue mich auf die kommenden Jahre!
2011
2011
Roland Goll
Daniel Göpfert
49
Obłomow z Schauspiel Köln w reżyserii
Alvisa Hermanisa na Krakowskich
Reminiscencjach Teatralnych
Oblomow vom Schauspiel Köln in der
Inszenierung von Alvis Hermanis beim
Festival Krakowskie Reminiscencje Teatralne
Uruchomienie internetowej biblioteki Onleihe
Goethe-Guerilla
20 lat – 20 gości
1 września 2011
od stycznia 2012
styczeń – grudzień 2012
Serwis umożliwia wypożyczanie na określony czas publikacji cyfrowych, takich jak
e-książki, e-audiobooki oraz e-prasa. Za
pomocą jednego kliknięcia można z domu
pobrać odpowiednią pozycję z cyfrowych
zbiorów biblioteki.
W ramach obchodów jubileuszu dwudziestolecia swojej obecności w Krakowie
Goethe-Institut zaprosił osoby w wieku od
20 do 25 lat do udziału w tej inicjatywie.
Każdy z uczestników wspomagany przez
organizatorów ma szanse zrealizować swój
projekt związany z kulturą niemiecką.
W ramach rocznicy 20-lecia Goethe-Institut w Krakowie ruszamy z inicjatywą „20
gości na 20-lecie”. W trakcie trwania roku
jubileuszowego 2012 zaprosimy z Niemiec
do Polski dwadzieścia osobistości. Wśród
zaproszonych gości znajdą się pisarze,
reżyserzy, muzycy, artyści, socjolodzy
i tancerze, eksperci w zakresie językoznawstwa i inni. Tytuł pierwszej dyskusji
brzmiał Wolna sieć dla wszystkich? Internet, prawa autorskie, kultura i pokolenie
ACTA, a w Instytucie gościli Andreas Bogk,
Róża Thun i Andrzej Puczyński.
.
11. Oktober 2011
Inbetriebnahme der Internetbibliothek Onleihe
1. September 2011
Goethe-Guerilla
Dieser Service ermöglicht den Entleih von
digitalen Veröffentlichungen wie E-Books,
E-Audiobooks und E-Presse. Mit einem
einzigen Mausklick kann man zuhause die
gewünschte Position der digitalen Bibliotheksbestände abrufen.
ab Januar 2012
Anna Frank – Historia na dzień dzisiejszy
23 stycznia – 6 lutego 2012
Wystawa stanowi jedno z głównych osiągnięć międzynarodowej pracy pedagogicznej
Domu Anny Frank w Amsterdamie. Odnosząc się przede wszystkim do wartości
człowieczeństwa zawartych w jej „Dzienniku”, ekspozycja stanowi ważny głos
w propagowaniu tolerancji i zwalczaniu
przejawów jakiejkolwiek dyskryminacji.
Anne Frank – Eine Geschichte für heute
27. Januar – 6. Februar 2012
fot. Hermann und Clärchen Baus
2011
Die Ausstellung ist eine der wichtigsten
Aktivitäten im Rahmen der pädagogischen
Tätigkeit des Amsterdamer Anne-FrankMuseums. Hervorgehoben und thematisiert
werden vor allem die humanitären Werte
des Anne-Frank-Tagebuches. Die Ausstellung
stellt eine wichtige Stimme zur Förderung
der Toleranz und der Bekämpfung jedweder
Art von Diskriminierung dar.
Im Rahmen des 20. Jubiläums des GoetheInstituts Krakau wurden junge Kreative im
Alter von 20 bis 25 Jahren zur Teilnahme
an dieser Initiative eingeladen. Jeder
Teilnehmer bekommt die Chance, mit Unterstützung durch das Goethe-Institut sein
eigenes Projekt im Bereich der deutschen
Kultur umzusetzen.
Wystawa Gerta Weigelta – Absolutnie Pina
w Bunkrze Sztuki
Dwusetna rocznica wydania Baśni dla
dzieci i dla domu braci Grimm
3 kwietnia – 6 maja 2012
styczeń – grudzień 2012
Tanzfotografieausstellung von Gert
Weigelt Absolut Pina im Bunkier Sztuki
Seria wydarzeń związanych z twórczością
braci Grimm, m.in. czytanie baśni dla najmłodszych, konkursy oraz wystawy.
3. April – 6. Mai 2012
Das 200-jährige Jubiläum der Erstausgabe
der Kinder- und Hausmärchen der
Gebrüder Grimm
Januar – Dezember 2012
Veranstaltungsreihe zum Werk der Brüder
Grimm, u.a. Märchenlesungen für Kinder,
Wettbewerbe und Ausstellungen.
20 Jahre – 20 Gäste
Januar – Dezember 2012
Anlässlich seines 20. Jubiläums startet
das Goethe-Institut Krakau die Initiative
„20 Jahre – 20 Gäste“. Dazu laden wir
im Laufes des Jahres 2012 zwanzig ganz
unterschiedliche Persönlichkeiten aus
Deutschland nach Polen ein. Darunter sind
Schriftsteller und Regisseure, Musiker und
Bildende Künstler, Sozialwissenschaftler
und Tänzer, Experten für die deutsche
Sprache und viele andere mehr. Der Titel
der ersten Diskussion mit Andreas Bogk,
Róża Thun und Andrzej Puczyński lautete
„Freies Netz für alle? Internet, Urheberrecht, Kultur und die Generation ACTA“.
2012
Daniel Göpfert
50
51
Katarzyna Fortuna
52
Z KRAKOWA
DO DÜSSELDORFU
VON KRAKAU
NACH DÜSSELDORF
CAŁKIEM OSOBISTA RELACJA
ZE ŚWIATA POLSKO-NIEMIECKIEJ
WYMIANY KULTURALNEJ
EIN GANZ PERSÖNLICHER ERFAHRUNGSBERICHT
AUS DER WELT DER DEUTSCH-POLNISCHEN
KULTURVERMITTLUNG
Z Radia Kraków do Instytutu Polskiego w Düsseldorfie trafiłam
dzięki krakowskiemu Instytutowi Goethego. Wyjechałam, żeby objąć stanowisko wicedyrektora Instytutu Polskiego, po dopełnieniu
ostatniej formalności wymaganej przez Departament Dyplomacji
Publicznej i Kulturalnej MSZ, czyli po zdaniu egzaminu z języka
niemieckiego w Instytucie Goethego jesienią 2010 roku. Do Nadrenii Północnej-Westfalii przeprowadziłam się, jadąc wypełnioną po
brzegi bagażówką pod koniec stycznia 2011 roku.
Jednak moja trwająca już wiele lat przygoda z niemiecką
kulturą i językiem rozpoczęła się właśnie na krakowskim Rynku,
w Pałacu Potockich. Pojawiłam się w nim w latach 90. jako początkująca reporterka Radia Kraków i od tego momentu byłam tam
stałym gościem. W Instytucie nagrywałam wywiady z niemieckimi
pisarzami, reżyserami, artystami, uczestniczyłam w spotkaniach
literackich, pokazach filmowych, wystawach i często odwiedzałam
świetnie wyposażoną bibliotekę. Tu też prowadziłam spotkanie
z Ryszardem Krynickim, poświęcone poezji Nelly Sachs, której
wiersze Krynicki przetłumaczył, a także np. wieczór ze szwajcarską pisarką Judith Arlt. Bardzo znaczące były też kursy językowe
w Goethe-Institut w Niemczech. Oprócz lekcji ważni, a może nawet
najważniejsi byli ludzie z różnych stron świata, których tam spotkałam i przyjaźnie, które przetrwały do dziś.
Dzięki pobytom w Niemczech poznałam niemiecki teatr i niemiecką sztukę, wielokrotnie odwiedzając w Berlinie Schauspielhaus,
Volksbühne, Berliner Ensemble, Staatsoper, Deutsche Oper, niemieckie
księgarnie, słuchając nowych nagrań, kupując płyty. Teraz ponownie
wracam do tego wszystkiego, mieszkając w Düsseldorfie. Pomaga mi
to ciągle lepiej i na nowo poznawać kulturowe dziedzictwo Niemców,
odnajdywać wspólne korzenie, co jest niezbędne przy prezentacji obu
kultur, niemieckiej kultury w Polsce i polskiej w Niemczech.
Meinen Weg von Radio Kraków an das Polnische Institut in Düsseldorf
verdanke ich dem Krakauer Goethe-Institut. Ich fuhr dorthin, um den
Posten der stellvertretenden Direktorin zu übernehmen, nachdem ich
die letzte von der Abteilung für Öffentlichkeits– und Kulturdiplomatie des Außenministeriums verlangte Auflage erfüllt hatte, nämlich
die Ablegung einer Sprachprüfung im Goethe-Institut im Herbst 2010.
Schon Ende Januar des folgenden Jahres zog ich dann mit einem total
überladenen Gütertaxi nach Nordrhein-Westfalen um.
Aber mein Abenteuer mit der deutschen Kultur und Sprache
währte damals schon viele Jahre. Begonnen hatte es am Krakauer Hauptmarkt, im Palais Potocki. Dort tauchte ich in den 90er
Jahren als junge Reporterin von Radio Kraków auf und war seitdem ein ständiger Gast: als Journalistin, die Interviews mit deutschen Schriftstellern, Regisseuren, Künstlern aufnahm, als Teilnehmerin an Autorenlesungen, Filmvorführungen, Ausstellungen, oder
als Nutzerin der hervorragend ausgestatteten Bibliothek. Im Goethe-Institut Krakau moderierte ich etwa ein Gespräch mit Ryszard
Krynicki über die Poesie von Nelly Sachs, deren Gedichte Krynicki
übersetzte, oder einen Abend mit der Schweizer Schriftstellerin
Judith Artl. Sehr viel bedeuteten mir auch die Sprachkurse an
Goethe-Instituten in Deutschland. Besonders wichtig – ja vielleicht
sogar am wichtigsten – waren neben dem Unterricht die Leute aus
aller Welt, die ich dort kennen lernte, und die dabei geknüpften
Freundschaften, die bis heute Bestand haben.
Dank der Aufenthalte in Deutschland lernte ich das deutsche
Theater und die deutsche Kunst kennen. In Berlin besuchte ich immer wieder das Schauspielhaus, die Volksbühne, das Berliner Ensemble, die Staatsoper, die Deutsche Oper, deutsche Buchhandlungen und Plattenläden. Jetzt, da ich in Düsseldorf wohne, kehre ich
zu alldem zurück. Es hilft mir, immer wieder aufs neue und immer
53
Z KRAKOWA DO DÜSSELDORFU
I to właściwie tak naprawdę dopiero w Goethe-Institut
nauczyłam się niemieckiego. Bo język niemiecki to dla mnie
przede wszystkim język teatru i literatury. To wielka radość
czytać w oryginale dzieła Goethego, Hölderlina, Manna czy
też dramaty Kleista, Dürrenmatta i Brechta. No i oczywiście
świetna literatura najnowsza. Noblistkę, Hertę Müller poznałam
na długo przed Noblem, kiedy gościła w Krakowie na zaproszenie Goethe-Institut. Podobnie było z Noblem dla Güntera
Grassa, z którym wcześniej w krakowskim Instytucie audycję
nagrała Barbara Gawryluk. Tutaj poznałam też Hansa Magnusa
Enzensbergera, z którym w ramach Festiwalu Miłosza rozmawiał Ryszard Krynicki. W tym samym cyklu moich radiowych
rozmów, w którym gościłam Hertę Müller, wystąpiła też Juli
54
besser das Kulturerbe der Deutschen kennen zu lernen, gemeinsame Wurzeln zu entdecken, was notwendig ist zur gegenseitigen
Vermittlung der beiden Kulturen, der deutschen in Polen und der
polnischen in Deutschland.
Dabei habe ich eigentlich erst im Goethe-Institut angefangen
Deutsch zu lernen. Denn Deutsch ist für mich vor allem die Sprache
des Theaters und der Literatur. Es ist eine große Freude, die Werke
Goethes, Hölderlins, Manns, die Dramen Kleists, Dürrenmatts und
Brechts im Original zu lesen. Und dann ist da natürlich noch die
großartige Gegenwartsliteratur. Herta Müller habe ich lange vor
dem Nobelpreis kennen gelernt, als sie auf Einladung des GoetheInstituts in Krakau war. Ähnlich war es auch mit Günther Grass,
mit dem Barbara Gawryluk, ebenfalls noch vor dem Nobelpreis,
VON KRAKAU NACH DÜSSELDORF
Zeh, świetna pisarka, z wykształcenia prawniczka, której kolejne książki prezentowałam w moich literackich programach To
się czyta i w Tomach i tomikach.
Wiele było tych wydarzeń. Trudno byłoby mi teraz wymienić
wszystkie niemieckie i polsko-niemieckie historie, które poznałam,
nagrałam i przeżyłam. We współpracy z Goethe-Institut przygotowałam wiele wydarzeń, zdobywając cenne doświadczenia organizacyjne. Wśród naszych projektów były np. Polsko-Niemieckie
Warsztaty Muzyki Nowej przygotowane z okazji pięćdziesięciolecia Warszawskiej Jesieni. W programie koncertu, który odbył się
w Studiu S5 Radia Kraków, znalazły się utwory takich kompozytorów, jak: Mathias Spahlinger i Frank Zabel (Niemcy), John Cage
(USA) i Lubawa Sydorenko (Ukraina). Zespół Warsztatowy Muzyki
Nowej zajmuje się wspieraniem współpracy młodych, początkujących muzyków z całej Europy.
Wyzwaniem organizacyjnym był też emitowany na żywo
przez radio Bayerischer Rundfunk program ze Studia S5 Radia
Kraków. Audycja pt. A La Cracovienne prezentowana była w cyklu Thema music live w programie Bayern 4 Klassik. Wzięli w niej
udział np. Magdalena Sroka, wiceprezydent Krakowa, wówczas
szefowa Krakowskiego Biura Festiwalowego i Angelika Eder, ówczesna dyrektorka Instytutu. Program z udziałem publiczności
połączony był z koncertem Kwartetu Śląskiego. Goethe-Institut
pośredniczył też w kontakcie między Radiem Kraków a Fundacją
Klasyki Weimarskiej i Radiem Lotte z Weimaru, co dało początek
międzynarodowemu projektowi Hermes z udziałem 16 partnerów z ośmiu europejskich krajów. Wszystkie te wydarzenia nie
odbyłyby się, gdyby nie wsparcie finansowe i organizacyjne
Goethe-Institut, tak bardzo zasłużonego w popularyzacji wciąż
nie dość znanej i docenianej w Polsce kultury niemieckiej.
Jednak znacznie gorzej wygląda sytuacja kultury polskiej
w Niemczech. Po swoich rocznych doświadczeniach w Düsseldorfie widzę, że Niemcom zachodnim o wiele bliżej do Belgii, Holandii, Francji i Anglii, niż do Polski i dopiero po organizowanych
przez nas podróżach studyjnych, dyrektorzy instytucji kultury,
reżyserzy, dramaturdzy, artyści i dziennikarze odkrywają inne
oblicze naszego kraju. Polska sztuka, literatura, teatr porażają ich
nowoczesnością, oryginalnością, świeżością spojrzenia i zapałem,
którego czasem brakuje Niemcom. Dlatego tak świetne efekty
przynoszą realizowane przez polskich twórców artystyczne projekty w Niemczech, jak np. spektakle Jana Klaty w Bochum, ostatnio Ameryka Kafki czy najbliższa premiera Zbójców wg Schillera.
im Krakauer Institut eine Sendung aufnahm. Hier lernte ich Hans
Magnus Enzensberger kennen, mit dem Ryszard Krynicki im Rahmen des Czesław-Miłosz-Festivals ein Gespräch führte. In derselben Reihe meiner Radiointerviews, in der ich Herta Müller zu Gast
hatte, trat auch Juli Zeh auf, eine großartige Autorin, von ihrer
Ausbildung her Juristin, deren Bücher ich in meinen Literaturprogrammen Das liest sich und Bände und Bändchen vorstellte.
Solche Ereignisse gab es viele. Es würde mir schwer fallen,
hier alle deutschen und polnisch-deutschen Geschichten aufzuzählen, die ich erlebt und als Radioreporterin aufgenommen habe. In
Zusammenarbeit mit dem Goethe-Institut konnte ich zahlreiche
Kulturveranstaltungen vorbereiten und dabei wertvolle Berufserfahrung sammeln. Zu unseren Projekten gehörten unter anderem
die polnisch-deutschen Workshops der neuen Musik anlässlich des
50. Jubiläums des Warschauer Herbsts. Auf dem Programm eines
Konzerts im Studio S5 von Radio Kraków standen Werke solcher
Komponisten wie Mathias Spahlinger und Frank Zabel (Deutschland), John Cage (USA) und Lubawa Sydorenko (Ukraine). Das Team
der Workshops der neuen Musik beschäftigt sich mit der Förderung junger Musiker aus ganz Europa.
Eine organisatorische Herausforderung war auch ein Liveprogramm des Bayerischen Rundfunks in Zusammenarbeit mit dem
Studio S5 von Radio Kraków. Die Sendung Temperamente A la
Cracovienne wurde in der Reihe Thema Musik Live von Bayern 4
Klassik ausgestrahlt. An dem Programm mit einem Konzert des Silesian String Quartet beteiligte sich auch das Publikum, darunter Mag-
55
Z KRAKOWA DO DÜSSELDORFU
Kiedy przed wyjazdem do Düsseldorfu żegnałam się z przyjaciółmi, odwiedziłam oczywiście Goethe-Institut, aby pożegnać się
z miejscem i z ludźmi, którzy sprawili, że dziś jestem w Instytucie
Polskim w Niemczech i mam szansę prezentować to, co najlepsze
w polskiej sztuce, literaturze i muzyce. Nie byłoby to możliwe bez
znajomości niemieckich realiów, niemieckiej wrażliwości, oczekiwań i uwarunkowań kulturowych. A tego wszystkiego dowiedziałam się jeszcze w Krakowie, dzięki Goethe-Institut.
W Düsseldorfie kontakty z krakowskim Instytutem wciąż
są żywe. Instytut Polski brał udział w przygotowaniach do sezonu kultury Nadrenii Północnej Westfalii w Polsce 2011/2012
– Tam‘Tam. a wiele z tych wydarzeń współorganizował Goethe-Institut. Teraz przygotowujemy rewanżową prezentację polską
Klopsztanga. Polen grenzenlos NRW. Kontynuacją działań rozpoczętych w Krakowie będzie też wystawa zdjęć Nowej Huty autorstwa Götza Diergartena, którą w 2013 roku zobaczą mieszkańcy
Witten.
56
dalena Sroka, heute stellvertretende Präsidentin der Stadt Krakau,
damals Chefin des Krakauer Festivalbüros, und Angelika Eder, die
damalige Leiterin des Goethe-Instituts. Das Institut vermittelte auch
die Kontakte mit der Klassik Stiftung Weimar und dem Weimarer
Radio Lotte, die den Grundstein für das internationale Projekt Hermes unter Beteiligung von sechzehn Partnern aus acht europäischen
Ländern gelegt haben. Alle diese Veranstaltungen hätten nicht stattfinden können ohne die finanzielle und organisatorische Unterstützung durch das Goethe-Institut, das sich enorme Verdienste um die
Popularisierung der in Polen nach wie vor nicht genügend bekannten und gewürdigten deutschen Kultur erworben hat.
Noch wesentlich schlechter stellt sich jedoch die Situation der
polnischen Kultur in Deutschland dar. Nach meinen einjährigen Erfahrungen in Düsseldorf sehe ich, dass den Westdeutschen Belgien,
Holland, Frankreich und England näher liegen als Polen und dass
deutsche Direktoren von Kultureinrichtungen, Regisseure, Dramaturgen, Künstler und Journalisten erst nach von uns organisierten Studienreisen das andere Gesicht unseres Landes entdecken.
Das polnische Kulturleben verblüfft sie durch seine Modernität,
Originalität, die Frische der Betrachtung und die Begeisterungsfähigkeit, an der es den Deutschen zuweilen etwas mangelt. Daher
zeitigen die Projekte polnischer Künstler in Deutschland oft ausgezeichnete Effekte, wie etwa die Inszenierungen von Jan Klata in
Bochum: letztens Amerika nach Kafka, demnächst Schillers Räuber.
Als ich vor der Abreise nach Düsseldorf von meinen Freunden
Abschied nahm, besuchte ich natürlich auch das Goethe-Institut,
um mich von Orten und Menschen zu verabschieden, denen ich
es verdanke, dass ich jetzt im Polnischen Institut in Deutschland
arbeite und die Möglichkeit habe, das zu präsentieren, was in der
polnischen Kunst, Literatur und Musik am besten ist. Das wäre nicht
möglich geworden ohne Kenntnisse der deutschen Wirklichkeit und
Kultur, der Sensibilität und Erwartungen der Menschen. Und all dies
habe ich noch in Krakau erfahren, durch das Goethe-Institut.
In Düsseldorf sind die Kontakte mit dem Krakauer Institut
nach wie vor lebendig. Das Polnische Institut beteiligte sich an
den Vorbereitungen für die Kultursaison NRW in Polen 2011/2012
Tam’Tam, und viele dieser Ereignisse wurden vom Goethe-Institut
mitorganisiert. Heute bereiten wir gerade den polnischen Gegenbesuch Klopsztanga. Polen grenzenlos NRW vor. Eine Fortsetzung
von in Krakau begonnen Aktivitäten ist auch die Ausstellung der
Fotografien aus Nowa Huta von Götz Diergarten, die im Jahr 2013
in Witten zu sehen sein wird.
57
FESTIWALE
I WYKŁADY
FESTIVALS UND
PROGRAMMREIHEN
Audio Art
Audio Art
Wszystko zaczęło się od pięciu minut rozmowy z Peterem Seelem,
ówczesnym dyrektorem Goethe-Institut – mówi Marek Chołoniewski,
twórca i dyrektor Festiwalu Audio Art. Dokładnie tyle czasu potrzeba było, by po parunastu latach koncertów Muzyki Centrum
w Krzysztoforach stworzyć międzynarodowy festiwal. Koncepcja wydarzenia nie zmieniła się od początku, od 1993 roku. Audio
Art konsekwentnie przybliża krakowianom (i nie tylko!) instalacje
i działania, które łączą sztuki wizualne z dźwiękowymi. Nie chodzi
tu jednak o proste połączenie audio i wideo, które jest typowe dla
sztuki filmowej, a raczej o proces tworzenia przestrzeni, w której
artysta jest równocześnie konstruktorem własnych instrumentów,
wykonawcą i kompozytorem. Festiwal jest prezentowany w formie
koncertów, performansów i instalacji. Jednym z przykładów koncertów prezentowanych podczas Festiwalu Audio Art są działania
Blixy Bargelda, niemieckiego muzyka, aktora i kompozytora, wokalisty zespołu Einstürzende Neubauten. W Krakowie zaprezentował
on projekt Rede (Speech), w którym zajmował się łączeniem języka
i muzyki. W ramach festiwalu odbyła się ogromna ilość premierowych wykonań różnych projektów – instalacji, koncertów muzyki
improwizowanej, wykorzystujących nowe instrumenty muzyczne,
eksploatujących nietypowe techniki wokalne, używających prostej
i zaawansowanej technologii, zarówno analogowej, jak i cyfrowej.
Spektrum działań w wielu przypadkach przyjmuje formy ekstremalne i niecodzienne. Już od 2000 roku wszystkie wydarzenia festiwalu transmitowane są na żywo przez Internet.
Na początku działalności festiwal był współtworzony przez
Instytut. Co roku w salach przy Rynku Głównym 20 prezentowane
były także instalacje. Od tamtego czasu festiwal odwiedził kilkanaście różnych przestrzeni w mieście. Festiwal wędruje także po
58
fot. Joanna Konik
„Alles begann mit einem Fünfminutengespräch mit Peter Seel,
dem damaligen Direktor des Goethe-Instituts”, sagt Marek
Chołoniewski, Gründer und Direktor des Festivals Audio Art. Genau
so viel Zeit brauchte es, um aus der über zehn Jahre alten Konzertreihe Muzyka Centrum im Palais Krzysztofory ein internationales
Festival zu machen. Das Konzept der Veranstaltung ist seit den
Anfängen im Jahr 1993 unverändert geblieben. Audio Art bemüht
Plakat: Festival Audio Art 2011
59
FESTIWALE I WYKŁADY
kraju w ramach koncepcji Audio Art on tour, a więc poza Krakowem odbywał się także w Warszawie, Wrocławiu, Łodzi, Katowicach, Gdyni i Cieszynie. Festiwal od lat rozwija się bardzo dynamicznie, ale dyrektor, Marek Chołoniewski nadal bardzo ciepło
wspomina wspólne początki: W tamtym czasie zorganizowanie
Festiwalu Audio Art bez wsparcia Goethe-Institut byłoby o wiele
trudniejsze, może nawet niemożliwe.
Co to jest architektura?
Od 29 marca 2000 roku, kiedy Janet Wolff wygłosiła odczyt
Kobiety w nowoczesnym mieście: rozważania na temat ‚flaneuse’,
Goethe-Institut w Krakowie realizuje jeden ze swoich sztandarowych cykli wykładów – serię zatytułowaną Co to jest architektura?. Zapraszani od dwunastu lat goście z różnych perspektyw
próbują udzielić odpowiedzi na to pytanie – wśród zapraszanych
wykładowców są zarówno teoretycy i krytycy, ale także architekci. Liczna była także reprezentacja badaczy, którzy przyglądają
się architekturze przez pryzmat socjologii, antropologii czy psychoanalizy. Kuratorem cyklu od samego początku pozostaje Adam
Budak, niegdyś związany m.in. z krakowskim Bunkrem Sztuki, dziś
pracownik Smithsonian Institution w Waszyngtonie. Dzięki jego
zaangażowaniu do Krakowa udało się zaprosić wielu znanych
projektantów i badaczy, także tych, którzy zaproszenia zazwyczaj odrzucają, np. Peter Zumthor. Od samego początku cykl ma
na mapie Krakowa „swoje” miejsce – od 2000 do 2002 roku był
nim Bunkier Sztuki, od 2002 do dnia dzisiejszego jest nim Muzeum
Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”.
Mathias Sauerbruch, 11/2011, fot. Tomasz Żurek
60
sich konsequent, den Krakauern (und nicht nur diesen!) Installationen und Aktionen näher zu bringen, die visuelle und auditive
Kunstformen miteinander verknüpfen. Dabei geht es jedoch nicht
um eine schlichte Verbindung von Audio und Video, wie sie für
die Filmkunst kennzeichnend ist, sondern eher um die Schaffung
eines Raumes, in dem der Künstler zugleich Konstrukteur seiner
Instrumente, Komponist und Interpret ist. Das Festival findet in
Form von Konzerten, Performances und Installationen statt. Ein
Beispiel für die Konzerte, die im Rahmen des Festivals geboten
werden, sind die Aktionen des deutschen Musikers, Schauspielers
und Komponisten Blixa Bargeld, der vor allem als Sänger der Gruppe Einstürzende Neubauten bekannt ist. In Krakau stellte er sein
Projekt Rede (Speech) vor, in dem er sich mit der Integration von
Sprache und Musik befasste. Im Rahmen des Festivals fand eine
große Zahl von Premieren verschiedenster Projekte statt: Installationen, Improvisationskonzerten, Musik auf neuartigen Instrumenten und mit ungewöhnlichen Vokaltechniken, unter Einsatz einfacher und komplexer, analoger und digitaler Technologien. Das
Spektrum der Aktivitäten nimmt in vielen Fällen extreme, alles andere als alltägliche Formen an. Schon seit dem Jahr 2000 werden
alle Festivalereignisse live im Internet übertragen.
Anfänglich wurde das Festival vom Goethe-Institut mitgestaltet, in dessen Räumen am Krakauer Hauptmarkt auch Installationen präsentiert wurden. Seitdem hat das Festival zahlreiche
verschiedene Orte in der Stadt besucht und zieht darüber hinaus
im Rahmen des Projekts Audio Art on tour durch das Land mit
Stationen in Warschau, Wrocław, Łódź, Katowice, Gdynia und
Cieszyń. Das Festival entwickelt sich seit Jahren sehr dynamisch,
aber Marek Chołoniewski hat die ersten Anfänge immer noch in
bester Erinnerung: „Damals wäre der Aufbau von Audio Art ohne
die Unterstützung des Goethe-Instituts viel schwerer, wenn nicht
gar unmöglich gewesen.”
Was ist Architektur?
Seit dem 29. März 2000, als Janet Wolff ihren Vortrag Frauen in
der modernen Stadt: Nachdenken über die „Flaneuse” hielt, verfolgt das Goethe-Institut eines seiner Flaggschiffe – die Vortragsserie Was ist Architektur? Auf diese Frage versuchen seit über
zwölf Jahren geladene Experten – unter ihnen Theoretiker und
Kritiker, aber auch Architekten – aus unterschiedlicher Perspektive eine Antwort zu finden. Kurator der Reihe ist von Anfang an
Adam Budak, der früher mit dem Krakauer Bunkier Sztuki verbun-
FESTIVALS UND PROGRAMMREIHEN
Wybrane wystąpienia z cyklu wykładów Projektowanie nowoczesności opublikowane
w kwartalniku 2+3D / Ausgewählte Beiträge der Reihe "Designing Modernity" in der
Vierteljahresschrift 2+3D
Co to jest architektura? to szereg zupełnie różnych, ale komplementarnych odpowiedzi. Niektórzy, jak Christian Kerez, budowali narrację
wokół własnych projektów architektonicznych. Inni, jak Marc Augé,
referowali krakowskiej publiczności najnowsze teorie przestrzeni,
opowiadając o sposobach jej wykorzystywania. Różne spojrzenia na
koncepcję architektury i jej rolę w życiu współczesnego człowieka
pomagały przez ostatnie 12 lat kształtować krakowianom architektoniczne intuicje. Nowa architektura nieraz potrzebuje wyjaśnienia lub
dialogu, czasami starając się radykalnie zerwać z tradycją, a czasami
wchodząc z nią w skomplikowane i nieoczywiste interakcje. Zaproszeni przez Goethe-Institut postanowili wyjść naprzeciw tym problemom
i na wiele sposobów zmierzyć się z pytaniem: co to jest architektura?
Projektowanie nowoczesności
Na początku 2002 roku w krakowskim Goethe-Institut rozpoczął
się nowy cykl wykładów. Opiekę nad serią Projektowanie nowoczesności sprawował Andrzej Szczerski, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dzięki współpracy między Goethe-Institut
a British Council podczas cyklu wykładów Kraków odwiedziły
największe sławy światowej humanistyki, próbując odpowiedzieć
publiczności na pytania związane z tematem serii. Wedle początkowej koncepcji inspiracjami dla Projektowania nowoczesności
były: brytyjski Arts and Crafts Movement i niemiecki Bauhaus,
a wykłady wygłaszali czołowi badacze designu z Wielkiej Brytanii
jak Gillian Naylor i Adrian Forty oraz Niemiec jak Wolf Tegethoff
i Wolfgang Welsch. Wykładowców interesowało szczególnie, co
den war und heute an der Smithsonian Institution in Washington
arbeitet. Seinem Engagement ist es zu verdanken, dass viele bekannte Architekten und Spezialisten nach Krakau eingeladen werden konnten, darunter auch solche, die derartige Auftritte in der
Regel ablehnen, wie zum Beispiel Peter Zumthor. Von Anfang an
hat die Reihe „ihren” festen Ort auf der Krakauer Landkarte – zunächst bis 2002 in der Galerie Bunkier Sztuki, später und bis heute
im Zentrum für japanische Kunst und Technik „Manggha“.
Was ist Architektur? bietet eine Reihe völlig unterschiedlicher
und dennoch komplementärer Antworten. Einige Gäste, wie etwa
Christian Kerez, gingen bei ihren Überlegungen von eigenen Bauentwürfen aus. Andere, wie Marc Augé, referierten dem Krakauer
Publikum die neuesten Theorien der Raumgestaltung und Raumnutzung. Die verschiedenen Blickwinkel auf die Konzeption von
Architektur und auf ihre Rolle im Leben des modernen Menschen
halfen den Krakauern im Verlauf der vergangenen zwölf Jahre dabei, ihr eigenes Gespür für Architektur zu formen. Die neue Architektur bedarf zuweilen der Erklärung oder des Dialogs. Mal bricht
sie radikal mit der Tradition, mal geht sie mit ihr komplizierte und
keineswegs offensichtliche Interaktionen ein. Die Gäste des Goethe-Instituts haben sich den Herausforderungen dieser Probleme
gestellt und versucht, auf vielfältige Weise Antworten zu finden
auf die Frage: „Was ist Architektur?“
Designing Modernity
Anfang 2002 wurde im Goethe-Institut eine neue Vortragsreihe
gestartet. Die fachliche Betreuung der Serie Designing Modernity
übernahm Dr. Andrzej Szczerski von der Jagiellonen-Universität
Krakau. Der Zusammenarbeit des Goethe-Instituts mit dem British
Council ist es zu verdanken, dass sich an der Vortragsreihe einige der weltweit bedeutendsten Theoretiker beteiligten, indem
sie versuchten, dem Publikum Antworten auf die vom Thema des
Projekts aufgeworfenen Fragen vorzuschlagen. Besonders interessierten die Referenten der Begriff der Moderne und die Bezüge
zwischen Moderne, Design und Gegenwartskunst. Dem ursprünglichen Konzept zufolge war das Projekt Designing Modernity von
solchen Bewegungen wie Bauhaus oder Arts and Crafts inspiriert,
jedoch standen zu Anfang Fragen des Designs und der Architektur
eher am Rande der Reflexion. Die Referenten interessierten sich
vor allem für die Probleme im Zusammenhang mit der heutigen
Sicht der Visualität, aber ein großer Teil der Überlegungen war
auch früheren Konzeptionen der Moderne gewidmet. In den spä-
61
rozumiemy przez pojęcie nowoczesności, a także związki tego terminu z designem i sztuką współczesną. Wkrótce problematykę wykładów poszerzono o problemy związane z aktualnym myśleniem
o kulturze wizualnej, poszukując związków między współczesnością i przeszłością. W późniejszych latach, kiedy prowadzenie cyklu
objął Jacek Mrowczyk, który do dziś jest jego kuratorem, wykłady
koncentrowały się na kwestiach projektowania graficznego.
Zagraniczni wykładowcy pojawiają się dziś w Krakowie stosunkowo często, jednak gdy cykl zaczynał działać ich obecność
nie była w Krakowie na porządku dziennym. Spotkania organizowane wokół Projektowania nowoczesności od początku były
atrakcyjną alternatywą dla zajęć uniwersyteckich. Pozwalały
krakowskiej publiczności na bieżąco śledzić trendy we współczesnej humanistyce. Warto dodać, że od 2002 roku w Krakowie gościli między innymi: Nicolas Mirzoeff, Michael Diers, Erik
Spiekermann, Roger Scruton czy Wolfgang Kemp. Projektowanie
nowoczesności to projekt „drugiego” uniwersytetu lub raczej jego
idealnego uzupełnienia.
Unsound
Zainicjowany w 2003 roku festiwal Unsound początkowo był
wydarzeniem niszowym, promującym muzykę postępową. Dziś,
po dziewięciu latach, dalej nie odszedł od swoich alternatywnych korzeni, ale znacząco poszerzył pole działalności. W 2010
i 2011 festiwal odbył się także w Nowym Jorku, gdzie odniósł
znaczący sukces, podkreślany przez amerykańskie media.
Unsound prezentuje głównie muzykę elektroniczną, skupiając
się przy tym na twórcach polskich lub tworzących za wschodnimi granicami, choć nie można także nie docenić wpływu
działalności muzyków niemieckich (jak Felix Kubin, pochodzący z Hamburga gwiazdor muzyki elektronicznej). Poza dwiema
nowojorskimi edycjami wydarzenia związane z Unsoundem
odbyły się w Mińsku, Kijowie, Pradze, Warszawie i Bratysławie. Twórcy festiwalu, Mat Schulz i Gosia Płysa podkreślają,
że zależy im na międzynarodowej współpracy, a festiwal ma
być okazją do pracy nad nowymi projektami. Unsound pomaga młodym twórcom z Europy Środkowo-Wschodniej nie tylko
pracować nad nowymi pomysłami, a także chce stworzyć dla
nich platformę wymiany ponad granicami.
W samym Krakowie niezwykle ważne są też miejsca, w których Unsound organizuje swoje koncerty. Nie są to tylko, jak można by się spodziewać, modne kluby, ale także kościoły, muzea
62
teren Jahren, als die Moderation der Reihe von Jacek Mrowczyk
übernommen wurde, kam es zu einer Rückbesinnung auf das zweite Stichwort des Titels – immer mehr Platz wird heute Gesprächen
über Entwurf, Design und Gebrauchskunst eingeräumt.
Heute sind Experten aus dem Ausland in Krakau häufig zu Gast.
Als die Reihe ins Leben gerufen wurde, war dies jedoch noch keineswegs alltäglich. Die Begegnungen des Projekts Designing Modernity waren von Anfang an eine attraktive Alternative für akademische Lehrveranstaltungen. Sie ermöglichten es dem Krakauer
Publikum, laufend die Trends und Tendenzen der aktuellen Humanistik zu verfolgen. Zu vermerken ist, dass seit dem Jahr 2002
unter anderem Nicolas Mirzoeff, Michael Diers, Erik Spiekermann,
Roger Scruton und Wolfgang Kemp in Krakau zu Gast waren. Designing Modernity ist das Projekt einer „zweiten” Universität – oder
vielmehr ihre ideale Ergänzung.
Unsound
Das im Jahr 2003 entstandene Festival Unsound war ursprünglich
ein Off-Event, dessen Ziel es war, alternative und Avantgardemusik
zu fördern. Heute, neun Jahre später, ist das Festival weiterhin
nicht von seinen alternativen Wurzeln abgewichen, dafür aber hat
es sein Tätigkeitsfeld beträchtlich erweitert. In den Jahren 2010
und 2011 fand es auch in New York statt, wo es einen großen, von
den amerikanischen Medien stark beachteten Erfolg erzielen konnte. Unsound präsentiert vor allem elektronische Musik, in erster
Linie von Künstlern aus Polen oder den östlichen Nachbarstaaten,
aber auch der Einfluss von deutschen Musikern (wie Felix Kubin,
dem aus Hamburg stammenden Star der elektronischen Musik
szene) ist unverkennbar. Neben den beiden New Yorker Ausgaben
von Unsound fanden Events in Minsk, Kiew, Prag, Warschau und
Bratislava statt. Die Urheber des Festivals, Mat Schulz und Gosia
Plysa, betonen die internationale Zusammenarbeit als Gelegenheit
zur Arbeit an neuen Projekten. Unsound hilft jungen Künstlern aus
Mittel– und Osteuropa nicht nur bei der Ausarbeitung neuer Ideen,
sondern bildet auch eine Plattform für den grenzübergreifenden
Austausch von Erfahrungen und Errungenschaften.
In Krakau selbst sind von ganz besonderer Bedeutung die
Orte, an denen die Konzerte von Unsound stattfinden. Dabei
handelt es sich nicht nur in erster Linie, wie man vielleicht erwarten würde, um angesagte Clubs, sondern auch um Kirchen,
Museen und stillgelegte Industrieflächen. Ambient-Musik ertönt
in der Katharinenkirche oder der Tempel-Synagoge, während im
Festiwal Unsound, fot. Anna Spysz
i przestrzenie postindustrialne. Ambientowi muzycy przejmują
kościół świętej Katarzyny czy synagogę Tempel, a w Muzeum
Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” gra się minimale. Poza muzyką, dla festiwalu bardzo ważne jest też kino – często pokazywane są filmy nieme z muzyką na żywo, można też uczestniczyć
w warsztatach i pokazach filmowych. Od początku istnienia festiwalu Goethe-Institut w Krakowie udzielał organizatorom wsparcia – zarówno finansowo, jak i użyczając przestrzeni: przy Rynku
Głównym 20 odbywały się dyskusje związane z pokazywanymi
w ramach Unsoundu projektami. Dziś śmiało można powiedzieć,
że współpraca wszystkim wyszła na dobre.
Museum für japanische Kunst und Technik „Manggha“ Minimal
gespielt wird. Neben der Musik spielt für das Festival auch das
Kino eine große Rolle – häufig werden Stummfilme mit Livemusik vorgeführt oder Workshops angeboten. Von Anfang an hat
das Goethe-Institut den Organisatoren seine Unterstützung zukommen lassen – durch finanzielle Förderung und Zurverfügungstellung seiner Räumlichkeiten: Im Sitz des Goethe-Instituts am
Krakauer Hauptmarkt fanden Diskussionen über die im Rahmen
von Unsound vorgestellten Projekte statt. Heute lässt sich ganz
klar sagen, dass alle Beteiligten von dieser Zusammenarbeit profitieren konnten.
63
Między 4 a 8 listopada 2005 roku odbyła się druga edycja festiwalu
[email protected]/ch Pierwsza odsłona miała miejsce rok wcześniej i była
poświęcona młodej dramaturgii francuskiej, natomiast w 2005 roku
krakowscy widzowie, z inicjatywy Teatru Starego i Goethe-Institut
mogli zapoznać się z najnowszym teatrem i dramatem z Niemiec
i Szwajcarii. O ile pierwszy festiwal miał przede wszystkim charakter
twórczy, a widzowie mogli przyjrzeć się przygotowanym specjalnie
na tę okazję teatralnym eksperymentom, o tyle tym razem postanowiono zaprezentować gotowe i cieszące się szerokim uznaniem
spektakle zza granicy. W Teatrze Starym można było zobaczyć dzieła
Luka Percevala, Andreasa Kriegenburga i Christopha Marthalera, wybitnych reżyserów teatru niemieckojęzycznego. Ponadto zaprezentowano produkcje krakowskie: inscenizację dramatu Noc Andrzeja
Stasiuka wyreżyserowaną przez Mikołaja Grabowskiego oraz dwie
adaptacje tekstów niemieckich Sinobrodego – nadzieję kobiet Dei
Loher (reż. Arkadiusz Tworus) oraz Auto da fé Eliasa Canettiego (reż.
Paweł Miśkiewicz). Nie zabrakło też niemieckiego spojrzenia na polski tekst: Ósmy dzień tygodnia według opowiadania Marka Hłaski
wyreżyserował Armin Petras, na co dzień pracujący w Berlinie. Pojawiły się także przedstawienia oparte na tekstach młodych polskich
dramaturgów – Szymona Wróblewskiego i Pawła Sali. Poza spektaklami można było obejrzeć także wybór nowych, niemieckich filmów.
Festiwal stanowił doskonałe forum wymiany myśli i inspiracji między
polskimi a niemieckojęzycznymi artystami, stanowiąc bardzo istotny
moment w historii polskiego teatru współczesnego.
Podczas festiwalu można było zaobserwować nie tylko różnice między teatrem polskim a niemieckim, ale przede wszystkim
– ich wspólne punkty. Po zakończonym festiwalu krytyczka teatralna, Anna Róża Burzyńska tak podsumowywała [email protected]/ch:
Właśnie aktorstwo okazało się najmocniejszym atutem festiwalu.
Mimo zauważalnych różnic w sposobie pracy czy podejściu do
tekstu, dystans pomiędzy aktorami polskimi i niemieckojęzycznymi, studentami i uznanymi gwiazdami okazał się pozorny.
Vom 4. bis zum 8. November 2005 fand in Krakau zum zweiten Mal
das Festival [email protected]/ch statt. Die erste Ausgabe im Vorjahr war der
jungen französischen Dramaturgie gewidmet gewesen; nun konnte
sich das Krakauer Publikum auf eine Initiative des Teatr Stary und des
Goethe-Instituts hin mit dem neuesten Theater und Drama aus der
Bundesrepublik und der Schweiz vertraut machen. Während das erste
Festival vor allem kreativ ausgerichtet war und die Zuschauer die
Möglichkeit hatten, speziell für diesen Anlass geschaffene Experimente zu verfolgen, wurden diesmal fertige und anerkannte Theaterstücke aus dem Ausland vorgestellt. Im Teatr Stary waren Inszenierungen von bedeutenden Regisseuren des deutschsprachigen Theaters
wie Luk Perceval, Andreas Kriegenburg und Christoph Marthaler zu
sehen. Außerdem wurden auch Krakauer Produktionen präsentiert:
Nacht von Andrzej Stasiuk in der Regie von Mikołaj Grabowski sowie
zwei Adaptationen deutscher Texte, Blaubart – Hoffnung der Frauen
von Dea Loher (Regie: Arkadiusz Tworus) und Die Blendung von Elias
Canetti (Regie: Paweł Miśkiewicz). Auch der deutsche Blick auf einen
polnischen Text durfte nicht fehlen: Das Stück Der achte Wochentag
nach einer Erzählung von Marek Hłasko brachte der Berliner Regisseur Armin Petras auf die Bühne. Darüber hinaus gab es Aufführungen
nach Texten der jungen polnischen Dramaturgen Szymon Wróblewski
und Paweł Sala. Außer Theaterstücken war auch eine Auswahl von
Werken des neuen deutschen Films zu sehen. Das Festival bildete so
ein ideales Forum zum Austausch von Ideen und Inspirationen zwischen polnischen und deutschsprachigen Künstlern und stellte damit
zugleich einen denkwürdigen Moment in der Geschichte des polnischen Gegenwartstheaters dar.
Während des Festivals wurden nicht nur die Unterschiede zwischen dem polnischen und dem deutschen Theater deutlich, sondern
vor allem ihre Gemeinsamkeiten. Die Theaterkritikerin Anna Róża
Burzyńska resümierte das Festival [email protected]/ch mit den Worten:
„Und eben gerade die Schauspielkunst hat sich als stärkster Trumpf
des Festivals erwiesen. Trotz aller erkennbaren Unterschiede bei
der Arbeitsweise oder der Einstellung zum Text stellte sich die Distanz zwischen polnischen und deutschsprachigen Schauspielern,
Studenten und Stars, als eine scheinbare heraus.”
W maju 2008 roku odbyła się w Krakowie pierwsza edycja filmowego festiwalu O miłości między Innymi poświęconego mniejszościom
seksualnym. W ścisłej współpracy z Kinem Pod Baranami, Goethe-Institut w Krakowie organizuje kolejne edycje, pokazując rozmaite
filmy dotykające tematu homoseksualizmu. Pierwszy festiwal za cel
stawiał sobie walkę z krzywdzącymi stereotypami, wedle których
miałby istnieć jeden, kanoniczny wizerunek osoby nieheteroseksualnej. Kolejne edycje, choć nie odwołują się już bezpośrednio do tego
hasła, poprzez samą selekcję filmów prezentują różne oblicza mniejszości seksualnych. Podczas ostatnich czterech lat w Krakowie można było zobaczyć zarówno dzieła klasyków kina, takie jak Querelle
Rainera Wernera Fassbindera, jak i filmy mniej znane, np. zbiór dwunastu animacji o tematyce queer. W programie znalazło się miejsce zarówno dla dokumentów dotyczących tematów tyle interesujących, ile
odległych (o gwiazdorze porno, który okazał się gejem czy o epidemii
AIDS w San Francisco), jak i dla filmów fabularnych poświęconych tematom bliskim polskiemu widzowi. Sam festiwal zajmuje ważne miejsce na mapie kulturalnej Krakowa i ma za zadanie promować szeroko
pojęte standardy tolerancji. Nie można zapominać także o kontekście,
w jakim był organizowany. Zarówno w 2008 roku, jak w późniejszych
latach krakowskie Marsze Tolerancji spotykały się z kontrmanifestacjami, a uczestników obrzucano wyzwiskami i butelkami.
Homofobia w Polsce nie jest, niestety, tematem przestarzałym
i nieobecnym, a inicjatywa Goethe-Institut i Kina Pod Baranami stanowi doskonałą platformę edukacyjną na temat tolerancji. Organizatorzy nie stawiają sobie za zadanie tworzyć jednolitego obrazu, a raczej
pokazywać różnice między osobami homo-, bi-, czy transseksualnymi
i płynące z tych różnic bogactwo perspektyw i sposobów życia. Pokazy filmowe organizowane są w maju, kiedy w Krakowie odbywa się
co roku Marsz Tolerancji, a później festiwal Queerowy maj. O miłości
między Innymi ma szansę zaciekawić nie tylko osoby bezpośrednio zainteresowane tematem mniejszości seksualnych, ale także wierną widownię Kina Pod Baranami. Sam tytuł festiwalu zwraca uwagę właśnie
na tę dwuznaczność – filmy opowiadają przecież nie tylko o miłości.
mi” organisiert das Goethe-Institut Krakau weitere Ausgaben, in denen verschiedene Filme über Homosexualität zu sehen sind. Das
erste Festival hatte den Kampf gegen diskriminierende Stereotype
zum Ziel, denen zufolge nur ein einziges, „kanonisches“ Bild der
nicht-heterosexuellen Persönlichkeit existiert. Die folgenden Ausgaben bezogen sich zwar nicht mehr unmittelbar auf das Titelmotto,
aber auch in ihnen kamen – durch die Auswahl der gezeigten Filme –
die verschiedenen Facetten sexueller Orientierungen zum Ausdruck.
In den vergangenen vier Jahren waren in Krakau Filmklassiker wie
Rainer Werner Fassbinders Querelle zu sehen, wie auch weniger
bekannte Werke, etwa eine Auswahl von zwölf Trickfilmen zum
Thema Queer. Das Programm umfasste sowohl Dokumentarfilme
zu ebenso interessanten wie ungewöhnlichen Themen (über einen
Pornostar, der sich als schwul erweist, oder über die AIDS-Epidemie
in San Francisco) als auch Spielfilme, in denen Fragen angesprochen
werden, die dem polnischen Publikum sicherlich vertrauter sind.
Das Festival selbst nimmt einen wichtigen Platz auf der kulturellen Landkarte Krakaus und der hier lebenden Vertreter sexueller
Minderheiten ein. Auch der Kontext, in dem es entstand, ist wichtig:
Sowohl 2008 als auch in den folgenden Jahren stießen die von der
Queer-Bewegung veranstalteten Märsche der Toleranz auf Gegendemonstrationen, und ihre Teilnehmer wurden mit Schimpfwörtern
und Flaschen beworfen.
Homophobie ist leider in Polen ein Thema, das nach wie vor
aktuell ist. Die Initiative des Goethe-Instituts und des Kinos „Pod
Baranami” stellt deshalb eine wichtige Plattform zum Thema Toleranz dar. Die Veranstalter wollen dabei kein einheitliches Bild
lancieren, sondern die Unterschiede zwischen homo-, bi– und transsexuellen Menschen aufzeigen, wie auch die sich daraus ergebende
Vielfalt der Perspektiven und Lebensformen. Die Filmvorführungen
finden im Mai statt, wenn in Krakau jährlich der Marsch der Toleranz
und das Festival Queerowy maj stattfinden. Die Liebe der Anderen
will die Chance wahrnehmen, nicht nur Menschen anzusprechen, die
sich selbst unmittelbar für das Thema interessieren, sondern auch
das Stammpublikum des Kinos „Pod Baranami"”.
Die Liebe der Anderen
Im Mai 2008 fand in Krakau die erste Ausgabe des Festivals Die
Liebe der Anderen statt, das dem Thema der sexuellen Minderheiten
gewidmet ist. In enger Zusammenarbeit mit dem Kino „Pod BaranaMateriały Kina Pod Baranami / Materialien des Kino Pod Baranami
64
65
BIBLIOTEKA
MIEJSCEM SPOTKAŃ
DIE BIBLIOTHEK
ALS ORT DER BEGEGNUNG
Jestem od lat już uzależniony od bibliotek Instytutu Goethego.
Uzależniony nie tak, jak naukowiec może się uzależnić od instytucji badawczej, tylko tak – prawie – jak narkoman od swoich tajemniczych substancji. Przez dwadzieścia lat mieszkałem pod Paryżem i często zaglądałem do budynku przy Avenue d’Iéna (nazwa
ulicy doskonale dobrana!) w szesnastej dzielnicy, gdzie mieści się
paryska filia Instytutu. Teraz korzystam z krakowskiej biblioteki,
w której odnalazłem moich przyjaciół poetów, moich znajomych
filozofów. Składam im wizyty, zapraszam do domu. W domu zachowują się nienagannie, cicho i dyskretnie. Ale kiedy tylko otworzyć okładki, zaczynają mówić.
Ich bin seit Jahren abhängig von den Bibliotheken des Goethe-Instituts.
Nicht so, wie ein Wissenschaftler von einer Forschungseinrichtung abhängig sein kann, sondern – fast – wie ein Süchtiger von seinen geheimnisvollen Substanzen. Zwanzig Jahre lang habe ich bei Paris gelebt und
häufig das Gebäude in der Avenue d‘Iéna (der Straßenname ist perfekt
gewählt!) im 16. Arrodissement aufgesucht, wo sich die Pariser Niederlassung des Instituts befindet. Jetzt nutze ich die Krakauer Bibliothek,
wo ich meine Dichterfreunde und die mir nahe stehenden Philosophen
wiedergefunden habe. Ich statte ihnen Besuche ab und lade sie zu mir
nach Hause ein. Dort benehmen sie sich tadellos, still und diskret. Aber
wenn man den Umschlag öffnet, beginnen sie zu sprechen.
Adam Zagajewski
Adam Zagajewski
Die Bibliothek des Goethe-Instituts Krakau war von Anfang an als
Ort der Begegnung, des Austauschs von Informationen, Meinungen
und Ideen konzipiert. Offenheit steht dabei an erster Stelle – leichte Zugänglichkeit für alle Leser, Hilfestellung, Beratung. Deshalb
haben wir uns bemüht, alle Formalitäten auf ein Minimum zu reduzieren, damit jeder ohne unnötige Prozeduren bei der Ausstellung
eines Leserausweises ganz einfach zu uns kommen und unsere Bestände nutzen kann. Wir bemühen uns immer, dem Leser vor Ort
behilflich zu sein, interessante Bücher zu empfehlen und benötigte
Materialien in Datenbanken zu recherchieren.
Offenheit bedeutet in diesem Fall auch Modernität: Wir wollen
den Lesern einen breitgefächerten Zugang zur Literatur ermöglichen,
auch mithilfe neuer elektronischer Medien. Unsere Bibliotheksbestände umfassen nicht nur Bücher, Zeitungen und Zeitschriften, sonBiblioteka Goethe-Institut dziś / Die Bibliothek des Goethe-Institus heute, fot. Rafał Sosin
66
fot. Rafał Sosin
67
BIBLIOTEKA MIEJSCEM SPOTKAŃ
Biblioteka od początku swojego istnienia w Goethe-Institut była
pomyślana jako miejsce spotkań, wymiany informacji, poglądów
i opinii. Jej priorytetem jest otwartość – łatwy dostęp dla każdego czytelnika, chęć pomocy, służenie mu radą. Z tego względu
staraliśmy się ograniczyć wszelkie formalności tak, by każdy bez
niepotrzebnego zmagania się z wypełnianiem formularzy i wyrabianiem karty bibliotecznej mógł po prostu przyjść i korzystać
z naszych zbiorów. Zawsze staramy się także pomagać czytelnikom na miejscu, wskazując ciekawe książki lub wyszukując niezbędne materiały w bazach danych.
Otwartość to w tym wypadku także nowoczesność: tworzenie czytelnikom wielu możliwości obcowania z literaturą, także za
pomocą nowych mediów elektronicznych. W zbiorach biblioteki
znajdują się nie tylko książki, gazety i czasopisma, ale także audiobooki, nagrania przedstawień teatralnych, filmy i płyty z muzyką.
Od 2011 roku uruchomiliśmy także internetową wypożyczalnię
Onleihe, która jest dostępna dla czytelników 24 godziny na dobę.
Nastawieni na tradycję bibliofile nie mają się jednak czego obawiać – papierowe książki nie znikną z naszych półek.
Poza klasycznymi dziełami niemieckiej literatury czytelnicy
mają okazję zapoznać się z najnowszymi dziełami współczesnych
autorów. Od lat prowadzimy cykl Książki, o których się mówi,
sprowadzając najciekawsze pozycje prezentowane podczas Targów Książki w Lipsku i Frankfurcie nad Menem. Wiele z nich dzięki
naszym podszeptom doczekało się swoich przekładów na język
polski. Uwagę poświęcamy także przeżywającemu ostatnio swój
renesans kryminałowi. Dlatego – mamy nadzieję – rację mają organizatorzy przyznanej nam w 2010 roku nagrody Strefa Wolnego
Czytania, którzy pisali: Gdyby autor Fausta mógł podczas swojej
krótkiej wizyty w Krakowie wstąpić do powstałego w 1992 roku
Instytutu swojego imienia, na pewno zostałby pod Wawelem na
dłużej, by móc uczestniczyć w sprawnie przez placówkę organizowanej promocji literatury niemieckojęzycznej w Polsce.
Halina Niemirska
Kierownik biblioteki
Goethe-Institut w Krakowie
DIE BIBLIOTHEK ALS ORT DER BEGEGNUNG
fot. Rafał Sosin
dern auch Hörbücher, Aufzeichnungen von Theaterinszenierungen,
Filme und Musik. Im vergangenen Jahr haben wir die Internetbibliothek Onleihe in Betrieb genommen, die den Lesern rund um die Uhr
zur Verfügung steht. Eingefleischte Bücherfreunde müssen dennoch
keinen Grund zur Sorge haben: Gedruckte Bücher werden gewiss
nicht aus unseren Regalen verschwinden.
Neben den klassischen Werken der deutschen Literatur haben
unsere Leser die Möglichkeit, die neuesten Bücher zeitgenössischer
Autoren kennen zu lernen. Seit Jahren verfolgen wir die Serie Bücher, über die man spricht, für die wir die interessantesten Titel von
den Buchmessen in Frankfurt am Main und Leipzig beschaffen. Viele
von ihnen wurden – nicht zuletzt auch dank unserer „Einflüsterung”
– ins Polnische übersetzt. Auch dem Krimi, der in letzter Zeit eine
Renaissance erlebt, schenken wir unsere Aufmerksamkeit. Deshalb
haben, so hoffen wir, die Organisatoren des uns im Jahr 2010 verliehenen Preises Strefa Wolnego Czytania (Zone des freien Lesens)
recht, wenn sie schreiben: „Wenn der Schöpfer des Faust während
seiner kurzen Visite in Krakau das 1992 gegründete und nach ihm
benannte Institut hätte besuchen können, dann wäre er wohl länger
in der Stadt unter der Wawelburg geblieben, um teilzuhaben an der
von dieser Einrichtung auf so vorzügliche Weise betriebenen Popularisierung der deutschsprachigen Literatur in Polen.”
fot. Rafał Sosin
Halina Niemirska
Leiterin der Bibliothek
des Goethe-Instituts Krakau
68
69
70
DWADZIEŚCIA LAT
DZIAŁU JĘZYKOWEGO –
WYWIADY
ZWANZIG JAHRE
SPRACHABTEILUNG –
INTERVIEWS
Christiane Günther
(kierownik działu językowego w latach 1990-1995)
Christiane Günther
(Leiterin der Sprachabteilung 1990-1995)
Jaką rolę pełnił Goethe-Institut na początku lat 90.? Jak został
przyjęty w Krakowie?
Wszyscy, tak Polacy, jak i Niemcy, żyliśmy wówczas w bardzo
ciekawym – z politycznego i społecznego punktu widzenia –
czasie. W Polsce panowała atmosfera przełomu, prawdziwie
inspirująca aura otwartości, a spojrzenia Polaków z zaciekawieniem kierowały się poza granice.
Niemcy cieszyły się wówczas dużym zainteresowaniem, a w jego
centrum znalazł się Goethe-Institut. Wraz z naszymi polskimi
partnerami mogliśmy rozpocząć owocny i żywy dialog kulturalny
między oboma krajami; dialog, z którego skorzystać mogły obie
strony, wiele ucząc się o sobie wzajemnie.
Was war die Rolle des Goethe-Instituts Anfang der neunziger
Jahre? Wie wurde das Institut damals in Krakau aufgenommen?
Wir standen damals alle, Deutsche wie Polen, mitten in einer politisch
und gesellschaftlich hoch spannenden Zeit. In Polen herrschte damals
eine unglaubliche Aufbruchsstimmung, eine wahrlich inspirierende
Atmosphäre der Offenheit, des Über-die-Grenzen-Blickens.
Das Goethe-Institut stand im Mittelpunkt eines großen Interesses
an Deutschland. Wir konnten gemeinsam mit unseren polnischen
Partnern einen lebendigen und fruchtbaren Kulturdialog zwischen
Deutschland und Polen beginnen, bei dem beide Seiten von– und
übereinander lernen und von dieser Zusammenarbeit profitieren
konnten.
Jakie trudności trzeba było przezwyciężyć?
Najpierw pojawił się problem ze znalezieniem siedziby dla nowopowstałego Instytutu. Skończyła się umowa najmu z ówczesnym
Ośrodkiem Kultury i Informacji NRD, który został zlikwidowany
po zjednoczeniu Niemiec. Wprowadziliśmy się razem do małego
mieszkania, w którym tworzyliśmy Instytut. Całe przedsięwzięcie udało się dzięki duchowi pracy, który panował w „zespole
założycielskim”. Na szczęście potem udało się znaleźć miejsce
w Pałacu Potockich, budynku, który po dziś dzień gości Goethe-Institut.
Welche Hindernisse mussten Sie überwinden?
Da war zuerst einmal das Problem, eine Unterbringung für das neu
gegründete Goethe-Institut zu finden. Der Mietvertrag des ehemaligen Kultur– und Informationszentrums der DDR, das im Zuge der
deutschen Vereinigung geschlossen worden war, lief aus. Wir zogen alle zusammen in eine kleine Wohnung um, von der aus wir
die Institutsarbeit aufbauten – dank des großen Teamgeists der
„Ursprungsbesetzung” ein äußerst gelungenes Unterfangen. Welch
ein Glück dann, den heutigen Sitz des Goethe-Instituts, das Palais
Potocki, zu finden und auch tatsächlich dort einziehen zu können.
71
DWADZIEŚCIA LAT DZIAŁU JĘZYKOWEGO
fot. Bernhard Ludewig
Jakie są Pani osobiste wspomnienia, łączące Panią z początkami
Instytutu?
Was verbinden Sie persönlich mit dieser Zeit Anfang der neunziger Jahre?
Szczególnie ciepło wspominam ten wyjątkowy czas przełomu,
jedyne w swoim rodzaju, piękne miasto i wspaniałych ludzi –
w Instytucie, mieście, kraju. Po dziś dzień czuję się bardzo związana z Goethe-Institut.
Dwadzieścia lat Instytutu w Krakowie to faktycznie wspaniała okazja do świętowania. Życzę na przyszłość całemu zespołowi wszystkiego najlepszego, wiele szczęścia, kreatywności
i sukcesów.
Eine beglückende Erinnerung an eine einzigartige Zeit des Aufbruchs, an eine einmalige schöne Stadt und an ganz wunderbare
Menschen, im Institut, in der Stadt, im Land. Ich fühle mich dem
Goethe-Institut Krakau noch heute sehr verbunden.
Zwanzig Jahre Goethe-Institut in Krakau, das ist wirklich ein großer Anlass zum Feiern. Ich wünsche dem Goethe-Institut Krakau
und allen dort Tätigen auch weiterhin alles, alles Gute, viel Glück,
Kreativität und Erfolg!
72
ZWANZIG JAHRE SPRACHABTEILUNG
Mathias Serwo †
Mathias Serwo z wielką pasją i oddaniem kierował działem językowym Goethe-Institut w latach 1995-1998.
Mathias Serwo †
Mathias Serwo leitete von 1995 bis 1998 mit großer Hingabe und
Leidenschaft die Sprachabteilung des Goethe-Instituts Krakau.
Monika Rauen
(kierownik działu językowego w latach 1998-2006)
Monika Rauen
(Leiterin der Sprachabteilung 1998-2006)
Na czym polegała codzienna praca działu językowego?
Wbrew pozorom praca działu językowego to nie tylko prowadzenie kursów. Równie ważne było dla nas organizowanie seminariów weekendowych dla nauczycieli, podczas których rozmawialiśmy o metodyce, wielokulturowości jako temacie nauczania,
czy promowaniu wiedzy o Niemczech. Zastanawialiśmy się także
nad sposobami zastosowania teatru w pedagogice – owocem
tego był organizowany raz na dwa lata we współpracy z Teatrem Ludowym festiwal szkolnych teatrów niemieckojęzycznych.
Wraz z działem programowym regularnie organizowaliśmy spotkania z pisarzami, na które zazwyczaj przygotowywaliśmy materiał dydaktyczny.
Worauf beruhte die tägliche Arbeit der Sprachabteilung?
Die Arbeit der Sprachabteilung beschränkt sich keineswegs nur auf
die Durchführung von Sprachkursen. Nicht weniger wichtig war für
uns die Organisation von Wochenendseminaren für Lehrerinnen
und Lehrer, bei denen wir uns mit Methodenkompetenz, interkulturellem Lernen und Landeskunde auseinandersetzten. Außerdem
beschäftigten wir uns mit dem Aufbau des Projekts Theater im
Unterricht. In Kooperation mit dem Krakauer Teatr Ludowy organisierten wir alle zwei Jahre ein Festival deutschsprachiger Schultheater. Gemeinsam mit der Kulturabteilung veranstalteten wir
regelmäßig Autorenlesungen, für die in der Regel auch didaktisch
aufbereitetes Material erarbeitet wurde.
Jaką rolę odgrywały nowe media w nauczaniu języka?
Podczas mojej pracy w Instytucie – coraz większą. Zaczęliśmy się
posługiwać nowoczesnymi mediami podczas zajęć, a także szkoliliśmy nauczycieli, by używali sieci jako źródła aktualnych informacji o Niemczech.
Welche Rolle spielten die neuen Medien beim Sprachunterricht?
Während meiner Zeit am Institut eine immer größere. Wir begannen mit dem Einsatz neuer Medien im Unterricht und bildeten
Lehrkräfte im Bereich der Nutzung des Internets als einer Quelle
aktueller Informationen aus Deutschland fort.
Co najlepiej wspomina Pani z okresu swojego pobytu w Krakowie?
Przede wszystkim: ludzi! Nawet najlepszy projekt nie ma szans
bez pełnej zaangażowania współpracy kompetentnego zespołu.
W Krakowie, przy okazji wielu wydarzeń, poznałam wiele nauczycielek i nauczycieli, którzy – często w niesprzyjających warunkach
– wykazywali wolę działania, otwartość i fantazję wobec nowych
zasad prowadzenia lekcji.
Druga grupa, o której chciałabym wspomnieć, to moje koleżanki
i koledzy z działu językowego Instytutu, dzięki którym te 8 lat
w Krakowie było szczególnie ważnym okresem w moim życiu.
Dzięki ich zaangażowaniu i pracy nasze działania zakończyły się
sukcesem.
73
Christa Ganterer
(kierownik działu językowego od 2007 roku)
Jakie zmiany udało się wprowadzić w Goethe-Institut w ciągu
ostatnich lat?
W ostatnich latach poszerzyliśmy naszą ofertę kursów np. o kursy blended learning, łączące tradycyjną formę nauki w Instytucie
z pracą online. Kolejną innowacją było wprowadzenie platformy
internetowej Moodle z dziennikami elektronicznymi oraz wyposażenie sal w najnowsze pomoce naukowe (np. tablice interaktywne). W roku 2012 zaoferowaliśmy po raz pierwszy kursy
dla dzieci i kursy konwersacyjne dla lekarzy. Dużym sukcesem
okazał się także program Tandem, w ramach którego partnerzy
z Niemiec i z Polski uczą się nawzajem swoich języków. W minionym semestrze udało nam się stworzyć 30 takich tandemów.
W ostatnich latach poszerzyliśmy ponadto sieć instytucji partnerskich. Założyliśmy 17 nowych Centrów Bibliotecznych.
Kolejnym sukcesem jest Konkurs Pięknego Czytania dla uczniów
szkół podstawowych, gimnazjów i liceów. W roku 2011 wzięło
w nim udział ponad 112 uczniów. Z tego powodu konkurs ten, po
raz czwarty, odbędzie się także w 2012 roku.
Dlaczego wybrała Pani Kraków na swoje miejsce pracy?
Kiedy w 2005 roku po raz pierwszy odwiedziłam Kraków, byłam zauroczona miastem. Dlatego też bardzo ucieszyłam się,
Was haben Sie von Ihrer Zeit in Krakau in besondersguter
Erinnerung?
Vor allem die Leute! Selbst das beste Projekt taugt nichts ohne
die kompetente Mitwirkung von Menschen. In Krakau habe ich bei
zahlreichen Veranstaltungen viele Lehrerinnen und Lehrer kennen
gelernt, die sich unter oft erschwerten Bedingungen mit viel Fantasie und Offenheit für die neuen Prinzipien des Sprachunterrichts
eingesetzt haben.
Die zweite Gruppe, die ich erwähnen möchte, sind meine Kolleginnen und Kollegen in der Sprachabteilung des Instituts, denen ich es
verdanke, dass die acht Krakauer Jahre zu einer besonders wichtigen Zeit in meinem Leben geworden sind. Dieses starke Team war
die Grundlage für unseren Erfolg!
Christa Ganterer
(Leiterin der Sprachabteilung seit 2007)
Welche Veränderungen konnten im Goethe-Institut in den letzten
Jahren vorgenommen werden?
In dieser Zeit haben wir unser Sprachkursangebot erweitert,
zum Beispiel um Blended-Learning-Kurse, die sowohl Präsenz–
als auch Onlinephasen haben. Weitere Innovationen waren die
Einführung der Lernplattform Moodle mit elektronischem Klassenbuch und die Ausstattung unserer Klassenräume mit neuesten Geräten (unter anderem interaktiven Tafeln). 2012 bieten
gdy moje podanie zostało rozpatrzone pozytywnie. Ponieważ
Polska ma najwięcej nauczycieli języka niemieckiego na świecie,
którzy przy tym są bardzo otwarci, aktywni i kompetentni, perspektywa pracy tutaj stanowiła jednocześnie wielką przyjemność
i wyzwanie; wyzwanie, któremu udało się sprostać dzięki kreatywnemu, kompetentnemu i po prostu świetnemu zespołowi!
Jakie cele stoją obecnie przed działem językowym?
Do naszych celów należy zarówno podtrzymywanie funkcjonowania naszych seminariów, jak i zdecentralizowanie systemu
szkoleń. Seminaria i warsztaty już teraz prowadzone są m.in. w
Opolu, Wrocławiu, Kielcach i Tarnowie. Udało nam się też w ostatnich latach polepszyć i wzmocnić naszą współpracę z Polskim
Stowarzyszeniem Nauczycieli Języka Niemieckiego, lokalnymi
i regionalnymi instytucjami doskonalenia zawodowego oraz innymi organizacjami wymiany kulturalnej. Ważnym zadaniem
dla nas jest także wspieranie alternatywnych form nauczania
i uczenia się języka niemieckiego.
Czego życzy Pani Instytutowi na następne 20 lat?
Przede wszystkim poszerzenia oferty kursów, wzrostu liczby ich
uczestników oraz rozbudowy centrum egzaminacyjnego. Byłoby
to jednak możliwe tylko dzięki stworzeniu większego zespołu
i utrzymaniu doskonałej atmosfery w pracy.
Renata Krajewska-Markiewicz
(Koordynator działu językowego)
Jak długo trwa Pani przygoda z Goethe-Institut w Krakowie
i jak Pani do niego trafiła?
Moja przygoda z Goethe-Institut rozpoczęła się w 1995 roku, gdy
podjęłam pracę jako lektor języka niemieckiego. Wcześniej pracowałam na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zatrudnienie w Instytucie
było poprzedzone wieloma szkoleniami, których celem była standaryzacja jakości nauczania języka niemieckiego. Zajęcia te wspominam jako bardzo ciekawe i rzeczowe. Były przygotowane profesjonalnie i prowadzone we wspaniałej atmosferze przez ówczesnego
koordynatora działu kursów Ulricha Wiegelmanna. Pierwsze kursy
w Instytucie prowadzili nauczyciele wyłonieni właśnie w ramach
tego programu.
74
wir auch erstmalig Kinderkurse und Konversationsunterricht für
Ärzte an. Ein großer Erfolg ist das Programm Tandemlernen, bei
dem deutsche und polnische Partner miteinander und voneinander lernen. So konnten wir im letzten Semester über dreißig
solcher Tandempaare bilden. In den letzten Jahren konnten wir
auch unser Netzwerk stark erweitern, so haben wir 17 neue Lehrmittelzentren gegründet.
Eine unserer erfolgreichsten Veranstaltungen für Deutschlerner
ist der Vorlesewettbewerb für Grundschüler, Gymnasiasten und
Lyzealisten, an dem sich 2011 über 120 Schüler beteiligten und
den wir deshalb 2012 zum vierten Mal durchführen werden.
Warum sind Sie nach Krakau gegangen?
Ich war 2005 zum ersten Mal in Krakau und war begeistert von
dieser Stadt, sodass ich mich 2006 für die Sprachabteilung Krakau
bewarb und das Glück hatte, diese Stelle auch zu bekommen. Da
Polen weltweit die meisten Deutschlehrer hat und diese außerdem
sehr aktiv, aufgeschlossen und kompetent sind, reizte mich die
Arbeit in Polen sehr, stellte aber gleichzeitig eine große Herausforderung dar, die nur dank des sehr effizienten, kompetenten und
guten Teams zu bewältigen war.
Vor welchen Aufgaben steht die Sprachabteilung heute?
Ein wichtiger Schwerpunkt unserer Arbeit ist die Erhöhung der
Nachhaltigkeit unserer Seminare sowie die Dezentralisierung unserer Fortbildungsveranstaltungen. So finden unsere Seminare
und Workshops z.B. auch in Opole, Wrocław, Kielce und Tarnów
statt. Auch konnten wir die Zusammenarbeit mit dem Polnischen
Deutschlehrerverband, den lokalen und regionalen Lehrerfortbildungsinstitutionen sowie den anderen Kulturmittlern in den
letzten Jahren kontinuierlich verbessern und intensivieren. Die
Förderung alternativer Lehr-und Lernformen ist uns ebenfalls ein
großes Anliegen.
Was wünschen Sie dem Goethe-Institut für die nächsten 20 Jahre?
Vor allem die Ausweitung des Sprachkursbetriebs und eine Erhöhung der Teilnehmerzahlen, ebenso wie den Ausbau des Prüfungsbereichs. Dies müsste aber mit einer Vergrößerung des Sprachkursteams verbunden sein, allerdings unter Beibehaltung der sehr
guten Arbeitsatmosphäre.
75
Jakie było zainteresowanie pierwszymi kursami w Instytucie?
Zainteresowanie było ogromne. W czasie zapisów Instytut wypełniały tłumy. Liczba kursów stanowiła wtedy niewielki procent dzisiejszej oferty. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1998 roku zakończono
remont pięknych piwnic w Pałacu Potockich. W ich pomieszczeniach zostały urządzone sale, w których mogliśmy zaproponować
zdecydowanie więcej kursów.
Skąd taka nieoczekiwana popularność tych kursów?
Magnesem, który przyciąga słuchaczy na kursy do Goethe-Institut
byli i są nauczyciele uczący języka niemieckiego profesjonalnie
i z pasją. Przygotowania do zajęć, które mają miejsce w pokoju
nauczycielskim, są dla mnie zawsze dowodem na to, jak poważnie i z jak wielkim zaangażowaniem koleżanki i koledzy podchodzą do swojej pracy. Polsko-niemiecki skład zespołu umożliwia
ponadto intensywną wymianę na płaszczyźnie komunikacji interkulturowej, dzięki której jej aspekty są integralną częścią naszych
kursów. Ich popularność wynikała i wynika niewątpliwie także
z profilu Goethe-Institut. Jesteśmy instytutem kulturalnym, który
umożliwia uczącym się języka niemieckiego korzystanie z doskonale wyposażonej biblioteki, zaprasza na spotkania z pisarzami
i artystami z Niemiec, na wykłady i dyskusje z ludźmi ze świata
polityki i nauki, oferuje filmy, przedstawienia teatralne, liczne wystawy oraz nowoczesny portal internetowy. W ten sposób nauka języka niemieckiego odbywa się równolegle z poznawaniem Niemiec
i kultury niemieckiej.
76
Renata Krajewska-Markiewicz
(Beauftragte für Spracharbeit)
Wie lange dauert Ihr Abenteuer mit dem Goethe-Institut Krakau
schon und wie sind Sie dazu gekommen?
Ich bin hier seit 1995 Sprachlehrerin. Früher habe ich an der Jagiellonen-Universität gearbeitet. Meine Anstellung erfolgte, nachdem ich
eine Reihe von Seminaren absolviert hatte, deren Ziel es war, die
Qualität des Deutschunterrichts zu standardisieren. Diese Fortbildungen waren ausgesprochen interessant und fundiert. Sie wurden sehr
professionell und in phantastischer Atmosphäre von dem damaligen
Koordinator der Sprachkursarbeit Ulrich Wiegelmann durchgeführt. Die
ersten Kurse im Goethe-Institut wurden dann von Lehrern geleitet, die
im Rahmen dieses Programms geschult worden waren.
Wie groß war das Interesse an den ersten Kursen im Institut?
Das Interesse war enorm. Bei der Einschreibung wimmelte es im
ganzen Institut von Menschen. Damals war natürlich die Zahl der
Kurse noch weitaus geringer als heute. Das änderte sich dann
durch die Renovierung der Kellergewölbe im Palais Potocki, in denen neue Unterrichtsräume eingerichtet wurden, was eine wesentliche Erweiterung des Kursangebots ermöglichte.
Woher kam diese unerwartete Popularität der Kurse?
Der Magnet, der die Kursteilnehmer anzog, waren und sind unsere
Lehrer, die Deutsch mit Professionalität und Leidenschaft unterrichten. Die Unterrichtsvorbereitung, wie sie in unserem Lehrzimmer stattfindet, ist für mich immer wieder ein Beweis dafür,
wie ernsthaft und engagiert die Kolleginnen und Kollegen an ihre
Arbeit herangehen. Die polnisch-deutsche Zusammensetzung des
Teams ermöglicht darüber hinaus einen intensiven Austausch auf
der Ebene der interkulturellen Kommunikation, wodurch auch diese Aspekte einen integralen Bestandteil unserer Kurse darstellen.
Die Popularität unserer Kurse hatte und hat aber sicherlich auch
mit dem Profil des Goethe-Instituts zu tun. Wir sind ein Kulturinstitut, das den Deutschlernenden die Nutzung der hervorragend
ausgestatteten Bibliothek, Begegnungen mit Schriftstellern und
Künstlern aus Deutschland, Vorträge und Diskussionen mit Politikern und Wissenschaftlern, Filme, Theatervorführungen, zahlreiche Ausstellungen und ein modernes Internetportal bietet. Auf
diese Weise vollzieht sich das Deutschlernen gleichzeitig mit dem
Kennenlernen von Deutschland und der deutschen Kultur.
Goethe-Institut oferuje programy stypendialne. Kto ma szanse je
otrzymać?
Corocznie oferujemy dwa stypendia dla naszych najlepszych
słuchaczy, którzy uczą się w Instytucie od przynajmniej czterech semestrów. Zależy nam na promowaniu osób, które podchodzą do nauki języka z zainteresowaniem. Zwycięzcy konkursu sami wybierają termin i miejsce kursu w Niemczech.
Z ich relacji wynika, że są one wspaniałą przygodą z językiem
i kulturą niemiecką.
Das Goethe-Institut bietet Stipendien an. Wer hat Chancen, ein
solches zu bekommen?
Wir vergeben jährlich zwei Stipendien für unsere besten Kursteilnehmer, die seit mindestens vier Semestern am Goethe-Institut
lernen. Uns geht es um die Förderung von Leuten, die mit echtem
Interesse Deutsch lernen. Die Sieger dieses Wettbewerbs können
sich selbst den Kursort in Deutschland aussuchen. Aus ihren Berichten wissen wir, dass diese Kurse für sie ein großartiges Abenteuer mit der deutschen Sprache und Kultur bedeuten.
Andreas Kotz
(Koordynator działu językowego)
Andreas Kotz
(Beauftragter für Spracharbeit)
Pańskie projekty noszą enigmatyczne nazwy: majstersztyk albo
derdydas. Co kryje się za nimi?
Majstersztyk to blog dla nauczycieli i nauczycielek języka niemieckiego, na którym w każdy wtorek zamieszczamy ciekawe linki
do stron, filmy z YouTube’a i najnowsze narzędzia internetowe.
Derdydas to z kolei nazwa wirtualnej „wyspy”, czyli – innymi
słowy – platformy do nauki dla szkół i uniwersytetów. Każdy
nauczyciel i wykładowca może założyć tam swój własny kurs,
w którym może wykorzystać oferowane przez nas materiały
lekcyjne oraz otrzymać dodatkowe szkolenia np. derdydas prawo jazdy na Moodle. „Derdydas” to także słowo zapożyczone
z XIX-wiecznej polszczyzny, które dawniej służyło jako synonim
Niemca. To, że do tego celu został wybrany właśnie problem gramatyczny, który szczególnie dokucza Polakom w nauce języka niemieckiego, jest świadectwem polskiego humoru.
Ihre Projekte tragen Namen wie „majstersztyk” oder „derdydas”. Was verbirgt sich dahinter?
Majstersztyk ist ein Blog für Deutschlehrerinnen und Deutschlehrer, in dem wir jeden Dienstag interessante Links, Filme auf
Youtube und neue Online-Werkzeuge vorstellen. Derdydas ist der
Name unserer virtuellen Lerninsel, d.h. unserer Lernplattform für
Schulen und Universitäten. Jede Deutschlehrerin oder Dozentin
kann sich dort kostenlos Kurse einrichten, dazu bieten wir fertiges Unterrichtsmaterial an und begleitende Schulungen wie den
derdydas Moodle-Führerschein. „Derdydas“ ist übrigens ein Lehnwort, das im 19. Jh. im Polnischen als Synonym für „Deutscher“
verwendet wurde. Dass dafür ausgerechnet das Grammatikproblem ausgewählt wurde, dass den Polen beim Lernen der deutschen
Sprache offenbar am meisten zusetzt, ist ein Beweis für den polnischen Humor.
Skąd Pana fascynacja cyfrowymi metodami nauczania?
Kto dzisiaj uczy się niemieckiego w szkole lub na naszych kursach,
w swoim prywatnym życiu korzysta prawdopodobnie z mediów
cyfrowych: czyta gazety w Internecie, na wakacjach robi zdjęcia
cyfrowym aparatem, na spacerze słucha muzyki z odtwarzacza
MP3 czy pozwala się prowadzić do następnej restauracji własnemu
telefonowi komórkowemu. Uważam, że nie powinno być żadnego
rozdźwięku między naszym codziennym, zdigitalizowanym życiem
a zajęciami w Goethe-Institut lub w szkole. Nie chodzi oczywiście
o to, by kopiować każdy trend, ale znaleźć sensowne sposoby zaimplementowania odpowiednich technologii. Nauczanie za pomocą
nowych mediów wciąż interesuje mnie tak, jak dziesięć lat temu,
kiedy zacząłem zajmować się tym zagadnieniem.
Woher kommt Ihre Faszination für das digitale Unterrichten?
Wer heute in der Schule oder in unseren Sprachkursen Deutsch lernt,
der benutzt wahrscheinlich privat eine ganze Reihe digitaler Medien:
er liest Zeitung im Internet, macht im Urlaub digitale Fotos, hört beim
Spazierengehen MP3-Audios und lässt sich von seinem Mobiltelefon
zum nächsten Restaurant lotsen. Ich denke, es sollte keine Kluft geben
zwischen unserem digitalisierten Alltag und dem Unterricht im Goethe-Institut oder in der Schule. Dabei geht es natürlich nicht darum,
jeden Trend einfach zu kopieren, sondern darum, sinnvolle Einsatzmöglichkeiten für diese Technologien zu finden. Dieses Problem, also
die Mediendidaktik, interessiert mich auch nach 10 Jahren Projektarbeit in diesem Bereich nach wie vor.
77
www.goethe.de/krakow
1. Jarosław Pierzchała
2. Andreas Kotz
3. Beata Hadasz
4. Katarzyna Kwiecień
5. Christa Ganterer
6. Rudolf Kałwak
7. Elżbieta Hejnowicz
8. Beata Cyganik
9. Hanna Łuczyńska
10. Anna Jeleń
11. Aneta Kwiecińska
12. Roman Bator
13. Halina Niemirska
14. Katarzyna Łopuszyńska
15. Piotr Górka
16. Anna Marchewka
17. Jolanta Krzemień
18. Katarzyna Cholawa
19. Peter Seraphim
20. Dorota Sędziwy
21. Marta Zachariasz
22. Andrzej Stasiak
23. Małgorzata Cichoń
24. Renata Krajewska-Markiewicz
1
2
3
4
5
6
25. Jacek Kot
26. Elżbieta Jeleń
27. Katarzyna Sowa
28. Tomasz Fuerst
29. Dorota Zawadzka
30. Dorota Krakowska
31. Izabela Szaszkiewicz-Michalczyk
32. Daniel Göpfert
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
Goethe-Institut w Krakowie 1992-2012
Goethe-Institut Krakau 1992-2012
Kraków 2012
Pomysł i koncepcja / Idee und Konzept
Daniel Göpfert
Redakcja / Redaktion
Konrad Wojnowski
Współpraca / Mitarbeit
Katarzyna Cholawa, Tomasz Fuerst, Christa Ganterer,
Daniel Göpfert, Elżbieta Jeleń, Rudolf Kałwak, Jacek Kot,
Andreas Kotz, Renata Krajewska-Markiewicz,
Dorota Krakowska, Jolanta Krzemień, Halina Niemirska,
Andrzej Stasiak, Izabela Szaszkiewicz-Michalczyk
Tłumaczenie / Übersetzung
Peter Seraphim, Konrad Wojnowski
Korekta / Korrektur
Martin Kraft, Karolina Więckowska
Opracowanie graficzne / Grafische Gestaltung
Rafał Sosin
Zdjęcie na okładce / Umschlagfoto
Bernhard Ludewig
ISBN 978-83-925003-3-9
Wydawca / Herausgeber
Goethe-Insitut Krakau
Rynek Główny 20
31-008 Kraków
tel. +48 12 4225829
www.goethe.de/krakow
Druk / Druckerei
Drukarnia Skleniarz
ul. Bolesława Czerwieńskiego 3d
31-319 Kraków
© 2012 Goethe-Institut Krakau
Serdeczne podziękowania dla wszystkich dawnych i obecnych
pracowników oraz partnerów Goethe-Institut za ich pomoc
w tworzeniu tego katalogu.
Ein herzlicher Dank geht an alle ehemaligen und derzeitigen
Mitarbeiter und Partner des Goethe-Instituts Krakau für Ihre
Mitwirkung an diesem Katalog.
Wszystkie niepodpisane fotografie pochodzą z archiwum
Goethe-Institut w Krakowie. Dołożyliśmy wszelkich starań, by
skontaktować się z autorami zdjęć. Jeżeli stosowna informacja
została pominięta, prosimy o kontakt.
Alle nicht anders gekennzeichneten Fotos stammen aus dem
Archiv des Goethe-Instituts Krakau. Wir haben uns umfassend
bemüht, sämtliche Rechte bezüglich der verwendeten Fotos zu
klären. Sollten Korrekturen oder Ergänzungen notwendig sein,
bitten wir Sie, uns zu kontaktieren.
Dla polepszenia czytelności katalogu w całej publikacji
zrezygnowano z używania tytułów akademickich oraz
jednoczesnego podawania męskich i żeńskich form
gramatycznych.
Aus Gründen der besseren Lesbarkeit wurden im gesamten
Katalog alle akademischen Titel weggelassen. Aus dem gleichen
Grund wurde auf eine durchgehende Verwendung der weiblichen
und männlichen Form verzichtet. Gleichwohl beziehen sich die
Angaben in der Regel auf beide Geschlechter.

das goethe-institut krakau

Transkrypt

Podobne dokumenty

Fragmenty dyskursu miłosnego

Wars Mapa Rajdu Opis _2