Dolsk, gm. Dębno - Biuro Dokumentacji Zabytków

Transkrypt

Zabytkowe dwory i pałace
województwa zachodniopomorskiego.
Działania publiczne wspomagające
utrzymanie dobrego stanu zabytków.
Aleksandra Hamberg Federowicz - architekt
Biuro Dokumentacji Zabytków
w Szczecinie
październik 2014 r.
Główne elementy funkcjonalne zespołów pałacowo-folwarcznych i dworsko-folwarcznych:
• grunty rolne i leśne
• zabudowania gospodarcze wokół podwórza folwarcznego
• siedziba rezydencjonalna – dwór
• park dworski
• kolonia mieszkalna robotników folwarcznych
Dwory i pałace
wpisane do rejestru zabytków województwa
zachodniopomorskiego (dane WUOZ, stan 2014 r.):
Ilość: 278 obiektów
Struktura własności:
niepubliczna
państwowa
– 149 obiekty + 16 we współwłasności (osób fizycznych, firm, spółek, stowarzyszeń)
– 45 obiektów + 8 we współwłasności
samorządowe
kościelne
obiekty,
– 47 obiektów + 9 obiektów we współwłasności
– 3 obiekty + 1 we współwłasności
przy których brak informacji– 6 obiektów
30 obiektów zostało określonych jako ruina lub „do skreślenia z rejestru zabytków”
Parki:
wpisane do rejestru zabytków województwa
zachodniopomorskiego (dane WUOZ, stan 2014 r.):
Ilość: 612 obiektów
Struktura własności:
własność
prywatna – 184 obiektów + 56 obiektów, gdzie osoba prywatna (firma, spółka, fundacja,
stowarzyszenie) jest właścicielem części obiektu
państwowe
– 144 obiekty + 15 obiektów we współwłasności
samorządowe
kościelne

– 119 obiektów + 33 obiekty we współwłasności
– 4 obiekty + 2 obiekty, gdzie kościół jest właścicielem części obiektu
obiekty, przy których brak informacji na temat własności – 160 obiektów
1 obiekt posiada dopisek „do skreślenia z rejestru zabytków”
Rybokarty, gm. Gryfice
XVIII w., XIX/XX w., ob. „Pałac Ptaszyna”
Dawny dwór z zespołem folwarczno-parkowym.
Obecnie pensjonat, miejsce imprez i konferencji.
Kołacz, gm. Połczyn Zdrój
2 poł. XVIII w.
Dawny dwór w zespole folwarczno-parkowym o ryglowej konstrukcji ścian.
Obecnie dom mieszkalny wielorodzinny. Folwark – w odrębnym użytkowaniu.
Łoźnica, gm. Przybiernów
pocz. XIX w.



Dwór: rej. zabytków A- 472
z 1991 r.
Park: re.zab.A-45 z 2000 r.
Własność: Gmina
Przybiernów
Fot. l. 90, XX w.,
2005 r., 2010 r.
(WUOZ Szczecin)
Dawny dwór w zespole folwarczno-parkowym.
Obecnie nieużytkowany, na sprzedaż.
Mołdawin, gm. Radowo Małe
pocz. XIX w.
Dawniej dwór w zespole folwarczno-parkowym.
Obecnie dwór nie istnieje, funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne.
1945 r. – nie zniszczony
1959 r. – uszkodzony
1964 r. – nie istnieje
USTAWA Z DNIA 23 LIPCA 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz.U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568, z póź. zm.)
PROGRAMY OPIEKI NAD ZABYTKAMI :
krajowy
wojewódzkie
powiatowe
gminne
Główne cele programów opieki nad zabytkami to:
włączenie problematyki ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych
uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków łącznie z uwarunkowaniami
ochrony przyrody
zahamowanie
procesów degradacji zabytków i poprawa stanu ich
zachowania
zwiększenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych,
turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie zwiększania finansowania
opieki nad zabytkami
dobra współpraca z właścicielami zabytków
WOJEWÓDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
na lata 2008 – 2012
DLA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Do najważniejszych obszarów i obiektów zabytkowych
Pomorza należą:









tereny średniowiecznych miast o zachowanych układach urbanistycznych;
tereny historycznie ukształtowanych układów ruralistycznych, w tym
o metryce średniowiecznej;
zespoły dworsko-parkowo-folwarczne, o potencjalnych
możliwościach adaptacji na cele turystyczne;
zamki książęce, rycerskie i zakonne;
zabytki techniki – np. latarnie morskie, budynki kolejowe, młyny wodne
i wiatraki, zabudowania portowe;
zabytki militarne - od średniowiecznych murów miejskich poprzez nowożytne fortyfikacje
do dzieł obronnych II wojny światowej;
relikty osadnictwa pradziejowego;
cmentarze wojenne i wyznaniowe;
układy drożne, z zachowaną historyczną geometrią, nawierzchnią
i obsadzeniami alejowymi
WOJEWÓDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
na lata 2013 – 2017
Przyjęcie dokumentu uchwałą Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w 2013 r.
Przykładowe cele i zadania WPONZ











I.3. POPRAWA MATERIALNEGO STANU ZASOBU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
I.3.4. Opracowanie Wojewódzkiego Programu Ochrony Zabytkowych Zespołów
Dworsko-Parkowo-Folwarcznych
Działania wstępne:
- rozpoznanie stanu zachowania zabytkowych zespołów dworsko-parkowo-folwarcznych,
- identyfikacja zagrożeń i określenie potrzeb,
- promocja obiektów, publikacja wydawnictw n.t. historycznych dworów, parków i
założeń folwarcznych.
II. FUNKCJONOWANIE ZABYTKÓW W PROCESIE AKTYWIZACJI EKONOMICZNEJ I
SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA
II.1.1. Dofinansowywanie z budżetu Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego
zadań związanych z ochroną i opieką nad zabytkami - dotacje.
Działania:
- zapewnienie w budżecie samorządu województwa środków finansowych na udzielenie
dotacji na prace konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach zabytkowych,
- ogłaszanie corocznego konkursu na dotacje na prace konserwatorskie w oparciu o
środki budżetowe WZP.
Monitoring realizacji
WOJEWÓDZKIEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
na lata 2008 – 2012
DOTACJE SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO NA PRACE KONSERWATORSKIE
Przykładowe cele i zadania WPONZ






III. KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOśCI REGIONALNEJ W OPARCIU O DZIEDZICTWO KULTUROWE
I POTRZEBĘ JEGO ZACHOWANIA DLA PRZYSZŁYCH POKOLEŃ
III.1.2. Organizacja Europejskich Dni Dziedzictwa na terenie województwa
zachodniopomorskiego
EDD to cykliczny projekt społeczno-edukacyjny dotyczący zabytków kultury Europy,
kierowany do szerokich rzesz społecznych, organizowany od 1991 r.. W ramach EDD
corocznie we wrześniu organizowane są bezpłatne spotkania, wystawy, konkursy,
udostępnianie obiektów zabytkowych.
Działania:
- koordynacja działań organizacyjnych jednostek lokalnych,
- organizowanie inauguracji wojewódzkiej EDD z udziałem władz samorządowych i
lokalnych
i wręczaniem dorocznych odznak Gryfa Zachodniopomorskiego, wyróżnień Marszałka
Województwa Zachodniopomorskiego „Swojskie Zabytki” itp.
na lata 2008 – 2012
POPULARYZACJA I EDUKACJA
DYPLOM MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA
ZACHODNIOPOMORSKIEGO
„SWOJSKIE ZABYTKI”
50 wyróżnień za lata 2007-2014
na lata 2008 – 2012
EUROPEJSKIE DNI DZIEDZICTWA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Dotacje udzielane na podstawie ustawy o ochronie zabytków i
opieki nad zabytkami
Dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane dla
zabytków wpisanych do rejestru zabytków udzielane są przez:





Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
organ stanowiący gminy – Radę Gminy
organ stanowiący powiatu – Radę Powiatu
organ stanowiący województwa – Sejmik Województwa
Wysokość dotacji:

do 50% nakładów,

do 100% nakładów – gdy zabytek posiada wyjątkową wartość historyczną
lub stan zachowania zabytku wymaga niezwłocznego podjęcia prac
Dotacje udzielane na podstawie ustawy o ochronie
zabytków i opieki nad zabytkami
Cele dotacji:

sporządzanie ekspertyz, badań, programu konserwatorskiego,
projektów budowlanych,

zabezpieczanie obiektu,

odnowienie i odtworzenie okładzin, tynków, okien, drzwi, więźby
dachowej, pokrycia dachowego,

modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych,

wykonanie izolacji przeciwwilgociowej,

zakup materiałów budowlanych,

wyeksponowanie oryginalnych elementów parku,

wykonanie instalacji przeciwwłamaniowej, przeciwpożarowej i
odgromowej
Dwory i Pałace
Wybrane przykłady z terenu
województwa
zachodniopomorskiego
WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE
Siemczyno
Siemczyno, gm. Czaplinek
1722-1726 r.
Pałac: rej. zabytków A-249
z 1960 r.
Park: rej. zabytków A-1103
z 1980 r.
Własność: prywatna
Zarząd: Henrykowskie
Stowarzyszenie w Siemczynie
1722-1726 r.
Pałac barokowy, siedziba rodu von Goltz. Składa się z korpusu
głównego rozbudowanego o skrzydła boczne. Zachowane są
oryginalne wnętrza, sztukateria stropów, polichromie, więźba dachowa.
Nieprzebudowana barokowa siedziba właścicieli majątku ziemskiego,
w otoczeniu parku i w sąsiedztwie folwarku.

1722-1726 r.









1949 – powstanie PGR Siemczyno
1953 – utworzenie Rolniczej Spółdzielni
Produkcyjnej „Kłos”, przejmującej budynki
1950 – 1985 szkoła podstawowa w pałacu
1986-1989 – pałac nieużytkowany
1990 – sprzedaż prywatnym właścicielom,
zadłużenie pałacu
1999 – zakup na licytacji komorniczej
części pałacu i odkup pozostałych jego
części -rodzina Andziak staje się pełnymi
właścicielem
2002 – rodzina nabywa od upadającej
spółdzielni wszystkie budynki folwarczne
okalające pałac
2009 – Odrestaurowanie i przekazanie do
użytkowania części folwarcznej (była
chlewnia, obora, stajnia i oficyna)
2010 – Utworzenie pracowni ceramicznej w
budynku byłej kuźni
styczeń 2011 – Zakup parku
przypałacowego od Gminy Czaplinek po 11
latach starań
http://www.palacsiemczyno.pl/index.php?option=com_
content&view=article&id=23:historia&catid=23&lang=pl
&Itemid=159
1722-1726 r.
Społeczne wydarzenia cykliczne:







Dni Henrykowskie w Siemczynie – budowanie tożsamości
kulturowej regionu
Zeszyty Siemczyńsko-Henrykowskie – publikacje
regionalistów specjalistów różnych dziedzin
Konferencje dotyczące aktualnych problemów – np..
społeczności wsi popegeerowskich i energii odnawialnej
Europejskie Dni Dziedzictwa - Inauguracja wojewódzka
EDD 2013 r.
Konferencje, np. Antikon
Wszechnica Rzemiosł Dawnych, Kuźnia Ceramiczna
Wystawy czasowe muzeów, izb regionalnych i instytucji
1722-1726 r.
Fundusze na odbudowę folwarku i
pałacu - prywatne.
Dotacje:
 Samorząd Województwa
Zachodniopomorskiego
2014 r.- 30 tys. zł,
2013 r. – 30 tys. zł
2010 r. – (badania
architektoniczne i
konserwatorskie wnętrz)

Minister Kultury i Dziedzictwa
Narodowego:
2014 r. - 250 tys. zł
(wykonanie opaski
drenażowej i kanalizacji
deszczowej)
),
Fundusze unijne, tzw. „PO Ryby”
(zadanie: remont stawów)
•
•
•
DYPLOM MARSZAŁKA
WOJEWÓDZTWA
NAGRODA ZROT DLA WSI
TURYSTYCZNEJ - SIEMCZYNO
NOMINACJA DO TYTUŁU
„STRAŻNIK DZIEDZICTWA
NARODOWEGO”
Dolsk
Dolsk, gm. Dębno
1 poł. XIX w.
Pałac i park: rej. zabytków
A-491 z 1979 r.
ZAŁOŻENIE
BAROKOWE, PARK
KARJOBRAZOWY
Dolsk, gm. Dębno
1 poł. XIX w.
1933-1945 obiekt stał się własnością III
Rzeszy i pełnił funkcję szkoły, kina, domu
kultury
po 1945 – lazaret, mieszkania, magazyn
zboża
1967 r. – pożar, obiekt popadał w ruinę
1993 r. – kupno przez prywatnego
właściciela. Zabezpieczenie i odbudowa
pałacu i budynków folwarcznych.
Stan 2004 r. – wstępne zabezpieczenie
Dolsk, gm. Dębno
1 poł. XIX w.
Odbudowa: fot. 2012 r., 2014 r.
Dolsk, gm. Dębno
1 poł. XIX w.
Fundusze na odbudowę folwarku i
pałacu prywatne.
Dotacje:
2013 r. – 30 tys. zł
(dokumentacja dotycząca parku
proj. J. Lenne’go)
DYPLOM MARSZAŁKA
WOJEWÓDZTWA
Dolsk, gm. Dębno
Inne zabytkowe elementy wsi:
dom rządcy, zabudowa mieszkalna, kuźnia,
kościół, młyn.
Kuźnia: odbudowa 2012 r. po zawaleniu fundusze europejskie i środki gminy
Lubiechowo
Lubiechowo, gm. Karlino
1836 r., neoklasyczny; park w stylu angielskim
z 2004 r.
z 1979 r.
XIX w.
XIX w., „Połamany Pałac”
Odbudowa od 2010 r.
Kubatura obiektu: 5 600 m3
pow. użytkowa obiektu: 800 m2
XIX w. „Połamany Pałac”
Fundusze na odbudowę - prywatne.
Dotacje:
2014 r.- 40 tys. zł,
2013 r. – 30 tys. zł,
2012 r. – 40 tys. zł
Zachodniopomorski Wojewódzki
Konserwator Zabytków
2014 r. – 20 tys.
2013 r. – 43 tys. zł;
2012 r. – 35 tys. zł;

Gmina Karlino
2013 r. – 40 tys. zł
DYPLOM MARSZAŁKA
WOJEWÓDZTWA
Sitno
Sitno, gm. Myślibórz
p. XVIII w.
Dwór: rej. zabytków A-271
z 2006 r.
z 1977 r.
p. XVIII w.
Zespół dworsko-parkowy z XVIII w. Dwór
murowany, kryty dachem łamanym.
Wnętrze dwutraktowe,
z centralną klatką schodową. Z
zachowanymi oryginalnymi detalami –
sztukaterie, stolarki okienne i drzwiowe,
parkiety, balustrady klatki schodowej.
Jest reprezentatywnym przykładem
późnobarokowej architektury
rezydencjonalnej.
p. XVIII w.
Fundusze prywatne.
Dotacje:
Zachodniopomorskiego:
2014 r.- 30 tys. zł,
2010 r. – 15 tys. zł (badania
konserwatorskie, renowacja
stolarki okiennej)
Policko
Policko, gm. Manowo
1858 r.
z 1957 r.
Działalność: gospodarcza,
agroturystyka
Policko, gm. Manowo
1858 r.
Translokacja zabytkowej
chałupy-karczmy z Mścic
Środki własne.
Pomoc merytoryczna
i rzeczowa BDZ.
Niepołcko
Niepołcko, gm. Barlinek
pocz. XVIII w.
Dwór: rej. zabytków A-125
z 2003 r.
z 2003 r.
dziedziniec folwarczny,
część parku dworskiego
oraz fragment ogrodzenia:
rej. zab. – A-125 z 2013 r.
Własność: Stowarzyszenie
Na Rzecz Dziedzictwa
‚Młyn-Papiernia”
w Szczecinie
pocz. XVIII w.
Odbudowa i konserwacja
pałacu – od 2008 r.
Działania społeczne
i naukowe Stowarzyszenia
powiązane z pobliskim
innym obiektem
zabytkowym, młynem papiernią w Barlinku.
pocz. XVIII w.
Dotacje:
 samorząd Województwa
2014 r.- 30 tys. zł,
2013 r. – 15 tys. zł
Zachodniopomorski Wojewódzki
Konserwator Zabytków:
2014 r. – 15 tys. zł,

2012 r. – 30 tys. zł,
2009 r. – 53 tys. zł
Minister Kultury i Dziedzictwa
Narodowego:
2013 r. - 300 tys. zł (remont
stropów, ścian wewnętrznych
i kominów),
2012 r. – 300 tys. zł (remont
i ustabilizowanie konstrukcji
dworu)
Świerzno
Świerzno, gm. Kamień Pomorski
1718-30, XIX w.
Pałac: rej.
zabytków A-20
z 1954 r.
Park: rej.
zabytków A-176
z 1955 r.
Własność: firma
prywatna
Dokumentacje
konserwatorskie:
od 1959
1718-30, XIX w.
ŚWIERZNO,
makieta zespołu
dworskiego
w typie
barokowej
siedziby „miedzy
dziedzińcem
a ogrodem”,
wybudowanej
przez Bogusława
Bodo von
Flemminga.
1718-30, XIX w.

Od 1952 r. – użytkowanie gospodarstwa rolnego

1975-81 Pracownie Konserwacji Zabytków w Szczecinie
rozpoczęły prace przy rewaloryzacji zespołu.
Wyremontowano m.in. dachy obu skrzydeł dworu, w sali
balowej przeprowadzono konserwację malowideł.
Zrekonstruowano zniszczony po wojnie budynek
gospodarczy po zachodniej stronie drogi dojazdowej
W 1993 r. obiekt został sprzedany prywatnemu
właścicielowi.

1718-30, XIX w.
Fundusze – prywatne.
Dotacje :
Samorząd Województwa
Zachodniopomorskiego –
dokumentacja dotycząca
rewaloryzacji parku dworskiego
2014 r. – 15 tys. zł,
2013 r. – 20 tys. zł
Strzmiele
Strzmiele, gm. Radowo Małe
pocz. XVIII-XIX w.
Dwór: rej. zabytków A- 92 z 1956 r.
Własność: Skarb Państwa
Użytkownik: Archiwum Państwowe
w Szczecinie





Barokowy dwór zbudowany w XVIII w.
przez rodzinę Loeper, na miejscu
wcześniejszych siedzib i grodziska.
Po 1945 r. budynek stał
niezagospodarowany, później
przekazano Urzędowi Gminy.
L. 50-80. mieszkania
1987 r – przejęcie budynku przez
Archiwum Państwowe
Remont i stałe użytkowanie
Strzmiele, gm. loco
pocz. XIX w.
W budynku działała składnica Archiwum
Państwowego oraz pokoje gościnne.
Finansowanie z budżetu państwa.
Trzebiatów
Trzebiatów, gm. Gryfice
pocz. XVIII w.
z 1957 r.
Własność: Gmina
Trzebiatów
Zarządca: Trzebiatowski
Ośrodek Kultury
pocz. XVIII w.
Funkcje:

Ośrodek Kultury

Muzeum Regionalne

Biblioteka Miejska

Galerie
Działania społeczne
cykliczne:
Święto Kaszy
Konferencje „Spotkania
Trzebiatowskie”
Europejskie Dni
Dziedzictwa
wystawy, odczyty
i in.
pocz. XVIII w.
Finansowanie - budżet Gminy.
Dotacje na prace remontowe:
 samorząd Województwa
2014 r.- 40 tys. zł
Środki europejskie: wyposażenie
muzeum w ramach Osi 4 Leader
Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013
Projekty miękkie:
Środki europejskie, środki krajowe –
w tym MKIDN, ZWKZ
Wolin
Wolin, gm. loco
Dwór: rej. zabytków A- 1078 z 1978 r.
pocz. XIX w.
Własność: Gmina Wolin
Funkcja współczesna - Międzynarodowe
Centrum Współpracy


http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130725/GLOSW
OLINA/130729713
Barokowy dwór zbudowany
został XVIII w. przez rodzinę von
Below, na piwnicach będących
reliktem zamku książęcego
z XVI wieku.
Po 1945 r. budynek stał
niezagospodarowany, później
znajdowała się w nim stolarnia.
Ponad 10 lat budynek był
opuszczony.
Wolin, gm. loco
pocz. XIX w.
Remont i rewitalizacja dworu
lata 2009-2012 r.
Finansowanie - budżet Gminy.
Dotacje na prace remontowe:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa
Narodowego:

2012 r. - 100 tys. zł
2010 r. – 400 tys. zł
Przelewice
Przelewice, gm. loco
pocz. XIX w.
z 1966 r.
z 1976 r.
Zespół folwarczny: rej.zab.
– A-103 z 2002 r.
Własność: Gmina
Przelewice
Zarządca: Ogród
Dendrologiczny
Przelewice (samorządowy
zakład budżetowy) od
1993 r.
pocz. XIX w.
Remont i modernizacja pałacu i parku:
współfinansowane przez Gminę i Unię
Europejską (Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego).
2006 r. - powstanie Botanicznego
Centrum Badawczo Wdrożeniowego
Centrum Edukacji Przyrodniczej.
pocz. XIX w.
Inne obiekty: oficyna,
stodoły, wozownia,
mleczarnia, kużnia ,
stelmacharnia, spichlerz
p. XIX w.
Oranżeria w budynku folwarcznym
pocz. XIX w.
Park –
Ogród
Dendrologiczny
Zapraszam na stronę BDZ:
http://www.bdz.szczecin.pl/images/stories/publikacje/Publikacje_2008__Charakterystyka_budownictwa_folwarcznego_w_gminie_Gryfice._Architektura_niedoceniana_czy_niedostrzegana.pdf
Fot. BDZ, A. Hamberg-Federowicz, W. Witek, materiały właścicieli
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Dolsk, gm. Dębno - Biuro Dokumentacji Zabytków

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kia Sorento - ABC-Cars

Początki fundacji kamiennych figur przydrożnych w

Poradnik dobrych praktyk ochrony żuławskich zabytków

Program opieki na zabytkami

Gminny Program Opieki Nad Zabytkami