Prof. dr hab. Marek Koter

Prof. dr hab. Marek Koter
Profesor dr hab. Marek Koter związany jest z Uniwersytetem Łódzkim
od początku swojej pracy zawodowej, tj. od 1959 r. do przejścia na emeryturę
w 2007 r. Od 1981 r. kierował Zakładem, a następnie od 1992 r., Katedrą
Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych. W swej działalności badawczej
koncentrował się głównie na dwóch dyscyplinach naukowych – geografii
historyczno-urbanistycznej, w tym w szczególności morfologii miast, oraz
geografii politycznej. Przez wiele lat głównym przedmiotem jego badań była
geneza, rozwój urbanistyczny oraz struktura morfogenetyczna miast, a polem
tych badań była przede wszystkim Łódź, a także miasta regionu łódzkiego
(Łask, Piotrków, Zgierz, Uniejów). W następnych latach tę problematykę
badawczą łączył z badaniami z zakresu geografii politycznej. W tej dziedzinie
przedmiotem jego zainteresowań badawczych były przede wszystkim: granice
polityczne i pogranicza, mniejszości narodowe i religijne, regiony historyczne
i polityczne oraz zmiany wewnętrznej struktury terytorialnej państw.
Profesor M. Koter jest autorem ponad 120 prac naukowych, z których
ponad 30 poświęcone są Łodzi, a 20 dalszych regionowi łódzkiemu. Prace
o Łodzi w ogromnej większości dotyczą zagadnień historycznourbanistycznych – rekonstrukcji układu przestrzennego tzw. Łodzi rolniczej,
genezy układu przestrzennego Łodzi przemysłowej, rozwoju urbanistycznego
Łodzi w XIX i XX w., współczesnej struktury morfogenetycznej miasta oraz
reliktów wiejskich układów osadniczych w planie dzisiejszej Łodzi. Cykl jego
prac układa się w najbardziej całościowe, w pełni oryginalne, ujęcie dziejów
urbanistycznych Łodzi od najstarszej osady – wsi Łodzia – po obecną
aglomerację łódzką. Jego prace są powszechnie cytowane, a opracowane przez
niego mapy i plany rekonstrukcyjne powielane w większości publikacji
dotyczących dziejów Łodzi.
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
/
S t r o n a
1
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
Profesor M. Koter, we współpracy z prof. S. Liszewskim
i prof. A. Suliborskim zajęli się też opracowaniem koncepcji programu
kształcenia regionalnego, a także wydali pierwszy – i jak dotąd jedyny –
podręcznik wiedzy o regionie łódzkim na potrzeby nauczania na poziomie
licealnym. Profesor M.Koter uznawany jest za najwybitniejszego polskiego
morfologa miast. Znany jest także i ceniony za granicą. Jest członkiem
międzynarodowych organizacji urbomorfologicznych – Urban Morphology
Research Group oraz International Seminars on Urban Form. W cyklu swoich
prac stworzył solidne podstawy teoretyczne morfologii miast. Prowadził z tej
dziedziny wyklady w: University of Birmingham, Strathclyde University,
University of Glasgow, University of Utrecht, Université d’Angers.
Drugą dyscypliną naukową, w której profesor Marek Koter uzyskał
osiągnięcia na skalę międzynarodową jest geografia polityczna. Dotyczy to
w szczególności jego prac teoretycznych dotyczących problematyki granic
i pograniczy, klasyfikacji mniejszości narodowych oraz istoty i właściwości
regionów historycznych i politycznych. Niezależnie od publikowania własnych
prac, profesor M. Koter był też redaktorem szeregu wydawnictw stałych oraz
różnych pojedynczych monografii. Od 1994 r. był redaktorem wydawanego we
współpracy z Instytutem Śląskim w Opolu, angielskojęzycznego periodyku
z zakresu geografii politycznej i studiów regionalnych pt. Region and
Regionalizm; w latach 1997–2001 redaktorem „Acta Universitatis Lodziensis”
Folia Geographica Socio-Oeconomica” a od 2000 r. jest członkiem Rady
Redakcyjnej czasopisma „Europa XXI” wydawanego przez Instytut Geografii
i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.
Wyniki swoich badań prof. M. Koter wielokrotnie prezentował na
konferencjach krajowych i międzynarodowych, w tym: za granicą w: Madrycie
(Hiszpania), Kolmar (Francja), Bazylei (Szwajcaria), Florencji i Gorizii (Włochy),
Ljubljanie (Słowenia), Rotterdamie (Holandia), Kolonii i Berlinie (Niemcy),
Jurmali (Łotwa), Tbilisi (Gruzja), Preszowie i Bańskiej Bystrzycy (Słowacja),
Birmingham i Glasgow (Wielka Brytania), Kaliningradzie (Rosja) oraz Cincinnati
(USA). Prof. M. Koter był też organizatorem lub współorganizatorem kilkunastu
konferencji międzynarodowych oraz ważnych zjazdów i konferencji
ogólnopolskich. Począwszy od 1988 r. organizował, w cyklu dwuletnim, znane
już i cenione międzynarodowe „Łódzkie konferencje z geografii politycznej”,
które gromadzą naukowców z całego świata; od kilku lat organizowane są one
we współpracy z innymi ośrodkami (Instytutem Śląskim w Opolu,
Uniwersytetem w Ostrawie, Uniwersytetem w Bańskiej Bystrzycy,
Uniwersytetem w Gdańsku, Uniwersytetem w Lipsku). W 1993 r. był
współorganizatorem VII międzynarodowego kongresu AESOP (Stowarzyszenia
Europejskich Szkół Planowania). W latach 1989 i 1991 był współorganizatorem
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
/
S t r o n a
2
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
dwóch geograficznych sympozjów polsko-słowackich, w 1975 i 1999 r.
ogólnopolskich zjazdów Polskiego Towarzystwa Geograficznego, a w 1994 r.
pierwszej – po wielu latach przerwy – konferencji z geografii historycznej
osadnictwa. Prof. M. Koter odbył naukowe staże na uczelniach zagranicznych w:
Giessen (RFN), Moskwie, Pradze, Bratysławie, Birmingham i Glasgow (Wielka
Brytania) oraz Atenach. Były one zwykle połączone z prezentacją wyników
własnych prac, w tym bardzo często poświęconych Łodzi. Prof. M. Koter od wielu
lat współpracuje z licznymi uczelniami zagranicznymi i bywał tam wielokrotnie
zapraszany na wykłady i seminaria. Wykładał m.in. na uniwersytetach w:
Angers, Aix-Marseille II, Grenoble, Paris I – Sorbonne i Paris X – Nanterre we
Francji, Groningen, Delft, Rotterdamie i Utrechcie w Holandii, Birmingham,
Glasgow i Strathclyde w Wielkiej Brytanii, Bremie, Hamburgu, Giessen
i Osnabrück w Niemczech, Bratysławie, Bańskiej Bystrzycy i Preszowie
w Słowacji oraz Tbilisi w Gruzji. W latach 1991–1998 prowadził corocznie stały
cykl wykładów o Polsce na Uniwersytecie w Karlstadzie w Szwecji, organizował
wtedy również wymiennie ćwiczenia terenowe studentów szwedzkich w Polsce
i polskich w Szwecji. Wiele z tych wykładów poświęconych było problematyce
łódzkiej – fenomenowi rozwoju przemysłowego Łodzi, ewolucji układu
przestrzennego i morfologii naszego miasta, zjawisku wielokulturowości
i in. Prof. M. Koter jest członkiem międzynarodowych stowarzyszeń naukowych
zarówno w dziedzinie morfologii miast, jak i geografii politycznej, m.in. Urban
Morphology Research Group oraz International Studies on Urban Forms, a także
Commission on World Political Map oraz Ethnic Studies Network. Prof. M. Koter
był w 1981 r. organizatorem pierwszego wówczas w całym bloku wschodnim
Zakładu Geografii Politycznej, przekształconego w 1993 r. w Katedrę Geografii
Politycznej i Studiów Regionalnych. W latach 1981–1986 był prodziekanem
Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UŁ, a w latach 1987–1993 zastępcą dyrektora
Instytutu Geografii Ekonomicznej i Organizacji Przestrzeni. Przez cztery
kadencje – w latach 1969–1972 oraz 1987–1990 i od 1996 r. do przejścia na
emeryturę, był członkiem Senatu Uniwersytetu Łódzkiego oraz członkiem
Senackiej Komisji Statutowej. Od 1999 r. był członkiem Komitetu Nauk
Geograficznych oraz Uczelnianej Komisji Akredytacyjnej – akredytował
Uniwersytety Mikołaja Kopernika, Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz
Uniwersytet Wrocławski. Był również członkiem Komisji Geografii Historycznej
PAN. Prof. M. Koter przez wiele lat prowadził seminaria magisterskie na studiach
dziennych i zaocznych, a także seminaria doktorskie. W swej karierze
nauczyciela akademickiego wypromował ponad 100 magistrów geografii, był też
promotorem pięciu prac doktorskich, a trzech adiunktów i starszych
wykładowców z jego Katedry obroniło pod jego opieką prace habilitacyjne. Był
też
recenzentem
kilkunastu
rozpraw
doktorskich,
habilitacyjnych
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
/
S t r o n a
3
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
i w przewodach profesorskich. Oprócz działalności dydaktycznej na własnej
uczelni, bardzo wysoko ocenionej przez studentów w corocznych ankietach
oceniających, prof. M. Koter prowadził też szeroką działalność edukacyjną na
zewnątrz. Od początku istnienia Uniwersytetu Trzeciego Wieku wygłosił w nim
ponad 100 wykładów i prelekcji. Prowadził też prelekcje fakultatywne dla
licealistów w Zduńskiej Woli, w Sieradzu, oraz w Łodzi. Wygłosił też
kilkadziesiąt odczytów w różnych instytucjach kulturalnych i edukacyjnych.
W latach 1997–1999 był stałym konsultantem europejskiego programu
edukacyjnego SMART i współautorem syllabusa z geografii do nowej matury.
Profesor Marek Koter od początku swej pracy w Uniwersytecie Łódzkim
był i jest nadal bardzo zaangażowany w działalność na rzecz Łodzi i regionu
łódzkiego. Był wieloletnim członkiem Rady Naukowej przy Prezydencie Miasta
Łodzi (od 1968 r. aż do jej rozwiązania w 1990 r.), a także Rady Muzealnej przy
Muzeum Historii Miasta Łodzi (1977–1990), oraz członkiem Rady Regionalnej
przy Wojewodzie Łódzkim. Wielokrotnie powoływany był przez kolejnych
prezydentów oraz władze miasta w charakterze eksperta do spraw rozwoju
urbanistycznego oraz organizacji terytorialnej Łodzi. Był m.in. konsultantem
Komisji Gospodarki Przestrzennej Rady Miejskiej oraz Wydziału Polityki
Regionalnej Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi. W 1991 r. opracował, wraz ze
swym zespołem, Koncepcję podziału m. Łodzi na jednostki samorządowe, która
weszła w życie w formie jednostek pomocniczych i obowiązywała aż do 2000 r.
W tymże 2000 r. przedstawił opracowanie Ocena mapy jednostek pomocniczych
zaproponowanej przez Zarząd Miasta Łodzi. W 1998 r. brał udział w
opracowaniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Łodzi. Profesor Marek Koter wykazał się szczególną aktywnością
na rzecz regionu łódzkiego w okresie kształtowania koncepcji nowego podziału
terytorialnego Polski. Pełniąc w latach 1995–1998 funkcję eksperta Unii
Metropolii Polskich, której przewodniczył wówczas Prezydent Miasta Łodzi, brał
czynny udział w pracach komisji rządowo-samorządowej i sejmowosamorządowej do spraw samorządu terytorialnego publikując serię artykułów
poświęconych podstawom teoretycznym i tradycji historycznej, a także
współczesnym zasadom działania struktur regionalnych w Polsce i Europie.
Wyniki swoich badań nad podziałami terytorialnymi Polski, ze szczególnym
uwzględnieniem regionu łódzkiego, prof. Koter kilkakrotnie prezentował na
posiedzeniach Rady Miejskiej oraz obradach Zgromadzenia Związku Gmin
Regionu Łódzkiego. Za prace badawcze i edukacyjne poświęcone Łodzi
i regionowi łódzkiemu, a także za działalność na rzecz naszego miasta, prof. M.
Koter otrzymał od władz Łodzi kilka nagród i odznaczeń: honorową Odznakę
Miasta Łodzi (1984), Odznakę za Zasługi dla Miasta Łodzi (1995), nagrodę
zespołową Prezydenta Miasta Łodzi (1997) oraz honorową nagrodę zespołową
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
/
S t r o n a
4
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
Związku Gmin Regionu Łódzkiego (1997) i nagrodę zespołową Prezydenta
Miasta Łodzi za podręcznik Łódź i region Polski Środkowej (2001). Za całokształt
swojej działalności naukowej, edukacyjnej i organizacyjnej prof. Koter otrzymał
następujące odznaczenia państwowe: Złoty Krzyż Zasługi (1980), Medal Komisji
Edukacji Narodowej (1989), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990)
oraz Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski (2005).
Opracował: prof. dr hab. Mariusz Kulesza
M E D A L
U N I V E R S I T A S
L O D Z I E N S I S
M E R E N T I B U S
/
S t r o n a
5