Sposób na wyborcę - Instytut Obywatelski

2014 / 5
Konrad Niklewicz
Sposób na wyborcę
Europejskie partie polityczne szukają nowego sposobu, żeby dotrzeć ze
swoim przekazem do wyborców. Formuła Spitzenkandidaten – czyli liderów list – zastosowana po raz pierwszy w tegorocznych wyborach do
Parlamentu Europejskiego, wydaje się być bardzo obiecująca.
M
ajowe wybory do Parlamentu Europejskiego pod wieloma
względami różniły się od poprzednich. Po raz pierwszy w głosowaniu brali udział obywatele aż 28 państw członkowskich;
w porównaniu z wcześniejszymi wyborami wyjątkowo dużo mandatów
zebrały partie określające się jako eurosceptyczne lub wprost kontestujące samo istnienie Unii Europejskiej1. Celem niniejszej publikacji nie jest
jednak analiza wyników ugrupowań antyeuropejskich, ale zbadanie innego, bezprecedensowego aspektu europarlamentarnej kampanii.
Oto bowiem w tych wyborach po raz pierwszy została wykorzysta formuła Spitzenkandidaten (liderów politycznych lub – tłumacząc dosłownie – kandydatów czołowych) przez europejskie grupy polityczne, w tym
zwłaszcza trzy największe frakcje: EPL (Europejską Partię Ludową), ALDE
(Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy) oraz PES Socjaliści i Demokraci (PES). Wprowadzenie tej formuły miało służyć trzem powiązanym ze sobą celom:
1) zwiększeniu dotarcia do wyborców z przekazem formułowanym przez
grupy polityczne, dzięki temu, że ta formuła kampanii łatwiej docierała do mediów, zwłaszcza telewizji;
Oficjalne wyniki wyborów na stronie Parlamentu Europejskiego: Results of the 2014
European elections, http://www.results-elections2014.eu/en/election-results-2014.html
(dostęp dnia 1 października 2014).
1
Analiza
2) wyjaśnieniu wyborcom znaczenia wyborów do Parlamentu Europejskiego i jednocześnie przedstawieniu i wyjaśnieniu kluczowych propozycji politycznych dla wspólnoty europejskiej, formułowanych przez
największe partie;
3) zwiększeniu „demokratycznej legitymacji” instytucji unijnych poprzez
przekonanie wyborców, że to od ich decyzji wyborczych zależy obsada kluczowych stanowisk w unijnych instytucjach.
Nauki politologiczne oraz public relations od dziesięcioleci zajmowały się
wpływem „personalizacji polityki” na wyniki wyborcze i (mówiąc bardziej
ogólnie) na wydarzenia polityczne. Zwłaszcza dwie teorie z zakresu public relations i politologii mogą być uznane za podstawowy kontekst teoretyczny tej analizy. Pierwszą z nich jest hipoteza porządku dziennego,
sformułowana przez Maxa McCombsa2, drugą zaś – koncepcja „personalizacji polityki”3. Obie teorie, czytane razem, wskazują, że skuteczność
polityków w docieraniu do wyborców ze swoim przekazem i (przez to)
wpływaniu na ich poglądy zależy od tego, czy politycy będą w stanie
przebić się w mediach masowych. A szanse na to rosną właśnie dzięki
„spersonalizowaniu” kampanii.
Wyniki prowadzonych ostatnio badań (między innymi badania New
Sources of Cohesion Policy Paper, opublikowanego w 2014 roku4) potwierdzają, że w społeczeństwach europejskich panuje przekonanie
o niedostatecznym poziomie wiedzy (poczuciu „bycia poinformowanym”) w obszarze integracji europejskiej. Zaledwie 40 procent uczestników sondażu zrealizowanego w siedmiu wybranych krajach Unii
Europejskiej (Bułgaria, Czechy, Finlandia, Hiszpania, Grecja, Niemcy,
Polska) uważa, że informacje dotyczące Unii Europejskiej są łatwo dostępne w mediach. Tylko co czwarta osoba ankietowana w tym badaniu uważa, że przekazywane w mediach informacje dotyczące UE
Max McCombs, Extending our theoretical maps: Psychology of agenda setting,
„Central European Journal of Communication” 2010, No 5, s. 197–205.
2
Zob.: Bogusława Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne, PWN,
Warszawa 2006, s. 263.
3
New Sources of Cohesion Policy Paper, The Europeans’ perceptions of the crisis,
DemosEUROPA i in., Warszawa 2014, s. 7–8, http://www.newsocialcohesion.eu/wp-content
/uploads/2014/04/NSC_paper_-_Europeans_perception_of_the_crisis_01042014.pdf
(dostęp dnia 8 lipca 2014).
4
2
są łatwe do zrozumienia, a jeszcze mniej respondentów (15 procent)
uważało te informacje za kompletne. Przeprowadzone przez konsorcjum think tanków badanie odpowiedziało też na dodatkowe pytanie:
gdzie obywatele poszukują informacji o Unii Europejskiej? Okazuje się,
że przede wszystkim w telewizji (85 procent wskazań) i prasie (75 procent). Co ciekawe, na trzecim miejscu znalazły się portale internetowe
prowadzone przez instytucje unijne, które wyprzedziły tak zwane media
społecznościowe. Stan ten utrzymuje się pomimo działań podejmowanych zarówno przez instytucje europejskie, jak i rządy oraz organizacje
pozarządowe.
Mając na uwadze ten fakt, zrozumiała staje się podjęta przez europejskie grupy polityczne próba skuteczniejszego dotarcia do mieszkańców
Unii Europejskiej – wyborców w odbywających się pod koniec maja 2014
roku wyborach do Parlamentu Europejskiego. Najważniejszym elementem tego nowego podejścia do kampanii wyborczej było wykorzystanie
formuły Spitzenkandidaten – liderów politycznych wystawianych przez
partie polityczne jako ich oficjalnych kandydatów na stanowisko szefa
Komisji Europejskiej.
Rozpatrując koncepcję Spitzenkandidaten z perspektywy teorii public
relations (komunikacji publicznej), można stwierdzić, że formuła ta była
kluczowym elementem komunikowania politycznego rozumianego jako
proces autonomiczny wobec procesu podejmowania decyzji politycznych5, choć zarazem z tym procesem powiązany. Spitzenkandidaten
mieli zrealizować trzy zazębiające się ze sobą cele: po pierwsze, ułatwić
europejskim grupom politycznym dotarcie ze swoim przekazem do wyborców poprzez bardziej efektywną obecność w środkach masowego
przekazu; po drugie, ułatwić wyjaśnienie roli wyborów do Parlamentu Europejskiego oraz istoty politycznych koncepcji dla Unii; po trzecie, pomóc
przekonać obywateli (wyborców), że to ich głosy decydują o obsadzie
kluczowego stanowiska w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej, co
w konsekwencji wzmocniłoby postrzeganą przez obywateli „demokratyczną legitymację” instytucji unijnych.
Zob.: Jan Garlicki, Komunikowanie polityczne – od kampanii wyborczej do kampanii
permanentnej, „Studia Politologiczne” 2010, vol. 16.
5
3
Najważniejszym
elementem tego
nowego podejścia do
kampanii wyborczej było
wykorzystanie formuły
Spitzenkandidaten
– liderów politycznych
wystawianych przez
partie polityczne jako ich
oficjalnych kandydatów
na stanowisko szefa
Komisji Europejskiej.
Uprawnione wydaje się stwierdzenie, że we wcześniejszych kampaniach
wyborczych do Parlamentu Europejskiego istniejące grupy polityczne
starały się realizować wszystkie wyżej wymienione cele – wykorzystywały jednak inne narzędzia. Decyzja europejskich grup politycznych (EPL,
PES, ALDE) o „spersonalizowaniu” kampanii do Parlamentu Europejskiego, opartej o jednego lidera (liderkę), może więc być traktowana jako
nowy element zarówno w warstwie politologicznej, jak i teorii komunikacji politycznej (politycznego public relations).
Formuła Spitzenkandidaten wydaje się być pierwszą podjętą przez europejskie partie polityczne obecne w kampanii wyborczej do Parlamentu
Europejskiego próbą praktycznej realizacji koncepcji personalizacji politycznej w wymiarze instytucjonalnym, medialnym i behawioralnym (zachowań wyborczych).
W przypadku personalizacji instytucjonalnej mówimy o przyjęciu przez instytucje polityczne takich zasad, mechanizmów i procedur, które podkreślałyby wagę indywidualnych polityków, przywódców lub wąskich
grup partyjnych aktywistów. To oczywiście ma wpływ na personalizację
medialną (czyli na skoncentrowanie uwagi mediów na wybranych politykach). Jak zauważa Bogusława Dobek-Ostrowska, ta personalizacja
medialna jest szczególnie zauważana w czasie wyborów. W myśl tej koncepcji nacisk na kandydata, nie na ugrupowanie rozumiane jako całość, ma dać jeden efekt: wyborcy, zwłaszcza ci, którzy nie identyfikują
się z żadną partią, przy podejmowaniu decyzji politycznych na pierwsze miejsce wysuwają (w swoim rozumowaniu) kandydata, a dopiero
na drugie – organizację polityczną6. Prowadzone przez Spitzenkandidaten działania były zarazem zgodne z opisywanym w literaturze modelem
„publicznej działalności informacyjnej”7, ale także można było odnaleźć
w nich elementy modelu komunikowania dwustronnego – asymetrycznego, tak jak definiował je między innymi James Grunig. O asymetrycznej dwukierunkowości świadczą przede wszystkim podejmowane przez
Spitzenkandidaten próby nawiązania kontaktu z ich kluczową „publicznością”, czyli wyborcami, na przykład poprzez czaty internetowe,
6
Bogusława Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne, op. cit., s. 263.
Zob.: Krystyna Wojcik, Public Relations. Wiarygodny dialog z otoczeniem, Placet,
Warszawa 2009, s. 870.
7
4
Nacisk na kandydata,
nie na ugrupowanie
rozumiane jako całość,
ma dać jeden efekt.
takie jak ten zorganizowany 26 kwietnia w czasie wizyty kandydata EPL
Jean-Claude’a Junckera w Niemczech8.
Analiza komunikacyjnego, a zarazem politologicznego znaczenia formuły, w której europejskie partie polityczne idą do wyborów z wyłonionymi
„liderami” – kandydatami na szefa Komisji Europejskiej – została zawarta
w dokumentach Komisji Europejskiej.
W komunikacie przekazanym Parlamentowi Europejskiemu9 Komisja konstatowała, że traktat lizboński wzmacnia demokratyczne fundamenty
Unii i zwiększa rolę obywateli UE jako aktywnych uczestników życia politycznego w UE, ustanawiając silny związek między obywatelami, ich
prawami politycznymi i życiem demokratycznym Unii. Komisja wyraziła
w swoim komunikacie przekonanie, że „obywatele UE są świadomi znaczenia wyborów do Parlamentu Europejskiego i wiedzą, że jest to środek
umożliwiający im udział w życiu demokratycznym Unii. Nie zdają sobie
jednak sprawy z tego, jaki wpływ mają te wybory na ich życie codzienne, ani nie znają opcji politycznych, na które mogą głosować, co negatywnie wpływa na frekwencję w wyborach europejskich”. Komunikat
Komisji Europejskiej stwierdzał też, że większa widoczność europejskich
partii politycznych w całym procesie wyborczym (od początku kampanii do głosowania) doprowadzi do „pogłębienia zaufania wyborców do
tego procesu”. Co najważniejsze jednak, Komisja Europejska stwierdziła w swoim komunikacie, że „Przewodniczący Komisji jest symbolicznym
przywódcą unijnej władzy wykonawczej, więc powinien być wybierany
w ramach przejrzystego procesu. W trakcie procesu wyborczego każda partia polityczna powinna zatem ujawnić, kto jest jej kandydatem
na przewodniczącego Komisji […]. Gdyby europejskie i krajowe partie
polityczne przedstawiały swoich kandydatów na stanowisko przewodniczącego Komisji oraz ich odnośne programy w kontekście wyborów
europejskich, uwidoczniłoby to konkretną zależność pomiędzy indywi The „Juncker for President” Campaign arrives in Braunschweig, Germany for a CDU
campaign event, Campaign Highlights, 26 kwietnia 2014, http://juncker.epp.eu/news/
juncker-president-campaign-arrives-braunschweig-germany-cdu-campaign-event
(dostęp dnia 10 lipca 2014).
8
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Przygotowanie do wyborów
europejskich w 2014 r.: dalsze usprawnienie demokratycznego i skutecznego sposobu
przeprowadzania wyborów, Komisja Europejska, 12 marca 2013, http://eur-lex.europa.
eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0126:FIN:PL:PDF (dostęp dnia 18 lipca 2014).
9
5
dualnym głosem obywatela oddanym na danego kandydata do Parlamentu Europejskiego a kandydaturą na przewodniczącego Komisji
wspieraną przez partię, z ramienia której startuje osoba, na którą obywatel oddał głos. Dzięki temu obywatele mogliby łatwiej zrozumieć, którego kandydata na przewodniczącego Komisji ostatecznie wspierają,
głosując w wyborach. Sytuacja ta zwiększyłaby zarówno legitymację
przewodniczącego Komisji, jak i – w szerszym kontekście – legitymację
demokratyczną całego procesu decyzyjnego UE”. Komisja Europejska
zwróciła też uwagę na pozytywny efekt profrekwencyjny. Komunikat
Komisji powołał się bowiem na doświadczenia z kampanii wyborczych
w Stanach Zjednoczonych: w latach, w których jednocześnie odbywają się wybory do Kongresu i wybory prezydenckie, frekwencja wyborcza
jest wyższa – właśnie ze względu na personalizację kampanii.
Analizując formułę Spitzenkandidaten od strony politologicznej, warto
zauważyć, że choć zastosowana po raz pierwszy wiosną 2014 roku, jest
to koncepcja, dla której podstawy polityczne zostały położone znacznie wcześniej. Przykładowo, już w 2002 roku Europejska Partia Ludowa
w dokumencie przyjętym na swoim kongresie programowy w Estoril (Portugalia) stwierdziła, że „kandydat na przewodniczącego Komisji
Europejskiej powinien być przedstawiony Parlamentowi Europejskiemu
przez Radę Europejską, z uwzględnieniem wyniku wyborów europejskich”10. Podobnie brzmiące zapisy znalazły się też w tekście projektu
traktatu ustanawiającego Konstytucję Europejską, przyjętego przez Konwent i Konferencję Międzyrządową. Choć „Konstytucja Europejska” nie
została przyjęta, treść jej zapisów w tym zakresie została przeniesiona
do traktatu lizbońskiego, który wszedł w życie. Jego artykuł 17 (7) stwierdza: „U w zg l ędni ając wybor y do P a r l a m e n t u Eu r o pe j sk i e go
[podkreśl. aut.] i po przeprowadzeniu stosownych konsultacji, Rada
Europejska, stanowiąc większością kwalifikowaną, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji”11. Opierając się na podstawie prawnej traktatu lizbońskiego, we
wrześniu 2012 roku ówczesny przewodniczący Komisji Europejskiej José
Manuel Barroso zaproponował w swoim wystąpieniu w Parlamencie
EPP Group in the European Parliament, A Constitution for a Strong Europe – Congress
Document, 22 października 2002, http://arc.eppgroup.eu/press/peve02/eve30_en.asp
(dostęp dnia 17 lipca 2014).
10
11
6
Traktat o Unii Europejskiej, Dz. U. 2004.90.864/30.
Europejskim wypełnienie zapisów traktatu lizbońskiego w taki sposób, by
Europejskie Partie Polityczne wystawiły swoich kandydatów na szefa Komisji Europejskiej już w wyborach w 2014 roku. Jak podkreślił Barroso, „będzie to decydujący krok w kierunku tego, by jeszcze bardziej uświadomić
obywatelom możliwość, jaką dają te wybory, by opowiedzieć się za Europą. Wzywam partie polityczne do podjęcia tego zobowiązania, a tym
samym do dalszej europeizacji tych europejskich wyborów”12.
W ślad za apelem Barroso Parlament Europejski 22 listopada 2012 roku
przyjął rezolucję, w której stwierdził, że „wzywa europejskie partie polityczne do mianowania kandydatów na przewodniczącego Komisji i oczekuje
od tych kandydatów, że odegrają oni wiodącą rolę w kampanii wyborczej do Parlamentu, w szczególności przez osobiste przedstawianie swoich programów we wszystkich państwach członkowskich Unii; podkreśla
znaczenie, jakie ma zwiększenie politycznej legitymacji zarówno Parlamentu, jak i Komisji dzięki bardziej bezpośredniemu powiązaniu wyborów
do Parlamentu i wyboru nowego składu Komisji z głosem oddanym przez
wyborców”13.
Jako pierwsza swojego kandydata na szefa Komisji Europejskiej, będącego zarazem współliderem kampanii wyborczej, wybrała frakcja ALDE:
1 lutego 2014 roku, na kongresie ALDE, został nim Guy Verhofstadt. Trzeba jednak zaznaczyć, że w kwestii kierowania kampanią wyborczą ALDE
zdecydowała się na model podwójnego kierownictwa: oprócz Verhofstadta na lidera kampanii wybrano również Ollego Rehna14. W przypadku Spitzenkandidaten PES formalna decyzja o nominacji Martina Schulza
zapadła 1 marca 2014 roku na kongresie wyborczym PES w Rzymie15.
12
José Manuel Durão Barroso, Orędzie o stanie Unii w 2012 r., Europa.eu, 12 września
2012, http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-12-596_pl.htm (dostęp dnia 17 lipca
2014).
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2012 r. w sprawie wyborów
do Parlamentu Europejskiego w 2014 r., Parlament Europejski, 22 listopada 2012, http://
www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-20120462+0+DOC+XML+V0//PL (dostęp dnia 18 lipca 2014).
13
Guy Verhofstadt and Olli Rehn to lead election campaign for European Liberals,
Alliance of Liberals and Democrats for Europe/Party, 1 lutego 2014, http://www.aldeparty.
eu/en/press-releases/guy-verhofstadt-and-olli-rehn-lead-election-campaign-europeanliberals (dostęp dnia 18 lipca 2014).
14
European Socialists Elect Martin Schulz as Candidate for Commission President, PES.
eu, 1 marca 2014, http://www.pes.eu/european_socialists_elect_martin_schulz_as_
candidate_for_commission_president (dostęp dnia 18 lipca 2014).
15
7
Z kolei EPL swojego lidera kampanii wybrała 7 marca 2014 roku, także na
kongresie wyborczym, zorganizowanym w Dublinie16.
Zasadnicza część kampanii wyborczej Spitzenkandidaten rozpoczęła się
w pierwszych dniach kwietnia 2014 roku, przy czym najbardziej aktywnie
zaangażowani w nią byli kandydaci trzech największych partii europejskich: EPL, PES i ALDE. Ze względu na ograniczenia niniejszego referatu
analiza kampanii zostanie zawężona do kandydatów wyżej wymienionych grup politycznych.
Kampania była prowadzona za pomocą tradycyjnych narzędzi,
z widocznym naciskiem na spotkania z wyborcami, organizowane
w ramach europejskiego tournée kandydatów, kampanii prowadzonej
w internecie, zwłaszcza w mediach społecznościowych, oraz przede
wszystkim w debatach telewizyjnych. W kwietniu i maju odbyło się dziewięć debat telewizyjnych pomiędzy Spitzenkandidaten, w różnych
konfiguracjach:
1) 9 kwietnia 2014 roku debatę Jean-Claude’a Junckera i Martina Schulza w Brukseli zorganizowała stacja France24;
2) 10 kwietnia debatę Jean-Claude’a Junckera, Guya Verhofstadta
i Joségo Bové przeprowadziły w Brukseli stacje RTBF i TV5Monde;
3) 28 kwietnia w Maastricht odbyła się debata Jean-Claude’a Junckera, Martina Schulza, Guya Verhofstadta oraz Ski Keller, której organizatorem była stacja Euronews;
4) 29 kwietnia w Brukseli odbyła się debata Jean-Claude’a Junckera,
Martina Schulza, Guya Verhofstadta oraz Ski Keller, zorganizowana
przez sieć EURANET;
5) 8 maja telewizje ZDF i ORF zorganizowały debatę Jean-Claude’a
Junckera i Martina Schulza w Berlinie;
6) 9 maja we Florencji odbyła się zorganizowana przez stację RAI debata Jean-Claude’a Junckera, Martina Schulza, Guya Verhofstadta
oraz Joségo Bové;
7) 13 maja w Paryżu odbyła się debata Jean-Claude’a Junckera i Martina Schulza, zorganizowana przez stację LCI;
Jean-Claude Juncker elected as EPP candidate for President of the European
Commission, EPP.eu, 7 marca 2014, http://www.epp.eu/jean-claude-juncker-electedepp-candidate-president-european-commission (dostęp dnia 18 lipca 2014).
16
8
Kampania była
prowadzona za pomocą
tradycyjnych narzędzi,
z widocznym naciskiem
na spotkania z wyborcami.
8) 15 maja w Brukseli odbyła się debata Jean-Claude’a Junckera, Martina Schulza, Guya Verhofstadta, Ski Keller i Alexisa Tsiprasa, zorganizowana przez Eurowizję;
9) 20 maja w Hamburgu przeprowadzono finalną debatę Jean-Claude’a
Junckera i Martina Schulza, której organizatorem była stacja ARD.
Zarówno w debatach telewizyjnych, jak i w materiałach wyborczych
dystrybuowanych przez sztaby Spitzenkandidaten, zasadniczy nacisk był
kładziony na przedstawianie propozycji kandydatów dla całej Unii Europejskiej, ich europejskich programów, adresujących wyzwania wspólne
dla UE jako całości, a nie dla poszczególnych państw członkowskich. Ze
względu na prowadzenie kampanii jednocześnie w wielu krajach UE jej
przekaz merytoryczny musiał być uniwersalny dla wszystkich potencjalnych wyborców. Przykładowo, Jean-Claude Juncker mówił, zarówno
w debatach, jak i w swoich materiałach wyborczych, o priorytetach dla
Europy: umieszczeniu działań na rzecz wzrostu gospodarczego w agendzie Komisji Europejskiej, tworzeniu europejskiej Unii Energetycznej, zawarciu porozumienia handlowego ze Stanami Zjednoczonymi, pogłębieniu
reformy unii walutowej. Trzeba odnotować, że ostatnim głoszonym przez
Jean-Claude Juncker
mówił, zarówno
w debatach, jak i w swoich
materiałach wyborczych,
o priorytetach dla Europy…
Junckera priorytetem było znalezienie odpowiedzi na brytyjskie niepokoje związane z członkostwem Wielkiej Brytanii w UE17.
Oceniając z tej perspektywy, formuła kampanii Spitzenkandidaten może
być uznana za formę informowania opinii publicznej w państwach UE
o najważniejszych wyzwaniach, przed którymi stoi europejska wspólnota.
Przynajmniej z założenia kampania Spitzenkandidaten przyczyniała się
do zwiększenia poziomu wiedzy wśród Europejczyków.
Kampania wyborcza trzech Spitzenkandidaten (Juncker, Schulz i Verhofstadt) objęła również Polskę. Trzej wymienieni kandydaci przyjechali
do Polski i uczestniczyli w wydarzeniach kampanijnych organizowanych
bądź współorganizowanych przez polskie partie polityczne zasiadające
w ich grupach politycznych. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w Polsce
nie transmitowano żadnej z debat Spitzenkandidaten, telewizje nie podjęły się też organizacji „polskiej” debaty.
Jean-Claude Juncker, My priorities, EPP.eu, http://juncker.epp.eu/my-priorities (dostęp
dnia 12 sierpnia 2014).
17
9
Formuła kampanii
Spitzenkandidaten może
być uznana za formę
informowania opinii
publicznej w państwach
UE o najważniejszych
wyzwaniach…
Analogicznie obecność Spitzenkandidaten w mediach internetowych
najprawdopodobniej nie miała dużego znaczenia w procesie decydowania przez polskich wyborców o udzieleniu poparcia. Z przeprowadzonego przez CBOS badania18 wynika, że w trakcie kampanii wyborczej
zaledwie 10 procent badanych przeglądało strony internetowe partii
politycznych lub kandydatów startujących w wyborach; niewiele więcej, bo 13 procent, oglądało umieszczone w internecie materiały wideo
o tematyce wyborczej (na przykład wywiady z politykami), zaś zaledwie
5 procent czytało blogi o tematyce politycznej. Śladowa liczba wyborców aktywnie zaangażowała się w kampanię wyborczą przy pomocy
narzędzi internetowych: zaledwie 1 procent zachęcało w internecie innych użytkowników do głosowania w wyborach lub poparcia jakiejś
partii czy kandydata. Na odnotowanie zasługuje też fakt, że w Polsce
kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku wiązała
się z relatywnie niskim poczuciem „poinformowania” wśród wyborców.
Jak wynika z badania CBOS, zaledwie 11 procent badanych deklarowało, że w trakcie kampanii dużo dowiedzieli się o kandydatach startujących w ich okręgu wyborczym; blisko połowa uczestników ankiety
(48 procent) uzyskała w trakcie kampanii niewiele informacji o kandydatach, a 39 procent nie dowiedziało się niczego19.
Do oceny skuteczności formuły Spitzenkandidaten bez wątpienia potrzebne są dalsze badania. Na tym etapie można posiłkować się analizą publikacji i komentarzy mediów europejskich. Zwraca uwagę, że dość
ostrożnie komentowały one efekt debat Spitzenkandidaten. Jak zauważył portal EUobserver20, finalna debata kandydatów była emitowana
w 49 kanałach telewizji w całej Europie, zarazem jednak w większości
krajów nie cieszyła się dużą oglądalnością (w większości przypadków nie
przekraczając poziomu pół miliona widzów). To, zdaniem komentatora
portalu EUobserver, mogło świadczyć o umiarkowanym zainteresowaniu
debatami (i samymi Spitzenkandidaten) w europejskiej opinii publicznej.
Odbiór kampanii wyborczej i aktywność polityczna w internecie, „Komunikat z badań
CBOS” 2014, nr 97, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_097_14.PDF (dostęp dnia
10 sierpnia 2014).
18
Ibidem. Badanie przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face)
wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 5–11 czerwca 2014 roku na liczącej 1044
osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
19
Benjamin Fox, The Spitzenkandidaten – this time was it different, EUobserver, 26 maja
2014, http://euobserver.com/news/124235 (dostęp dnia 11 lipca 2014).
20
10
Komentarz EUobservera podkreślał jednak, że sam eksperyment był bardzo ciekawy.
Użycie przez europejskie media słowa „eksperyment” jest symptomatyczne. Abstrahując od jej skuteczności (w rozumieniu faktycznego dotarcia
do wyborców), już na tym etapie uprawnione wydaje się stwierdzenie,
że formuła Spitzenkandidaten była wiarygodną próbą, podjętą przez
główne europejskie grupy polityczne, dotarcia do obywateli UE z przekazem skoncentrowanym na sprawach europejskich, unijnych. Ze względu
na swoją istotę, zgodnie z teoriami porządku dnia i personalizacji polityki,
ta kampania miała większe szanse na bycie zauważoną, odnotowaną.
Innymi słowy, europejskie frakcje polityczne w sposób naturalny połączyły realizację swoich celów politycznych z próbą edukowania, informowania europejskiej opinii publicznej w obszarze tematyki unijnej.
11
Spitzenkandidaten
była wiarygodną próbą,
podjętą przez główne
europejskie grupy
polityczne, dotarcia do
obywateli UE z przekazem
skoncentrowanym na
sprawach europejskich,
unijnych.
Bibliografia
Bogusława Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne,
PWN, Warszawa 2006.
Jan Garlicki, Komunikowanie polityczne – od kampanii wyborczej do
kampanii permanentnej, „Studia Politologiczne” 2010, vol. 16.
Max McCombs, Extending our theoretical maps: Psychology of agenda setting, „Central European Journal of Communication” 2010, No 5.
Krystyna Wojcik, Public Relations. Wiarygodny dialog z otoczeniem,
Placet, Warszawa 2009.
Strony i źródła internetowe
José Manuel Durão Barroso, Orędzie o stanie Unii w 2012 r., Europa.eu,
12 września 2012, http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-12-596_
pl.htm.
EPP Group in the European Parliament, A Constitution for a Strong Europe – Congress Document, 22 października 2002, http://arc.eppgroup.
eu/press/peve02/eve30_en.asp.
European Socialists Elect Martin Schulz as Candidate for Commission
President, PES.eu, 1 marca 2014, http://www.pes.eu/european_socialists_elect_martin_schulz_as_candidate_for_commission_president.
Benjamin Fox, The Spitzenkandidaten – this time was it different, EUobserver, 26 maja 2014, http://euobserver.com/news/124235.
Guy Verhofstadt and Olli Rehn to lead election campaign for European Liberals, Alliance of Liberals and Democrats for Europe/Party, 1 lutego
2014, http://www.aldeparty.eu/en/press-releases/guy-verhofstadt-andolli-rehn-lead-election-campaign-european-liberals.
Jean-Claude Juncker, My priorities, EPP.eu, http://juncker.epp.eu/
my-priorities.
Jean-Claude Juncker elected as EPP candidate for President of the European Commission, EPP.eu, 7 marca 2014, http://www.epp.eu/jean-claudejuncker-elected-epp-candidate-president-european-commission.
The „Juncker for President” Campaign arrives in Braunschweig, Germany for a CDU campaign event, Campaign Highlights, 26 kwietnia
2014, http://juncker.epp.eu/news/juncker-president-campaign-arrivesbraunschweig-germany-cdu-campaign-event.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Przygotowa-
12
nie do wyborów europejskich w 2014 r.: dalsze usprawnienie demokratycznego i skutecznego sposobu przeprowadzania wyborów, Komisja
Europejska, 12 marca 2013, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0126:FIN:PL:PDF.
New Sources of Cohesion Policy Paper, The Europeans’ perceptions
of the crisis, DemosEUROPA i in., Warszawa 2014, http://www.newsocialcohesion.eu/wp-content/uploads/2014/04/NSC_paper_-_Europeans_
perception_of_the_crisis_01042014.pdf.
Odbiór kampanii wyborczej i aktywność polityczna w internecie, „Komunikat z badań CBOS” 2014, nr 97, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_097_14.PDF.
Results of the 2014 European elections, http://www.results-elections2014.eu/en/election-results-2014.html.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2012 r. w sprawie wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2014 r., Parlament Europejski, 22 listopada 2012, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.
do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0462+0+DOC+XML+V0//PL.
Akty prawne
Traktat o Unii Europejskiej, Dz. U. 2004.90.864/30.
ul. Wiejska 12 lok. 9
00-490 Warszawa
tel. +48 22 459 64 41
[email protected]
www.instytutobywatelski.pl
13