docA S E R T Y W N O Ś Ć TRENING
download 
Reklamacja Transkrypt
A S E R T Y W N O Ś Ć TRENING
ASERTYWNOŚĆ TRENING PODRĘCZNIK UCZESTNIKA …………………………………………….. Sylwia Lewandowska-Akhvlediani Psycholog, trener, coach materiał inspirowany „Stanowczo, łagodnie, bez lęku”, M. Król-Fijewska oraz „Jak rozwinąć skrzydła”, P. Fijewski, Wyd. INTRA SŁOWO WSTĘPNE Drogi uczestniku, Asertywność jako słowo zrobiło ogromną karierę. Potocznie kojarzone jest z umiejętnością mównienia NIE. Jednak, byłoby zbyt wielkim zubożeniem, gdyby tylko do tego sprowadzać tę postawę życiową, którą asertywność niewątpliwie jest. Na ile daję sobie prawo do istnienia? Prawo do popełniania błędów? Na ile otwarcie wyrażam siebie? Na ile komfortowo pozwalam innym być i żyć? W jaki sposób buduje relacje prywatne i zawodowe? W jakich obszarach mojego życia stawiam sobie ograniczenia? Jak mogę je przełamać? Jakie zatem umiejętności stoją za asertywnością? Prawo do wyrażania siebie, swoich potrzeb i oczekiwań oraz pozwalania innym na pełnię wyrażania swojego życia to podstawowe elementy sztuki asertywności. Jest ona jedną z najbardziej istotnych umiejętności w dzisiejszym świecie. Pozwala na życie szczęśliwe i pełne, pozwala na serdeczne dzielenie się sobą z innymi... …pozwala, jeśli nauczymy się pozwalać sobie na swobodne wyrażanie siebie, nazywanie swoich emocji, dbanie o siebie… …pozwala, jeśli nauczymy się pozwalać innym na swobodne wyrażanie siebie, nazywanie ich emocji oraz dbanie o siebie… …pozwala, jeśli odkryjemy ponownie, czasem na nowo wartość i wyjątkowość siebie jako istoty, uświadomimy sobie własny styl życia i bycia i wokół tego zbudujemy siebie. Cóż, sztuka asertywności jest ogromnym wyzwaniem, uczymy się jej codziennie, poprzez każdą sytuację, która spotyka nas w życiu. Zatem? Zapraszam do wspólnego rozwijania własnych obszarów świadomego wyrażania siebie, co poprawi relacje ze sobą i w efekcie z innymi oraz pomoże w osiąganiu własnych celów życiowych i zawodowych! Ze wszystkim, co najlepsze Sylwia Lewandowska-Akhvlediani © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 2 SPIS TREŚCI Moje cele na trening 4 Moje oczekiwania na trening 5 Asertywność jako filozofia / postawa życiowa 6 Asertywność jako zespół zachowań 7 Autodiagnoza umiejętności asertywnych – stan początkowy 9 Śamoświadomość – style osobowości 10 Śamoświadomość – cztery sfery świadomości 11 Moje prawa osobiste 12 Terytorium psychologiczne 13 Wyrażanie siebie – komunikaty JA 14 Monolog wewnętrzny 15 Podstawy komunikacji interpersonalnej 16 Asertywna obrona granic 20 Informacja zwrotna – feedback 21 Informacja zwrotna – feedback – techniki 23 Asertywne reagowanie na krytykę 24 Asertywna konfrontacja przekonań 25 Asertywna odmowa 26 Analiza własnych zasobów 27 Asertywność w przestrzeni fizycznej 28 Autodiagnoza umiejętności asertywnych – stan końcowy 31 Planowanie przyszłości 32 © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 3 MOJE CELE NA TRENING Jesteś na treningu kompetencji komunikacji między ludźmi. Trening oznacza bezpieczną przestrzeń do ćwiczeń, prób, analiz błędów i ich korekt. Trening oznacza to, że coś może się zmienić w tym, jak do tej pory porozumiewałeś się z otoczeniem. Pytanie CO? Postaw sobie swoje własne cele treningowe. Pomoże Ci w tym technika SMART, wykorzystywana także w zarządzaniu. Mówi ona o tym, że cel powinien być określony poprzez poniższe kategorie: Specyfic, simple – określony, prosty Measurable – mierzalny Achievable – ambitny, osiągalny Realistic – realny Timable – określony w czasie lub metoda WARTO: Wymierny Ambitny Realistyczny Timing’owy, określony Opłacalny Jakie wyzwania widzisz w tym obszarze? Co konkretnie chciałbyś / chciałabyś zmienić? Jakie Twoje zachowania, postawy, reakcje powinny wyglądać inaczej? © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 4 MOJE OCZEKIWANIA NA TRENING Jeśli już wiesz jakie cele chcesz sobie postawić do realizacji podczas tego treningu, określ proszę swoje własne oczekiwania. Co chcesz, aby było: przedstawione? omówione? przećwiczone? MOJE OCZEKIWANIA: © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 5 ASERTYWNOŚĆ JAKO FILOZOFIA/POSTAWA ŻYCIOWA Asertywność – otwarte wyrażanie siebie: bezpośrednie i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby swoich myśli, uczuć i przekonań, bez lekceważenia uczuć i poglądów swoich rozmówców. ASERTYWNOŚĆ TO UMIEJĘTNOŚĆ WYRAŻANIE SIEBIE BEZ NARUSZANIA PRAW INNYCH OSÓB! 5 Asertywnych praw wg Herberta Fensterheima (1976) 1. Masz prawo do robienia tego co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego. 2. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie, nawet jeśli to rani kogoś innego dopóty, dopóki Twoje intencje nie są agresywne lecz asertywne. 3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić. 4. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej. 5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 6 ASERTYWNOŚĆ JAKO ZESPÓŁ ZACHOWAŃ Zachowania asertywne to zachowania interpersonalne, wyrażające uczucia, postawy, potrzeby, opinie i prawa danego człowieka w sposób stanowczy, bezpośredni i respektujący uczucia, postawy, opinie i praca drugiego człowieka. Zachowania asertywne są przeciwieństwem zachowań biernych/uległych, manipulacyjnych czy nadmiernie agresywnych. Typ zachowania DLACZEGO SIĘ TAK CO RYZYKUJEMY? ZACHOWUJEMY? ULEGŁE AGRESYWNE ASERTYWNE strach przed brakiem aprobaty ze strony innych, strach przed reakcją innych, trzeba być grzecznym, unikanie konfliktów, manipulacja. strach przed nieotrzymaniem tego, co się chce, brak wiary w samego siebie, wcześniej takie zachowanie było skuteczne, wyładowuję złość, manipulacja. Zadowolenie z siebie i innych, Pozytywne założenie – JA OK. TY OK. Szacunek dla siebie i innych, Pomaga w osiąganiu celów, Rośnie wiara w siebie, Nie ranimy innych, Daje poczucie kontroli nad życiem. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 Utratę poczucia własnej wartości, Poczucie krzywy, złość, frustrację, Zachęcanie innych o dominacji, Wybuch agresji spowodowany kumulacja uczuć Konflikty w relacjach z innymi, Utratę szacunku do samego siebie, Utratę szacunku dla innych, Stres, Potencjalną przemoc, Rezultaty przeciwne do zamierzonych Brak szacunku innych, strach przed nami Brak sympatii z uwagi na wyrażanie swoich odczuć, Etykietkę człowieka idącego przez życie w zgodzie z własnym kodeksem postępowania, Zmiany w naszych relacjach z innymi. 7 ASERTYWNOŚĆ JAKO JAKO ZESPÓŁ ZACHOWAŃ Zarówno w przypadku uległości jak i agresji można mówić o braku szacunku: w uległości – dla samego siebie, w agresji – dla innych i dla samego siebie. Asertywność to nie tylko mówienie NIE, to znacznie więcej! PAMIĘTAJ! ULEGŁOŚĆ - respektowanie praw innych, lecz lekceważenie własnych praw. AGRESJA - respektowanie praw własnych, lecz lekceważenie praw innych. ASERTYWNOŚĆ - respektowanie własnych praw i jednocześnie respektowanie praw innych. Postawa asertywna jest zdrową postawą. Czym jest dla mnie asertywność? © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 8 AUTODIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI ASERTYWNYCH – STAN POCZĄTKOWY UMIEJĘTNOŚĆ NR 1 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 2 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 3 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 4 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 5 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 6 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 7 SŁABA © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 MOCNA 9 SAMOŚWIADOMOŚĆ–STYLE OSOBOWOŚCI Każdy człowiek ma własne predyspozycje związane ze sposobami wyrażania siebie, które wypływają przede wszystkim z osobowości człowieka. Czy wolę pracę w zespołach, czy samodzielną? W jaki sposób wchodzę do nowej grupy – czy raczej stoję i obserwuję nieśmiale, czy podchodzę i witam się ze wszystkimi? Podstawowe typy osobowości to: Sangwinik: towarzyski, otwarty, gadatliwy, żywy, przywódca; Melancholik: apatyczny, lękowy, sztywny, pesymistyczny, refleksyjny, powściągliwy, spokojny; Choleryk: drażliwy, pełny niepokóju, wybuchowy, zmienny, optymistyczny, aktywny;, agresywny, Flegmatyk: bierny, ostrożny, poważny, ugodowy, solidny, zrównoważony, łagodny, wysoka kontrola. Nie ma jedynego, najlepszego typu, którym warto być. Nikt z nas nie jest także jedynie jednym typem, a zazwyczaj mieszanką wszystkich czterech. Warto jednak poznać typy dominujące w naszym zachowaniu. To wiele może powiedzieć o sobie i sposobie budowania relacji z innymi. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 10 SAMOŚWIADOMOŚĆ–CZTERY SFERY ŚWIADOMOŚCI Codziennie świadomie lub nie przeżywamy każdy dzień naszego życia. Sekundy, minuty, godziny mijają, dnie, tygodnie, miesiące, lata. Co potrafisz zaobserwować w swoim życiu? Kiedy ostatni raz zachwyciłeś/łaś się śpiewem ptaków, świeżością zieleni na trawniku, zapachem cynamonu? Co mówi Twój organizm, Twoje ciało? Co myślisz? Co czujesz? Pierwsza sfera świadomości – świat zewnętrzny odbierany przez zmysły: co widzisz?, Wzrok co słyszysz?, Słuch co czujesz węchem?, Zapach jaki czujesz smak w ustach?, Smak co czujesz poprzez skórę? Dotyk Druga sfera świadomości – własne ciało i organizm: jakie sygnały z ciała i organizmu słyszysz? Oddychanie, trawienie, zmęczenie, napięcie mięśni, rozluźnienie? Trzecia sfera świadomości - uczucia Co czujesz? Jak Ci jest w tej chwili? Jak się miewasz? Czwarta sfera świadomości – myśli i wyobraźnia Co myślisz obecnie? Jakie myśli przelatują przez Twoją głowę? Jakie obrazy widzisz w swojej wyobraźni? © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 11 MOJE PRAWA OSOBISTE Podstawowe prawo, od którego dopiero mogą zacząć się inne prawa osobiste człowieka to prawo do istnienia. Czy dajesz sobie prawo, aby być i żyć na tym świecie? Osobiste prawo człowieka to przede wszystkim prawo do bycia takim, jakim jestem sobą. To prawo do poświęcania swojego czasu, energii, dóbr materialnych oraz podejmowania decyzji osobistych zgodnie z własną wolą i korzyścią. Większość praw osobistych odnosi się do relacji z innymi. MOJE PRAWO DO ISTNIENIA Nie daję sobie prawa do istnienia. Daję sobie prawo do istnienia, jeśli udam, że nie istnieję. Daję sobie prawo do istnienia, jeśli inni mi na to pozwolą. Daję sobie prawo do istnienia, o ile na to zapracuję. Daję sobie prawo do istnienia, ale w drugiej kolejności. Daję sobie prawo do istnienia zawsze w pierwszej kolejności. DAJĘ SOBIE PRAWO DO ISTNIENIA!!! Nie daję sobie prawa do......................................................................................................... Daję sobie prawo do................................................................................................................ © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 12 TERYTORIUM PSYCHOLOGICZNE Każdego z nas, ze swoimi cechami, uczuciami, myślami, tajemnicami, przedmiotami – czyli wszystkim, co nas dotyczy – możemy określić jako pewne terytorium. To właśnie ono pozwala na rozróżnienie nas od innych. Stanowi schronienie, oparcie, nasze pudełko, w którym czujemy komfort i spokój. Jakim jestem gospodarzem? Ludzie generalnie często mają tendencje do naruszania naszego terytorium. oni wiedzą lepiej co jest Tobie potrzebne, jak powinno się myśleć, co robić, co jeść, w co się ubrać i z kim żyć! Twoim osobistym zadaniem jest obrona swojego terytorium. Pamiętaj! JEŚLI TY TEGO NIE ZROBISZ, NIKT TEGO ZA CIEBIE NIE ZROBI! © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 13 WYRAŻAN IE SIEBIE – KOMUNI KATY JA Komunikaty typu JA – akcentują nadawcę, jego stan emocji, sytuacji lub zachowań. Pozwalają na wyrażanie siebie, ale także w relacji z inną osobą, pozytywne lub negatywne. Np. Czuję się fantastycznie, gdy nieoczekiwanie zabierasz mnie do kina. Czuję się nieswojo, gdy mówisz do mnie podniesionym tonem. Komunikat JA to zdanie, które opisuje co się dzieje ze mną, gdy Ty….. Komunikat JA składa się z dwóch elementów: opisu wydarzeń, faktów, opisu reakcji nadawcy na nie. JA uczucia, myśli, działanie TY GDY fakty Przejawem komunikatu TY jest etykietowanie i ocenianie: Np. Ty się wiecznie spóźniasz! © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 14 MONOLOG WEWNĘTRZN Y W każdej niemal minucie coś do siebie mówimy. Głównie w myślach, choć także zdarzy się nam na głos powiedzieć do siebie – ale jestem głupiutka lub ale ze mnie baran. Treść tego monologu odzwierciedla to, co o sobie w głębi duszy myślimy, jak do siebie podchodzimy, jak siebie traktujemy, na co sobie pozwalamy. Odzwierciedla to nasze prawa i obowiązki. Siła tych powtarzanych słów wpływa na nas. Jeśli są to myśli negatywne – w postaci negatywnych sytuacji, relacji, trudności. Jeśli są to myśli pozytywne – w postaci pozytywnych sytuacji, relacji, powodzenia. W monologu tym ukryte są nasze przeszłe doświadczenia i opinie innych na nasz temat. Negatywny monolog blokuje asertywność – nie, mi tak nie wypada zrobić, i tak mi się nie uda, jestem do niczego, nigdy nie znajdę drugiej połówki, nikt mnie nie zatrudni. I wiele, wiele innych.....znasz je? Widzisz i rozumiesz ich negatywne konsekwencje? Co chcesz z nimi zrobić? Afirmacje – zdania dodające mocy Zamień każdą myśl negatywną o sobie na pozytywną, wpisz tylko pozytywne: © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 15 PODSTAWY KOMUNIKACJI INTERPERSONAL NEJ Aktywne słuchanie oznacza pełne zrozumienie treści i znaczenia przekazu wysyłanego przez partnera rozmowy. Kluczem do prawdziwego i uważnego słuchania jest zaangażowanie i intencja!!! Podstawowe technikami wspomagającymi aktywne słuchanie są: Parafrazowanie Precyzowanie Klaryfikacja Podsumowanie Warunki dla aktywnego słuchania: jesteś fizycznie i psychicznie skoncentrowany na rozmówcy (mały dystans, kontakt wzrokowy), traktujesz drugą osobę w sposób partnerski, nie oceniasz, nie uogólniasz, nie nadinterpretujesz, starasz się stworzyć rozmówcy warunki do wolnej i nieskrępowanej wypowiedzi (nie sugeruj, nie manipuluj), starasz się sprawdzić czy dobrze rozumiesz rozmówcę (klaryfikacja, parafraza, precyzja), mówisz wprost o sobie, wyrażasz swoje potrzeby, uczucia i propozycje. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 16 AKTYWNE SŁUCHANIE – PARAFRAZA Parafrazowanie – powtarzanie własnymi słowami tego, co – jak nam się wydaje – powiedziała druga osoba. Może rozpoczynać się od zwrotów: „O ile Cię dobrze zrozumiałem...” „A więc twierdzisz, że ...” „A więc sądzisz, że ...” „Chcesz powiedzieć, że ..” „Innymi słowy ...” PAMIĘTAJ! Wykraczanie „poza wypowiedź” nie jest już parafrazą! Bądź precyzyjny niczym golfista! ☺ Korzyści z parafrazy: sympatia i szacunek nadawcy (sygnał, że słuchamy), zapobiega złości, łagodzi kryzysy (wycisza emocje, daje czas na myślenie), zapobiega nieporozumieniom (porządkuje rozumienie odbiorcy i myślenie nadawcy), pomaga zapamiętać informacje, likwiduje lub zmniejsza bariery utrudniające uważne słuchanie. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 17 AKTYWNE SŁUCHANIE – P R E C Y Z O W A N I E , K L A R Y F I K A C J A, P O D S U M O W A N I E Precyzowanie polega na zadawaniu pytań po to, aby uzyskać pełniejszego obraz sytuacji lub wyjaśnić wątpliwości. Precyzowanie zawiera w sobie korzyści takie jakie daje parafraza, a ponadto: pozwalasz odczuć drugiej osobie, że jesteś zainteresowany tematem, dowiadujesz się więcej niż tylko ogólniki. Specyficznymi przypadkiem precyzowania jest skupianie się na najważniejszym, tzn. prosimy o skupienie się na najważniejszej kwestii oraz prowadzenie, czyli porządkowanie wypowiedzi rozmówcy, ośmielanie go. Klaryfikacja to uporządkowanie i uogólnienie istotnych elementów wypowiedzi partnera, często pełni rolę podsumowania; zaczyna się od słów: „Czy to znaczy, że...” „Jeśli dobrze cię zrozumiałam to...” Korzyści z klaryfikacji: weryfikuje poziom zrozumienia się rozmówców, często pomaga partnerowi zobaczyć własną wypowiedź w przejrzystej formie. Podsumowanie to zebranie wszystkich najważniejszych informacji i ustaleń poczynionych podczas rozmowy. „Podsumowując…..” „Zatem, umawiamy się na…..” © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 18 A K T Y W N E S Ł U C H A N I E – Z A C H Ę T A, D O W A R T O Ś C I O W A N I E, N A Z Y W A N I E /O D Z W I E R C I E D L A N I E U C Z U Ć Zachęta oznacza pokazanie zainteresowania za pomocą potakiwania głową, używania zwrotów „aha” itp. a także zapraszania do dalszej rozmowy – opowiedz mi coś więcej o tym. Korzyści z zachęty to przede wszystkim zachęcony rozmówca! Dowartościowanie polega na pokazaniu rozmówcy, że jest ważny / ważna oraz docenienie jego / jej wysiłków. Np. Dziękuję Ci za to, że się ze mną dzielisz tą sytuacją. Odzwierciedlanie uczuć to pokazanie, że rozumiesz, co odczuwa rozmówca poprzez słowa czy sposób mówienia. Korzyści z tej techniki to przede wszystkim postawienie lustra dla rozmówcy, przydatne zwłaszcza w przypadku rozmów o trudnych sytuacjach, doświadczeniach, emocjach. Np. Słyszę, że ta sytuacja wywołuje w Tobie smutek. PAMIĘTAJ! ZROZUMIEĆ © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 ≠ ZGODZIĆ SIĘ 19 ASERTYWNA OBRONA GRANIC Czyli, stopniowa, asertywna reakcja na zachowanie partnera, który naruszył nasz dobrostan. Pięciostopniowa stopniowa skala ochrony granic: Prośba – wyrażona jasno i wprost, np: Np. Proszę, abyś nie mówił do mnie podniesionym głosem... Informacja zwrotna – dotycząca emocji i trudności, jakie przeżywamy w związku z zachowaniem partnera: Np. Trudno mi się skoncentrować, jak na mnie krzyczysz... Postawienie granicy – żądanie, sprzeciw – mocne i stanowcze określenie granic kiedy poprzednie kroki nie odniosły skutku Np. Nie życzę sobie, aby podnosił na mnie głos... Zapowiedź sankcji – ostateczny krok w celu ratowania komfortu psychicznego i zachowania godności. Ważne aby zapowiedziana sankcja była wykonalna. Np. Jeśli nie zmienisz sposobu prowadzenia rozmowy, nie będę się z Tobą spotykać... Wykonanie sankcji (ostateczność) – spełnienie zapowiedzianego kroku. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 20 INFORMACJA ZWROTNA – FEEDBACK Jest to podstawowa umiejętność w komunikacji interpersonalnej, stanowi bowiem komunikat o tym, jak zachowanie odbiorcy wpływa na nadawcę komunikatu. Jest to mówienie o swoich reakcjach, odczuciach, myślach i doświadczeniach w relacji do danej osoby. Do budowania informacji zwrotnej zaleca się używanie komunikatu JA, gdyż: nie zawiera on ocen, jest konkretny, bowiem oparty na faktach, jest osobisty, więc zwiększa poziom zaufania i wzajemnej otwartości. Informacja zwrotna pozytywna negatywna TECHNIKA UF TECHNIKA FUKO Korzyści ze stosowania informacji zwrotnej: odbiorca może wzmocnić pozytywne lub korygować negatywne zachowania. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 21 INFORMACJA ZWROTNA – FEEDBACK Informacja zwrotna powinna być: przekazywana w pozytywnej intencji, wspierająca, oparta o fakty, konkretne zachowania, a nie ogólniki, ważna dla słuchacza, bezpośrednia, szczera, pozytywna i negatywna, kierowana bezpośrednio do osoby, negatywna – wyrażana w relacji 1 / 1, pozytywna – może być wyrażana na szerszym forum. Informacja zwrotna to prezent z dobrą intencją? © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 22 INFORMACJA ZWROTNA – FEEDBACK–TECHNIKI ASERTYWNA POCHWAŁA, czyli U F U – ustosunkowanie się pozytywne, wyrażenie aprobaty, uznania Np. Podoba mi się, kiedy….. Dziękuję Ci za to, jak…. F – fakty, konkretne zachowanie, które się chwali NEGATYWNA INFORMACJA ZWROTNA, czyli F U K O F – fakty, konkretne zachowanie, U – ustosunkowanie się – emocje, postawy, opinie K – konsekwencje, opis efektów takiego zachowania O – oczekiwania, to co ma być zachowaniem pożądanym. Np. Janku, od dwóch dni przychodzisz do pracy o godzinę później. Irytuje mnie to, gdyż ma wpływ na znaczne opóźnienia w projekcie. Oczekuję, że od jutra będziesz w pracy punktualnie. Jak przyjmować informację zwrotną? Przyjąć jak prezent, Podziękować, Przeanalizować, Zgodzić się lub nie. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 23 ASERTYWNE REAGOWANIE NA KRYTYKĘ Jak asertywnie reagować na różnego rodzaju uwagi krytyczne kierowane do nas? KRYTYKA OCENIAJĄCA, WYRAŻONA WPROST Co robić? Zgodna: podobnie myślę o sobie w tej sytuacji. Niezgodna: zupełnie inaczej myślę o sobie w tej sytuacji. KRYTYKA UOGÓLNIONA, gdy krytykujący generalizuje fakty: Np. Ty nigdy nie możesz zdążyć na czas! Co robić? Oddziel fakty od krytyki: FAKT: tak, spóźniłem się 20 min. OPINIA: ale nie zgadzam się, że zawsze się spóźniam. KRYTYKA WYRAŻANA NIE WPROST: ALUZYJNA – pozornie nie ma adresata, choć łatwo się domyślić o kogo chodzi, co robić? Daj sygnał, że słyszysz co zostało powiedziane, Sparafrazuj treść tego komunikatu, Sformułuj pytanie klasyfikacyjne, które będzie zawierało zdanie krytyczne wyrażone wprost do Ciebie, Jeśli autor uwagi potrzyma komunikat, zareaguj zgodnie z modelem „wprost”. Z DOMYŚLNĄ OCENĄ – ocena ukryta przed odbiorcą, co robić? Zadaj pytani otwarte na Twój temat lub klasyfikujące z wprost wyrażoną opinią negatywną w stosunku do Ciebie, Zareaguj według modelu „wprost”. UWIKŁANA – komunikat werbalny sprzeczny z niewerbalnym Dokonaj parafrazy dopytaj o co chodzi nadawcy. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 24 ASERTYWNA KONFRONTACJA PRZEKONAŃ Każdy z nam ma prawo do swojego zdania, opinii, poglądu na dany temat. Nie zawsze musimy się zgodzić z rozmówcą. SCHEMAT ROZMOWY KONFRONTUJĄCEJ: Wyrażenie własnego poglądu Moim zdaniem.... Identyfikacja poglądu partnera Czy to oznacza, że...? Klaryfikacja poglądu partnera Czy Obrze Cię zrozumiałem / zrozumiałam? Chodzi Ci o….. Podkreślenie różnicy między poglądami – Ty uważasz, że... , a ja uważam, że... Klaryfikacja różnicy poglądów, a jeśli nie zadziała to możemy użyć techniki „zdarta płyta” – powtarzamy różnice w opinii Powtarzam Ci, że mam inne zdanie w tej sprawie. Zamknięcie dyskusji Ty myślisz... , ja uważam to... i zostańmy przy tym. Poglądy, których nie toleruję: © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 25 ASERTYWNA ODMOWA Powinna zawierać w sobie 3 elementy: słowo nie na początku, określenie tego czego nie chce wykonać, krótkie i prawdziwe uzasadnienie odmowy: np. nie zrobię dla Ciebie tej pracy, bo chcę w tym czasie wykonać swoją. Zdarta płyta składa się z dwóch powtarzanych „na okrągło” elementów: formuły używanej w asertywnej odmowie np. nie, nie zrobię tego ... parafrazy, odnoszącej się do tego co mówi partner np. rozumiem, że ważna sprawa, ale nie zrobię tego ... Konsekwencje gdy wyraźnie i wprost nie stawiamy granicy mówiąc NIE: Nasi rozmówcy mnie otrzymują jasnej informacji czego odmawiamy i dalej nalegają, Niewystarczająco dbamy o swoje potrzeby i wtedy czujemy się wykorzystywani (bojąc się tego, możemy wycofać się nadmiernie z kontaktów z innymi ludźmi), Może nagromadzić się w nas dużo złości, która nie będzie rozładowana w sposób konstruktywny i adekwatny. PAMIĘTAJ! Zwroty „nie mogę, nie muszę” to typowe pułapki antyasertywne. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 26 ANALIZA WŁASNYCH ZASOBÓW UMIEJĘTNOŚCI MOCNE STRONY OSIĄGNIĘCIA © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 27 ASERTYWNOŚĆ W PRZESTRZENI FIZYCZNEJ Czy zastanawiałeś / zastanawiałaś się kiedykolwiek jak odbierają Twój sposób przekazu inni? Nie tylko co, ale jak mówisz? Na ile spójne są przekazy słowne z tym, co pokazujesz swoim ciałem, głosem, mimiką? Co sądzisz o wynikach poniższych analiz, które przedstawiają, że jedynie 7% przekazu związanych jest z tym, co mówisz, a pozostałe 93% to głos oraz mowa ciała? Odbiór komunikatu (wg Mehrabiana) 7% 38% © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 55% mowa ciała głos słowa 28 ASERTYWNOŚĆ W PRZESTRZENI FIZYCZNEJ Większość przekazu, który dociera do odbiorcy jest kodowana kanałem pozawerbalnym! Słowa są istotne, niemniej jednak nie tylko CO, ale i JAK oraz spójność CO i JAK, to bardzo ważne elementy asertywnego przekazu. GŁOS: ton głosu, jego natężenie, tempo mówienia, modulowanie bądź jego brak, melodia, rytm i intonacja. Gesty – podkreślają ważne aspekty wypowiedzi, jak najbardziej wskazane, ale bez przesady!!! Mimika – uwaga na grymasy twarzy, których nie jesteśmy świadomi!!! Kontakt wzrokowy – nie uciekamy wzrokiem, ale też nie wpatrujemy się zbyt intensywnie!!! I cały czas kontrolujemy, co się dzieje na sali. Ułożenie ciała - swoboda, ale umiarkowana!!! Ubiór i nasze cechy powierzchowności wpływają na nasze wnioski o danej osobie, zanim jeszcze rozpoczniemy z nią rozmowę. Jak Cię widzą, tak Cię piszą. Dystans interpersonalny – odległość między rozmówcami daje informację o rodzaju łączących ich stosunków. Większa jest w sytuacjach oficjalnych, służbowych, mniejsza w prywatnych. Strefa komfortu jest bardzo zindywidualizowana, dodatkowo nakładają się na to różnice kulturowe. © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 29 ASERTYWNOŚĆ W PRZESTRZENI FIZYCZNEJ Asertywność to także umiejętność wyczucia własnej przestrzeni fizycznej. Jest to zatem świadomość naszych różnych stref związanych z ciałem, do których możemy dopuszczać określone osoby. Nazywane są strefami dystansu, które wyróżnia się w relacji z drugą osobą. Każdy z nas różni się w zakresie wyczuwania i pozwalania różnym osobom na fizyczną bliskość wokół nas. Zachowania asertywne to takie, które nie zaburzają Twoich stref oraz poprzez Twoje zachowanie, nie zaburzasz stref rozmócy. Oczywiście wszystko w zależności od sytuacji i rozwmówcy. Strefa intymna (15 – 45 cm). Jest najbardziej intymna i najsilniej strzeżoną strefą. Każdy człowiek uważa ją za swoją własność i dopuszcza do niej tylko osoby uczuciowo z im związane. Wyróżnia się podstrefę, rozciągającą się do 15 cm od fizycznego, jest to strefa ściśle intymna. Strefa osobista (46 – 120 cm). To jest typowa odległość utrzymywana podczas kontaktów społecznych – np. w biurze – czy towarzyskich. Strefa społeczna (120 – 360 cm). To odległość, którą zachowujemy względem osób nieznanych nam. Strefa publiczna – powyżej 360 cm, to odległość, na którą staramy się zachować w stosunku do reszty ludzi. Co komunikujesz swoim wyglądem, ubiorem, strefą przestrzeni osobistej, sposobem komunikacji z innymi? © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 30 AUTODIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI ASERTYWNYCH – STAN KOŃCOWY UMIEJĘTNOŚĆ NR 1 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 2 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 3 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 4 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 5 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 6 SŁABA MOCNA UMIEJĘTNOŚĆ NR 7 SŁABA © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 MOCNA 31 PLANOWANIE PRZYSZŁOŚCI Jaką wiedzę, umiejętności zabierasz ze sobą z tego treningu? Które z nich decydujesz się rozwijać? Jak chcesz nad nimi pracować? Po czym poznasz, że są takie, jakimi widziałbyś / widziałabyś je? Do kiedy chcesz to osiągnąć? Zapisz pierwszy dalszy krok i termin dojścia do tego celu! © Sylwia Lewandowska-Akhvlediani 2010 32
