Plik
Transkrypt
Plik
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 3 • 2006 HYDROENERGIA DROGĄ DO POPRAWY STANU JAKOŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO HYDROPOWER AS A WAY TO ENVIRONMENT PROTECTION Anna Jarosiewicz1, Katarzyna Toczko Akademia Pomorska Instytut Biologii i Ochrony Środowiska ul. Arciszewskiego 22b, 76-200 Słupsk 1 e-mail: [email protected] ABSTRACT The management of water resources has been one of the functions of government since the earliest civilizations. Increasing population, decreasing fossil fuels resources and environmental effects (i.e. climate change, acid rain, photochemical smog) caused that the alternative energy is still more interesting. Optimizing the use of reneveable resources, especially water, is one way that leads to the more sustainable future. This paper reviews the current role hydropower is playing in the world. Hydropower supplies at least 50% of electricity production in 65 countries, and at least 80% in 32 countries. About half of this capacity and generations is in Europe and North America. However, this proportion is changing as Asia and Latin America are building large amounts of new hydro capacity. Moreover in this article the advantages and negative effects on aquatic and riparian ecosystems associated with hydropower projects were discussed. Słowa kluczowe: energetyka wodna, ochrona środowiska, rozwój Key words: hydropower, environment protection, development WPROWADZENIE Od czasu pojawienia się człowieka na Ziemi dostępność energii była czynnikiem nierozerwalnie związanym i decydującym o rozwoju cywilizacyjnym (Wiąckowski i Wiąckowska 1999). Z chwilą opanowania technologii wytwarzania energii elektrycznej, wielkość jej zużycia stała się podstawowym wskaźnikiem rozwoju gospo13 darczego. Energia przez swoją ogólną dostępność i łatwość w wykorzystaniu stała się dobrem niezbędnym dla egzystencji człowieka. Równocześnie szczególnej wagi zaczęły nabierać zagadnienia kosztów uzyskania energii i jej zasobów, wyczerpywalność konwencjonalnych surowców energetycznych oraz skutków środowiskowych związanych z jej produkcją. Zapewnienie dostępu do energii, a tym samym dbałość o właściwy rozwój człowieka i społeczeństwa z równoczesnym zachowaniem walorów środowiskowych jest jednym z priorytetów państw na całym świecie. Zostało podpisanych wiele rezolucji światowych dotyczących rozwoju zrównoważonego poszczególnych państw (The role… 2003), które m.in. podkreślały konieczność poszukiwania nowych dróg i rozwiązań dotyczących energetyki (Birol i Argiri 1999). Coraz częściej poruszany był problem ograniczonego dostępu i wyczerpywalności konwencjonalnych zasobów energetycznych oraz możliwości wykorzystania tzw. alternatywnych źródeł (The role... 2003, Jung i Guha 1999). W Polsce zasady kształtowania polityki energetycznej państwa określa Ustawa Prawo Energetyczne (Ustawa 1997). Głównymi celami strategii energetycznej zapisanymi w ustawie są m.in.: − Ochrona zasobów surowców energetycznych, która odbywa się zgodnie z zasadami ochrony kopalin (Ustawa 1994); − Poprawa efektywności wykorzystania energii m.in. poprzez zmniejszenie jej jednostkowego zużycia, a także zmniejszenia strat energii w systemach przemysłowych; − Ograniczenie zanieczyszczenia środowiska naturalnego głównie poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń powietrza z obiektów energetycznych w zakresie emisji pyłów, SO2, NOx, CO2 oraz CO z uwzględnieniem istniejącego tła zanieczyszczeń emitowanych z innych źródeł; − Zwiększenie udziału źródeł energii odnawialnej w pokrywaniu potrzeb energetycznych kraju (Ustawa 1997). Sejm RP (Kułagowski 2001) uznał, że użytkowanie odnawialnych źródeł energii umożliwia osiągnięcie korzyści ekologicznych, gospodarczych i społecznych, a wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien stać się integralnym elementem zrównoważonego rozwoju państwa. Zgodnie z obowiązującą ustawą (1997, Art. 9a), przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną są zobowiązane do zakupu wytwarzanej na terytorium Polski energii elektrycznej z odnawialnych źródeł przyłączonych do sieci oraz jej odsprzedaży bezpośrednio lub pośrednio odbiorcom dokonującym zakupu energii elektrycznej na własne potrzeby. Obowiązek zakupu energii ze źródeł niekonwencjonalnych uznaje się za spełniony, jeżeli wynosi on co najmniej tyle, ile przewiduje prawo (RMGiP 2004) na dany rok kalendarzowy (ryc. 1). Do grupy źródeł energii odnawialnej, mającej skutecznie zastępować energię wytwarzaną w sposób konwencjonalny, zaliczane są elektrownie wodne. Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy hydroenergetyka na tle obecnych uwarunkowań prawno-ekonomicznych, ekologicznych i społecznych jest właściwą drogą do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz poprawy stanu jakości środowiska przyrodniczego. 14 udział energii pochodzącejze ze źródeł Udział energii pochodzącej źródeł odnawialnych, odnawialnych w %% 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 rok Ryc. 1. Udział ilościowy energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w latach 2005-2014 Fig. 1. Amount of energy, in percent, produced from reneveable resources (years 2005-2014) MATERIAŁ I METODY BADAŃ Energetyka wodna na świecie Teoretyczne zasoby energii wodnej na świecie szacuje się na 19% całkowitej światowej produkcji energii (ryc. 2) (The role... 2003). Gdyby przyjąć cenę 1 kWh równą 3 centom, to energia wodna generowałaby zysk równy 79,8 bilionów dolarów (Koch 2002). Wartości te wskazują, jak ważna jest hydroenergetyka w globalnej makroekonomii. W 65 krajach świata hydroenergia stanowi ponad 50% narodowej produkcji energii, a w 32 więcej niż 80% (Koch 2002). Aby lepiej zilustrować wielkość tej produkcji, wystarczy dodać, że na wyprodukowanie tej samej ilości energii pochodzącej z hydroektrowni należałoby zużyć 1595 milionów ton węgla (Koch 2002). Obecnie największy rozwój hydroenergetyki obserwowany jest w Azji (84 400 MW), następnie Ameryce Południowej (14 800 MW), Afryce (2403 MW), Europie (2211 MW) i Ameryce Północnej i Środkowej (1236 MW) (Bartle 2002). W Afryce produkowane jest 76 000 GWh/rok energii wodnej, przy czym w ostatnich latach produkcja ta zwiększana jest o około 2000 GWh/rocznie. W krajach takich, jak m.in. Namibia, Uganda, Etiopia czy Zambia ponad 80% wytwarzanej energii pochodzi właśnie z tego źródła. Azja natomiast jest tym kontynentem, na którym rozwój hydroenergetyki jest najintensywniejszy. Obecnie w fazie budowy i rozruchu są elektrownie wodne o łącznej mocy 84 400 MW, natomiast moc elektrowni już funkcjonujących ocenia się na około 225 000 MW. Produkują one rocznie 754 000 GWh (Bartle 2002). Liderem w rozwoju hydroenergetyki nie tylko na kontynencie azjatyckim, ale i na całym świecie, są Chiny (Koch 2002). 15 Energia Energia słońca słońca Paliwa konwencjonalne Energia Energia wiatru wiatru Energia Energia geotermalna geotermalna Energia biomasy Hydroenergia Energia jądrowa Ryc. 2. Udział poszczególnych źródeł energetycznych na świecie, (The role... 2003) Fig. 2. The world’s electricity sources W Ameryce Południowej, w której produkuje się rocznie 512 238 GWh hydroenergii, najbardziej aktywnym państwem jest Brazylia, w której obecnie w fazie budowy są elektrownie o mocy 12 000 MW. Inne kraje, w których wykorzystywany jest ten rodzaj energii odnawialnej, to Wenezuela, Argentyna, Ekwador i Chile (Bartle 2002). W Ameryce Północnej i Środkowej produkowane jest około 702 500 GWh hydroenergii/rok. Największym potencjałem energetycznym charakteryzuje się Kanada, gdzie w przyszłości mają funkcjonować elektrownie wodne o łącznej mocy 12 000 MW. W Stanach Zjednoczonych z kolei energetyka wodna jest bardzo słabo rozwinięta ze względu na bardzo złożone procedury oraz liczne ograniczenia środowiskowe. Obecnie konstruowane są w USA elektrownie wodne o łącznej mocy sięgającej zaledwie 40 MW. W Ameryce Środkowej najbardziej aktywnymi krajami są Meksyk, Kostaryka i Honduras (Bartle 2002). Mimo iż w wielu krajach Europy największy rozwój hydroenergetyki miał miejsce wiele lat temu, to nadal jest to aktywna gałąź przemysłu energetycznego. Wynika to z faktu zarówno budowy nowych elektrowni wodnych, jak również odnowy i modernizacji elektrowni starszych (przede wszystkim chodzi tu o tzw. małe elektrownie wodne MEW o mocy od 0,1 do 10 MW (Egre i Milewski 2002)). W Europie wytwarzane jest 567 000 GWh/rok energii pochodzącej „z wody” w elektrowniach o łącznej mocy 157 GW. Przypuszcza się, że ta forma pozyskiwania energii elektrycznej najszybciej rozwijać się będzie w Bośni, Bułgarii, Niemczech, Grecji, Włoszech, Macedonii, Norwegii, Portugalii, Rumunii, Słowenii, Hiszpanii i na Ukrainie. 16 Warto dodać, że w Estonii, na Litwie i w Niemczech planowany jest głównie rozwój MEW (Bartle 2002). W Polsce również dąży się przede wszystkim do korzystania z istniejących już małych elektrowni. Polska nie ma zbyt dobrych warunków do rozwoju hydroenergetyki, nie ma w naszym kraju warunków hydrologicznych do budowy wielkich elektrowni wodnych. Potencjał hydroenergetyczny, wynoszący według Mikulskiego (1998) 23 000 GWh, co odpowiada mocy 2700 MW (z czego zaledwie 52% nadaje się do wykorzystania) jest niewielki ze względu na małe spadki terenów, niezbyt obfite opady oraz dużą przepuszczalność gruntów (Kułagowski 2001). W Polsce działa obecnie około 500 elektrowni wodnych, przy czym około 26% to elektrownie pracujące w energetyce zawodowej. Pozostałe z nich to małe elektrownie wodne. W tabeli 1 zestawiono większe elektrownie wodne funkcjonujące w Polsce (Mikulski 1998). Tabela 1 Elektrownie wodne w Polsce (większe) (Mikulski 1998) Table 1 Hydropower in Poland (bigger) Elektrownia Rodzaj i projektowana moc (MW) Żarnowiec Żar Włocławek Żydowo Solina Czorsztyn-Niedzica Dychów Rożnów Koronowo Tresna Dębe Porąbka Brzeg Dln./Wały Śl. Myczkowce Czchów Żur Pilchowice Bielkowo Wrocław Otmuchów Wrzeszczyn Złotniki EP – 716 EP – 500 EWp – 162 EP – 150 EWz – 200 EW-P – 92,1 EWz – 79,5 EWz – 50 EWz – 26 EWz – 21 EWz – 20 EWz – 12,6 EWp – 9,8 EWw – 8,3 EWw – 8 EWz – 8 EWz – 7,5 EWz – 7,2 EWp – 4,8 EWz – 4,8 EWz – 4,4 EWz – 4,2 Rzeka – jezioro J. Żarnowieckie Soła Wisła dolna J. Kamienne/j. Kwiecko San Dunajec Bóbr Dunajec Brda Soła Narew Soła Odra San Dunajec Wda (Czarna Woda) Bóbr Radunia Odra Nysa Kłodzka Bóbr Kwisa 17 Gałąźnia Mała Smukła Gródek Jeziorsko Tryszczyn EWz – 4,2 EWz – 4 EWz – 3,9 EWz – 3,8 EWz – 3,3 Słupia Brda Wda (Czarna Woda) Warta Brda EP – elektrownie pompowe, zwane też szczytowo-pompowymi EWp – elektrownie wodne przepływowe EW-P – elektrownie wodne z czołem pompowym EWz – elektrownie wodne zbiornikowe EWw – elektrownie wyrównawcze WYNIKI I DYSKUSJA Rozwój gospodarczy każdego kraju zależy przede wszystkim od spadku rozwiązywania problemów prawno-ekonomicznych, ekologicznych i produkcji oraz dostarczania energii. Nie można dopuścić, by energetyka rozwijała się wbrew prawom ekonomii i kosztem degradacji środowiska naturalnego (The role... 2003). Jednak wiadomo, że każda działalność człowieka wpływa w mniej lub bardziej zauważalny sposób na środowisko. Jedną z takich działalności jest budowa elektrowni wodnych na rzekach w celu uzyskania „czystej” energii elektrycznej. Istnieje wielu zagorzałych zwolenników, jak i przeciwników tych przedsięwzięć. Jedni i drudzy przytaczają bardzo dużo argumentów na poparcie swego stanowiska. Aczkolwiek jednoznaczność zarówno wad, jak i korzyści płynących z wytwarzania takiej energii stoi pod znakiem zapytania. Perspektywy wyczerpywania się zasobów paliw kopalnych (tab. 2) (Klugmann-Radzienuska 1999), wzrost liczby mieszkańców na kuli ziemskiej oraz obawy o stan Tabela 2 Zasoby nieodnawialnych źródeł energii (Klugmann-Radzienuska 1999) Table 2 Nonrenewable power resources Źródło energii Zasoby, t.p.u.* Zasoby, lata Węgiel kamienny 764*109 224 Ropa naftowa Gaz ziemny 177*10 9 41 144*10 9 58 *t.p.u. – tona paliwa umownego – równoważna 7000 kcal/kg = 29,3 MJkg 18 środowiska naturalnego znacznie zwiększyły zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii. A same technologie czerpania energii ze źródeł odnawialnych rozwinęły się już do takiego stopnia, że mogą konkurować z konwencjonalnymi systemami energetycznymi. Zdaniem zwolenników hydroenergetyki, właśnie to jej rozwój pozwoli na wyeliminowanie powyższych problemów. Dostarcza ona bowiem ekologicznie czystej energii, gwarantuje zmniejszenie zużycia paliw kopalnych (Chudy 2004) oraz dodatkowo reguluje stosunki wodne, zwiększając retencję wód powierzchniowych, czego skutkiem jest poprawa warunków uprawy roślin oraz dostępu ludności i przemysłu do wody. Kolejnym, niezaprzeczalnym argumentem przemawiającym na korzyść elektrowni wodnych jest uniknięcie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. Dla zilustrowania pozytywnych efektów funkcjonowania hydroelektrowni w Polsce, obliczono, że w samym tylko 1995 roku przy produkcji 1816 GWh uniknięto emisji do atmosfery: − 18 705 ton SO2 – odpowiadającego m.in. za powstawanie kwaśnych opadów; − 4340 ton NOx – wpływającego na ubożenie warstwy ozonowej, przyczyniającego się do tworzenia smogu, powodującego chroniczne schorzenia dróg oddechowych i mającego m.in. działanie rakotwórcze; − 1800 ton metali ciężkich (ołów, rtęć, arsen, stront); − 1 863 200 ton CO2 – głównego odpowiedzialnego za powstawanie efektu cieplarnianego; − 3630 ton pyłów (Chudy 2004). Jeden ze wskaźników przytaczanych przez Brown i Ulgiati (2002) odnosi się do produkcji CO2. Określa on ilość dwutlenku węgla produkowanego przy okazji wytwarzania 1 kWh energii. Autor porównał energetykę konwencjonalną oraz korzystającą ze źródeł odnawialnych (tab. 3). Z zestawień tych wynika, że hydroelektrownia emituje najmniej CO2 (11,63 g/kWh) nie tylko w porównaniu z energetyką konwencjonalną, ale również wygrywa m.in. z elektrowniami wiatrowymi. Inny wskaźnik Tabela 3 Ilość dwutlenku węgla powstającego przy produkcji energii Table 3 Comparison of carbon dioxide flow for electricity production Ilość uwalnianego CO2 na jednostkę energii, g/kWh Wiatr Energia geotermalna Hydroenergia Metan Węgiel kamienny Olej opałowy 36,15 655,08 11,63 759,48 923,19 1109,82 Źródło: Brown i Ulgiati (2002) 19 stosowany jest do określenia obciążenia środowiska na skutek wytwarzania energii w konkretny sposób. Opiera się on na określeniu wykorzystania zasobów odnawialnych, takich jak światło słoneczne, wiatr, powietrze czy deszcz (R) oraz zasobów nieodnawialnych (N), takich jak węgiel, wody gruntowe, gaz ziemny. Kolejna ze składowych wskaźnika dotyczy wkładu człowieka, który wykorzystywany jest do konstrukcji czy obsługi urządzeń potrzebnych do wytwarzania energii (F). Obciążenie środowiska (ELR – Environmental Loading Ratio) obliczane jest ze wzoru: ELR = (F + N)/R. Brown i Ulgiati (2002) wyliczyli iż obciążenie środowiska przy produkcji energii w sposób konwencjonalny jest bardzo wysokie i mieści się w zakresie 11,37 (węgiel) do 14,24 (olej opałowy). W przypadku alternatywnych sposobów wytwarzania energii wskaźnik ten za każdym razem był mniejszy od jedności (dla hydroelektrowni wyniósł 0,45). O wysokim wskaźniku w pierwszym przypadku zadecydował znaczny udział nieodnawialnych zasobów (N) wykorzystywanych w produkcji energii z zastosowaniem paliw kopalnych. Inną wymienianą zaletą elektrowni wodnych jest ich elastyczność ruchowa, pozwalająca na łatwe dostosowanie się nawet do raptownych zmian mocy. Stąd ogromna ich rola przy pokrywaniu szczytów zapotrzebowania energii oraz w przypadkach awaryjnych. Prostota techniczna małych elektrowni wodnych ma wpływ na ich wysoką niezawodność i długą żywotność, a co najważniejsze, elektrownie te wymagają nielicznego personelu, co znacznie obniża koszty wytwarzanej energii (Sikora i Miller 2004). Istotne jest także to, że przegradzając rzekę i tworząc zbiorniki przyzaporowe doprowadzono do powstania naturalnych siedlisk ptactwa wodnego i unikalnej roślinności (Chudy 2004, Czech 2001). Rozwój hydroenergetyki sprzyja powstawaniu nowych siedlisk korzystnych dla lasów wilgotnych oraz wiąże się z silnym natlenieniem wody przepływającej przez urządzenia piętrzące, co sprzyja intensyfikacji procesu samooczyszczania wód (Chudy 2004). Warto również wspomnieć o korzyściach społeczno-gospodarczych, czyli poprawie warunków napięciowych w sieci energetycznej, zmniejszeniu strat przesyłu, zasilaniu sieci wydzielonych, w tym odbiorców szczególnie wrażliwych na przerwy w dostawach energii elektrycznej (szpitale, oczyszczalnie ścieków, chłodnie). Przeciwnicy elektrowni wodnych twierdzą natomiast, że entuzjazm dotyczący elektrowni wodnych jako źródła ekologicznie czystej energii jest zbyt pochopny, a samo wybudowanie na rzece hydroelektrowni przynosi wiele niekorzystnych zmian w jej ekosystemie. Największe zmiany zachodzą w samej rzece i jej bezpośrednim sąsiedztwie. Wpływ hydroelektrowni na ekosystem rzeczny zależy od jej wielkości i rodzaju (Sikora i Miller 2004). Dużą rolę odgrywają rodzaje turbin oraz urządzenia towarzyszące, takie jak: zapory, śluzy, jazy, kraty, które degradują rzeki jako korytarze ekologiczne. Wybudowanie barier uniemożliwiających swobodną migrację hydrobiontów powoduje odcięcie gatunkom wędrownym drogi na tarliska, czyli w efekcie uniemożliwia im to rozród (Jankowski 2004). Zaobserwowano wycofywanie się gatunków związanych z naturalnymi korytami i dolinami, jak np. zimorodka, jaskółki brzegówki, nie mogących w skarpach kopać swoich nor, oraz bytujących w wodach płynących: łososia, pstrąga, a także grupy ryb prądolubnych – np. świnki i jelca. Ryby, które spływają przez turbiny, giną praktycznie w 100%, np. okoń, sandacz oraz duży procent spływających węgorzy (Chudy 2004, Jankowski 20 2004). Aby zminimalizować straty w rybostanie, powstające podczas uruchamiania elektrowni, projektowane są urządzenia płoszące ryby, włączane bezpośrednio przed uruchomieniem elektrowni. Oprócz tego stosowane są kraty ochronne o określonym rozstawie i konstrukcji (Chudy 2004). Minimalizowanie negatywnego oddziaływania barier wodnych odbywa się poprzez budowanie odpowiednich urządzeń do migracji ryb – przepławek. Przeciwnicy hydroelektrowni twierdzą jednak, że nawet najdoskonalsza przepławka wykorzystywana jest jedynie przez część grupujących się przy przeszkodzie ryb (Sikora i Miller 2004). Budowa przepławek jest obecnie w Polsce wymagana prawnie, ale nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia. Ryby często nie są w stanie ich pokonać lub, w przypadku niewłaściwych zabezpieczeń, są w tych miejscach masowo odławiane przez kłusowników (Antonowicz 2003). Likwidacja wysp i piaszczystych łach uniemożliwia gniazdowanie wielu ptakom wodno-błotnym. Ponadto zbiornik przed tamą staje się często osadnikiem zanieczyszczeń prowadzonych przez rzekę, w wyniku czego na jego dnie gromadzić się mogą toksyczne osady, zawierające duże ilości metali ciężkich. Zbiorniki takie są jednocześnie podatne na eutrofizację, spowodowaną stałym dopływem i gromadzeniem związków azotu i fosforu (Antonowicz 2003). Inne, często przytaczane negatywne cechy hydroelektrowni związane są ze spiętrzeniem wód. Elektrownie opierające się na samym przepływie nie niosą tak poważnych zmian dla rzeki, jak elektrownie o wysokich piętrzeniach (Sikora i Miller 2004). Spiętrzenie wody może powodować: − powstanie cofki, tym większej, im wyższe jest piętrzenie i mniejszy spadek rzeki; − spowolnienie przepływu rzeki; − przyspieszenie procesu sedymentacji zawiesin, co prowadzi do zmiany charakteru dna z kamienisto-żwirowego na piaszczysto-mulisty; Elektrownie wodne w złym stanie technicznym lub zaprojektowane i wykonane niewłaściwie, mogą stanowić zagrożenie bezpieczeństwa dla mieszkańców dolin poniżej obiektu. Mogą być one również źródłem nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, takich jak wycieki oleju, nagłe zatrzymanie bądź zwiększenie odpływu wody (Chudy 2004). PODSUMOWANIE Aby dyskutować na temat zalet czy wad danego sposobu pozyskiwania energii, należy przede wszystkim zdać sobie sprawę z tego, że każdy ze sposobów generowania energii pociąga za sobą konsekwencje środowiskowe, socjalne i ekonomiczne. Najważniejszą sprawą jest zatem podjęcie optymalnej pod wymienionymi trzema względami decyzji, ściśle dostosowanej do panujących warunków i sytuacji. Oczywiście jest to bardzo trudne zadanie. Przeprowadzenie analiz obiegu materii czy określenie cyklu życia produktu nie daje jednoznacznej odpowiedzi, ze względu na to, że często nie bierze pod uwagę aspektu socjalnego. Podobnie bardzo trudno jest tak naprawdę określić konsekwencje środowiskowe i wycenić je. Przykładowo, czy lepiej jest uniknąć emisji kilkunastu tysięcy ton dwutlenku węgla do atmosfery 21 kosztem zmniejszenia populacji ryb o 2000 osobników, czy odwrotnie (Brown i Ulgiati 2002). Na tym tle omówienie problematyki eksploatacji hydroelektrowni jest bardzo aktualne, a zainteresowanie pozyskiwaniem energii z odnawialnych źródeł ciągle wzrasta. Energię wody wykorzystywano od wieków, w związku z czym miała ona zawsze zwolenników i przeciwników. Biorąc pod uwagę wszystkie argumenty za i przeciw można stwierdzić, iż hydroenergetyka będzie miała większe zastosowanie w przyszłości. Głównym założeniem potwierdzającym konieczność stosowania alternatywnych źródeł energii jest to, iż nie są one ograniczone tak jak zasoby węgla kamiennego lub gazu. W związku z obecnymi uwarunkowaniami ekonomicznymi i ekologicznymi elektrownie wodne mają szansę znacznego rozwoju, poprzez zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, bliższych naturze. W Polsce w zasadzie zmierza się do modernizacji starych, małych elektrowni, zwłaszcza na ternie Polski Północnej. LITERATURA Antonowicz A. 2003. Ekofundusz a mała energetyka wodna – za i przeciw. Czysta Energia, 3: 14. Bartle A. 2002. Hydropower potential and development activities. Energ. Policy, 30: 1231-1239. Birol F., Argiri M. 1999. World energy prospects to 2020. Energ. Policy, 24: 905-918. Brown M. T., Ulgiati S. 2001. Energy evaluations and environmental loading of electricity production systems. J. Clean. Prod., 10: 321-334. Chudy Ł. 2004. Małe elektrownie wodne w środowisku i gospodarce. Gosp. Wod., 7: 272277. Czech J. 2001. Biała energia. Ekopartner, 12: 29. Egre D., Milewski J. C. 2002. The diversity of hydropower projects. Energ. Policy, 30: 1225-1230. Jankowski W. 2004. Negatywny wpływ zabudowy hydrotechnicznej rzek na przyrodę. Wrocław. Jung M., Guha M. K. 1999. The future of energy and the environment: Policy implications for electric power. Corp. Env. Strat., 6: 355-367. Klugmann-Radzienuska E. 1999. Alternatywne źródła energii. Energetyka fotogalwaniczna, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko. Białystok. Koch F. H. 2002. Hydropower – the politics of water and energy: Introduction and overview. Energ. Policy, 30: 1207-1213. Kułagowski W. 2001. Hydroenergetyka w Polsce – stan obecny, perspektywy rozwoju. Gosp. Wod., 3: 119-123. Mikulski Z. 1998. Gospodarka wodna. PWN. Warszawa. RMGiP 2004 w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych z odnawialnych źródeł energii. DzU Nr 267, poz. 2656. 22 Sikora B., Miller M. 2004.Wpływ elektrowni wodnych na ekosystem rzeczny. W: L. Kukiełka (red.). I Konf. Nauk.-Tech. Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii. The role of hydropower in sustainable development. 2003. IHA White Paper. United Kingdom. Ustawa Prawo Energetyczne 1997. DzU Nr 54, poz. 348. Ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze 1994. DzU Nr 24, poz. 96. Wiąckowski S., Wiąckowska I. 1999. Globalne zagrożenia środowiska. WSP. Kielce. 23