docPOLSKA BROŃ PNEUMATYCZNA I BOCZNEGO ZAPŁONU
download 
Reklamacja Transkrypt
POLSKA BROŃ PNEUMATYCZNA I BOCZNEGO ZAPŁONU
ZBIGNIEW GWÓŹDŹ POLSKA BROŃ PNEUMATYCZNA I BOCZNEGO ZAPŁONU SPIS TREŚCI Od autora CZĘŚĆ I Broń Pneumatyczna Wiatrówki Broń pneumatyczna w dwudziestoleciu międzywojennym Wkładka pneumatyczna do strzelań śrutem Rozwój broni pneumatycznej Polsce w latach 1948-1990 Karabinki pneumatyczne „Łucznik” kl. 87 i 187 oraz „Łucznik” kl. 88/188 4,5 mm karabinek pneumatyczny kl.141 4,5 mm pistolet pneumatyczny kl. 170 Konstrukcje prototypowe Karabinki pneumatyczne kl. 167 (wz.1982) i kl. 168 (wz.1983) Pociski do broni pneumatycznej CZĘŚĆ II Broń bocznego zapłonu Strzelectwo z broni bocznego zapłonu w okresie międzywojennym 5,6 mm polski karabinek sportowy wojskowy wz.98 5,6 mm karabinek sportowy wz.30 model A 5,6 mm karabinek sportowy wojskowy wz.31 Prace nad nowym karabinkiem bocznego zapłonu Broń krótka bocznego zapłonu Adaptacje broni maszynowej do naboi bocznego zapłonu Zestaw treningowy M.N. Bluma Konstrukcje Mariana Jurka Rozwój strzelectwa i broni małokalibrowej w latach 1945-1989 „RADOMKA” 5,6 mm karabinek sportowy wz.48 5,6 mm pistolet wz.1933 „Sportowy” 5,6 mm karabinki bocznego zapłonu wz.78 i wz.79 Konstrukcje prototypowe Program „TALK” Fabryka Broni „ŁUCZNIK”-RADOM Sp. z o.o. – próba reanimacji CZĘŚĆ III Naboje bocznego zapłonu Amunicja bocznego zapłonu Produkcja amunicji bocznego zapłonu w latach 1950-1995 7 8 8 12 19 25 29 38 41 46 50 54 59 59 66 76 86 95 98 109 112 115 120 124 132 140 151 161 170 177 177 183 CZĘŚĆ IV Broń alarmowa Broń do naboi akustycznych bocznego zapłonu Adaptacja rewolwerów Nagant wz. 1895 do naboi bocznego zapłonu kal. 6,3 mm x 16R Projekt pistoletu alarmowego TOL-97 Projekt pistoletowego miotacza gazu Ręczne wyrzutnie ładunków pirotechnicznych 196 196 218 220 221 222 Załączniki 226 Wykaz źródeł i literatury 227 Od autora P rzedmiotem niniejszego opracowania jest polska broń pneumatyczna i bocznego zapłonu. I chociaż większość osób zaczynających swą przygodę ze strzelectwem rozpoczynała naukę od strzelania z wiatrówki i karabinka sportowego, to jednak w krajowej literaturze fachowej problematyka ta jak dotąd nie znalazła szerszego odzwierciedlenia. A przecież broń ta od dziesiątków lat była powszechnie używana w sporcie, w wojsku i organizacjach paramilitarnych. Poważną trudnością w podjęciu tego tematu był niedostatek materiałów źródłowych, które są bardzo rozproszone i fragmentaryczne, jak również zmniejszające się z biegiem lat grono osób związanych z rozwojem polskiego przemysłu obronnego. Dodatkowo postępująca od początku lat 80. degradacja polskiego przemysłu zbrojeniowego sprawia, że zagadnienia te można rozpatrywać dziś jedynie w aspekcie historycznym, bowiem zarówno broń jak i amunicja małokalibrowa bocznego zapłonu nie są obecnie w kraju wytwarzane. W publikacji starałem się przedstawić przegląd powszechnie używanej broni pneumatycznej i małokalibrowej w Polsce od początku lat 20. do końca lat 90. ubiegłego wieku. Natomiast w rozdziale IV opisałem broń alarmową, wykorzystującą amunicję akustyczną bocznego zapłonu, która dostępna jest w wolnej sprzedaży i zwykle nie podlega ograniczeniom prawnym. W części V zostały dołączone załączniki składające się z wybranych patentów i oryginalnych materiałów normatywnych. Dokonując przeglądu polskich i zagranicznych wynalazków i zgłoszeń patentowych postanowiłem również dołączyć część z nich jako wyraz wkładu myśli technicznej w rozwój broni pneumatycznej i bocznego zapłonu. Pisząc opracowanie bardzo pomocne okazały się tu zbiory Centralnej Biblioteki Wojskowej, Archiwum Patentowego oraz Muzeum Wojska Polskiego, a także kolekcje prywatnych posiadaczy broni z USA, gdyż w zbiorach krajowych zachowały się jedynie nieliczne pojedyncze egzemplarze przedwojennych wiatrówek i karabinków sportowych. W tym miejscu chciałbym złożyć serdeczne podziękowania Panom: Michałowi Lubińskiemu z firmy „Works 11” w Katowicach, Romanowi Matuszewskiemu z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz Leszkowi Erenfeichtowi z Redakcji Magazynu „Strzał”, Jackowi Wichrowi z Bractwa Kurkowego w Tarnowskich Górach, a także kolekcjonerom z USA - Wacławowi Ustupskiemu, Wiesławowi Czerepakowi oraz Kristopherowi Gąsior za pomoc i udostępnienie eksponatów. Szczególnie dziękuję Panu mgr inż. Andrzejowi Jęczmykowi z Zakładów Metalowych „ŁUCZNIK” w Radomiu za wnikliwą recenzję oraz cenne uwagi i uzupełnienia. Jednocześnie mam nadzieję, że praca ta stanie się przyczynkiem do zrekonstruowania w przyszłości pełnego obrazu dziejów polskiego uzbrojenia. CZĘŚĆ I BROŃ PNEUMATYCZNA Wiatrówki P oczątki współczesnej broni pneumatycznej sięgają schyłku XVI stulecia, kiedy do strzelań tarczowych zaczęto używać broni zwanej wiatrówką. Do miotania pocisków wykorzystano w niej energię sprężonego powietrza. Najstarsze wiatrówki miały w kolbie umieszczone sprężyny płaskie w kształcie litery „V” lub sprężyny zwijane z płaskownika napędzające tłok, gdzie napinanie sprężyn dokonywano specjalnym kluczem. Później pojawiają się wiatrówki ciśnieniowe zaopatrzone w mosiężny zbiornik tzw. „recipient”, w którym przed strzelaniem sprężano powietrze przy pomocy pompki. W miejscu zamka skałkowego zwykle z prawej strony broni umieszczony był zamek wentylowy, często o bardzo złożonej konstrukcji. Przy strzale otwierał on na chwilę igłowy zawór i wypuszczał część powietrza do przewodu lufy. Rozprężające się powietrze wyrzucało ołowiany pocisk, który był ładowany odprzodowo od strony wylotu. Kaliber ówczesnych wiatrówek wynosił od 6 do 15 mm, a energia pocisku uzyskiwana z broni pneumatycznej dorównywała broni palnej. Wiatrówka z mosiężnym zbiornikiem „recipient” Schemat działania wiatrówki zbiornikowej: 1) kurek a) lufa b) pocisk c) iglica zaworu wentyla d) sprężyna śrubowa g) mosiężny zbiornik powietrza Broń Pneumatyczna W 1933 roku Zakłady Mechaniczne „Bracia Pasławscy” w Warszawie otrzymały od wojska zamówienie na wyprodukowanie 1500 sztuk karabinków pneumatycznych, jednak realizacja tego kontraktu napotykała na duże trudności, ze względu na brak odpowiedniego zaplecza technicznego i kłopoty finansowe firmy. Brak zachowanych materiałów archiwalnych nie pozwala na dokładne ustalenie czy całość tego kontraktu została wykonana, ale na rynku kolekcjonerskim spotykane są również egzemplarze tej broni z cechami odbioru wojskowego. Zachowany w zbiorach prywatnych 4,5 mm karabinek pneumatyczny wytwórni: „Bracia Pasławscy” z charakterystycznymi cechami odbioru wojskowego 15 Broń Pneumatyczna Niemieckie wojskowe karabinki pneumatyczne. U góry: Haenel mod. 33, na dole: Mars 100 4,4 mm czeska wiatrówka wojskowa wz.35 17 Broń bocznego zapłonu 5,6 mmm karabinek sportowy wz.30 model „AN” (w zbiorach MWP) 85 Broń bocznego zapłonu Tradycje biatlonu, zwanego także dwubojem zimowym sięgają 1767 roku, kiedy to w Norwegii rozegrano pierwsze udokumentowane zawody w biegu narciarskim i strzelaniu między garnizonami wojsk szwedzkich i norweskich. Od 1924 roku „Biatlon” stanowi dyscyplinę olimpijską. W Polsce od lat sześćdziesiątych konkurencja ta cieszy się coraz większą popularnością. Natomiast od 1977 roku karabinki sportowe kalibru .22 LR są oficjalną bronią biatlonową. Opracowany przez konstruktorów Wifamy w 1992 roku 5,6 mm karabinek miał zamek i mechanizm spustowy identyczny jak poprzednie modele, natomiast zmiany dotyczyły głównie kolby, gdzie wprowadzono gniazda na dodatkowe magazynki zaś trzewik kolby wyposażono w ostrogę. W łożu powiększono także czepik magazynka, aby ułatwić szybką wymianę magazynków, zaś celownik przeziernikowy zaopatrzono dodatkowo w gumową muszlę oczną. Zakład nie był jednak w stanie wykonać specjalistycznego osprzętu w postaci sztywnych szelek. W związku z tym z powodu braku dalszych zamówień wykonano tylko pojedyncze egzemplarze tej wersji karabinka. 5,6 mm karabinek do konkurencji sportowej „Biatlon” Celownik przeziernikowy i kolba z obsadą magazynków Prawie wszystkie wyprodukowane w Łodzi karabinki zostały przejęte przez resort obrony, który zastąpił nimi zdezelowane już karabinki wz.48, stąd na rynek cywilny trafiały tylko nieliczne pojedyncze egzemplarze. Załamanie zamówień wojskowych na początku lat 90., a także przekształcenia własnościowe spowodowały, że produkcja karabinków małokalibrowych w kraju została całkowicie zaniechana. Wieloletnie niewystarczające dofinansowanie MON sprawiło, że karabinki wz.78 nadal pozostają zasadniczym sprzętem do podstawowego szkolenia strzeleckiego, choć w drugiej połowie lat 80. opracowano w Radomiu specjalnie dla potrzeb wojska całkiem udany i znacznie bardziej użyteczny 5,6 mm samopowtarzalny karabinek „Talk”. 149 Broń bocznego zapłonu 5,6 mm sportowy pistolet inż. E. Durasiewicza – podstawowe zespoły 157
