651/6/B/2015 POSTANOWIENIE z dnia 29 maja 2015 r. Sygn. akt Ts
Transkrypt
651/6/B/2015 POSTANOWIENIE z dnia 29 maja 2015 r. Sygn. akt Ts
651/6/B/2015 POSTANOWIENIE z dnia 29 maja 2015 r. Sygn. akt Ts 352/14 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Andrzej Rzepliński, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej W.B. w sprawie zgodności: art. 607f ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zw. z art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, p o s t a n a w i a: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. UZASADNIENIE 1. W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez pełnomocnika i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 grudnia 2014 r. (data nadania) W.B. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 607f ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zw. z art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) z art. 2, art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. 2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 11 lipca 2005 r. (sygn. akt II K 59/05) Sąd Rejonowy w Brodnicy uznał skarżącego za winnego popełnienia czynu określonego w art. 286 § 2 k.k. i skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie następnie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata. Rozpoznający środek odwoławczy Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z 12 stycznia 2006 r. (sygn. akt IX Ka 765/05) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. 2.1. Postanowieniem z 30 stycznia 2007 r. (sygn. akt II Ko 542/06) Sąd Rejonowy w Brodnicy zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem z 11 lipca 2005 r. Skarżący od połowy 2006 r. przebywał na stałe w Wielkiej Brytanii, w związku z powyższym Sąd Okręgowy w Toruniu 25 lutego 2009 r. wydał postanowienie (sygn. akt II Kop 79/08), w którym zarządził wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania (dalej: ENA) wobec skarżącego. Skarżący 18 czerwca 2013 r. dobrowolnie zgłosił się w sądzie brytyjskim i oddał w ręce policji. Sąd Pokoju w Westminster, w ramach procedury związanej z wykonaniem ENA, zastosował wobec skarżącego dozór elektroniczny, polegający na obowiązku przebywania w miejscu zamieszkania w godzinach od 22.00 do 6.00, poręczenie majątkowe i zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy. 2.2. Obrońca skarżącego 12 września 2013 r. wystąpił do Sądu Okręgowego w Elblągu z wnioskiem o dokonanie zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w związku ze środkiem stosowanym w Wielkiej Brytanii wraz z wnioskiem o warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Sąd Okręgowy w Elblągu postanowieniem z 2 października 2013 r. (sygn. akt III Kow 2537/13/wz) stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Toruniu. Sąd Okręgowy w Toruniu umorzył postępowanie w sprawie warunkowego udzielenia przedterminowego zwolnienia, stwierdziwszy, że wniosek złożony przez obrońcę jest przedwczesny (postanowienie z 23 listopada 2013 r., sygn. akt III Kow 1820/13/wz). Zdaniem sądu w sprawie nie zostało jeszcze wydane orzeczenie, które mogłoby stanowić podstawę zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 27 stycznia 2014 r. (sygn. akt II AKzw 35/14) utrzymało to orzeczenie w mocy. 2.3. W związku z powyższym obrońca skarżącego 20 lutego 2014 r. wystąpił do Sądu Rejonowego w Brodnicy z wnioskiem o zaliczenie okresu stosowania dozoru elektronicznego jako okresu faktycznego pozbawienia wolności, na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Brodnicy z 11 lipca 2005 r. W uzasadnieniu wskazał, że dozór elektroniczny stosowany w Wielkiej Brytanii odpowiada jednemu ze sposobów wykonywania kary pozbawienia wolności w Polsce, gdy wymiar kary nie przekracza jednego roku. Sąd Rejonowy w Brodnicy nie uwzględnił wniosku o zaliczenie okresu stosowania dozoru elektronicznego jako faktycznego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności (postanowienie z 3 lipca 2014 r., sygn. akt II K 59/05). Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z 9 września 2014 r. (sygn. akt IX Kz 358/14) nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie i utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy. 3. Zdaniem skarżącego „przyjęta wykładnia wynikająca z powszechnej, trwałej i ugruntowanej praktyki orzeczniczej doprowadziła do ukształtowania normy prawnej”, zgodnie z którą nie jest możliwe zaliczenie na poczet kary pozbawienia wolności okresu, w którym w państwie wykonania ENA w związku z przekazaniem stosowany był środek zapobiegawczy związany z poddaniem pod dozór elektroniczny. W ocenie skarżącego niezastosowanie art. 63 § 1 k.k. oraz uznanie, że nie doszło do pozbawienia wolności skarżącego, doprowadziło do naruszenia wolności określonej w art. 41 ust. 1 Konstytucji, która wynika z art. 31 ust. 1 Konstytucji, co stanowi nieproporcjonalną ingerencję w tę wolność (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Skarżący wyraził także swoje wątpliwości co do prawidłowości implementacji decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi (Dz. Urz. WE L 190 z 18.07.2002). W jego ocenie regulacja ustawowa mająca na celu implementację powyższej decyzji ramowej nie ma charakteru pełnego i nie uwzględnia obowiązku proeuropejskiej interpretacji wewnętrznych przepisów prawa. Wobec powyższego – jak twierdzi skarżący – uzasadniony jest zarzut pominięcia ustawodawczego, które polega na braku precyzyjnego określenia podstaw zaliczenia na poczet podlegającej wykonaniu kary środków zapobiegawczych stosowanych w związku z przekazaniem na podstawie ENA. Dodatkowo skarżący podnosi, że powyższa sytuacja prowadzi do podwójnego karania go za ten sam czyn. Na koniec skarżący zwraca uwagę, że w okolicznościach jego sprawy ujawnił się problem nierównego traktowania osób – obywateli Unii Europejskiej – wobec których w Wielkiej Brytanii zastosowano dozór elektroniczny. Zdaniem skarżącego zasada równości wobec prawa powinna być postrzegana przez „pryzmat 2 pierwotnych źródeł prawa Unii Europejskiej”. W przeciwnym wypadku dochodzi do nierównego traktowania obywateli Unii Europejskiej. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: 1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, może wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga odpowiada wymaganiom określonym w prawie. Procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny. 2. Skarga konstytucyjna, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK, jest skargą na przepis prawa, nie zaś środkiem służącym zakwestionowaniu jego stosowania. W świetle powyższego przepisu Konstytucji, a także unormowań ustawowych, które precyzują zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony praw, należy stwierdzić, że jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi jest przepis prawny wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, przedmiotem skargi musi być akt stanowienia prawa – w postaci przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Prawodawca polski w żadnym bowiem wypadku nie zezwolił na kwestionowanie za pomocą skargi wyłącznie jednostkowych aktów stosowania przepisów, nawet w sytuacji, gdy akty te w sposób niebudzący wątpliwości prowadzą do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Po drugie, jak podkreślał w swoich orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny, skarga musi pozostawać środkiem kwestionowania przepisów prawnych („skarga na przepis”), nie zaś sfery ich stosowania. Aby więc skarga konstytucyjna mogła doprowadzić do orzeczenia o niekonstytucyjności, Trybunał winien najpierw ustalić, że miała ona swoje źródło w samym przepisie, nie zaś w akcie jego stosowania w sprawie skarżącego. 3. Trybunał stwierdza, że analizowana skarga jest niedopuszczalna w rozumieniu art. 39 ust. 1 ustawy o TK, ponieważ postawione w niej zarzuty dotyczą stosowania prawa. Skarżący jako ostateczne orzeczenie o swoich wolnościach wskazuje postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z 9 września 2014 r., którym sąd ten utrzymał w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Brodnicy z 3 lipca 2014 r. o nieuwzględnieniu wniosku obrońcy o zaliczeniu okresu wykonywania dozoru elektronicznego zastosowanego przez sąd brytyjski na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce (wyrok Sądu Rejonowego w Brodnicy z 11 lipca 2005 r.). Jak twierdzi skarżący, na gruncie art. 607f k.p.k. wykształciła się powszechna i trwała praktyka orzecznicza, która wyłącza możliwość zaliczenia okresu stosowania środka zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego wykonywanego w państwie wykonania ENA na poczet pozbawienia wolności orzeczonego w Polsce. Skarżący podkreśla, że taką możliwość wyklucza także przyjęta w orzecznictwie wykładnia art. 63 § 1 k.k. 3 4. Trybunał wskazuje, że art. 607f k.p.k. w żaden sposób nie wyklucza możliwości zaliczenia okresu wykonywania środka zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego zastosowanego w innym państwie w związku z przekazaniem w ramach ENA na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce. Przepis ten uzależnia decyzję organu procesowego od oceny, czy warunki związane z wykonywaniem danego środka na terenie innego państwa członkowskiego pozwalają na uznanie, że doszło do realnego, rzeczywistego pozbawienia wolności (zob. np. S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. L. Paprzycki, Warszawa 2013, s. 848). Skarżący kwestionuje natomiast ustalenie Sądu Rejonowego w Brodnicy, podtrzymane następnie przez Sąd Okręgowy w Toruniu, zgodnie z którym w analizowanej sprawie nie doszło do „faktycznego” pozbawienia wolności. Sądy te przyjęły, że obowiązek nałożony na skarżącego w ramach dozoru elektronicznego, polegający na przebywaniu pod wskazanym adresem w godzinach od 22:00 do 6:00 nie stanowi „faktycznego pozbawienia wolności”, o którym w mowa w art. 607f k.p.k. Przyjęta przez Sąd Okręgowy w Toruniu wykładnia powyższego przepisu nie przesądza o tym, że w przypadku innej konfiguracji obowiązków nałożonych w ramach dozoru elektronicznego nie mogłoby dojść do zakwalifikowania ich jako „faktycznego pozbawienia wolności”. Przyjęta praktyka orzecznicza w zakresie stosowania art. 607f k.p.k. również nie pozwala przyjąć, że przepis ten wyłącza możliwość zaliczenia okresu stosowania dozoru elektronicznego wykonywanego w innym państwie UE na poczet pozbawienia wolności orzeczonego w Polsce. Jak wskazuje skarżący, sądy „zazwyczaj” odmawiają takiego zaliczenia, „zazwyczaj” również odwołując się do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 listopada 2013 r. (sygn. akt II AKz 422/13, LEX nr 14000325). Skarżący sam podważa zatem swoje twierdzenia o istnieniu trwałej, utrwalonej praktyki. Trybunał Konstytucyjny dodatkowo zaznacza, że zgodnie z przywołanym orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, w którym wykluczono możliwość zaliczenia okresu stosowania dozoru elektronicznego na poczet pozbawienia wolności, oskarżony miał obowiązek przebywania pod wskazanym adresem jedynie w wymiarze pięciu godzin na dobę. W ocenie Trybunału wyciąganie zbyt daleko idących wniosków w zakresie możliwości zaliczania okresu „faktycznego pozbawienia wolności” na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności jedynie na podstawie wybranych orzeczeń sądów powszechnych jest nieuprawnione. W związku z powyższym Trybunał stwierdza, że skarżący żąda w istocie zbadania prawidłowości zastosowania art. 607f k.p.k. w zw. z art. 63 § 1 k.k. przez Sąd Okręgowy w Toruniu. Tak określony przedmiot skargi jest wadliwy, gdyż czyni wniesiony środek ochrony skargą na stosowanie prawa, co w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji jest niedopuszczalne. 5. Zgodnie z art. 607f k.p.k. „na poczet orzeczonej lub wykonywanej kary pozbawienia wolności zalicza się okres faktycznego pozbawienia wolności w państwie wykonania nakazu w związku z przekazaniem”. Trybunał raz jeszcze podkreśla, że art. 607f k.p.k. w żaden sposób nie wyklucza możliwości zaliczenia okresu wykonywania środka zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego zastosowanego w innym państwie w związku z przekazaniem w ramach ENA na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce. Przepis ten przyznaje jedynie kompetencję organom procesowym do dokonania oceny, czy na skutek zastosowania określonych środków doszło do faktycznego pozbawienia wolności. W związku z powyższym Trybunał stwierdza oczywistą bezzasadność zarzutu naruszenia art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji przez zakwestionowane przepisy art. 607f k.p.k. w zw. z art. 63 § 1 k.k. 4 6. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji przez zakwestionowane przepisy Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ani art. 2, ani art. 32 ust. 1 Konstytucji nie mogą stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22 oraz wyroki TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 oraz 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144). Artykuł 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji mogą być zatem wskazane jako wzorce kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostaną odniesione do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją (zob. np. postanowienie TK z 3 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo). W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. 5