wdrażanie systemu zapewnienia .jakości w polskich firmach

wdrażanie systemu zapewnienia .jakości w polskich firmach

Solidinkation of i\lctals antl .\lloys, No. 32. 1'197
Krzepnięcie l\lctali i Stor1ów, \r 32. 1'197
1'.\N- Odtl7.ial h:ato\\'icc
32/9
I'L
ISS~
02H!l-93!!6
WDRAŻANIE SYSTEMU ZAPEWNIENIA .JAKOŚCI W POLSKICH
FIRMACH
PATEJUK Aleksy, GABRYLEWSKI Michał
Wojskowa Akademia Techniczna Warszawa ul. S Kaliskiego 2
Streszczenie
W artykule wskazano na najważniejsze uwarunkowania
limitujące tempo opracowywania i wdrażania Systemu
Zapewnienia Jakości. Zaproponowano typowy model etapów
prac poprzedzających uzyskanie cettyfikatu na System
Zapewnienia Jakości oraz przedstawiono zmianę wybranych
wskaźników ekonomicznych po jego wdrożeniu.
l. Wprowadzenie
W ostatnich latach Polska znacznie zintensyfikowała działania zmierzające do
w poczet państw członkowskich Unii Europejskiej. Oznacza to, proces
wdrożenia zasad pracy jakościowej w jednostkach gospodarczych tzn. zgodnej z
wytycznymi Traktatu Rzymskiego podpisanego przez kraje Europy Zachodniej w 195 7
roku wraz z późniejszymi uzupełnieniam i . Spełnienie wymagań wynikających z tego
faktu, zależy w dużej mierze od polskich producentów. Przyśpieszenie tego procesu
znacząco wpłynie na konkurencyjność polskich wyrobów na 1ynkach światowych.
Aktualnie najpoważniejsze bariery hamujące eksp011 naszych wyrobów na tynki
zachodnie dotyczą [l] :
- unowocześnienia wyrobów produkowanych w oparciu o nonny krajowe (PN, BN,
ZN , itp.) i spełnienia nonn europejskich lub międzynarodowych, z reguły o wyższych
wymaganiach ;
- uzyskania i utrzymania certyfikatów zgodności wyrobów z wymaganiami nonn
europejskich lub międzynarodowych;
wejścia
75
- przekonania odbiorców, że funkcjonujący System Zapewnienia Jakości Jest
wiarygodny, co potwierdzają uzyskane certyfikaty.
Podstawowymi elementami nowych działrui w Polsce są: marketing,
zapewnienie wysokiej, stabilnej jakości procesów produkcyjnych i gotowych
controling oraz udoskonalona organizacja umożliwiająca optymalne
zarządzanie firmą. Powyższe elementy są jednymi z najistotniejszych czynników
LUnożliwiających firmie włączenie się do codziennej walki konkmencyjnej .
Obecnie jednym z najistotniejszych czynników działalności finny jest jej
wizerunek (image) postrzegany przez klienta. Główny wysiłek firmy musi iść w
kierunku zaspokqjenia jego wymagań i spełnienia jego oczekiwań. Należy zaznaczyć,
że istotne znaczenie w tym procesie odgrywa System Zapewnienia Jakości (SZJ)
zgodny z wymaganiami Norm Międzynarodowych ISO serii 9000.
Seria Norm Międzynarodowych ISO została opracowana w oparciu o standardy
brytyjskie (BS 5750) w 1987 roku. Od tego czasu były one kilkakrot11ie
modemizowane pod kątem dopasowania szczególnie do ametykailskich nonn
związanych z przemysłem zbrojeniowym. W skład setii Nemu Międzynarodowych
ISO wchodzi 5 stlmdardów [4]:
ł ISO 9000 - nmma instruktażowa pozwalająca na wybór jednego z model i,
• ISO 900 l - nonna właściwa - model systemu obejmujący projektowanie,
konstruowanie, produkcję, instalowanie i setwis,
+ ISO 9002 - norma właściwa - model systemu obejmujący produkcję i
instalowanie,
+ ISO 9003 -norma właściwa - model systemu obejmujący kontTolę i badania
wyrobów,
końcowe,
ł
ISO 9004 - nonna wskazująca metody niektórych rozw1ązm'1 w
poszczególnych modelach (zawiera wytyczne pomagające wybrać model
systemu).
W warunkach gospodarki wolnorynkowej , w jakich znalazła się Polska, klienci
coraz częściej pytają wytwórców (producentów) o SZJ. Czy mają już wdrożony? Czy
są na etapie jego wdrażania? Czy też może posiadająjuż certyfikat, a jeśli tak, to jakiej
jednostki certyfikującej . Jedno jest pewne, posiadanie przez J:inn ę celtyfikatu na SZJ
podnosi znacznie jej wizerunek, a co za tym idzie podnosi konkurencyjność jej
wyrobów.
Zbudowanie, wdrożenie i udokumentowanie (uzyskanie ce1tyfikatu) przez daną
fi1mę Systemu Zarządzania i Systemu Zapewnienia Jakości zgodnego z wymaganiami
notm międzynarodowych nie oznacza definitywnego ukończenia w tej sferze prac.
Wręcz przeciwnie, właśnie wówczas należy dołożyć wszelkich starań, aby uzyskaną
wysoką pozycję na rynku utrzymać . Tylko właściwa organizacja pracy jakościowej
pozwala na obniżenie kosztów produkcji, co prowadzi do zwiększenia
konkurencyjności produkowanych wyrobów na tynkach krajowych i zagranicznych .
76
Należy zaznaczyć, że wszelkie działania fi1m zmierzające do podwyższenia jakości
wyrobów są współbieżne z intencją klientów i użytkowników jej wyrobów [2].
2. Warunki
wstępne lirnitujące
opracowanie
wdrożenie
Systemu Zapewnienia
Jakości
Finna podejmt~jąca się opracowania i wdrożenia SZJ, opartego na Normach
9000, musi spełnić warunki wstępne, których spełnienie
jest niezbędne do pomyślnego jego wdrożenia. Są to [3 ]:
=>kierownictwo fimy jest zainteresowane wdrożeniem SZJ,
=>odbycie wstępnego przeszkolenia, przez kierownictwo finny i dozór wyższy, w
zakresie wymagań Nom Międzynarodowych ISO serii 9000,
=>istnienie motywacji (wymagania klientów, rozwój fim1y) do opracowania SZJ.
Międzynarodowych ISO serii
3. Eta11 opracowywanie dokumentacji Systemu Zapewnienia
Na podstawie
ten
można podzielić
Jakości
doświadczeń z opracowywania SZJ przez finny polskie, proces
na trzy podstawowe etapy :
l. Projektowania i opracowywania dokumentacji SZJ,
2. Szkolenia dozoru średniego i niższego w zakresie SZ.J opartych na Nom1ach
Międzynarodowych ISO serii 9000,
3. Podjęcia decyzji o teJminie rozpoczęcia wdrażania SZJ
Realizacja poszczególnych etapów nie zawsze przebiega w przedstawionej
etapy l i 2 realizowane są jednocześnie . Niemniej jednak
zrealizowanie tych prac jest warunkiem koniecznym przystąpieni a do etapu n·zeciego
[5].
Przed rozpoczęciem projektowania i opracowywania dokumentacji SZJ, należy
opracować szczegółowy harmonogram jego wdrażania . Powinien on obejmować
wszystkie planowane działania, tenniny ich realizacji oraz nazwiska osób
odpowiedzialnych .
Projek't modelu SZJ musi spełnia ć wymagania Norm Międzynarodowych w
zakresie : ISO 9001, ISO 9002 lub ISO 9003 .
kolejności . Najczęściej
Opracowanie projektu .\)stemu Zapewnienia Jalw.\:ci
W celu opracowania projektu SZJ kierownictwo firmy lub osoby
powinny:
upoważnione
77
l. Opracować schemat organizacyjny Służb Zapewnienia Jakości,
2. Określić zakres uprawnień i kompetencji Służb Zapewnienia Jakości,
3. Wyznaczyć drogę obiegu informacji o jakości w firmie,
4. Wprowadzić zmiany w dotychczasowym schemacie organizacyjnym firmy,
wynikające z utworzenia Służb Zapewnienia Jakości.
Opracowanie dokumentacji Systemu Zapewnienia Jakości
Kompletna dokumentacja Systemu Zapewnienia Jakości jest sklasyfikowana na
trzech poziomach i powinna zawierać następujące dokumenty:
I. Poziom strategiczny- Księgę Jakości (dokument do ui:ytku wewnętrznego),
Księga Zapewnienia Jakości (dokrum:nt do użytku
wewnętrznego i zewnętrznego - np. do celów
marketingowych),
II. Poziom taktyczny - Procedury (dokumenty do użytku wewnętrznego),
Plany Jakości (dokument do użytku wewnętrznego i
zewnętrznego w zależności od potrzeb),
III. Poziom operacyjny -Instrukcje (dokument do ui:ytku wewnętrznego).
Kompletne opracowanie powyższych dokumentów, niezależnie od poziomu ich
klasyfikacji, jest podstawą do podjęcia decyzji o terminie rozpoczęcia wdrożenia
Systemu Zapewnienia Jakości w firmie.
4. Etap
wdrażania
Systemu Zapewnienia
Jakości
Wdrażanie opracowanego Systemu Zapewnienia Jakości jest przedsięwzięciem
trudnym i uzależnionym od wielu czynników. Najważniejsze z nich to:
• nastawienie załogi co do celowości wdrożenia Systemu Zapewnienia Jakośei,
• czytelność (komunikatywność) opracowanych dokumentów Systemu Zapewnienia
Jakości,
• mechanizm wdrażania (metoda, okres, termin) Systemu Zapewnienia Jakości,
• kondycja ekonomiczna firmy.
Proces
wdrażanie
Systemu Zapewnienia Jakości składa się z wielu
z nich to:
opracowanej dokumentacji Systemu Zapewnienia Jakości
różnorodnych działań. Najważniejsze
przekazanie
użytkownikom,
- szkolenie bezpo~irednich użytkowników w zakresie przekazanej dokumentacji,
-rozpoczęcie realizacji wymagań Systemu Zapewnienia Jakości,
- przeprowadzenie auditu wewnętrznego,
-podjęcie działań korekcyjnych (o ile są konieczne) i ocena ich realizacji,
78
- ocena fwlkcjonującego SZJ przez dyrekcję firmy ,
- złożenie wniosku o certy fikację SZJ.
5. Etap certyfikacji Systemu Zapewnienia
Jakości
Wybór jednostki certyfikującej jest jednym z istotniejszych elementów w
strategii działalności fmny . Ze względu na dużą ilość jednostek certyfikujących
krajowych i zagranicznych, wybór jednostki, której będzie zlecona certyfikacja SZJ w
firmie , musi być oparty o analizę ekonomiczną wynikającą z własnych działail
marketingowych. Działania te powinny obejmować analizę w zakresie:
l . Przewidywanych efektów wynikających z uzyskania "Certyfikatu" na ryrlkach
krajowych i zagranicznych,
2. Międzynarodową pozycję jednostki certyfikującej i wydawanych przez mą
certyfikatów ,
3. Kosztów związanych z otrzymaniem certyfikatu (koszty auditu wstępnego,
certyfikującego oraz kontrolnych i częstotliwość ich przeprowadzania).
Certyfikacja SZJ polega na potwierdzeniu zgodności przez niezależną jednostkę
certyfikująca poprawności funkcjonowania SZJ z wymaganiami norm przedmiotowych
(ISO, PN-ISO itp.). Wybór modelu i sposobu CCityfikacji wyrobów w oparciu o
Normy Międzynarodowe ISO jest uzależniony przede wszystkim od rodzaju
wdrożonego SZJ oraz rodzaju produkcji. Spośród dostępnych ośmiu modeli sposobu
certyfikacji, wybiera się najbardziej korzystny (6]:
Przykładowy algorytm procesu opracowywania, wdrażania i certyfikacji SZJ
przedstawiono na tys . l.
6.
Korzyści wynikające
z
wdrożenia
Systemu Zapewnienia Jalw:ici
Certyfikaty zgodności SZJ z wymaganiami Nom1 Międzym.rodowych ISO serii
9000 postrzegane są jako jedne z ważniejszych elementów walki z konkurencją.
Wdrożenie i realizacja SZJ wg ISO serii 9000 prowadzi do:
• poprawy efektów ekonomi cznych firmy,
• lepszego zarządzania finną,
• zwiększenia klarowno ści co do odpowiedzialności na poszczególnych poziomach
zarządzania jakością,
• lepszej obsługi klienta,
• postępu w osiągni ęciu TQM (Totalne
Zarządzanie
poprzez
Jako~ić).
79
Analiza funkcjonującego systemu
w kontekście wymagań norm ISO
Dyrekcja
firmy
Dyrekcja
firmy
Powołanie zespołów
autorskich
do opracowania systemu
Wybór modelu Systemu
Zapewnienia Jakości
Sukcesywne opracowywanie
dokumentów
Dyrekcja
firmy
Zespoły
autorskie
Dyrekcja firmy
Zespoły
autorskie
ł T
Wdrażanie Systemu
Zapewnienia Jakości
ednostki organizacyjne
firmy
Zespól
auditorów
__ za_kł_adowych _
Dyrekcja
firmy
80
Jednostka
certyfikująca
Opracowanie i wykonanie'·
korekcyjnych
,_,.
działań
Jednostka
certy fi kująca
Rekomendacja do zatwierdzeni~
SZJ
r
l
:·
Jed nostka
..
certyfikująca
Jednostka
Wydani(! certyfikatu
ce11yfikująca
Jednostka
..
certyfikująca
N
T
Działania korygujące
(doskonalenie SZJ)
Czy
działania korygujące
oczekiwan
rezultat
osły
L __ _ _ _ _ _ _ _ ___J
~--fi
Rys.
Utrata certyfikatu
l. Alg01ytm procesu opracowywania
Zapewnienia Jakości
J
wdrażania
N
1
certyfikacji
Systemu
81
Jako przykład korzyści wynikających z wdrożenia SZJ w 1994 roku w WSK
,, PZL-Rzeszów" jest kształtowanie się, przed i po j ego wprowadzeniu, wybranych
wskaźników
ekonomicznych (rys. 2) [7).
c:::::::l!Sprzedaż
Oli!!I3 Straty
-+-Wskaźnik
1992
1993
1994
1995
strat, %
1997
1996
Roi' rozliczeniowy
Rys. 2. Kształtowanie się strat zewnętrznych i wewnętrznych w stosunku do sprzedaży
(liniami przerywanymi zaznaczono przewidywaną dynamikę zmian)
5. Literatura
[l] Patejuk A.: System odbioru produkcji specjalnej w odlewnictwi e. Solidication o f
metai s and alloys. 26. ( 1996), 62-68.
[2] Zasady przebiegu produkcji i odbioru
ilościowo jakościowego
lnstmkcja 41 N 96
(projekt) 1996.
[3] K.rólas L.: Metodyka opracowama i wdrożenia Systemu Zapewnienia Jakości .
Solidication ofmetals and alloys. 26. (1996), 15-25.
[4]
?odstawowe
zagadnjenia
Ce1tyfikacji
i
Zapewnienia
Jako ści
(materiały
szkoleniowe). Wyd . BWSN-MON . 1997.
[5] Król W.: Zapewnienie jakości w świetle wymaga1'1 międzynarodowych nonn ISO
9000. (mateliały szkoleniowe) 1995 .
[6] Ożóg A. : Konsulting, Audity jakości ,
Rzeczoznawstwo.
Kursokonferencja
"Wdrażani e Systemów Zapewnienia Jakości ". Międzybrodzie Żywiecki e (1995) .
[7] Brudniak S. : Proces wdrażania i ce1tyfikacji Systemu Zapewnienia Jako śc i .
Solidication o f metais and alłoys . 26. ( 1996 ), 35-41.