Pozorna hipodoncja Apparent hypodontia

Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
Apparent hypodontia
Pozorna hipodoncja
Barbara Biedziak1 A B D
Joanna Jaskuła2 E F
E F
Wkład autorów
A – Plan badań
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Redagowanie pracy
F – Wyszukiwanie piśmiennictwa
Authors’ Contribution
A – Study design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
Department of Orthodontics Medical University of Poznań
Orthodontic Specialist Practice, Poznań
2
Private Dental Practice, Poznań
1
Klinika Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Specjalistyczna Praktyka Ortodontyczna, Poznań
2
Indywidualna Praktyka Dentystyczna, Poznań
1
Streszczenie
Abstract
Agenezja zębów należy do najczęstszych wad rozwojowych
uzębienia. Wyłączając trzecie zęby trzonowe częstość występowania agenezji w uzębieniu stałym wynosi od 1 do 10%.
Najczęściej w tej grupie niewykształceniu ulegają drugie dolne zęby przedtrzonowe. Częstość występowania wrodzonego
braku tych zębów ocenia się od 2,2 do 4,1% Etiologia agenezji
zębów nie jest dokładnie poznana, ale za jedną z głównych jej
przyczyn uznaje się czynniki genetyczne. Wyniki badań molekularnych wskazują, że mutacje genów MSX1 i PAX9 mogą
wywoływać, obok hipodoncji, także zatrzymanie rozwoju zawiązków zębowych na etapie pączka. Cel: Celem pracy była
ocena zaburzeń czasu tworzenia zawiązków drugich zębów
przedtrzonowych.
Materiał i metody: Przeprowadzono ocenę radiologiczną
zdjęć pantomograficznych, wykonanych w różnych fazach
rozwoju uzębienia, u rodzeństwa z rozpoznaniem hipodoncji
drugich zębów przedtrzonowych. Wyniki: W przedstawio-
Tooth agenesis is the most common disturbance of tooth
development. Excluding third molars, the frequency of tooth
agenesis occurrence in permanent dentition is reported as 1 to
10%. Lower second premolars are the most commonly congenitally absent teeth in this group. The incidence of congenital absence of these teeth is estimated around 2,2 to 4,1%. The
etiology of tooth agenesis is not thoroughly known, however
a considerable amount of evidence suggests genetic basis. The
results of molecular researches indicate, that the mutations of
MSX1 and PAX9 genes might cause, apart from hypodontia,
the suppression of tooth germs development at the stage of
bud. Aim of study: The aim of this study was to evaluate the
disturbances at the time of the second premolars germs formation. Methods and materials: Evaluation of panoramic radiographs taken at different stages of dental development was
performed in siblings with diagnosed hypodontia of second
premolars.
Adres do korespondencji:
Correspondence address:
60-552 Poznań, ul. Szamarzewskiego 44/1
tel.: +48 618436268
e-mail: [email protected]
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
40
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
nych przypadkach opóźnienie w tworzeniu zawiązka drugiego górnego zęba przedtrzonowego wynosiło: 6 lat 6 miesięcy u dziewczynki i 7 lat i 6 miesięcy u chłopca. Opóźnione
formowanie przedtrzonowców współistniało z hipodoncją
i dotylnym przechyleniem ich odpowiedników. Wnioski:
Opóźnienie formowania drugich górnych zębów przedtrzonowych może wynosić ponad 7 lat. Istnieje konieczność kontroli
radiologicznej późnych etapów rozwoju uzębienia dla potwierdzenia diagnozy hipodoncji. Diagnozowanie hipodoncji
zębów przedtrzonowych na podstawie analizy obrazu radiologicznego wykonanego u pacjenta w wieku 6 lat może być
przyczyną pomyłki diagnostycznej agenezji zębów. To z kolei
powodować może błędne planowanie i przebieg leczenia ortodontycznego. Wystąpienie opóźnienia formowania zębów
przedtrzonowych wraz z hipodoncją tych zębów u osób spokrewnionych potwierdza wpływ czynników genetycznych na
powstawanie hipodoncji i opóźnienie procesu odontogenezy.
(Forum Ortod. 2009; 5: 40-7)
Nadesłano: 28.04.2009
Przyjęto do druku: 5.06.2009
Słowa kluczowe:
drugi ząb przedtrzonowy
hipodoncja
rozwój zęba
Results: In the presented cases the delay in the development of the second upper premolar was 6 years and 6 months
in a girl and 7 years and 6 months in a boy. Delayed formation of premolars coexisted with hypodontia and distoangular
position of its counterparts. Conclusions: Delayed formation
of upper second premolars can last over 7 years. There is a
need to perform the follow-up radiographic control in the late
stages of dental development to confirm diagnosis of hypodontia. Diagnosing premolar hypodontia based on the radiographic analysis in a 6 year-old-child can lead to the diagnostic
mistake of tooth agenesis. It might further result in improper
treatment plan and orthodontic treatment. The occurrence of
delayed premolar germs formation along with hypodontia of
these teeth in patient’s relatives confirms the influence of genetic factors on the occurrence of hypodontia and delayed odontogenesis. (Forum Ortod. 2009; 5: 40-7)
Received: 28.04.2009
Accepted: 5.06.2009
Key words:
hypodontia
second premolar
tooth development
Wstęp
Introduction
Agenezja zębów należy do najczęstszych wad rozwojowych
uzębienia. Najsilniej objęte są tą anomalią trzecie zęby trzonowe, dla których współczynnik częstości występowania hipodoncji wynosi 20,7% (1). Natomiast wrodzony brak drugich zębów
trzonowych spotyka się tylko u 2 na 6000 pacjentów co stanowi
0,03% (2). Wyłączając trzecie zęby trzonowe częstość występowania agenezji w uzębieniu stałym wynosi od 1 do 10% (3).
Najczęściej w tej grupie niewykształceniu ulegają drugie dolne
zęby przedtrzonowe. Częstość występowania wrodzonego braku
tych zębów ocenia się od 2,2 do 4,1% (4,5).
Etiologia agenezji zębów nie jest dokładnie poznana, ale za
jedną z głównych jej przyczyn uznaje się czynniki genetyczne
(3,6,7,8). Badania przebiegu odontogenezy wykonane na mysich
embrionach wykazały, że rozwój zębów, ich liczba, kształt oraz
lokalizacja są precyzyjnie kontrolowane przez produkty białkowe ponad 200 genów. Są to geny kodujące aktualne sygnały jak
i ich receptory, mediatory sygnalizacji w cytoplaźmie oraz czynniki regulujące ekspresję genu w jądrze komórkowym. Wiele
z tych genów bierze także udział w rozwoju innych struktur. Stąd
wady zębowe mogą współistnieć z nieprawidłowościami innych
narządów (9,10,11). Wyniki badań molekularnych wskazują,
że mutacje genów MSX1 (msh homeo box homolog 1) i PAX9
(paired box gene 9) mogą wywoływać, obok hipodoncji, także
zatrzymanie rozwoju zawiązków zębowych na etapie pączka.
W tym stadium odontogenezy geny te regulują ekspresję genu
BMP4 (bone morphogenetic protein 4), którego produkty biał-
Teeth agenesis is the most common disturbance of teeth
developmental. The incidence of third molars agenesis is the
most common and accounts for 20,7% (1). Congenital lack
of second molars can only be found in 2 of 6,000 orthodontic patients, which accounts for 0.03% (2). Excluding the
third molars, the frequency of tooth agenesis occurrence in
permanent dentition is reported as 1 to 10% (3). Lower second premolars are the most commonly congenitally absent
teeth in this group. The incidence of congenital absence of
these teeth is estimated around 2,2 to 4,1% (4,5).
The etiology of tooth agenesis is not thoroughly known,
however a considerable amount of evidence suggests genetic
basis. (3,6,7,8). The studies on odontogenesis performed on
mice embryos indicated that dental development, number,
shape and localization of teeth are precisely controlled by
protein products of over 200 genes. They include genes that
code the actual signals and its receptors, cytoplasm signalization mediators and factors that control gene expression in
the nucleus. These numerous genes also take part in the development of other structures. Therefore, the dental anomalies can coexist with disturbances in other organs (9,10,11).
The results of molecular studies indicate that MSX1 (msh
homeo box homolog 1) and PAX9 (paired box gene) gene
mutation may cause, despite hypodontia, the supression
of tooth germs development on the stage of buds. On this
stage of odontogenesis these genes control the BMP4 gene
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
41
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
kowe biorą udział w wykształceniu centrum sygnalizacyjnego
(enamel knot) odpowiedzialnego za uruchomienie następnego
etapu rozwoju zawiązka zębowego (12).
Podejrzenie braku zawiązków zębów stałych mogą sugerować: opóźnienie i zmiana kolejności wyrzynania zębów, występowanie szerokich rozstępów pomiędzy zębami stałymi, brak
wypukłości wyrostka zębodołowego w miejscu, w którym powinno nastąpić wyrzynanie oraz przetrwanie zębów mlecznych.
Diagnoza kliniczna wymaga zawsze potwierdzenia za pomocą
badania rentgenowskiego, najlepiej pantomograficznego, które
pozwala wykluczyć ewentualne zatrzymanie zębów lub zmianę
ich położenia i jest rozstrzygające dla ostatecznego rozpoznania.
W końcowym okresie uzębienia mlecznego, około 5-6 roku życia, prawidłowo obserwuje się dwadzieścia osiem zawiązków
zębów stałych w różnych fazach rozwoju w wyrostku zębodołowym. W tym okresie nie można jedynie potwierdzić obecności
trzecich zębów trzonowych, których mineralizacja rozpoczyna
się około 9 roku życia.
Drugie zęby przedtrzonowe wykazują dużą zmienność rozwojową (13). Poza agenezją, przedtrzonowce bardzo często ulegają
zatrzymaniu. Stanowią około 24 % wszystkich zębów zatrzymanych, wyłączając trzecie zęby trzonowe (14). Zawiązki drugich
dolnych zębów przedtrzonowych często nachylają się dystalnie,
niekiedy uszkadzając strukturę pierwszego trzonowca. Zmiana
pozycji zawiązków tych zębów może być powiązana z agenezją
ich odpowiedników po przeciwnej stronie żuchwy (15,16). Ponadto proces formowania drugich zębów przedtrzonowych może
przebiegać ze znacznym opóźnieniem (17,18,19,20). W warunkach prawidłowych tworzenie zawiązków zębów przedtrzonowych przypada na okres od 24 do 30 tygodnia życia płodowego.
Formowanie tkanek twardych pierwszych przedtrzonowców
rozpoczyna się między 1 a 2 rokiem życia natomiast drugich
przedtrzonowców między 2-3 rokiem życia. Długofalowe badania Ravn i Neilsen wykazały, że tworzenie tych zębów zazwyczaj rozpoczyna się między 3 a 3,5 rokiem życia (21). Z tego
powodu hipodoncja drugich przedtrzonowców nie powinna być
nigdy diagnozowana przed 6 rokiem życia pacjenta. Opóźnione
formowanie pojedynczych zębów jest rozpoznawane u około
5-9% pacjentów, z równą frekwencją u dziewcząt i u chłopców.
Częściej natomiast występuje w górnym łuku niż w dolnym
(18,22).
Cel pracy
Celem pracy była ocena zaburzeń czasu tworzenia zawiązków drugich zębów przedtrzonowych na podstawie analizy
radiologicznej zdjęć pantomograficznych wykonanych w różnych fazach rozwoju uzębienia u rodzeństwa z rozpoznaniem
hipodoncji drugich zębów przedtrzonowych.
Materiał
Materiał stanowiło rodzeństwo. Przypadek 1 dotyczy
pacjenta Ł.J. ogólnie zdrowego, u którego w wieku 11 lat
expression (bone morphogenetic protein 4), whose protein
products take part in the development of signalizing center
(enamel knot) responsible for the initiation of the next level
of tooth development (12).
The absence of germs of permanent teeth can be indicated
by: delayed and disturbed sequence of teeth emergence, the
occurrence of wide spaces between permanent teeth, the lack
of convexity of alveolar process in the area of the expected
eruption and persistent deciduous teeth. Clinical diagnosis
always requires confirmation based upon the radiographic
examination, especially panoramic radiograph, which enables the exclusion of the possible teeth impaction or the
change of their position and are crucial for the final diagnosis. In late deciduous dentition, around 5-6 years of age,
twenty eight germs of permanent teeth in different developmental stages should be observed in the alveolar process. It
is assumed, that at this stage it is not possible to diagnose the
presence of third molars only, for which initial mineralization starts at 9 years of age.
The second premolars exert a high developmental variability (13). Apart from agenesis, premolars are often impacted. They account for 24% of all impacted teeth, excluding third molars (14). The germs of lower second premolars
can be distally inclined, sometimes damaging the structure
of first molars. The change in the position of their germs
can be connected with the agenesis of the contralateral lower
premolars (15, 16). Moreover, the process of formation of
second premolars can be significantly delayed (17, 18, 19,
20). Normally, the formation of germs of second premolars
starts around 24 and 30 month of fetal life. Formation of
hard tissues of first premolars starts around 1 and 2 year of
age, whereas of second premolars between 2 and 3 years
of age. Long-term observation by Ravn and Neilsen indicated that the formation of these teeth usually starts around
3 and 3,5 years of age (21). Therefore the hypodontia of
second premolars should never be diagnosed before the
age of 6. Delayed formation of single tooth is diagnosed in
about 5-9% of patients, with equal frequency in females and
males. However, it is more often observed in the upper than
in the lower arch (18, 22).
Aim of study
The aim of this study was the evaluation of the disturbances at the time of formation of germs of second premolars based on the analysis of panoramic radiographs taken at
different stages of dental development in siblings with diagnosed hypodontia of second premolars.
Material
The material was siblings. Case 1: A boy Ł.J. at the age
of 11 years and 5 months, generally healthy, was diagnosed
with congenital absence of teeth 25 and 35 upon clinical and
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
42
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
Rycina 1. Zdjecie pantomograficzne pacjenta Ł.J w wieku 11 lat i 5 miesięcy.
Figure 1. Panoramic radiograph of patient Ł.J aged 11 years 5 months.
Rycina 2. Zdjecie pantomograficzne pacjenta Ł.J w wieku 13 lat i 6 miesięcy.
Figure 2. Panoramic radiograph of patient Ł.J aged 13 years 6 months.
Rycina 3. Zdjecie pantomograficzne pacjenta Ł.J w wieku 16 lat.
Figure 3. Panoramic radiograph of patient Ł.J aged 16 years.
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
43
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
Rycina 4. Zdjecie pantomograficzne pacjenta Ł.H w wieku 8 lat i 6 miesięcy.
Figure 4. Panoramic radiograph of patient Ł.H aged 8 years 6 months.
Rycina 5. Zdjecie pantomograficzne pacjenta Ł.H w wieku 12 lat i 6 miesięcy.
Figure 5. Panoramic radiograph of patient Ł.H aged 12 years 6 months.
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
44
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
i 5 miesięcy rozpoznano na podstawie badania klinicznego
i radiologicznego, wrodzony brak zębów 25 i 35 (Ryc.1).
Wykonane po upływie 25 miesięcy kolejne zdjęcie pantomograficzne wykazało wczesny etap mineralizacji korony
zęba 25 (Ryc.2). W wieku 16 lat na podstawie kolejnego
obrazu radiologicznego obserwowano fazę kończącą kształtowanie korony zęba 25 ( Ryc.3). Równocześnie pozostałe
drugie zęby przedtrzonowe (15 i 45) miały ukończone formowanie korzeni. Opóźnienie w rozwoju tkanek zęba 25
wynosiło ponad 7 lat i występowało z hipodoncją zęba 35.
Przypadek 2 dotyczy pacjentki Ł.H. ogólnie zdrowej,
u której analiza zdjęcia pantomograficznego wykonanego
w wieku 8 lat i 6 miesięcy wykazała wrodzony brak zawiązków drugich górnych zębów przedtrzonowych (Ryc.4).
Przeprowadzone po 48 miesiącach powtórne badanie radiologiczne uzębienia ujawniło tworzenie zawiązka zęba 25
(Ryc.5). Etap rozwoju drugiego lewego górnego zęba przedtrzonowego odpowiadał początkowej fazie mineralizacji
korony. Po stronie przeciwnej w szczęce nie obserwowano
obecności zawiązka zęba 15. Po utracie drugich górnych
zębów trzonowych mlecznych przestrzenie spontanicznie
zamknęły się na skutek mezjalngo przesunięcia pierwszych
stałych zębów trzonowych. Równocześnie w żuchwie, po
stronie pozornej hipodoncji, zawiązek zęba 35 przechylał
się dystalnie, a kąt nachylenia jego długiej osi do płaszczyzny żuchwy wynosił 35o. Natomiast ząb 45 ulegał nachyleniu w kierunku doprzednim.
Dyskusja
W przedstawionych przypadkach opóźnienie w tworzeniu
zawiązka drugiego górnego przedtrzonowca wynosiło 6 lat 6
miesięcy u dziewczynki i 7 lat i 6 miesięcy u chłopca. Cunat
i Collord opisali przypadki późnego rozwoju zębów przedtrzonowych w żuchwie (23). U chłopca w wieku 10 lat i 1
miesiąca na podstawie analizy zdjęcia pantomograficznego
rozpoznano hipodoncję drugiego dolnego przedtrzonowca.
Wykonane 17 miesięcy później kolejne badanie radiologiczne uzębienia wykazało rozpoczęcie procesu mineralizacji
korony tego zęba. Alexander-Abt przedstawił przypadek
dziewczynki, u której opóźnienie w formowaniu dolnego
drugiego zęba przedtrzonowego wynosiło 7 lat (24). Dopiero
zdjęcie pantomograficzne wykonane u pacjentki w wieku 13
lat potwierdziło obecność zęba 45.
Obserwowane przez autorów przypadki wieloletniego
opóźnienia w tworzeniu drugich zębów przedtrzonowych
wskazują na konieczność ostrożnego stawiania diagnozy
hipodoncji drugich zębów przedtrzonowych szczególnie
u dzieci. Wnikliwej analizie powinny być poddane przypadki, w których hipodoncja zębów przedtrzonowych współistnieje ze zmianą pozycji jednoimiennych zawiązków.
W warunkach prawidłowych tworzenie zawiązków zębów
przedtrzonowych przypada na okres od 24 -30 tygodnia płodowego. Formowanie tkanek twardych pierwszych przed-
radiological examination (Ryc.1). A follow-up panoramic
radiograph taken 25 months later demonstrated early stages of the crown mineralization of the tooth 25 (Ryc.2). At
the age of 16, based on another panoramic radiograph, the
end of mineralization of the crown of the tooth 25 was observed (Ryc.3). At that time other second premolars (15
and 45) had their root formation finished. The delay in the
development of hard tissues of tooth 25 exceeded 7 years
and coexisted with hypodontia of tooth 35.
Case 2: A girl Ł.H. at the age of 8 years and 6 months,
generally healthy, was diagnosed with congenital absence
of upper second premolars based on a panoramic radiograph (Ryc.4). A follow-up panoramic radiograph taken
after 48 months displayed the formation of the germ of the
tooth 25 (Ryc.5). The developmental stage of the crown of
the tooth 25 was at the early stage of crown mineralization.
The germ of the other upper premolar was not observed.
After exfoliation of second deciduous molars the spaces
were spontaneously closed due to the mesial shift of the
upper first permanent molars. At the same time, the germ
of the tooth 35 in the mandible on the side of apparent
hypodontia was distally inclined, with the angle between
its long axis and the lower border of the mandible of 35º.
Tooth 45 was mesially inclined.
Discussion
The described cases presented the delay in the formation
of the germs of the second upper premolars of 6 years and
6 months in a girl and 7 years and 6 months in a boy. Cunat
and Collord described cases of delayed development of second lower premolars (23). Male patient at the age of 10 years
and 1 month was diagnosed with hypodontia of lower second
premolar on the basis of the panoramic radiograph. Followup panoramic radiograph taken 17 months later demonstrated
the onset of crown mineralization of this tooth. Alexander-Abt
presented the case of a female patient in whom the delay in
the formation of lower second premolar was 7 years (24). The
panoramic radiograph taken at the age of 13 confirmed the
presence of tooth 45.
The delay in the formation of second premolars observed
by the authors, indicates that the diagnosis of hypodontia of
second premolars should be made cautiously, especially in
children. Cases of premolar hypodontia accompanied by the
change of the position of their counterparts should be thoroughly analyzed. Normally, the formation of the hard tissues
of premolars occurs between 24-30 weeks of fetal life. Formation of hard tissues of first premolars starts between 1 and 2
year, whereas of the second premolars between 2-3 years of
age. However, the second premolars exert a high developmental variability. Wisth et al. suggested diagnosing hipodontia
after the age of 9 years, and Aasheim and Ogaard even after
the age of 12 years (25,26). The presented cases confirm that
diagnosis of hypodontia of the second premolars made on the
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
45
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
trzonowców rozpoczyna się między 1 a 2 rokiem życia natomiast drugich przedtrzonowców między 2-3 rokiem życia.
Zęby te wykazują jednak dużą zmienność rozwojową. Wisth
i wsp. zalecali diagnozowanie hipodoncji dopiero po 9 r.ż.,
a Aasheim i Ogaard nawet po 12 roku życia (25,26). Przedstawione przypadki potwierdzają, że diagnozowanie hipodoncji zębów przedtrzonowych na podstawie analizy obrazu
radiologicznego wykonanego u pacjenta przed 12 rokiem
życia może być przyczyną pomyłki diagnostycznej agenezji zębów. To z kolei powodować może błędne planowanie
i przebieg leczenia ortodontycznego, szczególnie w przypadku planowanego zamknięcia luki po wcześniejszej ekstrakcji
mlecznego trzonowca.
Wnioski:
Opóźnienie formowania drugich górnych zębów przedtrzonowych może wynosić ponad 7 lat.
Istnieje konieczność kontroli radiologicznej późnych etapów rozwoju uzębienia dla potwierdzenia diagnozy hipodoncji.
Wystąpienie opóźnienia formowania zębów przedtrzonowych wraz z hipodoncją tych zębów u osób spokrewnionych
potwierdza wpływ czynników genetycznych na powstawanie
hipodoncji i opóźnienie procesu odontogenezy.
basis of the panoramic radiograph taken before 12 years of age
can be a cause of diagnostic mistake of teeth agenesis. It might
further result in improper treatment plan and orthodontic treatment, especially concerning the space closure after premature
extraction of deciduous molars.
Conclusions:
1.Delayed formation of upper second premolars can last over
7 years.
2.There is a need to perform the follow-up radiographic control in the late stages of dental development for confirmation of hypodontia.
3.The occurrence of delayed formation of second premolars
along with hypodontia of these teeth in relatives of patients
might confirm the influence of genetic factors on the occurrence of hypodontia and delayed odontogenesis.
Piśmiennictwo:
References:
1. Lynham A. Panoramic radiographic survey of hypodontia in Australian Defense Force recruits. Aust Dent J 1990; 35: 19-22
2. Rose JS. A survey of congenitally missing teeth, excluding third molars, in 6000 orthodontic patients. Dent Pract Dent Res 1966; 17: 107-13
3. Vastardis H. The genetics of human tooth agenesis: new discoveries for understanding dental anomalies. Am J Orthod Dentofac Orthop 2000;
117: 650-6
4. Dermaut LR, Goeffers KR, De Smit AA. Prevalence of tooth agenesis correlated with jaw relationship and dental crowding. Am J Orthod
1986; 90: 204-10
5. Rolling S. Hypodontia of permanent teeth in Danish schoolchildren. Scand J Dent Res 1980; 88: 365-9
6. Thesleff I. Two genes for missing teeth. Nat Genet 1996; 13; 379-80
7. Ogawa T, Kapadia H, Wang B, D’Souza RN. Studies on PAX9-MSX1 protein interactions. Arch Oral Biol 2005; 50: 141-5
8. Mostowska A, Trzeciak WH. Molekularne podłoże wrodzonego braku zawiązków zębów stałych – na podstawie piśmiennictwa. Czas Stomat
2006; LIX: 110-7
9. Satokata I, Maas R. Msx1 deficient mice exhibit cleft palate and abnormalites of craniofacial and tooth development. Nat Genet 1994; 6:
348-56
10.Sharpe PT. Homeobox genes and orofacial development. Connect Tissue Res 1995; 32: 1-4
11.Lammi L, Arte S, Somer M, Jarvinen H, Lahermo P, Theselff I, Pirinen S, Nieminen P. Mutations in AXIN2 cause familian tooth agenesis
and predispose to colorectal cancer. Am J Hum Genet 2004; 74: 1043-50
12.Neubuser A, Peters H, Balling R, Martin GR. Antagonistic interactions between FGF and BMP signalic pathways: a mechanism for positioning the sites of tooth formation. Cell 1997; 90: 247-55
13.Garib DG, Zanella NLM, Peck S. Associated dental anomalies: case report. J Appl Oral Sci 2005; 13: 431-6
14.Collett AR. Conservative management of lower second premolar impaction. Aust Dent J 2000; 45: 279-81
15.Matteson SR, Kantor ML, Proffit WR. Extreme distal migration of the mandibular second bicuspid. A variant of eruption. Angle Orthod 1982; 52: 11-8
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
46
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 2 2009
Volume 5 no 2 2009
16.Shalish M, Peck S, Wasserstein A, Peck L. Malposition of unerupted mandibular second premolar associated with agenesis of its antimere.
Am J Orthod Dentofac Orthop 2002; 121: 53-6
17.Uner O, Yucel-Eroglu E, Karaca I. Delayed calcification and congenitally missing teeth. Case report. Aust Dent J 1994; 39: 168-71
18.Silva Filho OG, Lauris R, Ferrari FM, Ozawa TO. Delayed development of a maxillary left second premolar. J Clin Orthod 2002; 291-5
19.Suri L, Gagari E, Vastardis H. Delayed tooth eruption: Pathogenesis, diagnosis, and treatment. A literature review. Am J Orthod Dentofac
Orthop 2004; 126: 432-45
20.Kokich VG, Kokich VO. Congenitally missing mandibular second premolars: Clinical options. Am J Orthod Dentofac Orthop 2006; 130:
437-44
21.Ravn JJ, Neilsen HG. A longitudinal radiographic study of the mineralisation of second premolars. Scand J Dent Res 1977; 85: 232-6
22.Coupland MA. Apparent hypodontia. Br Dent J 1982; 152; 388
23.Cunat JJ, Collord J. Late developing premolars: a report of two cases. J Am Dent Assoc 1973; 87: 183-5
24.Alexander-Abt J. Apparent hypodontia: a case misdiagnosis. Am J Orthod Dentofac Orthop 1999; 116: 321-3
25.Wisth PJ, Thunold K, Böe OE. Frequency of hypodontia in relation to tooth size and dental arch width. Acta Odont Scand 1974; 32: 201-6
26.Aasheim B, Ogaard B. Hypodontia in 9-year-old Norwegians related to Reed of orthodontic treatmet. Scand J Dent Res 1993; 101: 257-60
Forum
Orthodontic
Ortodontyczneforum
47