FULL TEXT

MAŁGORZATA WOJTATOWICZ
MAŁGORZATA WOJTATOWICZ
ZSS nr 98, Warszawa
WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ
W SZKOLE SPECJALNEJ
CZĘŚĆ V. PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE NOTEBOOKA
W PRACY Z DZIEĆMI – WYBRANE PRZYKŁADY
Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną na każdym etapie edukacyjnym chętnie dobierają podpisy do ilustracji. W gimnazjum w klasie II można tę
gotowość wykorzystać np. na lekcji geografii, przygotowując dla uczniów dobieranie podpisów do flag państw Europy. Młodzież uczy się położenia państw na
mapie i poznaje ich flagi (fot. 1). Do przygotowania ćwiczenia pobrałam kontur
Europy z zasobów Galerii, który uzyskałam wpisując w oknie Wpisz wyszukiwane
terminy tutaj słowo: Europa. Poza konturem Europy w zasobach Galerii pojawiły
się m.in. flagi państw, które przeciągnęłam do okna roboczego Notebooka, odpowiednio je zmniejszając przez ciągnięcie za prawy dolny róg i wstawiając we właściwych miejscach na mapie Europy. Następnie pod mapą wpisywałam kolejne
nazwy państw, odpowiednio je formatując – zmieniając wielkość i krój czcionki.
Każdą nazwę państwa sklonowałam, rozwijając trójkąt w prawym górnym rogu
nazwy. Jedną nazwę przesunęłam na odpowiednią flagę i ukryłam ją, rozwijając
ponownie trójkąt w prawym górnym rogu i ustawiając kolejność: Przenieś na tył.
To samo zrobiłam z każdą z 12 nazw państw, których flagi znalazły się na mapie.
Należy pamiętać, że nazwa państwa, którą przenosiłam na tył, znalazła się nie
tylko pod flagą, ale także pod mapą. Na końcu trzeba więc było zaznaczyć całą
mapę i przenieść ją na tył. Pod flagami pozostały nazwy państw, które uprzednio klonowałam. Nad mapą napisałam polecenie dla uczniów. Na lekcji
uczniowie otrzymali zadanie umieszczenia pod każdą flagą nazwy odpowiedniego państwa. Po zakończeniu
pracy uczniów przesunęłam flagi i pokazałam poprawne odpowiedzi, które
uczniowie mogli porównać ze swoimi.
To zadanie pomaga uczniom w ćwiczeniu położenia państw i znajomości
ich flag. Jest zarówno ćwiczeniem, jak
i zabawą. Uczniowie, którzy nie pracują bezpośrednio przy tablicy, mogą
kontrolować pracę kolegów i weryfikować własne umiejętności.
Często używane jest, oprócz zwykłeFot. 1. Położenie wybranych państw Europy – dobieranie nazw do flag
go klonowania, klonowanie nieskończo132
SZKO£A SPECJALNA 2/2013
WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ W SZKOLE SPECJALNEJ. CZ. V
ne. Polega ono na tym, że uczeń ma możliwość wielokrotnie kopiować ten sam napis
czy obrazek i przenosić go w dowolne miejsce. Oczywiście takie zadanie musi być
poprzedzone pracą nauczyciela z uczniem. Posłużę się przykładem – ćwiczeniem
dla szkoły podstawowej Eurocenty (fot. 2, 3). Przeniosłam z Galerii (znów w oknie
wyszukiwania wpisałam słowo: Europa) monety euro i eurocenty. Wstawiłam ramkę, do której uczniowie mieli włożyć monety. Wpisałam polecenie z zaznaczeniem,
że każdą monetę można przenieść kilka razy. Zadaniem uczniów na lekcji było „rozmienienie” monety, która znajdowała się pod ramką. Różne warianty odpowiedzi
różnych uczniów można zapisywać na tablicy lub dać uczniom polecenie samodzielnego wpisywania odpowiedzi do zeszytu uczniowskiego. Jest to zadnie typowo
matematyczne, ćwiczące znajomość pieniędzy. Oczywiście w szkole specjalnej na
pierwszym miejscu stawia się umiejętność posługiwania się polskimi pieniędzmi.
Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby je wstawić do naszej prezentacji z Internetu. Tę
czynność wykonuje się według znanego schematu: Ctrl+C, Ctrl+V.
Fot. 2 i 3. Ćwiczenie umiejętności „rozmieniania” pieniędzy jako przykład klonowania
nieskończonego
Kolejnym ciekawym przykładem wykorzystania możliwości notatnika jest
zasłanianie podpisów pod ilustracjami kolorem tła i umieszczanie tych podpisów pod znakami zapytania. Jeśli uczeń odpowie na pytanie, co znajduje się na
ilustracji, może po prostu zetrzeć gumką znak zapytania, pod którym ukrywa
się poprawna odpowiedź. To ćwiczenie stwarza uczniowi możliwość natychmiastowej weryfikacji swojej odpowiedzi. Posłużę się przykładem zadania dla
I klasy i powtarzanego w III klasie gimnazjum na lekcji geografii. Przygotowując
zadanie dla uczniów, najpierw wstawiłam kolorowe tło (klikałam na pustym
obszarze roboczym prawy klawisz myszy i zaznaczyłam Ustaw tło). Następnie
z Galerii przeciągnęłam kontury kontynentów, zablokowałam każdy z nich na
miejscu przez rozwinięcie i wybranie opcji blokowanie i podpisałam je, blokując
na miejscu także podpisy. Każdy podpis zamalowałam grubym piórem w kolorze tła i na tym miejscu wpisałam znak zapytania. Zadaniem ucznia na lekcji było
podpisanie każdego kontynentu lub tylko ustne podanie jego nazwy, a następnie
sprawdzenie – wytarcie gumką znaku zapytania (fot. 4).
SZKO£A SPECJALNA 2/2013
133
MAŁGORZATA WOJTATOWICZ
Fot. 4. Jaki to kontynent? Zetrzyj gąbką
pytajnik i sprawdź odpowiedź
Fot. 5. Dobieranie słów do definicji –
przykład wypełniania tabeli
Fot. 6. Umieszczanie nazw geograficznych
na mapie i podpisywanie map
134
Dość typowym ćwiczeniem dla
uczniów jest dobieranie w pary. Można przesuwać i układać odpowiadające
sobie słowa, słowa dobierać do obrazków lub, jak w przytoczonym przykładzie z lekcji geografii w klasie I gimnazjum, dobierać hasło do odpowiedniej
definicji. Prostą tabelę narysowałam
korzystając z przycisku Linie, następnie wypełniłam jej prawą stronę. Słowa
do przesunięcia umieściłam pod tabelą.
Zadaniem ucznia na lekcji było dobranie słowa do definicji (fot. 5).
Podobne możliwości Notebooka wykorzystałam w innym ćwiczeniu geograficznym dla klasy III gimnazjum. Na
lekcję powtórzeniową przygotowałam
dwie mapy pobrane z Galerii. Zadaniem
ucznia na lekcji było podpisanie przedstawionych na nich obszarów i przeciągnięcie podpisów z dołu strony na odpowiednie miejsca na mapach. Poprawność
wykonywanego ćwiczenia kontrolował
nauczyciel i wszyscy uczniowie, niepracujący bezpośrednio przy tablicy (fot. 6).
Ćwiczenie to przede wszystkim służy
utrwaleniu położenia omawianych na
lekcji obiektów geograficznych, ale także
pomaga w koncentracji uwagi i uczy dokładności wykonywanych poleceń, staranności pisania na tablicy interaktywnej,
co wielu uczniom sprawia trudność.
Jeśli chcemy, by uczeń szczególnie
zwrócił uwagę na konkretny punkt,
możemy posłużyć się piórem magicznym. Rysując w odpowiednim miejscu
koło, otrzymujemy obiekt podświetlony
–reszta naszej tablicy jest zaciemniona.
Jeśli tym samym Magic Pen narysujemy prostokąt, wybrany przez nas obiekt
zostanie powiększony (fot. 7, 8). Przesuwając zaznaczonym i powiększonym
obiektem możemy zobaczyć inne obszary podświetlone lub powiększone. Te
możliwości tablicy są szczególnie przydatne w pracy z dziećmi upośledzonySZKO£A SPECJALNA 2/2013
WYKORZYSTANIE TABLICY INTERAKTYWNEJ W SZKOLE SPECJALNEJ. CZ. V
mi, gdyż, jak wspomniałam w I części
niniejszej pracy, uczniowie ci mają duże
trudności w skupieniu uwagi dowolnej.
Dobrym ćwiczeniem dla uczniów
jest zamienianie tekstu pisanego na
druk. Uczniowie, którzy piszą niestarannie, nie będą mogli tego uczynić,
gdyż komputer nie rozpozna tekstu
napisanego niewyraźnie lub rozpozna
go niewłaściwie. Jest to, oprócz ćwiczenia starannego pisania, chwila wesołej
zabawy. Komputer potrafi bowiem
Fot. 7. Wyróżnienie obiektu przez poddzielić słowa tam, gdzie litery nie są
świetlenie magicznym piórem
ze sobą połączone i tworzyć zupełnie
inne słowa od tych, które uczeń napisał. Takie zadania można wykonywać
z uczniami już w pierwszym etapie
edukacji. Dotyczą one jednak tylko
uczniów, którzy już dość dobrze posługują się piórami dołączonymi do tablicy i potrafią pisać. Aby uczeń mógł
skorzystać z funkcji rozpoznawania
tekstu (czyli zamieniania pisma odręcznego na tekst drukowany), musi
Fot. 8. Drugi sposób wyróżnienia obiektu
napisać słowo lub kilka słów, a następprzez powiększenie magicznym piórem
nie zamknąć warstwę pisania (klikając na pasku narzędziowym strzałkę) i zaznaczyć napisany tekst. Już wówczas
uczeń może się przekonać, czy dobrze połączył litery w słowach. Jeśli nie – komputer podzieli słowo na tyle części, ile wykrył nieprawidłowości. Aby komputer rozpoznał słowa, uczeń musi rozwinąć prawy górny róg ramki i zaznaczyć
rozpoznanie. W ten sposób można także uczyć dziecko kształtnego odręcznego
rysowania figur geometrycznych i różnych kształtów. Należy jednak pamiętać
o tym, że każdą figurę trzeba rysować i rozpoznawać osobno. Komputer może
bowiem scalić figury – nawet dwie narysowane obok siebie figury mogą być
przez Smarta potraktowane razem i nierozpoznane. Rozpoznawanie przez program kształtów jest dla uczniów nie tylko nauką, ale i rozrywką. Cała klasa może
się na takiej lekcji wesoło bawić.
Znacznej precyzji wymaga też dokładne pisanie po śladzie lub w liniach.
W zasobach Galerii jest cały alfabet i wszystkie cyfry napisane w liniach, także
w formie pojedynczych punktów. Niestety, litery i ich połączenia nie zawsze
nadają się na lekcje w młodszych klasach ze względu na to, że nasz polski alfabet
wygląda nieco inaczej – różni się od tego, który znajduje się w zasobach Galerii.
Oto przykład litery ,,A” i różnych jej wersji w zasobach Galerii (fot. 9).
Na wielu lekcjach można stosować porządkowanie obrazków według określonej zasady. Przykładem może być przygotowane przeze mnie ćwiczenie dotyczące cyklu rozwojowego żaby, przeznaczone dla V klasy szkoły podstawoSZKO£A SPECJALNA 2/2013
135
MAŁGORZATA WOJTATOWICZ
wej. Po omówieniu rozwoju żaby uczniowie mieli za zadanie ułożyć obrazki
(przeciągnięte z Galerii) w cykl rozwojowy, połączyć je odpowiednimi strzałkami i podpisać każde stadium rozwojowe. Ćwiczenie to uczy nie tylko rozwoju
żaby, ale i dostrzegania różnic, porządkowania, logicznego myślenia, a więc sfer
szczególnie zaburzonych u dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. W nagrodę
za dobrze wykonaną pracę uczniowie mogli kliknąć jedną z trzech żab na dole
strony i odsłuchać jej głosu (fot. 10). Na kolejnym slajdzie układali puzzle (zdjęcie skopiowane z Internetu i jego kolejnych 6 fragmentów przechwyconych przyciskiem Przechwytywanie ekranu), odgadywali nazwę żaby, sprawdzali poprawność odpowiedzi, wycierając zamalowaną flamastrem nazwę (fot. 11). Na takiej
lekcji wszyscy uczniowie chcą podchodzić do tablicy i wszyscy chcą wykonywać
zadanie. Lekcja z tablicą interaktywną staje się dla dzieci nie tylko czasem nauki,
ale i przyjemnej rozrywki intelektualnej.
Fot. 9. Znajdujące się w zasobach Galerii „pomoce” do kreślenia litery „A”
Fot. 10. Interakcja – cykl rozwojowy żaby
Fot. 11. Lekcja o żabie w klasie V
136
SZKO£A SPECJALNA 2/2013