docczarny ląd oczami misjonarzy: oblicza misji chrześcijańskiej w
download 
Reklamacja Transkrypt
czarny ląd oczami misjonarzy: oblicza misji chrześcijańskiej w
Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni CZARNY LĄD OCZAMI MI SJONARZY: OBLICZA MISJI CHRZEŚC IJAŃSKIEJ W REJONIE AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ „Afrykanin jest zakorzeniony w religii1” STRESZCZENIE Autorki w swoim artykule, chciały ukazać w jaki sposób działania misyjne, na terenie Afryki poniżej Sahary, przekładają się na zmienienie sytuacji w całym regionie. Szczegółowo skoncentrowały się na kwestiach: charakterystyki regionu i jego potrzeb, charakterystyki misji chrześcijańskiej na tle innych i jej początkach, strukturze religijnej regionu, obszarach działania misjonarzy, charakterystyce polskiej misji w regionie, zagrożeniach dla działalności misjonarzy, pomocy Europejczykom dla misji chrześcijańskich, ocenie działań misjonarzy. Wszystkie powyżej wymienione aspekty miały pomóc w odpowiedzi na pytanie, czy misja chrześcijańska w tym regionie jest potrzebna, a co więcej ukazać czy jej działania odnoszą zamierzony skutek. Ponieważ możliwości regionu są ogromne, ale aby je wykorzystać należy poprawić jego status. Na co odpowiedź starały się znaleźć autorki w tym artykule. Słowa kluczowe: misje chrześcijańskie, Afryka Subsaharyjska, misjonarze w Afryce WSTĘP Afryka Subsaharyjska jak i cały kontynent afrykański jest regionem pełnym sprzeczności, w którym ogromne potrzeby, wielkie wyzwania i duże możliwości niezmiennie się ze sobą ścierają. Wynika to z wielu uwarunkowań, wśród nich z całą pewnością wyróżniają się te: ekonomiczne, polityczne, religijne i mentalne. Ponadto bardzo istotną rolę w podejściu do tego regionu stanowi fakt, że jest mu nieustająco potrzebna długoterminowa pomoc na wielu płaszczyznach, która przeniesie się na B. Szarewska, Stare i nowe religie w tropikalnej i południowej Afryce, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1972, s. 37. 1 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka uzdrowienie sposobu funkcjonowania państw Afryki Subsaharyjskiej i podniesie status życia jej mieszkańców. W odpowiedzi na jej potrzeby stają misjonarze z całego świata, docierając nawet do najbardziej potrzebujących miejsc, gdzie żadna inna pomoc nie dochodzi. SPECYFIKA REGIONU AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ - JAKO CELU DLA MISJI CHRZEŚCIJAŃSKICH Afryka jest kontynentem pełnym kontrastów, podzielonym w sposób naturalny na północ i południe, przez pustynię Saharę. Równocześnie ten podział funkcjonuje na płaszczyznach etnicznych, religijnych, kulturowych, gospodarczych i wielu innych. Autorki w swoim artykule skoncentrowały się na Afryce poniżej Sahary czyli regionie tzw. Afryki Subsaharyjskiej (na potrzeby artykułu nazwa ta będzie wymiennie stosowana z takimi jak: Afryka Południowa, Afryka Czarna), który skupia najwięcej krajów afrykańskich. Region ten obejmuje swoim zasięgiem 48 państw, są to w porządku alfabetycznym: − − − − − − − − − − − − − 2 Angola, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Kamerum, Wyspy Zielonego Przylądka, Republika Środkowej Afryki, Czad, Komory, Kongo (Brazaaville), Kongo (Kinshasa), Przylądek Dobrej Nadzieji, − − − − − − − − − − − − − − − − − − − Gwinea Równikowa, Erytrea, Etiopia, Gabon, Gambia, Ghana, Gwinea, GwineaBissau, Kenia, Lesotho, Liberia, Madagascar, Malawi, Mali, Mauretania, Mauritius, Mozambik, Namibia, Niger, − − − − − − − − − − − − − − − − Nigeria, Rwanda, Sao Tome e Principe, Senegal, Seszele, Sierra Leone, Somalia, RPA, Sudan, Swaziland, Tanzania, Togo, Uganda, Zair, Zambia, Zimbabwe. Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka Rys. 1. Mapa państw Afryki Subsaharyjskiej Źródło: http://sustainablewaterpumps.weebly.com/background.html Aby wskazać dlaczego zajęto się misjami w rejonie Afryki Subsaharyjskiej, w tym miejscu należy wyjaśnić różnicę pomiędzy Afryką Północną a Subsaharyjską. Mianowicie na terenie tej pierwszej mieszkają ludy europeidalne pochodzenia chamicko-semickiego, które posługują się językiem arabskim lub językami barberyjskimi z rodziny afroazjatyckich. Natomiast Afryka Południowa zwana Subsaharyjską to region zamieszkany w znacznej większości przez ludy negroidalne, które używają blisko 2000 języków z różnych rodzin. Większość z państw wchodzących w skład tego regionu który jest głębiej opisywany bo aż 342, są to państwa najsłabiej rozwinięte, oznacza to, że wykazują największe potrzeby z zakresu pomocy. Mimo iż posiadają ogromne możliwości ekonomiczne między innymi ze względu na: − bogate złoża surowców naturalnych, 2http://www.pah.org.pl/nasze-dzialania/218/180/leksykon_pojec_i_skrotow_zwiazanych_z_ tematyka_rozwojowa 3 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka − − klimat sprzyjający uprawom roślin, które cieszą się popytem na całym świecie, czy są atrakcyjnym celem podróży dla turystów. Ich sytuacja jest bardzo zła spowodowana z jednej strony tzw. czynnikami systemowymi tj.: − − − − − − − − − − konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, brak demokratycznych mechanizmów rządzenia, korupcja, nepotyzm, niekompetencja kadry menadżerskiej, co prowadzi do trwonienia środków publicznych oraz strategicznych rezerw żywności, biurokracja, tradycje kulturowe i kwestie mentalne3, przestępczość zorganizowana, terroryzm, ścieranie się różnych interesów państw zachodu, w tym postkolonialnych. Ponadto wpływ na ich położenie mają również oczywiste uwarunkowania tj.: − niekorzystny w kilku państwach klimat (susze, powodzie i inne klęski żywiołowe), − okresowo niskie zbiory, − plagi szarańczy, − lokalne skażenie środowiska, − pustynnienie4, − nieumiejętne rolnictwo. W odpowiedzi na te wszystkie niesprzyjające warunki stają misjonarze, zajmują się oni pomocą długoterminową. Ich zadaniem jest przede wszystkim stała zmiana stanu, który jest na danym terenie, a nie krótkoterminowa pomoc. Dostosowują oni swoje działania do potrzeb danego terytorium i w zależności od nich realizują zadania. Do głównych potrzeb tych państw zaliczyć można przede wszystkim: − − − − − − brak szkół oraz edukacji na wszystkich poziomach, brak zawodowego przygotowania ludności, które mogłoby zagwarantować im możliwość utrzymania się, niewystarczająca ilość lub całkowity brak ośrodków zdrowia oraz szpitali, nieumiejętność uprawy roślinności, brak wody pitnej oraz studni głębinowych, niewystarczająca ilość żywności, w wielu przypadkach powodująca śmierć głodową, Michałowska G., Problemy ochrony praw człowieka w Afryce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008, str. 404. 4 Ibidem; 3 4 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka − − źle lub w ogóle nie rozwinięta sieć transportowo-logistyczna, nieprzestrzeganie praw człowieka (dotyczy to przede wszystkim edukacji w zakresie ochrony praw dzieci i kobiet). Praca misjonarzy jest o tyle ważna, że pomaga zmienić od podstaw system panujący w danym państwie, prowadzi do rozwoju regionu, zmiany mentalności jego mieszkańców, zapobiega i hamuje klęski sanitarno-epidemiologicznym. Aby zmienić status Afryki Subsaharyjskiej na świecie, jako regionu, który mimo ogromnych możliwości ekonomicznych, jest jednym z najbardziej zacofanych. Należy wspomagać misjonarzy, ponieważ są oni grupą, która jako jedyna ma możliwość dotarcia do praktycznie wszystkich zakątków regionu i funkcjonować w harmonii z ludnością tubylczą, co bez wątpienia jest bardzo trudne.. POJĘCIE MISJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ Według dekretu Misyjnego Ad Gentes Divinitus Soboru Watykańskiego II5, "Misjami" nazywa się specjalne przedsięwzięcia, które wysłani przez Kościół głosiciele Ewangelii, idąc na cały świat, podejmują celem wykonania zadań głoszenia Ewangelii i zakładania Kościoła wśród narodów lub grup społecznych jeszcze nie wierzących w Chrystusa; dochodzą one do skutku przez działalność misyjną, a ponieważ prowadzi się je na pewnych terenach uznanych przez Stolicę Apostolską. Właściwym celem tej działalności misyjnej jest przepowiadanie Ewangelii i zakładanie Kościoła wśród ludów i grup, gdzie Kościół nie zapuścił jeszcze korzeni6. Misje katolickie stanowią działalność, którą to podejmują tzw. misjonarze (łac. missionarius). Wysłani przez Kościół przedstawiciele, oprócz głoszenia Ewangelii i zakładania pierwszych struktur kościoła na terenach niechrześcijańskich zajmują się pomocą medyczną, podstawową opiekę lokalnej ludności czy podejmują działania które umożliwiają podjęcie edukacji przez dzieci i młodzież. Polscy misjonarze przez lata historii, jak i dziś realizują obie grupy zadań, zarówno wśród kilkudziesięciu milionów Polaków porozrzucanych po całym świecie, jak i wśród różnych kultur, narodów i społeczności w tym i społeczności obszaru Afryki Subsaharyjskiej7. Sobór Watykański II był ostatnimi zarazem dwudziestym pierwszym spotkaniem biskupów Kościoła w latach 1962 – 1965. Był to sobór pastoralny, przygotowujący Kościół do podjęcia wyzwań epoki i dialogu ze współczesnym światem . Sobór Watykański II zapoczątkował wielką odnowę Kościoła katolickiego. Otworzył też Kościół na dialog ekumeniczny z innymi wyznaniami oraz wprowadził reformę liturgii. W zakresie działalności misyjnej Kościoła stał się kamieniem milowym a dokument „Ad gentes” miał na celu przywrócenie działalności misyjnej właściwe miejsce wśród innych dzieł Kościoła. Sobór uważany jest za jedno z najważniejszych wydarzeń chrześcijaństwa XX w. 6 Ad Gentes, Dekret o misyjnej działalności Kościoła Soboru Watykańskiego II, http://www.adgentes. misje.pl/materialy-formacyjne-285/magisterium-kosciola-342, 05.05.2015 r. 7 Aleksandra Bargiel, Polskie Misje Katolickie za granicą, Portal Spraw Zagranicznych, http://www.psz.pl/168-archiwum/polskie-misje-katolickie-za-granica, 05.05.2015 r. 5 5 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka HISTORIA MISJI NA KONTYNENCIE AFRYKAŃSKIM W posynodalnej adhortacji apostolskiej papieża Jana Pawła II Ecclesia in Africa skierowanej do biskupów, kapłanów, diakonów, zakonnic oraz wszystkich wiernych o kościele w Afryce i jego misji ewangelizacyjnej u progu roku 2000 autor dokonał podziału historii Kościoła w Afryce na trzy fazy: 8 1. Ewangelizacja Egiptu i Afryki Północnej: pierwsze chrześcijaństwa; 2. Regiony położone na południe od Sahary: XV i XVI w.; 3. Systematyczna i aktywna ewangelizacja Afryki: XIX w. wieki Pierwszy etap historii misji na kontynencie afrykańskim sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa. Obszar jaki miał zostać schrystianizowany i gdzie była prowadzona ewangelizacja swym obszarem obejmował wówczas całą Afrykę Północną, od Egiptu na wschodzie, po Mauretanię na zachodzie. Działalność misyjna nie przyniosła jednak trwałych rezultatów i w następnych stuleciach na obszarach tych zapanował islam. Kościoły chrześcijańskie, żywotne do dzisiaj, przetrwały jedynie na terenie Egiptu i Etiopii (Kościół koptyjski i Kościół etiopski). Drugi etap misji miał miejsce w czasach już nowożytnych: w XV i XVI wieku. Objął regiony położone na południe od Sahary czyli tereny i państwa tzw. Afryki Subsaharyjskiej. XV i XVI w. Faza ewangelizacji kontynentu, nastąpiła przede wszystkim w wyniku odkrywania i kolonizowania Afryki przez państwa europejskie. Proces ten obejmował m.in. terytorium dzisiejszego Beninu, Angoli, Wyspy Św. Tomasza, Mozambiku i Madagaskaru. W latach 80. XV w. na wyspie Goree (naprzeciw dzisiejszego DakarDakaru) Portugalczycy wznieśli pierwszą w Czarnej Afryce świątynię chrześcijańską. W 1518 roku do godności biskupiej został wyniesiony pierwszy przedstawiciel Czarnej Afryki - Henryk, syn króla Kongo. Jednak na skutek różnorakich trudności również ten etap ewangelizacji zakończył się w XVIII wieku likwidacją prawie wszystkich misji na terenach położonych na południe od Sahary. Systematyczna i aktywna ewangelizacja Afryki czyli trzecia faza, rozpoczęła się w XIX wieku i trwa nadal. Misjonarstwo wróciło do Afryki we wzmożonej, trudnej formie pracy. Dzisiaj misje to przede wszystkim praca z ludźmi żyjącymi w skrajnej biedzie i w bardzo trudnych warunkach, w obliczu ciągle podsycanych lokalnych wojen. Religii nie przynosi się już na kontynent Afrykański jako coś nowego. Kościół rozwija się samodzielnie. Misjonarze z wielu religii wykonują zwykłe prace lecz w skrajnych warunkach, współpracując niosą ludziom pomoc we wszystkich możliwych znaczeniach - życiowym, materialnym, duchowym, edukacyjnym. Ecclesia in Africa - adhortacja aspostolska, opublikowana 14 września 1995, to pierwszy dokument Jana Pawła II, który jest efektem prac Synodu Biskupów poświęconego analizie sytuacji oraz zadaniom stojącym przed Kościołem w kontekście nowego millennium na kontynencie afrykańskim. 8 6 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka WYZNANIA CZARNEGO LĄDU A ZDERZENIE KULTUROWO RELIGIJNE W AFRYCE SUBSAHARYJSKIEJ Afryka jest kontynentem, który charakteryzuje silnie zróżnicowana struktura religijna. Obecnie gwałtownie maleje liczba wyznawców religii rodzimych. Ich wyznawcy często przechodzą na islam albo wybierają religię chrześcijańską. Te dwie religie skupiają prawie 90% ludności kontynentu. Chrześcijanie stanowią 47% ogółu mieszkańców, muzułmanie zaś 41%. Wyznawców religii rodzimych jest zaledwie 10%. Współcześnie powstają również liczne odłamy wyznań tworząc tzw. religie afrochrześcijańskie. Są to wyznania, które zawierają w swej doktrynie zarówno elementy chrześcijańskie jak i elementy religii rodzimych9. Istnieje również tzw. czarny islam, który tak jak w przypadku chrześcijaństwa jest zmodyfikowany przez rodzime religie afrykańskie. Rys. 2. Mapa wyznaniowa Afryki Źródło: Religion in Africa, African Cultural Center USA, http://www.africanculturalcenter.org/ 5_3languages_religion.html, 06.05.2015 r Bardzo ważne jest to, aby pokreślić że Afryka jest kontynentem, na którym religie odgrywają niezwykle istotną rolę w życiu i funkcjonowaniu społeczeństw. Jak zauważa w swojej książce profesor Grażyna Michałowska pod tytułem A. Jackowski, I. Sołjan, F. Mróz, Geografia Pielgrzymek Jana Pawła II, Peregrinus Cracoviensis, Zeszyt 20, Kraków, 2009 r., http://www.wsp.krakow.pl/geo/cyber/20_Jackowski_Soljan_Mroz_ Geografia_pielgrzymek_JPII.pdf, 06.05.2015 r. 9 7 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka „Problemy ochrony praw człowieka w Afryce” mimo powszechnie postępujących procesów laicyzacji, na Czarnym Lądzie, jak nigdzie indziej, religijność stanowi bardzo ważny czynnik życia społecznego10. W związku z tym, autorki dokonały podziału kontynentu na trzy części, ze względu na dominujące tam religie i przedstawią w tej części artykułu, w jaki sposób oddziałują one na siebie oraz sposób ich funkcjonowanie obok siebie w regionie Afryki Subsaharyjskiej. Tak jak w przypadku innych kontynentów, na których ścierają się różne religie, tak i tutaj w zależności od kraju można wyróżnić różne relacje. Z informacji dostarczonych, przez misjonarkę siostrę Aldonę Wysocką (która na stałe przebywa w Togo) wynika, że wyznawcy chrześcijaństwa, islamu i tzw. religii rodzimych żyją ze sobą w harmonii. Co jednocześnie nie wyklucza tego iż szczególnie chrześcijanie oraz wyznawcy islamu rywalizują ze sobą na wielu płaszczyznach, widoczne jest to w takich sferach życia jak: − − − − − − budowa świątyń, praca misjonarzy, nauczanie ludności tubylczej, prowadzenie szkół chrześcijańskich i koranicznych, programy stypendialne dla dzieci, młodzieży oraz studentów, dofinansowań ze strony rządów na swoją działalność. Oczywiście istotny fakt stanowi to, jaka religia jest wiodącą w państwie oraz czy państwo jest wyznaniowe czy nie. W zależności od tego państwo przystosowuje się do wartości wskazywanych przez daną religię. W krajach islamskich wprowadza się zakaz sprzedaży alkoholu, oddziela się kobiety i mężczyzn, nakazuje się ubierać dziewczynki w tradycyjne ubrania islamskie, zezwala się na poligamię mężczyzn ponadto finansowane są różnego typu przedsięwzięcia o charakterze religijnym tj.: budowa świątyń, organizowanie pielgrzymek czy organizowanie tzw. sądów koranicznych11. Dla kontrastu w państwach chrześcijańskich inwestuje się w takie przedsięwzięcia jak: budowa szkół, kościołów, szpitali. Ponadto propaguje się praktykowanie obrzędów typowych dla chrześcijaństwa. Warto odpowiedzieć w tym momencie na pytanie czy te trzy wyznania mogą bezpiecznie koło siebie funkcjonować. Z całą stanowczością można stwierdzić że tak, problem polega na tym, aby nie znalazły się grupy, które wyznawców poszczególnych religii będą skłaniać do nienawiści. Ważnym jest również, aby rządy państw reagowały szybko i skutecznie na wszelkiego rodzaju akty dyskryminacji i przemocy, a także aby same państwa nie wzmacniały takich postaw. Michałowska G., Problemy ochrony praw człowieka w Afryce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008, s.129. 11 Ibidem. 10 8 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka POLSCY MISJONARZE W AFRYCE To kontynent afrykański króluje od względem liczby polskich misjonarzy, niezmiennie od wielu lat. Posługę na misjach pełni tu 342 siostry zakonne, 378 zakonników, 81 kapłanów diecezjalnych i 23 osoby świeckie. Najliczniej misjonarze są obecni w takich krajach, jak: Kamerun (126), Tanzania (63), Madagaskar (58), Demokratyczna Republika Konga (45), Republika Południowej Afryki (45), Republika Centralnej Afryki (38) i Kenia (36)12. Tab. 1. Zakony i zgromadzenia katolickie działające w Polsce i prowadzące misje na świecie* Józefitki Oblaci Służebnice Ducha Świętego Kapucyni Pallotyni Urszulanki Boromeuszki Karmelici Redemptoryści Zgromadzenie Księży Misjonarzy Chrystusowcy Karmelitanki Dzieciątka Jezus Salezjanie Zmartwychwstańcy Dominikanie Klaretyni Salwatorianie Werbiści Elżbietanki Kombonianie Sercanie Dominikanki Franciszkanie Marianie Siostry Miłosierdzia Franciszkanki Albertynki Bernardyni Jezuici Michali ci Służebniczki NMP Pallotynki Klaretynki Salezjan ki Sercanki Misjonarki Św. Rodziny * Wyróżniony został zakon, który prowadzi największą liczbę misji w obszarze Afryki Subsaharyjskiej Źródło: Encyklopedia Okiem, hasło: Misje, http://www.okiem.pl/index.htm Autorki w swoim artykule chcą skupić się szczególnie na Zgromadzeniu Misyjnym Służebnic Ducha Świętego (łac. Congregatio Missionalis Servarum Spiritus Sancti, pot. Werbistki). Przedstawicielki zakonu stanowią najliczniejszą grupę misjonarek w regionie Afryki Subsaharyjskiej. To żeńskie katolickie misyjne zgromadzenie zakonne zostało założone w holenderskiej miejscowości Steyl przez św. Arnolda Janssena 8 grudnia 1889 Według danych Komisji Episkopatu Polski ds. Misji, temat_dnia/x51884/w-krajach-swiata-pracuje-polskich-misjonarzy 12 9 http://ekai.pl/wydarzenia/ Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka roku. Hasłem zgromadzenia jest Niech żyje Święty, Trójjedyny Bóg w sercach naszych. Pierwsza misja została założona w Argentynie w 1895 roku. Następne powstawały w Togo (1897), na Nowej Gwinei (1899), w USA (1901), Brazylii (1902), Chinach (1905), Japonii (1908), Mozambiku (1912) i Filipinach (1912). W okresie I wojny światowej misjonarki zostały wydalone z Afryki, w czasie II wojny światowej wiele z nich zginęło na Nowej Gwinei i w Indonezji. W latach 50. XX wieku, w wyniku decyzji komunistycznego rządu Chin ponad 200 misjonarek musiało opuścić ten kraj. Obecnie Zgromadzenie Misyjne Służebnic Ducha Świętego posiada swoje placówki w 44 krajach świata: − − − − − w Europie: Holandia, gdzie znajduje się Dom Macierzysty, Włochy, Austria, Niemcy, Anglia, Irlandia, Szwajcaria, Hiszpania, Portugalia, Ukraina, Rosja, Słowacja, Czechy, Rumunia, Mołdawia, Polska (od roku 1921) w Afryce: Togo, Mozambik, Botswana, Ghana, Angola, Zambia, Etiopia, Benin i Republika Południowej Afryki w Ameryce: Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Paragwaj, Meksyk, Kuba, USA, a także Antigua i Barbuda oraz Saint Kitts i Nevis w Azji: Indie, Indonezja, Timor Wschodni, Japonia, Korea Południowa, Filipiny, Tajwan w Oceanii: Australia oraz Papua Nowa Gwinea Działalność zgromadzenia misjonarek skupia się nie tylko na ewangelizacji, ale również obejmuje inne sfery życia miejscowej ludności: − − szkolnictwo na wszystkich szczeblach (od przedszkoli do uniwersytetów), służbę zdrowia (przychodnie, kliniki, szpitale oraz ośrodki zdrowia w terenach trudno dostępnych), przyuczanie do prowadzenia domu oraz pielęgnacji dzieci. − Obecnie siostry pracują też we wspólnotach pozbawionych kapłana, prowadzą leprozoria, zajmują się chorymi na AIDS i narkomanami, działają w obozach dla uchodźców. Obecnie, liczba członków Zgromadzenia Misyjnego Służebnic Ducha Świętego wynosi ok. 4000 misjonarek13. OBSZARY DZIAŁALNOŚCI MISJONARZY W REGIONIE AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ W regionie Afryki Subsaharyjskiej położone są państwa, które cechuje wszechobecna korupcja, niestabilność polityczna i gospodarcza, a szanse na zmianę 13 Historia Zgromadzenia, http://www.siostrymisyjne.pl/blog.historia-zgromadzenia.html, 06.05.2015 r. 10 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka statusu państw upadłych są znikome. Ich struktury władzy oraz struktury społeczne ulegają rozkładowi, tym samym zaprzestały pełnienia swych podstawowych funkcji. W zachodniej części kontynentu znajdują się państwa o najwyższym wskaźniku pauperyzacji oraz niestabilności politycznej, a przestępczość w tym regionie jest na porządku dziennym. Działalność misjonarzy jest jedyną stabilną i nieprzerwanie trwająca strukturą. Kościół i posługa misyjna zakonników i zakonnic stanowi bardzo istotny element życia mieszkańców Afryki. Kościół jest jedyną instytucją, która zajmuje się organizowaniem życia społecznego ludności, zapewnia minimum bytu człowieka pod względem wychowania, wykształcenia, przywracania jego godności, opieki zdrowotnej w poszczególnych diecezjach i parafiach. Niezmienny od setek lat celem misjonarzy jest przede wszystkim ewangelizacja, ponieważ są świadkami wiary i mają za zadanie dzielić jej bogactwem z osobami, które jej nie doświadczyły. Poza tym, angażują się w różne dzieła, stanowiące bezcenną pomoc dla najuboższej afrykańskiej ludności. Jednym z obszarów ich posługi jest edukacja. W wielu krajach misyjnych w tym także afrykańskich, zacofanych gospodarczo i kulturowo dostęp do nauki i szkolnictwa na wszystkich poziomach jest utrudniony. Szkoły, zwłaszcza w Afryce, są na niskim poziomie, a jednocześnie nauka w nich wiąże się z wysokimi kosztami. W tym celu misjonarze zakładają przedszkola i szkoły a także tworzą internaty i schroniska dla sierot i biednych dzieci. Przygotowują kadry nauczycielskie do pracy w nowopowstałych placówkach edukacyjnych. Oprócz działalności związanej z edukacją i szkolnictwem celem misji jest również niesienie pomocy z zakresu opieki zdrowotnej. Zgrupowania misyjne prowadzą szpitale, przychodnie, hospicja i apteki. Tworzą miejsca pomocy dla ubogich. Rozdają też lekarstwa i uczą podstawowych zasad higieny i żywienia. Jest to szczególnie ważne w Afryce, gdzie panuje wiele chorób, takich jak malaria, dur brzuszny i AIDS. Misjonarze udzielają pomocy humanitarnej podczas klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych. Bywa, że misje stają się jedynymi miejscami, dającymi schronienie uciekinierom lub prześladowanym. Prowadzą walkę z głodem i niedożywieniem, dotykającym przede wszystkim dzieci. Misjonarze pomagają też chorym na trąd, sierotom, osobom starszym i niepełnosprawnym. W tych krajach, gdzie ze względu na fundamentalizm religijny nie można głosić Ewangelii, misjonarze dają świadectwo milczącej obecności, modlitwy i miłosierdzia. Tab. 2. Czym zajmują się misjonarze? ewangelizacja budowa szkół, szpitali, sierocińców, przedszkoli nauka podstawowych zasad higieny i żywienia walka o prawa człowieka tworzenie ośrodków opieki społecznej pomoc humanitarna podczas klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych 11 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka walka o godność i pozycję kobiety budowa domów rekolekcyjnych i seminariów duchowych zapewnianie schronienia osobom prześladowanym ochrona i opieka nad dziećmi tworzenie punktów zapewniania posiłków pomoc chorym, sierotom, osobom starszym i niepełnosprawnym zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej prowadzenie hospicjów organizacja życia społecznego zapewnienie dostępu do edukacji i wykształcenia tworzenie miejsc pomocy dla ubogich walka z głodem i niedożywieniem szczególnie u dzieci Źródło: Opracowanie własne na podstawie: S. Jagodziński, Rozmowa z ks. Bp. Jerzym Mazurem, Przewodniczącym Komisji Episkopatu Polski ds. Misji http://www.adgentes.misje.pl/materialyformacyjne-285/artykuly-prasowe-290, 07.05.2015 r. PROBLEMY I ZAGROŻENIA Z JAKIMI SPOTYKAJĄ SIĘ MISJONARZE NA CO DZIEŃ Kontynent afrykański boryka się z wieloma problemami. Misjonarze każdego dnia walczą z codziennością miejscowej ludności i często sami ryzykując utratą zdrowia a nawet życia. Głównym problemem ludności Afryki Subsaharyjskiej jest wysoki wskaźnik umieralności, zwłaszcza jeśli chodzi o kobiety i dzieci. Na troje niemowląt tylko jedno dożyje do piątego roku życia. Nie zapominajmy, że największy „siewca śmierci” jest AIDS, choroba, na którą umierają tu nie tylko dorośli, lecz także dzieci zarażone wirusem przez matkę. Obecnie Afryka Zachodnia boryka się również z epidemią gorączki krwotocznej Ebola, która to wybuchła w Gwinei i swoim zasięgiem objęła kolejne kraje. Do 26 kwietnia 2015 włącznie odnotowano przynajmniej 26 312 przypadków zakażenia, z których 14 928 zostało potwierdzone laboratoryjnie, a10 899 chorych zmarło14. Również bieda i klęski głodu mają znaczący wpływ na umieralność lokalnej ludności. Jedynym „bogatym” okresem jest pora zbiorów i kilka miesięcy po żniwach. Przez resztę roku brakuje nawet podstawowych w Afryce produktów takich jak mąka kukurydziana, proso, bataty, a towar luksusowy dla mieszkańców regionu Afryki Subsaharyjskiej stanowią m. in. chleb. Afrykański klimat w którym deszcz nie pojawia się nawet przez okres około 8 miesięcy jest również przyczyną 14 Ebola Situation Report, 29 April 2015, World Health Organization, http://apps.who.int/iris /bitstream/10665/163829/1/roadmapsitrep29April15_eng.pdf?ua=1&ua=1, 08.05.2015 r. 12 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka klęski głodu: rzeki, uprawy i pastwiska wysychają. Niemożliwy staję się wtedy wypas bydła czy połów ryb. Do szeregu zagrożeń i problemów zarówno ludności lokalnej jak i misjonarzy można również zaliczyć napięcia na tle religijnym pomiędzy wyznawcami islamu a chrześcijanami. Współżycie tych religii pozostaje wielkim wyzwaniem dla państw Czarnej Afryki. Chrześcijanie akceptują wieloreligijny charakter państwa i nie zgadzają się, aby jakakolwiek z wyznań miało pozycję uprzywilejowaną. Muzułmanie natomiast pragną narzucić prawo szariatu czego konsekwencją są gwałtowne zamieszki i protesty wśród ludności i coraz to bardziej narastający konflikt. WIELOWYMIAROWE ZAGROŻENIA DLA BEZPIECZEŃSTWA MISJONARZY W AFRYCE Praca misjonarza to bardzo niebezpieczne zajęcie, ponieważ musi on się liczyć z zagrożeniami, dla jego bezpieczeństwa, na wielu płaszczyznach. Dotyczą one zarówno zdrowia jak i ich życia, ale również funkcjonowania w zupełnie odmiennych społeczeństwach, kulturach, klimatach niż te, w których się wychowali i żyli wcześniej. W tej części artykułu, autorki starały się scharakteryzować owe zagrożenia. Zalicza się do nich: − − − − − 13 gwałty - wśród zagrożeń, na które narażone są, przede wszystkim misjonarki znajdują się gwałty. Ostanie doniesienie na temat takiego typu zdarzenia miało miejsce w 2014 roku w Republice Południowej Afryki, porwania – coraz częściej misjonarze są porywani dla okupów lub uzyskania innych celów niż materialne. W 2014 roku doszło do porwania polskiego misjonarza ks. Mateusza Dziedzica, napady – bardzo częściej zdarzają się napady na tle rabunkowym na misjonarzy. W 2005 roku taka sytuacja miała miejsce w Togo, na księży Werbistów, zabicia – niestety czasem efektem gwałtów, porwań czy napadów na misjonarzy bądź misjonarki jest ich śmierć. Taka sytuacja miała miejsce w 2010 roku w Ekwadorze, choroby zakaźne - w Afryce Subsaharyjskiej misjonarzom grozi wiele chorób. Wśród najczęściej występujących wymienić można hiv/aids, gruźlicę (ang. tuberculosis), malarię czy biegunka (ang. diarrheal diseases). Poniżej ukazana została mapa (Rys. 3) obrazująca ten problem. Bardzo istotny problem w tym regionie stanowi również ebola, która swego czasu była chorobą mogącą zagrozić bezpieczeństwu na obszarze całego globu. Niestety jej epidemie ciągle powracają. Tereny najczęstszego występowania tej choroby zobrazowała kolejna mapa (Rys. 4). Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka Rys. 3. Choroby zakaźne w Afryce. Źródło:http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1615481,1,najgrozniejsze-choroby-zakazneswiata-na-jednej-mapie.read Rys. 4. Obszary występowania eboli Źródło:https://gmggranger.files.wordpress.com/2014/04/01-ebola_acrossafrica_140414.png?w=732& 14 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka Na podstawie powyżej wymienionych zagrożeń z całą stanowczością można stwierdzić, że nie jest to bezpieczna praca. Wymaga ona poświęcenia się bezwzględnie swojemu zajęciu, ogromnej wiary oraz chęci niesienia pomocy drugiemu człowiekowi nie oczekując niczego w zamian. Jednakże przede wszystkim przezwyciężenia uczucia strachu przed nieznanym, które jest naturalnym w zderzeniu z takimi wyzwaniami. MOŻLIWOŚCI POMOCY MISJONARZOM W AFRYCE SUBSAHARYJSKIEJ PRZEZ MIESZKAŃCÓW POLSKI W trakcie zbierania materiałów do artykułu, w sposób naturalny w umysłach autorek artykułu narodziło się pytanie, w jaki sposób zwykli ludzie mogą pomóc misjonarzom w wypełnianiu ich misji. Okazało się, że możliwości jest wiele zarówno dla tych osób, które chciałyby pomóc w sposób materialny jak i innych. Wśród takich możliwości nadmienić można: − − − − − − − adopcje serca – polega to na wspomaganiu materialnym edukacji dzieci, których rodziny nie mogą płacić za ich naukę, zbieranie środków na studnie głębinowe oraz wodę pitną, uczestnictwo w akcjach organizowanych przez ośrodki misyjne na rzecz misji, jako wolontariusz, darowizny- nie tylko w postaci pieniędzy, ale również przyborów szkolnych czy środków czystości lub wyposażenia do szpitali, kościołów itd., misyjny sms – wysyłając smsa na podany numer, można regularnie wspomagać misje, intencje mszalne – zamówienie mszy łączy się ze zebraniem środków na utrzymanie misjonarzy w ich krajem misyjnym, modlitwa za misjonarzy. Jak powyżej zostało ukazane misjonarzy można wspomagać w różny sposób, zarówno w materialny jak i poza materialny. Na podstawie przeprowadzonej rozmowy z siostrą Aldoną Wysocką, nasuwa się kilka wniosków, że jakakolwiek pomoc dla ludzi w krajach objętych misjami jest bezcenna. Ponieważ warunki ich życia są na poziomie, którego ludzie żyjący w krajach zachodnich, nie są w stanie sobie wyobrazić. WNIOSKI Informacje zebrane w toku pracy nad artykułem potwierdzają, że działania misjonarzy w rejonie Afryki Subsaharyjskiej są niezbędne. Ponieważ swoją pracą, w sposób dostrzegalny, zmierzają oni do zmienienia na lepszy statusu tego regionu. 15 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka Zarówno działając w kwestiach pomocy materialnej, jak również edukacji społeczeństwa i zmiany jego mentalności, ale przede wszystkim dając szansę ludziom, którzy bez ich pomocy nie mieliby żadnych możliwości na polepszenie swojej sytuacji. Mimo iż misjonarze borykają się na co dzień z różnymi problemami, przeciwnościami oraz niebezpieczeństwami, pracują bardzo efektywnie. Konsekwencją tego może być doprowadzenie do wykorzystania wszystkich możliwości jakie posiada Afryka Subsaharyjska. Oczywiście bez pomocy misjonarzy nie byłoby to możliwe. Z całą pewnością tak jak w kwestii innych przedsięwzięć, można by tutaj znaleźć luki. Jednakże, aby je zlikwidować nie wystarczy tylko praca misjonarzy, ale również zaangażowanie państw, które swoje interesy gospodarcze i ekonomiczne realizują na tym terenie od wieków, bez uwzględnienia problemów z jakimi boryka się region. BIBLIOGRAFIA [1] Czernichowski K., Integracja afrykańska, Wydawnictwa fachowe CeDeWu Sp. z.o.o., Warszawa 2010. [2] Łazowski Z., Państwa Afryki Zachodniej Tom II, Wydawnictwo Towarzystwa Polsko-Nigeryjskiego, Warszawa 2018 [3] Michałowska G., Problemy ochrony praw człowieka Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008. w Afryce, [4] Solarz M., Francja wobec Afryki Subsaharyjskiej. Pozimnowojenne wyzwania i odpowiedzi, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2004. [5] Topolski I., Regiony w stosunkach międzynarodowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009. [6] http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/163829/1/roadmapsitrep29April15_ eng.pdf?ua=1&ua=1, 08.05.2015 r. [7] http://ekai.pl/wydarzenia/temat_dnia/x51884/w-krajach-swiata-pracujepolskich-misjonarzy 06.05.2015 r. [8] http://sustainablewaterpumps.weebly.com/background.html, 28.04.2015 r. [9] http://www.adgentes.misje.pl/materialy-formacyjne-285/artykuly-prasowe290, 07.05.2015 r. [10] http://www.adgentes.misje.pl/materialy-formacyjne-285/magisteriumkosciola-342, 05.05.2015 r. [11] http://www.africanculturalcenter.org/5_3languages_religion.html, 06.05.2015 r. [12] http://www.okiem.pl/index.htm 06.05.2015 r. 16 Paulina Hrynaszkiewicz, Monika Wysocka [13] http://www.pah.org.pl/nasze-dzialania/218/180/leksykon_pojec_i_ skrotow_zwiazanych_z_tematyka_rozwojowa, 28.04.2015 r. [14] http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1615481,1,najgrozniejszechoroby-zakazne-swiata-na-jednej-mapie.read, 06.05.2015 r. [15] http://www.psz.pl/168-archiwum/polskie-misje-katolickie-za-granica, 05.05.2015 r. [16] http://www.siostrymisyjne.pl/blog/historia-zgromadzenia.html, 06.05.2015 r. [17] http://www.wsp.krakow.pl/geo/cyber/20_Jackowski_Soljan_Mroz_Geogra fia_pielgrzymek_JPII.pdf, 06.05.2015 r. [18] Źródło:https://gmggranger.files.wordpress.com/2014/04/01ebola_acrossafr ica_140414.png?w=732&, 28.04.2015 r. MISSIONARIES' PERSPECTIVE TO BLACK LAND: REAL FACE OF CHRISTIANCATHOLIC MISSION IN SUB-SAHARAN AFRICA ABSTRACT Article is describing Christian-Catholic missions in Sub-Saharan Africa, especially concentrate about specificity of missionaries work, characteristic of region’s needs, religious structure of Sub-Saharan Africa and characteristic of polish mission in Africa. Moreover exemplify risks to missionaries, ways of helping to this region from Europe and about evaluation of missionaries’ activities. All the cases which are included in article were some kind of help to show that Christian-Catholic missions are useful and needed in Sub-Saharan Africa and it play its role. However it showed that this region have huge possibilities but need help to make the most of that. Keywords: Christian-Catholic missions, Sub-Saharan Africa, missionaries in Africa 17
