Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności

Transkrypt

DOSSIER
Międzynarodowa Federacja
Rolnictwa Ekologicznego, Grupa Europejska
Nowe rozporządzenie UE
w sprawie żywności
ekologicznej i rolnictwa:
(WE) nr 834/2007
KONTEKST, OCENA, INTERPRETACJA
Koszty poligraficzne niniejszego wydania dofinansowane przez:
Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich:
Europa inwestująca w obszary wiejskie
Instytucja Zarządzająca
Programem Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013
- Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Publikacja współfinansowana ze środków
Unii Europejskiej w ramach
Pomocy Technicznej Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Projekt wydawniczy:
Wg Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego, IFOAM:
Rolnictwo ekologiczne stanowi system produkcji, który utrzymuje zdrowotność gleb, ekosystemów oraz człowieka. Opiera się na
procesach ekologicznych, biologicznej różnorodności i cyklach przemian dostosowanych do lokalnych uwarunkowań, odrzucając środki produkcji o niekorzystnych skutkach.
W działaniach na rzecz środowiska rolnictwo ekologiczne łączy tradycję, innowacyjność i osiągnięcia nauki, propagując przy tym
właściwe postawy i pozytywnie wpływając na jakość życia tych, których dotyczy.
Zasady rolnictwa ekologicznego dotyczą gospodarki rolnej w najszerszym znaczeniu, począwszy od sposobu traktowania gleby, wody, roślin i zwierząt, w celu produkcji, przetwarzania
i dystrybucji żywności oraz innych dóbr. Obejmują one poszanowanie krajobrazu i całej wspólnoty istnień – wartości składających się na dziedzictwo przyszłych pokoleń. Rolnictwo ekologiczne
funkcjonuje na wzór systemów ekologicznych o samoregulującym się obiegu materii, wpisuje się
w te procesy i pomaga je podtrzymywać.
Celem rolnictwa ekologicznego na szczeblu produkcji rolnej, przetwórstwa, dystrybucji, jak też
konsumpcji, jest utrzymanie i wzmacnianie zdrowotności ekosystemów i organizmów – od mikroorganizmów glebowych po człowieka. W szczególności, zadaniem rolnictwa ekologicznego
jest produkcja pełnowartościowej żywności, co w efekcie przekłada się na profilaktykę zdrowotną oraz poczucie dobrostanu, mając to na względzie, rolnictwo ekologiczne unika stosowania
nawozów, środków ochrony roślin, leków dla zwierząt i dodatków do żywności, które mogą mieć
negatywny wpływ na szeroko rozumianą zdrowotność.
Międzynarodowa Federacja
Rolnictwa Ekologicznego, Grupa Europejska
Nowe rozporządzenie UE
w sprawie żywności
ekologicznej i rolnictwa:
(WE) nr 834/2007
KONTEKST, OCENA, INTERPRETACJA
Redakcja i wydawca:
GRUPA IFOAM UE
Rue du Commerce 124, BE -1000 Bruksela
Tel. +32 2280 1223, Fax +32 2735 7381
E-mail: [email protected]
www.ifoam-eu.org
Bruksela 2009
Redaktorzy:
Camilla Mikkelsen i Marco Schlüter, IFOAM EU Group
Doradczy komitet redakcyjny:
Francis Blake, Otto Schmid, Eckhard Reiners, Alexander Beck,
Louise Luttikholt, Eugenie Mai-The, Sabine Eigenschink
Przekład z angielskiego: Irmina Pelc
Redakcja wydania polskiego: Urszula Sołtysiak
Layout: Muriel Sprl, Camilla Mikkelsen
Wydanie angielskie w wersji elektronicznej: www.ifoam-eu.org
Wyłączenie odpowiedzialności prawnej
Treść niniejszej publikacji odzwierciedla poglądy autorów, wyrażone w najlepszej wierze, zgodne z ich aktualnym stanem wiedzy. Grupa IFOAM UE, która podjęła
się weryfikacji materiału, nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek błędy, pomyłki, niewłaściwą interpretację, bądź szkody powstałe w ich następstwie. Uznaje,
że aktualna interpretacja przepisów należy do jednostek certyfikujących, właściwych urzędów, Komisji Europejskiej, a ostatecznie - do sądów. W sprawie wiążących interpretacji w konkretnych przypadkach, producenci powinni konsultować się z jednostkami certyfikującymi lub właściwymi organami, gdyż powoływanie się
na informacje zawarte w niniejszym opracowaniu jest nieuprawnione.
SPIS TREŚCI
Przedmowa Nota powitalna Komisarza UE ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
6
1 HISTORIA USTAWODAWSTWA W ZAKRESIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO UE WRAZ Z OSTATNIĄ ZMIANĄ PODSTAWY PRAWNEJ
a. Tło historyczne weryfikacji rozporządzenia o rolnictwie ekologicznym (1987-2004) [F. Blake] b. Polityczny proces weryfikacji (2004 – 2008) [M. Schlüter] 8
7
8
9
2 PRZEGLĄD NOWYCH ROZPORZĄDZEŃ I ICH ZNACZENIE
DLA SEKTORA ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ I ROLNICTWA
2.1 Nowe ramy prawne rolnictwa ekologicznego [M. Fladl, J.F. Hulot]
2.2 Ogólna analiza nowych Rozporządzeń [F. Blake] 2.3 Przegląd: rozporządzenia UE regulujące rolnictwo ekologiczne [B. Huber, B. Speiser] 14
3 INTERPRETACJA I OCENA NOWEJ REGULACJI I JEJ ZNACZENIE DLA SEKTORA EKOROLNICZEGO 22
3.1 ASPEKTY PRAWNE Niektóre aspekty prawne rozporządzeń (WE) nr 834/2007 oraz nr 889/2008 [H. Schmidt]
3.2 ASPEKTY PRODUKCJI
Przepisy wykonawcze do nowego rozporządzenia o rolnictwie ekologicznym
- niewielerodki do produkcji roślinnej [B. Speiser] Produkcja zwierzęca [O. Schmid] Wyjątki - niepopularne, ale konieczne [G. Plakolm] 3.3 ASPEKTY PRZETWARZANIA Co zmienia nowa regulacja dla przetwórców żywności ekologicznej [A. Beck] Przegląd wymogów dotyczących znakowania w nowym rozporządzeniu o rolnictwie ekologicznym [A. Beck] 3.4 IMPORT I ASPEKTY SPRAWIEDLIWEGO HANDLU
Nowe rozporządzenia importowe - większa wiarygodność w odniesieniu do importowanych
produktów ekologicznych? [B. Huber, J. Neuendorff]
Co nowe rozporządzenie wniesie do sektora Sprawiedliwego Handlu? [N. Suma] 3.5 NOWE OBSZARY OBJĘTE ROZPORZĄDZENIEM Drożdże / Wprowadzenie prawnej definicji drożdży ekologicznych [A. Beck] Wspólnotowe zasady ekologicznej akwakultury w rozporządzeniu (WE) 889/2008 [A. Stamer, S. Bergleiter] ORWINE: kolejny krok w kierunku stworzenia unijnego rozporządzenia w sprawie ekologicznej produkcji
wina [C. Micheloni] Żywność i usługi gastronomiczne w Europie oraz perspektywy europejskiej regulacji [C. Strassner]
3.6 ASPEKTY KONTROLI I CERTYFIKACJI Przegląd: wpływ rozporządzenia (WE) nr 882/2004 na system kontroli w rolnictwie ekologicznym [G. Altena]
Nowe rozporządzenia UE w sprawie rolnictwa ekologicznego: implikacje dla systemu kontroli i certyfikacji w Niemczech [J. Neuendorff]
Wpływ nowego rozporządzenia o rolnictwie ekologicznym na kontrolę i certyfikację w Polsce [D. Metera] 22
Przegląd przepisów Autorzy
14
18
21
22
27
27
29
31
32
34
34
36
39
39
42
45
45
46
49
53
57
57
59
62
64
65
6 Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności ekologicznej i rolnictwa: (WE) nr 834/2007
Przedmowa
Mam ogromną przyjemność zaprezentować Państwu opracowany przez regionalną Grupę IFOAM UE „Zbiór Omówień”
nowego Wspólnotowego rozporządzenia w sprawie żywności i rolnictwa ekologicznego (WE nr 834/2007), które weszło
w życie 1 stycznia 2009 r. Tak oto dobiegł końca wstępny etap prac unijnych instytucji i ekorolniczej społeczności, które
w ciągu ostatnich kilku lat poświęciły temu rozporządzeniu bardzo dużo czasu.
Ów Zbiór Omówień – o ile nam wiadomo – jest pierwszą ogólnoeuropejską próbą dokonania oceny nowej regulacji prawnej, zmian jakie zawiera i wyzwań jakie przed nią stoją. Jesteśmy dumni, że możemy Państwu przedstawić opracowanie,
które – mamy nadzieję – będzie cennym źródłem informacji dla sektora ekorolniczego, dla naszych członków, dla urzędów,
organizacji pozarządowych, dziennikarzy i innych zainteresowanych stron. Nasz Zbiór jest najważniejszym spośród wielu
narzędzi komunikacji, stanowiąc uzupełnienie biuletynów specjalnych i informacji o nowym rozporządzeniu zamieszczonych na stronie internetowej. (www.ifoam-eu.org)
W niniejszym Zbiorze znajdą Państwo szeroki wachlarz informacji, które - jestem tego pewien - będą zarówno interesujące, jak i użyteczne. W trosce o najwyższy poziom prezentowanych analiz i poglądów powierzyliśmy ich przedstawienie
bardzo doświadczonym autorom.
Aby ułatwić korzystanie ze Zbioru Omówień, podzieliliśmy go na trzy główne części:
1. tło historyczne ustawodawstwa ekorolniczego i procesów politycznych towarzyszących opracowaniu nowego rozporządzenia,
2. przegląd nowej regulacji dokonany przez Komisję Europejską oraz ogólna ocena dokonana przez sektor ekorolniczy,
3. pogłębiona interpretacja rozporządzenia, dokonana przez wielu autorów, zwracających uwagę na jego różnorakie
aspekty.
Prace nad Zbiorem zajęły mnóstwo czasu wielu osobom, którym chciałbym podziękować za ich udział i za włożony wysiłek.
Dziękuję szczególnie autorom poszczególnych części opracowania, sponsorom, bez których stworzenie tego dokumentu nie
byłoby możliwe, naszemu brukselskiemu biuru za redakcję i koordynację prac, osobom czuwającym nad poprawnością tekstu
i wolontariuszom, którzy pomogli zrealizować ten ważny projekt.
Niniejszy Zbiór jest jednak tylko pierwszym krokiem – dopiero poprzez praktyczne wdrożenie nowego rozporządzenia
będziemy w stanie dokonać głębszej analizy jego wpływu oraz istniejących (i nowych) wyzwań, jakie przed nim stoją, by
móc je dalej doskonalić. Grupa IFOAM UE będzie kontynuować prace, aby głos sektora był słyszalny w tym procesie, i aby
ta regulacja zapewniała dalszy rozwój tętniącego życiem sektora rolnictwa ekologicznego.
Życzę Państwu przyjemnej lektury.
Luty, 2009
Francis Blake
Przewodniczący Grupy IFOAM UE w okresie prac nad nową regulacją
Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności ekologicznej i rolnictwa: (WE) nr 834/2007 7
Nota powitalna Komisarza UE ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
Z wielką przyjemnością przedstawiam Państwu Zbiór Omówień dotyczący rolnictwa ekologicznego, przygotowany przez
Grupę IFOAM UE.
Miniony rok był dla rolnictwa ekologicznego okresem bardzo intensywnym. Przyjęte zostały przepisy wykonawcze do nowego rozporządzenia UE, jak również nowe przepisy dotyczące importu produktów ekologicznych.
W dniu 1 stycznia 2009 r. weszło w życie nowe rozporządzenie UE, które – jak sądzę – dostarczy nowych bodźców dla
sektora. Niniejszy Zbiór Omówień pomoże zrozumieć prawodawstwo i wskaże obszary, gdzie istnieje możliwość dalszego
doskonalenia.
Z niecierpliwością oczekuję również wyników konkursu na opracowanie nowego, ekorolniczego logo UE, które będzie
stosowane do oznaczania produktów ekologicznych od połowy 2010 r.
Liczę na kreatywność projektodawców i chciałabym, żeby logo naprawdę przyciągało uwagę robiących zakupy!
W roku 2009 zapowiada się intensywna dyskusja na temat nowych przepisów dotyczących ekologicznej akwakultury
i ekologicznego winiarstwa. Oczywiście nie należy zapominać, że rolnictwo, aczkolwiek bardzo ważne, stanowi tylko jeden
z elementów naszego społeczeństwa. A społeczeństwo w coraz większym stopniu zwraca uwagę na to, jak różne produkty
i działania wpływają na zmiany klimatu, oraz na zmniejszenie ich negatywnych skutków.
W 2009 roku Komisja Europejska rozpoczyna debatę na temat dostosowania działań do skutków zmian klimatycznych.
Przyjrzymy się również roli, jaką w walce ze zmianami klimatu może odegrać rolnictwo, jak również sposobom ochrony naszego rolnictwa przed poważniejszymi skutkami tych zmian. Rolnictwo ekologiczne może wnieść duży wkład w tę debatę,
zwłaszcza w postaci wniosków ze zdobytych doświadczeń oraz wypracowanych w tym sektorze dobrych praktyk.
Obecny kryzys finansowy mocno dotyka nasze społeczeństwo. Zauważyłam, że w niektórych krajach ma to wpływ na
sprzedaż żywności ekologicznej. Wierzę jednak, że jest to jedynie tymczasowe zachwianie sprzedaży. Sektor żywności
ekologicznej jest silny i dostarcza produktów, które w dalszym ciągu będą cieszyć się zainteresowaniem konsumentów.
Produkcja ekologiczna dobrze wpisuje się w dzisiejsze realia i będzie nadal prosperować.
Mam nadzieję, że nowoprzyjęte, udoskonalone przepisy ułatwią funkcjonowanie sektora i że będzie on coraz silniejszy.
Ja przynajmniej nie mam co do tego wątpliwości.
Mariann Fischer Boel
Komisarz do spraw Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich w okresie prac nad nową regulacją
1 IHISTORIA USTAWODAWSTWA W ZAKRESIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO UE
WRAZ Z OSTATNIĄ ZMIANĄ PODSTAWY PRAWNEJ
1 stycznia 2009 r. nowe unijne rozporządzenie
w sprawie żywności i rolnictwa ekologicznego (nr
834/2007) zastąpiło poprzednie rozporządzenie
nr 2092/91 (z wyjątkiem nowych wymogów znakowania i obowiązkowego logo, które wchodzą
w życie od 1 lipca 2010 r.). Rozporządzenie jest kamieniem milowym w rozwoju produkcji ekologicznej. Niniejszy rozdział ukazuje zarys historyczny
nowego rozporządzenia, poczynając od starej regulacji prawnej, a następnie koncentrując się na procesie politycznym, który ukształtował i ukierunkował nowe ramy prawne.
a. Tło historyczne weryfikacji rozporządzenia
o rolnictwie ekologicznym (1987-2004)
[Francis Blake]
W połowie lat 80-ych doskonale rozwijający się sektor żywności i rolnictwa ekologicznego w Europie skupił uwagę urzędów
publicznych. Wyższe ceny i zapewnienia o rozlicznych pożytkach z rolnictwa ekologicznego doprowadziły do tego, że Komisja Europejska uznała potrzebę rozważenia, jaki rodzaj kontroli jest
niezbędny, aby zapewnić ochronę konsumentów oraz na jaką nagrodę owe pożytki zasługują.
Pierwotnym zamiarem było wprowadzenie dyrektywy, którą każde państwo członkowskie może wdrażać według własnego uznania. Jednak po kilku latach
projekt przekształcił się w regularne rozporządzenie
Wspólnotowe, stosowane bezpośrednio jako prawo obowiązujące w każdym państwie członkowskim.
Oczywiście Komisja zwróciła się do IFOAM jako głównego źródła wiedzy o rolnictwie ekologicznym. W odpowiedzi IFOAM powołała delegację nazwaną IFOAM
EC Delegation jako partnera negocjacyjnego. Niemniej
jednak, w obrębie ruchu rolnictwa ekologicznego wyczuwało się nieufność, co do zamiarów władz. Uznanie
z tej strony mogło potencjalnie przynieść wsparcie finansowe, ale kontrola oznaczała utratę oddolnej kontroli przez sektor. Jednak nieuchronny koniec musiał
nastąpić – była to nieunikniona konsekwencja sukcesu.
Data
Kamienie milowe na drodze do pierwszego
rozporządzenia unijnego w sprawie rolnictwa
ekologicznego
Późne lata
80-te
Komisja Europejska rozważa zredagowanie
dyrektywy definiującej oraz kontrolującej
żywność i rolnictwo ekologiczne
1987
IFOAM utworzyła delegację IFOAM EC Delegation, spełniającą funkcje doradcze
i występującą w roli negocjatora z Komisją
Europejską
Czerwiec
1990
Utworzenie Grupy Roboczej IFOAM UE na
konferencji w Budapeszcie, mającej na celu
rozwinięcie struktury reprezentującej europejskie organizacje zrzeszone w IFOAM
Czerwiec
1991
Publikacja rozporządzenia Rady EWG nr
2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów
rolnych i środków spożywczych.
Styczeń
1993
Rozporządzenie nr 2092/91 weszło w życie;
po raz pierwszy na świecie produkcja żywności ekologicznej i uprawa ekologiczna zostały
objęte prawną definicją i kontrolą
Luty
1993
Rozporządzenie 207/93 zdefiniowało substancje dodatkowe i pomocnicze oraz składniki pochodzenia nie-ekologicznego dozwolone w przetworzonej żywności ekologicznej
Lipiec
1999
Rozporządzenie 1804/1999 określa wymagania dotyczące ekologicznej produkcji zwierzęcej, ustalając po raz pierwszy Wspólnotowe
zasady w odniesieniu do ekologicznego
chowu zwierząt
Luty
2000
Zgromadzenie założycielskie Grupy Regionalnej IFOAM UE w Norymberdze; przekształcenie poprzedniej grupy roboczej (EU Working
Group) w pełnoprawną Grupę Regionalną
IFOAM
Maj
2001
Konferencja rządu duńskiego i Grupy IFOAM
EU w Elsinor, Dania; deklaracja nawołująca
do opracowania europejskiego planu działania dla rolnictwa ekologicznego
Grudzień
2002
Rada Europejska w ramach duńskiej prezydencji wezwała Komisję do opracowania
Europejskiego Planu Działania dla Rolnictwa
Ekologicznego
Styczeń
2004
Komisja zorganizowała Wysłuchanie poświęcone Europejskiemu Planowi Działania dla
Rolnictwa Ekologicznego
Luty
2004
Komisja uruchomiła internetowe konsultacje
na temat Europejskiego Planu Działania dla
Czerwiec
2004
Komisja opublikowała Europejski Plan Działania dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego
HISTORIA USTAWODAWSTWA W ZAKRESIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO UE WRAZ Z OSTATNIĄ ZMIANĄ PODSTAWY PRAWNEJ 9
Tak więc 1 stycznia 1993 r. wraz z wejściem w życie rozporządzenia 2092/91 wszystko uległo zmianie w świecie
rolnictwa ekologicznego. Rozporządzenie zmieniło więcej
w niektórych krajach niż w innych, zależnie od typu systemu kontroli, jaki dane państwo członkowskie zdecydowało się wdrożyć. Pojawił się cały szereg możliwości - od certyfikacji państwowej wg „równo przykrojonego” standardu,
po prywatne jednostki certyfikujące z wieloletnim doświadczeniem i własnymi standardami. Różnorodność, która jest
podstawowym wyróżnikiem rolnictwa ekologicznego święciła triumf, i tak zostało do dzisiaj.
na poziomie Unii Europejskiej. W końcu dzięki inicjatywie
prezydencji duńskiej, Rada Europejska wezwała Komisję
do sporządzenia Planu Działania dla Rolnictwa Ekologicznego, który został opublikowany w czerwcu 2004 r. Osiem
z dwudziestu jeden akcji wymagało de facto zmian istniejącego rozporządzenia. Żadna z nich nie mówiła bezpośrednio o całkowitej zamianie, ale było to pierwszym krokiem
do weryfikacji Rozporządzenia Rady EWG nr 2092/91.
Zmieniło to wiele również poza Europą. Import spoza krajów Wspólnoty, który stanowi znaczącą cześć rynku, musiał także spełniać wymogi nowego rozporządzenia. W ten
sposób stało się ono punktem odniesienia dla rolnictwa
ekologicznego na całym świecie.
Proces nowelizacji rozporządzenia Rady EWG nr 2092/91
trwał blisko trzy lata po opublikowaniu przez Komisję Europejską projektu regulacji w grudniu 2005 r. Jeśli jednak jako
punkt startowy przyjąć Europejski Plan Działania dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego opublikowany w 2004 r. to
cały proces trwał więcej niż cztery lata. Co więcej szczegółowe przepisy wykonawcze dotyczące nowych obszarów,
takich jak akwakultura i winiarstwo pozostały do zakończenia w 2009 r.
IFOAM od samego początku była aktywnie włączona
w proces legislacyjny. Delegacja IFOAM została włączona
do ówczesnej Grupy Roboczej IFOAM UE, zapewniając tym
samym reprezentację każdemu krajowi członkowskiemu
(i krajom EFTA). W 2000 r. dało to podstawę dla utworzenia
Regionalnej Grupy IFOAM UE i sformalizowania jej demokratycznej struktury. Owe grupy brały udział w regularnych,
corocznych, oficjalnych spotkaniach z Komisją, począwszy
od wczesnych lat 90-ych. Spotkania te miały na celu ocenę
prac nad rozporządzeniem i przedyskutowanie pojawiających się kwestii. Dodatkowo odbyło się wiele nieformalnych spotkań, włączając kilka z Komisarzami.
Celem IFOAM UE jest osiągnięcie wewnętrznego konsensusu, możliwego do zaprezentowania organom władzy,
a jest to jednak złożony i bardzo delikatny proces. Przy
średnio trzech nowelizacjach prawa rocznie, jest to także
proces bardzo czasochłonny. Niektóre akty same w sobie
były kamieniami milowymi, np. w 1999 r. gdy zostały zdefiniowane wymagania ekologicznej produkcji zwierzęcej
i ekologicznych produktów pochodzenia zwierzęcego.
Do 2000 r. narastała presja, wyrażająca stanowisko, że jeśli rzeczywiście rolnictwo ekologiczne ma osiągnąć swój
potencjał, to potrzebuje ono czegoś więcej, niż tylko Rozporządzenie 2092/91 i przypadkowe wsparcie poprzez zapisy prawne dotyczące rozwoju obszarów wiejskich. Kilka
krajów z sukcesem wprowadziło swoje plany działania,
rozwijające i rozszerzające sektory rolnictwa ekologicznego. Grupa IFOAM UE wezwała do zrobienia tego samego
b. Polityczny proces weryfikacji (2004 – 2008)
[Marco Schlüter]
Komisja zaproponowała nową regulację w dwóch różnych
częściach i krokach legislacyjnych:
a) rozporządzenie ramowe: rozporządzenie Rady (WE) nr
834/2007, które zostało przyjęte w lipcu 2007 r.
b) towarzyszące mu przepisy wykonawcze (rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008, które zostało przyjęte w lipcu 2008 przez Stały Komitet ds. Rolnictwa Ekologicznego
(Standing Committee on Organic Farming – SCOF), ustalające szczegółowe przepisy dla producentów.
Wniosek legislacyjny Komisji w sprawie rozporządzenia Rady
Po opublikowaniu Europejskiego Planu Działania dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w czerwcu 2004 r. Komisja Europejska została poproszona przez Radę o przedstawienie szczegółowej koncepcji przed końcem 2005 r.
We wrześniu 2005 r. Komisja wysłała do państw członkowskich i zainteresowanych stron ogólny zarys z prośbą
o uwagi w ciągu trzech tygodni. Pomimo krytyki ze strony
sektora ekoloniczego i państw członkowskich dotyczącej
niewystarczającego czasu na konsultacje przy tak fundamentalnej rewizji, w tak fundamentalnej sprawie, Komisja
postąpiła zgodnie ze swoim planem i 21 grudnia 2005 r.
opublikowała propozycję dotyczącą “Rozporządzenia
Rady w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych”.
Rada i Parlament
Po opublikowaniu projektu nowego rozporządzenia, Komisja przekazała go oficjalnie Radzie Unii Europejskiej i Parlamentowi Europejskiemu. Parlament sprawuje obecnie
jedynie funkcję doradczą w sprawach dotyczących rolnictwa i nie ma mocy współdecydowania, Rada (w składzie
ministrów państw członkowskich) przyjmuje wniosek lub
inny kompromisowy dokument na zasadzie kwalifikowanej
większości. Komisja musi wyrazić zgodę na jakiekolwiek
zmiany w swojej propozycji (chyba, że zostanie ona jednomyślnie unieważniona), toteż pozostaje silnym graczem
podczas wszystkich negocjacji.
Proces decyzyjny w sprawie nowego rozporządzenia był
długi i chwilami pełen napięcia, ponieważ niektóre państwa członkowskie, Parlament Europejski, Grupa IFOAM
UE oraz inne zainteresowane strony były krytycznie nastawione do propozycji Komisji. Sektor krytykował szczególnie zbyt mały stopień zaangażowania zainteresowanych
stron. Początkowo przewidywano, że Rada przyjmie rozporządzenie w czasie prezydencji austriackiej (styczeń czerwiec 2006 r.), czyli w ciągu zaledwie sześciu miesięcy.
Okazało się to jednak niemożliwe i proces trwał osiemnaście miesięcy. W tym czasie Grupa IFOAM UE pracowała
nad wprowadzaniem poprawek zaproponowanych przez
sektor ekorolniczy do projektu rozporządzenia.
Dążąc do porozumienia, prezydencja austriacka przygotowała dwa dokumenty kompromisowe: w kwietniu i w czerwcu.Także w czerwcu 2006 r. Komisja Europejska, mając na
uwadze krytykę i chcąc ułatwić proces podejmowania decyzji, poinformowała jak zamierza przekształcić załączniki
do Rozporządzenia 2092/91 w przepisy wykonawcze.
Prezydencja fińska (lipiec - grudzień 2006 r.) wydała trzeci
dokument kompromisowy w październiku 2006 r. i ogłosiła
koniec dyskusji technicznych. Akta przekazano na szczebel polityczny (Komitet Specjalny ds Rolnictwa oraz Rada
UE) w celu sfinalizowania negocjacji do końca roku. Inicjatywa Francji i Niemiec dotycząca wprowadzenia poprawek
do ostatniego dokumentu kompromisowego doprowadziła
do kolejnej wersji w listopadzie. Usunięto artykuły dotyczące restrykcji dla prywatnych standardów, ale włączono obowiązkowe logo Unii Europejskiej. 19 grudnia Rada
osiągnęła porozumienie polityczne (zarys ogólny), lecz
Data
Proces polityczny w instytucjach Unii Europejskiej
Czerwiec
2004
Komisja Europejska opublikowała Europejski
Plan Działania dla Żywności i Rolnictwa
Ekologicznego
Październik
2004
Rada zwróciła się do Komisji o przygotowanie
szczegółowego projektu
Wrzesień
2005
Komisja wysyła do państw członkowskich oraz
zainteresowanych stron dokument roboczy
dotyczący weryfikacji, prosząc o komentarze
w ciągu 3 tygodni
21 grudnia
2005
Komisja publikuje swoje propozycje zmian do
rozporządzenia Rady
Styczeń –
Czerwiec
2006
Grupa robocza Rady Europejskiej dyskutuje
na temat propozycji zmian przygotowanej
przez Komisję i przygotowuje dwa dokumenty
kompromisowe w czasie trwania prezydencji
austriackiej
8 czerwca
2006
Parlament Europejski przedstawia własny
dokument roboczy w swoim Komitecie d/s
Rolnictwa
16 czerwca
2006
Komisja informuje jak zamierza przekształcić
załączniki do rozporządzenia 2092/91
w przepisy wykonawcze
1 lipca –
31 grudnia
2006
Prezydencja fińska następuje po austriackiej
– intensywne negocjacje w Grupie Roboczej
Rady i Komitecie Specjalnym ds. Rolnictwa
dotyczącego dokumentu kompromisowego
21 grudnia
2006
Rada zdecydowała się na “podejście ogólne”
dotyczące nowego rozporządzenia i przyjęła
nową regulację dotyczącą importu
Maj 2007
Parlament Europejski przyjmuje swój raport
na temat rewizji rozporządzenia dotyczącego
żywności i rolnictwa ekologicznego
28 czerwca
2007
Rada uchwala nowe rozporządzenie (WE)
834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej
i znakowania produktów ekologicznych
(opublikowane w oficjalnym Dzienniku
Urzędowym UE dnia 20 lipca 2007)
Lipiec 2007
Komisja rozpoczyna pracę nad
szczegółowymi przepisami wykonawczymi
Wrzesień
2007
Komisja uruchamia konsultacje dla zainteresowanych stron, dotyczące technicznych
aspektów przepisów wykonawczych,
z sześciotygodniowym okresem na odpowiedź
Styczeń
2008
Komisja publikuje dokument roboczy
dotyczący ogólnych przepisów wykonawczych
i importu
Luty/Marzec
2008
Komisja zbiera komentarze od państw
członkowskich i zainteresowanych stron na
temat przepisów wykonawczych
25 marca
2008 /
10 kwietnia
2008
Komisja inicjuje projekt dotyczący importu;
ogólny projekt przepisów wykonawczych dla
krajów członkowskich, do dyskusji w Stałym
Komitecie ds. Rolnictwa Ekologicznego
(SCOF)
Data
Proces polityczny w instytucjach Unii
Europejskiej
18 września
2008
Publikacja ogólnych przepisów wykonawczych
(WE) nr 889/2008 w Dzienniku Urzędowym
Unii Europejskiej po ich zatwierdzeniu
w lipcu przez Stały Komitet ds. Rolnictwa
Ekologicznego (SCOF)
29 września
2008
Publikacja rozporządzenia Rady (WE)
967/2008, nowelizującego rozporządzenie
834/2007, opóźniające wprowadzenie logo UE
Grudzień
2008
Publikacja rozporządzenia Komisji 1254/2008;
pierwsza poprawka do rozporządzenia
889/2008 zezwalająca rolnikom na
stosowanie 100% własnej paszy z okresu
konwersji, świąteczne barwienie jaj oraz
dodająca standardy dla produkcji drożdży.
12 grudnia
2008
Publikacja rozporządzenia Komisji 1235/2008,
ustanawiająca przepisy wykonawcze dla
importu z krajów trzecich na mocy rozporządzenia 834/2007
Listopad
2007
- styczeń
2009
Akwakultura: Komisja zorganizowała
spotkania ekspertów i przedłożyła cztery
dokumenty robocze zarysowujące przepisy
wykonawcze dotyczące akwakultury
ekologicznej. Prace zostaną zakończone
w 2009 r.
Grudzień
2008/2009
Prezentacja przed SCOF pierwszych wyników
projektu badawczego ORWINE, definiującego
przepisy wykonawcze dotyczące ekologicznej
produkcji wina. Zasady mają być opracowane
w 2009 r.
1 stycznia
2009
Rozporządzenie 834/2007 weszło w życie
wraz z przepisami wykonawczymi:
rozporządzeniami 889/2008 i 1235/2009
nie mogła zatwierdzić tekstu, ponieważ opinia Parlamentu
Europejskiego nie była jeszcze rozstrzygnięta.
Parlament Europejski odegrał szczególną rolę, blokując
proces polityczny, poprzez niedostarczanie swojej opinii.
Chociaż Parlament nie ma mocy współdecydowania, Rada
nie może formalnie podjąć decyzji na temat wniosku legislacyjnego, zanim Parlament oficjalnie nie dostarczy swojego raportu. Parlament próbował sprawić, aby decyzja na
temat nowego rozporządzenia zapadła na zasadzie współdecydowania, z zamiarem rozszerzenia swoich uprawnień,
ale w końcu ustąpił i w maju 2007 r. przedstawił swój raport
(sprawozdawcą była Marie-Hélène Aubert, Partia Zielonych). Rada ostatecznie przyjęła nowe rozporządzenie 28
czerwca 2007, z kilkoma poprawkami.
Ustanawianie przepisów wykonawczych
W oparciu o nowo przyjęte rozporządzenie Rady WE
834/2007, Komisja rozpoczęła prace nad przepisami wy-
konawczymi, aby określić dokładne wymagania dla podmiotów gospodarczych, dla importu oraz dla inspekcji
i certyfikacji. Po ostrej krytyce ze strony sektora, dotyczącej niewystarczającego zaangażowania zainteresowanych
stron w opracowanie rozporządzenia ramowego, Komisja
Europejska poświęciła więcej uwagi tej sprawie podczas
prac nad przepisami wykonawczymi. We wrześniu 2007 r.
Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje wśród zainteresowanych stron i państw członkowskich, poprzez rozesłanie tabeli zawierającej analizę porównawczą i kwestionariusz.
Pierwszy dokument roboczy dotyczący przepisów wykonawczych Komisja wydała w styczniu 2008 r., a w marcu
2008 r. - oficjalne propozycje przepisów wykonawczych.
Propozycje te były dyskutowane i zmieniane podczas różnych spotkań SCOF (rozporządzenie Rady ma w większym
stopniu charakter polityczny, natomiast przepisy wykonawcze - bardziej techniczny). Intencją Komisji było mniej lub
bardziej dokładne przeniesienie istotnych aspektów rozporządzenia 2092/91 do nowych przepisów wykonawczych.
Wiele aspektów jest interpretowanych w różny sposób
w różnych krajach (np. nawet to, co wydaje się jasne, jak limit
170 kg N/ha/rok), toteż i dla tego rodzaju przypadków
chciano znaleźć rozwiązanie.
Dnia 2 lipca 2008 r. SCOF w końcu zatwierdził tekst przepisów wykonawczych. Po przejściu przez wewnętrzny proces
zatwierdzania w Komisji, rozporządzenie 889/2008 zostało
opublikowane w Dzienniku Urzędowym w dniu 18 września
2008 r., a przepisy wykonawcze dotyczące importu zostały
opublikowane w Dzienniku Urzędowym w grudniu 2008 r.
Przepisy wykonawcze w nowych obszarach regulacji
Terminy wejścia w życie przepisów wykonawczych dotyczących nowych obszarów regulacji są inne, ponieważ
wymagają one wprowadzenia nowych przepisów (a nie
przeniesienia bieżących). Na spotkaniu SCOF w listopadzie 2008 r. zatwierdzono nowe zasady produkcji drożdży
ekologicznych.
W dziedzinie akwakultury, prowadzenie objęła DG MARE
(Dyrekcja Generalna ds. Rybactwa i Rybołówstwa), zamiast
DG AGRI (Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa). W latach
2007 - 2008 zorganizowano trzy spotkania ekspertów,
w których uczestniczyli przedstawiciele sektora i eksperci
Grupy IFOAM EU. Po spotkaniu ekspertów 28-29 maja,
Komisja przekazała państwom członkowskim pierwszą
szczegółową propozycję (dokument roboczy). Na początku
grudnia 2008 r. udostępniono trzecią poprawkę tego dokumentu. Decyzja w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących akwakultury zostanie podjęta latem 2009 r.
Jeśli chodzi o przepisy dotyczące przetwórstwa wina ekologicznego, Komisja czeka na wyniki projektu ORWINE
finansowanego przez UE, którego zalecenia będą zaprezentowane wiosną 2009 r. Oczekuje się, że Komisja opracuje zasady produkcji wina pod koniec 2009 r.
Nowe logo ekorolnicze i zasady znakowania
Kłopoty z opracowaniem nowego, obowiązkowego logo
ekorolniczego były powodem, dla którego Komisja postanowiła przełożyć tę część nowego rozporządzenia. Nowelizacja rozporządzenia Rady 834/2007 we wrześniu 2008 r.
przesunęła obowiązek użycia logo (w tym inne wymagania
dotyczące etykietowania) do 1 lipca 2010 r.
Biorąc pod uwagę krytykę obecnego dobrowolnego logo
UE, Komisarz ds. Rolnictwa Mariann Fischer Boel zapowiedziała na Targach Biofach 2007 r., że Komisja opracuje
nowe, lepsze logo UE dla produktów ekologicznych. W końcu 2007 r. nowe logo zostało przedstawione i zatwierdzone
przez SCOF. Jednak wkrótce po tym, okazało się, że logo
jest zbyt podobne do stosowanego na etykietach produktów ekologicznych przez niemiecką sieć dyskontową „Aldi”.
Spowodowało to problemy z prawem własności, toteż Komisja wycofała się i zaplanowała nowy konkurs. Z powodu
tego opóźnienia Komisja podjęła decyzję w sprawie późniejszego wejścia w życie nowego logo.
Wkład projektów badawczych finansowanych przez
Unię Europejską
W latach 2003 - 2009, cztery projekty badawcze UE były
bezpośrednio lub pośrednio związane z procesem tworzenia nowych regulacji, wnosząc niemały wkład. Wszystkie projekty były finansowane przez Komisję Europejską,
a Grupa IFOAM UE była w nich zaangażowana jako partner
lub uczestnik:
• Weryfikacja rozporządzenia EWG 2092/91: “Badania
wspierające weryfikację rozporządzenia UE w sprawie rolnictwa ekologicznego” (2004-2007)
(www.organic-revision.org)
• ORGAP – “Plan Działania na rzecz rolnictwa ekologicznego” (2006-2008) (www.orgap.org)
• ORWINE – “Ekologiczna uprawa winorośli i produkcja
wina “(2007-2009) (www.orwine.org)
• ORGIN – “Ocena środków produkcji dla rolnictwa ekologicznego” (2003-2006) (www.organicinputs.org)
Projekt dotyczący rozporządzenia EWG 2092/91 był bezpośrednio związany z procesem weryfikacji. Zaproponowano w nim, jak zintegrować wartości etyczne z nowymi przepisami rozporządzenia Rady (WE) 834/2007, sporządzono
bazę danych, pozwalającą na porównanie poprzedniego
rozporządzenia EWG ze standardami krajowymi, rządowymi i prywatnymi, a także opracowano zalecenia dotyczące redukcji środków konwencjonalnych (nasiona / pasze).
Ponieważ Komisja Europejska rozpoczęła weryfikację już
w 2005 r., toteż mogła tylko częściowo skorzystać z wyników owych badań; rzuca to światło na ogólny problem
usprawniania polityki przy udziale odpowiednich badań.
Projekt ORGIN włączono do procesu weryfikacji poprzez
opracowanie kryteriów oceny nowych środków (nawozy, środki użyźniające glebę, środki ochrony roślin), które
mają być dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
W przeciwieństwie do powyższych doświadczeń, Komisja
Europejska i zainteresowane strony będą mogły w pełni
wykorzystywać wyniki badań projektu ORWINE, ponieważ
Komisja postanowiła poczekać z opracowaniem zasad produkcji wina aż do zakończenia projektu. Projekt ma dostarczyć przesłanek naukowych dla opracowania unijnych ram
prawnych oraz kodeksu najlepszych praktyk w ekologicznej produkcji i etykietowaniu wina (patrz również artykuł na
temat nowych zasad winiarstwa).
W projekcie ORGAP zajmowano się opracowaniem kryteriów oceny Europejskiego Planu Działania na rzecz Rolnictwa Ekologicznego. Choć nie koncentrowano się bezpośrednio na procesie weryfikacji, uświadomiono sobie
konieczność lepszego zintegrowania stron zainteresowanych procesem weryfikacji. Główne zalecenia można znaleźć w dokumencie na temat rozwoju i oceny planów działań na rzecz rolnictwa ekologicznego.
Rola Grupy IFOAM UE
Grupa IFOAM UE jako główny reprezentant sektora ekorolniczego, śledziła intensywnie proces weryfikacji starego
rozporządzenia i przedstawiła liczne komentarze instytucjom UE. Brała udział w wielu spotkaniach na wysokim
szczeblu z Komisją Europejską, Radą i Parlamentem
Europejskim oraz w rozmowach z Komisarzem ds. Rolnictwa Marian Fischer Boel i fińskim ministrem rolnictwa
(ówczesna prezydencja UE).
Odpowiedź Grupy IFOAM UE na wniosek legislacyjny Komisji opublikowany w lutym 2006 r. była początkiem szeregu uwag w sprawie procesu weryfikacji. W marcu 2006 r.
Grupa IFOAM UE wraz z Marie-Hélène Aubert, sprawozdawcą w Parlamencie Europejskim, zorganizowała spotkanie w sprawie nowej regulacji prawnej. Nowa regulacja została włączona jako jeden z głównych tematów Europejskiego Kongresu Ekorolniczego w Brukseli. Poprzez swoje
zaangażowanie, Grupa IFOAM EU zapewniła wprowadzanie znaczących poprawek do propozycji Komisji z 2005 r.
(patrz ogólna analiza w następnym rozdziale).
Grupa IFOAM EU cały czas dostarcza sektorowi informacji,
chociażby publikując niniejszy Zbiór Omówień a także dzięki informacyjnej stronie internetowej dotyczącej rewizji/certyfikacji (patrz strona internetowa Grupy IFOAM EU) oraz
dzięki trzem specjalnym, wydaniom naszego biuletynu.
Prace dotyczące produkcji wina i akwakultury zostaną
wkrótce sfinalizowane. Wraz z doświadczeniem wdrażania
nowej regulacji w życie, wzmocni się wkrótce potencjał niezbędny do określenia dalszych ulepszeń. W tym kontekście
Grupa IFOAM UE będzie nadal kierować wszystkie swoje
wysiłki w stronę zapewnienia jak najlepszych rozwiązań rosnącemu sektorowi ekorolnictwa.
© newphotoservice
shutterstock
2 I PRZEGLĄD NOWYCH ROZPORZĄDZEŃ I ICH ZNACZENIE DLA SEKTORA ŻYWNOŚCI
EKOLOGICZNEJ I ROLNICTWA
2.1 Nowe ramy prawne rolnictwa ekologicznego
[Maria Fladl, Jean-Francois Hulot
Referat d/s Rolnictwa Ekologicznego
w Dyrekcji Generalnej d/s Rolnictwa]
Najważniejsza część nowelizacji ustawodawstwa UE
w sprawie rolnictwa ekologicznego jest wreszcie gotowa.
Porozumienie osiągnięte w Radzie w 2007 r. doprowadziło do publikacji rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007
w Dzienniku Urzędowym z 20 lipca 2007 r. W roku 2008
zostało ono uzupełnione o dwa pakiety przepisów wykonawczych:
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady produkcji roślinnej i zwierzęcej,
przetwórstwa (w tym drożdży), jak również znakowania
i kontroli eko-produktów
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1235/2008 w sprawie
szczegółowych zasad importu.
Nowe rozporządzenia zastąpiły z dniem 1 stycznia 2009 r.
poprzednie ramy prawne, znane jako rozporządzenie
(EWG) nr 2092/91.
Kontekst procesu weryfikacji
Proces weryfikacji został zainicjowany przez Europejski
Plan Działań na rzecz Rolnictwa Ekologicznego w roku
2004, gdy ministrowie rolnictwa UE zgodzili się na szereg
działań mających na celu uproszczenie i udoskonalenie
istniejącego prawodawstwa w rolnictwie ekologicznym. Od
roku 1991, kiedy to zostały przyjęte pierwsze zharmonizowane zasady UE, sektor produkcji ekologicznej bardzo
się rozwinął. Polityka oparta na prawach rynku zachęciła
rolników do przestawiania się na produkcję ekologiczną,
a rolników ekologicznych – do ulepszania technik produkcji
ekologicznej. Rozwój i postęp techniczny wywołały potrzebę modyfikacji ram prawnych oraz rozszerzenia zakresu
prawodawstwa. Jednocześnie ogólna polityka UE została zorientowana na uproszczenie całego prawodawstwa
wspólnotowego, dostarczając kolejnego argumentu do zrewidowania prawodawstwa ekorolniczego. Nowa regulacja
w tym zakresie została skonstruowana odmiennie od pozostałych aktów prawnych Wspólnoty, łącząc kompetencje
Rady i Komisji w ramach jednego rozporządzenia.
Co nowego w produkcji ekologicznej, znakowaniu i kontroli
po weryfikacji procesu?
• Poprawki i nowości wdrożone jednocześnie, bardziej
przejrzysta struktura i prostsze sformułowania,
• Po raz pierwszy usankcjonowane cele i zasady rolnictwa
ekologicznego,
• Brak istotnych zmian dotyczących zasad produkcji,
• Kontrola oparta na analizie ryzyka, ale obowiązek corocznej na miejscu – utrzymany,
• Zakres regulacji rozszerzony: wprowadzono normy produkcji drożdży ekologicznych,
• Jednoznaczne zasady znakowania, które mają obowiązywać od 1 lipca 2010 r.
• Zracjonalizowane zasady importu.
Nowa struktura jest zgodna z ogólną strukturą prawodawstwa wspólnotowego i ustala jasne kompetencje: kwestie szczególnego znaczenia oraz
podstawowe są zasadniczo ustanowione w rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007, co oznacza, że zmiany są możliwe tylko na szczeblu porozumienia w Radzie.
Odnosi się to do pojęciowego ukierunkowania sektora
rolnictwa ekologicznego, ustanawiającego cele i zasady,
ogólne zasady produkcji oraz podstawowe zasady kontroli
i znakowania. Procedury uchwalania w Radzie wymagają
porozumienia na szczeblu ministerialnym, a proces podlega Prezydencji Rady.
Techniczne zasady ekologicznej produkcji i przetwórstwa,
jak również szczegółowe zasady dotyczące znakowania
i kontroli, które mogą się zmieniać w miarę upływu lat
i wymagać ciągłych korekt, są określone w dwóch w/w
rozporządzeniach Komisji. Dotyczy to także wykazu
ograniczającego substancje i produkty dopuszczone do
produkcji ekologicznej, który wymaga regularnego aktualizowania. Zmiana oraz nowelizacja rozporządzenia Komisji
jest łatwiejsza ze względu na prostsze procedury uchwalania. Jednakże państwa członkowskie, reprezentowane na
szczeblu oficjalnym, muszą zgodzić się na nie większością
kwalifikowaną, w ramach komitetu regulacyjnego zwanego
SCOF (Stały Komitet ds. Rolnictwa Ekologicznego). SCOF
składa się z przedstawicieli administracji krajowych i odbywa spotkania kilka razy w roku w Brukseli, a jego posiedzeniom przewodniczy przedstawiciel Komisji. Aby Komisja
mogła przyjąć rozporządzenie lub poprawki do istniejących
przepisów wykonawczych, wymagana jest pozytywna opinia SCOF.
1 Official Journal L 189, 20.7.2007, p. 1–23 I 2 Official Journal L 250, 18.9.2008, p. 1–84 I 3 Official Journal L 334, 12.12.2008, p. 25–52 I 4 Official Journal L 198, 22.7.1991, p.1
PRZEGLĄD NOWYCH ROZPORZĄDZEŃ I ICH ZNACZENIE DLA SEKTORA ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ I ROLNICTWA 15
Sformułowania zostały uproszczone, gdzie było to możliwe. Stare rozporządzenie podlegało nieustannym zmianom
w ciągu ostatnich 17 lat, średnio 3 razy w roku. Z tego powodu, mimo że podjęto wszelkie działania w celu zapewnienia spójności i przystępności, wprowadzanie tych zmian
prowadziło do powtórzeń i dłużyzn, powodując trudności
w rozumieniu i czytaniu tekstu. Na ile było to możliwe, w nowym rozporządzeniu zdania zostały sformułowane w krótki
i jasny sposób. Starano się unikać powtórzeń, a tekst jest
wyraźnie podzielony na artykuły, sekcje, rozdziały i tytuły.
Komisja zobowiązała się do przeniesienia głównej części
dotyczącej zasad produkcji ze starego rozporządzenia do
nowego bez istotnych zmian. Jednak tam, gdzie znaleziono
rozsądne rozwiązanie problemów, bądź było to wymagane
przez rozporządzenie Rady - dokonano kilku modyfikacji
w przepisach wykonawczych. Na przykład:
• Wprowadzono nowe definicje w celu wyjaśnienia zawiłości prawnych, np. gospodarstwo, jednostka produkcyjna,
leczenie weterynaryjne, a także przyjęto niektóre nowe
przepisy, jak zakaz produkcji hydroponicznej oraz produkcji bezrolnej.
• Wprowadzanie wolno rosnących ras drobiu zostało doprecyzowane i stało się bardziej przejrzyste dzięki nowemu
obowiązkowi informowania innych państw członkowskich
i Komisji o krajowych wykazach ras.
• Przeanalizowano wiele odstępstw i wyjątków akceptowanych w starych zasadach i przeniesiono je albo jako zasady stałe, albo zasady elastyczne do rozdziału o wyjątkowych zasadach produkcji. Pozwala to właściwym organom
państwa członkowskiego do wyrażenia na nie zgody, pod
pewnymi warunkami, takimi jak ograniczenia geograficzne,
strukturalne lub zdarzenia katastroficzne.
Cały system kontroli ekorolniczej jest włączony w ramy
Urzędowej Kontroli Żywności i Pasz (Official Food and
Feed Control – OFFC), a państwa członkowskie z mocy
prawa sprawują nadzór nad systemem. Wszystkie jednostki certyfikujące w UE obowiązuje obecnie akredytacja według wymagań międzynarodowych norm
EN 45011 lub ISO 65. Uprawnienia do przyznawania pozwoleń na stosowanie środków objętych ograniczeniami zostały przekazane właściwym urzędom
w państwach członkowskich. Ponadto przewidziano standaryzowane wzory dokumentów poświadczających zgodność
oraz oświadczeń ze strony sprzedawców. Te nowe elementy w systemie są ważnym krokiem w kierunku bardziej
zharmonizowanego systemu kontroli. Nowy system kontroli
OFFC, oparty na analizie ryzyka, pozwala na zmniejszenie częstotliwości kontroli przy niskim poziomie ryzyka, ale
zobowiązuje do zintensyfikowania kontroli, gdy ryzyko jest
wysokie. Pozostawiono jednak obowiązek wykonywania
dorocznych fizycznych kontroli “na miejscu”, jako centralny
element kontroli ekorolniczej „od gospodarstwa do talerza”,
gdzie kontrole obejmują cały łańcuch produkcji.
Przepisy dotyczące zdrowia i dobrostanu zwierząt obowiązują nadal, co ma szczególne znaczenie dla konsumentów.
Głównym osiągnięciem jest obowiązkowe stosowanie analgezji / znieczulenia w przypadku dekornizacji i podobnych
operacji. Utrzymywanie bydła na uwięzi jest dozwolone tylko pod pewnymi dodatkowymi warunkami, m.in. gdy jest
zagwarantowany wypas w okresie letnim. Końcowa faza
tuczu owiec i świń w pomieszczeniach zamkniętych jest
zabroniona.
Nowe zasady znakowania obowiązujące od 1 lipca 2010 r.:
Tylko produkty zawierające ponad 95% składników pochodzących z rolnictwa ekologicznego mogą być znakowane
jako ekologiczne. Umieszczenie na opakowaniach wspólnotowego logo rolnictwa ekologicznego będzie obowiązkowe od 1 lipca 2010 r. Składniki ekologiczne w nie-ekologicznych produktach mogą być oznakowane jako ekologiczne,
jeśli podana jest pełna lista składników. Ustanowiono również bardziej szczegółowe zasady znakowania, takie jak
numer kodowy jednostki certyfikującej, miejsce pochodzenia głównych surowców oraz jasne zasady obliczania
udziału składników ekorolniczych.
Import: System uznawania państw trzecich, których przepisy są równoważne, będzie kontynuowany. Jednakże system zezwoleń importowych wydawanych przez państwa członkowskie na przywóz
z pozostałych państw trzecich, będzie stopniowo zastępowany przez nowy system równoważności, w ramach
którego zostanie utworzony Wspólnotowy wykaz jednostek certyfikujących i organów kontrolnych, działających
w krajach trzecich. Oba systemy dotyczące importu w ramach zasady równoważności wymagają, by każdej partii
towarów przywożonych towarzyszył certyfikat importu. Dodatkowo, w rozporządzeniu Rady utworzono nowy system zgodności importowanych produktów. Takie produkty
będą miały bezpośredni dostęp do rynku Unii Europejskiej
- tj. certyfikat importu nie będzie potrzebny - na podstawie
pełnej zgodności z normami UE poświadczonymi przez
uprawnioną jednostkę kontrolną. Bezpośredni dostęp do
rynku jest nową możliwością zgodną z przepisami WTO
oraz zasadami wolnego handlu. Komisja ustali właściwe
listy dla oceny równoważności oraz zgodności w najbliższych latach. Ogólnie rzecz biorąc, w kompetencji Komisji leży zarządzanie importem, lecz państwa członkowskie
będą bardziej systematycznie włączane w procedury badania i oceny jednostek certyfikujących oraz wykazu uznanych krajów trzecich. Nowemu rozporządzeniu Komisji
(WE) nr 1235/2008 będą towarzyszyć wytyczne dotyczące
szczegółów technicznych - w celu jego zharmonizowanego
wdrażania.
Szereg przepisów przejściowych, w szczególności odnoszących się do pakowania i znakowania produktów ekologicznych, ale także w odniesieniu do niektórych zmian
w produkcji, przetwórstwie i imporcie, powinien ułatwić
sprawne wprowadzenie nowych zasad.
Rozszerzenie zakresu produkcji ekologicznej
Przepisy wykonawcze zawierają już nowe zasady dotyczące ekologicznej produkcji drożdży i przetwórstwa z udziałem drożdży. Oparto się tu na wiedzy technicznej doraźnie
powołanej grupy, złożonej z niezależnych ekspertów, którzy oceniali, czy wykorzystanie niektórych substancji jest
zgodne z nowymi celami i zasadami produkcji ekologicznej,
określonymi obecnie w Rozporządzeniu (WE) nr 834/2007.
Następnym krokiem jest opracowanie przepisów dla akwakultury ekologicznej i wina ekologicznego. Są to nowe dziedziny. W 2009 r. zostaną włączone nowe przepisy uzupełniające do rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008, przy
założeniu, że SCOF wyda na czas opinię.
Dokument roboczy dotyczący zasad ekologicznej akwakultury został opracowany na podstawie prac ekspertów
z tego sektora w 2008 r. i stanowił przedmiot dyskusji między państwami członkowskimi w SCOF. Dopóki reguły
Wspólnotowe nie są ustanowione, obowiązują krajowe lub
prywatne standardy w tym zakresie.
Sektor ekologicznej akwakultury jest nową dziedziną
w sektorze rolnictwa ekologicznego, gdzie metody produkcji są już dobrze ugruntowane. W ostatnich latach w państwach członkowskich powstało kilka prywatnych i krajowych regulacji dotyczących ekologicznej akwakultury. Na
tej bazie powstaje zharmonizowane prawo Wspólnotowe.
Celem owego działania jest stworzenie Wspólnotowych
norm o wysokiej jakości, w pełni respektujących cele i zasady produkcji ekologicznej.
W rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 państwa członkowskie zgodziły się na opracowanie Wspólnotowych reguł ekologicznej produkcji wina. Wcześniej produkcja wina
ekologicznego była wyraźnie wyłączona z zakresu starego rozporządzenia. W konsekwencji, możliwe było jedynie
znakowanie “wino z winogron ekologicznych”, i tak będzie
nadal, dopóki nie zostaną przyjęte nowe zasady szczegółowe.
W 2006 r. zainicjowano projekt badawczy, w skali europejskiej, dotyczący wina ekologicznego (znany jako ORWINE).
Jego celem jest dostarczenie ekspertyz technicznych i pomoc w opracowaniu nowych zasad. W oparciu o uzyskane
wyniki w marcu 2009 r., a także w poszanowaniu dla podstawowych praktyk enologicznych Wspólnej Organizacji
Rynku Wina powstają przepisy dotyczące produkcji wina
ekologicznego.
Jeszcze nie objęte nowymi ramami prawnymi:
Przepisy o zasięgu europejskim dotyczące restauracji i innych punktów żywienia zbiorowego nie zostały włączone
do rozporządzenia Rady, ponieważ uznano to za przedwczesne. Państwa członkowskie mogą jednak regulować
ten sektor, jeśli sobie tego życzą. Ta sytuacja będzie zweryfikowana do końca 2011 roku. Kosmetyki i wyroby włókiennicze nie leżą w zakresie unijnej regulacji ekorolniczej,
mogą jednak podlegać regulacji prawnej na szczeblu krajowym.
Jak czytać nowe rozporządzenia:
Zarówno rozporządzenie Rady jak i rozporządzenia
Komisji należy czytać łącznie. Rozporządzenie Rady
ustanawia zasady ogólne, natomiast szczegółowe zapisy prawne określone są w tzw. przepisach wykonawczych zawartych w rozporządzeniach Komisji. Przepisy wykonawcze są oparte o rozporządzenie Rady i nie
powtarzają już przepisów ustalonych w tekście Rady.
Rozporządzenie Komisji jest narzędziem prawnym dostarczającym bardziej szczegółowych informacji technicznych
(np. w kurniku może być utrzymywanych maksymalnie
4800 kurcząt), określającym pewne warunki (np. nieekologiczne dorosłe ssaki można dołączyć do gospodarstwa
w celu odnowienia stada, do 10% istniejącej obsady), uzupełniającym niektóre przepisy Rady (np. w ramach przepisów wyjątkowych odnoszących się do produkcji w okolicznościach katastroficznych, państwa członkowskie mogą
przejściowo zezwolić na odnowienie stada przy wykorzystaniu nie-ekologicznych zwierząt, w tym pszczół, lub na
wykorzystanie pasz nie-ekologicznych), ustanawiającym
wykaz substancji, które mogą być stosowane w składzie niektórych produktów (załącznik VIII – substancje dodatkowe
i pomocnicze), lub określającym szczegóły wzornictwa (np. w załączniku XI, dotyczącym Wspólnotowego logo rolnictwa
ekologicznego).
Kompletny przykład jest podany poniżej:
Przepisy dotyczące obsady zwierząt utrzymywanych zgodnie z prawodawstwem dot. rolnictwa ekologicznego:
Podstawa prawna
Tekst prawny
Komentarz
Rozporządzenie
Rady (WE)
Nr 834/2007,
(IV) Artykuł 14 (1)
(b)
Poza ogólnymi zasadami produkcji rolnej określonymi w art. 11 w odniesieniu do metod chowu i warunków bytowych, liczba zwierząt jest ograniczona, by zminimalizować
nadmierny wypas, zrycie gleby, erozję i zanieczyszczenia powodowane przez
zwierzęta lub przez stosowanie ich nawozu
Podstawowe zasady
produkcji zwierzęcej
w odniesieniu do
praktyk ekologicznej
produkcji zwierzęcej
Rozporządzenie
Komisji (WE)
1. Obsada nie może przekroczyć rocznego limitu 170 kg azotu na hektar UR,
o których mowa w artykule 3 (2)
2. Aby ustalić odpowiednią obsadę zwierząt, właściwy organ określa jednostki przeliczeniowe równoważne z powyższym limitem, biorąc jako wytyczne dane określone
w załączniku IV lub odpowiednich przepisach krajowych, przyjętych na mocy dyrektywy 91/676/WE
Rozporządzenie
Komisji (WE) nr
889/2008, Załącznik
IV
Maksymalna liczba zwierząt na ha;
Grupa lub gatunek
Maksymalna liczba zwierząt na ha,
odpowiadająca 170 kg N/ha/rok
Koniowate powyżej wieku sześciu
miesięcy
2
Cielęta na opas
2
itd.
itd.
Wnioski:
Wzmiankowana
wartość 170 kg
przeliczana na
równowartość 20
różnych kategorii
zwierząt
Wszystkie zainteresowane strony, państwa członkowskie oraz Komisja dokonały
ogromnego dzieła w ostatnich latach. Nowelizacja ustawodawstwa sprawiła, że zasady i podział kompetencji są prostsze i czytelniejsze. Istotne zasady produkcji obowiązujące do 2008 r. zostały utrzymane i uzupełnione o kilka zapisów dotyczących
wymogów nowego rozporządzenia. Wszystko było gotowe na czas. Zapewniono podmiotom gospodarczym bezpieczeństwo i ciągłość prawną. Nowe przepisy wykonawcze są możliwie kompletne, choć celowo pozostawiono kilka kwestii, gdyż w niektórych przypadkach potrzebna jest lepsza harmonizacja. Ich kontrowersyjny charakter
oznacza, że potrzeba więcej czasu na dyskusję i zgromadzenie wiedzy, zanim uda
się osiągnąć konsensus i zawrzeć go w prawie unijnym. Ustawodawstwo UE przewiduje bezpieczeństwo prawne oraz określa ramy prawne dla lepszego współistnienia /
współpracy, z korzyścią dla wszystkich podmiotów gospodarczych oraz konsumentów.
Jednak nic nie jest stałe i jeśli rozwój techniczny, postęp i sytuacja rynkowa będą wymagać zmiany ustawodawstwa, zostanie ono odpowiednio dostosowane. Komisja będzie nadal współpracować z zainteresowanymi stronami i administracjami krajowymi
przy rozwoju standardu UE. Przed 1 lipca 2010 pojawi się nowe logo dla produktów
ekologicznych. Cały proces weryfikacji ustawodawstwa będzie przedmiotem sprawozdania, które ma być przedstawione Radzie przez Komisję przed końcem 2011 roku.
2.2 Ogólna analiza nowych Rozporządzeń
[Francis Blake, Przewodniczący Grupy IFOAM UE]
Znaczące wydarzenie dla sektora produkcji ekologicznej
miało miejsce 1 stycznia 2009: weszło w życie nowe rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91. Wraz z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 889/2008 ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr
834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania
produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, sektor rolnictwa ekologicznego otrzymał nowe ramy prawne.
Intencją nowych przepisów było uproszczenie, usprawnienie, racjonalizacja i aktualizacja starego ustawodawstwa,
które w swojej 18-letniej historii nowelizowano ponad 40
razy (ostatnio jesienią 2008 r.), przez co stało się uciążliwe i niespójne. Poza tym ważne było, aby nowe ramy prawne umożliwiały wykorzystanie w pełni potencjału żywności
ekologicznej i rolnictwa jako kluczowego elementu w unijnej polityce rolnej i rozwoju obszarów wiejskich, by umożliwić wzrost i rozwój tego sektora w przyszłości. Na ile udało
się spełnić powyższe zamierzenia?
Rozporządzenie zaczyna się od celów i zasad, które ustanawiają podstawy i określają charakter żywności i rolnictwa ekologicznego. Po raz pierwszy włączone są kryteria oceny środków produkcji, kryteria przetwórstwa żywności oraz spójne podejście do spraw wyjątkowych. Rozporządzenie także odpowiednio integruje ujęcie innych dziedzin,
takich jak pasze dla zwierząt oraz inne nowe dziedziny, jak
akwakultura i drożdże.
Grupa IFOAM UE domagała się tych aspektów, kierując
wnioski i postulując poprawki w celu ulepszenia pierwotnego projektu nowego rozporządzenia oraz intensywnie lobbując na ich rzecz. Choć proces ten był czasami uciążliwy
i nie wszystkie wyniki były satysfakcjonujące, Grupa IFOAM
UE osiągnęła bardzo wiele w porównaniu z zapisami legislacyjnymi w pierwotnym wniosku Komisji, z grudnia 2005, np.:
• nowe rozporządzenia nadal będą chronić przed deklaracjami, które sugerują, że produkt jest ekologiczny, gdy
wcale tak nie jest (w pierwszej wersji był to bardzo słaby
punkt, w porównaniu ze starym rozporządzeniem 2092/91),
• udało się zapobiec wprowadzeniu dodatkowej biurokracji
w sektorze, oraz
• prywatne standardy mogą nadal oferować swoją wartość
dodaną oraz deklarować inne pożytki.
Ponadto, określenie celów i zasad w oficjalnym prawodawstwie UE pozwoli na podkreślenie korzyści wynikających z produkcji ekologicznej, w ramach ogólnych dyskusji politycznych na szczeblu UE, np. roli
WPR (Wspólna Polityka Rolna) w produkcji ekologicznej lub w tworzeniu prawa ochrony środowiska. Wynik końcowy pokazuje jak wielki postęp osiągnęliśmy, dążąc do wytyczonych celów.
Jednak te dwa nowe rozporządzenia łącznie są o ponad
jedną trzecią dłuższe. Ponadto konieczne jest powoływanie się na dwa rozporządzenia zamiast jednego oraz
odwoływanie się do czterech lub nawet pięciu odrębnych artykułów, w celu uzyskania pełnego obrazu (podstawy, zasady ogólne, zasady szczegółowe, zasady
produkcji w przypadkach wyjątkowych, przepisy przejściowe – nie wspominając o załącznikach). Trudno to nazwać uproszczeniem, zwłaszcza dla podmiotów gospodarczych. I to jest jeden z powodów opracowania niniejszego Zbioru.
Kontekst prawny i zakres regulacji
Jeśli chodzi o kontekst prawny, jego zakres został poszerzony zgodnie z wnioskami Grupy IFOAM UE i obejmuje
także akwakulturę, wodorosty, wina i drożdże. Jednakże
Grupa IFOAM UE uważa, że zakres ten powinien być jeszcze szerszy i objąć przynajmniej produkcję tkanin i kosmetyków. Rozporządzenie przewiduje przegląd zakresu regulacji w 2011 r. i nasza grupa już teraz nalega, by rozszerzyć
ochronę słowa „ekologiczne”, na te nowe rozwijające się
segmenty rynku.
Systemowe przekazanie kontroli w górę – z jednostek
certyfikujących do państw członkowskich i Komisji nabrało znaczenia. Jest to częściowo wynikiem przechodzenia
rolnictwa ekologicznego pod auspicje Urzędowego Systemu Kontroli Żywności i Pasz (rozporządzenie 882/2004),
w celu ochrony konsumentów w razie krytycznego zagrożenia bezpieczeństwa żywności. Było to zresztą konkretnym celem tego procesu. Inny powód to ochrona przed
konkurencją uprawianą przez jednostki certyfikujące przy
interpretacji rozporządzenia. Grupa IFOAM UE konsekwentnie twierdzi, że jest to rola właściwych urzędów,
nadzorowanych przez Komisję, w celu zapewnienia prawidłowego i rzetelnego działania organizacji kontrolnych.
Oczywiste jest, że ten system nie działa tak jak powinien – istnieje ogromna różnica w kompetencjach właściwych urzędów i z zadowoleniem przyjmujemy fakt, że Komisja od tej pory będzie mieć większe uprawnienia do ich
nadzorowania. Będziemy nadal monitorować tę sytuację
w celu upewnienia się, że Komisja rzeczywiście korzysta
ze swoich uprawnień, w celu ochrony integralności żywności ekologicznej i rolnictwa ekologicznego.
Prywatne standardy i logo UE
Intencją nowego rozporządzenia było ograniczenie wpływu jednostek certyfikujących, które stosują prywatne standardy. Dzięki konsekwentnemu lobbingowi, kluczowe części projektowanej regulacji zmierzające do tych ograniczeń
zostały wycofane. W ich miejsce zostało wprowadzone obowiązkowe logo UE. Była to od początku fatalna decyzja i dopiero w przyszłości okaże się, jak ta sytuacja będzie ostatecznie rozstrzygnięta.
Konieczne jest ponowne podkreślenie ważnej roli,
jaką pełnią organizacje pozarządowe (standardy prywatne). Stanowią one źródło innowacji, tożsamości lokalnej, edukacji dla producentów i konsumentów, działają na rzecz wzrostu zaufania publicznego i rozwoju rynku. Wszystkie te funkcje mają kluczowe
znaczenie dla dalszej dynamicznej ekspansji żywności i rolnictwa ekologicznego. Są one integralną częścią pojęcia
“kury znoszącej złote jajka”. Rozporządzenie odgrywa podstawową rolę w zapewnianiu podstaw gwarantujących jakość i spójność całej produkcji ekologicznej i przetwórstwa.
Natomiast prywatne standardy prowadzą do ciągłych ulepszeń i pozwalają by sektor ekologiczny rozwijał swój zasięg.
Zaangażowanie zainteresowanych stron w rozwój prywatnych standardów jest silne, co przyczynia się do budowy zaufania, odpowiada potrzebom lokalnym i regionalnym, oraz
zapewnia zaangażowanie konsumentów.
Udział zainteresowanych stron, konsultacje i terminy
W całej dyskusji na temat obu rozporządzeń, Komisja nałożyła niepotrzebne i wręcz szkodliwe limity czasowe, dopuszczając jedynie ograniczoną liczbę zaangażowanych
stron. Było to tym bardziej zaskakujące, że regulacje te
pierwotnie wywodziły się z sektora ekorolniczego, oferującego dobrowolnie swoje własne otoczenie i system jakości
żywności jako podstawę dla prawodawstwa. Grupa IFOAM
UE konsekwentnie optuje za wydłużeniem czasu wejścia
w życie aktów prawnych oraz zwiększeniem dostępu zainteresowanych stron, podkreślając, że “jakość jest ważniejsza
niż szybkość”, i że ostateczna forma rozporządzenia mogłaby być lepsza, gdyby pogłębione konsultacje odbywały się
pod mniejszą presją czasu.
Oficjalne konsultacje w sprawie rozporządzenia ramowego trwały przygnębiające trzy tygodnie. Dzięki temu doświadczeniu, liczba konsultacji oraz zaangażowanie zainteresowanych stron znacznie się polepszyły, co może być
uznane za przełomowe w kontekście norm dla tego typu
prawodawstwa Komisji. Odbyły się formalne konsultacje,
wysłuchania oraz liczne, zarówno oficjalne jak i nieoficjalne
spotkania zainteresowanych stron. Grupa IFOAM UE docenia ten znamienny postęp, w którym miała udział, pomagając w przesuwaniu granic, o których mowa.
Jednakże procesowi brakowało pewnych aspektów, jakich
można by oczekiwać w świetle nowoczesnych standardów
zarządzania i odpowiedzialności. Uznaje się, że wynika to
z wyjątkowej struktury Unii Europejskiej i złożonych ról przyjętych przez Radę, państwa członkowskie i Komisję, nie
wspominając o Parlamencie, który obecnie pełni jedynie rolę
opiniodawczą w sprawach rolnictwa. Komisja jest zatem ograniczona w swoich działaniach, lecz znalazła twórcze sposoby poruszania się w obrębie owych ograniczeń, jak np. prezentowanie dokumentów “non-paper”(nie mających charakteru oficjalnej noty, ale służących wymianie informacji). Jednakże, Grupa IFOAM UE będzie w przyszłości postulować
wydłużenie czasu na konsultacje i większe zaangażowanie
bezpośrednio zainteresowanych stron, nie tylko oficjalnych
(i często konwencjonalnych) organizacji.
Po publikacji projektu legislacji, Komisja spodziewała się
zakończyć prace nad rozporządzeniem ramowym po sześciu miesiącach. Jednak dzięki silnemu protestowi ze strony Grupy IFOAM UE i państw członkowskich, jak też umotywowaniu naszych obaw, w końcu proces ten wydłużył się
do 18 miesięcy. W tym czasie, delegacja IFOAM UE odbyła
szereg spotkań na wysokim szczeblu z urzędnikami Komisji, dzięki którym byliśmy w stanie dokonać pomyślnego postępu w sposób, który nie był możliwy w trakcie oficjalnych,
lecz bardzo uładzonych, procesów konsultacji z zainteresowanymi stronami.
Zgłaszaliśmy również uwagę, że przepisy wykonawcze powinny zostać sfinalizowane przynajmniej sześć
miesięcy przed datą wejścia w życie. Nawet sześć mie-
sięcy oznacza ogromną presję na rolników, przetwórców i jednostki certyfikujące, którzy muszą wdrożyć
nowe zasady. Chociaż intencją było zapewnienie jedynie minimalnych zmian w treści, to jednak istnieje wiele różnic między starą i nową regulacją. Oznacza to, że
państwa członkowskie były zmuszone przeprowadzić ewaluację całego rozporządzenia, w celu oszacowania implikacji zmian i sposobu radzenia sobie z nimi. Następnie musiały poinformować jednostki certyfikujące, a te zmuszone były
nanieść niezbędne zmiany w dokumentacji, poinformować
podmioty gospodarcze i dodatkowo przeszkolić inspektorów.
• Bardziej elastyczne podejście do importu i równoważności chociaż ważne będzie wyjście poza ocenę wyłącznie
dokumentacji; należy uwzględnić praktyczną kontrolę w terenie, przy udziale wyspecjalizowanego i wykwalifikowanego personelu.
Jak się okazało, wszystko to miało się wydarzyć w ciągu
trzech miesięcy, gdyż przepisy wykonawcze zostały opublikowane dopiero we wrześniu. Przed wejściem w życie,
oba dokumenty: ramy prawne i przepisy wykonawcze zostały już skorygowane, wprowadzając dwa etapy realizacji.
Znacznie lepszym wyjściem byłoby rozpoznanie i poszanowanie potrzeb sektora, poprzez ustanowienie jednej, odroczonej daty wejścia w życie. Sektor zyskałby dzięki temu
zarówno wystarczającą ilość czasu na przygotowanie się,
jak i znacznie ułatwiłoby to wprowadzenie nowych regulacji.
Grupa IFOAM UE zidentyfikowała również pewne wady
i pracuje nad wnioskami o ich sprostowanie, na przykład:
Treść
Intencją tej rewizji było nic nie zmieniać na poziomie produkcji. Oczywiście okazało się to niemożliwe i w rzeczywistości wprowadzone zostały liczne zmiany. Omówione są
one w innych rozdziałach niniejszego Zbioru. Niektóre udoskonalenia, o które walczyły IFOAM UE oraz inne grupy, to
na przykład:
• Elastyczne podejście pozwalające na wyjątkowe zasady
produkcji, ze względu na różnice klimatyczne, strukturalne
i stopień rozwoju;
• Nowy system kalkulacji przy znakowaniu produktów przetworzonych: “ekologiczny” = zawierający ponad 95% ekoskładników, w przypadku produktów zawierających mniej
niż 95% eko-składników – tylko wzmianka o nich w składzie
surowcowym, wreszcie formuła „z udziałem ...% eko-składników” przy wyrobach z ryb dziko żyjących lub dziczyzny,
z dodatkiem eko-składników;
• Obliczanie udziału składników, w tym dodatków pochodzenia rolniczego;
• Kontrola oparta na ocenie ryzyka, z naciskiem na inspekcje ukierunkowane tam, gdzie istnieją największe potrzeby
(ale istnieją obawy, że tzw. mali producenci o najniższym
stopniu ryzyka będą nadal ponosić koszty corocznych wizyt, co już tworzy dwuwarstwowy rynek);
Są też nieznane wartości, na przykład zastąpienie kategorii „potrzeba uznana przez jednostkę lub organ kontrolny”,
kategorią „podmioty powinny przechowywać dokumentację
potwierdzającą potrzebę użycia“, oraz nowe obowiązkowe
wymagania dotyczące znakowania, włączając ekorolnicze
logo UE.
• Jak znakować mieszanki nasion, które są przygotowane z różnych gatunków, niektórych ekologicznych, a innych
nie; bez wyraźnego oznakowania, trudno jest sprzedawać
takie mieszanki i nie zachęca to do podwyższania udziału
nasion ekologicznych w proporcji mieszaniny.
• Nie jest jasne, w jaki sposób radzić sobie z metodami
przetwarzania, które mogą, bądź nie mogą być dozwolone,
w zależności od lokalnej interpretacji, na przykład wymiana
jonowa;
• “Ekologiczna” pasza może zawierać do 5% składników
nie-ekologicznych – jest to sprzeczne z wymogami żywienia przeżuwaczy stanowiącymi, że pasza powinna być
w 100% ekologiczna i może skutkować wprowadzaniem
w błąd producentów, co do dopuszczalności paszy przez
nich zakupionej.
Chociaż przeważająca większość nowych przepisów,
mniej lub bardziej odzwierciedla poprzednie, trzeba będzie zaczekać z ostateczną analizą, aż wszystko się ustabilizuje. Można także wnioskować, iż nowe rozporządzenie zapewnia, że to co ekologiczne pozostanie ekologiczne, że prywatne standardy odgrywają ważną rolę
i że nowe rozporządzenie wprowadza pewne ulepszenia. Z drugiej strony można narzekać, że istnieją również pewne „wady wrodzone”, oraz że przepisy wykonawcze dotyczące nowych obszarów - akwakultura i wina
- nie zostały od razu sprecyzowane. Dlatego Grupa IFOAM
UE będzie oceniać w jaki sposób nowe otoczenie prawne
funkcjonuje w praktyce oraz w jaki sposób należy je poprawić w przyszłości, aby zabezpieczyć rozwijający się rynek
ekologiczny i utrzymać dynamikę sektora ekorolniczego.
2.3 Przegląd: rozporządzenia UE regulujące rolnictwo ekologiczne
[Beate Huber, Bernhard Speiser]
Tabela 1: Wymogi prawne dotyczące produkcji i przetwórstwa żywności ekologicznej i pasz w rozporządzeniu (WE)
834/2007 i rozporządzeniu (WE) 889/2008. Tabela została uproszczona dla lepszej czytelności.
Specyfikacja
Zakres, zasady
i definicje
Produkcja roślinna
Uregulowania ogólne w
rozporządzeniu (WE) nr 834/2007
Szczegółowe uregulowania w
rozporządzeniu (WE) nr 889/2008
Załączniki do rozporządzenia (WE)
nr 889/2008
Tytuł I – III
(Art. 1 – 11)
Tytuł III
Art. 12 – 13
Art. 3 – 6, 40
(wymagania ogólne)
Art. 45, 48 – 56
(nasiona i materiał
rozmnożeniowy)
Zał. I (Nawozy i środki poprawiające
właściwości gleby)
Zał. II (Pestycydy)
Zał. X (Nasiona)
Planowane: środki dezynfekujące
Produkcja zwierzęca
Art. 7 – 26
(wymagania ogólne)
Zał. I (Nawozy i środki poprawiające
właściwości gleby)
Zał. IV (Obsada zwierząt)
Art. 14 – 15
Art. 39 – 44,
46 – 47
(wyjątkowe zasady produkcji)
Zał. V (Pasze)
Zał. VI (Dodatki do pasz)
Zał. VII (Czyszczenie i dezynfekcja)
Zał. VIII (Substancje dopuszczone do
stosowania w przetwórstwie)
Przetwórstwo
żywności i pasze
Art. 18 – 21
Art. 27– 29
Zał. IX (Dopuszczone składniki nieekologiczne)
Kontrola
Tytuł V
(Art. 27 – 31)
63 – 69, 91 – 92 (ogólne)
Zał. XII (Dokumenty poświadczające,
wydawane podmiotowi gospodarczemu)
70 – 73 (produkcja roślinna)
An. XIII (Oświadczenie sprzedawcy)
74 – 79 (produkcja zwierzęca)
80, 86 – 90 (przetwórstwo)
Art. 30 – 35
Znakowanie i transport
Tytuł IV & VI
(Art. 23 – 26)
An. XI (Logo)
Art. 57 – 62
Tabela 2: Regulacje dotyczące importu produktów ekologicznych z państw trzecich w Rozporządzeniu (WE) nr
834/2007 oraz przepisach wykonawczych (WE) nr 1235/2008. Tabela została uproszczona dla lepszej czytelności.
Specyfikacja
Rozporządzenie ramowe
(WE) nr 834/2007
Import produktów
zgodnych
Import produktów
równoważnych
Przepisy wykonawcze
Art. 32
1235/2008:
Art. 3 – 6
Zał. I (Wykaz jednostek certyfikujących)
889/2008:
Art. 81 – 85
Zał. II (Dokument poświadczający)
1235/2008:
Art. 7 – 13
Art. 33
Załączniki do rozporządzenia (WE)
nr 1235/2008
889/2008:
Art. 81 – 85 (Kontrole)
Zał. III (Wykaz Krajów Trzecich)
Zał. IV (Wykaz jednostek
certyfikujących)
Zał. V & VI (Certyfikat kontroli)
3 IInterpretacja i ocena nowej regulacji i jej znaczenie dla sektora
ekorolniczego
3.1 ASPEKTY PRAWNE
Niektóre aspekty prawne rozporządzeń
(WE) nr 834/2007 oraz nr 889/2008
[Hanspeter Schmidt]
Niełatwo jest wyjaśnić, dlaczego rozporządzenie (EWG)
nr 2092/91 zostało w całości uchylone i zastąpione przez
trzy różne rozporządzenia1, a teksty jego załączników zostały przejęte i opublikowane praktycznie niezmienione w
nowych rozporządzeniach. Z jakich powodów podjęto ten
wysiłek?
«Prawodawstwo przyznawania odstępstw» zostało określone jako „problem nr 1” poprzedniego rozporządzenia.
Sześćdziesiąt sześć «akceptowanych odstępstw» to istotna słabość rozporządzenia (EWG) nr 2092/91.2 Niektóre
zostały określone jako « odstępstwa zbyt skomplikowane
i wielorakie «, np. nie-ekologiczny chów zwierząt i pasze
konwencjonalne.3 Termin «odstępstwa» odnoszono np. do
nie-ekologicznych środków produkcji, które mogły być wykorzystane w ekologicznym rolnictwie, pod warunkiem okre-
ślanym jako «potrzeba uznana przez jednostkę certyfikującą». Załącznik I. 2.1. rozporządzenia nr 2092/91 zezwalał,
by środki takie jak gnojowica z konwencjonalnych hodowli
zwierząt, dopuszczone były tylko w wyjątkowych sytuacjach
i tylko jako uzupełnienie.
Gdy państwa członkowskie wystąpiły (26 maja 2008) w Stałym Komitecie ds. Rolnictwa Ekologicznego (SCOF) o pozostawienie bez zmian systemu „uznawania potrzeb”, Komisja odmówiła twierdząc, że jest to niemożliwe, gdyż nie
było to przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 834/2007.
W ten sposób stało się oczywiste, że głównym powodem
uchylenia rozporządzenia (EWG) nr 2092/91 było to, że jednostki certyfikujące musiały dokonywać oceny i rozstrzygać
w sprawie zapotrzebowania producentów na środki produkcji pochodzenia zewnętrznego. Intencją nowelizacji było
osłabienie ekspercko-decyzyjnej roli i odpowiedzialności
jednostek certyfikujących.
1 Regulation (EC) No. 834/2007 (by the Council), 889/2008 (by the Commission) and 1235/2008 (by the Commission) on third country imports. There are first amendments to Regulation (EC) No.
889/2008 by Regulations (EC) No. 967/2008 and 1254/2008. I 2 http://www.organic-revision.org/dissim/con06/Standards_variation_Kim_Boesen_Odense_D3.pdf, ppt 4 I
3 http://www.pro-bio.cz/bioakademie2007/materials/prezentace/ple/Peutz_Reform_Policy_BA_Lednice _270607_ plenar.pdf
INTERPRETACJA I OCENA NOWEJ REGULACJI I JEJ ZNACZENIE DLA SEKTORA EKOROLNICZEGO 23
Jednakże to wyjaśnienie podane podczas spotkania SCOF
było nieprawidłowe, ponieważ nie było niczego w rozporządzeniu (WE) nr 834/2007, co wymagałoby lub uzasadniało zastąpienie poprzedniego systemu ”uznawania potrzeb”.
Rozporządzenie Rady dodało do szerokich kompetencji
prawnych Komisji decyzję dotyczącą konieczności, lub jej
braku, zmiany systemu „uznawania potrzeb”. Komisja oczywiście uznała za konieczne ograniczenie roli jednostek certyfikujących w kształtowaniu ekorolniczych planów gospodarowania.
Do tej pory, by podjąć decyzję o „uznaniu potrzeby”, jednostki certyfikujące musiały włączać się w analizę planu gospodarowania. Ten zawodowy dyskurs owocował dla rolnika
ekologicznego godną zaufania, wzajemnie uzgodnioną podstawą zarządzania gospodarstwem. Zrewidowane prawo
nadal dopuszcza nie-ekologiczne nawozy tylko wtedy, gdy
potrzeby pokarmowe roślin nie mogą być zaspokojone poprzez ekologiczne praktyki, czyli nie zmieniło zasad gospodarowania. Jednak od tej chwili rolnicy działają na własne
ryzyko. Sami muszą rozpoznać potrzebę, a następnie zastosować na swoich gruntach środki z listy dopuszczonych
produktów. Organizacja kontrolna ocenia to działanie. Jeśli
nie zgadza się z celowością jego wykonania post factum,
składa raport o naruszeniach. Niemiecki Land Baden-Württemberg wymaga, by w przypadku zgłoszenia naruszeń
przez inspektora kontroli ekorolniczej – rolnicy ekologiczni
zwracali równowartość pięciu lat dotacji za gospodarowanie
ekologiczne. W ten sposób rolnicy ekologiczni ryzykują swoim gospodarstwem, będąc zmuszeni do działania na własne
ryzyko, bez oceny ex-ante przez jednostkę certyfikującą.
Czytelność
Nowe rozporządzenia określane są jako «prostsze, jaśniejsze i bardziej przejrzyste». Dla większości czytelników ich
czytanie wymaga imponujących wysiłków w przebrnięciu
jednocześnie przez dwa teksty z odsyłaczami. Wiele osób
skarży się, że trudno jest zrozumieć o czym dokładnie mówi
prawo, ponieważ wymaga to zapamiętania treści rozporządzeń (WE) nr 834/2007 oraz nr 889/2008.
W praktyce zdarzać się będą liczne pomyłki popełniane
przez tych, którzy nie czytają obu tekstów równolegle, rozumiejąc, że art. 8 rozporządzenia wymaga jedynie od podmiotów gospodarczych przestrzegania przepisów tytułu III
«Zasady produkcji», a nie zasad z Tytułu II «Cele i zasady
produkcji ekologicznej». Są to wytyczne dla Komisji doty-
czące korzystania z uprawnień do tworzenia prawa, które
to uprawnienia zostały oddelegowane z Rady do Komisji.
Rozporządzenie (WE) nr 834/2007 określa ramy, w których
Komisja korzysta z wtórnego prawa mocodawczego w rozporządzeniu (WE) nr 889/2008. Równoległość tych dwóch
rozporządzeń wynika z przeniesienia uprawnień z Rady do
Komisji, co skutkuje podziałem prawa. Podział praktycznie
potwierdza nowe kompetencje Komisji.
GMO
Większość zaangażowanych w proces rewizji rozporządzenia prawdopodobnie nie rozumie, co oznacza powoływanie
się na zasady obowiązkowego oznakowania produktów wytworzonych przy użyciu GMO, w celu wykluczenia śladów
inżynierii genetycznej z produktów ekologicznych. Wykluczenie organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO)
z ekologicznej produkcji zostało powiązane z prawem unijnym dotyczącym obowiązkowego znakowania produktów
GM.4
Program znakowania GMO posiada liczne luki, które pozwalają na wystąpienie genetycznie zmodyfikowanych materiałów w ilości ponad 0,9% w produktach ekologicznych.
Niepożądane składowe, jak np. pył pochodzący z elewatorów lub młynów, nie są uważane za powód do obowiązkowego znakowania GMO zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr
1829/2003, niezależnie od tego, czy limit 0,9% został przekroczony, czy też nie, ponieważ w tym przypadku, wymóg
etykietowania nie obowiązuje.5
To samo odnosi się do substancji, które są obecne w żywności ekologicznej, ale które nie są objęte terminem «składnik».6
W zakres pojęcia «składnik» nie wchodzą, np. komponenty
składnika, które zostały tymczasowo oddzielone podczas
procesu produkcyjnego i później ponownie wprowadzone,
lecz nie powyżej ich pierwotnych proporcji. Nie wchodzą dodatki – których obecność w danym artykule spożywczym wynika wyłącznie z faktu, że były zawarte w jednym lub większej ilości składników tego produktu, pod warunkiem, że nie
pełnią one funkcji technologicznej w produkcie końcowym.
Nie wchodzą substancje pomocnicze – substancje zastosowane w ilościach ściśle niezbędnych jako rozpuszczalniki
lub nośniki dodatków, ani środki aromatyzujące. Dodatkowo
zwolnione z wymagań znakowania GM są «substancje, które
nie są dodatkami, ale wykorzystywane są w taki sam sposób
i w tym samym celu, co środki pomocnicze w przetwarzaniu, i nadal są obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli
w zmienionej formie”.7
4 Article 9 of Regulation (EC) No. 834/2007 I 5 (CIAA (EU Food and Drink Confederation), GUIDELINES FOR THE EUROPEAN FOOD AND DRINK INDUSTRIES, New EU regulations on GMOs EU
Regulations on Genetically Modified Food and Feed ((EC) No 1829/2003) &Traceability and Labelling of GMO and of Food and Feed Products produced from GMO ((EC) No 1830/2003), Brussels 2005;
http://www.ciaa.be/documents/brochures/GM%20guidelines.pdf I 6 Article 2 Number 13 of Regulation (EC) No. 1829/2003; Article 6 (4) of Directive 2000/13/EC I 7 Article 1c of Directive 2003/89/EC
© Olly - shutterstock
Odniesienie do obowiązkowego etykietowania produktów
GMO nakładanego przez UE – jako wystarczająco wiarygodne wskazanie dla rolników ekologicznych i przetwórców,
umożliwiające wyłączenie inżynierii genetycznej z ich praktyk – otwiera liczne luki, poprzez które śladowe ilości GM,
mogą być wprowadzane do produktów ekologicznych.
Wartości progowe zanieczyszczenia GMO
Określenie «technicznie nieuniknione» zostało wymyślone,
aby w programie ”współistnienia systemów” zapewnić bezpieczne odległości rozgraniczające uprawy GM od upraw
ekologicznych. Nie ma to podstaw w praktykach UE. Obowiązkowego znakowania GM nie stosuje się do żywności
zawierającej składniki modyfikowane genetycznie w ilości
do 0,9% składu żywności, ale tylko pod warunkiem, że ich
występowanie jest przypadkowe lub technicznie nieuniknione8. Technicznie nieunikniony, nie jest żaden poziom
obecności GMO poniżej poziomu 0,9%, który może być
osiągnięty przez oddzielenie odległością np. 800 metrów
między uprawą GM i ekologicznymi polami kukurydzy. Uważa się raczej, że programy współistnienia systemów powinny zapewniać nieprzekraczanie progu 0,9%. Tak więc ten
poziom stał się docelowym poziomem GM.
Kody identyfikacyjne
Komisja Europejska uważa stosowanie wspólnego znaku dla
produkcji ekologicznej za kluczowe. Jednak dotąd odmawiała ujednolicenia kodów identyfikacyjnych jednostek certyfikujących, które były obowiązkowym wymogiem znakowania
od ponad dziesięciu lat. Kody te nigdy nie stały się wspólnymi dla całej UE w odniesieniu do żywności ekologicznej,
ponieważ każde z państw członkowskich osobno opracowało swój system kodów, w tak rozbieżny sposób, że nawet
eksperci marketingu ekologicznego, niekoniecznie rozpoznawali numer identyfikacyjny poszczególnych jednostek
certyfikujących na etykietach żywności. Nie wymagano
żadnego odniesienia do produktów ekologicznych w numerze identyfikacyjnym. To zostało zmienione. Teraz struktura
numeru identyfikacyjnego została ujednolicona: wyraźne
odniesienie do produkcji ekologicznej jest obowiązkowe.
Numery te będą wyraźnym wskazaniem dla konsumentów,
że dany produkt jest objęty ekorolniczym systemem kontroli
UE. Komisja naruszyła zasadę subsydiarności, która wymaga, by Wspólnota Europejska wstrzymywała się od regulowania lub zalecania działań w celu rozwiązania problemu,
jeśli istnieją inne, mniej inwazyjne rozwiązania. Zasada
subsydiarności jest zdefiniowana w artykule 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Jest ściśle związana
8 Article 12 (29 of Regulation (EC) No. 1829/2003
z zasadami proporcjonalności i konieczności, które wymagają, aby wszelkie działania Unii nie wykraczały poza to, co
jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatu. Ujednolicenie
numerów identyfikacyjnych jednostek certyfikacji ekorolniczej na etykietach żywności i wprowadzenie jednoznacznego odniesienia do ekologicznej produkcji – w celu stworzenia jednolitej identyfikacji żywności ekologicznej – stanowią
mniej uciążliwą opcję, niż wprowadzenie obowiązkowego
logo UE.
Obowiązkowe logo UE
Ekorolnicze logo UE zostało jednak wprowadzone jako obowiązkowe, co narusza zasady subsydiarności i proporcjonalności. Pierwszy projekt logo z grudnia 2007, przygotowany przez firmę zewnętrzną, był bardzo zbliżony do logo dużej
niemieckiej sieci handlowej „Aldi”. Obecnie Komisja organizuje konkurs dla młodych studentów projektowania i sztuk
pięknych. Wybrane projekty konkursowe zostaną przedstawione obywatelom UE do wyboru nowego logo. Komisja planuje przedstawienie najlepszego projektu wraz z wnioskiem
o nowelizację rozporządzenia (WE) nr 889/2008 państwom
członkowskim. Brak doświadczenia w tworzeniu znaku towarowego oraz psychologii komunikacji może odgrywać ważną rolę w tym procesie. Druga próba stworzenia ekorolniczego logo UE, może więc również upaść. Jeśli proces selekcji wyłoni logo, które ponownie mogłyby kojarzyć się konsumentom z konkurencją produkcji ekologicznej, lub które
nie zawierałoby przesłania ekologicznego we wszystkich językach i kulturach państw członkowskich, zasada proporcjonalności byłaby naruszona jeszcze bardziej od nałożenia środków obowiązkowych, gdyż nie spełni swego celu,
oraz naruszy – jako takie – konstytucyjne prawa obywateli i przedsiębiorstw.
Rola jednostek certyfikujących
Pytanie, czy organizacje kontroli ekorolniczej działają jako
prywatne ośrodki eksperckie po dopuszczeniu do praktykowania przez oficjalny akt i pod nadzorem rządowym, czy też
działają jako agencje rządowe w pełni zintegrowane z administracją publiczną w danym państwie członkowskim, czy
też ich miejsce jest gdzieś pośrodku – pozostaje dla wielu państw członkowskich niejasne. System kontroli ekorolniczej ma być utworzony zgodnie z rozporządzeniem (WE)
nr 882/2004. To rozporządzenie pozostawia wprowadzenie prawa żywnościowego administracjom państw członkowskich. Niektórzy obserwatorzy sądzą, że odniesienie do
rozporządzenia (WE) nr 882/2004, czyni wszystkie aspekty certyfikacji ekorolniczej urzędową działalnością systemu
kontroli w rolnictwie ekologicznym UE.
Prawdopodobnie nie o to chodzi. W opinii rzecznika generalnego Eleanor Sharpston wydanej 12 lipca 2007, autorka
– odnosząc się do zasad ustanowionych w rozporządzeniu
(EWG) nr 2092/91 – podkreśliła fakt, że jednostki certyfikujące muszą spełniać normę EN 45011, która określa wymogi
dla jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów.
«Oznacza to, że system wprowadzony przez rozporządzenie jest istotnie tym, zgodnie z którym jednostki certyfikujące prowadzą system certyfikacji produktów pod nadzorem
właściwego organu». Oraz: „w działalności prywatnych
jednostek certyfikujących, najbliższe wykonywaniu aktu
urzędowego jest wydawanie certyfikatów; moim zdaniem,
taka działalność nie jest zadaniem organów urzędowych
w świetle artykułu 45 WE». Europejski Trybunał Sprawiedliwości musiał zdecydować, czy państwo członkowskie, które
wymaga by prywatne jednostki certyfikujące zatwierdzone
w innych państwach członkowskich musiały prowadzić biuro w danym kraju, by móc tam świadczyć usługi kontrolne,
narusza swoje zobowiązania określone w art. 49 WE9. Trybunał orzekł, że podmioty prywatne nie mogą być uważane za wykonujące oficjalne kompetencje w rozumieniu art.
Traktatu 55 WE, interpretowanego w połączeniu z pierwszym akapitem art. 45 Traktatu WE.
Odpowiedź na pytanie, czy podstawa prawna owego wyroku została zmieniona w rozporządzeniu (WE) nr 834/2007,
brzmi moim zdaniem: nie. Niemiecka prezydencja Rady
w pierwszej połowie 2007 roku, nalegała by wprowadzić do
artykułu 27 frazę cytującą rozporządzenie (WE) nr 882/2004
o stworzeniu specjalnych ram ekorolniczej certyfikacji przez
jednostki prywatne, aby było jasne, że prywatny charakter
ekologicznej certyfikacji nie zostaje zmieniony. Jest to określone jako priorytetowe w ramach wdrażania prawa żywności ekologicznej. Niemiecki rząd podkreślał po decyzji Rady,
że spełniła jego wniosek o wprowadzenie poprawek, w celu
zapobieżenia podboju dobrze umocowanej struktury prywatnej certyfikacji ekorolniczej przez władze rządowe.
Państwa członkowskie mają swobodę stanowienia w pełni rządowych lub szeroko rozumianych prywatnych systemów certyfikacji przy wdrażaniu rozporządzenia (WE) nr
834/2007 oraz 889/2008, bądź też jakiejkolwiek koncepcji
pośredniej. Jeżeli podmioty prywatne będą pełnić rolę ekorolniczych jednostek certyfikujących, wówczas to nie prawo UE będzie im nadawać uprawnienia władzy publicznej,
ale raczej krajowy prawodawca będzie wytyczał prywatnym
jednostkom zasady działania.
System wykazów substancji dozwolonych
Najważniejszym instrumentem odróżniającym ekologiczną
produkcję od konwencjonalnej przy tworzeniu normy prawnej i jej egzekwowaniu, jest system wykazów substancji
dozwolonych. Wykaz dozwolonych substancji oznacza, że
stosowanie jakiejkolwiek substancji jest zabronione, z wyjątkiem tych, które są wymienione w wykazach. Mimo że
pierwszy projekt rewizji rozporządzenia (EWG) nr 2092/91
przedstawiony przez Komisję 21 grudnia 2005 r. nawet nie
wspominał o systemie wykazów substancji dozwolonych,
został on ponownie wprowadzony. Wykazy z załączników
rozporządzenia (EWG) nr 2092/91 są teraz zawarte w załącznikach do rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008.
Niektórzy obserwatorzy nie rozumieją co oznacza, że art.
16 (4) deleguje prawodawstwo na państwo członkowskie
w celu uregulowania użycia substancji w celach innych niż
wymienione w pierwszym podrozdziale owego artykułu. Pytają więc: dlaczego art. 16 (5) odnosi się do substancji nie
objętych art. 16 (1) lub (4).
Wykaz substancji dopuszczonych oznacza zakaz stosowania substancji, jeżeli nie jest ona uwzględniona w pozytywnej liście załącznika. Nie jest to jednak zasada ogólna
w rolnictwie ekologicznym, lecz stosowana tylko w odniesieniu do użycia substancji do celów szczególnych, wymienionych w art. 16 (1) rozporządzenia (WE) nr 834/2007.
Substancja, która nie jest stosowana w rolnictwie ekologicznym jako: «środek ochrony roślin», «nawóz», «środek
poprawiający właściwości gleby», lub jako «nie-ekologiczny dodatek paszowy pochodzenia roślinnego, dodatki paszowe pochodzenia zwierzęcego i mineralnego», «pewne
substancje stosowane w żywieniu zwierząt», stosowane
jako «dodatek do pasz» lub «substancje pomocnicze»,
jako «produkt do czyszczenia i odkażania stawów, klatek,
budynków i urządzeń do produkcji zwierzęcej» lub jako
«produkt do czyszczenia i dezynfekcji budynków i urządzeń
wykorzystywanych do produkcji roślinnej, w tym przechowywania w gospodarstwie rolnym» – taka substancja nie jest
objęta wymogiem umieszczenia w wykazie środków rolnictwa ekologicznego.
Jakie ma to konsekwencje praktyczne? Substancja, która jest używana do pobudzenia systemu samoobrony roślin przed chorobą grzybową jest uważana za substancję
wzmacniającą roślinę, a nie jako środek ochrony roślin.
9 European Court of Justice, Judgement of 29.11.2007, Case C-393/05, Commission of the European Communities versus Republic of Austria
Substancja wzmacniająca rośliny może, jak to jest praktykowane w niektórych państwach członkowskich, być swobodnie wykorzystywana w rolnictwie ekologicznym bez
konieczności wpisywania do wykazu akceptowanych substancji. W uprawach winorośli, fosforyn potasu jest stosowany w państwach członkowskich w celu ograniczania zakażeń mączniakiem rzekomym (Plasmopora viticola), jako
że jest to substancja pobudzająca rośliny do obrony, a nie
atakująca grzyby. Fosforyn potasu przyczynia się do zalegania pozostałości fosforanów w liściach, a w zależności od
terminu stosowania, również w winie.
Art. 16 (4) umożliwia państwom członkowskim wprowadzenie krajowego wykazu substancji dopuszczonych. To odpowiedź na obawy wyrażone przez niektóre państwa członkowskie, że takie środki powinny podlegać kontroli legislacyjnej. Ponieważ nie spodziewano się osiągnięcia większości dla wprowadzenia wykazu dopuszczającego substancje wzmacniające rośliny na szczeblu Wspólnotowym, (re-)
delegowano uprawnienia do rozpatrzenia tego aspektu na
szczeblu krajowym.
Jeżeli państwo członkowskie nie dokona tego, każdy
przedsiębiorca (podmiot gospodarczy) i każda organizacja kontrolna musi sprawdzić wykorzystanie, np. substancji wzmacniającej rośliny w ekologicznej uprawie winorośli, pod kątem zasad produkcji ekologicznej, określonych
w rozdziale II. Do tego właśnie zmusza ich artykuł 16 (5).
W praktyce wymóg ten może być niezrozumiały, do tego
stopnia, że każda z kilkuset substancji wzmacniających rośliny, wymieniona na liście, publikowanej w Niemczech przez
Federalną Agencję Biologiczną dla Rolnictwa i Leśnictwa
(BBA), może być wykorzystywana w ekologicznej uprawie
winorośli bez żadnych ograniczeń. Wymóg art. 16 (5), obliguje jednakże rolników i jednostki certyfikujące do uważ-
nego dokumentowania oceny, że zamiar wykorzystania
wzmacniacza roślin jest zgodny z zasadą rozdziału II «za
lub przeciw». Jest to jeden z nielicznych przypadków, gdzie
prawo obowiązuje bezpośrednio.
Biocydy, używane do zwalczania owadów w pustych pojazdach transportowych, w elewatorach na ziarno i w młynach,
nie są objęte terminem «środek ochrony roślin», ani «produkt do czyszczenia i dezynfekcji”. Są więc postrzegane
jako nie wchodzące w zakres wykazów dopuszczających.
Pirimifosmetyl nie figuruje w wykazie i w praktyce jest to
powodem częstego wykrywania śladowych ilości pirimifosmetylu w makaronach z ekologicznej pszenicy twardej
(durum), i to od wielu lat.
Art. 16 (4) i (5) deleguje rozwiązanie tego problemu ponownie na państwa członkowskie, indywidualnych ekorolników
i ich jednostki certyfikujące.
3.2 ASPEKTY PRODUKCJI
Najważniejsze zmiany wpływające na praktykę
rolniczą
Przepisy wykonawcze do nowego rozporządzenia o rolnictwie ekologicznym - niewiele
zmian w zasadach produkcji
Niektóre odstępstwa od przepisów dopuszczono do 2013 r.
Najbardziej znaczącymi zmianami praktycznymi były końcowe ustępstwa poczynione przez Komisję, uwzględniające wysoce zgodne stanowisko państw członkowskich.
W produkcji zwierzęcej przedłużono do końca 2013 r. termin wejścia w życie dwóch następujących wymogów [z załącznika I.B Rozporządzenia 2092/91] pod warunkiem, że
odbędą się dwie kontrole rocznie:
• Utrzymywanie bydła na uwięzi w małych gospodarstwach
rolnych – przepis zabraniający uwiązywania przekracza
możliwości małych gospodarstw [6.1.5.];
• Wyjątkowe zawieszenie [art. 8.5.1.] wymogów dotyczących produkcji drobiu i odnośnych pomieszczeń inwentarskich; wymogów, które wymuszają ich przebudowę, dostęp
do pastwiska lub wybiegu, a także zapewnienie minimalnych powierzchni pomieszczeń inwentarskich i wybiegów.
[Gerhard Plakolm]
Wiele było oczekiwań, co do zmian w przepisach wykonawczych. W zamiarze szybkiej publikacji dokumentu starano się
unikać dużych zmian, natomiast sama struktura rozporządzenia nr 889/2008 jest nowa. Niniejszy artykuł ocenia, jakie
zmiany nowe rozporządzenie wnosi do praktyki rolniczej.
Czytelniejsza struktura – więcej rozporządzeń
Podobnie jak w rozporządzeniu Rady nr 834/2007, przepisy wykonawcze są uporządkowane hierarchicznie w 5 tytułów, 20 rozdziałów, 97 artykułów i 14 załączników. Taka
struktura jest czytelniejsza i ułatwia korzystanie z rozporządzenia. Wiąże się to jednak z podziałem dotychczas zwartych obszarów na kilka oddzielnych artykułów, np. w przypadku pszczelarstwa. Stanowi to wyzwanie dla tych, którzy przez wiele lat pracowali w oparciu o rozporządzenie
2092/91 i je w pełni przyswoili.
Poza tym, nie wszystkie zasady, które należy przestrzegać
można teraz znaleźć w jednym rozporządzeniu. I tak mamy
obecnie:
• Ramowe Rozporządzenie 834/2007 przywoływane nieustająco, co skutkuje rozproszeniem informacji. Niektóre
podstawowe kryteria odnoszące się do zasad produkcji są
zawarte w rozporządzeniu ramowym.
• Przepisy wykonawcze Rozporządzenia 889/2008 w sprawie produkcji, znakowania i kontroli. W 2009 r. zostaną tu
włączone przepisy dotyczące akwakultury i produkcji wina.
• Rozporządzenie 1235/2008 w sprawie importu.
Tekst poprzedniego Rozporządzenia 2092/91 jest wykorzystany w dużej mierze w przepisach wykonawczych; tylko
kilka punktów jest nowych. W wyniku trudnych negocjacji,
niektóre z nich znacznie poprawiono w porównaniu z pierwotnym wnioskiem Komisji ze stycznia 2008 r. Wiele ulepszeń, których domagali się praktycy, niestety zignorowano. Komisja jednak zapewnia, że dyskusje na ten temat zostaną wznowione w przewidywalnej przyszłości. Z pierwotnych celów weryfikacji (uproszczenie, zaostrzenie) zasadniczo udało się jedynie poprawić strukturę rozporządzenia.
Przedłużenie wejścia w życie owych wymogów do 2013
r. ma związek z okresem programu rolnośrodowiskowego
w ramach PROW. W trudnych przypadkach, może stanowić to pomocne rozwiązanie. Rezygnacja producentów
z metody ekologicznej nie będzie więc skutkować żądaniami zwrotu dotacji.
Koniec z uznaniowymi zgodami udzielanymi przez jednostki certyfikujące; dokumentacja gospodarowania musi być
prowadzona przez podmiot gospodarczy.
Istotną zmianą jest utrata przez jednostki certyfikujące
prawa uznaniowego zatwierdzania (tj. wyrażania zgody)
na takie działania, jak zakup środków produkcji. Zgodnie z rozporządzeniem 834/2007 nie jest to już możliwe.
(Jednostki certyfikujące nie mogą zezwalać, lecz wyłącznie kontrolować. Muszą zaprzestać konkurowania na tym
polu.) Zamiast tego, istnieje obowiązek powiadamiania
jednostki certyfikującej o pewnych sprawach i dostępności
do inspekcji. Jest to znaczne uproszczenie, które spełnia
pragnienie większej autonomii producentów. Obciąża ich
jednak zwiększoną biurokracją i odpowiedzialnością. Pozostałe zgody mogą być udzielone jedynie przez właściwe
organy. Zgodnie z Rozporządzeniem 889/2008, tylko decyzja o wyrażeniu zgody na zastosowanie nasion konwencjonalnych może być oddelegowana do jednostek certyfikujących.
© Jean Frooms - shutterstock
Okaleczenia / Zabiegi cielesne
Operacje takie jak dekornizacja nie mogą być wykonane
rutynowo; właściwe urzędy mogą jednak zezwolić na nie
w indywidualnych przypadkach, ze względów bezpieczeństwa lub zdrowia. W każdym takim przypadku (od 1 stycznia 2012 r. również dla zabiegu kastracji), cierpienie zwierząt towarzyszące każdemu zabiegowi ma być złagodzone
za pomocą odpowiedniego znieczulenia i/lub analgezji oraz
poprzez ich wykonywanie w odpowiednim wieku.
Wyjątki
Zmiany dotyczą tylko struktury tekstu (patrz również artykuł
«Wyjątki - niepopularne, ale konieczne»):
• Stały wyjątek dla zakupu zwierząt w celach rozrodu ze
źródeł konwencjonalnych (w tym pszczół) został zachowany jako nowa reguła.
• Pozostałe wyjątki zawarte są w rozdziale dotyczącym
szczególnych zasad produkcji (art. 39-47).
• Przepisy, z datami obowiązywania, są podane w przepisach przejściowych (art. 95).
Udogodnienia dla hodowców drobiu i bydła
• Dla ptactwa wodnego dozwolone są baseny wodne. Zapewnienie higieny poprzez wymianę wody powinno być
zatem łatwiejsze.
• Wolno rosnące rasy drobiu mogą być określone przez
państwa członkowskie. Można to zrobić poprzez ustalenie
kryteriów, takich jak maksymalne tempo wzrostu.
• Minimalny wiek ubojowy dla samic indyka został obniżony do 100 dni, aby uniknąć otłuszczania.
• W hodowli bydła, dotychczasowe zasady dotyczące małych gospodarstw rozciągają się obecnie także na nowych
rolników.
• Przy obliczaniu maksymalnej obsady zwierząt na hektar,
istnieje obecnie pewna swoboda na szczeblach krajowych,
choć tylko niewielka.
Zaostrzenia praktyki rolniczej
Zaostrzenia są ukryte w szczegółach. Oprócz przytoczonych już przykładów, istnieje dla drobiu bardziej rygorystyczny wymóg zapewnienia dostępu do terenów na
wolnym powietrzu przez jedną trzecią życia. Obowiązek
zapewnienia odpowiedniego wypasu bydła został sformułowany klarowniej. Nawet żywienie ssaków jest sformułowane surowiej: mleko matki jest bardziej preferowane od
mleka naturalnego. Mleko w proszku lub mleko odtłuszczone jest także traktowane jako «mleko naturalne». Składniki
mleka mogą być ekstrahowane, ale nie zastępowane. Dla
owiec i świń końcowa faza tuczu w pomieszczeniach za-
mkniętych jest dozwolona tylko do 12 grudnia 2010 r.
Niejasne nowe sformułowania
Nowe zmiany będą wprowadzone w miarę upływu czasu,
prawdopodobnie z dużymi rozbieżnościami w poszczególnych krajach, dotyczącymi np. zakazu «rolnictwa przemysłowego» i źródeł obornika pochodzącego spoza gospodarstwa.
Wnioski
Wymagania rozporządzenia 2092/91 zostały w większości przeniesione bez zmian do przepisów wykonawczych;
bardziej czytelna struktura ułatwia nowemu użytkownikowi
znalezienie tego, czego szuka, chociaż informacje te mogą
być rozproszone. Do najważniejszych zmian dotyczących
rolnictwa jest przedłużenie niektórych szczególnych zasad
produkcji do końca 2013 r. i odebranie jednostkom certyfikującym prawa do przyznawania zezwoleń. Zabiegi na
zwierzętach są odtąd dozwolone tylko przy odpowiednim
znieczuleniu i / lub analgezji.
Produkcja roślinna i środki do produkcji roślinnej
[Bernhard Speiser]
Produkcja płodów rolnych, jest sektorem o najdłuższej
tradycji w rolnictwie ekologicznym. Zasady tej produkcji, ustalone w starej regulacji, zostały poddane stosunkowo niewielkim zmianom w trakcie omawianej rewizji. W szczególności dotyczy to zasad płodozmianu,
nawożenia gleby oraz stosowania materiału siewnego.
Najważniejszą zmianą jest to, że lista dozwolonych
środków będzie mogła być w przyszłości łatwiej ustalana, ze względu na precyzyjne kryteria oceny. Kilka
środków ochrony roślin już oceniono pod kątem nowych kryteriów i niedawno zostały zatwierdzone.
Zakres regulacji w produkcji roślinnej
Zakres nowych ekorolniczych regulacji jest bardzo podobny do zakresu starego rozporządzenia, obejmuje ogrodnictwo (w tym rośliny ozdobne), uprawy na gruntach ornych,
rośliny paszowe, uprawę grzybów i zbiór roślin dzikorosnących. Hydroponiczna produkcja nigdy nie była dozwolona,
jednak dopiero w nowym rozporządzeniu jest to jasno wyartykułowane i wyraźnie zakazane (889/2008, art. 2 (g), art.
4). Główną zmianą jest włączenie upraw wodorostów.
Uprawa roli i roślin, materiał siewny
Zasady płodozmianu, gospodarka nawozowa i uprawa gleby oraz materiał siewny, zostały poddane bardzo niewielkim zmianom. Nasiona i roślinny materiał rozmnożeniowy
pochodzący z gospodarstw w trakcie konwersji może być
używany bez ograniczeń (art. 45 (1) (a)). Środki produkcji są tylko jednym z aspektów gospodarowania, ponieważ
jednak ten obszar przeszedł największe zmiany w trakcie
weryfikacji, temu poświęcona jest największa część niniejszego rozdziału.
Paleta dozwolonych środków produkcji
Zgodnie z nowymi przepisami (jak i „starymi”), nawozy, polepszacze glebowe, środki ochrony roślin i inne materiały
mogą być stosowane tylko wtedy, gdy są wyraźnie wymienione w jednym z załączników. Zatwierdzanie nowych
środków jest bardzo drażliwym tematem w rolnictwie ekologicznym, co czasami prowadzi do długotrwałych, intensywnych dyskusji. By uniknąć opóźnienia, listy dozwolonych
substancji zostały przeniesione ze starego rozporządzenia
do nowego bez większych zmian. Weryfikacja owych list
ma być przeprowadzona w przyszłości (przepisy wykonawcze, pkt 7 preambuły).
Warunki korzystania z zewnętrznych środków produkcji
Zasady produkcji ekologicznej stanowią, że stosowanie
środków spoza gospodarstwa powinno być ograniczone do minimum (834/2007, art. 4 (b), art. 5 (b)). Zgodnie
z rozporządzeniem 889/2008, przedsiębiorcy muszą przechowywać dokumenty potwierdzające konieczność wykorzystania nawozów, środków użyźniających glebę i środków ochrony roślin (art. 3 (1) art. 5 (1)). To zastępuje dawny warunek „potrzeba uznana przez jednostkę lub organ
kontrolujący”. W praktyce warunek ten był trudny do wyegzekwowania i niejednakowo realizowany w różnych państwach członkowskich UE. Dlatego też nie został on przeniesiony do nowej regulacji, ale zastąpiony przez obowiązek prowadzenia dokumentacji dowodowej potrzeb.
Zatwierdzanie nowych środków produkcji
Kryteria dotyczące zatwierdzenia nowych środków są
w tej chwili bardziej szczegółowe i spójne (rozporządzenie 834/2007, art. 16). W starym rozporządzeniu, kryteria
wydawania zezwoleń wymagały, by substancje były użyte tylko w niezbędnych przypadkach, a ich stosowanie nie
mogło prowadzić do niedopuszczalnego wpływu na środowisko. Obecnie dodatkowo wymagane jest, by ich użycie
było zgodne z celami i zasadami rolnictwa ekologicznego,
oraz że muszą być to substancje pochodzenia roślinnego,
zwierzęcego, mikrobiologicznego lub mineralnego (wyjątki
opisane są w części dotyczącej ochrony roślin).
W 2008 r. Komisja po raz pierwszy zaprosiła doraźnie grupę ekspertów, by ustalić zalecenia w sprawie zatwierdzania nowych środków (rozporządzenie 404/2008, pkt 2 i 3
preambuły). Ta procedura wyjaśniła w krótkim czasie wątpliwości i pozwoliła na szybkie podejmowanie decyzji. Dlatego w przyszłości planowane jest włączanie zespołu ekspertów przy takich decyzjach.
Nawożenie
Ekologicznie uprawiane rośliny są odżywiane głównie poprzez ekosystem gleby, a nie poprzez nawozy rozpuszczalne, w tym silnie rozpuszczalne nawozy azotowe – jest to
jednym z głównych wyróżników rolnictwa ekologicznego.
Obecnie odzwierciedlają to ogólne zasady, precyzując, że
mogą być wykorzystywane jedynie nawozy mineralne o niskiej rozpuszczalności (834, 4 (b) (iii)). Konsekwencją tej
zasady jest, że saletra chilijska nie może być dopuszczona do użycia. To kończy presję na jej zatwierdzenie w Europie, który to proces został wszczęty przez produkujące
ją kraje, natomiast nie jest popierany przez europejski sektor ekorolniczy.
Obornik z konwencjonalnych gospodarstw jest dopuszczalny tylko wówczas, jeżeli nie pochodzi z rolnictwa przemysłowego, ale samej definicji rolnictwa przemysłowego brakuje (889/2008, załącznik I).
sowanie takich pestycydów nie jest zgodne z celami i zasadami rolnictwa ekologicznego. Podsumowując, skomplikowana struktura rozporządzenia 834, art. 16 (2) umożliwia
interpretacje prowadzące do tego rodzaju rozważań.
Ochrona roślin
W dziedzinie ochrony roślin, stare rozporządzenie było pod
silnym wpływem tradycji europejskiego sektora rolnictwa
ekologicznego, a postęp był niemal niemożliwy. Z jednej
strony wszystkie substancje, które były w powszechnym
użyciu przed przyjęciem starego rozporządzenia, zostały
zatwierdzone (2092/91, art. 7 (1a)). Z drugiej strony, tzw.
„klauzula braku kontaktu” (2092/91, art. 7 (1) (a)) była tak
restrykcyjna, że na mocy starego rozporządzenia, prawie
żadnych nowych środków ochrony roślin nie można było
dopuścić. W ramach nowego rozporządzenia 834/2007,
zatwierdzenie zezwolenia nowych środków ochrony roślin
jest możliwe, jeżeli spełniają one wszystkie kryteria oceny. Do otrzymania zezwolenia jako środek ochrony roślin
kwalifikują się produkty i substancje pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, mikrobiologicznego lub mineralnego.
Jeśli substancje te nie są dostępne z naturalnych źródeł,
ta sama substancje otrzymana w drodze syntezy, również
może być wykorzystana (rozporządzenie 834, art. 16 (2)
(b)).
Zgodnie z rozporządzeniem 834/2007, art. 16 (2)
(c) (ii) produkty, które nie są identyczne z naturalnymi substancjami mogą być dozwolone z określonymi
ograniczeniami. Klauzula ta została wprowadzona do
rozporządzenia 834/2007 w celu ułatwienia zatwierdzenia feromonów, które znajdują się wśród preferowanych metod ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym. Feromony są bardzo specyficznie ukierunkowane,
a więc przyjazne dla środowiska, wykorzystywane w bardzo niewielkich ilościach oraz nie stosuje się ich bezpośrednio na rośliny. W dodatku nie są toksyczne - wpływają
wyłącznie na zachowanie szkodników. Jednakże wszystkie
feromony stosowane w środkach ochrony roślin są produkowane syntetycznie, a wiele z nich nie jest identyczne
z naturalnymi formami. W przypadku feromonów, zalety
opisane powyżej przeważają nad ich syntetycznym pochodzeniem. To wyjaśnia istnienie wyżej wymienionej klauzuli: że produkty nie identyczne z naturalnymi substancjami
mogą być dozwolone na pewnych, określonych warunkach.
Substancje takie jak spinosad, dwuwęglan potasu i oktanian miedzi są dopuszczone ponownie od maja 2008 r.
(rozporządzenie 404/2008). Ich zatwierdzenie możliwe
było dopiero po rewizji rozporządzenia o rolnictwie ekologicznym, przy nowych kryteriach oceny. Spinosad jest insektycydem pochodzenia mikrobiologicznego. Gdy został
dopuszczony, Komisja wyjaśniła, że substancje produkowane przez mikroorganizmy muszą być dopuszczane indywidualnie (Rozporządzenie 404/2008, pkt 5 preambuły).
Dwuwęglan potasu jest porównywalny z proszkiem do pieczenia (tradycyjnie stosowany w produkcji ekologicznej),
jest skuteczny w ograniczaniu różnych chorób grzybowych.
Oktanian miedzi jest nowym związkiem miedzi. Został dopuszczony, ponieważ całkowita dawka miedzi przypadająca w ciągu sezonu jest niższa przy zastosowaniu oktanianu miedzi, niż przy stosowaniu innego, wcześniej dopuszczanego, preparatu zawierającego miedź. W tym samym
rozporządzeniu zastosowanie etylenu zostało rozszerzone.
Pojawiły się obawy, że ta klauzula może otworzyć drzwi dla
niechcianych syntetycznych pestycydów takich jak glifosat.
W naszej opinii są to obawy nieuzasadnione, ponieważ sto-
Czyszczenie i dezynfekcja
Do czyszczenia i dezynfekcji w hodowli zwierząt gospodarskich, na mocy starego rozporządzenia tylko zatwierdzone substancje mogą być wykorzystane. Zgodnie z rozporządzeniem 834/2007, zasada ta obejmuje także czyszczenie i dezynfekcję w produkcji roślinnej (rozporządzenie
834/2007, art. 12 (1) (j)). Na szczeblu Wspólnotowym taki
wykaz nie został jeszcze opracowany dla produkcji roślinnej. Jako rozwiązanie przejściowe mogą być wykorzystywane tylko produkty zatwierdzone przez właściwe organy
państw członkowskich (889/2008, art. 95 (6).
Produkcja zwierzęca
[Otto Schmid]
go wypasu, erozji i zanieczyszczeń (art. 14 ( b) (iv) rozp.
834/2007).
Największą zmianą, w porównaniu ze starym rozporządzeniem 2092/91 jest to, że państwa członkowskie nie
mogą dłużej mieć bardziej rygorystycznych zasad produkcji zwierzęcej (nie dotyczy to prywatnych standardów). Dalsze zmiany dotyczą pasz dla zwierząt, pastwisk, utrzymania bydła w oborach uwięziowych, kastracji świń oraz wydłużenia terminów chowu uwięziowego w większych gospodarstwach i starszych oborach.
Z myślą o spełnianiu tych zasad, większość przepisów ze
starego rozporządzenia została utrzymana. Dotyczą one
m.in. warunków utrzymania zwierząt w pomieszczeniach
(art. 11 rozp. 889/2008) i na zewnątrz (art. 14.1 (a) (ii)
rozp. 834/2007 oraz art. 14 i załącznik III rozp. 889/2008),
jak również obsady zwierząt w pomieszczeniach (załącznik IV rozp. 889/2008) i w odniesieniu do UR (art. 15 rozp.
889/2008).
Zakres regulacji w produkcji zwierzęcej
Art. 7 rozporządzenia wykonawczego 889/2008 dotyczy ważnych gatunków zwierząt gospodarskich, obejmując: «bydło, w tym bawół domowy (bubalus) i żubr/
bizon, koniowate, trzodę chlewną, owce, kozy, drób
(gatunki wymienione w załączniku III) i pszczoły».
Akwakultura zostanie wkrótce uwzględniona, chociaż
z wyłączeniem ryb dzikożyjących. Terminy okresów
przejściowych podane są w art. 38. Karmy dla zwierząt
domowych są ujęte w rozporządzeniu po raz pierwszy,
ale szczegóły zostaną sformułowane później (art. 95).
Dla poszczególnych gatunków zwierząt, szczegółowe zasady są podane w oddzielnych podrozdziałach: bydło i świnie (art. 11 rozp. 889/2008), drób (art. 12) i pszczelarstwo
(art. 13).
W przypadku starszych budynków inwentarskich, okresy
przejściowe są przyznawane indywidualnie do końca 2013
r., pod warunkiem przeprowadzenia dwóch inspekcji rocznie (art. 95.2. rozp. 889/2008).
W małych gospodarstwach rolnych, zdefiniowanych pod
względem wielkości przez państwa członkowskie, utrzymanie zwierząt w oborach uwięzionych, jest dozwolone
tymczasowo (art. 39 rozp. 889/2008) pod warunkiem, że
dwa razy w tygodniu zwierzęta są wypuszczane na otwartą przestrzeń.
Pochodzenie zwierząt
Tak samo jak w ujęciu starego rozporządzenia, zwierzęta
muszą być urodzone i chowane w gospodarstwach ekologicznych. Jeśli takie zwierzęta nie są dostępne w wystarczającej liczbie, to zwierzęta pochodzenia konwencjonalnego mogą być zakupione bez potrzeby posiadania wyjątkowych zezwoleń, pod pewnymi warunkami, które różnią
się w zależności od gatunku (art. 14.1 (a) rozp. 834/2007,
art. 8 i 9 rozp. 889/2008). Obowiązują też różne okresy
konwersji (art. 38 rozp.889/2008). W razie powiększania
lub odnawiania stada, jak również w przypadku klęsk żywiołowych, istnieją specjalne zasady zakupu zwierząt ze
źródeł konwencjonalnych.
Budynki inwentarskie i praktyki chowu zwierząt
Zasady doboru odpowiednich ras oraz powiązania z użytkami rolnymi są zachowane, tak jak w starym rozporządzeniu. Zasady są jednak lepiej sformułowane w rozporządzeniu 834/2007 i wymagają m.in. co następuje: warunki utrzymania muszą respektować rozwojowe, fizjologiczne i psychologiczne potrzeby zwierząt (art. 14 (b) (ii) rozp.
834/2007); zwierzęta muszą mieć dostęp do otwartej przestrzeni i pastwisk, gdy tylko pozwalają na to pogoda i warunki glebowe (art. 14 (b) (iii) rozp. 834/2007); obsada powinna być na tyle niska, by nie dopuścić do nadmierne-
Indywidualne boksy dla cieląt w wieku powyżej jednego tygodnia są zakazane (art. 11.3 rozp. 889/2008). Końcowa
faza opasu bydła w pomieszczeniach jest nadal dozwolona (maksymalnie trzy miesiące), ale od 2011 r. nie będzie
to już możliwe w przypadku owiec i świń. Zwierzęta roślinożerne muszą mieć dostęp do wolnego wybiegu i, jeśli to
możliwe, do pastwiska (art. 14.2-4 rozp. 889/2008).
Fizyczne zabiegi na zwierzętach są teraz ściśle ograniczone. Zabiegi takie jak dekornizacja nie mogą dłużej być
«przeprowadzane rutynowo”, choć w określonych przypadkach właściwe urzędy mogą na nie zezwolić, np. ze
względów bezpieczeństwa lub zdrowotnych (art. 18.1 rozp.
889/2008). W przyszłości cierpienie zwierząt musi być
ograniczone do minimum, poprzez wykonywanie zabiegów
tylko pod wpływem znieczulenia i/lub środków przeciwbólowych, jak też w odpowiednim wieku. Kastracji bez znieczulenia należy zaprzestać z końcem 2011 r. (art. 18.2 rozp.
889/08). Oczekuje się, że naukowcy znajdą praktyczny
ekonomicznie akceptowalny sposób kastracji prosiąt, łagodzący ich cierpienia i spełniający oczekiwania dotyczące
jakości mięsa.
W przypadku drobiu hodowlanego, dotychczasowe zasady
zostały utrzymane. Obejmują m.in. budynki inwentarskie,
obsadę zwierząt oraz minimalny wiek ubojowy. Wolny wybieg jest teraz bardziej precyzyjnie zdefiniowany: drób musi
mieć dostęp do swobodnego wybiegu, co najmniej przez
jedną trzecią życia (art. 14.5 rozp. 889/2008). Zatwierdzanie wolno rosnących ras drobiu, leży w gestii państw członkowskich (art. 12.5 rozp. 889/2008).
Co do pszczelarstwa, dotychczasowe przepisy zostały zasadniczo zachowane (art. 9.5, 13, 19.3, 25 i 44 rozp.
889/2008).
Pasze i żywienie
Istotna zasada w rozporządzeniu ramowym stanowi między innymi, że «pasze dla zwierząt pozyskuje się przede
wszystkim z gospodarstwa, w którym zwierzęta są utrzymywane lub z innych gospodarstw ekologicznych w tym samym regionie» (art. 14 (d) (i) 834/2007), jak również wymaga, by zwierzęta były żywione paszami ekologicznymi, które spełniają potrzeby żywieniowe zwierząt na różnych etapach ich rozwoju. Część racji pokarmowej może zawierać
paszę z gospodarstw w okresie konwersji na rolnictwo ekologiczne (art. 14 (d) (ii).
Jeśli chodzi o pasze, obowiązują obecnie bardziej rygorystyczne przepisy, które po okresie przejściowym, po roku
2011, będą wymagać stosowania 100% ekologicznych
pasz, zarówno dla przeżuwaczy jak i dla zwierząt monogastrycznych (art. 43 rozp. 889/2008). W przypadkach katastroficznych możliwy będzie zakup większej ilości pasz
konwencjonalnych. Pasze z gruntów danego gospodarstwa, przechodzących okres konwersji mogą być odtąd wliczane w całość racji pokarmowej (art. 21 rozp. 889/2008).
W państwach członkowskich, gdzie wystarczające ilości
paszy ekologicznej nie są jeszcze dostępne, możliwe
są ograniczone wyjątki od powyższych przepisów, w ramach zasady elastyczności (art. 43), a także wtedy, gdy
okoliczności katastroficzne spowodują straty w paszach
(art. 47 (c) rozp. 889/2008).
Załącznik V (889/2008) zawiera wykazy akceptowanych
pasz nie-ekologicznych, a załącznik VI - dodatków paszowych; wszystkie zachowane ze starego rozporządzenia.
Są więc one łatwo dostepne i mogą być okresowo aktualizowane.
W nowo wprowadzonej kategorii karm dla zwierząt domowych, w okresie przejściowym mogą mieć zastosowanie
standardy krajowe lub prywatne (art. 95.5).
Profilaktyczna medycyna weterynaryjna i leczenie
Rozporządzenie ramowe określa, jako zasadę, że profilaktyka weterynaryjna «opiera się na doborze ras i linii hodowlanych, odpowiednich praktykach chowu, wysokiej jakości
pasz, dostępie do wybiegów, odpowiedniej obsadzie, dostosowaniu pomieszczeń do potrzeb zwierząt utrzymywanych w warunkach higieny» (art. 14 (e) (I) rozp. 834/2007).
Zwierzęta muszą być leczone bezzwłocznie, by łagodzić
ich cierpienie (art. 14 (e) (ii)).
Podobnie jak w starej regulacji, zakazane jest profilaktyczne stosowanie antybiotyków w paszach, a także regulatorów wzrostu i hormonów (art. 23.1 i 23.2. rozp. 889/2008).
Jak dotąd, w leczeniu weterynaryjnym muszą być stosowane naturalne środki i metody, zamiast alopatycznych
związków chemicznych i antybiotyków (art. 14 (e) (ii) rozp.
834/2007 oraz art. 23 i 24 rozp. 889/2008). Jeżeli te ostatnie muszą być zastosowane, konieczne jest zachowanie
podwójnego okresu karencji, zanim zwierzęta lub ich produkty będą mogą być ponownie sprzedawane jako ekologiczne. Szczepienia i zabiegi zwalczania pasożytów nie są
uwzględniane w tych zapisach.
Czyszczenie i dezynfekcja w produkcji zwierzęcej
Wykorzystanie środków czyszczących i środków dezynfekcyjnych w produkcji zwierzęcej jest regulowane tak samo
jak w starym rozporządzeniu (art. 23.4 rozp. 889/2008).
Dozwolone substancje są wymienione w załączniku VII.
Wyjątki - niepopularne, ale konieczne
[Gerhard Plakolm]
Wyjątki – to nie brzmi dobrze, ale jest niezbędne. W Europie, tak bardzo zróżnicowanej pod względem warunków przyrodniczych, geograficznych i klimatycznych,
wreszcie tradycji kulturowych, niemożliwe jest uwzględnienie w ustawodawstwie wszystkich praktycznych sytuacji, a tym bardziej ich opisanie. Im przepisy są krótsze, ostrzejsze i bardziej uproszczone, a przy tym ich
charakter jest wybitnie urzędowy, tym bardziej konieczne jest dopuszczenie odstępstw od reguły, bądź zapewnienie pewnej elastyczności.
Łatwiej o elastyczność w przypadku prywatnych standardów lub umów, gdy istnieje wzajemne zrozumienie. Jest to
znacznie trudniejsze w przypadku ustaw lub rozporządzeń,
szczególnie gdy zgodność z nimi jest regularnie kontrolowana przez akredytowane jednostki certyfikujące. Gdy są naruszone programy ochrony środowiska, nawet drobne nieprawidłowości mogą mieć nieprzyjemne konsekwencje, nie
wyłączając zwrotu kilkuletnich dotacji. Może to stanowić zagrożenie dla dalszego istnienia gospodarstwa.
W starym rozporządzeniu 2092/91 było wiele akceptowalnych odstępstw. Doprowadziło to do tego, iż jego przeciwnicy twierdzili, że rolnictwo ekologiczne definiuje się poprzez
odstępstwa od zasad. Gdy doszło do rewizji przepisów, jednym z celów było dokładniejsze przyjrzenie się owym wyjątkom i ich zrestrukturyzowanie. W nowym rozporządzeniu
834/2007 oraz jego przepisach wykonawczych (889/2008)
pojawiły się następujące zmiany:
• «stałe odstępstwa» dla zakupu zwierząt nie-ekologicznych
do celów rozrodu zostały przeniesione do nowych regulacji;
• pozostałe odstępstwa zostały zestawione w rozdziale dotyczącym szczególnych warunków produkcji;
• okresy przejściowe zostały określone w przepisach przejściowych.
Kontrowersyjna «elastyczność»
Dyskusjom na temat rewizji rozporządzenia o rolnictwie
ekologicznym towarzyszyły zarówno liczne sprzeciwy, jak
i sporo poparcia. Obawiano się, że zbyt duża elastyczność
może powodować znaczne różnice w poszczególnych krajach lub regionach, prowadząc do nierównej konkurencji.
Poprzez elastyczność, jej zwolennicy chcieli rozluźnienia
reżimu regulacyjnego nałożonego przez rozporządzenie
w niektórych aspektach praktycznych, w celu rozwiązywania trudnych przypadków. Komisja uwzględniła jednak tylko część dotychczasowych odstępstw pod hasłem elastyczność, traktując niektóre z większą surowością.
Wyjątki w rozdziale dotyczącym elastyczności
W ramowym rozporządzeniu 834/2007, w rozdziale „Elastyczność”, ustalono granice przyznawania wyjątków od
zasad produkcji:
• muszą one uwzględniać cele i zasady rolnictwa ekologicznego;
• przepisy wykonawcze muszą być jasne, wydane przez
Komisję i nadzorowane przez komitet regulacyjny;
• są możliwe tylko pod pewnymi warunkami, określonymi
w podtytułach;
W dalszej części tekstu, przepisy dotyczące wyjątków są
przedstawione z powołaniem na odnośny artykuł rozporządzenia 889/2008, ustalającego przepisy wykonawcze.
Ograniczenia klimatyczne, geograficzne i strukturalne
W art. 39 dotyczącym utrzymywania bydła w oborach uwięziowych, z góry zakłada się, że w małych gospodarstwach
rolnych nie ma wystarczającej liczby zwierząt w poszczególnych grupach wiekowych do formowania grup. Jak się
spodziewano od dawna, definicja małego gospodarstwa nie
może być sformułowana na poziomie UE, lecz na szczeblu krajowym. Tylko wtedy, gdy zostanie to zdefiniowane
w danym kraju, uwięziowy chów bydła może być uznany za
dopuszczalny wyjątek. Zwierzęta muszą jednak “mieć dostęp do pastwiska w okresie wypasu, zgodnie z art. 14 (2)
oraz co najmniej dwa razy w tygodniu dostęp do otwartej
przestrzeni kiedy wypas nie jest możliwy”.
Zasady dotyczące produkcji równoległej (art. 40) są prawie identyczne jak w starym rozporządzeniu. Nowością jest
zezwolenie na produkcję równoległą zarówno gospodarstwom prowadzącym badania rolnicze, jak i formalne działania edukacyjne, pod warunkiem dostarczenia jednostkom
certyfikującym następujących danych:
• o sposobach oddzielenia produkcji ekologicznej od nieekologicznej,
• o plonach, w przypadku produkcji roślinnej,
• o każdej dostawie lub sprzedaży, z wyprzedzeniem,
w przypadku produkcji zwierzęcej.
Równoległe prowadzenie pszczelarstwa konwencjonalnego i ekologicznego do celów zapylania jest możliwe, o ile
wszystkie warunki produkcji ekologicznej są spełnione z wyjątkiem lokalizacji pasiek.
Niedostępność środków produkcji
Szczególne zasady dotyczą zakupu konwencjonalnych
środków produkcji, gdy ekologiczne nie są dostępne:
• na zakup piskląt w wieku do trzech dni życia oraz młodych kur do 18 tygodni życia wymagane jest uprzednie zezwolenie właściwego organu (art. 42);
• przy zakupie pasz konwencjonalnych (obecnie tylko dla
zwierząt monogastrycznych) wymagane jest udokumentowanie konieczności ich nabycia (art. 43);
• wosk pszczeli nie może zawierać wykrywalnych zanieczyszczeń substancjami zakazanymi w rolnictwie ekologicznym (art. 44);
• nasiona oraz roślinny materiał rozmnożeniowy mogą
pochodzić z jednostki produkcyjnej w okresie konwersji.
Jeśli nawet te nie są dostępne, wtedy materiał pochodzenia konwencjonalnego jest dopuszczalny na tych samych
warunkach jakie obowiązywały dotychczas. Państwa członkowskie mogą przekazać uprawnienia w zakresie przyznawania tego rodzaju zezwoleń innym organom swojej
administracji publicznej lub organom kontroli lub jednostkom certyfikującym (art. 45).
Szczególne problemy dotyczące produkcji zwierzęcej
Końcowa faza opasu dorosłego bydła przeznaczonego na
produkcję mięsa może odbywać się w pomieszczeniach
zamkniętych (art. 46). W przypadku owiec i świń jest to
możliwe tylko do końca 2010 r., pod warunkiem dwukrotnej
kontroli w roku (art. 95).
Okoliczności katastroficzne
Mogą one, na takich samych warunkach jak dotychczas,
być czasowo usankcjonowane przez właściwe organy (art.
47).
Okresy przejściowe
Okresy przejściowe nie zostały uwzględnione w rozporządzeniu nr 889/2008 w ramach szczególnych zasad produkcji, ale w przepisach przejściowych (art. 95). Między innymi dotyczą one:
• utrzymywania bydła na uwięzi w gospodarstwach rolnych, które są zbyt duże, by mogły podlegać zasadom dotyczącym małych gospodarstw rolnych;
• odstępstw związanych z dostosowaniem budynków inwentarskich.
Oba te przepisy zostały utrzymane do końca 2013 roku. Bardziej szczegółowy opis znajduje się w artykule na temat
zmian zasad produkcji.
3.3 ASPEKTY PRZETWARZANIA
Co zmienia nowa regulacja dla przetwórców żywności ekologicznej
[Alexander Beck]
Zakres i stopień złożoności przepisów wykonawczych oraz
ich skutki, z którym przetwórcy muszą się liczyć od 1 stycznia 2009, zaskoczyły wielu. Ten artykuł zwraca uwagę na
główne zmiany dotyczące przetwórców żywności ekologicznej oraz terminy, w jakich nowe wymogi wchodzą w życie.
Zmiany w produkcji i przechowywaniu żywności wytwarzanej metodami ekologicznymi
Wszystkie przedsiębiorstwa, które uczestniczą w produkcji, przetwarzaniu, transporcie i dystrybucji żywności ekologicznej, podlegają nowemu rozporządzeniu. Jedynie
«żywienie zbiorowe» nie wchodzi w zakres nowej regulacji,
ale może być regulowane na poziomie krajowym. Drożdże,
wino i akwakultura są obecnie regulowane przez rozporządzenie WE, natomiast produkty pochodzące z łowiectwa
i rybołówstwa są wyraźnie wyłączone. Zasady znakowania zostały konsekwentnie znowelizowane zgodnie z tymi
zmianami.
Po raz pierwszy nowe rozporządzenie obejmuje tekst prawny dotyczący celów i zasad w ekorolniczym przetwórstwie
spożywczym. Np. pojęcie «dla szczególnych potrzeb żywieniowych» zostało wprowadzone w celu ułatwienia włączania suplementów żywieniowych stosowanych w produktach dietetycznych. Wcześniej suplementy były dopuszczalne, jeżeli istniał wymóg prawny. Przepisy wykonawcze
przyjęły ten fakt, dlatego na chwilę obecną dokonano tutaj
bardzo niewielkich zmian.
Szczegółowe wymagania dotyczące przetwarzania żywności można znaleźć w artykułach 19 i 23 rozp. 834/2007
oraz w art. 26, 27, 31 i 35, jak również w załączniku VIII przepisów wykonawczych (rozp. 889/2008).
Niektóre przykłady zostały przedstawione poniżej.
Zgodnie z nowym rozporządzeniem, produkty ekologiczne muszą być produkowane «w przeważającej części ze
składników pochodzenia rolniczego», z wyjątkiem wody
i soli.
Art. 19 (3) wymienia substancje lub techniki, które mogą
zostać zabronione w przetwarzaniu produktów ekologicznych (ograniczenie lub zakaz), jeśli miałoby to:
niu. Stare zasady zostały dostosowane do obecnych przepisów. Obecnie UE przewiduje standardową deklarację potwierdzenia braku GMO w produktach.
• odtwarzać właściwości utracone podczas przetwarzania i przechowywania
• naprawiać skutki zaniedbań
• wprowadzać w błąd, co do rzeczywistego charakteru wyrobu.
Transport
W art. 31 sformułowano nowe przepisy dotyczące pakowania oraz transportu pomiędzy przedsiębiorstwami,
z włączeniem ust. 2 tego artykułu, który dotyczy wyjątkowych przypadków nie wymagających zamykania partii
transportowej. Zamykanie plombami nie jest obowiązkowe,
jeśli oba podmioty są objęte systemem kontroli, a produktom towarzyszy dokument zawierający niezbędne informacje takie jak: nazwa i adres firmy lub właściciela produktu,
nazwa produktu ze wskazaniem jego statusu ekorolniczego, numer kodowy jednostki certyfikującej, jak również numer identyfikacyjny partii.
Substancje dodatkowe i pomocnicze
W art. 27 (1) przepisów wykonawczych wymienione zostały dozwolone substancje dodatkowe i pomocnicze. Istotne
jest podkreślenie, że nie używa się już terminu «składniki
nie-rolnicze». Dzięki temu możliwa jest certyfikacja składników pochodzenia rolniczego wymienionych w art. 27, jako
produkty ekologiczne. Wymaga to nowego systemu liczenia składników, wg zasad ustanowionych w art. 27(2). Artykuł ten precyzuje, które składniki muszą być traktowane
jako składniki pochodzenia rolniczego, a które nie.
Wykorzystanie składników konwencjonalnych pochodzenia
rolniczego
Ogólnie dozwolone składniki pochodzące spoza rolnictwa
ekologicznego są obecnie wymienione w załączniku IX.
Przepisy wykonawcze określają też nowe procedury dotyczące zezwoleń na zastosowanie składników pochodzenia
rolniczego, które nie są dostępne w formie ekologicznej.
Odstępstwo w odniesieniu do nie-ekologicznych składników pochodzenia rolniczego może zostać przyznane na
12 miesięcy. Zgoda na odstępstwo może być przedłużane
dwukrotnie, po czym wygasa. Jeżeli dana substancja jest
dalej potrzebna w jakości nie-ekologicznej, należy odpowiednio wcześnie zadbać, by została włączona do załącznika IX. (Nowe wymogi dotyczące znakowania zostały zaprezentowane w niniejszym Zbiorze Omówień oddzielnie).
Zmiany w zakresie zapewniania jakości
Art. 26 przepisów wykonawczych wskazuje procedury jakich przetwórcy muszą przestrzegać, aby zapewnić, że
produkcja ekologiczna jest zgodna ze standardami i przebiega zgodnie z «dobrą praktyką produkcyjną», przy wykorzystaniu analizy ryzyka w celu określenia obszarów krytycznych oraz zdefiniowania niezbędnych działań i monitorowania wyników. W tym celu powinna zostać sporządzona dokumentacja, a firmy są indywidualnie odpowiedzialne za przestrzeganie procedur. Nowe zasady potwierdzają wykluczenie GMO, wprowadzone w starym rozporządze-
Numer kodowy
Użycie numerów kodowych jednostek certyfikujących
w całej Europie (art. 58) pozwoli w przyszłości na łatwiejszą identyfikację towarów z innych państw UE. Kod będzie
wyglądał następująco «XY–„ekologiczny”–NNN». Składa
się on z kodu kraju (XY), numeru jednostki oraz wyrażenia «ekologiczny» w oficjalnym języku UE (określonego
w załączniku do rozporządzenia 834/2007). Numer kodowy musi być umieszczony pod logo UE, gdy zacznie ono
obowiązywać.
Poświadczenia elektroniczne
Nowe rozporządzenie wprowadza standardowy wzór certyfikatu i wyraźnie wskazuje na możliwość wykorzystania
certyfikatów elektronicznych. Wymagania dotyczące wzoru
świadectwa są określone w załączniku XII przepisów wykonawczych.
Kto podlega kontroli?
Artykuły 1, 27 i 28 rozp. 834/2007 wprowadzają pewne
zmiany dotyczące obowiązku kontroli i rodzaju działalności. Gastronomia nie podlega kontroli UE, chyba że tak postanowi dane państwo członkowskie. Hurtownie podlegają
kontroli UE, chociaż mogą być z tego zwolnione, jeśli obracają tylko towarami paczkowanymi. Podmioty gospodarcze, które sprzedają produkty bezpośrednio końcowemu
konsumentowi mogą być również z tego zwolnione na poziomie krajowym. Nowe jest także to, że transport podlega
rozporządzeniu 834/2007 (art. 1 (3) oraz art. 2 b). Jednak
w rozumieniu z art. 28 (1) nie jest objęty systemem kontroli.
Pozostałe przepisy
Art 21 definiuje kryteria oceny substancji dodatkowych.
Rzeczywistym novum jest to, że obok znanych już kryteriów oceny, pojawia się odniesienie do kryteriów określonych w tytule II «Zasady i cele». Z tego względu muszą
one być przestrzegane na równi z kryteriami podanymi
w artykule 21.
Art. 22 nowego rozporządzenia (834/2007) wprowadza zasadę elastyczności. Oznacza to, że wszystkie odstępstwa
są regulowane według zharmonizowanych procedur i są
dopuszczane w ramach istniejących regulacji na szczeblu
UE. Odstępstwa te mogą stać się później częścią przepisów wykonawczych. Niektóre z nich mają szczególne znaczenie dla przetwórców, umożliwiając:
• dostęp do zwykłych składników pochodzenia rolniczego,
o ile takie składniki nie są dostępne w jakości ekorolniczej
• produkcję dobrze ugruntowanych produktów żywnościowych jako produkty ekologiczne
• zastosowanie substancji dodatkowych do żywności i dodatków paszowych, gdy substancje takie nie są dostępne
na rynku w formie innej niż produkowana przez GMO.
Przegląd wymogów dotyczących znakowania
w nowym rozporządzeniu o rolnictwie ekologicznym
[Alexander Beck]
Nowe rozporządzenie (WE) 834/2007 oraz jego
przepisy
wykonawcze
(WE)
889/2008
wprowadziły
nowe
wymagania
dotyczące
znakowania i pakowania. Będą one realizowane w różnych
etapach: niektóre z nich zostały wprowadzone 1 stycznia 2009, inne będą stosowane od 1 lipca 2010. Poniższy
tekst zawiera przegląd najważniejszych zmian oraz terminów ich wejścia w życie i krótko wyjaśnia, czego należy
przestrzegać.
Nowe elementy znakowania
Wykaz składników
Wskazanie składników ekologicznych w składzie surowcowym staje się obowiązkowe. W tym celu można używać słowa «ekologiczny» lub innej stosownej identyfikacji poszczególnych składników jako ekologiczne (art. 23 (4)
834/2007) – o ile produkt jest wprowadzany do obrotu z powołaniem, w jakiejkolwiek formie, na ekologiczną metodę
produkcji.
Nowy numer kodowy
Stosowanie nowego ujednoliconego numeru kodowego
stanie się obowiązkowe od 1.07.2010 i zastąpi poprzednie
numery kodowe. Nowy numer kodu jest zaprojektowany
w następujący sposób:
• rozpoczyna się kodem państwa członkowskiego lub państwa trzeciego (np. PL)
• zawiera termin wskazujący na produkcję ekologiczną
• zawiera numer referencyjny, nadany przez upoważnioną
instytucję
• w przypadku, gdy pojawia się logo wspólnotowe, numer
kodowy musi być zamieszczony bezpośrednio pod nim.
Nowe obowiązkowe logo UE
Stosowane od 1.07.2010.
Korzystanie z logo wspólnotowego stanie się obowiązkowe od 1.07.2010. Musi być ono umieszczone w widocznym
miejscu, być czytelne i nieusuwalne (art. 24 (2)).
Logo wspólnotowe musi być użyte w znakowaniu:
• paczkowanej żywności (art. 24 (1) b) i może być wykorzystane w reklamie produktu ekologicznego (art. 25 (1)).
Wspólnotowe logo może być użyte w znakowaniu:
• towarów importowanych z krajów trzecich
Logo wspólnotowe nie może być użyte do znakowania:
• produktów z okresu konwersji
• produktów, które zawierają mniej niż 95% składników
ekologicznych
• przetworzonych produktów pochodzących z łowiectwa
i rybołówstwa, zawierających także składniki ekologiczne
Oznaczanie miejsca pochodzenia
Oznaczenie miejsce pochodzenia zacznie obowiązywać
od 1.07.2010, w powiązaniu z nowym logo. Oznaczenie
pochodzenia produktu musi być umieszczone w tym samym polu widzenia co logo (art. 24 (1) (c) rozp. 834/2007)
bezpośrednio pod numerem kodowym (art. 58 (2)). Oznaczenie pochodzenia nie może być wyróżnione kolorem
i rozmiarem czcionki od opisu produktu. Oznakowanie musi
znajdować się w widocznym miejscu, być czytelne i nieusuwalne (art. 24 (2)).
Żywność ekologiczna - «zasada 95%»
Wprowadzona od 1.01.2009, obowiązująca w przypadku
wszystkich produktów od 1.07.2010.
Istniejące wymogi dotyczące etykietowania pozostaną
w dużej mierze niezmienione. Produkty muszą składać
się co najmniej z 95% składników pochodzących z rolnictwa ekologicznego, jednak muszą być stosowane nowe
elementy znakowania. Obejmuje to nowe logo, nowy numer kodowy, nowe oznakowanie pochodzenia surowców
i wreszcie wskazanie składników ekologicznych w składzie
surowcowym.
Przykładowa etykieta:
Ekologiczne salami z koprem włoskim
Składniki:
wieprzowina*, całe nasiona kopru włoskiego (1%)*, przyprawy*, sól morska, cukier*, czosnek*
* z rolnictwa ekologicznego
Oznaczenie może mieć następujące formy:
• «rolnictwo UE» lub
• «rolnictwo spoza UE» lub
• «rolnictwo UE/spoza UE»
• «rolnictwo polskie» (lub wskazanie innego kraju)
Logo UE (dobrowolnie stosowanie starego logo UE do
30.06.2010)
UK-000-XX (numer kodowy należy umieszczać bezpośrednio pod logo UE)
Sformułowanie «rolnictwo UE» lub «rolnictwo polskie (bądź
inne krajowe) może być użyte tylko wtedy, gdy 98% składników pochodzi z produkcji rolniczej danego obszaru. Jedynie 2% składników rolnych może pochodzić z innego
obszaru.
Etykietowanie produktów zawierających mniej
niż 95% składników ekologicznych
Zasady znakowania
«Rolnictwo UE»: 98% składników rolnych pochodzi z UE.
«Rolnictwo UE/spoza UE»: składniki rolne pochodzą częściowo z UE i częściowo spoza krajów UE.
Zamiast «rolnictwo UE» lub «rolnictwo spoza UE» może
się pojawić nazwa kraju, jeśli 98% surowców rolnych pochodzi z tego kraju. «Rolnictwo niemieckie» wskazuje, że
98% składników rolnych pochodzi z Niemiec.
Rodzaje wymogów dotyczących etykietowania
Znakowanie produktów zawierających ponad 70% składników z rolnictwa ekologicznego zostało uchylone. Tego rodzaju produkty, oznakowane według wcześniejszych przepisów, mogą być sprzedawane do 31.12.2011.
Nowa «zasada składnikowa» obowiązuje od 1.01.2009
roku.
W produktach zawierających mniej niż 95% składników
ekologicznych, owe eko-składniki mogą być wskazane
tylko w składzie surowcowym. Co do substancji dodatkowych i pomocniczych oraz innych wymagań, produkty muszą spełniać odnośne wymagania rozporządzenia. Także
w tym przypadku musi być podany numer kodowy. W składzie surowcowym musi być wskazany procentowy udział
składników ekologicznych w całej masie wszystkich składników rolnych. Logo i oznaczenie pochodzenia nie mogą
być zamieszczone.
© Archarna Bhartia
shutterstock
Przykładowa etykieta: Ciastka owsiane niesłodzone
Składniki:
płatki owsiane ekologiczne* (29%), tłuszcz palmowy, mąka
pełnoziarnista, mleko w proszku, skrobia kukurydziana,
ekstrakt słodowy, sól morska, proszek do pieczenia (wodorowęglan sodu), przyprawy
*29,6% składników rolniczych pochodzi z rolnictwa ekologicznego
UK-000-XX (numer kodowy musi być umieszczony w widocznym miejscu)
Etykietowanie produktów pochodzących z łowiectwa i rybołówstwa
Obowiązuje od 1.01.2009
Nowe rozporządzenie wprowadza szczególne zasady znakowania produktów pochodzących z łowiectwa
i rybołówstwa, w połączeniu ze składnikami z rolnictwa
ekologicznego. Produkty uzyskane z łowiectwa lub rybołówstwa mogą być wymienione razem ze składnikami
ekologicznymi, w tym samym polu widzenia co nazwa
produktu i powołanie na rolnictwo ekologiczne, jak również w wykazie składników, pod warunkiem, że zwierzyna
lub ryby są głównym składnikiem, a pozostałe składniki
pochodzą z rolnictwa ekologicznego. Jeśli chodzi o substancje dodatkowe i pomocnicze oraz pozostałe warunki,
produkty muszą spełniać wymogi rozporządzenia ekorolniczego.
W wykazie składników musi być podany procentowy
udział składników ekorolniczych. W znakowaniu musi być
uwzględniony numer kodowy, jednak nie wolno wykorzystywać logo ani oznaczenia pochodzenia.
Przykładowa etykieta: Wędzony dziki łosoś owinięty koperkiem ekologicznym
Składniki:
Dziki łosoś1, koper* (1%), olej roślinny*, sól, dym wędzarniczy,
*15% składników rolniczych pochodzi z upraw ekologicznych UK-000-XX (kod musi być umieszczony w widocznym
miejscu)
(1) Rybę należy traktować jako składnik pochodzenia rolniczego
Informacje dodatkowe
Nowy system obliczania udziału składników rolniczych
Obowiązuje od 1.01.2009 dla nowoprodukowanych i od
1.07.2010 dla wszystkich produktów. Nowe rozporządzenie wymaga nowego systemu obliczania procentowego
udziału składników rolniczych. Dodatki, które są widoczne
z gwiazdką w załączniku VIII w kolumnie «kod» muszą być
traktowane jako składniki pochodzenia rolniczego.
Przykład obliczeń:
Ekologiczna mąka pszenna pełnoziarnista 60%*
Woda 32%
Ekologiczne nasiona słonecznika 3%*
Drożdże 2%
Sól 2%
Lecytyna 0,8%
Kwas askorbinowy 0,2%
Enzymy
Wyliczenie:
* 95% składników pochodzenia rolniczego musi mieć
status ekologicznych (art. 23 (4) (a) (ii) 834/2007)
* Składniki, które należy wziąć pod uwagę to:
pełnoziarnista mąka pszenna, ziarna słonecznika,
lecytyna (art. 27 (2) (a))
* Składniki, które nie muszą być obliczane to:
woda, drożdże, sól, kwas askorbinowy (art. 27 (2) (b))
* Nie-składniki (tzn. substancje pomocnicze): enzymy,
których nie bierze się pod uwagę.
1. Ze wszystkich składników, które powinny być uwzględnione w wyliczeniu (mąka pszenna pełnoziarnista, nasiona słonecznika, lecytyna), mąka pszenna pełnoziarnista
i nasiona słonecznika pochodzą z produkcji ekologicznej
a lecytyna z produkcji konwencjonalnej
2. Z tego powodu 98,7% składników pochodzenia rolniczego jest ekologicznych.
3. Receptura jest zgodna z pozostałymi wymogami rozporządzenia i produkt może być wprowadzony do obrotu jako
produkt ekologiczny.
Opakowania
Opakowania wydrukowane zgodnie z wymogami rozporządzenia 2092/91 mogą być stosowane nie dłużej niż do
1.01.2012, jeśli produkt jest zgodny z wymogami rozporządzenia 834/2007. Od 1.07.2010 będą wymagane pozostałe
elementy oznakowania ekorolniczego (logo UE, numer kodowy, oznaczenie miejsca pochodzenia).
Materiały opakowaniowe powinny zostać zmienione w celu
dostosowania ich do nowych wymogów. Stare materiały
opakowaniowe mogą być wykorzystane, ale nie później niż
do 1.01.2012.
Podsumowanie: terminy wejścia w życie wymogów:
1.01.2009 – Nowe etykiety dla:
* produktów, których tylko niektóre składniki są ekologiczne
* produktów zawierających składniki pochodzące z łowiectwa i rybołówstwa oraz składniki ekologiczne
Formuła 70% eko-składników została uchylona. Sprzedaż
zapasów jest dozwolona do 31.12.2011.
Nie ma żadnych zmian w etykietowaniu produktów zawierających powyżej 95% składników ekologicznych do
30.06.2010, pod warunkiem że produkty te spełniają wymogi rozporządzenia 834/2007.
1.07.2010 – Nowe oznakowanie dla wszystkich produktów
ekologicznych, przy czym:
* etykietowanie (zasada gwiazdki) składników ekologicznych w wykazie składników
* nowy numer kodowy
* logo UE
* oznaczenie miejsca pochodzenia składników
* system obliczania udziału składników ekologicznych
1.01.2012 – Zaprzestanie stosowania starych opakowań,
oznakowanych wg rozporządzenia (EWG) 2092/91.
3.4 IMPORT I ASPEKTY SPRAWIEDLIWEGO
HANDLU
Nowe rozporządzenia importowe - większa wiarygodność w odniesieniu do importowanych produktów ekologicznych?
[Jochen Neuendorff, Beate Huber]
Europejski rynek produktów ekologicznych przyrasta w dynamicznym tempie. Coraz więcej przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem i marketingiem wchodzi na ten
rynek, co dobrze rokuje na przyszłość. Jednak ekologiczna produkcja rolna na szczeblu europejskim, nie przyrasta
w takim samym tempie, jak rynek produktów ekologicznych.
Z tego powodu, coraz większa ilość produktów ekologicznych konsumowanych w Europie jest importowana
z krajów spoza UE („z krajów trzecich»). W 2008 roku,
w samych Niemczech, wydano blisko 1800 pozwoleń
na import produktów ekologicznych.
Razem z nowym rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007
oraz przepisami dotyczącymi importu z krajów trzecich
(tzw. przepisy wykonawcze czyli rozporządzenie (WE)
nr 1235/2008), zatwierdzonymi w grudniu 2008, ulegają
znacznej zmianie warunki ramowe dla importu z krajów
trzecich. Wdrożenie nowych regulacji będzie miało wpływ
na zaufanie konsumentów do produktów ekologicznych
w długiej perspektywie, jak również na konkurencyjność
europejskich rolników ekologicznych w nadchodzących
latach. Te dwa czynniki będą decydować o przyszłym sukcesie produktów ekologicznych.
Regulacje dotyczące krajów trzecich od 2009 r. i później
Przewidziane są trzy opcje w zakresie importu produktów
ekologicznych z państw trzecich do UE:
1. Rozporządzenie unijne w sprawie rolnictwa ekologicznego stosowane w państwie trzecim dokładnie tak, jak
w państwach członkowskich UE, skutkuje produktami
«zgodnymi». We współpracy z państwami członkowskimi
UE, Komisja Europejska utworzy listę uznanych «zgodnych» jednostek certyfikujących, upoważnionych do przeprowadzania inspekcji i wydawania certyfikatów w krajach
trzecich.
2. Państwo trzecie stosuje normy produkcji i zakres kontroli, które są równoważne z rozporządzeniem UE w sprawie
rolnictwa ekologicznego, a tym samym ma do zaoferowania równoważne produkty. W tym przypadku, odnośne
uznanie przez UE można uzyskać, jeżeli:
a) dane państwo trzecie zostało włączone do wykazu Komisji Europejskiej uznanych państw trzecich, lub
b) jednostka certyfikująca działająca w państwie trzecim
została włączona przez Komisję Europejską do listy «równoważnych» jednostek certyfikujących.
3. Producenci w kraju trzecim dostosowują normy produkcji
i działania kontrolne do unijnych rozporządzeń w sprawie rolnictwa ekologicznego, a właściwe władze UE udzielają pozwolenia importerowi z UE na przywóz. Pozwolenia te mogą
być udzielane przez państwo członkowskie UE w okresie
do 12 miesięcy po tym, jak Komisja opublikuje pierwszy
wykaz jednostek certyfikujących uznanych za «równoważne». Pozwolenia będą ważne przez okres do 24 miesięcy
po opublikowaniu listy «równoważnych» jednostek certyfikujących w państwach trzecich.
Choć nowe zasady już obowiązują, w roku 2009 nie ma
zmian w dotychczas stosowanych procedurach importowych. Wykaz uznanych państw trzecich (Argentyna, Australia, Kostaryka, Indie, Izrael, Nowa Zelandia i Szwajcaria) został przeniesiony do nowego rozporządzenia i pozostaje aktualny. Ponadto, procedury pozwoleń wydanych
przez właściwe organy państw członkowskich UE będą
stosowane do czasu, gdy Komisja Europejska opublikuje
pierwszą listę uznanych jednostek certyfikujących w krajach trzecich.
Procedura uznania przez Komisję Europejską jednostek
certyfikujących działających w krajach trzecich, rozpocznie
się w 2009 r. Przepisy rozporządzenia (WE) nr 1235/2008
przewidują, że rejestr jednostek certyfikujących działających w krajach trzecich zostanie opublikowany przy
wykorzystaniu standardów równoważnych z przepisami
UE w sprawie rolnictwa ekologicznego. Pierwszy termin
składania wniosków przez jednostki certyfikujące, to 31
października 2009. Publikacja listy «równoważnych» jednostek certyfikujących działających w krajach trzecich nie
jest spodziewana wcześniej niż w połowie lub pod koniec
2010 roku.
Procedura zatwierdzania jednostek certyfikujących wg
systemu kontroli zgodności (bezpośrednie wdraża-
nie wymogów unijnego rozporządzenia w sprawie rolnictwa ekologicznego) została przełożona w czasie. Komisja przewiduje proces wyczerpującej oceny, w celu zbadania zgodności z rozporządzeniem UE. Ma to zapobiec zakłóceniom konkurencji na rynku, co mogłyby zagrozić konkurencyjności europejskich producentów ekologicznych oraz zapewnić ochronę konsumentów. Pierwszy termin składania wniosków o włączenie na listę jednostek certyfikujących „zgodność” ustalono na październik 2011. Publikacja listy «zgodnych» jednostek
certyfikujących, działających w krajach trzecich nie jest spodziewana przed rokiem 2012.
Wymagania aplikacyjne dla jednostek certyfikujących
Szczegółowe wymagania dotyczące dokumentacji wniosku, tj. kryteria dotyczące oceniających struktur, oceny
protokołów i innych dokumentów, które muszą być dostarczone, są częściowo opisane w zasadach podstawowych
(834/2007) oraz przepisach wykonawczych (1235/2008),
a częściowo w tzw. wytycznych, które przybliżają wymogi,
a zatem mogą być bardziej opisowe.
Jednostki certyfikujące ubiegające się o wpis na listy,
muszą przedstawić sprawozdania z oceny sporządzone przez niezależną stronę trzecią, której działania są
zgodne z normą ISO 17011 - międzynarodowym standardem dla instytucji akredytujących. Sprawozdanie
z oceny powinno zawierać informacje dotyczące przeglądu dokumentacji oraz auditów w biurze jednostki
i w terenie, wykonanych w krajach trzecich. W związku
z tym, instytucja akredytująca potrzebuje ekspertów z międzynarodowym doświadczeniem w certyfikacji ekorolniczej, do przeprowadzania kontroli na miejscu.
Aplikujące jednostki certyfikujące muszą ponadto przedstawić szczegółowy opis eko-standardów, które stanowią
podstawę prowadzonej certyfikacji ekologicznej produkcji
rolnej, przetwórstwa i działań związanych z eksportem.
UE już wskazała w wytycznych importowych, że procedura
«zgodności» będzie wymagać pełnego wdrożenia unijnych
regulacji, np. publikacji bazy danych na temat dostępności
nasion ekologicznych. Również certyfikacja grupowa, system który ma ogromne znaczenie z punktu widzenia polityki rozwoju, nie jest zgodna z rozporządzeniem UE i nie będzie akceptowana w ramach procedury zgodności. Możliwe, że bardzo niewiele systemów kontroli zostanie uznanych jako “zgodne”.
Aby spełniać wymagania rekrutacyjne, jednostki certyfikujące będą musiały opracować i wdrożyć jasne, wszechstronne i weryfikowalne standardy. Przejrzyste kryteria są
ważnym filarem przejrzystości rynku i tym samym uczciwej
konkurencji.
Nadzór nad jednostkami certyfikującymi
Po raz pierwszy określone są wymagania dotyczące nadzoru nad jednostkami certyfikującymi działającymi w państwach trzecich. Instytucja akredytująca musi przeprowadzać przegląd dokumentacji, audit biura jednostki i audity
w terenie w odpowiednich państwach trzecich. «Miejsca
krytyczne» tj. siedziby jednostek certyfikujących w krajach
trzecich, gdzie podejmowane są decyzje dotyczące zarządzania i certyfikacji, muszą być objęte auditami, a audity
w terenie muszą być wykonywane częściej. Do tej pory wyrywkowe audity w terenie, w krajach trzecich, nie były zbyt
częste.
Większość importowanych produktów ekologicznych wprowadzanych jest na europejski rynek poprzez wydawanie zezwoleń importowych. Zgodnie z tymi procedurami właściwe
urzędy UE sprawdzają zgodność z wymaganiami rozporządzenia w sprawie rolnictwa ekologicznego, dla każdej partii
towaru, w oparciu o protokoły z kontroli i sprawozdania z oceny sporządzone przez instytucje akredytujące, na podstawie wyników oceny jednostki certyfikującej. System ten wymaga oceny dokumentów przez strukturę zarządzającą, co
jest dużą wadą. Unijne urzędy nie mogą nadzorować działań jednostek certyfikujących lub podróżować do państw
trzecich, w celu przeprowadzenia bezpośredniej oceny na
miejscu.
Nowe przepisy doprowadzą do poprawy w zakresie monitorowania działalności jednostek certyfikujących w krajach
trzecich, szczególnie tam, gdzie pojawiają się problemy.
Skutki dla handlu
Nowe procedury importowe znacznie zmniejszą obciążenia biurokratyczne przy przywozie. Gdy wykaz zatwierdzonych jednostek certyfikujących zostanie opublikowany, jedynym biurokratycznym obciążeniem dla handlowców, będzie wnioskowanie o świadectwo kontroli, które
musi towarzyszyć każdemu transportowi w przypadku produktów «równoważnych». W przyszłości importer będzie
mógł sprawdzić w ciągu sekundy, czy jednostka certyfikująca jest uznawana przez UE. Brak już będzie uciążliwości
związanych z ubieganiem się o zezwolenia importowe, jak
też ryzyka, że zgoda zostanie opóźniona lub nieprzyznana.
Skutki dla krajów trzecich
Do tej pory, jednostce certyfikującej spoza UE było bardzo trudno uzyskać dostęp do rynku europejskiego. Zdecydowana większość importowanych produktów jest certyfikowana przez jednostki certyfikujące z UE i bardzo niewiele pozwoleń wydawanych jest na podstawie świadectwa certyfikacji spoza Europy. Europejscy handlowcy wolą
współpracować z europejskimi jednostkami certyfikującymi, z którymi są zaznajomieni i które ich działania w UE
często kontrolują. Jednostki certyfikujące w UE zazwyczaj
mają bezpośredni kontakt z urzędami i znają ich oczekiwania. Jest to zaletą w sytuacji, gdy jednostki certyfikujące, eksporterzy i właściwe urzędy UE, negocjują w każdym
przypadku, «dozwolone» odstępstwa od unijnego rozporządzenia w sprawie rolnictwa ekologicznego. Wg nowych
przepisów takie same warunki stosuje się do jednostek certyfikujących z UE i spoza UE, działających w państwach
trzecich. Jednostki certyfikujące spoza UE mogą udowodnić swoje równoważne kwalifikacje, a ryzyko dla przedsiębiorców współpracujących z lokalną jednostką certyfikującą, nie różni się od współpracy z europejską jednostką certyfikującą.
Również dostęp producentów do rynków europejskich będzie łatwiejszy, ponieważ będą oni wiedzieć od razu, czy
ich jednostka certyfikująca jest uznawana na rynku europejskim. Różnice w standardach, w ramach programów
równoważnych, będą musiały zostać zaakceptowane wraz
z uznaniem jednostki certyfikującej, a nie tylko być poddane ocenie przez urząd, gdy wymagane jest pozwolenie importowe. Dlatego też nowy system zapewni większą przejrzystość i wiarygodność producentom, handlowcom i jednostkom certyfikującym.
Wdrażanie nowego systemu
Nowy system importowy stwarza okazję do wprowadzenia bardziej efektywnych i mniej biurokratycznych procedur. Jednak jego skuteczność zależy w dużym stopniu od
jego wdrożenia. Warunki produkcji i przetwórstwa żywności
ekologicznej w krajach trzecich są często bardzo odmienne
od sytuacji w Europie Zachodniej.
Obecna praktyka inspekcji i certyfikacji stosowana przez
jednostki certyfikujące w krajach trzecich, nie zajmuje się
odpowiednio niektórymi czynnikami ryzyka w tych krajach.
Np. konwencjonalne gospodarstwa rolne przylegające do
jednostki ekologicznej i należące do tego samego właściciela, często nie są właściwie kontrolowane, a obliczenia
dotyczące przepływu surowców z produkcji rolnej, poprzez
przetwarzanie i eksport są nieprecyzyjne. Rzadko odbywają się kontrole dodatkowe, inspekcje zorientowane na ryzyko i analizy chemiczne. Jeżeli jednostka certyfikująca
jest zbyt surowa i zastosuje sankcje, eksporter jest skłonny
zmienić jednostkę. Pobłażliwość w certyfikacji jest ułatwiona przez fakt, że gdy eksporter przenosi się z jednej do innej jednostki, dokumentacja z poprzedniej certyfikacji (lub
próby certyfikacji) oraz zapisy wszelkich sankcji, są rzadko dostępne dla nowej jednostki certyfikującej. Zdecydowanie potrzebna jest poprawa sytuacji poprzez np. obowiązek przekazywania dokumentów dotyczących certyfikacji.
Innym problemem jest tendencja do wybierania jednostki certyfikującej pod kątem jej gotowości do skrócenia lub
nawet uchylenia okresu konwersji. Biorąc pod uwagę, że
uznanie z mocą wsteczną okresu konwersji jest obecnie
ściśle regulowane przez UE, brak jednolitych interpretacji
przepisów UE w ramach „równoważnego podejścia” może
prowadzić do sytuacji, w której często nie stosuje się żadnego okresu przestawiania. A więc znów, te jednostki certyfikujące, które nalegają na stosowanie pełnego okresu konwersji, są w sytuacji niekorzystnej konkurencji.
Rzadko jednostki certyfikujące publikują nazwy firm certyfikowanych w państwach trzecich, jak i tych, których certyfikacja została zawieszona lub cofnięta. Podczas gdy tego
rodzaju oficjalne listy są powszechne w USA (certyfikacja
wg NOP – National Organic Program), ta praktyka nadal
nie jest rutynowo stosowana w przypadku eksportu produktów ekologicznych do UE.
W krajach trzecich, tzw. mali producenci często są certyfikowani grupowo. Wg tego systemu, wszyscy rolnicy są
najpierw oceniani przez inspektorów z ich spółdzielni lub
ze spółek eksportowych. Inspektorzy z jednostek certyfikujących, nie sprawdzają każdej jednostki produkcyjnej, ale
raczej oceniają skuteczność systemu kontroli wewnętrznej,
a następnie kontrolują reprezentatywną próbę jednostek
produkcyjnych. Systemy te stanowią oszczędność dla
gospodarstw małorolnych i są bardzo skuteczne, jeśli są
odpowiednio wdrażane. Niemniej jednak, istnieje również
możliwość, że będą one funkcjonować nieefektywnie, na
przykład jeżeli niezgodności nie są sankcjonowane poprzez system kontroli wewnętrznej.
W celu zapewnienia integralności importu produktów ekologicznych i uczciwej konkurencji, konieczne jest, przete-
stowanie różnych wariantów w krajach trzecich i określenie wspólnej wykładni przepisów UE, na potrzeby równoważnego podejścia. Należy wziąć pod uwagę, że istnieje
silna konkurencja wśród jednostek certyfikujących. Wszelkie dodatkowe warunki kontroli podnoszą koszty inspekcji,
a czynnik finansowy jest bardzo ważny dla firm przy wyborze jednostek certyfikujących. Konieczna jest debata między UE i państwami członkowskimi, dotycząca oceny wniosków składanych przez jednostki certyfikujące, z udziałem instytucji akredytujących, w celu zapewnienia równych
szans jednostkom certyfikującym, firmom handlowym i eksportującym. Innym ważnym instrumentem byłoby zwiększenie jasności poprzez publikację stosowanych standardów, co przyczyni się do ujednoliconej interpretacji „równoważności”.
Co nowe rozporządzenie wniesie do sektora
Sprawiedliwego Handlu?
[Nabs Suma]
Produkty Sprawiedliwego Handlu, certyfikowane jednocześnie jako produkty ekologiczne, stanowią atrakcyjną kombinację dla wielu producentów z sektora Sprawiedliwego
Handlu, co poszerza możliwości rynkowe i idzie w parze
z ich filozofią.
Z tej perspektywy, za tworzeniem nowego rozporządzenia
(WE) nr 834/2007 podążało zainteresowanie sektora Sprawiedliwego Handlu, i ja sam, wnosząc swój wkład do procesu decyzyjnego, brałem w tym udział jako zainteresowana strona. Obecnie około 55% produktów Sprawiedliwego
Handlu jest oznakowanych jako ekologiczne.
Powstaje pytanie: w jakim stopniu nowe regulacje motywują sektor Sprawiedliwego Handlu?
Ogólnie rzecz biorąc widzę wiele usprawnień w nowym
rozporządzeniu, jednak, jak to bywa z przepisami, ma ono
również swoje słabe strony. Jedna z przeszkód dla sektora
Sprawiedliwego Handlu polega na tym, że nowa regulacja
wprowadzona zostaje w różnych dokumentach, co oznacza, że przedsiębiorcy i jednostki certyfikujące muszą je
wszystkie przestudiować: rozporządzenie (WE) 834/2007
samo w sobie, dwa różne rozporządzenia wykonawcze
(WE) 889/2008 i 1235/2008 oraz wytyczne dotyczące importowych przepisów wykonawczych. Biorąc pod uwagę
również odsyłacze, jak te do rozporządzenia 882/2004
(o kontroli żywności i pasz), staje się oczywiste, że uproszczenie jest wątpliwe.
Jednym z żywo dyskutowanych zagadnień, jest sprawa
GMO, co do której Komisja określiła swoje stanowisko.
Niektórzy przedstawiciele sektora produkcji ekologicznej
mieli nadzieję na bardziej radykalną postawę: jednoznacznie niedopuszczalna obecność GMO w produktach ekologicznych (przypadkowa lub nie). Sektor Sprawiedliwego
Handlu uważa GMO za ważny temat. Ryzyko dostania się
GMO do produktów Sprawiedliwego Handlu zawsze stanowiło problem i jest prawdopodobne, że w tej sprawie więcej
zostanie osiągnięte w ramach standardów dobrowolnych.
Dla sektora Sprawiedliwego Handlu, najbardziej znaczące
są następujące kwestie:
* Import
* Wytyczne w sprawie importu / Certyfikacja grupowa
rolników
* Logo UE i znakowanie
* Ocena ryzyka
Import
Nowe rozporządzenie importowe (podporządkowane rozporządzeniu 834/2007) jest ogromnym krokiem naprzód
w kierunku ułatwienia przywozu produktów z państw trzecich do UE. Dla sektora Sprawiedliwego Handlu, a właściwie dla wszystkich importerów produktów ekologicznych
zmiany w trybie importu, spowodują duże ułatwienia w handlu i zwolnią z potrzeby corocznego ubiegania się o zezwolenia na import poszczególnych produktów ekologicznych,
kierowane do poszczególnych państw członkowskich UE.
Usuwając tą warstwę biurokracji, Komisja przebyła długą
drogę – w odpowiedzi na modlitwy wielu przedsiębiorców,
którzy często wpadali w pułapkę szczegółowych wymagań, co niejednokrotnie kończyło się katastrofą. Przypominam sobie pracę w firmie handlowej w Londynie, kiedy to
w latach 1998/99 próbowaliśmy importować produkty ekologiczne do UE poprzez Wielką Brytanię. Kiedy już towar
został wysłany i płynął do kraju, zostaliśmy poinformowani
że jednostka certyfikująca (z USA) została usunięta z listy
zatwierdzonych, ponieważ nie była w stanie utrzymać swojego statusu akredytacji. Co to był za szok! Poszukiwaliśmy
wówczas wszelkich możliwych rozwiązań i wtedy szybko
zrozumiałem jakie znaczenie w systemie certyfikacji mają
regulacje dotyczące handlu.
W owym czasie proces importowy był zawsze skompliko-
wany, a wszelkie problemy, musiały być rozwiązane i wynegocjowane przez importera, w imieniu producenta / eksportera, z urzędami lub krajową jednostką certyfikującą importera. Nowe rozporządzenie jest łatwiejsze przewidując trzy
główne opcje: lista krajów trzecich, wykaz „zgodnych” jednostek certyfikujących oraz wykaz „równoważnych” jednostek certyfikujących.
Oprócz inicjalnego zatwierdzenia jednostek certyfikujących
(gdy państwo członkowskie dysponuje odpowiednim doświadczeniem, może przeprowadzić ekspertyzę), proces
nie będzie już wymagać corocznego składania wniosków
o pozwolenie na import do państw członkowskich. Zamiast
tego, jednostki certyfikujące będą zatwierdzane przez Komisję Europejską i po zatwierdzeniu, produkty certyfikowane przez te jednostki mogą być importowane do UE. Nadal
będą funkcjonować Świadectwa Kontroli (przy trybie równoważności), ale nie będzie się to wiązać z pozwoleniem
przez poszczególne państwa członkowskie.
Wytyczne w zakresie importu i certyfikacji grupowej rolników
Wytyczne dotyczące importu uchwalone przez Komisję
mają na celu wyjaśnienie niektórych trudnych zagadnień
związanych z importem i przepisami wykonawczymi. Zasada zastosowana w tym przypadku przez Komisję to «mniej
regulacji». W tym dokumencie, są bardzo ważne elementy
dla sektora Sprawiedliwego Handlu:
1. Określenie wymaganych danych oraz – w tym świetle
– zawartość formularza zgłoszeniowego jednostki certyfikującej.
2. Wskazanie, jaki podmiot może sporządzić «sprawozdanie z oceny» aplikującej jednostki certyfikującej, jak również określenie kompetencji, które muszą być potwierdzone przez urzędy akredytacji i nadzoru.
3. Wyraźne rozróżnienie pomiędzy certyfikacją w ramach
programu «zgodności» oraz «programu równoważności».
Być może najważniejszym elementem owego dokumentu
(w szczególności dla tysięcy producentów małorolnych, od
których wielu „sprawiedliwych handlowców” zakupuje produkty ekologiczne) jest opracowanie «Wytycznych do oceny równoważności producentów ekologicznych w systemie
grupowej certyfikacji stosowanej w krajach rozwijających
się». Grupowa certyfikacja na bazie Wewnętrznych Systemów Kontroli, powinna być traktowana jako jeden z głównych sukcesów z początku tej dekady. Setki uczestników
reprezentujących wszystkie zainteresowane strony potrafiły porozumieć się co do wiarygodności tego typu certyfika-
cji i sposobu jego stosowania. Z punktu widzenia przedsiębiorców Sprawiedliwego Handlu, ogromne znaczenie ma
to, że Komisja ustosunkowała się do w wytycznych grupowej certyfikacji, i to jest sukces!
Logo UE i znakowanie
Podobnie ruch w kierunku jednolitego europejskiego, ekorolniczego logo jest dużym krokiem naprzód: wzmocni to
możliwości producentów Sprawiedliwego Handlu, wchodzących na ekologiczny rynek europejski. To czyni ich
mniej zależnymi od tych jednostek certyfikujących, które
pracują w oparciu o «prywatne logo». W praktyce, niektóre prywatne oznakowania spowodowały problemy w handlu, wynikające z analizowania «równoważności» ocenianych standardów z własnymi standardami tych jednostek.
Prywatne standardy i odnośne loga mają swoją rolę i wartość, jednak ich wkład w różnicowanie rynku i rozwoju, czasem staje się niesprawiedliwą barierą w handlu. Jeżeli jednostka certyfikująca używa swoich prywatnych standardów, by utrudnić postrzeganie standardów lokalnej jednostki (z kraju trzeciego) jako «równoważne», lub nawet gorzej: gdy utrudnia to wymianę handlową – stawia Sprawiedliwy Handel w niekorzystnej sytuacji. Ponadto ważne jest,
aby producenci w krajach trzecich nie byli zmuszeni polegać na międzynarodowych jednostkach certyfikujących, ale
by mogli korzystać z lokalnych jednostek, które są bliżej
przedsiębiorcy, gdzie mówi się w miejscowym języku, rozumie się lokalną sytuację polityczną, wreszcie koszt certyfikacji jest niższy.
W tym kontekście, dostęp do logo UE przez jednostki certyfikujące państw trzecich, jest pozytywnym krokiem naprzód
i pomaga w procesie rozwoju ekologicznego w krajach
trzecich. Producentom produktów tropikalnych pozwoli to
na zbliżenie się do konsumenta, a konsumentowi da zaufanie do ekologicznej integralności produktów przywożonych
z krajów trzecich. Dodatkowym bonusem jest to, że taka
sytuacja zapewni europejskiemu konsumentowi ujednolicone oznaczenie na terenie państw członkowskich UE,
a dzięki temu produkty będą dużo łatwiej rozpoznawalne.
Czerpię z wielu lat doświadczeń w sektorze Sprawiedliwego Handlu, gdzie (przynajmniej w przypadku produktów
spożywczych) odnieśliśmy korzyści z przyjęcia wspólnego
logo Sprawiedliwego Handlu, które jest teraz rozpoznawalne na całym świecie. Mimo krótkiej historii, statystyki
w Wielkiej Brytanii wyraźnie wskazują, że etykieta Sprawiedliwego Handlu jest lepiej rozpoznawana (przez konsu-
mentów brytyjskich) niż inne oznaczenia ekologiczne.
Ocena ryzyka
Innym pozytywnym elementem rozporządzenia jest położenie nacisku na oszacowanie ryzyka. Zasady oszacowania ryzyka zostały rozszerzone w nowej regulacji.
Mimo to podejrzewam, że niektórzy będą rozczarowani zakresem zasad ustalonych dla szacowania ryzyka w nowym
rozporządzeniu i, jako zwolennik wykorzystania oceny ryzyka, bym się z nimi zgodził. Tak, w tej dziedzinie jest postęp, lecz nie poszedł on wystarczająco daleko. W pewnym
stopniu mogę zrozumieć dlaczego. Zastosowanie oceny
ryzyka jest jednym z bardziej skomplikowanych narzędzi,
które jeżeli są używane nieprawidłowo, mogą przynieść katastrofalne skutki dla tego sektora. Podam dwa przykłady
z odmiennymi wynikami.
Przyjrzyjmy się ocenie ryzyka zgodnie z propozycją zawartą w wytycznych UE dla Certyfikacji Grupowej Rolników,
w oparciu o Systemy Kontroli Wewnętrznej. W tym przypadku dobrze rozumiem wniosek o ocenę ryzyka, częściowo dlatego, że jest dobrze udokumentowany, ale także
wiedząc, że poświęcono ponad trzy lata na opracowanie
systemu ujednolicającego ocenę ryzyka w tym kontekście,
że zaangażowały się w to największe umysły, w celu wypracowania wiarygodnie działającego procesu. Komisja
udzieliła swego doświadczenia, w pracach uczestniczyli
również przedstawiciele z innych państw członkowskich.
Proces ten oznacza, że zarówno jednostki certyfikujące jak
i przedsiębiorcy mogą mówić o działaniu w warunkach równej konkurencji i jest to jeden z najlepszych projektów jakie
IFOAM zrealizował w 2001 roku.
Z drugiej strony, mamy rezultaty stosowania oceny ryzyka w innych obszarach przez różne jednostki certyfikujące.
Kiedy brakuje jednolitego podejścia, system jest narażony
na ryzyko interpretacji uznaniowej i stosowanie własnych
protokołów przez jednostki certyfikujące. To niekoniecznie
musi być problemem. Jednakże konkurencyjny charakter
certyfikacyjnego «biznesu», może popchnąć niektóre jednostki certyfikujące do interesującej «subiektywnej» interpretacji ryzyka, (przy tzw. cięciu kosztów inspekcji/certyfikacji). Ucierpiałyby na tym spójność i wiarygodność systemu.
Przy braku jednolitego podejścia dwie jednostki certyfikujące mogłyby różnie traktować taką samą niezgodność
i ostatecznie jeden przedsiębiorca mógłby otrzymać za-
ostrzoną interpretację od jednej jednostki certyfikującej,
natomiast inny „lżejsze” wyjaśnienia od swojej. Działanie
w kierunku oceny ryzyka jest bez wątpienia pożyteczne, ale
– jeśli byłoby niespójne – może jedynie podważyć wiarygodność systemu.
Przy całej złożoności tematu Komisja umożliwiła
jednostkom
certyfikującym
szacowanie
ryzyka niezgodności i zdecydowanie, czy lepiej kontrolować wszystkie obszary działalności ekorolniczej podczas dorocznej kontroli, czy po prostu wykonać
inspekcję określonych obszarów, ocenionych jako te, o najwyższym stopniu zagrożenia.
Wnioski
Jako członek sektora Sprawiedliwego Handlu wierzę, że ta
regulacja poczyniła znaczące postępy w stosunku do dokumentu poprzedzającego. Ułatwi to import i handel, a także umożliwi lepszy dostęp do rynku poprzez logo UE. Inne
obszary wciąż wymagają dopracowania, ale dobry krok naprzód został uczyniony.
3.5 NOWE OBSZARY OBJĘTE
ROZPORZĄDZENIEM
Drożdże / Wprowadzenie prawnej definicji drożdży
ekologicznych
[Alexander Beck]
Drożdże i produkty je zawierające są nominalnie wymienione w art. 1 nowego rozporządzenia Rady WE nr 834/2007.
Rozporządzeniem nr 1254/2008, rozporządzenie Komisji
WE nr 889/2008 zostało uzupełnione o szczegółowe przepisy wykonawcze dotyczące produkcji drożdży ekologicznych i produktów je zawierających. Nowa norma obowiązuje od 1 stycznia 2009 r.
Podczas dyskusji na temat nowych wymagań dla drożdży
ekologicznych, najtrudniejszym zadaniem było zdecydowanie, jakie substancje mogą być wykorzystywane do sporządzania podłoży dla drożdży ekologicznych. Dyskutowano
czy powinny być dozwolone syntetyczne źródła azotu i fosforu, ale ostatecznie uzgodniono, że podłoże mogą tworzyć
tylko naturalne surowce z rolnictwa ekologicznego.
I tak, nowe rozporządzenie stanowi, że drożdże ekologicz-
ne mają być produkowane przy użyciu surowców ekologicznych. Do 31 grudnia 2013 r. do podłoża dla drożdży
ekologicznych można dodawać 5% konwencjonalnego
ekstraktu z drożdży.
Od 1 stycznia 2014 r. drożdże i produkty z drożdży będą
zaliczane do składników pochodzenia rolniczego, a zatem
będą musiały być produkowane z surowców ekologicznych
stanowiących min. 95% masy podłoża.
Zostały również określone standardy dla substancji pomocniczych, które mogą być stosowane przy produkcji drożdży
spożywczych i ich dalszego przetwarzania w produkty takie
jak ekstrakt z drożdży, płatki drożdżowe i drożdże suszone.
Dozwolone do ich produkcji są następujące substancje pomocnicze: chlorek wapnia, dwutlenek węgla, kwas cytrynowy, kwas mlekowy, azot, węglan sodu, skrobia ziemniaczana, oleje roślinne i tlen.
Nowe rozporządzenie w sprawie drożdży i produktów
z drożdży wpłynie pozytywnie na dalszy rozwój rynku ekologicznych produktów żywnościowych. Duże ilości drożdży konwencjonalnych i ich pochodnych stosowane dotąd
w żywności ekologicznej będą zastępowane z czasem
produktami z drożdży ekologicznych, co wpłynie pozytywnie na integralność produktów ekologicznych. Drożdże
ekologiczne spełniają oczekiwania konsumentów żywności ekologicznej i mogą być traktowane jako inwestycja
w ich zaufanie. Będzie to inspiracją do poszukiwania innowacyjnych technologii dla branży wytwarzającej drożdże,
a efektem będzie zrównoważona produkcja drożdży wytwarzanych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie produkcji ekologicznej.
Wspólnotowe zasady ekologicznej akwakultury
w rozporządzeniu (WE) 889/2008
[Andreas Stamer, Stefan Bergleiter]
Poprzednie rozporządzenie (EWG) 2092/91 dozwalało
organizacjom pozarządowym i poszczególnym państwom
członkowskim na opracowanie własnych, niezależnych
standardów akwakultury ekologicznej, co doprowadziło
do dynamicznego rozwoju tego sektora począwszy od lat
90-tych. Obecnie zasady ekologicznego gospodarowania
w tym sektorze są określone w rozdziale 2(a) nowego rozporządzenia i stanowią podstawę spójnych i wiążących reguł dla sektora akwakultury ekologicznej.
Wprowadzenie
Rozporządzenie Rady (WE) 834/2007 rozszerza zakres
rolnictwa ekologicznego na akwakulturę, zatem niezbędne
są przepisy techniczne dla tego sektora. Komisja (WE) postanowiła włączyć przepisy wykonawcze dotyczące akwakultury do ogólnych przepisów wykonawczych (rozporządzenie Komisji 889/2008), głosowanych w SCOF (Stały Komitetu ds. Rolnictwa Ekologicznego) 2 lipca 2008 r.
Za rozporządzenie ekorolnicze odpowiada DG AGRI,
natomiast wiodącym organem Komisji w sprawie przepisów wykonawczych dla akwakultury jest DG MARE.
Niemniej jednak, przed przekazaniem ostatecznego
wniosku państwom członkowskim odbywają się konsultacje między Dyrekcjami Generalnymi. Następnie dokument podlega głosowaniu w SCOF. Od końca 2007 r.
eksperci DG MARE uczestniczyli w spotkaniach mających
na celu dopracowanie projektu. Spotkania były polem dyskusji pomiędzy «twardym» stanowiskiem prywatnych programów certyfikacji, a bardziej «przyjaznym dla przemysłu» stanowiskiem organów publicznych
w państwach członkowskich i – w mniejszym stopniu – sektora samej akwakultury. Wkład ze strony ekologicznych organizacji pozarządowych był niewielki, choć zwykle są dość
krytyczne wobec rozwoju sektora akwakultury na świecie.
Także niewielki był wkład już certyfikowanych podmiotów
zajmujących się akwakulturą ekologiczną, mimo że ich to
dotyczy najbardziej. Pierwotny plan Komisji, by zatwierdzić
przepisy wykonawcze akwakultury w 2008 r. został wycofany, ponieważ państwa członkowskie i sektor stwierdziły,
że propozycje nie były wystarczająco zaawansowane, więc
decyzja została przełożona na lato 2009 r. W wyniku tego
długiego procesu stworzono trzy kolejne «dokumenty robocze» przepisów wykonawczych, pierwszy – w lipcu 2008.
Niemniej jednak, uczestniczący eksperci mieli, mówiąc
oględnie, trudności w dostrzeżeniu relacji między tym, co
zostało omówione i przedstawione na zewnątrz i wewnątrz
spotkań, a treścią projektów, jakie powstały. Ponadto każdy
projekt różnił się znacznie od poprzednich wersji.
Obecna treść i skutki dla sektora
Ponieważ przepisy wykonawcze dotyczące akwakultury do
tej pory nie zostały przyjęte i nie ma zgody co do ich ostatecznej wersji [zostały przyjęte w lipcu 2009; przyp. tłumacza],
trudno mówić o rzeczywistym wpływie, jakie będą one miały
na istniejących i potencjalnych producentów i przetwórców
w sektorze akwakultury ekologicznej. W związku z tym, niniejszy szkic dotyczy stanu rzeczy aktualnego w styczniu
2009, wg dokumentu roboczego Komisji i dlatego też zawiera tylko wstępne uwagi.
W przeciwieństwie do zasad ekorolnictwa, właściwe organy
krajowe są w stanie określić miejsca, obszary lub regiony,
w których nie zezwolą na prowadzenie ekologicznej akwakultury. Nowe przepisy wymagają przeprowadzenia analizy
wpływu na środowisko i sporządzenia planu gospodarowania, w tym strategii redukcji odpadów (chociaż maksymalne
wartości dla zanieczyszczeń środowiska w przypadku pasz
i żywności ekologicznej nie zostały opracowane). Wymóg
ten i wymagania dotyczące odległości między gospodarstwami na otwartym morzu i rzekach, pozostają nadal kontrowersyjne i będą mieć znaczenie dla niektórych producentów ekologicznych.
Produkcja słodkowodna i wodorosty morskie
(Rozdział 1 (a))
Rozdział o wodorostach morskich obejmuje rośliny wodne
i plankton stosowane w celach paszowych i wprowadza
rozróżnienie między odłowem w naturalnych systemach
oraz w kulturach wodnych. Zdefiniowane są odpowiednie
i zrównoważone techniki odłowu w systemach naturalnych,
wraz z określeniem odpowiedniego miejsca i nawożenia
uprawianych glonów. I tu, właściwe organy mogą podjąć
decyzję dotyczącą lokalizacji. Aktualna wersja przepisów
wykonawczych nie powinna ograniczać działalności zbieraczy i producentów wodorostów. Możliwość certyfikowania
w Europie ich produktów jako ekologiczne może potencjalnie spowodować istotne zmiany, wpływając na dostępność
certyfikowanych składników stosowanych w przetwarzaniu
żywności ekologicznej oraz kosmetyków.
Produkcja ryb i innych zwierząt wodnych
(Rozdział 2 (a))
Istnieje wiele podobieństw między zasadami produkcji lądowych i wodnych zwierząt gospodarskich, ale ponieważ
akwakultura ekologiczna jest na wczesnym etapie rozwoju, są tu zezwolenia pozwalające np. uporać się z niedostępnością zwierząt ekologicznych. Stada i stada hodowlane dla akwakultury ekologicznej muszą mieć poświadczo-
ne pochodzenie ekorolnicze, chociaż możliwe jest, w pewnych okolicznościach, użycie form dzikich lub konwencjonalnych. Udział młodych zwierząt konwencjonalnych lub
dzikich w certyfikowanym gospodarstwie musi być zmniejszany o przynajmniej 10% z roku na rok i jest to dozwolone tylko w pierwszej jednej trzeciej cyklu produkcji. Odciąży
to dzikie populacje, ma też szczególne znaczenie dla niektórych tropikalnych gatunków krewetek. Chodzi też o zachęcenie wylęgarni do tworzenia zamkniętych cyklów produkcyjnych dla tych i innych gatunków. Obecnie nie jest jasne, czy jest to możliwe dla wszystkich gatunków w produkcji ekologicznej. Z tego względu obecne przepisy zostaną
zweryfikowane w 2013 r.
Podstawowe warunki do hodowli zwierząt wodnych w ramach gospodarki ekologicznej są sformułowane jako zasady (art. 25 (g)). Nie ma szczególnych wymagań dotyczących projektowania stawów i klatek, z wyjątkiem struktur
dna stawu (piasek, żwir, naturalna ziemia). Ucieczkom ryb
należy zapobiegać poprzez odpowiednie działania (choć
w praktyce jest to trudne, i często niemożliwe), a działania te należy podjąć w celu zminimalizowania negatywnego wpływu na lokalne ekosystemy. Obsada dla poszczególnych gatunków jest podana w załącznikach. Ponadto podano bardziej szczegółowe specyfikacje dotyczące systemów hodowli. Systemy zamknięte, w których zwierzęta są
utrzymywane przez cały cykl życiowy w pomieszczeniach
zamkniętych, są zabronione. Tylko wylęgarnie i szkółki utrzymujące narybek do stadium rozwojowego palczak
lub stadium polarwalnego są dopuszczone do produkcji
w pomieszczeniach zamkniętych. Mimo że niektórzy producenci akwakultury uważają systemy zamknięte za bardziej zrównoważone niż systemy otwarte, ten aspekt regulacji wskazuje na różnice pomiędzy systemem naturalnym, bliskim naturze oraz czysto technicznym, z zupełnie sztucznym środowiskiem dla zwierząt. Naziemne stawy muszą pozwalać na kontrolę przepływu wody oraz jakości dopływu i odpływu wody. Co najmniej 5% całego obszaru gospodarstwa musi pozostać w nienaruszonym stanie naturalnym, choć nie jest to bliżej zdefiniowane, ani też
to, jakie działania muszą być podjęte przez producentów
ekologicznych.
Produkcja zwierzęca i dobrostan zwierząt
Specyfikacje dotyczące postępowania ze zwierzętami są zbliżone do założeń «dobrych praktyk akwakultury», podawanych przez konwencjonalne podręczniki dla gospodarstw prowadzących akwakulturę. Obsada zwierząt podana w załącznikach jest błędna i pozostaje kontrowersyjna. Ostateczna decyzja będzie
© Photobank.ch - shutterstock
mieć znaczenie dla niektórych producentów ekologicznych. Zastosowanie sztucznego światła jest ograniczone do 16 godzin na dobę, z wyjątkiem «należycie uzasadnionych okoliczności». Umożliwia to ekologiczną certyfikację dorsza hodowanego w morzu przy użyciu klatek
i przy zastosowaniu 24-godzin światła, i jest uważane za
kontrowersyjne wśród ekspertów zajmujących się dobrostanem zwierząt.
Stałe napowietrzanie stawów nie jest dozwolone. Napowietrzanie jest dopuszczalne w przypadku zagrożeń lub specjalnych sytuacji stresowych, takich jak klasyfikowanie ryb
lub odławianie. Wykorzystanie ciekłego tlenu jest dozwolone tylko podczas transportu oraz gdy wymaga tego zdrowie zwierząt. Te postanowienia pozostają w sprzeczności
z niektórymi prywatnymi i krajowymi standardami dotyczącymi akwakultury i będą prowadzić do ekstensyfikacji np.
w sektorze ekologicznej hodowli pstrąga. Są one również
sprzeczne z maksymalną obsadą podaną w załącznikach
dla różnych gatunków, które mogą być utrzymywane bez
stałego napowietrzania tylko wtedy, gdy stosowane są bardzo wysokie natężenia przepływu wody.
Postanowienia dotyczące uboju odnoszą się do okresów
głodzenia przed odłowem oraz metod ogłuszania i zabijania. Zabijanie lodowatą wodą jest dopuszczone w basenie
Morza Śródziemnego i dotyczy gatunków żyjących w ciepłych wodach, a także gatunków tropikalnych bezkręgowców (krewetki etc.). Ostatnie mogą również zostać zabite
dwutlenkiem węgla. Mimo że pozwoli to śródziemnomorskim producentom okoni i leszczy ekologicznych na kontynuację, a innym na przestawienie się, dowody naukowe
wskazują, że są to praktyki niedopuszczalne i pewne jest,
że będzie zabronione w przyszłej rewizji rozporządzenia.
Stosowanie hormonów jest w ogóle zakazane. Będzie to
miało wpływ, w zależności od lokalizacji regionalnej, na certyfikację niektórych gatunków, trudnych do reprodukcji bez
zastrzyku hormonalnego, np. karp w Środkowej Europie.
Przepisy dotyczące pasz i żywienia
Z wyjątkiem mączki rybnej i oleju rybiego oraz z wyjątkiem
substancji wymienionych w załączniku VI do rozporządzenia (WE) 889/2008 (witaminy, lepiszcza itp.), pasze muszą
składać się z certyfikowanych eko-surowców. Mączka rybna i olej muszą być sporządzone z okrawków ryb pochodzących ze zrównoważonego rybołówstwa, przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Jeżeli nie są one dostępne, mogą zostać wykorzystane mączka i olej ze zrównoważonego rybołówstwa, przy czym zgodnie z rozporządze-
niem (WE) 834/2007 i (WE) 2371/2002 oznacza to europejskie rybołówstwo zrównoważone, zdefiniowane we Wspólnej Polityce Rybołówstwa. Definicja zrównoważonego rybołówstwa jest dość kontrowersyjna.
Także materiał paszowy z ryb hodowlanych może być stosowany pod warunkiem, że nie pochodzi od tego samego gatunku. Do 2014 r. mączka rybna i olej rybi wykonane z okrawków
mogą stanowić do 30% dziennej dawki pokarmowej. Stosowanie mączki rybnej i oleju rybiego pochodzenia ekologicznego, z okrawków, odpadów lub redukcji połowów, pozostaje wysoce kontrowersyjne. Konsekwencje dla europejskich
producentów ekologicznych nie będą jasne, dopóki ostateczna wersja zasad nie zostanie zatwierdzona. Postanowienia
w sprawie wykorzystania naturalnych karotenoidów są zawarte w załączniku VI do rozporządzenia (WE) 889/2008.
Stosowanie naturalnych karotenoidów pozostaje kwestią
sporną wśród państw członkowskich Unii Europejskiej.
Małże i inne skorupiaki
Zasady produkcji skorupiaków odnoszą się do wyboru miejsca, istniejących europejskich przepisów dotyczących jakości wody oraz pochodzenia stad dzikich i wyhodowanych
w wylęgarniach. Obecny projekt przepisów jest zawężony
i tylko nieznacznie ogranicza praktyki większości komercyjnych hodowców skorupiaków. Dostępność ekologicznych skorupiaków na rynku w Europie, obok podobnego,
ale niecertyfikowanego rynku skorupiaków nie-ekologicznych, może wywoływać zamieszanie wśród konsumentów,
ale ukazuje naturalny charakter ekologicznej hodowli skorupiaków.
Zapobieganie chorobom i leczenie
Wytyczne w sprawie utrzymania zdrowotności stada są
zbliżone do «dobrych praktyk akwakultury». Ograniczają
się do ogólnych nakładów na hodowlę i poziomu intensywności oraz wymagają weterynaryjnego planu działań, okresów odłogowania i higieny. Szczepienie jest dozwolone na
mocy art. 48 dyrektywy Rady 2006/88/WE. Wykorzystanie
światła UV i ozonu jest dozwolone w wylęgarniach, a ciągłe naciski mogą spowodować rozszerzenie tego na inne
działy akwakultury.
Oprócz korzystania z alternatywnych leków, stymulatorów
układu odpornościowego, probiotyków i leczenia homeopatycznego, dozwolone jest przeprowadzenie maksymalnie
dwóch alopatycznych zabiegów rocznie (dla skorupiaków
tylko jeden), z wyjątkiem szczepień, zwalczania pasożytów
i innych obowiązkowych programów zwalczania. Okresy
karencji muszą być podwojone. Pozarządowe (prywatne)
standardy są w wielu przypadkach ostrzejsze niż omawiane tu ograniczenia, dopuszczające marketing produktów
akwakultury, traktowanych weterynaryjnie więcej razy niż
ekologiczne produkty akwakultury z systemów prywatnych.
Zasady te mogą się różnić od reguł panujących na innych
głównych rynkach, takich jak USA, wywierając wpływ na
eksport.
Uwagi i wnioski
Oczywiste jest, że obecna wersja przepisów wykonawczych posiada słabe strony, które będą oddziaływały na istniejących i przyszłych producentów akwakultury ekologicznej. Mimo że w kwestii wyboru miejsca i zarządzania produkcją regulacja jest dość restrykcyjna, to obecne zasady
ogólnie nie są szczególnie surowe i mogą być z łatwością
realizowane przez producentów. Wprawdzie może się to
przyczynić do rozwoju rynku ekologicznego, zagraża jednak rynkowi istniejących eko-producentów i może osłabić
zaufanie konsumentów oraz wsparcie dla akwakultury ekologicznej.
Istnieje znaczna presja komercyjna, aby umożliwić rozwój
ekologicznej akwakultury w przypadku wielu gatunków,
systemów produkcji i regionów geograficznych. Stosowanie bardziej elastycznych zasad w ograniczonych ramach
czasowych zostało wykorzystane w wielu dziedzinach,
w celu przezwyciężenia obecnych trudności w spełnianiu
ekologicznych zasad. W niektórych przypadkach przepisy
te lub ramy czasowe nie są realne i mogą skutkować trudnościami przy rewizji rozporządzenia, gdy rosnąca liczba
producentów uzyska certyfikat według obecnych, łatwiejszych zasad. Przykładem może być produkcja krewetek tygrysich w Azji. Istnieje jednakże wiele korzyści ze wspólnej
europejskiej regulacji, pod warunkiem, że będzie ona silna.
Konsumenci mogą zapoznać się z jednym wspólnym ekologicznym logo UE dla ryb i produktów rybnych, ale – jako
że nadal pojawiać się będą na rynku loga prywatne i krajowe – będą faktycznie dwa poziomy w systemie certyfikacji.
Niektórzy producenci będą dążyć do uzyskania certyfikacji
według podstawowej Wspólnotowej regulacji, a niektórzy
według dodatkowych standardów prywatnych lub kryteriów
państw członkowskich. Dzieje się tak w przypadku żywności ekologicznej, od chwili kiedy zaczęło obowiązywać „stare” rozporządzenie (EWG) 2092/91.
ORWINE: kolejny krok w kierunku
stworzenia unijnego rozporządzenia
w sprawie ekologicznej produkcji wina
[Cristina Micheloni]
ORWINE to finansowany przez UE projekt badawczy, którego celem jest dostarczenie wiedzy technicznej dla rozwoju unijnych ram prawnych dotyczących ekologicznej produkcji wina oraz do opracowania kodeksu dobrych praktyk
w zakresie ekologicznej uprawy winorośli i produkcji wina.
Projekt ORWINE kończy się wiosną 2009 r., po trzech latach badań prowadzonych na temat kilku aspektów produkcji wina ekologicznego. Zalecenia będą sprecyzowane
w najbliższych miesiącach, po opracowaniu danych z trzeciego roku eksperymentalnego. Jednak niektóre ważne pytania o charakterze politycznym pozostają otwarte.
Tło
Ekologiczna produkcja wina nie została uregulowana
w ramach rozporządzenia ekorolniczego (EWG) nr 2092/91,
zatem nowe rozporządzenie (WE) nr 834/2007 obejmuje
przetwarzanie wina jako nowy obszar. Z drugiej strony,
brak regulacji unijnej nie przeszkodził producentom wina
w produkcji ekologicznej, ani konsumentom w zakupie «win
ekologicznych». W ciągu ostatnich kilku lat rynek «wina
z ekologicznych winogron» oraz «ekologicznego wina»
produkowanego według prywatnych standardów stale rósł.
Nowe rozporządzenie ekorolnicze UE powinno zamknąć tę
lukę i określić na szczeblu Unii Europejskiej, czym jest wino
ekologiczne.
W tym kontekście projekt ORWINE dostarcza wsparcia naukowego na rzecz procesu decyzyjnego. W pro
jekcie wykorzystano różne narzędzia, takie jak obszerna analiza status quo (włączając badania producenckie, badania konsumenckie, badania rynku, analizy
istniejących prywatnych standardów i oceny wpływu ekologicznej uprawy winorośli na środowisko), szeroki zakres
badań dotyczących praktyk enologicznych oraz ich powiązanego stosowania, jak też oceny technik enologicznych w pilotażowych gospodarstwach. Wszystkim pracom
naukowym towarzyszyło od początku duże zaangażowanie zainteresowanych stron, wyrażane na spotkaniach krajowych i unijnych, w bezpośrednich konsultacjach, ankietach internetowych i poprzez wiele działań w zakresie upowszechniania.
Gdzie i co regulować na poziomie europejskim
Wniosek o uregulowanie ekologicznej produkcji wina na
szczeblu UE, ale nie ograniczający procesu regulacyjnego produkcji winogron, otrzymał szeroki consensus wśród
wszystkich zainteresowanych stron. Komisja Europejska
podjęła decyzję o uregulowaniu tego obszaru w ramach nowego rozporządzenia, a nie w ramach Organizacji Wspólnego Rynku (Common Market Organization - CMO), jak
tego chcieli niektórzy główni producenci z sektora wina.
Zainteresowane strony w dużej mierze „dogadały się” co
do substancji dozwolonych (i substancji pomocniczych)
oraz technik fizycznych w ramach nowych regulacji ekorolniczych (art. 6 i 19 «Substancje i techniki»). Większość zainteresowanych stron była przeciwna adaptacjom na poziomie krajowym lub regionalnym (z wyjątkiem wyjątkowych
warunków klimatycznych lub win specjalnych) i wolała uregulowanie wszystkich kwestii na szczeblu UE oraz ewentualne ich zharmonizowanie z innymi międzynarodowymi
przepisami ekorolniczymi.
Substancje dodatkowe i pomocnicze
W wyniku prac doświadczalnych w ramach ORWINE, analizy prywatnych standardów i potrzeb wyrażanych przez
producentów stwierdzono, że «zero-nakładowe» wino ekologiczne może być produkowane tylko w bardzo ograniczonych przypadkach i sezonach. Dlatego też ważne jest określenie substancji dodatkowych i pomocniczych, które nie są
potencjalnie szkodliwe dla środowiska lub zdrowia ludzkiego, a które są niezbędne do produkcji dobrego wina ekologicznego. Substancje te należą do trzech kategorii:
a) substancje już dozwolone w produkcji wina;
b) mikroorganizmy i ich pochodne, zazwyczaj dozwolone
w ekologicznej produkcji wina, bez uszczegółowienia;
c) substancje niedozwolone do tej pory w ekologicznej produkcji wina, ale powszechnie dopuszczone przez prywatne
standardy ekologicznej produkcji wina.
Wszystkie trzy kategorie były oceniane w stosunku do ogólnych zasad przetwórstwa ekorolniczego (art. 19 i 21 rozporządzenia (WE) 834/2007).
Ponad dwadzieścia substancji dodatkowych i pomocniczych jest obecnie dopuszczonych do stosowania w przetwórstwie ekorolniczym i jest powszechnie stosowanych
w produkcji wina. Biorąc pod uwagę produkty mikrobiologiczne w ramach ogólnego terminu «mikroorganizmy i ich
pochodne» dozwolone na mocy rozporządzenia (EWG) nr
2092/91, substancje powszechnie stosowane w produkcji
wina były w znacznym stopniu pozytywnie ocenione przez
ekspertów ORWINE do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Co do niektórych z nich (mannoproteiny drożdżowe,
lizozym) wyrażano obawy, dlatego zdecydowano się przedstawić je szerszej ocenie ekspertów zewnętrznych.
Co należy przemyśleć
Aby ocenić akceptowalność substancji obecnie niedozwolonych w przetwórstwie ekorolniczym, choć dopuszczalnych w normach prywatnych, podjęto konsultacje u ekspertów zewnętrznych oraz szeroko zakrojone badania internetowe. Wyniki pokazują, że substancje najczęściej negowane to kwas sorbinowy, PVPP, bisiarczyn amonu i siarczan miedzi.
Negatywną ocenę ekspertów otrzymał kwas sorbinowy,
PVPP, lizozym (głównie negowany przez ekspertów z Niemiec, gdzie cechy winogron zwykle nie wymagają jego użycia) i bisiarczyn amonu. Niemal porównywalną liczbę opinii
za i przeciw otrzymały wióry drzewne i kwas metawinowy,
natomiast w odniesieniu do wszystkich innych substancji
oceny były na ogół pozytywne.
Co z technikami?
W produkcji wina, powszechnie stosuje się kilka tradycyjnych oraz nowoczesnych technik fizycznych, z udziałem
substancji dodatkowych. Co do tych ostatnich, wybrane
listy praktykowanych substancji zostały ocenione w świetle
kryteriów ekorolniczego przetwórstwa, zawartych w nowej
unijnej regulacji oraz poddane szerokiej ocenie poprzez
ankietę internetową. Należy zauważyć, że rozwój techniki
jest bardzo szybki i wkrótce może stać się przydatna ocena
technik, które nie są obecnie dozwolone w Unii Europejskiej, ale już zostały pozytywnie ocenione przez Międzynarodową Organizację Winorośli i Wina (Organization of Vine
and Wine) i są już wykorzystywane w innych krajach, jak
Stany Zjednoczone, Chile i Afryka Południowa.
Techniki, które oceniono bardziej kontrowersyjnie (często
dlatego, że nie były one znane oceniającym) to: fizyczne zakwaszenie moszczu gronowego (bipolarna elektrodializa), fizyczna koncentracja moszczu gronowego lub
częściowe odwodnienie moszczu gronowego (termicznie
w częściowej próżni lub pod normalnym ciśnieniem lub
w drodze odwróconej osmozy), stabilizacja winowa przez
elektrodializę, fizyczne zakwaszanie (bipolarna elektrodializa), pasteryzacja normalna i HTST (High Temperature
Short Time), błyskawiczna prasa obróbki winogron, frakcjonowanie wina lub moszczu w drodze odwróconej osmozy
w połączeniu z innymi zabiegami fizycznymi.
Palący problem: SO2 – wykorzystanie i ograniczenia
Zrozumiałe jest, że w winiarstwie ekologicznym, stosowanie SO2 (dwutlenek siarki) i innych substancji potencjalnie niebezpiecznych dla zdrowia człowieka
powinno być z zasady unikane. Istnieją naukowe dowody i wspólne stanowisko producentów, iż w chwili
obecnej niemożliwe jest wyprodukowanie dobrego ekologicznego wina, o wielu cechach, w systemach piwnicznych, bez jego dodatku. Z drugiej strony wiadomo że jest to
możliwe, a eksperymenty w ramach ORWINE potwierdzają
możliwość ograniczenia użycia SO2. Większość prywatnych standardów ekorolniczych dopuszcza stosowanie SO2
na znacznie niższym poziomie niż ograniczenia Wspólnej
Organizacji Rynku (CMO – Common Market Organisation),
podkreślając gotowość producentów win ekologicznych do
zmniejszenia, w jak największym stopniu, obecności siarczynu w winach ekologicznych. Internetowy sondaż wśród
900 ekologicznych producentów wina, który miał miejsce
w grudniu 2008 r. pokazuje jasno wolę znacznego ograniczenia jego wykorzystania, przy czym większość producentów
już obecnie stosuje dość niskie dawki. Obecne limity SO2
w ramach Wspólnej Organizacji Rynku (CMO) są wymienione w tabeli w pierwszej kolumnie.
Wspólna Organizacja Rynku (CMO) stanowi również, że:
«W przypadku niekorzystnych warunków klimatycznych,
może zostać podjęta decyzja, że państwa członkowskie
których to dotyczy, mogą dopuścić w niektórych strefach
uprawy winorośli we Wspólnocie, dla produkowanych na
tych terytoriach win, w których łączna zawartość dwutlenku siarki nie powinna przekroczyć 300 mg/l”, podwyższenie
jego zawartości maksymalnie o 40 mg/l».
Trzeci scenariusz, ze stopniowym ograniczeniem użycia
SO2 został przedstawiony dalej (patrz tabela). Uzgodniono,
że w tej chwili weźmie się pod uwagę tylko główne kategorie wina (czerwone i białe wina z mniej niż 5 g/l cukru
osadowego oraz czerwone, białe i różowe wina zawierające ponad 5 g/l cukru osadowego). Jednocześnie proponuje
się, aby «wina specjalne» zostały uregulowane w późniejszym terminie i / lub na szczeblu państw członkowskich.

Badania ekologicznych win biorących udział w krajowych
i międzynarodowych konkursach wykazały, że poziomy SO2
były w nich niższe o 20-30%. Podobnych wyników dostarczyły badania dotyczące producentów, jak również analizy
prywatnych standardów oraz ostatnia ankieta internetowa.
Pomimo różnic regionalnych i krajowych, stopniowa redukcja użycia SO2 w produkcji głównych kategorii wina wydaje
się uzasadniona, począwszy od 20% lub nawet 30% i jest
możliwa do zaakceptowania przez większość producentów
(niektórzy deklarują nawet ograniczenie do 50%). Należy
wprowadzić ścisłe monitorowanie jakości wina, z możliwością zastosowania odstępstwa, na wniosek państwa
członkowskiego, w przypadku niekorzystnych warunków
pogodowych.
W dyskusji nad badaniami ORWINE, zaproponowano następujące «scenariusze dla SO2»:
Wzbogacanie
CMO stanowi, że w przypadku niekorzystnych warunków
klimatycznych, zawartość alkoholu można zwiększyć poprzez użycie cukru, skoncentrowanego moszczu gronowego, rektyfikowanego moszczu zagęszczonego i samowzbogacenie w drodze odwróconej osmozy. Składnik – czynnik
wzbogacający wino – i jego poziom (wyrażony w procentach objętościowych) jest zróżnicowany dla trzech obszarów produkcji wina (3% w strefie A, 2% w strefie B, 1,5%
w strefie C).
I Scenariusz 1: nie dopuścić do stosowania SO2 w ekologicznej produkcji wina.
Dwie kwestie dotyczące ekologicznej produkcji wina wymagają rozstrzygnięcia:
I Scenariusz 2: nie ma szczególnych ograniczeń w wyko-
I czy zezwolić, zakazać czy ograniczyć wzbogacanie,
I jeśli dopuścić wzbogacanie, to w odniesieniu do jakich
rzystaniu SO2 w ekologicznej produkcji wina (obowiązują
ograniczenia CMO dla tradycyjnych win).
I Scenariusz 3: Stopniowe ograniczanie stosowania SO2,
które musi być znaczące na tle win konwencjonalnych,
a jednocześnie musi umożliwić zrównoważoną produkcję
dobrego ekologicznego wina. Ponadto postępujące ograniczenia powinny być oparte na rocznych kontrolach prowadzonych przez państwa członkowskie.
składników / czynników.
Nie wzbudziło sprzeciwu wzbogacanie wina w ekologicznej
produkcji, jeśli dotyczy to ekologicznych składników. Istnieje jednak potencjalny problem: w przypadkach, gdy dodatek cukru jest dozwolony, można to łatwo zrobić za pomocą cukru ekologicznego. W sytuacjach, gdy cukier jest niedozwolony, możnaby rozważać użycie ekologicznego rek-
tyfikowanego moszczu (już dostępny), ale ten nie jest dozwolony przez Komisję ze względu na stosowanie żywic jonowymiennych.
Następne kroki
W najbliższych miesiącach zostanie podjęta ostateczna
decyzja w sprawie zaleceń ORWINE, biorąca pod uwagę
końcowe wyniki badań naukowych oraz wyniki ankiety internetowej. Projekt został przedstawiony Stałemu Komitetowi ds. Rolnictwa Ekologicznego w grudniu 2008 r. Komisja Europejska planuje podjęcie prac nad przepisami wykonawczymi dla przetwarzania wina, w celu ich przyjęcia
przed końcem 2009 r. Wszystkie informacje na temat zawartości projektu, rezultatów, publikacji i partnerów można
pobrać z witryny www.orwine.org.
Tabela:
Różne scenariusze dla zredukowania SO2 w mg/l
Aktualne
poziomy wg
CMO
20% redukcja
30% redukcja
40% redukcja
50% redukcja
Scenariusz 3.1
Scenariusz 3.2
Scenariusz 3.3
Scenariusz 3.4
Czerwone < 5 mg/l cukru
160
128
112
96
80
Białe < 5 mg/l cukru
210
168
147
126
105
Czerwone > 5 mg/l cukru
210
168
147
126
105
Białe lub różowe > 5 mg/l cukru
260
208
182
156
130
Żywność i usługi gastronomiczne
w Europie oraz perspektywy europejskiej
regulacji
[Carola Strassner ]
W ostatnim dziesięcioleciu byliśmy świadkami rozkwitu rynku ekologicznego w Europie i poza nią. Równolegle rozwijał się dynamicznie rynek usług żywnościowych, co pozwala przewidywać dalszy wzrost udziału wydatków na żywność w ciągu najbliższych kilku lat.
W tym czasie oba rynki odkryły się nawzajem i usługi gastronomiczne stają się regularnym odbiorcą produkcji ekologicznej. Tak dalece, że dziś już nie tylko znaczne ilości
produktów ekologicznych wkraczają w ten zróżnicowany
sektor, ale ma tu również miejsce szereg interesujących inicjatyw, takich jak posiłki szkolne czy zamówienia publiczne.
Wkład w rozwój sprzedaży ekologicznej (w niektórych krajach) mieli konsumenci poszukujący produktów ekologicznych nie tylko dokonując zakupów detalicznych, ale także
w ofercie usług gastronomicznych.
Przed omówieniem zweryfikowanego
rozporządzenia
ekorolniczego, które weszło w życie 1 stycznia 2009, szybko przypomnijmy zakres tego rynku: kategoria „żywienia
poza domem” (ang. Out Of Home) jest bardzo trudna do
zdefiniowania, a zwłaszcza do oszacowania. Jest to widoczne poprzez różną terminologię stosowaną: “poza domem” (Out Of Home), usługi żywnościowe (Food Service),
HoReCa - Hotele, Restauracje, Catering są to pojęcia używane zamiennie, oznaczające sprzedaż żywności i/lub napojów do bezpośredniego spożycia, włączając w to – lub
nie – lokale. Można tu także zaliczyć sprzedaż towarów
w automatach na monety. Kategoria ta obejmuje zarówno sektor publiczny, jak edukacja, opieka społeczna i wojsko, a także sektor prywatny, jak gastronomia, sieci handlowe, rozrywka, podróże. Rozciąga się na zakupy dobrowolne, „na wynos”, kawiarnie, bary oraz niedobrowolne,
«zależne», jak w ośrodkach opieki całodobowej i szkołach,
wreszcie subsydiowane (zwykle w miejscach pracy i instytucjach, jak szpitale i domy opieki), oraz niesubsydiowane.
Wpływ nowych regulacji na usługi żywieniowe
W nowym rozporządzeniu (WE) nr 834/2007, po raz pierwszy wyraźnie jest mowa o żywieniu zbiorowym. W tym
względzie znacznie różni się ono od rozporządzenia Rady
(WE) nr 2092/91 i jego poprawek tym, że w artykule 1.3
wyraźnie wyłącza «żywienie zbiorowe». Państwa członkowskie mogą wdrożyć krajowe zasady lub, w przypadku
ich braku uznać prywatne standardy dotyczące znakowania i kontroli produktów pochodzących z działalności gastronomicznej, o ile odnośne przepisy są zgodne z prawem
wspólnotowym. Art. 2 (aa) definiuje „żywienie zbiorowe”
jako przygotowywanie produktów ekologicznych – w punkcie sprzedaży lub przez dostarczenie ich konsumentowi
końcowemu – w restauracjach, szpitalach, stołówkach
i w innych placówkach zajmujących się żywieniem. Natomiast w przepisach wykonawczych (WE) nr 889/2008 nie
ma żadnej wzmianki dotyczącej żywienia zbiorowego.
Z jednej strony sytuacja dotycząca gastronomii jest
teraz bardziej klarowna niż w uchylonym rozporządzeniu Rady 2092/91. Nowe rozporządzenie wyraźnie wyłącza żywienie zbiorowe i z mocą prawa pozwala wszystkim państwom członkowskim na indywidualne podejście
do tego tematu. W przeszłości odbyło się kilka dyskusji
między państwami członkowskimi i zainteresowanymi
stronami w celu ustalenia, czy rozporządzenie 2092/91
obejmuje żywienie zbiorowe (np. interpelacja brytyjskiego urzędu Defra w WE; zlecenie przez Niemcy ekspertyz prawnych w sprawie interpretacji rozporządzenia Rady
2092/91 w odniesieniu do żywienia zbiorowego). Z drugiej
strony, dla osób związanych z gastronomią sytuacja na
poziomie podstawowym nie uległa zmianie. To, jak podejdą do sprawy państwa członkowskie jest sprawą otwartą;
teoretycznie za kilka lat możemy mieć co najmniej 27 odpowiedzi na pytanie „co z ekologicznym żywieniem zbiorowym”, nie mówiąc o standardach prywatnych.
Jeśli państwo członkowskie nie zdecyduje się na stosowanie przepisów krajowych lub prywatnych standardów
w tej dziedzinie, dowolny organ prywatny może opracować
swój własny regulamin znakowania «ekologicznego żywienia zbiorowego», daleki od ducha „starego” lub nowego
rozporządzenia. Czy teoretycznie możemy zobaczyć szyld
kawiarni ekologicznej oznaczający coś zupełnie innego niż
koncepcja Wspólnotowa?
Nowe rozporządzenie UE pozwala na odmienne traktowanie podmiotów zajmujących się żywieniem zbiorowym
niż pozostałe grupy zidentyfikowane do tej pory, np. przetwórcy. Stwarza to szansę uwzględnienia szczególnych
warunków w sektorze gastronomii: bardzo szybki przepływ
składników, codziennie zmieniające się menu, zaopatrzenie “wąskich gardeł” produkcji sezonowych oraz brak precyzyjnych receptur. Jest również doskonałą okazją do poszerzenia baz statystycznych, tak by w przyszłości dane
dotyczące ekorolnictwa mogły być łatwiej gromadzone.
Nie należy oczekiwać, że będzie to miało negatywny wpływ
na rozwój sprzedaży w związku z nowym rozporządzeniem. Włączenie akwakultury w rolnictwo ekologiczne (art.
1.2) i opracowanie Wspólnotowych zasad tej produkcji stanowią wyczekiwany postęp na tym rynku.
W artykule 27.3 określono nową koncepcję kontroli opartą
na ocenie ryzyka: «charakter i częstotliwość przeprowadzania kontroli określa się na podstawie oceny ryzyka nieprawidłowości lub naruszeń zgodności względem wymogów ustalonych w niniejszym rozporządzeniu”. Chociaż nie
ma szczegółów na ten temat w przepisach wykonawczych,
zapis ten dostarcza przesłanek zróżnicowanego podejścia
do kontroli restauracji lokalnych oraz kontroli w międzynarodowych sieciach restauracji.
Dalsze konsekwencje zmian w rozporządzeniu ekorolniczym będą zależały od podejścia państw członkowskich.
Mogą one obejmować zwłaszcza takie kwestie znakowania jak obowiązkowe korzystanie z oczekiwanego nowego
Wspólnotowego logo dla produkcji ekologicznej, nowego
formatu numeru kodowego, oznaczenia miejsca pochodzenia, a także oznaczania składników gwiazdką – które
w większości wejdą w życie po różnych okresach przejściowych. Rozporządzenie gwarantuje możliwość używania
dodatkowo logo krajowego lub prywatnego.
Status quo w wybranych państwach członkowskich
Obecnie istnieją bardzo zróżnicowane podejścia do gastronomii ekologicznej wśród 27 członków Wspólnoty. Obejmują one prawo krajowe, zalecenia krajowe i standardy
prywatne.
Niemcy są pierwszym państwem członkowskim, które
przyjęły standardowy program certyfikacji ekorolniczej
dla sektora żywienia zbiorowego na poziomie krajowym
i zakotwiczyły go w prawie. Instrument, jakim jest ustawa
o rolnictwie ekologicznym (Öko-Landbaugesetz – ÖLG),
która określa szczególne funkcje wykonawcze w rolnictwie
ekologicznym w Niemczech, przy jednoczesnym wzmocnieniu skutecznego wprowadzenia w życie rozporządzenia
unijnego, odnosi się także do gastronomii ekologicznej.
Podstawowe zasady ochrony konsumenta dotyczące nadużyć i oszustw, równych szans na rynku oraz przejrzystości
„od gospodarstwa do talerza” i poza nim, przyczyniły się do
opracowania programu dla przedsiębiorstw gastronomicznych z wytycznymi dla podmiotów. Ze względu na federalną
strukturę Niemiec, 16 organów nadzoru w ramach landów
jest odpowiedzialnych za 23 zatwierdzone jednostki certyfikujące działające obecnie na rynku. Prywatne jednostki
certyfikujące kontrolują i monitorują zgodność z rozporządzeniem ekorolniczym. Pod pewnymi warunkami, elementy menu mogą być oznakowane niemieckim znakiem
ekorolniczym znanym jako «Bio-Siegel». Istnieją również
cywilno-prawne programy, regulaminy i oznakowanie dla
gastronomii, takie jak wypracowane przez stowarzyszenia rolnictwa ekologicznego – Bioland i Biokreis.
W przeszłości, organy kontrolne w Austrii opracowały zasady dla sektora gastronomii, które objęły kontrolą różne
podmioty gospodarcze, w tym restauracje, szpitale, firmy
domowe i cateringowe. W ostatnich kilku latach Austria
również opracowywała zestaw wiążących norm na szczeblu krajowym, sfinalizowany w czerwcu 2008, a obowiązujący od lipca 2009 roku. Ten zbiór zasad jest włączony
w rozdział A8 austriackiego Kodeksu Żywnościowego
(Codex Alimentarius Austriacus), podobnie jak wszystkie
inne krajowe wymogi ekorolnicze.
Duński Urząd ds. Żywności opracował niedawno projekt
zezwolenia restauracjom i firmom cateringowym na promowanie siebie jako ekologiczny brąz, srebro lub złoto,
w którym każdy poziom oznacza udział zakupionych
surowców jako ekologicznych. Na brąz składa się 2040% ekologicznych surowców rolnych, srebro – 50-95%,
i złoto – ponad 95%. Duńskie doświadczenie wykazało
jednak, że zasady przetwórstwa żywności nie sprawdzają się w przypadku restauracji, zwłaszcza jeśli chodzi
o dokumentację.
Prawdopodobnie dzięki sieci nordyckiej, obywatele krajów skandynawskich mają pojęcie o gastronomii
ekologicznej. W Finlandii, kuchnie serwujące posiłki
ekologiczne lub dania, bądź deklarujące, że składniki posiłku są ekologiczne, mają obowiązek zarejestrować się
w Evira, Fińskim Urzędzie ds. Bezpieczeństwa Żywności.
Jednakże, jeśli kuchnia informuje o użyciu składników
ekologicznych, ale nie przedstawia formalnych informacji
o realizowanym programie eko-jadłospisu – nie jest ujęta w rejestrze podmiotów ekologicznych Evira. Ta luka
informacyjna jest wypełniona przez półurzędowy program
wprowadzający, opracowany dla żywności ekologicznej,
zwany «Kroki do Eko-rolnictwa», zorganizowany przez
EkoCentria - instytucję promocyjną finansowaną ze środków Ministerstwa Rolnictwa i Leśnictwa poprzez Fiński
Żywnościowy Serwis Informacyjny (Finfood).
Norweski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, Mattilsynet, przekazał certyfikację produkcji, przetwarzania
i dystrybucji żywności ekologicznej prywatnej organizacji
Debio. Podmioty gastronomiczne chcące wprowadzić do
obrotu składniki ekologiczne i/lub żywność przetworzoną
muszą uzyskać certyfikację od Debio. Dotyczy to instytucji,
szkół, hoteli, restauracji, kawiarni i bufetów, usług cateringowych, fastfoodów i innych.
Wg organizacji Soil Association w Wielkiej Brytanii, restauracje i inne podmioty świadczące usługi gastronomiczne nie
muszą być certyfikowane w taki sam sposób, jak rolna produkcja ekologiczna i przetwórstwo. Ta organizacja zajmująca się żywnością i rolnictwem ekologicznym posiada własne standardy dla restauracji, barów i kawiarni. Jednostka
certyfikująca Soil Association Certification Ltd oferuje trzy
rodzaje certyfikacji: (1) ekologiczna restauracja 100%, (2)
ekologiczne dania, (3) ekologiczne menu. W ostatnim czasie Soil Association zajmuje się w szczególności promocją
(ekologicznych) posiłków w szkołach, wspieraną przez tzw.
“akcję Jamiego Olivera».
Będąc niekwestionowanym liderem w Europie w odniesieniu
do szkolnych posiłków ekologicznych, Włochy nie wydają się
obecnie koncentrować na weryfikacji ekologicznych publicznych punktów gastronomicznych. Ostatnie krajowe i regionalne ustawodawstwo dot. gastronomii, promocji, jakości
i żywności ekologicznej jest raczej mozaiką ogólnych przepisów i zasad, na ogół bez systemu sankcji.
Jedne z najstarszych prywatnych standardów dla gastronomii w Europie zostały ustanowione przez KRAV - szwedzką
prywatną jednostkę certyfikującą, która certyfikuje restauracje od 1996 r. i objęła setki operatorów swoim programem,
w tym wszystkie rodzaje kuchni przemysłowej, restauracji
i kawiarni. Mniejsze jednostki, takie jak domy opieki i przedszkola są również objęte tym programem.
Chociaż Szwajcaria nie jest członkiem Wspólnoty Europejskiej, zasługuje na uwagę, ponieważ podobnie jak Szwecja, ma jeden z najstarszych systemów standardów ekologicznych dla gastronomii w Europie: dzięki organizacji Bio
Suisse. Istnieją dwa modele ekologiczne: (1) Bio-składniki
w ofercie (Knospe-Komponenten-Küche), (2) Bio-potrawy
w ofercie (Knospe-Küche). Wiele późniejszych rozwiązań
uwzględniło szwajcarski dorobek.
W Czechach, agencje sektora produkcji ekologicznej i certyfikacji opracowują zasady dla restauracji. Zarówno Holandia jak i Belgia zajmują się tym zagadnieniem, a także
inne państwa członkowskie, jak Francja i Luksemburg mają
„oczy i uszy otwarte” na sprawę. Ogólnie, zmiany w całej
Europie są bardzo dynamiczne.
Perspektywy dalszego rozwoju
Dwa aspekty rynku gastronomicznego wydają się być tutaj szczególnie istotne. Po pierwsze, zdrowa, naturalna i
świeża żywność, w tym ekologiczna i produkowana etycznie, jest jednym z najważniejszych trendów w sprzedaży
detalicznej i prognozuje się, że wywrze ogromny wpływ na
rynek gastronomiczny. Szacuje się, że jedna czwarta do
jednej trzeciej konsumentów w UE i USA będzie regularnie
tygodniowo kupować żywność naturalną i świeżą. Biorąc
pod uwagę te różne warunki i ich produkty, konieczne jest
szybkie znalezienie akceptowalnego rozwiązania dla gastronomii ekologicznej, tak by integralność produkcji ekologicznej i produktów rolnych nie ucierpiała. Po drugie, do
niedawna były dość wyraźne rozróżnienia między gastronomią i detalicznym zakupem żywności. W ostatnich latach
uległo to większemu zróżnicowaniu, jako że sektor detaliczny oferuje coraz więcej świeżo przygotowanej żywności
(typu „podgrzej i użyj” oraz „gotowe do spożycia”). Piekarnie i/lub sklepy mięsne, jak również sklepy specjalistyczne
(sklepy winiarskie itp.) oferują także posiłki. Jest sprawą
sporną, czy z punktu widzenia konsumenta, istnieje różnica
między kupnem gotowej do spożycia sałatki w sprzedaży
detalicznej, a zakupem „na wynos” z lokalu koncesjonowanego do konsumpcji w czasie lunchu. Oznacza to, że
trudno jest rozstrzygnąć, kiedy ma zastosowanie rozporządzenie ekorolnicze, a kiedy nie, i że być może podstawą
rozróżnienia jest sam proces.
Jeden z głównych nakazów przepisów Wspólnotowych
mówi, że powinny one zapewnić zharmonizowaną koncepcję, w tym przypadku produkcji ekologicznej i przetwórstwa.
Ponieważ państwa członkowskie mogą postępować jak
uznają za stosowne w kwestii żywienia zbiorowego, istnieje
prawdopodobieństwo niekontrolowanego interpretowania
koncepcji gastronomii ekologicznej. Z drugiej strony, należy
spojrzeć na to jako szansę dla wszystkich zainteresowanych. Dobra koncepcja potrzebuje dobrego funkcjonowania rynku. Jeśli nie ma wystarczającej podaży produktów
odpowiednich dla gastronomii, ustalanie zasad działania
w tym sektorze jest zbędne. Ponadto, wiele podmiotów zaangażowanych w gastronomię ekologiczną współdziała ponad granicami państw w ostatnich latach i nadal kontaktuje
się w celu wymiany informacji za pomocą platform, takich
jak Kongres BioFach w Norymberdze, odbywający się co
roku w lutym. Takie porozumienia kształtują podstawy potencjalnej, długoterminowej harmonizacji działań.
Dwa projekty badawcze zasługujące na wspomnienie to
analizy niektórych aspektów istotnych dla ekologicznych
usług gastronomicznych. Jednym z nich jest CORE – projekt zwany iPOPY (ang. innovative Public Organic Food
Procurement for Youth – innowacyjne Publiczne Zaopatrzenie Młodzieży w Żywność Ekologiczną). Jego celem
jest zbadanie jak wzrost konsumpcji żywności ekologicznej
może zostać osiągnięty poprzez wdrożenie odpowiednich
strategii i instrumentów, związanych z punktami serwującymi żywność dla młodych ludzi w niektórych krajach europejskich. W ramach projektu będą zbadane: zarządzanie łańcuchem dostaw, procedury certyfikacji obsługujące
placówki gastronomiczne, percepcja zainteresowanych
i ich uczestnictwo, jak również potencjał żywności ekologicznej w odniesieniu do zdrowia i ryzyka otyłości. Pierwsza analiza pokazała różnice organizacyjne i częściowo
kulturowe w odniesieniu do prowadzenia certyfikacji ekologicznej i jej zastosowania w działalności gastronomicznej
wśród krajów uczestniczących. Drugi projekt, FP7 CertCost, zmierza do zaproponowania, w oparciu o badania,
sposobu poprawy systemu certyfikacji żywności ekologicznej w zakresie skuteczności, przejrzystości i efektywności
kosztów. Wyniki obu projektów będą bez wątpienia mieć
duże znaczenie dla dalszego rozwoju zasad dotyczących
ekologicznych usług gastronomicznych w Europie.
3.6 ASPEKTY KONTROLI
I CERTYFIKACJI
Przegląd: wpływ rozporządzenia (WE)
nr 882/2004 na system kontroli
w rolnictwie ekologicznym
[Gerald Altena]
Nowe rozporządzenie ekorolnicze (WE) nr 834/2007 przywołuje rozporządzenie (WE) nr 882/2004 w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz, jako rama prawna dla
systemu kontroli produkcji ekologicznej. Analiza tego potencjalnego wpływu na kontrolę ekorolniczą wywołała gorące dyskusje w trakcie tworzenia nowego rozporządzenia.
Ten wpływ będzie również zależeć od interpretacji państw
członkowskich.
Art. 63 pkt 2 rozporządzenia w sprawie urzędowych kontroli
żywności i pasz, odnośnie środków wykonawczych i przejściowych, stanowi:
„W celu uwzględnienia szczególnego charakteru rozporządzenia (EWG) nr 2092/91 (...) szczególne środki przyjęte
zgodnie z procedurą określoną w art. 62 ust. 3 mogą przewidywać niezbędne odstępstwa od obowiązku dostosowania się do zasad ustanowionych w niniejszym rozporządzeniu”.
Ten zapis w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 odpowiada
stanowisku Stałego Komitetu ds. Rolnictwa Ekologicznego.
Takie rozwiązanie nie zostało jednak przyjęte. Można to interpretować w ten sposób, że ekorolnicza kontrola powinna
wiernie odpowiadać wymogom rozporządzenia w sprawie
urzędowych kontroli żywności i pasz. Jednak rozporządzenia (WE) nr 834/2007 oraz 889/2008 (regulacje ekorolnicze) zawierają szereg różnic. Te oczywiście mają pierwszeństwo, ponieważ przepisy bardziej szczegółowe mają
pierwszeństwo przed ogólnymi.
Poniżej najpierw wymienimy powołania na rozporządzenie
882/2004 w rozporządzeniu ekorolniczym 834/2007, a następnie krótko omówimy obszary rozporządzenia w sprawie
urzędowych kontroli żywności i pasz (882/2004), które nie
są uwzględnione w regulacji ekorolniczej.
Rozporządzenie (WE) nr 834/2007 (Tytuł V, art. 27-31).
Przystępując do analizowania tych artykułów trzeba sobie zdawać sprawę, że oba rozporządzenia różnią się
w podejściu do definicji. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004
definiuje pojęcie „sprawdzenie zgodności”, wprawdzie
wzmiankowane w art. 27 ust. 3 rozporządzenia 834/2007,
ale bliżej nie zdefiniowane. Rozporządzenie ekorolnicze
zawiera bardziej szczegółowe definicje właściwego organu
i jednostki certyfikującej, określony jest także organ kontrolny, co nie ma miejsca w rozporządzeniu w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz.
Art. 27 rozporządzenia 834/2007, jako pierwszą zasadę
określa obowiązek utworzenia systemu kontroli zgodnie
z rozporządzeniem 882/2004. Drugą zasadą jest to, że
szczegółowe przepisy rozporządzenia 834/2007 muszą
być traktowane jako przepisy uzupełniające do rozporządzenia (WE) 882/2004. Następnie wymienione są szczegółowe przepisy dotyczące rodzaju i częstotliwości kontroli
oraz wymogów przeprowadzenia tych kontroli na podstawie oceny ryzyka wystąpienia nieprawidłowości i naruszeń.
Tutaj treść rozporządzenia ekorolniczego jest prawie tak
sama jak w rozporządzeniu w sprawie urzędowych kontroli
żywności i pasz (art. 3). Wprawdzie to ostatnie zawiera
dodatkowe wymagania, np. że urzędowe kontrole, z wyjątkiem szczególnych przypadków, przeprowadza się bez
uprzedzenia, jednak przepisy wykonawcze (889/2008) to
zmieniają (patrz poniżej).
W art. 27 ust. 4 rozporządzenia 834/2007 stwierdza się,
że właściwy organ może przyznać kompetencje kontrolne
jednemu lub więcej organom kontrolnym. Właściwy organ może także zlecić zadania kontrolne jednej lub kilku
jednostkom certyfikującym. Mają zastosowanie warunki
określone w rozporządzeniu w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz, a przy tym rozporządzenie 834/2007
szczegółowo wymienia obowiązujące wymagania, z kilkoma korektami (na przykład dotyczące obowiązku akredytacji według EN 45011 zamiast EN 45004). Mylące jest to,
że z jednej strony rozporządzenie 882/2004 jest punktem
odniesienia, a z drugiej – to rozporządzenie 834/2007 ustanawia wszystkie szczegółowe przepisy.
Jeżeli zadania kontrolne są delegowane do jednostek certyfikujących, państwa członkowskie wyznaczają organy odpowiedzialne za zatwierdzanie i nadzór takich podmiotów.
Art. 27 ust. 5 określa warunki, które muszą być spełnione
w takim przypadku. Znowu pojawia się powołanie na rozporządzenie 882/2004 (art. 5 (2)), chociaż rozporządzenie
834/2007 wymienia całą listę odnośnych warunków.
Jeśli zadania kontrolne są przekazane jednostkom certyfikującym, art. 27 ust. 6 określa wyraźnie dwa dodatkowe
kryteria, uzupełniające zapisy art. 27 ust. 5:
I standardowe procedury kontroli,
I środki, które jednostka certyfikująca zamierza stosować
w przypadku wykrycia nieprawidłowości lub naruszeń.
Art. 27 ust. 7 wymienia zadania, które nie mogą zostać
przekazane jednostkom certyfikującym:
I nadzorowanie i audyt innych jednostek certyfikujących;
I uprawnienia do przyznawania odstępstw, o których mowa
w art. 22, chyba że zostało to przewidziane dla szczególnych warunków.
Rozporządzenie ekorolnicze jest tu dość konkretne. Z drugiej strony, art. 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz określa działanie w przypadku niezgodności (określone w art. 54) jako zadanie, które
nie może być oddelegowane do jednostek certyfikujących.
Dlatego też powstaje pytanie o granicę między nieprawidłowościami / naruszeniami, z jednej strony i niezgodnościami
z drugiej strony.
Art. 27 ust.11 opisuje obowiązek organów kontrolnych
i jednostek certyfikujących zapewnienia dostępu właściwym organom do swoich biur. Art. 27 ust.12 stanowi, że
organy kontrolne i jednostki certyfikujące zapewniają stosowanie wszystkich działań kontrolnych w stosunku do
kontrolowanych podmiotów. Znowu poziom szczegółowości jest wysoki, z czego można wnioskować, że odsyłacz
do rozporządzenia 882/2004 jest zbyteczny.
Rozporządzenie (WE) nr 889/2008 (Tytuł IV rozdział 1-8).
Minimalne wymagania kontrolne są określone w przepisach
wykonawczych: szczegółowo opisano obowiązki podmiotu
gospodarczego wobec systemu kontroli, który to podmiot
jest zobowiązany do przedkładania niezbędnych informacji, poddania się kontroli, prowadzenia dokumentacji itp. Są
one dalej wymienione jako szczegółowe wymagania przy
różnych rodzajach produkcji (roślinnej i zwierzęcej, w przetwarzaniu, produkcji pasz, imporcie).
Rozporządzenie (WE) nr 889/2008 określa również
szczegółowo działania i obowiązki podmiotu gospodarczego, jednostki certyfikującej i organów kontroli w przypadku
podejrzeń o naruszenia i nieprawidłowości. Ponadto, przepisy wykonawcze przewidują konieczność wyrażenia zgody
przez podmioty gospodarcze na wymianę informacji między
jednostkami certyfikującymi i organami kontrolnymi, gdy
podmiot gospodarczy i jego podwykonawcy są kontrolowani przez różne jednostki certyfikujące lub organy kontrolne.
Następnie tytuł V, rozdział 1 rozporządzenia 889/2008 traktuje szczegółowo o niezbędnych procedurach sprawozdawczych. Można stwierdzić, iż mimo że rozporządzenie
w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz dotyczy
tych samych wyżej wzmiankowanych kwestii, nie ma potrzeby odwoływać się do rozporządzenia 882/2004, a jedynie do rozporządzenia 889/2008.
Rozporządzenie (WE) 882/2004
Oczywiście ważne jest, by określić dodatkowe aspekty rozporządzenia 882/2004, które mają znaczenie dla ekorolniczego systemu kontroli. Można stwierdzić, że byłoby dziwne, gdyby jego ważne obszary miały zastosowanie, jeżeli
nie są wymienione w regulacji ekorolniczej, która zawiera
tak dużo szczegółów. W sumie jest niezrozumiałe, że przepisy dotyczące produkcji ekologicznej nie określają wyraźnie, które artykuły / obszary rozporządzenia w sprawie
urzędowych kontroli żywności i pasz, mają być traktowane
jako ich uzupełnienie.
Preambuła do rozporządzenia (WE) nr 882/2004 pkt (9)
mówi:
„Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów
rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków
spożywczych (...) obejmuje szczególne działania w celu
sprawdzenia zgodności z odnośnymi wymaganiami.
Wymagania niniejszego rozporządzenia powinny być wystarczająco elastyczne, aby uwzględnić specyfikę tych
dziedzin”. Jest to wyraźny zamiar elastycznego podejścia
do interpretowania relacji między obu rozporządzeniami.
Dalsza analiza rozporządzenia 882/2004 wydaje się wskazywać, że nie ma innych obszarów, istotnych dla systemu
kontroli w rolnictwie ekologicznym, które nie są uwzględnione w rozporządzeniach ekorolniczych. W konsekwencji, nie
ma potrzeby szukania w rozporządzeniu w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz dodatkowych wymagań
co do systemu kontroli ekorolniczej, gdyż wszystkie istotne
obszary ujęte są w rozporządzeniach ekorolniczych.
Nowe rozporządzenia UE w sprawie
rolnictwa ekologicznego: implikacje dla
systemu kontroli i certyfikacji
w Niemczech
[Jochen Neuendorff]
Nowe rozporządzenia UE w sprawie rolnictwa ekologicznego stanowią, że ekorolniczy system kontroli przewidziany
w rozporządzeniach (WE) nr 834/2007 oraz nr 889/2008
jest wprowadzany w życie zgodnie z rozporządzeniem
(WE) nr 882/2004 w sprawie urzędowych kontroli żywności
i pasz (rozporządzenie zwane w skrócie OFFC od Official
Food and Feed Control).
Zgodnie z nowymi rozporządzeniami UE w sprawie rolnictwa ekologicznego, właściwe organy państw członkowskich
przyjmują wyłączną odpowiedzialność za zapewnienie,
że produkty sprzedawane jako ekologiczne, są w rzeczywistości produktami ekologicznymi. Mogą one „przekazać
niektóre zadania związane z kontrolą» jednej lub większej
liczbie jednostek certyfikujących. Te «prywatne» jednostki
certyfikujące muszą być akredytowane zgodnie z normą
EN 45011. Następstwa powiązania inspekcji ekorolniczych
z urzędową kontrolą żywności i pasz, jak również interakcje
między urzędowymi kontrolami przeprowadzanymi przez
właściwe organy państw członkowskich UE i certyfikacją
prywatną, przeprowadzoną przez prywatne jednostki certyfikujące, pozostały w dużej mierze niejasne.
Kwestia ta była przedmiotem projektu badawczego, realizowanego w ramach niemieckiego federalnego programu
dla rolnictwa ekologicznego. Projekt zatytułowany «Dostosowanie systemu kontroli i certyfikacji wg rozporządzenia
UE w sprawie rolnictwa ekologicznego do wymogów rozporządzenia (WE) nr 882/2004», zapoczątkowany w połowie 2007 r. trwał do końca 2008 roku. Jego celem była
analiza interakcji między rozporządzeniem ekorolniczym
i rozporządzeniem w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz, jak również określenie ewentualnych negatywnych wpływów na skuteczność i efektywność systemu kontroli ekorolniczej. Szczególna uwaga została zwrócona na
przypadki nadużyć. Analiza powinna ułatwić w przyszłości
opracowanie środków w celu poprawy wdrażania systemu
kontroli ekorolniczej.
Nadużycia w ekorolnictwie: analiza ryzyka
Według definicji prawnych, pojęcie «nadużycie» może być
wykorzystane do określenia zamierzonych czynów przestępczych, prowadzących do zysków pieniężnych. Zamiar
oszukania producenta lub eksportera musi być w każdym
przypadku udowodniony. «Przypadkowe» naruszenia norm
ekorolniczych nie są więc oszustwami.
Dwa najczęstsze rodzaje nadużyć w zakresie rolnictwa
ekologicznego, przetwórstwa spożywczego i handlu to:
1. Stosowanie niedozwolonych środków w gospodarstwach
ekologicznych lub zakładach przetwórczych oraz
2. Znakowanie produktów konwencjonalnych jako ekologiczne w gospodarstwach rolnych, przetwórniach lub
w handlu.
Podczas gdy kontrole ekorolnicze okazały się bardzo skuteczne w wykrywaniu użycia zabronionych środków, takich
jak nawozy sztuczne, pestycydy i inne niedopuszczone
dodatki do żywności, wiele państw członkowskich UE doświadczyło w ostatnich latach przypadków, że nieuczciwe
firmy handlowe etykietowały konwencjonalne produkty
jako ekologiczne, ze względu na różnice cen. Większość
tych przypadków dotyczy różnych państw członkowskich
UE. Ostatnie przypadki tego typu, które miały miejsce
w 2008 r. ponownie dotyczyły firm handlowych z Austrii,
Niemiec i Włoch. Transgraniczna sprzedaż wydaje się łatwiejsza dla nadużyć – narzędzia inspekcji wzdłuż łańcucha dóbr są nadal niewystarczające.
Inspekcja i certyfikacja zgodnie z nowymi regulacjami UE:
Co się zmieni?
Nowe regulacje UE w sprawie rolnictwa ekologicznego są
powiązane z rozporządzeniem w sprawie urzędowych kontroli żywności i pasz. Niemniej jednak, wymogi wynikające
z rozporządzeń (WE) nr 834/2007 oraz nr 889/2008 mają
pierwszeństwo przed przepisami rozporządzenia (WE) nr
882/2004. Prawnicy twierdzą, że nowe wymogi UE w zakresie rolnictwa ekologicznego są bardziej szczegółowe niż
w rozporządzeniu 882/2004 («lex specialis») i że zostały
opublikowane później («lex posterior»).
Zgodnie z nowymi przepisami Unii Europejskiej jasne jest,
że podmioty takie jak stołówki i restauracje nie podlegają
systemowi inspekcji ekorolniczych. Decyzja w tym względzie pozostaje w gestii państw członkowskich UE, które
- o ile wyrażą taką wolę – mogą objąć je przepisami krajowymi (art. 1 ust. 3 rozp. 834/2007). W Niemczech obowiązuje nowa krajowa ustawa w sprawie rolnictwa ekologicznego, opublikowana w grudniu 2008 r., w ramach której
stołówki i restauracje oferujące żywność ekologiczną muszą być kontrolowane i certyfikowane, w celu zagwarantowania ochrony konsumentów przed nadużyciami. W Niemczech dobrze ugruntowany system kontroli i certyfikacji dla
tych podmiotów istnieje od 2005 roku.
Nowe regulacje UE poszerzają gamę produktów, które muszą być certyfikowane (art. 1 (2) rozp. 834/2007 oraz artykuł
95 (5) rozp. 889/2008). Podmioty zajmujące się ekologiczną akwakulturą (rolnicy, firmy i podmioty gospodarcze), jak
również przetwórcy ekologicznej karmy dla zwierząt domowych i handlowcy muszą – zgodnie z rozp. 834/2007 – poddać się certyfikacji. Poprawi to ochronę konsumentów.
Rozporządzenie w sprawie urzędowych kontroli żywności
i pasz przewiduje, że wdrażanie kontroli urzędowych musi
być skutecznie koordynowane pomiędzy różnymi podmiotami (art. 4 (3) rozp. 882/2004). Niemcy są reprezentowane
wobec innych państw członkowskich UE przez Federalne
Ministerstwo Rolnictwa i Ochrony Konsumentów. Za wprowadzenie w życie rozporządzenia UE w sprawie rolnictwa
ekologicznego jest odpowiedzialnych 15 właściwych organów w różnych landach. Ponadto istnieje ponad 20 jednostek certyfikujących. Koordynacja jest wykonywana przez
grupę roboczą właściwych organów (LŐK) oraz jednostek
certyfikujących (KdK).
Zgodnie z nowymi rozporządzeniami UE w sprawie rolnictwa ekologicznego, środki kontroli pozostają zasadniczo
bez zmian po 31 grudnia 2008 r. Jednak kilka nowych elementów zostało włączonych do nowego rozporządzenia
UE:
I w rolnictwie ekologicznym, konieczność uzyskania uprzedniego zezwolenia od jednostek certyfikujących lub organów
kontrolnych na zastosowanie zewnętrznych środków produkcji wyjątkowo dozwolonych, gdy normalne praktyki ekorolnicze okazały się niewystarczające – została wyeliminowana. Zwiększy to ryzyko, że niedozwolone środki będą
używane «przypadkowo» - z powodu braku wiedzy, że ich
użycie nie jest dozwolone;
I doceniono inspekcję opartą na ocenie ryzyka. Odstęp między kontrolami podmiotów zajmujących się obrotem produktami paczkowanymi może być przedłużony na okres ponad
jednego roku (art. 27 (3) rozp. 834/2007). Dla przetwórców
został wprowadzony system kontroli ekorolniczych krytycznych punktów kontroli (art. 26 (2), (3), (4) rozp. 889/2008).
Przetwórcy będą musieli sami zidentyfikować punkty krytyczne, w których zagrożona jest ekorolnicza integralność
i określić działania zapobiegawcze, aby uniknąć problemów,
I certyfikaty zostają zharmonizowane, zgodnie z załącznikiem XII do rozporządzenia (WE) nr 889/2008.
Wpływ nowych regulacji UE na zapobieganie nadużyciom
Zgodnie z ogólną zasadą psychologiczną – im mniejsze ryzyko bycia wykrytym i niższe kary, tym większa gotowość
do popełnienia oszustwa. W „starym” rozporządzeniu UE
o rolnictwie ekologicznym (nr 2092/91) zidentyfikowano trzy
główne obszary do udoskonalenia:
1. Zwiększenie odpowiedzialności producentów za integralność rolnictwa ekologicznego;
2. Ukierunkowanie kontroli na zapobieganie i wykrywanie
zagrożeń;
3. Zwiększenie przejrzystości w łańcuchu dostaw żywności
ekologicznej.
Nowe rozporządzenia UE w sprawie rolnictwa ekologicznego nr 834/2007 oraz nr 889/2009 jedynie częściowo przyczyniają się do osiągnięcia tych celów .
Odpowiedzialność
Odpowiedzialność wszystkich podmiotów uczestniczących
w łańcuchu eko-produkcji za zapewnienie integralności
produktu jest silnie zaakcentowana. Wymóg identyfikacji
punktów krytycznych został wprowadzony jako wewnętrzny
wymóg zapewniania jakości, ale tylko dla jednostek przetwarzania żywności ekologicznej i produktów paszowych.
Ukierunkowanie kontroli na przypadki wyższego ryzyka
Ukierunkowanie wizyt kontrolnych pod kątem ryzyka zostało podkreślone, lecz sposób realizacji tego wymogu został
pozostawiony w gestii państw członkowskich. Niektóre państwa członkowskie UE, np. Austria, zamierzają wprowadzić
obowiązkowy format sprawozdania z kontroli, a także wykaz
nakładanych sankcji, w przypadku wykrytych niezgodności.
Takie działania są sprzeczne z filozofią oceny ryzyka przez
jednostki certyfikujące. Im bardziej niektóre dokumenty i
procedury są sformalizowane i standaryzowane, tym mniejsza będzie czujność jednostek certyfikujących. Na szczęście Niemcy nie wybrały tej drogi.
Przejrzystość
W Niemczech, niezbędne jest dalsze zwiększanie wysiłków
w celu osiągnięcia wydajnej i skutecznej koordynacji między
właściwymi organami i jednostkami certyfikującymi. Zapewniłoby to równe szanse wszystkim niemieckim podmiotom
gospodarczym, stanowiąc jednocześnie skuteczny środek
zapobiegania nadużyciom. Certyfikaty UE zostaną zestandaryzowane, a tym samym zwiększa się przejrzystość.
W Niemczech, jednostki certyfikujące będą miały obowiązek, wynikający z nowej ustawy krajowej w sprawie rolnictwa ekologicznego, do publikowania nazwisk certyfikowanych podmiotów w Internecie. Skutecznie uniemożliwi to
fałszerstwo certyfikatów ekologicznych.
Nowa ekorolnicza regulacja UE nadal nie wymaga kontroli krzyżowych włączających różne jednostki, certyfikujące
kolejne ogniwa w łańcuchu przetwarzania produktów rolnictwa ekologicznego.
Wpływ nowego rozporządzenia o rolnictwie
ekologicznym na kontrolę i certyfikację
w Polsce
[Dorota Metera]
Rozporządzenie Rady 2092/91 weszło w życie w Polsce
w dniu 1 maja 2004 r. wraz z ustawą o rolnictwie ekologicznym z 20 kwietnia 2004 r. Ustawa określiła kompetencje
głównych urzędów: Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który
upoważnia jednostki certyfikujące oraz Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,
który je nadzoruje.
Po 1 stycznia 2009 r. system certyfikacji pozostaje w dużym stopniu niezmieniony w świetle nowej krajowej ustawy
o rolnictwie ekologicznym, która wzmacnia rolę GIJHARS
– organu nadzoru. Jest to zgodne z nowym rozporządzeniem 834/2007, przyznającym więcej uprawnień właściwym organom, które np. udzielają zezwoleń na odstępstwa
w przypadkach takich jak zakup nie-ekologicznych zwierząt (w szczególności młodych kur), utrzymywanie bydła
na uwięzi i wsteczne uznawanie okresu konwersji. Może to
być lepszym rozwiązaniem, niż w „starym” rozporządzeniu,
w którym udzielanie zezwoleń należało do jednostek certyfikujących i mogło skutkować nieuczciwą konkurencją między jednostkami, a w konsekwencji – między kontrolowanymi przez nie producentami. Przedwczesne byłoby ocenianie w tej chwili czy nie spowoduje to nadmiernej biurokracji w urzędach - a w Polsce jest ponad 15 000 producentów
ekologicznych. Potrzebna jest jeszcze większa harmonizacja, nie tylko na poziomie krajowym przez lepszy i ujednolicony nadzór nad jednostkami certyfikującymi. Jest to także
potrzebne na poziomie europejskim: Komisja Europejska powinna zapewnić producentom w różnych państwach
członkowskich jednolite i spójne podejście do odstępstw.
W Polsce nieuczciwa konkurencja jest problemem z powodu powiązania certyfikacji ekorolniczej z systemem płatności. Jednostki certyfikujące dostarczają Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (agencji płatniczej) wykaz
producentów, podając powierzchnie upraw. W przypadku
niezgodności, np. negatywnej decyzji jednostki certyfikującej z powodu zastosowania niedozwolonego nawozu, producenci mogli zmienić jednostkę certyfikującą na bardziej
liberalną. Niejasne przepisy prawne dotyczące płatności
powodowały, że urząd nadzoru nie mógł nakładać sankcji
w przypadku takiego postępowania.
Z drugiej strony nowe rozporządzenie może to jeszcze utrudnić, ponieważ użycie przez producenta nawozów lub środków ochrony roślin nie wymaga uprzedniej zgody jednostki certyfikującej. Zwiększy to niebezpieczeństwo zastosowania niedopuszczonych środków
produkcji przez rolników, ponieważ w Polsce tak zwane eko-znakowanie nawozów jest nadużywane przez firmy chemiczne i co roku mamy przypadki zastosowania
niedozwolonych nawozów przez rolników wprowadzonych w błąd znakiem „EKO” na workach nawozów sztucznych. Komisja powinna sprawdzić wprowadzające w błąd
„eko-znakowanie” nawozów i „swobodę” stosowania środków produkcji przez rolników, żeby wykluczyć potencjalne
ryzyko dla jakości żywności i pasz ekologicznych.
Nowe rozporządzenie w końcu ujednolica certyfikaty. Powstrzyma to nieuczciwą konkurencję między jednostkami
certyfikującymi, które wydawały certyfikaty ważne przez
trzy lata lub certyfikaty na nawozy (w tym takie, które nie
były dopuszczone w rolnictwie ekologicznym).
Ostatnim, ale najważniejszym punktem w nowym rozporządzeniu jest większa przejrzystość, która powstrzyma
dotychczasową ochronę danych personalnych rolników
jako producentów i beneficjentów pomocy ze środków publicznych. Dotychczas ochrona danych działała także na
niekorzyść rolników ekologicznych i przetwórców. Trudno
było bowiem znaleźć zarówno kupujących, jak i sprzedających. Można mieć nadzieję, że w końcu dane będą dostępne w internecie jako powszechnym systemie komunikowania się. Komisja Europejska powinna zwrócić uwagę na to,
żeby podstawowe informacje i dane kontaktowe rolników
ekologicznych udostępnić handlowcom i konsumentom we
wszystkich państwach członkowskich.
64 Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności ekologicznej i rolnictwa: Wprowadzenie.
(WE) nr 834/2007
Przegląd przepisów
Rozporządzenie Komisji 207/93 z dnia 29 stycznia 1993 r. w sprawie dozwolonych dodatków, ulepszaczy i nieekologicznych składników rolnych w przetworzonej żywności ekologicznej.
Rozporządzenie Komisji 1804/1999 z dnia 19 lipca 1999 r. w sprawie wymogów dla ekologicznej produkcji zwierząt, określające po raz pierwszy wspólne reguły dla ekologicznej hodowli zwierząt gospodarskich.
Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych
oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L198 (22.7.1991),
z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 882/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych
w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Także znane jako rozporządzenie OFFC (z ang. Official Food and Feed Control, pol. Urzędowa Kontrola Żywności i Pasz).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych uchylające Rozporządzenie (EWG) nr 2092/91. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L189 /
1 (20.7.2007), 1-23.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 404/2008 z dnia 6 maja 2008 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Rady (EWG)
nr 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych w zakresie zezwolenia dotyczącego spinosadu, dwuwęglanu potasu, oktanianu miedzi oraz stosowania etylenu. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L120/8 (7.5.2008), 8-10.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L250/1 (18.9.2008), 1-84.
Rozporządzenie 889/2008 jest często określane jako nowe przepisy wykonawcze dla rolnictwa ekologicznego „NIROF”
(ang. New Implementing Rules for Organic Farming).
W dniu 1 stycznia 2009 r. rozporządzenie 834/2007 weszło w życie wraz z przepisami wykonawczymi, rozporządzeniami
889/2008 oraz 1235/2009.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 967/2008 z dnia 29 września 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 834/2007
w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1235/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktów ekologicznych z krajów
trzecich.
Rozporządzenie Komisji (WE) 1254/2008 z dnia 15 grudnia 2008 r. - pierwsza poprawka do rozporządzenia 889/2008
zezwalająca na 100% wykorzystanie własnej paszy pochodzącej z okresu przestawiania oraz na świąteczne barwienie jaj,
a także wprowadzająca normy dla drożdży ekologicznych.
Wszystkie teksty rozporządzeń są dostępne w oficjalnej formie i we wszystkich językach europejskich
pod adresem: http://eur-lex.europa.eu
Chronologiczną listę można znaleźć również na stronie Grupy IFOAM UE zawierającej informacje na temat weryfikacji rozporządzenia ekologicznego: www.ifoam-eu.org
Autorzy:
Gerald Altena
Debio
Østre Blixrudvei
1940 Bjørkelangen
Norwegia
http://www.debio.no
[email protected]
Maria Fladl
Cristina Micheloni
Beate Huber
Dr Jochen Neuendorff
Jean–François Hulot
Dr Gerhard Plakolm
Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa
i Rozwoju Obszarów Wiejskich
Unit H3 „Rolnictwo ekologiczne”
Komisja Europejska
Rue de la Loi 130, B-1049 Bruksela
Belgia
http://ec.europa.eu/agriculture/organic
CComitato Scientifico AIAB
Associazione Italiana per l’Agricoltura
Biologica
Via Piave, 14 - 00187 Rzym
Włochy
Tel: + 39 0645437485
[email protected]
Dr Alexander Beck
Aoel e.V.
Dr. Gartenhofstraße 4
D-97769 Bad Brückenau
Niemcy
www.aoel.org
(Dipl.-Ing. agr. (FH))
FiBL
Galvanistr. 28
D-60486 Frankfurt
Niemcy
[email protected]
www.fibl.org
GfRS Resource Protection Ltd.
Prinzenstr. 4
D- 37073 Goettingen
Niemcy
Tel: +49-551-58657
http://www.gfrs.de
Dr Stefan Bergleiter
Naturland Stowarzyszenie na rzecz
Kleinhaderner Weg 1
D - 82166 Gräfelfing
Niemcy
Tel: +49 (0) 89-89 80 82-0
[email protected]
www.naturland.de
Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa
i Rozwoju Obszarów Wiejskich
Unit H3 „Rolnictwo ekologiczne”
Komisja Europejska
Rue de la Loi 130
B-1049 Bruksela, Belgia
http://ec.europa.eu/agriculture/organic
Departament ds. Bio programów UE
Instytut ds. Rolnictwa Ekologicznego i Bioróżnorodności Zwierząt Użytkowych
Austrasse 10
A-4601 Wels-Thalheim
Austria
Tel: 0043/7242/47 0 11-25
gerhard.plakolm@
raumberg-gumpenstein.at
www.raumberg-gumpenstein.at
Francis Blake
Dyrektor techniczny oraz ds. Standardów,
Soil Association
Marlborough Street
Bristol BS1 3NX
Anglia
Tel: +44 117 914 2402
[email protected]
Dorota Metera
Dyrektor Bioekspert Sp. z o.o.
Jednostka certyfikująca w rolnictwie ekologicznym
ul. Narbutta 3A m 1
PL – 02-564 Warszawa
Polska
[email protected]
Tel: +48 22 825 10 78
Marco Schlüter
Dyrektor IFOAM EU Group
Rue du Commerce 124
BE – 1000 Bruksela
Belgia
Tel: +32 2 280 1223
[email protected]
66 Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności ekologicznej i rolnictwa: (WE)
Wprowadzenie.
nr 834/2007
Otto Schmid
(Dipl.-Ing. Agr. ETH )
Ekonomia społeczna
FiBL
Ackerstrasse P.O. Box
CH -5070 Frick
Szwajcaria
Tel: +41 (0)62 865-7253
Kom: +41 (0)79 359 09 01
Fax: +41 (0)62 865-7273
[email protected]
www.fibl.org
Bernhard Speiser
FiBL
CH-5070 Frick
Szwajcaria
www.fibl.org
Prof. Dr Carola Strassner, MBA
Zrównoważone Systemy Żywnościowe
/Ekologia Żywienia
Uniwersytet Nauk Stosowanych Muenster
Departament Gospodarki Narodowej
i Nauk o Żywieniu
Corrensstr. 25 - 48149 Muenster
Niemcy
Tel: +49 (0)251 83-65415
Fax: +49 (0)251 83-65402
Dr Andreas Stamer
Hanspeter Schmidt
Radca prawny
Sternwaldstraße 6a
79102 Freiburg im Breisgau
Niemcy
Tel: +49 761 702542
Fax: +49 761 702520
[email protected]
Senior Scientist
FiBL
CH-5070 Frick
Szwajcaria
www.fibl.org
Nabs Suma
Konsultant ds. Fair trade i rolnictwa ekologicznego
FairOrganic Solutions Ltd
Anglia
Tel: +44 (0)1604 701979
Kom: + 44 (0)77400 84827
[email protected]
Rolnictwo ekologiczne ukształtowało się w latach 70-ych XX wieku na fali protestów przeciwko degradacji środowiska i płodów rolnych, powodowanej przez nadmierną chemizację rolnictwa. Początek Międzynarodowej
Federacji Rolnictwa Ekologicznego, IFOAM dało porozumienie pięciu organizacji reprezentujących alternatywne metody gospodarowania, podpisane w listopadzie 1972 r. w Wersalu.
Zasługą IFOAM jest oddolne sformułowanie Podstaw Kryteriów Rolnictwa Ekologicznego (IFOAM Basic Standards, publikowane od 1982 r.) oraz założeń weryfikacji eko-producentów. IFOAM-owskie kryteria, nieustająco aktualizowane i rozwijane przyczyniły się do rozwoju rolnictwa ekologicznego w kilkudziesięciu krajach,
w tym także w Polsce. Miarą znaczenia IFOAM jest fakt, że Podstawy Kryteriów stały się punktem wyjścia dla
międzynarodowego ustawodawstwa w zakresie ekologicznej produkcji żywności.
Misją IFOAM jest inicjowanie, integrowanie i wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego w jego całej różnorodności poprzez upowszechnianie ekologicznych, społecznych i ekonomicznych pożytków, jakie ten system
przysparza człowiekowi i przyrodzie.
Obecnie Federacja liczy ponad 750 organizacji członkowskich w ponad 100 krajach świata, jej siedziba od
kilku lat znajduje się w Niemczech.
IFOAM Head Office, Charles-de-Gaulle-Str. 5, 53113 Bonn, Niemcy
Tel. +49 228 9265010, e-mail: [email protected], http://www.ifoam.org
Grupa regionalna IFOAM UE utworzona w 1992 r., stanowi europejską strukturę Międzynarodowej Federacji
Rolnictwa Ekologicznego. Tworzy ją ponad 330 organizacji spośród 750 organizacji członkowskich IFOAM.
Grupa IFOAM UE skupia różnorodne organizacje eko-rolnictwa, w tym stowarzyszenia producenckie i handlowe, zespoły badawcze, jednostki certyfikujące, pozarządowe organizacje ekologiczne i konsumenckie,
a także firmy reprezentujące cały łańcuch żywnościowy. Zadania programowe są realizowane przez grupy
eksperckie oraz Zarząd, który tworzą przedstawiciele krajowi, wybierani w państwach członkowskich.
Poprzez swe brukselskie biuro, Grupa IFOAM UE odgrywa kluczową rolę w obronie interesów sektora ekorolniczego w Europie: stanowi forum wymiany informacji i kształtowania stanowisk programowych. Ostatni
wielki wkład na poziomie politycznym to czynny udział w procesie przeglądu przepisów regulujących ekologiczną produkcję w Unii Europejskiej, uwieńczony przyjęciem nowego rozporządzenia nr 834/2007.
IFOAM EU Group, Rue du Commerce 124, BE - 1000 Bruxelles, Belgia
Tel. +32 2 280 12 23, Fax +32 2 735 73 81, e-mail: [email protected], http://www.ifoam-eu.org
Główni sponsorzy Grupy IFOAM UE:
The best from nature. The best for nature.
Projekt wydawniczy:
NOWE ROZPORZĄDZENIE UE W SPRAWIE ŻYWNOŚCI
EKOLOGICZNEJ I ROLNICTWA (WE) nr 834/2007
Kontekst, Ocena, Interpretacja
Niniejsze opracowanie powstało z inicjatywy Grupy IFOAM UE w wyniku pracy zespołowej: zarówno jeśli
chodzi o panel autorów, jak i fundusz wydawniczy, na który złożyło się wielu sponsorów – członków Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego, IFOAM.
Spośród 7 polskich organizacji członkowskich IFOAM, trzy niżej wymienione jednostki certyfikujące partycypowały finansowo w kosztach tworzenia niniejszego zbioru opracowań, nabywając prawa wydawnicze do
jego polskiej edycji.
CERTYFIKACJA PRODUKCJI I PRZETWÓRSTWA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM
System zarządzania jakością wg normy PN–EN 45011
akredytowany (AC 096) w PCA
Upoważnienie MRiRW do certyfikacji produktów rolnictwa ekologicznego PL-EKO-07
Spółka z o.o.
Tel. 22 847 8739 • Fax 22 593 1600 • [email protected] • www.agrobiotest.pl
Nowoursynowska 166
02-787 Warszawa
System zarządzania jakością wg normy PN–EN 45011 akredytowany (AC 095) w PCA
BIOEKSPERT
Spółka z o.o.
Biuro: Narbutta 3 A lok.1
02-564 Warszawa
Tel. 22 825 1078 • Fax 22 825 1812 • bioekspert@bioekspert.
waw.pl • www.bioekspert.pl
System zarządzania jakością wg normy PN–EN 45011 akredytowany (AC 102) w PCA
EKOGWARANCJA
PTRE Sp. z o.o.
Dąbrowica 185 P
21-008 Tomaszowice
Tel. 81 501 6830 • Fax 81 501 6849 • [email protected]
• www.ekogwarancja.pl
Koszty poligraficzne niniejszego wydania dofinansowane przez:
Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich:
Europa inwestująca w obszary wiejskie
Instytucja Zarządzająca
Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
- Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Publikacja współfinansowana ze środków Unii
Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Opracowanie polskiego wydania: dr inż. Urszula Sołtysiak; dofinansowane przez AGRO BIO TEST

Nowe rozporządzenie UE w sprawie żywności

Transkrypt

Podobne dokumenty

Działaj Lokalnie - zajęcia dla młodzieży realizowane w

Obszarów Wiejskich UE

Rolnictwo ekologiczne - The European Network for Rural

Człowiek i przyroda. Kluczowe przesłanie edukacji ekologicznej

Beaujolais Nouveau 2013

pliki/A-pliki-z-glownego-katalogu/ethernet/2013/SME/WiJ 2 2013