Download: KnowHow_Knoppix

KNOW HOW
Zrób sobie własnego Knoppix-a
Tworzenie własnej płyty CD z dystrybucją Knoppix
Mistrz na diecie
D
ystrybucja Knoppix, zwykle
przygotowana do uruchamiania
bezpośrednio z płyty CD, ma
ogromne możliwości rozpoznawania sprzętu użytkownika, przyjazny pulpit oraz doskonałe zaplecze programowe. Zastanówmy się jednak, kto tak naprawdę potrzebuje zestawu znaków japońskich, czy też
dziesięciu różnych edytorów? Z drugiej
strony zdarza się, że potrzebujemy jakiegoś programu do prezentacji naszych danych. Jeśli pozbędziemy się programów,
z których nie korzystamy lub nie lubimy
korzystać, przygotujemy w ten sposób
44
Kwiecień 2004
W dystrybucji Klausa Knoppera znajduje się duża ilość programów i ustawień, z których większość to rzadko używane narzędzia i dodatki. W niniejszym
artykule pokażemy, jak w oparciu o Knoppix-a stworzyć dystrybucję
odpowiadającą indywidualnym potrzebom użytkownika. ROLF WAGNER
miejsce dla własnych zastosowań. „Więcej” nie zawsze oznacza „lepiej”.
Możliwości zastosowania specjalnie przygotowanych na płytach CD dystrybucji
Knoppix są niezliczone: skromne stacje robocze w biurach, publiczne portale informacyjne, obsługa recepcji w hotelach, publiczne kawiarenki
internetowe, prezentacja i reklama, informacja o produktach, filmy wideo i rozrywka,
wypożyczanie komputerów
przenośnych do szkół i szpitali, oprogramowanie edukacyjne i zawodowe, pokazy na targach handlowych
i tym podobne.
Płyty CD tego typu
można też wykorzystać
dla celów archiwizacji
danych w instytucjach
rządowych i administracji. Problem nie leży jednak w trwałości nośników
(specjalnie przygotowane do
tego celu płyty CD mogą przechowywać dane przez 300 lat),
lecz w oprogramowaniu – czy
byłoby ono w stanie odczytać dane
w przestarzałych formatach plików,
które już dawno nie będą istnieć.
Umieszczając dane, system operacyjny i odpowiednie oprogramowanie na
jednym nośniku, tak jak w naszym przykładzie (lub w pliku), zwiększamy szanse odczytania tych danych w przyszłości. Możemy przypuszczać, że w przyszłości nadal
będą istniały emulatory x86, na których
możliwe będzie uruchomienie dzisiejszych
systemów operacyjnych Linux (lub Microsoft Windows).
www.linux-magazine.pl
Przygotowanie
dysku twardego
Dla uproszczenia założyliśmy, że komputer
jest wyposażony w osobny, pusty dysk EIDE
(patrz ramka Wymagania). Jeżeli w naszych
systemach pracuje więcej niż jeden dysk,
dyski inne niż EIDE lub dysk zawiera już
jakieś dane, należy pamiętać o odpowiedniej
zmianie podanych w tym artykule poleceń,
dostosowując je do konkretnej konfiguracji
komputera. Niezastosowanie się do tych zaleceń może doprowadzić do utraty wszystkich danych! Jeżeli zatem nie masz pewności, co do wykonanych czynności, przed
przygotowaniem twardych dysków wykonaj
archiwizację wszystkich danych, które się
na nich znajdują.
Uruchamiamy system z płyty Knoppix
CD, następnie otwieramy powłokę (interpre-
Wymagania
Będziemy potrzebowali standardowego
komputera klasy PC o pojemności całkowitej 1 GB (256 MB pamięci RAM i plik wymiany wielkości 750 MB). Dostosowana
do naszych potrzeb płyta CD z systemem
Knoppix zawiera skompresowany system
plików, który może zajmować około 700
MB pamięci – jest to główny powód tak
wysokich wymagań w stosunku do pamięci
systemu. Ponadto konieczne będą:
6 GB (lub więcej) wolnej pamięci na dysku
twardym. Dysk powinien być początkowo
pusty. Założymy na nim trzy partycje.
Nagrywarka płyt CD oraz czyste nośniki
CD/RW
System Knoppix CD, wersja 3.3 [1]
Dodatkowo: system Debian CD, wersja
3.0r2 [2], [3] oraz dwie sformatowane
dyskietki
Zrób sobie własnego Knoppix-a
ter poleceń) i wpisujemy sudo su – dzięki temu uzyskujemy uprawnienia użytkownika
głównego (root). Możemy teraz przystąpić do
instalacji dystrybucji Knoppix na dysku
twardym, czyli na /dev/hda2. Podczas naszych działań będziemy starali się „odchudzić” instalowany system. Następnie, mając
nadal przywileje użytkownika głównego,
uruchamiany (nieoficjalny) skrypt instalacyjny o nazwie knoppix-installer, co umożliwi
nam z kolei uruchomienie programu instalacyjnego graficznego interfejsu użytkownika
(GUI) (Rysunek 1).
Instalacja Knoppix CD
na dysku twardym
W tym momencie dobrze jest wykonać podział dysku twardego na partycje (Rysunek
2). Pozycja 3 programu instalacyjnego powoduje uruchomienie programu o nazwie qtparted, służącego do podziału dysków na partycje. Wielkość pierwszej partycji powinna
wynosić co najmniej 3,5 GB. Będziemy także
potrzebowali około 705 MB wolnej pamięci
na dysku twardym, która będzie działać jako
partycja wymiany danych. Dla dwóch pierwszych partycji określamy parametry ext3 oraz
Primary Partition. Ostatnia, trzecia partycja
jest także „partycją główną” (ang. Primary
Partition) typu linux-swap.
Następnie wybieramy opcję 1. Configure
Installation (konfiguracja instalacji). Kreator,
oferujący pomoc kontekstową, zada pytanie
o wymagany system operacyjny. Odpowiedzią
na to pytanie jest knoppix. Pamiętaj, że partycją docelową jest hda2. Druga opcja menu
uruchamia czasochłonną procedurę kopiowania plików.
Zadanie dodatkowe
– kopiowanie dystrybucji
Debian na dysk twardy
Jeżeli będziemy wykorzystywać komputer
do zadań innych niż korzystanie z Knoppixa,
możemy na pierwszej partycji /dev/hda1 zainstalować sobie aktualną dystrybucję Debiana. Umożliwi to normalne użytkowanie
komputera do codziennej pracy. Bliskie pokrewieństwo Debiana i Knoppixa powoduje,
że główna część dystrybucji doskonale nadaje się do modyfikacji Knoppixa CD, przechowywania własnych plików skryptowych
(de-)instalacji, tworzenia nowych pakietów
i tym podobnych.
Jeżeli dysponujemy już zainstalowaną dystrybucję Linuksa na partycji hda1 (najlepiej
gdyby była to dystrybucja Debiana), nie musimy jej usuwać i instalować ponownie. Może-
KNOW HOW
Rysunek 1: Skrypt knoppix-installer urucha-
Rysunek 2: Podział dysku na partycje –
mia instalatora opartego na interfejsie gra-
sprawdźmy, czy ##1dysk jest wystarczają-
ficznym (GUI), umożliwiając skopiowanie ory-
co duży.
ginalnego Knoppixa z płyty CD i zainstalowanie go na dysku twardym.
my spokojnie nadal używać istniejącego systemu. Pamiętajmy jednak o tym, że powinniśmy zostawić na tej partycji sporo wolnego
miejsca oraz o tym, że będziemy potrzebować
wolnego miejsca także na partycji hd2. Nie zapomnijmy także zwiększyć pliku wymiany!
Bez względu na to, czy zachowamy poprzednią wersję systemu, czy też wybierzemy
instalację systemu od podstaw, musimy
sprawdzić, czy opcje lilo lub grub boot dla
partycji hda1 (Debian) i hda2 (Knoppix)
działają prawidłowo. Aby spać spokojnie, powinniśmy utworzyć dyskietki startowe dla
obu systemów. Jeżeli jesteśmy zwolennikami
„nurtu minimalistów”, nie będziemy w zasadzie potrzebowali dystrybucji na partycji
hda1 – sformatowanie jej w systemie plików
Ext 3 lub innym, zrozumiałym dla Knoppixa, będzie wystarczające.
Przygotowanie
do „odchudzania”
płyty Knoppixa
Czeka nas teraz rozruch Knoppixa z dysku
twardego, czyli z hda2. Aby mieć możliwość
zapisywania danych na obu partycjach
(Knoppix zwykle instaluje partycje z atrybu-
Rysunek 3: KDE desktop umożliwia uzyskanie
dostępu do zapisu na obu partycjach, gdyż
Knoppix zwykle instaluje partycje w trybie
„tylko do odczytu”.
tem „tylko do odczytu”), użyjmy KDE desktop. Zapoznajmy się z ikonami, które znalazły się na pulpicie, kliknijmy je, a następnie
zamknijmy wszystkie otwarte okna. Teraz
kliknijmy prawym klawiszem myszy na ikonach i usuńmy znacznik z pola wyboru Properties / Device / Read-only (patrz Rysunek 3),
a następnie kliknijmy prawym klawiszem
myszy i zaznaczmy Change Read/Write mode,
co umożliwi nam zapis na tych partycjach.
Wywołujemy powłokę i wpisujemy sudo su.
Aby zmienić katalog na pierwszą partycję,
wpisujemy cd /mnt/hda1. Będziemy potrzebowali dwóch nowych katalogów:
mkdir custom
mkdir custom/KNOPPIX_CD
Teraz skopiujmy zawartość płyty CD Knoppixa do katalogu custom/KNOPPIX_CD,
wkładamy zatem płytę CD do napędu i wpisujemy:
cd /mnt/cdrom
tar cpf –. --exclude./KNOPPIXU
/KNOPPIX | (cd /mnt/hda1/customU
/KNOPPIX_CD; tar xpf -)
Odchudzanie
Zakładamy, że użytkownicy mają nadal
uprawnienia użytkownika głównego
i otworzyli powłokę w systemie Knoppix,
który został uruchomiony z partycji hda2.
Jest to dobra chwila na zastanowienie się,
które programy chcemy zachować, a które
wyrzucić. Aby pomóc w wyborze powiemy
tylko, że warto odszukać katalog contrib,
w którym znajdziemy minimalną dystrybucję Knoppixa zajmującą 240 MB. Z tego katalogu potrzebujemy tylko pliku tekstowego Packages.txt. Rozmiar tego pliku
wynosi około 46 KB – plik z płyty ze standardową dystrybucją zajmuje około 110
KB. Można porównać oba pliki (korzysta-
www.linux-magazine.pl
Kwiecień 2004
45
KNOW HOW
Zrób sobie własnego Knoppix-a
jąc chociażby z diff) i znaleźć w ten sposób
setki programów, które chcielibyśmy wyrzucić.
Czemu nie zacząć od kilku edytorów, z których nigdy nie korzystamy? Do wyboru mamy:
vim, hexedit, nedit, emacs21, netris, zile, joe,
lde, mparted, gettext-el, vim-scripts i vim-gtk.
Jeżeli wystarczy nam KWriter, KSpread lub
Abiword, możemy spokojnie wyrzucić Open
Office, zaoszczędzając w ten sposób ponad 200
MB nieskompresowanej pamięci na dysku.
Pakiety usuwamy przy pomocy polecenia apt-get -u remove nazwapakietu – w tym przypadku
nazwa pakietu to openoffice-de-en.
Możemy także pozbyć się gier, których nie
lubimy, np. Freeciv (Rysunek 4). Pakiety tej
gry to: freeciv-server, freeciv, freeciv-data oraz
freeciv-client-gtk. Możemy także wpisać apt-cache search game, dzięki czemu uzyskamy listę zainstalowanych w systemie gier.
Aby zaoszczędzić kolejne 10 MB pamięci,
możemy usunąć niektóre pliki języków, np.
kde-i18n-ru, kde-i18n-ja i podobne. Jeżeli
chcemy dowiedzieć się, które pakiety języków zainstalowano w systemie, wpiszmy polecenie apt-cache search kde-i18n.
Oczywiście mamy też możliwość zainstalowania nowych pakietów. Wpisujemy po prostu apt-get -u install nazwapakietu. Poniższe
polecenie sortuje pakiety pod kątem ich
wielkości:
dpkg-query -W -showformat='${U
Installed-Size} ${Package}\n'U
| sort -n
Wyposażeni w taką wiedzę, z pewną dozą entuzjazmu możemy przygotować w ten sposób, pakiet po pakiecie, swoją własną dystrybucję Knoppixa. Kiedy skończymy, wychodzimy z terminala i powracamy do pulpitu
KDE w systemie Knoppix.
Aby uwydatnić interesujący wygląd i nadać
własnej dystrybucji Knoppixa cechy indywidualne, możemy zająć się także dodaniem,
usunięciem, przegrupowaniem lub zmianą
nazw systemu menu. Możemy także ponownie uruchomić przycisk start K. Wykonujemy
zmiany w wyglądzie pulpitu zgodnie z naszymi upodobaniami, a następnie wychodzimy
z systemu i wyłączamy komputer.
Tworzenie obrazu
skompresowanego
Tym razem uruchamiamy komputer i ładujemy system Knoppix ponownie z płyty
CD, umożliwiając zapis na dyskach twardych w opisany wcześniej sposób. Jako że
46
Kwiecień 2004
Rysunek 4: Wyrzucamy z płyty CD Knoppixa
niepotrzebne gry – dlaczego nie zacząć od
Freeciv?
przygotowywana dystrybucja Knoppixa
w tej chwili nie pracuje, możemy kontynuować nasze porządki i np. usunąć .bash_history, wszystkie pliki tmp oraz pakiety znajdujące się w katalogu /var/cache/apt/archives. Teraz zajmijmy się płytą CD i przyjrzyjmy się wynikom naszej pracy. Szczegóły będziemy jeszcze mogli dopracować
później.
Najpierw kompresujemy zawartość partycji hda2 i zapisujemy ją na pierwszej partycji
w pliku o nazwie KNOPPIX. Tak wię ponownie uruchamiamy wersję tekstową powłoki
i wpisujemy:
mkisofs -R -L /mnt/hda2 | U
create_compressed_fs – 65536 > U
/mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CD/U
KNOPPIX/KNOPPIX
Utworzony plik będzie wykorzystywał naszą
„dopieszczoną” wersję Knoppixa jako główny system plików. W zależności od szybkości
naszego komputera oraz ilości wprowadzonych zmian zapisanie tego pliku może zająć
około pół godziny.
Tworzenie obrazu płyty ISO
i nagranie płyty CD
Aby przejść na partycję pierwszą, wpisujemy
cd /mnt/hda1/custom. Polecenie
mkisofs -J -T -v -r -c KNOPPIX/U
boot.cat -b KNOPPIX/boot.img -o U
knoppix_custom.iso KNOPPIX_CD
utworzy obraz ISO. Nie powinno to trwać
dłużej niż kilka minut. Możemy oczywiście
określić dodatkowe opcje dla mkisofs, np.
nadać nazwę woluminu dyskowemu czy dopisać informacje o autorze. Dane tego typu
www.linux-magazine.pl
są bardzo przydatne, jeżeli chcemy rozprowadzać naszą dystrybucję lub przechowywać
bazę danych naszych nośników.
Plik knoppix_custom.iso powinien znajdować się teraz w katalogu /mnt/hda1/custom
i jest w zasadzie gotowy do nagrania na płytę CD. Jeżeli nagrywarka jest jedynym napędem CD w komputerze, będziemy mieli
kłopot. Obecny system operacyjny nie będzie w stanie nagrać płyty bez rozruchowego/głównego systemu plików w napędzie.
Bez paniki – system Knoppix należy uruchomić w takim przypadku z partycji hda2.
Jeżeli to konieczne, otwieramy ponownie
systemowi dostęp do zapisu na dyskach (nie
będzie to konieczne w następnym kroku –
nagrywaniu płyty CD). Teraz jednak zmieniamy katalog na /mnt/hda1/custom.
Podczas naszych eksperymentów zalecamy
użycie płyty CD wielokrotnego zapisu (CDRW). Jeżeli coś pójdzie nie tak, będziemy mogli ponownie wykorzystać tę samą płytę.
Wkładamy zatem płytę CD-RW do napędu.
Możemy w tym momencie skorzystać z narzędzia z interfejsem GUI, np. K3b, będącego
częścią Knoppixa (konieczna będzie konfiguracja programu) lub wykonać polecenie cdrecord -v dev=0,0 knoppix_custom.iso.
Musimy zmienić także parametr dev=, aby
odpowiadał on naszej konfiguracji. Warto
ponadto włączyć obsługę przepełnienia bufora (tzw. BURN-PROOF). Możemy także wykorzystać potoki w celu połączenia polecenia
mkisofs z odwołaniem do cdrecord. Czas na
rozruch systemu z nowo nagranej płyty CDRW i już możemy cieszyć się pięknem
i funkcjonalnością naszego własnego Knoppixa. Gratulujemy!
Tworzenie ekranu powitalnego przy pomocy GIMP-a
Aby nadać bardziej indywidualny charakter
naszej płycie CD z systemem Knoppix, możemy zmienić standardowy ekran powitalny
podczas rozruchu systemu z płyty CD.
Przede wszystkim musimy ponownie uruchomić system Knoppix z płyty CD (zalecamy użycie oryginalnej dystrybucji systemu)
lub z drugiej partycji dysku twardego. Upewniwszy się, że system ma możliwość zapisu
na obu partycjach, zakładamy dwa katalogi
na partycji hda1:
mkdir /mnt/hda1/custom/U
bootscreen
mkdir /mnt/hda1/custom/U
bootscreen/unpacked
cd /mnt/hda1/custom/bootscreen
Zrób sobie własnego Knoppix-a
Kopiujemy plik boot.img do pierwszego katalogu na każdym z nich lub z partycji hda1:
cp /mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CDU
/KNOPPIX/boot.img.
albo z płyty CD Knoppixa:
cp /cdrom/KNOPPIX/boot.img
pozostaje zamontować teraz plik obrazu jako
interfejs sieciowy (zawiera on m.in. ekran
powitalny) i skopiować żądany plik, aby następnie dokonać zmian:
mount -o loop boot.img unpacked
cp unpacked/logo.16.
lss16toppm <logo.16 >logo16.ppm
GIMPpotrafi otwierać i edytować pliki w formacie PPM, ale nie potrafi ich zapisywać
w formacie PPM. Na razie zachowajmy wynik naszej pracy w pliku logo16.bmp w bieżącym katalogu. Wychodzimy z programu
GIMP i dokonujemy konwersji pliku BMP
przy pomocy poleceń:
bmptoppm <logo16.bmp >logo16.ppm
ppmtolss16 <logo16.ppm >logo.16
Przy pomocy kolejnego polecenia kopiujemy
plik obrazu do pliku graficznego:
cp logo.16 upacked
Jeżeli mamy ochotę, możemy także przy
pomocy ulubionego edytora dokonać
zmian w pliku boot.msg znajdującym się
w katalogu unpacked. Pamiętajmy jednak,
żeby nie dokonywać zmian w pierwszej linijce pliku boot.msg!
Następnie należy odmontować plik obrazu
i skopiować go z powrotem do katalogu,
z którego nagrywaliśmy obraz płyty na naszą
płytę CD:
umount unpacked
cp boot.img /mnt/hda1/customU
/KNOPPIX_CD/KNOPPIX
Katalog unpacked powinien teraz zawierać
plik o nazwie miniroot.gz:
cp unpacked/miniroot.gz /mntU
/hda1/custom/messages
cd /mnt/hda1/custom/messages
gunzip miniroot.gz
To wszystko! Teraz wystarczy postępować
zgodnie z procedurą opisaną w części Tworzenie obrazu płyty ISO i nagranie płyty CD.
Nie trzeba już tworzyć nowego głównego
skompresowanego systemu plików. Zmiany
dotyczą przecież tylko podstawowego dysku
rozruchowego.
Zmiana komunikatów
startowych
Komunikaty startowe mają postać tekstową i tworzone są podczas rozruchu systemu Knoppix z płyty CD. Nie należy ich
jednak mylić z plikiem boot.msg, o którym
pisaliśmy wcześniej! Do standardowych komunikatów, znajdujących się na dysku CD
Knoppixa, możemy dołożyć kilka kolejnych komunikatów lub zmienić kolor ich
wyświetlania. Możemy także zmienić kolejność uruchamiania systemu – jest to przydatne, gdy chcemy np. zaprezentować własne oprogramowanie serwera.
Była to ostatnia (lub przedostatnia) czynność,
którą trzeba było wykonać. Uruchamiamy
system Knoppix z płyty CD lub dysku twardego i włączamy dostęp do zapisu. Następnie
należy wywołać powłokę i postępować podobnie do procedury przeprowadzonej wcześniej
przy zmianie ekranu powitalnego systemu:
mkdir /mnt/hda1/custom/messages
mkdir /mnt/hda1/custom/messagesU
/unpacked
cd /mnt/hda1/custom/bootscreen
cp /mnt/hda1/custom/KNOPPIX_CDU
/KNOPPIX/boot.img.
mount -o loop boot.img unpacked
Knoppix na dysku twardym Windows
Knoppix jest systemem przychylnym dla użytkowników systemu Windows. Nie tylko instaluje partycje w systemach FAT i NTFS, ale
może być uruchamiany nawet z partycji FAT
32. Żeby to umożliwić, należy skopiować
przy pomocy programu Windows Explorer
całą zawartość płyty CD na dysk C: systemu
Windows. Knoppix będzie uruchamiał się
z dyskietki. Trzeba jednak najpierw umieścić
sformatowaną dyskietkę w stacji A: i kliknąć
dwukrotnie na plik mkfloppy.bat znajdujący
się w katalogu C:\KNOPPIX – spowoduje to
KNOW HOW
utworzenie dyskietki rozruchowej systemu.
To wszystko!
Przewagą takiego rozwiązania jest możliwość wykorzystywania napędu CD do innych
zadań. Knoppix będzie działał bardziej płynnie i będzie mógł tworzyć katalogi macierzyste. Jeżeli zamierzamy stworzyć własną dystrybucję Knoppixa przy pomocy MS Knoppix,
jak to opisano wcześniej, potrzebny będzie
plik wymiany o wielkości około 750 MB
i przemyślany plan działania.
Montujemy teraz plik miniroot w następujący
sposób:
mount -o loop miniroot unpacked
Plikem ASCII, zarządzającym komunikatami startowymi Knoppixa, jest plik
unpacked/linuxrc. Można dokonać edycji
tego pliku, nie zapominając jednak o zapisaniu go po zakończeniu wprowadzania
zmian. Podane poniżej polecenie umieszcza plik na swoim miejscu na oryginalnej
płycie CD:
umount unpacked
gzip -9 miniroot
cp miniroot.gz /mnt/hda1/customU
/bootscreen/unpacked
cd /mnt/hda1/custom/bootscreen
umount unpacked
cp boot.img /mnt/hda1/customU
/KNOPPIX_CD/KNOPPIX
Jak już opisaliśmy wcześniej, możemy teraz utworzyć obraz płyty ISO i zapisać go
na płycie CD.
Na mniejszą skalę można także dostosować plik linuxrc, znajdujący się na dyskietce startowej Knoppixa, zgodnie z własnymi
upodobaniami. Jest to szczególnie przydatne w systemach nie posiadających napędów CD-ROM (komputery przenośne
starszej generacji, pamięci USB). Postępujemy podobnie do opisanych wcześniej
procedur, z tym że musimy dokonać edycji
pliku miniroot.gz znajdującego się na dyskietce startowej Knoppixa i zapisać go ponownie na dyskietce, gdy zakończymy
wprowadzanie zmian.
■
INFO
[1] Knoppix: http://www.knopper.net
[2] Debian GNU/Linux:
http://www.debian.org
[3] Aktualna dystrybucja Knoppix/Debian,
podwójne wydanie na DVD
Linux Magazine UK, numer 35,
październik 2003
www.linux-magazine.pl
Kwiecień 2004
47