Forward Rate Agreement

Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Forward Rate Agreement
Nowoczesne rynki finansowe oferują wiele instrumentów pochodnych. Należą
do nich: opcje i warranty, kontrakty futures i forward, kontrakty FRA (Forward Rate
Agreement) oraz swapy. Kontrakty futures i forward są to umowy kupna i sprzedaży
określonych instrumentów bazowych w określonym czasie w przyszłości oraz na
warunkach określonych w kontrakcie. Instrumentami bazowymi kontraktu mogą być
następujące aktywa: towary, akcje, indeksy giełdowe i stopy procentowe. Jednymi z
najczęściej spotykanych kontraktów są procentowe kontrakty terminowe (interest rate
futures/forward), w których instrumentem bazowym jest oprocentowany papier
wartościowy, np. obligacje skarbowe, bony skarbowe, depozyty, gdzie kurs kontraktu
jest wyrażany jako stopa procentowa (dyskontowa).
Pewną odmianą kontraktów forward są kontrakty na przyszłą wartość stopy
procentowej, kontrakty FRA. Kontrakty na przyszłą wartość stopy procentowej (FRA
– Forward Rate Agreement), zobowiązują obie strony umowy do wypłaty lub
otrzymania w przyszłości określonej płatności odsetkowej, wynikającej z różnicy
pomiędzy uzgodnioną stopą FRA, a stopą referencyjną (rynkową). Wartość
przepływów odsetkowych liczona jest od wartości nominalnej, a kontrakt rozliczany
jest netto, czyli wypłaca się jedynie różnicę pomiędzy ustaloną stopą procentową, a
zmienną stopą. W kontraktach FRA możemy wyróżnić trzy momenty czasowe.
Pierwszym momentem jest data zawarcia kontraktu FRA. Następuje wówczas
określenie stałej stopy FRA, stopy referencyjnej oraz momentów rozpoczęcia i
wygaśnięcia kontraktu. W momencie rozpoczęcia kontraktu FRA, porównywana jest
rynkowa wartość stopy referencyjnej ze stopą FRA. Przeważnie w tym momencie
następuje również rozliczenie kontraktu. Polega ono na wypłacie zdyskontowanej
różnicy odsetek od wartości nominalnej. Jeżeli rynkowe stopy procentowe są większe
od stopy FRA to sprzedający kontrakt zobowiązany jest do pokrycia różnicy pomiędzy
nimi. W przeciwnym wypadku to kupujący kontrakt musi przelać na konto
sprzedającego FRA, kwotę odpowiadającą różnicy obu stóp procentowych. Po
określonym czasie od momentu rozliczenia, następuje wygaśnięcie kontraktu.
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Kwotę należnych odsetek oblicza się ze wzoru:
gdzie:
K- kwota odsetek,
A- kwota nominalna,
rFRA- stała stopa procentowa kontraktu FRA,
rref- zmienna stopa procentowa (rynkowa np. WIBOR),
t- okres trwania kontraktu FRA.
Kontrakty na przyszłą stopę procentową służą inwestorom do zabezpieczenia
przyszłego poziomu stopy procentowej.
Przykładowo: firma musi za 3 miesiące zaciągnąć kredyt obrotowy na 6
miesięcy w celu zapłaty za zakupione towary. Problemem jest przyszły poziom stóp
procentowych. W ciągu tego okresu RPP zbierze się trzy razu i podejmie decyzje w
sprawie zmiany poziomu stóp procentowych. Chcąc ograniczyć ryzyko stopy
procentowej firma może zabezpieczyć się przed wzrostem/spadkiem stopy
procentowej poprzez zakup/sprzedaż kontraktu FRA. Dla inwestorów posiadający
kredyt oprocentowany zmiennie lub lokatę o stały oprocentowaniu ryzykiem jest
wzrost w przyszłości stóp procentowych dlatego kupują oni FRA. Dla inwestorów
lokujących środki po zmiennej stopie procentowej lub posiadających kredyt o
oprocentowaniu stałym stratą będzie spadek w przyszłości stopy procentowej, dlatego
sprzedają oni kontrakty FRA. W terminie zapadalności kontraktu następuje przepływ
pieniężny pomiędzy stronami transakcji, np. inwestor kupił kontrakt FRA 3x6 po 15%
na kwotę 1mln PLN. Po trzech miesiącach stopa 3 miesięczna wynosi 16%. Inwestor
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
trafnie przewidział poziom stóp procentowych (ich wzrost) dlatego otrzymuje on
płatność z banku wynoszącą:
1mln PLN (0.16-0.15)x91/365=2493.15 PLN
która po zdyskontowaniu stopą 16% wynosi
2493.15/(1+0.16x91/365)=2397.51
Kontrakty FRA oznacza się FRA NxM, gdzie N jest liczbą miesięcy pomiędzy
datą zawarcia kontraktu, a datą rozpoczęcia kontraktu. M określa liczbę miesięcy
pomiędzy datą zawarcia kontraktu, a momentem jego wygaśnięcia. W przykładzie
N=3, a M=6.
Przebieg kontraktu FRA przedstawia poniższy schemat:
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Wartość stopy FRA można ustalić na pewnym poziomie lub obliczyć wykorzystując
dostępne na rynku stopy procentowe.
gdzie:
rd- stopa procentowa dla dłuższego okres,
rk- stopa procentowa dla krótszego okres,
dd- liczba dni w dłuższym okresie,
dk- liczba dni w krótszym okresie.
Kontrakty FRA są najczęściej wykorzystywane do zabezpieczenia ryzyka stopy
procentowej. Są one umowami zawieranymi z reguły na okres do jednego roku,
podczas którego trwania korzystający z FRA nie ponosi żadnych kosztów. Często
polecane są jako zabezpieczenie stóp procentowych dla:
•
kredytobiorców
(leasingobiorców,
emitentów
papierów
dłużnych
itp.),
spłacających swoje zobowiązania odsetkowe w oparciu o zmienne oprocentowanie
• inwestorów, którzy lokują swe środki według zmiennej stopy procentowej
Stawką referencyjną dla kontraktów FRA w Polsce jest WIBOR. W tym przypadku
oznacza to, że wypłacane są różnice odsetkowe między wysokością terminowej stopy
procentowej z dnia zawarcia transakcji FRA a wysokością stawki WIBOR w dniu jej
rozliczenia.
Transakcje FRA nie są wystandaryzowne dlatego istniej możliwość negocjacji z
bankiem kwoty kontraktu, terminu zapadalności a czasem i sposobu rozliczenia.
Kontrakty FRA umożliwiają firmą zabezpieczenie się przed ryzykiem stopy
procentowej i dzięki temu pozwalają w lepszy sposób planować przyszłe przepływy
finansowe. Jest to instrument, który w Polsce nie zdobył jeszcze wystarczającego
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
poparcia ze strony inwestorów dlatego obrót kontraktami FRA nie jest duży. Za
pomocą kontraktów FRA możliwe jest także prognozowanie jak będzie kształtowała
się krótkoterminowa stopa procentowa w przyszłości oraz określanie oczekiwań
inwestorów co do ich zmian.
Poniższa tabela zawiera dane dotyczące rentowności kontraktów terminowych
FRA.11x12
Krótkoterminowa stopa procentowa wynosząca obecnie w USA 525 punktów
bazowych jest wyższa od kontraktów terminowych FRA 11x12. Oznacza to korzystną
sytuację dla tych, którzy zarabiają na rynkach obligacji. Spadek rentowności
kontraktów terminowych FRA 11x12 oznacza korzystną sytuację dla inwestorów,
którzy oczekują dalszych spadków rentowności a co za tym idzie wzrostu cen.
Europejska krótkoterminowa stopa procentowa wynosząca obecnie 375
punktów bazowych jest niższa od kontraktów terminowych FRA. Wzrost rentowności
kontraktów FRA 11x12 oznacza niekorzystna sytuację niosącą za sobą spadki cen.
W przypadku obligacji na rynku polskim krótkoterminowa stopa procentowa
jest niższa od kontraktów terminowych FRA 9x12 (jest to negatywna informacja dla
inwestorów ze względu na występującą między nimi różnicę in plus). W takiej sytuacji
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
wnioskujemy, iż w najbliższym czasie inwestorzy spodziewają się wzrostów stóp
procentowych.
Podsumowanie:
Kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) są instrumentem finansowym służącym do:
• ograniczania ryzyka związanego ze zmianą stóp procentowych,
• wykorzystywania zmian oprocentowania rynkowego w celu osiągania zysku.
• kontrakt FRA jest umową, w której strony ustalają poziom stopy procentowej w
określonej walucie na wyznaczony termin, datę rozliczenia oraz kwotę
nominalną transakcji,
• w rozliczeniu kontraktu FRA nie dochodzi do rzeczywistego przepływu kwoty
nominalnej,
• rozliczeniu podlegają odsetki będące różnicą pomiędzy odsetkami naliczonymi
według ustalonej w dniu zawarcia kontraktu FRA stopy procentowej a
odsetkami obliczonymi według bieżącej stawki referencyjnej (dla kwoty
nominalnej transakcji),
• stawkami referencyjnymi są odpowiednie stawki WIBOR,
• kontrakt FRA może być zawarty na okres do 12 miesięcy,
• warunkiem rozpoczęcia współpracy w zakresie zawierania kontraktów FRA jest
podpisanie umowy ramowej, posiadanie rachunku bieżącego oraz ustanowienie
zabezpieczenia kontraktu FRA.
7
www.inwestor.hepi.pl
Studenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Korzyści płynące z zawierania kontraktów terminowych FRA:
•
zabezpieczenie przed wzrostem lub spadkiem stóp procentowych, co umożliwia
dokładne zaplanowanie wysokości przepływów finansowych związanych ze
spłatą rat kredytowych lub otrzymywanych odsetek od lokat
• możliwość czerpania zysków z prawidłowych prognoz dotyczących zmian stóp
procentowych
• transakcja może zostać rozliczona przed terminem
• brak dodatkowych kosztów i prowizji
• elastyczne formy i niski poziom zabezpieczenia rozliczenia transakcji FRA
Joanna Szczurowska
[email protected]
7
www.inwestor.hepi.pl