czytaj - Stowarzyszenie Elektryków Polskich

Wybrane sylwetki wybitnych polskich elektrotechników
Początki elektrotechniki w Polsce sięgają czasów gdy Polską rządził jeszcze
ostatni król Stanisław August, oraz czasów gdy Polska znikła z map świata na
123 lata, a 3-ch zaborców rządziło krajem, który kiedyś był najpotężniejszym
państwem w Europie ( o powierzchni ok. 1 mln km kw.! ).
Od samego początku swojego rozwoju elektrotechnika występowała zawsze
jako element czy dział innych gałęzi nauki, głównie fizyki i chemii, a jej
wyodrębnienie jako samodzielnej dyscypliny nauki następowało w późniejszych
czasach. Podobnie następowało również tworzenie struktur uczelnianych
związanych z kształceniem w dziedzinie elektrotechniki.
Pierwszym polskim pionierem w dziedzinie elektryczności był Józef Herman
Osiński (1738-1802) , ksiądz z zakonu Pijarów, niezwykle wszechstronny
naukowiec, pedagog, tłumacz i filozof, którego książki i podręczniki z zakresu
m.in. fizyki i elektrotechniki były na najwyższym światowym poziomie w
owych czasach.
Jego zainteresowania i badania naukowe elektrotechniką dotyczyły również
wyładowań atmosferycznych i zaowocowały zainstalowaniem pierwszego
piorunochronu w Warszawie w 1778 r. Jako wybitny naukowiec i pedagog był
jednym z założycieli pierwszego towarzystwa naukowego TPN w 1800 r. , a
zatem prekursora również naszego stowarzyszenia SEP.
Koleją zasłużoną postacią jest Julian Ochorowicz (1850-1917), wybitny lekarz,
filozof, literat i wynalazca. Jako wynalazca był pionierem w badaniach nad
tworzeniem i odtwarzaniem obrazów , które to zasady wykorzystuje dzisiaj
telewizja. Był pionierem w dziedzinie telefonii i konstruktorem nowoczesnych
mikrofonów telefonicznych. Jego opatentowane aparaty telefoniczne były
produkowane we Francji na masową skalę , również w Warszawie i były
używane aż do 1905 r.
Julian
Ochorowicz
był
również
konstruktorem
nowych
przyrządów
elektrycznych (np. galwanometrów), które jako lekarz wykorzystywał do badań
lekarskich (w badaniach parapsychologicznych). Wykładał na Uniwersytecie
Lwowskim, a pracował m.in. w Paryżu i Warszawie.
Niezwykle zasłużoną postacią w rozwoju polskiej elektrotechniki był Ignacy
Mościcki (1867-1946) – prezydent Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1926 –
1939 r.
Ignacy Mościcki był profesorem w dziedzinie chemii i elektrotechniki, pracował
na Uniwersytecie Lwowskim i na Politechnice Warszawskiej, był również
inżynierem i wybitnym wynalazcą i projektantem. W dziedzinie elektrotechniki
zajmował się techniką wysokich napięć i ochroną przepięciową, a efektem jego
pracy były m.in. kondensatory wysokonapięciowe produkowane w Szwajcarii,
zawory przepięciowe i prostowniki wysokiego napięcia.
Największe zasługi dla kraju w technice Ignacy Mościcki odniósł dziedzinie
elektrochemii projektując fabryki chemiczne m.in. do produkcji kwasu
azotowego, nawozów sztucznych i rafinacji ropy naftowej. Jego metody i
opatentowane technologie były rewelacyjne w skali światowej i zostały
wdrożone w przemyśle chemicznym w wielu krajach europejskich, jak również
w USA. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wniósł ogromny wkład pod
budowę polskiego przemysłu chemicznego ( dla przemysłu zbrojeniowego,
rolnictwa itp.), organizując i budując takie zakłady chemiczne jak kombinat
związków azotowych w Chorzowie i kombinat chemiczny Mościce k. Tarnowa.
Jego dorobek naukowy to przeszło 60 prac naukowych, 40 patentów polskich i
zagranicznych, a za swoje zasługi naukowe otrzymał 8 doktoratów honoris
causa.
Jako
wybitny
Polak
był
2-krotnie
wybierany
prezydentem
Rzeczypospolitej w latach 1926 i 1933.
Pionierem elektryfikacji polskich kolei był Roman Podoski (1873-1954).
Po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej a następnie w Zurichu w
1897 r. podjął pracę za granicą m.in. we Włoszech, na Sycylii, również na
Ukrainie, gdzie budował pierwsze linie tramwajowe i elektrownie.
Po powrocie do kraju rozpoczął w 1907 r. pracę przy elektryfikacji linii
tramwajowej w Warszawie, oddaną do użytku w 1908 r. Po uzyskaniu
niepodległości przez Polskę w 1918 r. opracowywał projekty elektryfikacji kolei
w Polsce, jak również był profesorem na Politechnice Warszawskiej, gdzie
wykładał przedmioty związane z elektryfikacją kolei.
Niezwykle zasłużonym dla rozwoju elektrotechniki w Polsce był Kazimierz
Szpotański (1887-1966).
Ten niezwykle utalentowany Polak i wielki patriota od samego początku swojej
działalności uważał , że rozwój ekonomiczny i cywilizacyjny kraju musi
odbywać się przy powszechnej elektryfikacji całej gospodarki i wszelkich
dziedzin życia. Po studiach wyższych na uczelniach niemieckich i praktykach
zawodowych w renomowanych zakładach i koncernach np. AEG nabył cenne
doświadczenia
do
dalszej
działalności.
Niezwłocznie
po
odzyskaniu
niepodległości przez Polskę w 1918 r. utworzył w Warszawie „Fabrykę
Aparatów Elektrycznych” ( początkowo zatrudniającą 2 pracowników !) , jako
zalążek
planowanej powszechnej
elektryfikacji
kraju. Jako
niezwykle
utalentowany przedsiębiorca i menadżer doprowadził, pomimo różnych
trudności ( kryzysu), do rozkwitu bardzo nowoczesnej firmy, która przed
wybuchem wojny zatrudniała ponad 1500 pracowników i produkowała ok. 400
różnych aparatów elektrycznych na najwyższym światowym poziomie.
Jako wielki patriota Kazimierz Szpotański przyczynił się w czasie II wojny
swoją działalnością do ocalenia wielu Polaków przed ich zagładą przez
nazistów.
Z nazwiskiem Kazimierz Szpotańskiego jako współpracownicy, nieodłącznie
kojarzą się również nazwiska innych, licznych zasłużonych polskich
elektryków, jak Jabłoński, Szpor, Mejro, Podoski, Drewnowski , Obrąpalski
i inni.
Z
nazwiskiem
Kazimierza
Szpotańskiego
wiąże
się
również
ściśle
Stowarzyszenie Elektryków Polskich .
W 1919 r. powołano Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich i w składzie
zarządu nowo powołanego Stowarzyszenia znalazł się Kazimierz Szpotański.
Kazimierz Szpotański będąc prezesem Stowarzyszenia w 1938 r. doprowadził
do zjednoczenia kilku organizacji elektryków pod nazwą SEP.
Po zakończeniu II wojny światowej Fabryka Aparatów Elektrycznych została
upaństwowiona, Kazimierz Szpotański został usunięty z własnej fabryki, a
działania nowych władz doprowadziły w końcu do likwidacji tak zasłużonej dla
polskiego przemysłu elektrotechnicznego fabryki. Za zasługi dla polskiej
elektrotechniki Kazimierz Szpotański został pośmiertnie odznaczony Członkiem
Honorowym SEP, ustanowiono medal pamiątkowy SEP im. K. Szpotańskiego, a
Oddział Warszawski przyjął imię im. K. Szpotańskiego.
W krótkim referacie nie sposób wymienić wszystkich wybitnych zasłużonych
polskich elektrotechników, gdyż było ich bardzo wielu.
Stowarzyszenie Elektryków Polskich kierując się zasługami i wkładem dla
rozwoju polskiej elektryki ustanowiło kilka okolicznościowych medali imienia
wybitnych postaci, które są wręczane wyróżniającym się członkom naszego
Stowarzyszenia przy różnych okazjach.
Wymienić tu należy sylwetki wybitnych elektryków, których Pamięć uczczono
Medalem SEP: prof. Janusza Groszkowskiego, prof. Romana Podoskiego, inż.
Kazimierza Szpotańskiego, prof. Stanisława Fryzego, prof. Alfonsa Hoffmanna,
prof. Michała Doliwo - Dobrowolskiego, prof. Jana Obrąpalskiego i prof.
Włodzimierza Krukowskiego.
Również niektóre Oddziały Stowarzyszenia ustanowiły Medale imienia
wybitnych elektryków i działaczy. I tak Oddział Gdański SEP ustanowił Medal
im. prof. Stanisława Szpora, Oddział Poznański SEP Medal im. Józefa
Węglarza, Oddział Łódzki SEP - Medal im Eugeniusza Jezierskiego, Oddział
Warszawski SEP - Medal im. Jana Pawła Nowackiego i Oddział Krakowski,
który w 1989r. ustanowił Medal Pamiątkowy inż. Stanisława Bielińskiego,
długoletniego
dyrektora
Elektrowni
Miejskiej,
współzałożyciela
SEP,
założyciela i pierwszego prezesa Koła i Oddziału Krakowskiego SEP.
Popularyzacji
sylwetek
wybitnych
elektryków
służy
również
ustanowienie od kilku lat przez SEP Patrona Roku. W ten sposób zostały
przybliżone w ostatnich latach sylwetki Michała Doliwo-Dobrowolskiego
(1862-1919), uczonego światowej sławy pochodzenia polskiego, twórcy
wykorzystania prądu trójfazowego i przesyłu wysokich napięć oraz Romana
Dzieślewskiego (1863-1924), pierwszego polskiego profesora elektryki, rektora
Politechniki
Lwowskiej,
autora
pierwszego
akademickiego
periodyka
elektrycznego pt „Encyklopedia elektrotechniki”.
Tadeusz Wojsznis