Opis zdjęć

Informacja do zdjęć Grupy Folklorystycznej POKOLENIA.
Zdjęcia zostały wykonane w skansenie „Zagroda Sitarska” wchodzącej w skład Muzeum Ziemi
Biłgorajskiej www.muzeumbilgoraj.pl . Zagroda sitarska , to zespół drewnianych zabudowań,
typowych dla dawnego Biłgoraja i okolicznych wsi trudniących się rzemiosłem wyrobu sit. W
każdym domu mieszkalnych znajdowała się izba z warsztatem do wyrobu siatek do sit oraz
narzędzia do produkcji sit sposobem chałupniczym.
Ze względu na swoje położenie geograficzne -obecne województwo lubelskie -krańce
Rzeczypospolitej, oraz historię Polski , ludność miasta Bilgoraja i okolic nie była jednorodna
kulturowo.
Obok ludności narodowości polskiej wyznania katolickiego, duża była populacja ludności
żydowskiej a także ludności ukraińskiej-tzw Rusinów.
Ponadto wyrób sit i handel nimi, który sięgał daleko na rynek Rosji, Szwecji a także do Turcji i
Persji powodował, że utworzyła się dość bogata warstwa społeczna biłgorajskich mieszczan-sitarzy,
co było widoczne w sposobie ubierania się czyli stroju zamożnych kobiet i mężczyzn.
Mając na uwadze te uwarunkowania , do wystawy wykonaliśmy zdjęcia w następujących
strojach:
1. W strojach żydowskich, które zostały zrekonstruowane na podstawie fotografii Żydów z okresu
międzywojennego.
2. W strojach ukraińskich-ze względu na brak zachowanych wzorów -wybrano strój najbardziej
znany i charakterystyczny dla Ukraińców.
1. W strojach biłgorajskich z podziałem na :
a) strój wiejski -ludowy
b)strój mieszczański biłgorajskich sitarzy.
Kilka słów o strojach biłgorajskich.
Strój biłgorajski ludowy uznawany jest za najbardziej archaiczny strój ludowy w Polsce.
Był wykonywany sposobem domowym z dostępnych materiałów czyli:
- z płótna lnianego- z tego były wykonywane koszule i portki męskie oraz spódnice , zapaski i
koszule kobiece a także kobiece nakrycia głowy czyli czepce (hamełki) , rańtuchy, zawicia.
- z sukna folowanego – z tego były wykonywane sukmany męskie, czapki gamerki z czterema
pomponami z wełny, spodnie, a także kobiece żupany ślubne.
- ze skóry wołowej- pasy męskie, chodaki- czyli kierpce , oraz buty i ciżmy.
W Stroju ludowym kobiecym charakterystyczny jest haft liniowy wolutowy w kolorach
czerwonym , czarnym , czasem niebieskim- wykonywany do zdobień na zapaskach,
czepcach( hamełka) rańtuchach i przyramkach na koszulach.
Panny nosiły głowy odkryte, włosy splecione w 1 warkocz lub 2 warkocze ozdobione wstążką i
kwiatkami. Do ślubu zakładały wianek ruciany.
Kobiety zamężne nosiły chowały włosy pod czepiec-hamełkę, na który zarzucały długi płat płótna
zwany rańtuchem.
W stroju ludowym męskim dominuje brązowy kolor sukmany zdobionej niebieskim wełnianym
szamerunkiem. Charakterystyczna jest czapka sukienna tzw gamerka – z 4 pomponami -nazywana
czapką na 4 powiaty, szeroki skórzany pas oraz skórzana torba kalita.
Strój mieszczański sitarski-to bogaty strój z tkanin fabrycznych .
W stroju męskim występuje granatowa sukmana o kroju kontuszowym, opasana pasem z ozdobnej
tkaniny przewiązanym z przodu. Na głowie mężczyźni nosili okrągłe czapki z czerwonym denkiem
tzw baranice wykonane z z futra karakuła a także co bardziej elegantszy -kapelusze w kształcie
cylindra.
Do tego białe koszule z dobrej jakości cienkiego płótna, chustki-krawatki wiązane pod szyją
ozdobione bogata broszą. Na koszule zakładali kamizelki z ozdobnej tkaniny i obowiązkowo
zegarek na łańcuszku . Spodnie białe lub czarne sukienne oraz buty z wysokimi cholewami.
Strój kobiecy-kształtowany pod wpływem mód i wykonywany głównie z bogatych tkanin , które
mężczyźni przywozili swoim kobietom jako prezenty, ze swoich dalekich podróży handlowychczyli adamaszek , brokaty, żakard, jedwab, itd.
Kobiety nosiły więc długie szerokie spódnice, do tego fartuszek ( często z jedwabiu) z
charakterystycznym kolorowym haftem kwiatowym, gorset z czterema klapami sięgający poniżej
talii, katankę z rękawami i ozdobnymi wyłogami kołnierza i rękawów wykonanych z żakardowej
ozdobnej tkaniny lub siwego karakuła. Bluzki białe z dziurkowym haftem angielskim , do tego
biżuteria z prawdziwych korali, bursztynów, pereł, turkusów, srebra i złota.
Na ramiona zakładały drogie chusty lub szale, a na głowie kobiety zamężne nosiły zawoje
wykonane z kilku chust, czepki tzw -skośniaki lub oberki. Kobiety niezamężne nosiły głowy
odkryte, włosy spięte w warkocze z których wykonywały tzw. korony lub kółka (koczki).
Książe poetów polskich Ignacy Krasicki , który odwiedził w swoich podróżach Biłgoraj, tak
o nim napisał
„ zaszczyt jego wieloraki, sławny w sita i przetaki, a i jubilery niepoślednie”.