MALBORK folder
Transkrypt
MALBORK folder
3 Malbork kojarzy si´ najcz´Êciej z najwi´kszà gotyckà warownià w Europie. Zamek malborski to arcydzie∏o architektury obronnej i rezydencjonalnej Êredniowiecza. Najwi´kszy gotycki zespó∏ zamkowy na Êwiecie o powierzchni ok. 21 hektarów i ∏àcznej kubaturze budynków przekraczajàcej çwierç miliona metrów szeÊciennych uwa˝any jest za najwi´kszà budowlà ceglanà wzniesionà r´kami cz∏owieka. Corocznie Malbork odwiedza ponad pó∏ miliona turystów z ca∏ego Êwiata. Malbork to miejsce koncertów, spektakli plenerowych, przedstawieƒ teatralnych i wydarzeƒ sportowych, s∏ynàce przede wszystkim ze sztandarowej historycznej imprezy plenerowej jakà jest „Obl´˝enie Malborka”, które odbywa si´ zawsze w trzecim tygodniu lipca. W sezonie letnim na rzece Nogat odbywajà si´ wyÊcigi smoczych ∏odzi i wyÊcigi na nartach wodnych. Okolice Malborka to typowe krajobrazy ˝u∏aw WiÊlanych. Stàd ju˝ tylko w pó∏ godziny samochodem mo˝na dotrzeç na Mierzej´ WiÊlanà i Ba∏tyk, a do Gdaƒska lub Sopotu mo˝na dojechaç w nieca∏à godzin´. Na turystów czeka bogata baza noclegowa od trzygwiazdkowych hoteli po prywatne pokoje goÊcinne i pole campingowe. Malbork to obowiàzkowy punkt programu wycieczek po Polsce, nazywany jest Per∏à Pomorza i najwi´kszà górà cegie∏ na pó∏noc od Alp. Zapraszamy wi´c do naszego miasta, gdzie w cieniu gotyckich murów wcià˝ ˝ywa jest historia najwi´kszej ceglanej fortecy Êredniowiecznej Europy. å‡Î¸·ÓÍ ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó ‡ÒÒÓˆËËÛÂÚÒfl Ò ÍÛÔÌÂȯÂÈ „ÓÚ˘ÂÒÍÓÈ ÍÂÔÓÒÚ¸˛ ‚ Ö‚ÓÔÂ. å‡Î¸·ÓÍÒÍËÈ Á‡ÏÓÍ – ˝ÚÓ ¯Â‰Â‚ ҉̂ÂÍÓ‚ÓÈ ‡ıËÚÂÍÚÛ˚ Ó·ÓÓ-ÌËÚÂθÌ˚ı Ë ÂÁˉÂÌÚÌ˚ı ÒÓÓÛÊÂÌËÈ. ùÚÓ ÍÛÔÌÂȯËÈ „ÓÚ˘ÂÒÍËÈ Á‡ÏÍÓ‚˚È ÍÓÏÔÎÂÍÒ ‚ ÏËÂ, ÔÎÓ˘‡‰¸˛ ÓÍÓÎÓ 21 „ÂÍÚ‡‡ Ë Ó·˘ÂÈ ÍÛ·‡ÚÛÓÈ Á‰‡ÌËÈ, Ô‚˚¯‡˛˘ÂÈ ˜ÂÚ‚ÂÚ¸ ÏËÎÎËÓ̇ Í۷˘ÂÒÍËı ÏÂÚÓ‚. ë˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÍÛÔÌÂȯÂÈ ÍËÔ˘ÌÓÈ ÔÓÒÚÓÈÍÓÈ, ÒÓÓÛÊÂÌÌÓÈ Û͇ÏË ˜ÂÎÓ‚Â͇. ÖÊ„ӉÌÓ å‡Î¸·ÓÍ ÔÓÒ¢‡ÂÚ ·ÓΠÔÓÎÛÏËÎÎËÓ̇ ÚÛËÒÚÓ‚ ÒÓ ‚ÒÂ„Ó Ïˇ. å‡Î¸·ÓÍ – ˝ÚÓ „ÓÓ‰ ÍÓ̈ÂÚÓ‚, ÒÔÂÍÚ‡ÍÎÂÈ ÔÓ‰ ÓÚÍ˚Ú˚Ï Ì·ÓÏ, Ú‡ڇθÌ˚ı Ô‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ Ë ÒÔÓÚË‚Ì˚ı ÏÂÓÔËflÚËÈ, Ò·‚fl˘ËÈÒfl ÔÂʉ ‚ÒÂ„Ó „·‚Ì˚Ï ËÒÚÓ˘ÂÒÍËÏ Ô‡Á‰ÌËÍÓÏ «éÒ‡‰‡ å‡Î¸·Ó͇», ÍÓÚÓ˚È ‚Ò„‰‡ ÔÓ‚Ó‰ËÚÒfl ‚ ÚÂÚ¸˛ ̉Âβ ˲Îfl. Ç ÎÂÚÌËÈ ÒÂÁÓÌ Ì‡ ÂÍ çÓ„‡Ú ÔÓ‚Ó‰flÚÒfl ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl ÔÓ „·Î ̇ ÎӉ͇ı Í·ÒÒ‡ "чÍÓÌ" Ë ÒÓ‚ÌÓ‚‡ÌËfl ̇ ‚Ó‰Ì˚ı Î˚ʇı. éÍÂÒÚÌÓÒÚË å‡Î¸·Ó͇ – ˝ÚÓ ÚËÔ˘Ì˚ ·̉¯‡ÙÚ˚ ÜÛ·‚ ÇËÒÎflÌ˚ı. éÚÒ˛‰‡ ‚ÒÂ„Ó Î˯¸ Á‡ ÔÓΘ‡Ò‡ ÏÓÊÌÓ ‰Ó·‡Ú¸Òfl ̇ ‡‚ÚÓÏÓ·ËΠ‰Ó åÂÊÂË ÇËÒÎflÌÓÈ Ë Å‡ÎÚËÈÒÍÓ„Ó ÏÓfl, ‡ ‰Ó ɉ‡Ì¸Ò͇ ËÎË ëÓÔÓÚ‡ ÏÓÊÌÓ ‰ÓÂı‡Ú¸ Á‡ ÌÂÔÓÎÌ˚È ˜‡Ò. íÛËÒÚÓ‚ ÓÊˉ‡ÂÚ ·Ó„‡Ú‡fl „ÓÒÚËÌ˘̇fl ·‡Á‡ ÓÚ ÚÂıÁ‚ÂÁ‰Ó˜Ì˚ı ÓÚÂÎÂÈ ‰Ó ˜‡ÒÚÌ˚ı „ÓÒÚËÌ˘Ì˚ı ÌÓÏÂÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊ ÍÂÏÔËÌ„. å‡Î¸·ÓÍ – ˝ÚÓ Ó·flÁ‡ÚÂθÌ˚È ÔÛÌÍÚ ÔÓ„‡ÏÏ˚ ˝ÍÒÍÛÒËÈ ÔÓ èÓθ¯Â, ̇Á˚‚‡ÂÏ˚È ÜÂϘÛÊËÌÓÈ èÓÏÓ¸fl Ë ÍÛÔÌÂȯÂÈ „ÓÓÈ ÍËÔ˘ÂÈ Ì‡ Ò‚ ÓÚ ÄθÔ. è˄·¯‡ÂÏ Ç‡Ò ‚ ̇¯ „ÓÓ‰, „‰Â ‚ ÚÂÌË „ÓÚ˘ÂÒÍËı ÒÚÂÌ ‚Ò ¢ ÊË‚ÂÚ ËÒÚÓËfl ÍÛÔÌÂȯÂÈ ÍËÔ˘ÌÓÈ ÍÂÔÓÒÚË Ò‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ Ö‚ÓÔ˚. Malborkas daÏniausiai yra siejamas su didÏiausia gotikinio stiliaus tvirtove Europoje. Malborko pilis – tai viduramÏi˜ gynybinòs ir rezidencinòs architektros ‰edevras. DidÏiausias pasaulyje gotikinòs pilies ansamblis, uÏimantis 21 hektar∞ pavir‰iaus, bendra pastat˜ kubatra vir‰ija ketvirt∞ milijono kubini˜ metr˜, yra laikomas didÏiausiu plytiniu statiniu, kur∞ pastatò Ïmogaus rankos. Kiekvienais metais Malborkà aplanko daugiau kaip pusò milijono turist˜ i‰ viso pasaulio. Malborkas – tai koncert˜, spektakli˜ po atviru dangumi, teatro vaidinim˜ ir sportini˜ rengini˜ vieta, tarp kuri˜ ypaã garsòja po atviru dangumi vykstantis istorinis renginys „Malborko apsupimas”, visuomet vykstantis treãiàjà liepos mònesio savait´. Vasaros sezono metu, upòje Nogat vyksta lenktynòs ant drakono valãi˜ ir vandens slidÏi˜. Malborko apylinkòs – tai tipiniai ˚u∏awy WiÊlane gamtovaizdÏiai. I‰ ãia net per nepilnà pusvaland∞ automobiliu galime nuvaÏiuoti ∞ Vyslos nerijà ir prie Baltijos jros, o ∞ Gdanskà arba Sopotà nuvaÏiuosime per nepilnà valandà. Turist˜ laukia didelis nakvyni˜ pasirinkimas nuo trij˜ ÏvaigÏduãi˜ vie‰buãi˜ iki privaãi˜ sveãi˜ nam˜ bei kempingo stovyklos. Malborkas – tai btina kelionòs po Lenkijà programos dalis, jis vadinamas Pamario Perlu ir didÏiausiu plyt˜ kalnu ∞ ‰iaur´ nuo Alpi˜. Todòl kvieãiame apsilankyti ms˜ mieste, kur gotikini˜ sien˜ ‰e‰òlyje vis gyvuoja didÏiausios viduramÏi˜ Europos plytinòs tvirtovòs istorija. Zamek w Malborku á‡ÏÓÍ ‚ å‡Î¸·ÓÍ P i l i s J au septynis amÏius ant kalvos prie Nogat upòs stovi Malborko pilis – viduramÏio statybos ‰edevro paminklas. Monumentalus gotikinis statinys iki ‰iandien dien˜ stebina ir Ïavi savo form˜ grieÏtumu, pilies sali˜ ‰altumu, peròjim˜ paslaptingumu, griovi˜ gilumu ir stor˜ gynybini˜ mr˜ ploãiu. Pilis slepia savyje septynis audringos istorijos amÏius. Trylikto amÏiaus antroje pusòje riteri˜ ordino broliai, vadinami kryÏiuoãiais, pasirinko auk‰tumà prie Nogat upòs naujai savo ordino buveinei. I‰ pradÏi˜ pilis buvo statoma vienuolyno buveinei (Auk‰tutinò pilis). Pastatytas statinys tapo ordino namais ir tvirtove, o nuo XIV amÏiaus – kryÏiuoãi˜ valstybòs sostine. Tuomet pradòtos naujosios reprezentatyvumu pasiÏyminãios pilies (Vidurinò pilis) statybos, ‰ià pil∞ sudarò didÏi˜j˜ magistr˜ rmai, didelò vienuolyno valgykla, sveãi˜ kambariai ir priòmimo patalpos. Buvo i‰plòstas ir ∞rengtas Prie‰pilis, kuriame atsirado Karwan kio pastatai, liejykla ir pan. Pilies ansambl∞, uÏimant∞ apie 21 hektar˜ pavir‰iaus, tveria tvirti mrai, juosia grioviai, o dideli vartai ir bok‰tai saugo priòjimà prie tvirtovòs. ì Ê ÒÂϸ ‚ÂÍÓ‚ ̇ ıÓÎÏ ̇‰ çÓ„‡ÚÓÏ ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ å‡Î¸·ÓÍÒÍËÈ Á‡ÏÓÍ – Ô‡ÏflÚÌËÍ Ï‡ÒÚÂÒÚ‚‡ ҉̂ÂÍÓ‚˚ı ÒÚÓËÚÂÎÂÈ. åÓÌÛÏÂÌڇθÌÓ „ÓÚ˘ÂÒÍÓ ÒÚÓÂÌË ‰Ó Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ÔӇʇÂÚ Ë Á‡ı‚‡Ú˚‚‡ÂÚ ÒÛÓ‚ÓÒÚ¸˛ ÙÓÏ, ıÓÎÓ‰ÓÏ Á‡ÎÓ‚, Ú‡ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÔÂÂıÓ‰Ó‚, „ÎÛ·ËÌÓÈ ‚Ó‚ Ë ¯ËËÌÓÈ ÚÓÎÒÚ˚ı Ó·ÓÓÌËÚÂθÌ˚ı ÒÚÂÌ. ëÂϸ ‚ÂÍÓ‚ ·ÛÌÓÈ ËÒÚÓËË ÒÍ˚‚‡ÂÚ ‚ Ò· Á‡ÏÓÍ. ÇÓ ‚ÚÓÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌ ÚË̇‰ˆ‡ÚÓ„Ó ‚Â͇ ·‡Ú¸fl ˚ˆ‡ÒÍÓ„Ó Ó‰Â̇, ̇Á˚‚‡ÂÏ˚ ÍÂÒÚÓÌÓÒˆ‡ÏË, ‚˚·‡ÎË ıÓÎÏ Ì‡‰ çÓ„‡ÚÓÏ ‰Îfl ÌÓ‚ÓÈ ÂÁˉÂ̈ËË Ò‚ÓÂ„Ó Ó‰Â̇. è‚Ó̇˜‡Î¸ÌÓ Á‡ÏÓÍ ÒÚÓËÎË ‰Îfl ÂÁˉÂ̈ËË ÍÓÌ‚ÂÌÚ‡ (Ç˚ÒÓÍËÈ Á‡ÏÓÍ). èÓfl‚Îfl˛˘‡flÒfl ÔÓÒÚÓÈ͇ Òڇ· ‰ÓÏÓÏ Ó‰Â̇ Ë ÍÂÔÓÒÚ¸˛, ‡ Ò XIV ‚Â͇ - ÒÚÓÎˈÂÈ „ÓÒÛ‰‡ÒÚ‚‡ ÍÂÒÚÓÌÓ҈‚. Ç ÚÓ Ê ‚ÂÏfl ̇˜‡ÎÓÒ¸ ÒÚÓËÚÂθÒÚ‚Ó ÌÓ‚Ó„Ó Á‡Ï͇ Ô‰ÒÚ‡‚ËÚÂθÒÍÓ„Ó ı‡‡ÍÚ‡ (ë‰ÌËÈ Á‡ÏÓÍ), ‚ ÒÓÒÚ‡‚ ÍÓÚÓÓ„Ó ‚ıÓ‰ËÎË ‰‚Óˆ ÇÂÎËÍËı χ„ËÒÚÓ‚, ·Óθ¯‡fl Ú‡ÔÂÁ̇fl, ÍÓÏ̇Ú˚ ‰Îfl „ÓÒÚÂÈ Ë ÔËÂÏÌ˚ ÔÓÏ¢ÂÌËfl. ê‡Ò¯ËÂÌÓ Ë Ó·ÛÒÚÓÂÌÓ Ô‰Á‡ÏÍÓ‚Û˛ ˜‡ÒÚ¸, „‰Â ‡ÒÔÓÎÓÊËÎËÒ¸ ıÓÁflÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÔÓÒÚÓÈÍË ä‡‚‡Ì, ÎËÚÂÈÌ˚È Á‡‚Ó‰ Ë Ú.Ô. á‡ÏÍÓ‚˚È ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÔÎÓ˘‡‰¸˛ ÓÍÓÎÓ 21 „ÂÍÚ‡Ó‚ ÛÍÂÔÎfl˛Ú ÏÓ˘Ì˚ ÒÚÂÌ˚, ÓÍÛʇ˛Ú ‚˚, ‡ χÒÒË‚Ì˚ ‚ÓÓÚ‡ Ë ·‡¯ÌË Ó·ÓÓÌfl˛Ú ÔÓ‰ÒÚÛÔ˚ Í ÍÂÔÓÒÚË. á ‡ Ï Ó Í O d siedmiu wieków na wzgórzu nad Nogatem stoi Zamek Malborski – pomnik kunsztu Êredniowiecznych budowniczych. Monumentalna gotycka budowla do dziÊ zdumiewa i zachwyca surowoÊcià kszta∏tów, ch∏odem sal zamkowych, tajemniczoÊcià przejÊç, g∏´bokoÊcià fos i rozpi´toÊcià grubych murów obronnych. Siedem wieków burzliwej historii kryje w sobie Zamek. W drugiej po∏owie trzynastego wieku bracia zakonu rycerskiego, zwani krzy˝akami, wybrali wzgórze nad Nogatem na nowà siedzib´ swego zakonu. Poczàtkowo budowano zamek na siedzib´ konwentu (Zamek Wysoki). Powstajàca budowla sta∏a si´ domem zakonnym i twierdzà, a od XIV wieku stolicà paƒstwa krzy˝ackiego. Wówczas przystàpiono do budowy nowego zamku o charakterze reprezentacyjnym (Zamek Êredni), w sk∏ad którego wchodzi∏ pa∏ac wielkich mistrzów, wielki refektarz, komnaty goÊcinne i pomieszczenia recepcyjne. Rozbudowano i urzàdzono Przedzamcze, gdzie miejsce znalaz∏y zabudowania gospodarcze Karwan, ludwisarnia, itp. Zespó∏ zamkowy o powierzchni oko∏o 21 hektarów spinajà pot´˝ne mury, okalajà fosy, a wielkie bramy, baszty i wie˝e bronià dost´pu do twierdzy. Z a m e k 4 Malborko pilis 5 6 Z a m e k 7 O d 1961r. gospodarzem zamku jest Muzeum Zamkowe w Malborku. Placówka eksponuje dla turystów 18 wystaw sta∏ych m.in. bogate zbiory bursztynu, militariów oraz rzeêby gotyckiej oraz kilka wystaw czasowych. Odwiedza je rocznie ponad pó∏ miliona turystów z ca∏ego Êwiata. W roku 1997 Zespól Zamkowy w Malborku wpisano na presti˝owà List´ Âwiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W sezonie letnim turyÊci mogà uczestniczyç w spektaklu „Âwiat∏o i Dêwi´k”. W jesienne, zimowe i wiosenne wieczory mo˝na odkryç nowe uroki zamku przemierzajàc wraz z przewodnikiem tras´ „nocnego zwiedzania” i podziwiajàc zamek w nocnej iluminacji. Niepowtarzalna atmosfera zabytkowych wn´trz dodaje splendoru ka˝dej uroczystoÊci. Istnieje wi´c mo˝liwoÊç wynajmu sal zamkowych na oficjalne spotkania, koncerty itp. oraz na konferencje. Bardzo bogatà ofert´ posiada OÊrodek Konferencyjny KARWAN. á‡ÏÓÍ P i l i s 1961 „. ıÓÁflËÌÓÏ Á‡Ï͇ fl‚ÎflÂÚÒfl á‡ÏÍÓ‚˚È ÏÛÁÂÈ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ. åÛÁÂÈ Ô‰·„‡ÂÚ ÚÛËÒÚ‡Ï 18 ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ˝ÍÒÔÓÁˈËÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ, ·Ó„‡Ú˚ ÍÓÎÎÂ͈ËË flÌÚ‡fl, ÓÛÊËfl Ë ‰ÓÒÔÂıÓ‚, „ÓÚ˘ÂÒÍÓÈ ÒÍÛθÔÚÛ˚, ‡ Ú‡ÍÊ ÌÂÒÍÓθÍÓ ‚ÂÏÂÌÌ˚ı ‚˚ÒÚ‡‚ÓÍ. ÖÊ„ӉÌÓ ÏÛÁÂÈ ÔÓÒ¢‡ÂÚ ·ÓΠÔÓÎÛÏËÎÎËÓ̇ ÚÛËÒÚÓ‚ ÒÓ ‚ÒÂ„Ó Ïˇ. Ç 1997 „Ó‰Û á‡ÏÍÓ‚˚È ÍÓÏÔÎÂÍÒ ‚ å‡Î¸·ÓÍ Á‡ÌÂÒÂÌ ‚ ëÔËÒÓÍ ÏËÓ‚Ó„Ó ÍÛθÚÛÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ûçÖëäé. C S Ç asaros sezono metu turistai gali dalyvauti spektaklyje „·viesa ir Garsas”. Rudens, Ïiemos ir pavasario vakarais galima paÏinti kitok∞ pilies Ïaves∞, kartu su gidu nukeliauti „naktinio lankymo” mar‰rutu ir Ïavòtis pilimi naktinio ap‰vietimo ‰viesoje. Nepakartojama senovini˜ patalp˜ atmosfera suteikia kiekvienam renginiui didingumo. Tad galima i‰sinuomoti pilies sales oficialiems susitikimams, koncertams bei konferencijoms. Labai patraukl˜ ir i‰sam˜ pasilymà galima gauti KARWAN Konferencij˜ Centre. Ó ‚ÂÏfl ÎÂÚÌÂ„Ó ÒÂÁÓ̇ ÚÛËÒÚ˚ ÏÓ„ÛÚ ÔÓÛ˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ÒÔÂÍÚ‡ÍΠ«ë‚ÂÚ Ë á‚ÛÍ». éÒÂÌÌËÏË, ÁËÏÌËÏË Ë ‚ÂÒÂÌÌËÏË ‚˜‡ÏË ÏÓÊÌÓ ÓÚÍ˚Ú¸ ‰Îfl Ò·fl ÌÓ‚Ó Ә‡Ó‚‡ÌË Á‡Ï͇, ÔÓıÓ‰fl ‚ÏÂÒÚÂ Ò ˝ÍÒÍÛÒÓ‚Ó‰ÓÏ ÔÓ Ï‡¯ÛÚÛ «ÌÓ˜ÌÓ„Ó Ó·ÁÓ‡» Ë ‚ÓÒıˢ‡flÒ¸ Á‡ÏÍÓÏ ‚ ÌÓ˜ÌÓÈ ËÎβÏË̇ˆËË. çÂÔÓ‚ÚÓËχfl ‡ÚÏÓÒÙ‡ ÒÚ‡ËÌÌÓ„Ó ËÌÚ¸‡ Á‡Ï͇ Ôˉ‡ÒÚ ‚ÂÎËÍÓÎÂÔË β·ÓÏÛ ÚÓÊÂÒÚ‚Û. ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‡Ẩ˚ Á‡ÎÓ‚ Á‡Ï͇ ‰Îfl ÓÙˈˇθÌ˚ı ‚ÒÚ˜, ÍÓ̈ÂÚÓ‚ Ë Ú.Ô., ‡ Ú‡ÍÊ ‰Îfl ÍÓÌÙÂÂ̈ËÈ. òËÓÍËÈ ‚˚·Ó ÛÒÎÛ„ Ô‰·„‡ÂÚ ÍÓÌÙÂÂ̈-ˆÂÌÚ äÄêÇÄç. e Nuo 1961 met˜ pilis priklauso Malborko Pilies Muziejui. Turistai ãia gali aplankyti 18 pastoviai veikianãi˜ parod˜, pavyzdÏiui: gausià gintaro kolekcijà, militaristines ekspozicijas bei gotikines skulptras, taip pat galima aplankyti ir kelias laikinas parodas. Kiekvienais metais parodas aplanko daugiau kaip pusò milijono turist˜ i‰ viso pasaulio. 1997 metais Malborko Pilies Ansamblis buvo ∞trauktas ∞ prestiÏin∞ UNESCO Pasaulio kultros paveldo sàra‰à. V 8 Zabytki è‡ÏflÚÌËÍË Paminklai KoÊció∏ p.w. Matki Bo˝ej Nieustajàcej Pomocy, dawny KoÊció∏ Êw. Jerzego W latach 70-tych XV w. odbudowano go niemal od podstaw po zniszczeniach jakim uleg∏ w czasie wojny 13-letniej. Ju˝ w 1526 r. wyg∏oszono tu pierwsze kazanie ewangelickie, zaÊ w 1598 koÊció∏ przekazano w wy∏àczne u˝ytkowanie luteranom. Ponownie powa˝nie ucierpia∏ w czasie „potopu” szwedzkiego w 1658 r. KoÊció∏ obecny pochodzi z lat 1712-14. Wn´trze trzynawowej hali zosta∏o tak wyposa˝one w ∏awy i empory by jak najlepiej s∏u˝y∏y nabo˝eƒstwom ewangelickim. KoÊció∏ Êw. Jana Chrzciciela Na terenie Starego Miasta w Malborku funkcjonowa∏ od koƒca XIII stulecia koÊció∏ parafialny pod wezwaniem Êw. Jana Chrzciciela. Zarówno w Êredniowieczu jak i w czasach najnowszych by∏ wielokrotnie przebudowywany. Obecnà form´ architektonicznà Êwiàtynia zawdzi´cza kampanii budowlanej oko∏o 1468 r., kiedy dêwiga∏a si´ z ruin po wojnie trzynastoletniej. Do najcenniejszych zabytków ruchomych we wn´trzu nale˝y Êredniowieczna rzeêba Êw. El˝biety Turyƒskiej oraz neogotycki zespó∏ o∏tarzy. KoÊció∏ Êw. Jana przez ca∏à swojà historià by∏ Êwiàtynià katolickà. Brama Mariacka Brama zbudowana ok. po∏. XIV w. pozwalajàca wyjechaç z Malborka do Sztumu. Usytuowana w po∏udniowej cz´Êci murów obronnych. Nale˝y do nielicznej grupy bram miejskich z okresu Êredniowiecza na terenie pó∏nocnych ziem polskich. Obecnie w obiekcie znajduje si´ pub - Baszta u Króla. Brama Garncarska Brama przejazdowa z XIV w., na planie prostokàta, z trzema ostro∏ukowymi przeÊwitami, pi´ciokondygnacyjna, ceglana. Dach czterospadowy kryty dachówkà. Górne partie bramy dekorowane ostro∏ukowymi blendami. Znajduje si´ w pasie murów obronnych, otaczajàcych Stare Miasto. Ratusz Staromiejski Âredniowieczna siedziba w∏adz miejskich usytuowana zosta∏a we wschodniej pierzei Rynku. W obecnym kszta∏cie wzniesiona zosta∏a w 2 po∏. XIV w., oko∏o 1380 r. Przez stulecia we wn´trzach ratusza odbywa∏y si´ municypalne uroczystoÊci. Burmistrz i rada miasta urz´dowali tu do 1929 r., kiedy to oddano do u˝ytku Nowy Ratusz (obecnie Urzàd Miasta). W latach II wojny Êwiatowej Ratusz by∏ miejscem Êmierci Polaków – przymusowych robotników, wywo˝onych na ˝u∏awy Malborskie. Na Êcianie Ratusza znajduje si´ tablica upami´tniajàca dzia∏alnoÊç Polaków z organizacji „M∏ody Las” dzia∏ajàcej na terenie PowiÊla, Warmii i Mazur w latach 1941-1945. Tylko tutaj oglàdaç mo˝emy s∏ynne malborskie podcienia. DziÊ Ratusz jest siedzibà M∏odzie˝owego Domu Kultury. Dawny Szpital Jerozolimski Zachowany budynek Szpitala Jerozolimskiego to budynek z XVI w. za∏o˝ony na planie prostokàta, ceglany, cz´Êciowo tynkowany, dwukondygnacjowy. Dach dwuspadowy kryty dachówkà mnich – mniszka. Szczyty o podwójnie za∏amanych kraw´dziach, zwieƒczone naczó∏kiem, zdobione tynkowanymi fryzami obramionymi profilowanymi gzymsami. Budynek jest obecnie remontowany. Budynek Szko∏y ¸aciƒskiej nad Nogatem Budynek powsta∏y w XIV w. za czasów wielkiego mistrza Winricha von Kniprode, zosta∏ zniszczony w czasie po˝aru miasta 26.07.1899 r. Odbudowany w 1900 r. jako typowy magazyn o czterech kondygnacjach przykryty dachem dwuspadowym. Zniszczony ca∏kowicie w czasie II wojny Êwiatowej. Od XVI w. do 1864 r. w budynku znajdowa∏a si´ szko∏a, w której uczono poczàtków ∏aciny. Budynek dworca PKP Nowy dworzec istniejàcy do dziÊ oddano do u˝ytku w 1890 roku. Budynek dworca zbudowano w stylu neogotyckim, murowany z ceg∏y licówki, za∏o˝ony na planie wyd∏u˝onego prostokàta. Dach wysoki, zró˝nicowany w konstrukcji i formie, kryty ceramicznie, od strony frontowej (po∏udniowej) dachówkà holenderskà, a od strony peronów dachówkà karpiówkà. Interesujàcy przyk∏ad architektury kolejowej z XIX w. Kaplica KoÊcio∏a ChrzeÊcijan Baptystów przy ul. Jagielloƒskiej nr 105 Kaplica powsta∏a w 1910 roku na potrzeby miejscowej gminy. Wzniesiona w stylu historyzujàcym nawiàzujàcym do form gotyku, z elementami modernizmu. Za∏o˝ona na planie zbli˝onym do prostokàta z aneksem przybudówki, dwukondygnacjowa. Przyk∏ad architektury neogotyckiej z elementami modernizmu do dziÊ pe∏ni swojà pierwotnà funkcj´. Zespó∏ budynków poczty przy ul. Poczty Gdaƒskiej i ul. 17 Marca Wzniesione w ostatnim dziesi´cioleciu XIX wieku. Utrzymany w konwencji niemieckiego neogotyku. W 1945 budynek g∏ówny zosta∏ doszcz´tnie zniszczony, zachowa∏y si´ z niego jedynie wypalone mury. Po odbudowie i rekonstrukcji dachu do dzisiaj budynek pe∏ni funkcje, dla jakich zosta∏ zbudowany. Wie˝a ciÊnieƒ przy Pl. S∏owiaƒskim Wie˝a ciÊnieƒ przy Pl. S∏owiaƒskim w Malborku zosta∏a zbudowana w 1905 roku wraz z za∏o˝eniem w mieÊcie wodociàgów, w stylu neogotyckim. Murowana z ceg∏y, na wysokim, oÊmiobocznym kamiennym cokole. Budynek wie˝y ciÊnieƒ przy jest przyk∏adem niezwykle ciekawej, neogotyckiej architektury, do dziÊ funkcjonujàcego zabytku techniki. 9 ñÂÍÓ‚¸ ÅÓ„ÓχÚÂË çÂÛÒÚ‡ÌÌÓÈ èÓÏÓ˘Ë ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ, ‡Ì ñÂÍÓ‚¸ Ò‚flÚÓ„Ó ÉÂÓ„Ëfl Ç 70-ı „Ó‰‡ı XV ‚. ·˚Î ÓÌ ÓÚÒÚÓÂÌ Ô‡ÍÚ˘ÂÒÍË Á‡ÌÓ‚Ó ÔÓÒΠÚÓ„Ó, Í‡Í ·˚Î ‡ÁÛ¯ÂÌ ‚Ó ‚ÂÏfl 13-ÎÂÚÌÂÈ ‚ÓÈÌ˚. ìÊ ‚ 1526 „Ó‰Û Á‰ÂÒ¸ ˜Ëڇ·Ҹ Ô‚‡fl ‚‡Ì„Â΢ÂÒ͇fl ÔÓÔӂ‰¸, ‡ ‚ 1598 „. ı‡Ï ·˚Î Ô‰‡Ì ‚ ËÒÍβ˜ËÚÂθÌÓ ÔÓθÁÓ‚‡ÌË βÚ‡̇Ï. èÓÁÊ ˆÂÍÓ‚¸ Ò¸ÂÁÌÓ ÔÓÒÚ‡‰‡Î‡ ‚Ó ‚ÂÏfl ¯‚‰ÒÍÓ„Ó «ÔÓÚÓÔ‡» ‚ 1658 „. Ç Ò„ӉÌfl¯ÌÂÏ ‚ˉ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ò 1712-1714„. ÇÌÛÚÂÌÌËÈ ËÌÚ¸ ÚÂıÌÂÙÌÓ„Ó Á‡Î‡ Ú‡Í Ó·ÓÛ‰Ó‚‡Ì Ò͇ϸflÏË Ë ˝ÏÔÓ‡ÏË, ˜ÚÓ·˚ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ÎÛ˜¯Â ÒÎÛÊËÚ¸ ‚‡Ì„Â΢ÂÒÍËÏ ·Ó„ÓÒÎÛÊÂÌËflÏ. ñÂÍÓ‚¸ Ò‚flÚÓ„Ó àÓ‡Ì̇ äÂÒÚËÚÂÎfl ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ ç‡ ÚÂËÚÓËË ëÚ‡Ó„Ó „ÓÓ‰‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ÙÛÌ͈ËÓÌËÓ‚‡Î Ò ÍÓ̈‡ XIII ‚Â͇ ÔËıÓ‰Ò͇fl ˆÂÍÓ‚¸ Ò‚flÚÓ„Ó àÓ‡Ì̇ äÂÒÚËÚÂÎfl. ä‡Í ‚ ҉̂ÂÍÓ‚¸Â, Ú‡Í Ë ‚ ·ÓΠÔÓÁ‰ÌË ‚ÂÏÂ̇ ˆÂÍÓ‚¸ ÏÌÓ„Ó͇ÚÌÓ ÔÂÂÒڇ˂‡Î‡Ò¸. ë„ӉÌfl¯ÌÂÈ ‡ıËÚÂÍÚÛÌÓÈ ÙÓÏÓÈ ı‡Ï Ó·flÁ‡Ì ÒÚÓËÚÂθÌÓÈ ÍÓÏÔ‡ÌËË ÓÍ.1468 „., ÍÓ„‰‡ Ó̇ ÔÓ‰Ìfl·Ҹ ËÁ ÛËÌ ÔÓÒΠÚË̇‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌÂÈ ‚ÓÈÌ˚. ä ̇˷ÓΠˆÂÌÌ˚Ï Ô‡ÏflÚÌËÍ‡Ï ÒÚ‡ËÌ˚, ̇ıÓ‰fl˘ËÏÒfl ‚ ı‡ÏÂ, ÓÚÌÓÒflÚÒfl ҉̂ÂÍÓ‚Ó ËÁ‚‡flÌË ҂. ÖÎËÁ‡‚ÂÚ˚ íÛËÌÒÍÓÈ Ë ÍÓÏÔÎÂÍÒ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍËı ‡ÎÚ‡ÂÈ. ñÂÍÓ‚¸ àÓ‡Ì̇ äÂÒÚËÚÂÎfl ‚Ò˛ Ò‚Ó˛ ËÒÚÓ˲ ·˚Π͇ÚÓ΢ÂÒÍËÏ ı‡ÏÓÏ. å‡Ë‡ˆÍË ‚ÓÓÚ‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ÇÓÓÚ‡ ·˚ÎË ÔÓÒÚÓÂÌ˚ ‚ Ò‰ËÌ XIV ‚., ‡ ‚ XVI ‚. ‰ÓÔÓÎÌÂÌ˚ Ì˚Ì ÌÂÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ÂÈ Ù‡ı‚ÂÍÓ‚ÓÈ Ì‡‰ÒÚÓÈÍÓÈ. ÇÓÓÚ‡ ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ ‚ ˛ÊÌÓÈ ˜‡ÒÚË ÍÂÔÓÒÚÌÓÈ ÒÚÂÌ˚. éÚÌÓÒflÚÒfl Í ÌÂÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌÓÈ „ÛÔԠ҉̂ÂÍÓ‚˚ı „ÓÓ‰ÒÍËı ‚ÓÓÚ Ì‡ ÚÂËÚÓËË Ò‚ÂÌ˚ı ÔÓθÒÍËı ÁÂÏÂθ. èÓÒÚÓÂÌÌ˚ ‚ 1320-1330 „Ó‰‡ı „ÓÚ˘ÂÒÍË ‚ÓÓÚ‡ ÔÓÁ‚ÓÎflÎË ‚˚Âı‡Ú¸ ËÁ å‡Î¸·Ó͇ ‚ òÚÛÏ. ê‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ˚ ‚ ˛ÊÌÓÈ ˜‡ÒÚË ÍÂÔÓÒÚÌÓÈ ÒÚÂÌ˚. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ÂÏfl ‚ Ó·˙ÂÍÚ ̇ıÓ‰ËÚÒfl Ô‡· «Å‡¯Ìfl Û ÍÓÓÎfl». ÉÓ̘‡Ì˚ ‚ÓÓÚ‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ èÓÂÁ‰Ì˚ ‚ÓÓÚ‡ XIV ‚., ̇ Ô·Ì ÔflÏÓÛ„ÓθÌË͇, Ò ÚÂÏfl ÒÚÂθ˜‡Ú˚ÏË ÔÓÒ‚ÂÚ‡ÏË, ÔflÚ˽ڇÊÌ˚Â, ÍËÔ˘Ì˚Â. óÂÚ˚ÂıÒ͇Ú̇fl Í˚¯‡, ÔÓÍ˚Ú‡fl ˜ÂÂÔˈÂÈ. ÇÂıÌË ԇÚËË ‚ÓÓÚ Û͇¯ÂÌ˚ ‰ÂÍÓ‡ÚË‚Ì˚ÏË ÒÚÂθ˜‡Ú˚ÏË ‡Í‡ÏË. ç‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ ÔÓÎÓÒ ӷÓÓÌËÚÂθÌ˚ı ÒÚÂÌ, ÓÍÛʇ˛˘Ëı ëÚ‡˚È „ÓÓ‰. ÉÓÓ‰Ò͇fl ‡ÚÛ¯‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ë‰Ì‚ÂÍÓ‚‡fl ÂÁˉÂ̈Ëfl „ÓÓ‰ÒÍËı ‚·ÒÚÂÈ ‡ÒÔÓÎÓÊÂ̇ ‚ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ëÚ‡ÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë. Ç Ì˚̯ÌÂÏ ‚ˉ ·˚· ‚ÓÁ‚‰Â̇ ‚Ó ‚ÚÓÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌ XIV ‚. (ÓÍÓÎÓ 1380 „.). Ç ‡Úۯ ‚ Ú˜ÂÌË ÌÂÒÍÓθÍËı ‚ÂÍÓ‚ ÔÓ‚Ó‰ËÎËÒ¸ ÏÛÌˈËԇθÌ˚ ÚÓÊÂÒÚ‚‡. ÅÛ„ÓÏËÒÚ Ë „ÓÓ‰ÒÍÓÈ ÒÓ‚ÂÚ ‡ÒÔÓ·„‡ÎËÒ¸ Á‰ÂÒ¸ ‰Ó 1929 „Ó‰‡, ÍÓ„‰‡ ·˚· ÔÓÒÚÓÂ̇ çÓ‚‡fl ‡ÚÛ¯‡ (‚ ̇ÒÚÓfl˘Â ‚ÂÏfl Á‰‡ÌË „ÓÓ‰ÒÍÓÈ ‡‰ÏËÌËÒÚ‡ˆËË). ÇÓ ‚ÂÏfl II ÏËÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ê‡ÚÛ¯‡ ·˚· ÏÂÒÚÓÏ ÒÏÂÚË ÔÓÎflÍÓ‚, ÔËÌÛ‰ËÚÂθÌ˚ı ‡·ÓÚÌËÍÓ‚, ‚˚‚ÓÁËÏ˚ı ̇ å‡Î¸·ÓÍÒÍË ÜÛ·‚˚. ç‡ ÒÚÂÌ ê‡ÚÛ¯Ë ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂ̇ Ô‡ÏflÚ̇fl ‰ÓÒ͇ ÔÓÎflÍ‡Ï ËÁ Ó„‡ÌËÁ‡ˆËË «åÓÎÓ‰ÓÈ ÎÂÒ», ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘ÂÈ Ì‡ ÚÂËÚÓËË èÓ‚ËÒÎfl, LJÏËË Ë å‡ÁÛ ‚ 19411945 „Ó‰‡ı. ÑÓÒ͇ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂ̇ ̇ Ò‰ÒÚ‚‡ é·˘ÂÒÚ‚‡ χθ·ÓÍÒÍËı „ˉӂ. íÓθÍÓ Á‰ÂÒ¸ ÏÓÊÌÓ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ χθ·ÓÍÒÍË „‡ÎÂÂË. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ÂÏfl ‚ ê‡Úۯ ‡ÁÏ¢‡ÂÚÒfl åÓÎÓ‰ÂÊÌ˚È ‰ÓÏ ÍÛθÚÛ˚. ч‚ÌËÈ àÂÛÒ‡ÎËÏÒÍËÈ „ÓÒÔËڇθ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ëÓı‡ÌË‚¯ÂÂÒfl Á‰‡ÌË àÂÛÒ‡ÎËÏÒÍÓ„Ó „ÓÒÔËÚ‡Îfl Ô‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Ó·˙ÂÍÚ, ‚ÓÁ‚‰ÂÌÌ˚È ‚ XVI ‚., ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ˚È Ì‡ Ô·Ì ÔflÏÓÛ„ÓθÌË͇, ÍËÔ˘Ì˚È, ˜‡ÒÚ˘ÌÓ Ó¯ÚÛ͇ÚÛÂÌÌ˚È, ‰‚Ûı˝Ú‡ÊÌ˚È. ä˚¯‡ ‰‚ÛıÒ͇Ú̇fl, Í˚Ú‡fl ˜ÂÂÔˈÂÈ «ÏÓ̇ıÏÓ̇¯Í‡». îÓÌÚÓÌ˚ Ò ÎÓχÌ˚Ï ÔÓÙËÎÂÏ, Ò Ò‡Ì‰ËÍÓÏ, ÙËÁ‡ÏË Ë ÔÓÙËÎËÓ‚‡ÌÌ˚ÏË Í‡ÌËÁ‡ÏË. 片‚ÌÓ ÓÚÂÏÓÌÚËÓ‚‡Ì, ‚ ̉‡ÎÂÍÓÏ ·Û‰Û˘ÂÏ Á‰ÂÒ¸ Ô·ÌËÛÂÚÒfl ÒÓÁ‰‡Ú¸ åÛÁÂÈ ·ÓθÌ˘ÌÓ„Ó ‰Â· Ë ˆÂÌÚ ÔÓθÒÍÓ-ÌÂψÍÓ„Ó ÒÓÚÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡. ቇÌË ã‡ÚËÌÒÍÓÈ ¯ÍÓÎ˚ ̇‰ ÂÍÓÈ çÓ„‡Ú ‚ å‡Î¸·ÓÍ ቇÌËÂ, ‚ÓÁ‚‰ÂÌÌÓ ‚ XIV ‚ÂÍ ‚Ó ‚ÂÏÂ̇ ÇÂÎËÍÓ„Ó Ï‡„ËÒÚ‡ ÇËÌËı‡ ÙÓÌ äÌËÔÓ‰Â, ·˚ÎÓ ‡ÁÛ¯ÂÌÓ ‚Ó ‚ÂÏfl ÔÓʇ‡ 26 ˲Îfl 1899 „. éÚÒÚÓÂÌÓ ‚ 1900 „. Í‡Í ÚËÔ˘Ì˚È ˜ÂÚ˚Âı˝Ú‡ÊÌ˚È ÒÍ·‰ Ò ‰‚ÛıÒ͇ÚÌÓÈ Í˚¯ÂÈ. èÓÎÌÓÒÚ¸˛ ‡ÁÛ¯ÂÌÓ ‚Ó ‚ÂÏfl II ÏËÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚. ë XVI ‚Â͇ ‰Ó 1864 „Ó‰‡ ‚ Á‰‡ÌËË Ì‡ıӉ˷Ҹ ¯ÍÓ·, ‚ ÍÓÚÓÓÈ ÔÂÔÓ‰‡‚‡ÎËÒ¸ ÓÒÌÓ‚˚ ·Ú˚ÌË. ቇÌË ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓÓÊÌÓ„Ó ‚ÓÍÁ‡Î‡ çÓ‚˚È ‚ÓÍÁ‡Î, ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘ËÈ ‰Ó Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl, ·˚Î ÔÓÒÚÓÂÌ ‚ 1890 „Ó‰Û. ቇÌË ‚ÓÍÁ‡Î‡ ‚ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍÓÏ ÒÚËΠ‚ÓÁ‚‰ÂÌÓ ËÁ Ó·ÎˈӂӘÌÓ„Ó ÍËÔ˘‡, ̇ Ô·Ì ÔflÏÓÛ„ÓθÌË͇. ä˚¯‡ ‚˚ÒÓ͇fl, ‡ÁÌÓÓ·‡Á̇fl ÔÓ ÍÓÌÒÚÛ͈ËË Ë ÙÓÏÂ, Ò ÙÓÌڇθÌÓÈ (˛ÊÌÓÈ) ÒÚÓÓÌ˚ ÔÓÍ˚Ú‡fl „Óη̉ÒÍÓÈ ˜ÂÂÔˈÂÈ, ‡ ÒÓ ÒÚÓÓÌ˚ ÔÂÓÌÓ‚ – ÔÎÓÒÍÓÈ ÎÂÌÚÓ˜ÌÓÈ ˜ÂÂÔˈÂÈ. àÌÚÂÂÒÌ˚È ÔËÏ ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓÓÊÌÓÈ ‡ıËÚÂÍÚÛ˚ XIX ‚. ó‡ÒÓ‚Ìfl ñÂÍ‚Ë ıËÒÚˇÌ-·‡ÔÚËÒÚÓ‚ ̇ ÛÎ. ü„ÂÎÎÓÌÒÍÓÈ, ‹ 105 ‚ å‡Î¸·ÓÍ ó‡ÒÓ‚Ìfl ñÂÍ‚Ë ıËÒÚˇÌ-·‡ÔÚËÒÚÓ‚ ̇ ÛÎ. ü„ÂÎÎÓÌÒÍÓÈ, ‹ 105 ‚ å‡Î¸·ÓÍ ·˚· ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ ‚ 1910 „Ó‰Û ‰Îfl ÎÓ͇θÌÓÈ „ÏËÌ˚. ÇÓÁ‚‰Â̇ ‚ ËÒÚÓ˘ÂÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ, ̇ÔÓÏË̇˛˘ËÏ „ÓÚ˘ÂÒÍË ÙÓÏ˚ Ò ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ÏË ÏÓ‰ÂÌËÁχ. éÒÌÓ‚‡Ì‡ ̇ Ô·Ì ÔflÏÓÛ„ÓθÌË͇ Ò ÔËÒÚÓÈÍÓÈ, ‰‚Ûı˝Ú‡Ê̇fl. èËÏ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍÓÈ ‡ıËÚÂÍÚÛ˚ Ò ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ÏË ÏÓ‰ÂÌËÁχ. èÓ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ Ò‚Ó˛ Ô‚˘ÌÛ˛ ÙÛÌÍˆË˛. äÓÏÔÎÂÍÒ Á‰‡ÌËÈ ÔÓ˜Ú˚ ̇ ÛÎ. èÓ˜Ú˚ ɉ‡Ì¸ÒÍÓÈ Ë ÛÎ. 17 å‡Ú‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ÇÓÁ‚‰ÂÌ ‚ ÔÓÒΉÌÂÏ ‰ÂÒflÚËÎÂÚËË XIX ‚Â͇. Ç˚‰ÂÊ‡Ì ‚ ÌÂψÍÓÏ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ. Ç 1945 „Ó‰Û „·‚ÌÓ Á‰‡ÌË ·˚ÎÓ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ‡ÁÛ¯ÂÌÓ, ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÚÓθÍÓ ‚˚ÊÊÂÌÌ˚ ÒÚÂÌ˚. èÓÒΠ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl Ë ÂÍÓÌÒÚÛ͈ËË Í˚¯Ë ‰Ó Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl Á‰‡ÌË ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ÙÛÌ͈ËË, ‰Îfl ÍÓÚÓ˚ı ·˚ÎÓ ÔÓÒÚÓÂÌÓ. ÇÓ‰Ó̇ÔÓ̇fl ·‡¯Ìfl ̇ ë·‚flÌÒÍÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë ‚ å‡Î¸·ÓÍ ÇÓ‰Ó̇ÔÓ̇fl ·‡¯Ìfl ̇ ë·‚flÌÒÍÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë ‚ å‡Î¸·ÓÍ ·˚· ÔÓÒÚÓÂ̇ ‚ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍÓÏ ÒÚËΠ‚ 1905 „Ó‰Û ÔË Ôӂ‰ÂÌËË „ÓÓ‰ÒÍÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ‚Ó‰ÓÒ̇·ÊÂÌËfl. ÇÓÁ‚‰Â̇ ËÁ ÍËÔ˘‡ ̇ ‚ÓÒ¸ÏËÒÚÂÌÌÓÏ Í‡ÏÂÌÌÓÏ ˆÓÍÓÎÂ. ç‡ ·‡¯Ì ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˚ ˜‡Ò˚ Ò ‚ÂҸχ ÓË„Ë̇θÌ˚Ï ÏÂı‡ÌËÁÏÓÏ. ÇÓ‰Ó̇ÔÓ̇fl ·‡¯Ìfl ̇ ë·‚flÌÒÍÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë,15 ‚ å‡Î¸·ÓÍ – ˝ÚÓ ÔËÏ ÌÂÓ·˚˜‡ÈÌÓ ËÌÚÂÂÒÌÓÈ ÌÂÓ„ÓÚ˘ÂÒÍÓÈ ‡ıËÚÂÍÚÛ˚, ÙÛÌ͈ËÓÌËÛ˛˘Â„Ó ‰Ó Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl Ô‡ÏflÚÌË͇ ÚÂıÌËÍË. 10 Zabytki è‡ÏflÚÌËÍË Paminklai Malborko ·v. Mergelòs Marijos Nenustojamos Pagalbos, anksãiau ·v. Jurgio baÏnyãia XV a. 70 - aisiais metais baÏnyãia buvo atstatyta beveik nuo pagrind˜ po trylikameãio karo nuniokojim˜. Jau 1526 metais ãia buvo i‰sakytas pirmasis evangelik˜ pamokslas, o 1598 metais baÏnyãia buvo perduota liuteron˜ valdymui. Dar karta baÏnyãia rimtai nukentòjo ‰ved˜ „potvynio“ metu 1658 metais. Dabartinò baÏnyãia ∞gavo savo i‰vaizdà 1712-14 metais. Trij˜ nav˜ salòs patalpose buvo pastatyti suolai ir balkonai, kad kuo geriau tarnaut˜ evangelik˜ mi‰ioms. Malborko ·v. Jono Krik‰tytojo baÏnyãia Nuo XIII ‰imtmeãio pabaigos Malborko senamiesãio teritorijoje veikò ·v. Jono Krik‰tytojo parapinò baÏnyãia. Tiek viduramÏiais tiek ir naujausiais laikais baÏnyãia buvo daug kart˜ perstatoma. Dabartin´ architektonin´ formà ‰ventyklai suteikò kaÏkur 1468 metais ∞vykusios statybos, kuomet ji buvo atstatyta po trylikameãio karo nuniokojim˜. Vertingiausiu baÏnyãios interjero kilnojamu istoriniu paminklu yra viduramÏio ·v. ElÏbietos i‰ Turino skulptra bei neogotikinis altori˜ ansamblis. ·v. Jono baÏnyãia per visà savo istorijà buvo katalik˜ ‰ventove. Marijos Vartai Malborke Vartai buvo pastatyti maÏdaug XIV a. pusòje, XVI a. jie buvo papildyti dabar jau neegzistuojanãiu antstatu. ·ie vartai yra gynybini˜ mr˜ pietinòje pusòje. Marijos vartai priklauso jau visai negausiai viduramÏio laik˜ miesto vart˜, esanãi˜ Lenkijos ‰iaurini˜ Ïemi˜ teritorijoje grupei. Vartai buvo pastatyti 1320-1330 metais, per ‰iuos gotikinius vartus galima i‰vaÏiuoti i‰ Malborko ∞ Sztum miestà. Vartai yra pietinòje gynybini˜ mr˜ pusòje. ·iuo metu ‰iame objekte yra baras – „Baszta u Króla” [liet. - Bok‰tas pas karali˜]. Malborko PuodÏiaus Vartai XIV a. pravaÏiavimo vartai, staãiakampio formos, su trimis smailiosiomis arkomis, penki˜ auk‰t˜, plytinò. Stogas – ketur‰laitis, dengtas ãerpòmis. Vir‰utinòs vart˜ dalys yra dekoruotos smailiosios arkos aklinais. ·ie vartai yra Senà Miestà supanãi˜ gynybini˜ mr˜ juostoje. Malborko Senamiesãio Rotu‰ò Turgaus rytinòje pusòje lokalizuota buvo viduramÏio miesto valdÏios bstinò. Tokia formà, kurià rotu‰ò turi dabar, ∞gavo XIV a. II pusòje, apie 1380 metais. Per ‰imtmeãius rotu‰òje ∞vykdavo municipaliniai ∞vykiai. Miesto taryba ir burmistras rezidavo ãia iki 1929 met˜, kuomet naudojimui buvo atiduota Naujoji Rotu‰ò (dabar Miesto savivaldybò). II pasaulinio karo metu Rotu‰ò buvo Lenk˜ – priverãiam˜j˜ darbinink˜, i‰veÏam˜ ∞ Malborko Îulavus - mirties vieta. Ant Rotu‰òs sienos kabo lenta, ∞amÏinanti 1941 – 1945 metais PowiÊle, Warmia ir Mazury teritorijose veikianãios „M∏ody Las” [liet. – Jaunasis mi‰kas] organizacijos Lenk˜ veiklà. Lentas finansavo „Ko∏o Malborskich Przewodników” [liet. – Malborko gid˜ draugija]. Tik ãia galime pamatyti Ïymias Malborko arkadas. ·iandien Rotu‰ò yra Jaunimo Kultros Nam˜ bstine. Malborko buvusi Jeruzalòs ligoninò I‰lik´s Jeruzalòs ligoninòs pastatas tai XVI a. statinys, staãiakampio formos, plytinis, i‰ dalies tinkuotas, dviej˜ auk‰t˜. Stogas dvi‰laitis, dengtas vienuolis – vienuolò ãerpòmis. Bok‰teliai su dvigubai lenktomis briaunomis, papuo‰ti tinkuotais frizais. Neseniai i‰remontuotas, ateityje ãia planuojama atidaryti Ligonini˜ muziej˜ bei Lenkijos – Vokietijos bendradarbiavimo centrà. Lotyni‰kos Mokyklos pastatas prie Nogat upòs Malborke Winrich von Kniprode didÏiojo magistro laikais XIV a. atsirad´s pastatas buvo sunaikintas liepos 26 dienà 1899 metais miesto gaisro metu. Atstatytas 1900 metais kaip tipi‰kas keturi˜ auk‰t˜ sandòlis, padengtas dvi‰laiãiu stogu. II pasaulinio karo metu buvo visi‰kai sunaikintas. Nuo XV a. iki 1864 met˜ pastate veikò mokykla, kurioje buvo mokoma lotyn˜ kalbos pradmen˜. GeleÏinkelio stoties pastatas Iki ‰iandien dien˜ egzistuojanti stotis buvo atiduota naudojimui 1890 metais. Stoties pastatas yra pastatytas neogotikiniame stiliuje, mrytas i‰ fasadini˜ plyt˜, staãiakampio formos. Stogas auk‰tas, skirting˜ konstrukcij˜ ir form˜, dengtas keramika, i‰ priekinòs pusòs (pietinòs) dengtas olandi‰komis ãerpòmis, o i‰ peron˜ pusòs - tradicinòmis ãerpòmis. Tai ∞domus XIX a. geleÏinkelio architektros pavyzdys. Jagielloƒska g. 105 esanti Malborko Baptist˜ krik‰ãioni˜ baÏnyãios koplyãia Malborke, Jagielloƒska g. 105 esanti Baptist˜ krik‰ãioni˜ baÏnyãios koplyãia buvo pastatyta 1910 metais vietinio val‰ãiaus poreikiams. Ji yra pastatyta „istoriniame“ stiliuje, pradedant nuo gotikini˜ form˜ ir baigiant modernizmo elementais. Koplyãia yra 11 staãiakampio formos su antstatu, dviej˜ auk‰t˜. Neogotikinòs architektros su modernizmo elementais pavyzdys iki ‰iandien dien˜ atlieka savo pirmin´ funkcijà. Poczty Gdaƒskiej ir 17 Marca gatvòse esantis Malborko pa‰to pastat˜ ansamblis Ansamblis pastatytas XIX amÏiaus paskutiniame de‰imtmetyje. I‰laikytas yra voki‰kas neogotikinis stilius. 1945 metais pagrindinis pastatas buvo visi‰kai sunaikintas, i‰liko tik apdegusios sienos. Atstaãius ir rekonstravus stogà, pastatas iki ‰iandien dien˜ atlieka funkcijas, kurioms ir buvo pastatytas. S∏owiaƒski pl. esantis Malborko Slògi˜ bok‰tas S∏owiaƒski pl. esantis Malborko Slògi˜ bok‰tas pastatytas 1905 metais, kai mieste buvo ∞rengiamas vandentiekio tinklas, yra neogotikinio stiliaus. Bok‰tas yra i‰mrytas i‰ plyt˜, ant auk‰to, a‰tuoni˜ briaun˜ akmeninio cokolio. Ant bok‰to yra laikrodis su nepaprastai ∞domiu mechanizmu. S∏owiaƒski pl. 15 esantis Malborko Slògi˜ bok‰tas tai nepaprastai ∞domios, neogotikinòs architektros pavyzdys, iki ‰iandien dien˜ tai funkcionuojantis technikos istorinis paminklas. 12 Imprezy èÓÒÚÓflÌÌ˚ ÏÂÓÔËflÚËfl Renginys kasmet P rzez ca∏y rok w Malborku rozrywek dostarcza mnóstwo atrakcyjnych wydarzeƒ. Aby byç na bie˝àco zajrzyjcie do kalendarza imprez kulturalnych i sportowych na www.malbork.pl, www.visitmalbork.pl. Od widowiska na wodzie do wielkiej bitwy w zamkowych murach. Masz pewnoÊç, ˝e niczego nie przegapisz. Oto kilka z cyklicznych imprez: Dni Malborka (czerwiec) – obchody dni miasta, impreza plenerowa z gwiazdami polskiej muzyki Mi´dzynarodowy Festiwal Kultury Dawnej (czerwiec) – Êredniowieczny festiwal taƒca i muzyki Obl´˝enie Malborka (lipiec) – najwi´ksza historyczna plenerowa impreza Malborka Malborskie Kulturalia (sierpieƒ) – weekend z operà, operetkà i teatrem w scenerii zamku malborskiego Otwarte Mistrzostwa Malborka w Szachach (wrzesieƒ) – mi´dzynarodowy turniej szachowy we wn´trzach zamkowych WyÊcigi Smoczych ¸odzi (sezon letni) – wyÊcigi dru˝yn smoczych ∏odzi na rzece Nogat Bo˝e Narodzenie w Sztuce (grudzieƒ – styczeƒ) – Koncerty muzyczne, prezentacje, galerie sztuki, wystawy – to wszystko i jeszcze wi´cej w Êwiàtecznej scenerii Bo˝ego Narodzenia. Ç Ú˜ÂÌË ‚ÒÂ„Ó „Ó‰‡ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ‰ÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‡Á‚ΘÂÌËfl ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ ۂÎÂ͇ÚÂθÌ˚ ÏÂÓÔËflÚËfl. óÚÓ·˚ ·˚Ú¸ ‚ ÍÛÒ ÒÓ·˚ÚËÈ, Á‡„ÎflÌËÚ ‚ ͇ÎẨ‡¸ ÍÛθÚÛÌ˚ı Ë ÒÔÓÚË‚Ì˚ı ÏÂÓÔËflÚËÈ Ì‡ Ò‡ÈÚ‡ı www.malbork.pl ËÎË www.visitmalbork.pl. éÚ ÁÂÎˢ ̇ ‚Ӊ ‰Ó ‚ÂÎËÍÓÈ ·ËÚ‚˚ ‚ ÒÚÂ̇ı Á‡Ï͇. ÅÛ‰¸Ú ۂÂÂÌ˚, ˜ÚÓ Ç˚ ÌË˜Â„Ó Ì ÔÓÔÛÒÚËÚÂ. ÇÓÚ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÏÂÓÔËflÚËÈ, ÔÓ‚Ó‰ËÏ˚ı „ÛÎflÌÓ: ÑÌË å‡Î¸·Ó͇ (Ë˛Ì¸) – Ô‡Á‰ÌÓ‚‡ÌËfl ‰ÌÂÈ „ÓÓ‰‡, ÏÂÓÔËflÚË ÔÓ‰ ÓÚÍ˚Ú˚Ï Ì·ÓÏ Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ Á‚ÂÁ‰ ÔÓθÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË. åÂʉÛ̇ӉÌ˚È ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‰Â‚ÌÂÈ ÍÛθÚÛ˚ (Ë˛Ì¸) – ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ҉̂ÂÍÓ‚Ó„Ó Ú‡Ìˆ‡ Ë ÏÛÁ˚ÍË éÒ‡‰‡ å‡Î¸·Ó͇ (˲θ) – ÍÛÔÌÂȯËÈ ËÒÚÓ˘ÂÒÍËÈ Ô‡Á‰ÌËÍ ÔÓ‰ ÓÚÍ˚Ú˚Ï Ì·ÓÏ ‚ å‡Î¸·ÓÍ å‡Î¸·ÓÍÒÍË ‰ÌË ÍÛθÚÛ˚ (‡‚„ÛÒÚ) – ÛËÍ-˝Ì‰ Ò ÓÔÂÓÈ, ÓÔÂÂÚÚÓÈ Ë Ú‡ÚÓÏ Ì‡ ÙÓÌ å‡Î¸·ÓÍÒÍÓ„Ó Á‡Ï͇ éÚÍ˚Ú˚È ˜ÂÏÔËÓÌ‡Ú å‡Î¸·Ó͇ ÔÓ ¯‡ıÏ‡Ú‡Ï (ÒÂÌÚfl·¸) – ÏÂʉÛ̇ӉÌ˚È ¯‡ıχÚÌ˚È ÚÛÌË ‚ ÒÚÂ̇ı Á‡Ï͇ ëӂ‚ÌÓ‚‡ÌËfl ÔÓ „·Î ̇ ÎӉ͇ı Í·ÒÒ‡ «Ñ‡ÍÓÌ» (ÎÂÚÌËÈ ÒÂÁÓÌ) – ÍÓχ̉Ì˚ ÒÓ‚ÌÓ‚‡ÌËfl ÔÓ „·Î ̇ ÎӉ͇ı Í·ÒÒ‡ «Ñ‡ÍÓÌ» ̇ ÂÍ çÓ„‡Ú êÓʉÂÒÚ‚Ó ïËÒÚÓ‚Ó ‚ ËÒÍÛÒÒÚ‚Â (‰Â͇·¸-flÌ‚‡¸) – ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ÍÓ̈ÂÚ˚, ÔÂÁÂÌÚ‡ˆËË, „‡ÎÂÂË ËÒÍÛÒÒÚ‚, ‚˚ÒÚ‡‚ÍË, - ‚Ò ˝ÚÓ Ë Â˘Â ·Óθ¯Â ̇ ÙÓÌ ÓʉÂÒÚ‚ÂÌÒÍÓ„Ó Ô‡Á‰ÌË͇. 13 P er visus metus Malborke vyksta daugybò ∞domi˜ ∞vyki˜ ir rengini˜. Norint suÏinoti apie ∞vykius, susipaÏinkite su internetiniame puslapyje www.malbork.pl arba www.visitmalbork.pl pateiktu kultros ir sporto ∞vyki˜ kalendoriumi. Tai labai ∞vairs renginiai - pradedant nuo pasirodym˜ ant vandens, baigiant didÏiuoju m‰iu tarp pilies sien˜. SusipaÏinus su informacijomis pateiktomis internetiniame puslapyje bsi tikras, kad nieko nepraleisi. ·tai keletas cikli‰kai vykstanãi˜ rengini˜: Malborko dienos (birÏelis) – miesto dien˜ ‰ventò. Renginys vyksta po atviru dangumi, jame dalyvauja lenki‰kos muzikos ÏvaigÏdòs. Tarptautinis Senosios Kultros Festivalis (birÏelis) – viduramÏio ‰oki˜ ir muzikos festivalis. Malborko apsupimas (liepa) – didÏiausias istorinis Malborko renginys, vyksta po atviru dangumi. Malborko kulturalijos (rugpjtis) – savaitgalis su opera, operete ir teatru Malborko pilyje. Malborko atvirasis ‰achmat˜ ãempionatas (rugsòjis) – tarptautinis ‰achmat˜ turnyras Malborko pilyje. Lenktynòs ant drakon˜ valãi˜ (vasaros sezonas) – Nogat upòje vykstanãios komand˜ lenktynòs ant drakon˜ valãi˜. ·v. Kalòdos su menu (gruodis - sausis) – Muzikiniai koncertai, pristatymai, meno galerijos, parodos – visa tai ir dar daugiau ·v. Kalòd˜ scenografijoje. 14 Obl´˝enie Malborka éÒ‡‰‡ å‡Î¸·Ó͇ N ajwi´ksza plenerowa impreza malborska nawiàzujàca do faktów historycznych. Zapraszamy turystów na pokazy rycerskie, turnieje bojowe, inscenizacj´ obl´˝enia, jarmark rzemios∏ Êredniowiecznych, koncerty muzyczne, zabawy plebejskie i dla dzieci. Zapraszamy na spotkanie, które przeniesie uczestników i widzów w czasy Êredniowiecza, na spotkanie z rycerzami, rzemieÊlnikami i kupcami. Uczestniczyç b´dziemy w próbie szturmu na Malborski Zamek. Zapoznamy si´ z uzbrojeniem i technikami walki XV-wiecznych rycerzy, podziwiaç b´dziemy pi´kne konie i umiej´tnoÊci dosiadajàcych je jeêdêców. Odwiedzimy Êredniowieczny jarmark, na którym spotkamy kupców i rzemieÊlników ró˝nych specjalnoÊci. G∏ód i pragnienie zaspokoimy w karczmach usytuowanych w ró˝nych cz´Êciach przedzamcza. Oglàdaç b´dziemy wyst´py w´drownych aktorów, s∏uchaç gry i Êpiewu kapel, które zjadà do Malborka. Kulminacyjnym punktem b´dzie wieczorna bitwa – spektakl plenerowy, którego scenariusz oparty jest na autentycznej Êredniowiecznej historii wydarzeniu, które mia∏o miejsce w 1410 roku, po s∏ynnej bitwie pod Grunwaldem. Przed pó∏nocà sztuczne ognie taƒczyç b´dà na tle malborskiej warowni. www.oblezenie.malbork.pl MALBORKO 15 Malborko Apsupimas ÚÓ ÍÛÔÌÂȯ χθ·ÓÍÒÍÓ ÏÂÓÔËflÚË ÔÓ‰ ÓÚÍ˚Ú˚Ï Ì·ÓÏ, Ò‚flÁ‡ÌÌÓÂ Ò ËÒÚÓ˘ÂÒÍËÏË Ù‡ÍÚ‡ÏË. è˄·¯‡ÂÏ ÚÛËÒÚÓ‚ ̇ ˚ˆ‡ÒÍË ÔÓ͇Á˚, ·Ó‚˚ ÚÛÌË˚, ËÌÒˆÂÌËÓ‚ÍÛ ÓÒ‡‰˚, flχÍÛ Ò‰Ì‚ÂÍÓ‚˚ı ÂÏÂÒÂÎ, ÏÛÁ˚͇θÌ˚ ÍÓ̈ÂÚ˚, ̇ӉÌ˚ „ÛÎflÌËfl Ë Á‡·‡‚˚ ‰Îfl ‰ÂÚÂÈ. è˄·¯‡ÂÏ Ì‡ ‚ÒÚ˜Û, ÍÓÚÓ‡fl ÔÂÂÌÂÒÂÚ Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ Ë ÁËÚÂÎÂÈ ‚Ó ‚ÂÏÂ̇ ҉̂ÂÍÓ‚¸fl, ̇ ‚ÒÚÂ˜Û Ò ˚ˆ‡flÏË, ÂÏÂÒÎÂÌÌË͇ÏË Ë ÍÛÔˆ‡ÏË. å˚ ·Û‰ÂÏ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ÔÓÔ˚ÚÍ ¯ÚÛχ å‡Î¸·ÓÍÒÍÓ„Ó Á‡Ï͇, ÔÓÁ̇ÍÓÏËÏÒfl Ò ‚ÓÓÛÊÂÌËÂÏ Ë ÚÂıÌËÍÓÈ ·Ófl ˚ˆ‡ÂÈ XV ‚Â͇, ·Û‰ÂÏ ËÁÛÏÎflÚ¸Òfl ͇ÒÓÚ ÍÓÌÂÈ Ë ÛÏÂÌ˲ ÛÔ‡‚Îfl˛˘Ëı ËÏË ‚Ò‡‰ÌËÍÓ‚. ù å˚ ÔÓÒÂÚËÏ Ò‰Ì‚ÂÍÓ‚Û˛ flχÍÛ, ̇ ÍÓÚÓÓÈ ‚ÒÚÂÚËÏ ÍÛÔˆÓ‚ Ë ÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ ‡ÁÌ˚ı ÒÔˆˇθÌÓÒÚÂÈ. ÉÓÎÓ‰ Ë Ê‡Ê‰Û ÛÚÓÎËÏ ‚ ÍӘχı, ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ı ‚ ‡ÁÌ˚ı ˜‡ÒÚflı Ô‰Á‡ÏÍÓ‚ÓÈ ÚÂËÚÓËË. å˚ ·Û‰ÂÏ ÒÏÓÚÂÚ¸ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËfl ·Ó‰fl˜Ëı ‡ÍÚÂÓ‚, ÒÎÛ¯‡Ú¸ ÏÛÁ˚ÍÛ Ë ÔÂÌË ͇ÔÂÎÎ, ÍÓÚÓ˚ Ò˙‰ÛÚÒfl ‚ å‡Î¸·ÓÍ. äÛθÏË̇ˆËÓÌÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ ÒÚ‡ÌÂÚ ‚˜ÂÌflfl ·ËÚ‚‡ – ÒÔÂÍÚ‡Íθ ÔÓ‰ ÓÚÍ˚Ú˚Ï Ì·ÓÏ, ÒˆÂ̇ËÈ ÍÓÚÓÓ„Ó ÓÒÌÓ‚‡Ì ̇ ÔÓ‰ÎËÌÌÓÏ Ù‡Íڠ҉̂ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓËË – ÒÓ·˚ÚËË, ÍÓÚÓÓ ËÏÂÎÓ ÏÂÒÚÓ ‚ 1410 „Ó‰Û ÔÓÒΠËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ ·ËÚ‚˚ ÔÓ‰ É˛Ì‚‡Î¸‰ÓÏ. è‰ ÔÓÎÛÌÓ˜¸˛ ̇‰ χθ·ÓÍÒÍÓÈ ÍÂÔÓÒÚ¸˛ Á‡ÍÛÊ‡Ú ÙÂÈ‚ÂÍË. www.oblezenie.malbork.pl T Aplankysime viduramÏi˜ mug´, kurioje sutiksime pirklius ir ∞vairi˜ specialybi˜ amatininkus. Alk∞ ir tro‰kul∞ galòsime numal‰inti ∞vairiose Prie‰pilyje esanãiose smuklòse. Îiròsime keliaujanãi˜ aktori˜ pasirodym˜, klausysimòs dain˜ ir muzikos atvykusi˜ ∞ Malborkà kapel˜. Kulminaciniu momentu bus vakarinis m‰is – spektaklis po atviru dangumi, kurio scenarijus remiasi viduramÏi˜ istoriniais faktais – 1410 met˜ ∞vykiais po Ïymaus Îalgirio m‰io. LaikrodÏiui i‰mu‰us vidurnakt∞, Malborko tvirtov´ ap‰vies fejerverkai. www.oblezenie.malbork.pl ai didÏiausias, istoriniais faktais besiremiantis Malborko renginys po atviru dangumi. Kvieãiame turistus pasiÏiròti riteri˜ kov˜, kautyni˜ turnyr˜, apsupimo inscenizacijos, viduramÏio amat˜ mugòs, pasiklausyti muzikini˜ koncert˜, paÏaisti plebòj˜ Ïaidimus, o taip pat vaikams skirtus Ïaidimus. Kvieãiame ∞ susitikimà, kuris perkels dalyvius ir Ïirovus ∞ viduramÏi˜ laikus, susitiksime su riteriais, amatininkais ir pirkliais. Taip pat dalyvausime bandyme apsupti Malborko pil∞. SusipaÏinsime su XV amÏiaus riteri˜ ginkluote ir kov˜ technikomis, taip pat Ïavòsimòs graÏiais arkliais ir jais jodinòjanãi˜ raiteli˜ sugebòjimais. APSUPIMAS 16 Festiwal Kultury Dawnej åÂʉÛ̇ӉÌ˚È ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‰Â‚ÌÂÈ ÍÛθÚÛ˚ Tarptautinis Senosios Kultros Festivalis 17 M alborskie Festiwale Kultury Dawnej tradycyjnie obfitujà w wiele wydarzeƒ kulturalnych i artystycznych, spektakli historycznych, itp. Z roku na rok wydarzenia te stojà na coraz wy˝szym poziomie dzi´ki udzia∏owi w festiwalu najlepszych grup muzycznych, teatralnych i historycznych z Polski, jak i z zagranicy. Szczególnymi punktami programu festiwalu sà: Korowód otwierajàcy imprez´, jarmark Êredniowieczny oraz Koncert Jubileuszowy. Program wzbogacany jest rokrocznie o wyst´py grup rycerskich, tworzàcych malowniczy obóz tu˝ pod murami zamku malborskiego, inscenizujàcych wydarzenia z lat 1458-1460. Sà to mi´dzy innymi sceny z walk pod Malborkiem pomi´dzy wojskami krzy˝ackimi i polskimi w ostatnich latach Wojny Trzynastoletniej. Niezapomnianà atrakcjà jest Koncert Fina∏owy, który corocznie odbywa si´ na zakoƒczenie festiwalu. Wierzymy, ˝e Festiwal Kultury Dawnej rozbudzi zami∏owanie do muzyki Êredniowiecza w wielu artystycznych duszach, co zaowocuje powstaniem nowych zespo∏ów wokalnych, instrumentalnych i tanecznych. å ‡Î¸·ÓÍÒÍË ÙÂÒÚË‚‡ÎË ‰Â‚ÌÂÈ ÍÛθÚÛ˚ Ú‡‰ËˆËÓÌÌÓ ËÁÓ·ËÎÛ˛Ú ÏÌÓÊÂÒÚ‚ÓÏ ÍÛθÚÛÌ˚ı, ı Û‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÒÓ·˚ÚËÈ, ËÒÚÓ˘ÂÒÍËı ÒÔÂÍÚ‡ÍÎÂÈ Ë Ú.Ô. ÉÓ‰ ÓÚ „Ó‰‡ ÏÂÓÔËflÚËfl ˝ÚË ÔÓ‚Ó‰flÚÒfl ̇ ‚Ò ·ÓΠ‚˚ÒÓÍÓÏ ÛÓ‚ÌÂ, ·Î‡„Ó‰‡fl Û˜‡ÒÚ˲ ‚ ÙÂÒÚË‚‡Îflı ÎÛ˜¯Ëı ÏÛÁ˚͇θÌ˚ı, Ú‡ڇθÌ˚ı Ë ËÒÚÓ˘ÂÒÍËı ÍÓÎÎÂÍÚË‚Ó‚, Í‡Í ÔÓθÒÍËı, Ú‡Í Ë Á‡Û·ÂÊÌ˚ı. éÒÓ·ÂÌÌ˚ÏË ÔÛÌÍÚ‡ÏË ÔÓ„‡ÏÏ˚ ÙÂÒÚË‚‡Îfl fl‚Îfl˛ÚÒfl: ¯ÂÒÚ‚ËÂ, ÓÚÍ˚‚‡˛˘Â ÙÂÒÚË‚‡Î¸, ҉̂ÂÍÓ‚‡fl flχ͇ Ë ˛·ËÎÂÈÌ˚È ÍÓ̈ÂÚ. èÓ„‡ÏÏÛ ÂÊ„ӉÌÓ ‰ÓÔÓÎÌfl˛Ú ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËfl ˚ˆ‡ÒÍËı „ÛÔÔ, ‡Á·Ë‚‡˛˘Ëı ͇ÒÓ˜Ì˚È Î‡„¸ ÚÛÚ ÊÂ, ÔÓ‰ ÒÚÂ̇ÏË å‡Î¸·ÓÍÒÍÓ„Ó Á‡Ï͇, ËÌÒˆÂÌËÛ˛˘Ëı ÒÓ·˚ÚËfl 1458-1460 „Ó‰Ó‚, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ÒˆÂÌ˚ ·ËÚ‚ ÔÓ‰ å‡Î¸·ÓÍÓÏ ÏÂÊ‰Û ÔÓθÒÍËÏ ‚ÓÈÒÍÓÏ Ë ÍÂÒÚÓÌÓÒˆ‡ÏË ‚ ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ íË̇‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌÂÈ ‚ÓÈÌ˚. çÂÁ‡·˚‚‡ÂÏ˚Ï ÒÓ·˚ÚËÂÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ÙË̇θÌ˚È ÍÓ̈ÂÚ, ÍÓÚÓ˚È ÂÊ„ӉÌÓ Á‡‚¯‡ÂÚ ÙÂÒÚË‚‡Î¸. å˚ ‚ÂËÏ, ˜ÚÓ îÂÒÚË‚‡Î¸ ‰Â‚ÌÂÈ ÍÛθÚÛ˚ ÔÓ·Û‰ËÚ Î˛·Ó‚¸ Í Ò‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ ÏÛÁ˚Í ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ‡ÚËÒÚ˘ÂÒÍËı ‰Û¯‡ı, ˜ÚÓ Ô˂‰ÂÚ Í ÒÓÁ‰‡Ì˲ ÌÓ‚˚ı ‚Ó͇θÌ˚ı, ËÌÒÚÛÏÂÌڇθÌ˚ı Ë Ú‡ÌˆÂ‚‡Î¸Ì˚ı ‡Ì҇ϷÎÂÈ. M alborko Senosios Kultros Festivalius tradici‰kai lydi daugybò kultros ir meno rengini˜, istorijos spektakli˜ ir t.t. Kiekvienais metais ‰ie renginiai tampa vis profesionalesni, nes juose dalyvauja geriausios muzikinòs, teatro ir istorijos grupòs i‰ Lenkijos ir i‰ uÏsienio ‰ali˜. Ypatingà festivalio programos dal∞ sudaro: rengin∞ atidaranãios Eitynòs, viduramÏi˜ mugò bei Jubiliejinis Koncertas. Kiekvienais metais programa yra praturtinama riteri˜ kov˜ pasirodymais, kurie primena spalvingà stovyklà ‰alia Malborko pilies mr˜. ·ie pasirodymai inscenizuoja 1458-1460 met˜ ∞vykius. PavyzdÏiui, kovos tarp kryÏiuoãi˜ ir Lenkijos kariuomeni˜ scenos, ∞vykusios paskutiniais Trylikameãio Karo metais prie Malborko. Nepamir‰tamà ∞spd∞ palieka Baigiamasis Koncertas, kuris kiekvienais metais uÏdaro festival∞. Tikime, kad Senosios Kultros Festivalis paÏadins meni‰k˜ siel˜ susidomòjimà viduramÏi˜ muzika ir galbt atsiras dar daugiau vokalini˜, instrumentini˜ ir ‰oki˜ kolektyv˜. 18 Malbork Welcome Center www.visitmalbork.pl Malbork Welcome Center – ˝ÚÓ ÒÓ‚ÂÏÂÌÌ˚È ñÂÌÚ ÚÛËÁχ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ. ñÂÌÚ ÓÒÌÓ‚‡Ì ‚ 2008 „Ó‰Û Ë ‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ÓÚÂÒÚ‡‚ËÓ‚‡ÌÌÓÏ Á‰‡ÌËË ‚ ˆÂÌÚ „ÓÓ‰‡ ̇ ÛÎˈ äÓÒÚ˛¯ÍÓ, 54. ñÂÌÚ ÓÒÌÓ‚‡Ì ̇ Ò‰ÒÚ‚‡ ÔÓÂÍÚ‡ «íÛËÒÚ˘ÂÒÍË ˆÂÌÚ˚ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ Ë åÓÒ‰ËÒ - ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌ̇fl ÔÓ‰‰ÂÊ͇ ‰Îfl ÔË„‡Ì˘ÌÓ„Ó ÚÛËÁχ». èÓÂÍÚ ÙË̇ÌÒËÓ‚‡Ì ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò Ö‚ÓÔÂÈÒÍËÏ ÙÓ̉ÓÏ Â„ËÓ̇θÌÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl ‚ ‡Ï͇ı èÓ„‡ÏÏ˚ ÒÓÒ‰ÒÚ‚‡ ãËÚ‚‡ – èÓθ¯‡ – ä‡ÎËÌËÌ„‡‰Ò͇fl ӷ·ÒÚ¸ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰‡ˆËË. ÑÂÈÒÚ‚Ëfl ‚ ‡Ï͇ı ÔÓÂÍÚ‡, ÔÂʉ ‚Ò„Ó, ÔÓÁ‚ÓÎËÎË ÛÒӂ¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒÎÛÊ·Û ÚÛËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ËÌÙÓχˆËË ‚ „ÓÓ‰Â Ë ÛÍÂÔËÚ¸ ‚Á‡ËÏÓÒÓÚÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ‚ ӷ·ÒÚË ÚÛËÁχ, ˜ÚÓ·˚ ÒÓÓ·˘‡ ÂÍ·ÏËÓ‚‡Ú¸ „ÓÓ‰ Ë Â„ËÓÌ. ñÂÌÚ ÚÛËÁχ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ‚˚ÔÓÎÌflÂÚ ÚË ÓÒÌÓ‚Ì˚ ÙÛÌ͈ËË: • ñÂÌÚ Ó·ÒÎÛÊË‚‡ÌËfl ÚÛËÒÚ‡ Ë ÒÓÚÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ӷ·ÒÚË ÚÛËÁχ • Å˛Ó ÔÓÔÛÎflËÁ‡ˆËË ÚÛËÁχ Ë ÍÛθÚÛ˚ „ÓÓ‰‡ å‡Î¸·ÓÍ • Å˛Ó ÒÓ·˚ÚËÈÌÓ„Ó Ï‡ÍÂÚËÌ„‡ Malbork Welcome Center – ñÂÌÚ ÚÛËÁχ ‚ å‡Î¸·ÓÍ ul. KoÊciuszki 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl Malbork Welcome Center to nowoczesne Centrum Turystyki w Malborku. Powsta∏o w 2008 roku i funkcjonuje w odrestaurowanym budynku w centrum miasta przy ul. Kosciuszki 54. Centrum powsta∏o dzi´ki Êrodkom z projektu: „OÊrodki Welcome Centre w Malborku i Mosédis – wsparcie inwestycyjne dla turystyki przygranicznej”. Projekt wspó∏finansowany by∏ ze Êrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sàsiedztwa Litwa - Polska - Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej. Dzia∏ania projektu pozwoli∏y przede wszystkim usprawniç Informacj´ Turystycznà w mieÊcie oraz wzmocniç wspó∏prac´ z bran˝à turystycznà, aby wspólnie promowaç mark´ miasta i regionu. Malbork Welcome Center pe∏ni trzy podstawowe funkcje: • Centrum Obs∏ugi Turysty i Wspó∏pracy z Bran˝à Turystycznà • Biuro Promocji Turystyki i Kultury Miasta Malborka • Biuro Marketingu Imprez Malbork Welcome Center – Centrum Turystyki w Malborku ul. KoÊciuszki 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl Malbork Welcome Center tai ‰iuolaiki‰kas Malborko turizmo centras. Buvo ∞steigtas 2008 metais, veikia miesto centre esanãiame restauruotame pastate, adresas: KoÊciuszki g. 54. ·is centras buvo ∞steigtas „Malborko ir MosòdÏio Welcome Centre – investicinò parama turizmui abipus sienos“ projekto lò‰omis. Projektà i‰ dalies finansavo Europos regioninòs plòtros fondas pagal kaimynystòs programà „Lietuva – Lenkija – Rusijos Federacijos Kaliningrado sritis“. Projekto dòka, mieste buvo pagerinta Turistinò Informacija bei sustiprintas bendradarbiavimas su turizmo sektoriumi, siekiant kartu remti miesto ir regiono mark´. Malbork Welcome Center atlieka tris pagrindines funkcijas: • Turist˜ aptarnavimo ir bendradarbiavimo su turizmo sektoriumi centras • Malbork miesto turizmo ir kultros promocijos biuras • Rengini˜ marketingo biuras Malbork Welcome Center – Malborko turizmo centras KoÊciuszki g. 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl 19 20 Szlak zamków gotyckich ç‡ Ï‡¯ÛÚ èÓθÒÍËı „ÓÚ˘ÂÒÍËı Á‡ÏÍÓ‚ www.zamkigotyckie.org.pl Lenkijos gotikini˜ pili˜ mar‰rutas M albork króluje na turystycznym szlaku Polskich Zamków Gotyckich. Poczynajàc od Bytowa poprzez Gniew, Kwidzyn, Sztum, Malbork, Dzierzgoƒ, Prabuty, Ostród´, Nidzic´, Olsztyn, Lidzbark Warmiƒski, Nowe, K´trzyn i Ryn warto zwiedziç najciekawsze architektonicznie obiekty Êredniowiecza. W ka˝dym z tych miast mo˝na odnaleêç fragment wspólnej historii, sp´dziç noc w surowych murach zamków, obejrzeç widowiska i pokazy walk rycerskich, wieczorem odkryç nie udost´pniane za dnia zakamarki budowli i biesiadowaƒ do rana przy staropolskiej kuchni, dêwi´kach dawnej muzyki i zapachu Êwiec... Aby stawiç czo∏a wszystkim zamkom na szlaku oraz prze˝yç przygod´ cofajàc si´ do czasów zmagaƒ na miecze, kusze i topory wystarczy kilka dni. Mo˝na tam trafiç pociàgiem, rowerem lub samochodem, a ka˝dy zamek przywita goÊcia niepowtarzalnym urokiem Êredniowiecza. Informacje o szlaku i zamkowych atrakcjach: www.zamkigotyckie.org.pl å ‡Î¸·ÓÍ ‚˚‰ÂÎflÂÚÒfl ̇ ÚÛËÒÚ˘ÂÒÍÓÏ Ï‡¯ÛÚ èÓθÒÍËı „ÓÚ˘ÂÒÍËı Á‡ÏÍÓ‚.燘Ë̇fl ÓÚ Å˚ÚÓ‚‡ ˜ÂÂÁ ÉÌ‚, ä‚ˉÁ˚Ì, òÚÛÏ, å‡Î¸·ÓÍ, ÑÁÂÊ„Ó̸, 臷ÛÚ˚, éÒÚÛ‰Û, çˉÁˈÛ, éθ¯Ú˚Ì, ãˉÁ·‡Í LJÏË̸ÒÍËÈ, çÓ‚Â, äÂÌÚ¯ËÌ Ë ê˚Ì, ÒÚÓËÚ ÓÒÏÓÚÂÚ¸ Ò‡Ï˚ ËÌÚÂÂÒÌ˚ ‡ıËÚÂÍÚÛÌ˚ ӷ˙ÂÍÚ˚ ҉̂ÂÍÓ‚¸fl. Ç Í‡Ê‰ÓÏ ËÁ ˝ÚËı ÏÂÒÚ ÏÓÊÌÓ Ì‡ÈÚË Ù‡„ÏÂÌÚ˚ Ó·˘ÂÈ ËÒÚÓËË, ÔÓ‚ÂÒÚË ÌÓ˜¸ ‚ Ò˚˚ı ÒÚÂ̇ı Á‡ÏÍÓ‚, ۂˉÂÚ¸ ÁÂÎˢ‡ Ë ÔÓ͇Á˚ ˚ˆ‡ÒÍËı ·ËÚ‚, ‚˜ÂÓÏ ÓÚÍ˚Ú¸ ‰Îfl Ò·fl ̉ÓÒÚÛÔÌ˚ ‰ÌÂÏ Á‡ÍÓÛÎÍË ÔÓÒÚÓÂÍ Ë ÔËÓ‚‡Ú¸ ‰Ó ÛÚ‡ Á‡ ÒÚÓÎÓÏ ÒÓ ÒÚ‡ÓÔÓθÒÍÓÈ ÍÛıÌÂÈ, ÔË Á‚Û͇ı ÒÚ‡ËÌÌÓÈ ÏÛÁ˚ÍË Ë Á‡Ô‡ı ҂˜ÂÈ… óÚÓ·˚ Ó‰ÓÎÂÚ¸ ‚Ò Á‡ÏÍË Ì‡ χ¯ÛÚÂ Ë ÔÂÂÊËÚ¸ ÔËÍβ˜ÂÌËfl, ‚ÂÌÛ‚¯ËÒ¸ ‚Ó ‚ÂÏÂ̇ ÒÓÒÚflÁ‡ÌËÈ Ì‡ Ϙ‡ı, ‡·‡ÎÂÚ‡ı Ë ÚÓÔÓ‡ı, ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÌÂÒÍÓθÍËı ‰ÌÂÈ. íÛ‰‡ ÏÓÊÌÓ ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ̇ ÔÓÂÁ‰Â, ̇ ‚ÂÎÓÒËÔ‰ ËÎË Ì‡ ‡‚ÚÓÏÓ·ËÎÂ, ‡ ͇ʉ˚È Á‡ÏÓÍ ‚ÒÚÂÚËÚ „ÓÒÚfl ÌÂÔÓ‚ÚÓËÏ˚Ï Ó˜‡Ó‚‡ÌËÂÏ Ò‰Ì‚ÂÍÓ‚¸fl. àÌÙÓχˆËfl Ó Ï‡¯ÛÚÂ Ë ‰ÓÒÚÓÔËϘ‡ÚÂθÌÓÒÚflı: www.zamkigotyckie.org.pl M alborkas karaliauja Lenkijos turistiniame gotikini˜ pili˜ mar‰rute. Pradedant nuo Bytowo, iki Gniew, Kwidzyn, Sztum, Malbork, Dzierzgoƒ, Prabuty, Ostróda, Nidzica, Olsztyn, Lidzbark Warmiƒski, Nowe, K´trzyn ir Ryn, verta aplankyti ∞domiausius architektoninius viduramÏio objektus. Kiekviename i‰ ‰i˜ miest˜ galima rasti bendros istorijos fragmentà, praleisti nakt∞ tarp rsãi˜ pili˜ sien˜, pasiÏiròti renginius ir riteri˜ kov˜ pasirodymus, vakare pajusti dienos metu nepastebimà pastat˜ uÏkampi˜ paslaptingumà ir iki ryto gòròtis senaisiais lenki‰kais patiekalais, senosios muzikos garsais ir Ïvaki˜ kvapu... Kad aplankyti visas mar‰ruto pilis bei patirti nuotykius, gr∞Ïti ∞ kov˜ laikus su kalavijais, kilpiniais ir kirviais uÏtenka keletà dien˜. Galima ten nuvaÏiuoti traukiniu, dviraãiu arba automobiliu, o kiekviena pilis sutiks sveãià nepakartojamu viduramÏio groÏiu. Informacijà apie mar‰rutà ir pilies renginius galima rasti: www.zamkigotyckie.org.pl 21 22 Gospodarka ùÍÓÌÓÏË͇ Ekonomika Bud˝et miasta ma tendencj´ rozwojowà. Rosnàce przychody ze sprzeda˝y mienia komunalnego oraz post´pujàca prywatyzacja podmiotów komunalnych zapewniajà realizacj´ wielu strategicznych zadaƒ inwestycyjnych. W bud˝ecie na 2009 rok zapisano na potrzeby inwestycyjne Êrednio czterokrotnie wi´cej od kwot przeznaczanych na ten cel w bud˝etach w ostatnim dziesi´cioleciu. Umo˝liwi to rozwój miasta poprzez zwi´kszenie wydatków inwestycyjnych na infrastruktur´ miejskà. Miasto jest w trakcie przygotowania lub realizacji kilku du˝ych projektów urbanistycznych. Absolutnym priorytetem jest zagospodarowanie centrum miasta z uwzgl´dnieniem deptaka w ciàgu ulicy KoÊciuszki oraz obszaru bezpoÊrednio przylegajàcego do malborskiego zamku, tzw. Forum Miejskiego. Dzia∏ania w∏adz zmierzajà do stworzenia ciekawego, atrakcyjnego dla turystów i mieszkaƒców centrum Malborka. Trwajà równie˝ intensywne prace zwiàzane z remontem dróg i ulepszeniem mo˝liwoÊci komunikacyjnych w granicach miasta. Å˛‰ÊÂÚ „ÓÓ‰‡ ËÏÂÂÚ ÚẨÂÌˆË˛ Í ÓÒÚÛ. ê‡ÒÚÛ˘Ë ‰ÓıÓ‰˚ ÓÚ ÔÓ‰‡ÊË ÍÓÏÏÛ̇θÌÓ„Ó ËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓÒΉӂ‡ÚÂθ̇fl ÔË‚‡ÚËÁ‡ˆËfl ÒÛ·˙ÂÍÚÓ‚ ÍÓÏÏÛ̇θÌÓ„Ó ıÓÁflÈÒÚ‚‡ Ó·ÂÒÔ˜˂‡˛Ú ‡ÎËÁ‡ˆË˛ ÏÌÓ„Ëı ÒÚ‡Ú„˘ÂÒÍËı ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚ı Á‡‰‡˜. Ç ·˛‰ÊÂÚ ̇ 2009 „Ó‰ Ò‰ÒÚ‚‡, Ô‰̇Á̇˜ÂÌÌ˚ ̇ ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚ ˆÂÎË, ‚ Ò‰ÌÂÏ ‚ ˜ÂÚ˚ ‡Á‡ Ô‚˚¯‡˛Ú ÒÛÏÏ˚, Ô‰̇Á̇˜ÂÌÌ˚ ‰Îfl ÚÓÈ Ê ˆÂÎË ‚ ·˛‰ÊÂÚ‡ı Á‡ ÔÓÒΉÌ ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÂ. ùÚÓ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ ‡Á‚ËÚË „ÓÓ‰‡ ÔÛÚÂÏ Û‚Â΢ÂÌËfl ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌ˚ı ‡ÒıÓ‰Ó‚ ̇ „ÓÓ‰ÒÍÛ˛ ËÌÙ‡ÒÚÛÍÚÛÛ. ÉÓÓ‰ „ÓÚÓ‚ËÚÒfl Í Â‡ÎËÁ‡ˆËË ËÎË ÛÊ ‡ÎËÁÛÂÚ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÍÛÔÌ˚ı „‡‰ÓÒÚÓËÚÂθÌ˚ı ÔÓÂÍÚÓ‚. Ä·ÒÓβÚÌ˚Ï ÔËÓËÚÂÚÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ·Î‡„ÓÛÒÚÓÈÒÚ‚Ó ˆÂÌÚ‡ „ÓÓ‰‡ Ò Û˜ÂÚÓÏ Ô¯ÂıÓ‰ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ÛÎˈ˚ äÓÒÚ˛¯ÍÓ, ‡ Ú‡ÍÊ ۘ‡ÒÚ͇, ÌÂÔÓÒ‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ ÔË΄‡˛˘Â„Ó Í å‡Î¸·ÓÍÒÍÓÏÛ Á‡ÏÍÛ, Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓÈ ÉÓÓ‰ÒÍÓÈ ÔÎÓ˘‡‰Ë. ÑÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ ‚·ÒÚÂÈ Ì‡Ô‡‚ÎÂ̇ ̇ ÒÓÁ‰‡ÌË ËÌÚÂÂÒÌÓ„Ó, ÔË‚ÎÂ͇ÚÂθÌÓ„Ó ‰Îfl ÚÛËÒÚÓ‚ Ë ÊËÚÂÎÂÈ ˆÂÌÚ‡ å‡Î¸·Ó͇. äÓÏ ÚÓ„Ó, ÔÓ‚Ó‰flÚÒfl ËÌÚÂÌÒË‚Ì˚ ‡·ÓÚ˚ ÔÓ ÂÏÓÌÚÛ ‰ÓÓ„ Ë ÛÎÛ˜¯ÂÌ˲ Ú‡ÌÒÔÓÚÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ‚ ԉ·ı „ÓÓ‰‡. Miesto biudÏetui yra bdingos vystymosi tendencijos. Auganãi˜ pajam˜ i‰ komunalinio turto pardavimo bei didòjanãio komunalini˜ subjekt˜ privatizavimo dòka, ∞gyvendinama yra daugybò strategini˜ investicini˜ uÏdavini˜. 2009 met˜ biudÏete investiciniams poreikiams buvo skirta vidutini‰kai keturis kartus didesnò suma negu ‰iam tikslui buvo skiriamos pastarojo de‰imtmeãio biudÏet˜ sumos. Taigi, galima bus vis daugiau investicij˜ skirti miesto infrastruktros vystymui. Miestas ruo‰iasi dalyvauti arba jau dalyvauja keliuose dideliuose urbanistiniuose projektuose. Pagrindinis prioritetas – miesto centro sutvarkymas su pòsãi˜j˜ takelio ∞rengimu KoÊciuszki gatvòje bei betarpi‰kai prie Malborko pilies esanãi˜ teritorij˜, vadinam˜ Miesto Forumu. ValdÏia stengiasi sukurti ∞dom˜ ir atrakcingà turistams ir gyventojams Malborko centrà. Taip pat intensyviai yra remontuojami keliai bei gerinamos komunikacinòs galimybòs miesto ribose. 23 24 Gospodarka ùÍÓÌÓÏË͇ Ekonomika Nordhorn Niemcy od 1995 r. Troki Litwa od 1997 r. Sölvesborg Szwecja od 1999 r. Margny les Compiegne Francja od 2004 r. Monheim am Rhein Niemcy od 2005 r. 25 W 1997 roku Malbork zosta∏ uznany przez Instytut Badaƒ nad gospodarkà rynkowà za jedno z dwunastu miast polskich Êredniej wielkoÊci najbardziej atrakcyjnych dla potencjalnych inwestorów. Miasto mo˝e równie˝ pochwaliç si´ szeregiem nagród przyznanych w dziedzinie promocji inwestycyjnej i turystycznej. Z kolei przyznawana przez burmistrza nagroda „Firma Roku” umo˝liwia prezentacj´ dorobku firm dzia∏ajàcych na rynku lokalnym. Sprzyja to promocji dobrych relacji gospodarczych oraz uhonorowaniu podmiotów dobrze zarzàdzanych, produkujàcych wysokiej jakoÊci wyroby i dbajàcych o zasoby ludzkie. Malbork posiada 5 miast partnerskich – dwa z Niemiec oraz po jednym w Szwecji, Francji i na Litwie. Prowadzone sà tak˝e wspólne dzia∏ania z miastami zaprzyjaênionymi w Norwegii, Niemczech i Szwecji. G∏ównym aspektem partnerskiej wspó∏pracy mieszkaƒców jest budowanie podstaw dla wzajemnego poznania i zrozumienia poprzez wspólne inicjatywy takie jak wymiany mieszkaƒców oraz przedsi´wzi´cia kulturalne, sportowe i gospodarcze. Ç 1997 „Ó‰Û å‡Î¸·ÓÍ ·˚Î ÔËÁÌ‡Ì àÌÒÚËÚÛÚÓÏ ˚ÌÓ˜ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË Ó‰ÌËÏ ËÁ ‰‚Â̇‰ˆ‡ÚË ÔÓθÒÍËı „ÓÓ‰Ó‚ Ò‰ÌÂÈ ‚Â΢ËÌ˚, ̇˷ÓΠÔË‚ÎÂ͇ÚÂθÌ˚ı ‰Îfl ÔÓÚÂ̈ˇθÌ˚ı ËÌ‚ÂÒÚÓÓ‚. ÉÓÓ‰ Û‰ÓÒÚÓÂÌ fl‰‡ ̇„‡‰ ‚ ӷ·ÒÚË ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌÌÓÈ Ë ÚÛËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ÔÓÔÛÎflËÁ‡ˆËË. Ç Ò‚Ó˛ Ә‰¸, ÔËÒÛʉ‡Âχfl Ï˝ÓÏ „ÓÓ‰‡ ̇„‡‰‡ «îËχ „Ó‰‡» ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ÔÓ͇Á‡Ú¸ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÙËÏ, ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ëı ̇ ÎÓ͇θÌÓÏ ˚ÌÍÂ. ùÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓÔÛÎflËÁ‡ˆËË ÔÓ˜Ì˚ı ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ë ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ÒÛ·˙ÂÍÚ˚, ıÓÓ¯Ó ÛÔ‡‚ÎflÂÏ˚Â, ‚˚ÔÛÒ͇˛˘Ë ÔÓ‰ÛÍˆË˛ ‚˚ÒÓÍÓ„Ó Í‡˜ÂÒÚ‚‡ Ë Á‡·ÓÚfl˘ËÂÒfl Ó ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ÂÒÛÒ‡ı. å‡Î¸·ÓÍ ËÏÂÂÚ 5 „ÓÓ‰Ó‚-ÔÓ·‡ÚËÏÓ‚ – ‰‚‡ ‚ ÉÂχÌËË Ë ÔÓ Ó‰ÌÓÏÛ ‚ ò‚ˆËË, î‡ÌˆËË Ë ãËÚ‚Â. äÓÏ ÚÓ„Ó, ÔÓ‚Ó‰ËÚÒfl ÒÓ‚ÏÂÒÚ̇fl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ Ò ‰ÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË „ÓÓ‰‡ÏË ËÁ çӂ„ËË, ÉÂχÌËË Ë ò‚ˆËË. É·‚Ì˚Ï ‡ÒÔÂÍÚÓÏ Ô‡ÚÌÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚÛ‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÊËÚÂÎÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÓÁ‰‡ÌË ÓÒÌÓ‚˚ ‰Îfl ‚Á‡ËÏÌÓ„Ó ÔÓÁ̇ÌËfl Ë ÔÓÌËχÌËfl, ·Î‡„Ó‰‡fl Ó·˘ËÏ ËÌˈˇÚË‚‡Ï, Ú‡ÍËÏ Í‡Í Ó·ÏÂÌ ÊËÚÂÎflÏË, ÍÛθÚÛÌ˚Â, ÒÔÓÚË‚Ì˚Â Ë ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ÏÂÓÔËflÚËfl. 1997 metais Rinkos ekonomikos tyrim˜ institutas [lenk. - Instytut Badaƒ nad gospodarkà rynkowà] pripaÏino Malborkà vienu i‰ dvylikos vidutinio dydÏio Lenkijos miest˜ labiausiai atrakcingu miestu potencialiems investuotojams. Taip pat miestas gali pasigirti daugybe apdovanojim˜, gaut˜ uÏ investicin∞ ir turizmo vystymàsi. Tuo tarpu burmistro pripaÏinamas apdovanojimas „Met˜ Ømonò” suteikia galimyb´ pristatyti vietinòje rinkoje veikianãi˜ ∞moni˜ pasiekimus. Tokiu bdu yra remiami geri ekonominiai santykiai bei pagerbiamos efektyviai veikianãios, auk‰tos kokybòs gaminius gaminanãios ir Ïmogi‰kaisiais i‰tekliais besirpinanãios ∞monòs. Malborkas palaiko partnerystòs ry‰ius su 5 miestais – dviem i‰ Vokietijos ir po vienà i‰ ·vedijos, Pranczijos ir Lietuvos. Taip pat yra bendradarbiaujama su keliais kitais miestais i‰ Norvegijos, Vokietijos ir ·vedijos. Svarbiausias gyventoj˜ partneri‰ko bendradarbiavimo aspektas – tarpusavio paÏinimo ir supratimo pagrind˜ krimas per bendr˜ iniciatyv˜, toki˜ kaip gyventoj˜ mainai bei kultros, sporto ir verslo renginiai realizavimà. 26 Malbork GDA¡SK Malbork le˝y na pó∏nocy Polski w województwie pomorskim. 50 min. od Trójmiasta (Gdaƒska, Gdyni i Sopotu) 3 godziny od Warszawy. BezpoÊrednie po∏àczenie kolejowe z Gdaƒskiem, Warszawà, Olsztynem, Krakowem. SZCZECIN POZNA¡ WARSZAWA LUBLIN WROC¸AW KRAKÓW Zdj´cia: www.michalpawlowicz.com Archiwum Urz´du Miasta Malborka, Malbork Welcome Center, Muzeum Zamkowe w Malborku. Opracowanie graficzne i druk: Agencja Reklamowo-Wydawnicza OMEGA. Urzàd Miasta Malborka, Plac S∏owiaƒski 5, 82-200 Malbork www.malbork.pl Malbork Welcome Center – Centrum Turystyki w Malborku, ul. KoÊciuszki 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl îÓÚÓ: www.michalpawlowicz.com ÄıË‚ ĉÏËÌËÒÚ‡ˆËË „ÓÓ‰‡ å‡Î¸·Ó͇, ñÂÌÚ ÚÛËÁχ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ, á‡ÏÍÓ‚˚È ÏÛÁÂÈ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ. ɇÙ˘ÂÒ͇fl Ó·‡·ÓÚ͇ Ë Ô˜‡Ú¸: ÂÍ·ÏÌÓ-ËÁ‰‡ÚÂθÒÍÓ ‡„ÂÌÚÒÚ‚Ó éåÖÉÄ. ĉÏËÌËÒÚ‡ˆËfl „ÓÓ‰‡ å‡Î¸·Ó͇, Plac Slowiaƒski 5 82-200 Malbork www.malbork.pl Malbork Welcome Center – ñÂÌÚ ÚÛËÁχ ‚ å‡Î¸·ÓÍÂ, ul. KoÊciuszki 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl Nuotraukos: www.michalpawlowicz.com Malborko miesto savivaldybòs archyvas, Malbork Welcome Center, Malborko pilies muziejus. Grafika ir spausdinimas: Agencja Reklamowo-Wydawnicza OMEGA. Malborko miesto ∞staiga. S∏owiaƒski 5 aik‰tò, 82-200 Malbork www.malbork.pl Malborko Welcome Center – turizmo centras Malborke, KoÊciuszki g. 54, 82-200 Malbork www.visitmalbork.pl å‡Î¸·ÓÍ ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌ Ì‡ ҂ èÓθ¯Ë ‚ èÓÏÓÒÍÓÏ ‚Ó‚ӉÒÚ‚Â. 50 ÏËÌ. ÂÁ‰˚ ÓÚ íÂı„‡‰¸fl ( ɉ‡Ì¸Ò͇, ɉ˚ÌË Ë ëÓÔÓÚ‡) 3 ˜‡Ò‡ ÓÚ Ç‡¯‡‚˚. èflÏÓ ÊÂÎÂÁÌÓ‰ÓÓÊÌÓ ÒÓÓ·˘ÂÌËÂ Ò É‰‡Ì¸ÒÍÓÏ, LJ¯‡‚ÓÈ, éθ¯Ú˚ÌÓÏ, ä‡ÍÓ‚ÓÏ. Malborkas yra Lenkijos ‰iauròje Pamario vaivadijoje. 50 min. nuo Trimiesãio ( Gdansko, Gdynòs ir Sopoto) 3 valandos nuo Var‰uvos Tiesioginis susisiekimas geleÏinkeliu su Gdansku, Var‰uva, Ol‰tinu, Krokuva.