Temat Rolnik zmienia środowisko Scenariusz dwóch lekcji

Temat
Rolnik zmienia środowisko
Scenariusz dwóch lekcji:
- pierwsza dotyczy wpływu rolnictwa na środowisko – Rolnik zmienia środowisko,
- druga – rolnictwa ekologicznego – Czy rolnictwo ekologiczne jest szansą dla
Polski?
Wstęp
Wciąż niewielka jest świadomość wpływu rolnictwa na środowisko. Rolnictwo od
początku swojej historii, a więc od 10-20 tysięcy lat, oddziałuje na środowisko,
a rewolucję neolityczną, która rozpoczęła ten typ gospodarki, uznaje się za
przełomową w zakresie relacji człowiek – przyroda. Niemniej najistotniejsze zmiany
w środowisku rolniczym nastąpiły w ciągu ostatniego stulecia i wiążą się przede
wszystkim z intensyfikacją rolnictwa.
Zakres tych zmian można ocenić na przykładzie liczby gatunków ptaków, których
populacja zmniejszyła się o 42% właśnie na skutek intensyfikacji rolnictwa. W kraju
takim jak Holandia, w którym przez lata dominowało intensywne rolnictwo, liczba
gniazd bocianich zmalała o 90%, dziś zostało tam tylko 5 gniazd tych ptaków.
Zmiany te związane były z wprowadzeniem dużych maszyn rolniczych, silną
chemizacją rolnictwa oraz zniszczeniem typowego krajobrazu rolniczego, który został
wyparty przez monotonne monokultury. Na liczbę bocianów wpływa także osuszanie
terenów podmokłych. Te przemiany w Europie są konsekwencją wprowadzonego na
początku lat 50. programu Wspólnej Polityki Rolnej, któremu przyświecały szlachetne
cele: zapewnienie godziwego życia rolnikom, a jednocześnie niskich cen
konsumentom.
W konsekwencji powstały dopłaty dla rolników, które nie tylko zabierają Unii
Europejskiej blisko połowę jej budżetu, ale jednocześnie, wspierając ciągły wzrost
produkcji rolniczej, doprowadziły nie tylko do nadprodukcji żywności, ale i do
negatywnych zmian krajobrazu i różnorodności biologicznej.
Obecnie organizacje ekologiczne dążą do zahamowania tego niekorzystnego
zjawiska. Od około dziesięciu lat obserwujemy rozkwit rolnictwa ekologicznego
w Unii Europejskiej. Liczba gospodarstw uprawianych bez chemii wzrasta
wykładniczo. W Polsce jesteśmy wciąż świadkami stagnacji w tej dziedzinie, choć –
jak to ocenia wielu ekspertów, zarówno krajowych jak i zagranicznych – mamy
świetne warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego.
Ważna jest świadomość, że współcześnie rolnictwo ekologiczne obwarowano
przepisami prawnymi, określającymi zasady produkcji. Są uznane organizacje
zajmujące się ustalaniem kryteriów, a następnie sprawdzaniem ich przestrzegania
w gospodarstwach. W Polsce takimi organizacjami są, np. EKOLAND,
Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi, AgroBioTest
Polskie Towarzystwo Rolnictwa Ekologicznego.
Pytania:
1. Czy chciałbyś zostać rolnikiem? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
2. Dlaczego powstanie rolnictwa – rewolucja neolityczna – bywa nazywana
największym przełomem w dziejach świata?
3. Dlaczego w Europie rolnictwo ekologiczne rozwija się dynamicznie,
a w Polsce nie?
4. Czy rolnictwo ekologiczne ma szansę na autentyczny rozkwit
w Polsce?
Cele
W wyniku zajęć uczeń:
1. potrafi wyjaśnić wpływ rolnictwa na środowisko,
2. charakteryzuje ogólną sytuację rolnictwa w Polsce i na świecie,
3. zna zasady rolnictwa ekologicznego,
4. zna podstawowe informacje na temat certyfikacji, oznakowania żywności
ekologicznej, umie odszukać logo organizacji atestującej na produkcie,
5. umie ocenić wartość polskiego krajobrazu rolniczego i różnorodności
biologicznej na polskiej wsi.
Materiały
•
•
•
•
•
•
•
•
zasady, kryteria rolnictwa ekologicznego – http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm,
wykresy pokazujące dynamicznego rozwój rolnictwa ekologicznego w Europie:
wzrost liczby gospodarstw, procentowy wzrost upraw itp. –
www.organic.aber.ac.uk, http://www.organic.aber.ac.uk/stats.shtml/ – strona
w języku angielskim,
logo organizacji atestujących żywność ekologiczną, np. EKOLAND, AgroBioTest
– http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm,
wykaz gospodarstw ekologicznych w Polsce –
http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm,
zdjęcia różnych krajobrazów rolniczych: intensywnych i ekstensywnych,
kilka atestowanych produktów spożywczych z prawidłowymi nalepkami
np. makaron, kasza, warzywa, ser, chleb,
taśma papierowa, mazaki,
strony internetowe:
- http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm,
- http://www.irs.aber.ac.uk/research/Organics/europe/ – rolnictwo ekologiczne
w Europie, strona w języku angielskim,
- http://server.eko.wroc.pl/~fk/porad/wies/tom3-7.htm/ – Zielona Brama.
- http://www.pios.gov.pl/raport/pol/– Raport o stanie środowiska w Polsce,
ścieżka dostępu: inne – gleba.
Przebieg lekcji
Lekcja pierwsza
Temat
Rolnik zmienia środowisko
1. Lekcję rozpoczynamy od rozmowy o historii rolnictwa: Kiedy człowiek został
rolnikiem i dlaczego? Jakie to miało konsekwencje dla historii świata?
2. Następnie próbujemy stworzyć zegar przemian: 10 tysięcy lat historii rolnictwa
jako 10 m taśmy papierowej rozpiętej na ścianach klasy. Najpierw robimy
burzę mózgów i wypisujemy na tablicy wszystkie ważne wynalazki i odkrycia,
które kojarzą nam się z rolnictwem. Następnie szukamy w słownikach
i encyklopediach informacji (praca z tekstem), na których podstawie
będziemy wiedzieć, gdzie na taśmie możemy zaznaczyć najistotniejsze
odkrycia i wynalazki w rolnictwie, np. pług, traktor, nawozy sztuczne,
płodozmian itp. Z naszej pracy powinno wyniknąć, że największe
zagęszczenie zmian następuje w okresie ostatniego stulecia.
3. Jakie konsekwencje mają te przemiany dla środowiska? W udzieleniu
odpowiedzi pomoże analiza zdjęć przedstawiających różne krajobrazy,
porównanie danych o liczbie gatunków ptaków w Holandii i Polsce. Krótkie
podsumowanie nt. Wspólnej Polityki Rolnej – praca domowa, szukanie
wycinków prasowych na temat rolnictwa.
Lekcja druga
Temat
Czy rolnictwo ekologiczne jest szansą dla Polski?
1. Prezentacja pracy domowej i dyskusja na temat znalezionych informacji
prasowych:
Jak jest sytuacja wsi polskiej i wsi europejskiej, jakie są ich perspektywy?
2. Unia Europejska i Wspólna Polityka Rolna – pogadanka z pokazem slajdów
lub
3. Analiza strony internetowej Stowarzyszenia EKOLAND – zasady rolnictwa
ekologicznego – próba sprecyzowania własnej definicji.
4. Analiza wykresów i danych statystycznych na temat rozwoju rolnictwa
ekologicznego w Polsce i w innych krajach.
5. Dyskusja na temat szans rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce, minianaliza SWOT – mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń.
Rozszerzenie I
Ważnym elementem przeprowadzenia takiego tematu byłaby wizyta
w gospodarstwie ekologicznym, pozwalająca uczniom na zetknięcie się
z rzeczywistością rolnictwa ekologicznego. Najlepiej przeprowadzić wstępne lekcje
na temat wpływu rolnictwa na środowisko według powyższego scenariusza, a później
zorganizować wycieczkę lub przynajmniej lekcję nr 3, a następnie dokonać
podsumowania. Jeżeli musimy się ograniczać czasowo, konieczne jest, aby nie
zapomnieć
o zapoznaniu uczniów z logo organizacji atestujących, np. EKOLAND, nauczyć ich
odróżniać produkty atestowane od pozostałych.
Rozszerzenie II
Odwiedzenie pobliskiego sklepu z żywnością uprawianą bez sztucznych nawozów
i poznanie zasad jej oznakowania.
Rozszerzenie III
Jeżeli nie uda się zorganizować wycieczki, proponujemy lekcję dodatkową Stół
ekologiczny.
1. Przygotowanie stołu ekologicznego – różne produkty atestowane, prawidłowo
oznaczone, zestawione z produktami nieprawidłowo opisanymi,
np. „ekologiczne – osobiście gwarantuję” itp.
2. Przygotowanie posiłku ekologicznego.
3. Degustacja.
4. Dyskusja: Co to znaczy danie ekologiczne? – czy to samo, co wegetariańskie?
Po co potrzebne są atesty, czy powodują one tylko powstawanie
niepotrzebnych kosztów?
Materiały
•
•
•
kryteria rolnictwa ekologicznego lub dostęp do:
http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm,
wykresy przedstawiające wykładniczy wzrost liczby gospodarstw:
http://www.organic.aber.ac.uk/stats.shtml/,
wykaz gospodarstw ekologicznych w Polsce (materiały EKOLANDu):
http://free.ngo.pl/ekoland/index.htm.
Ewa Smuk-Stratenwerth