Gospodarka ściekowa i zaopatrzenie w wodę (str.23-32)

3. GOSPODARKA ŚCIEKOWA
Zbigniew Podlaszewski
(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)
O jakości wód powierzchniowych przepływających
przez teren województwa decyduje głównie stan wyposażenia miast oraz ośrodków gminnych i wsi, a także zakładów przemysłowych w urządzenia ochrony
wód, a także uzyskiwany na eksploatowanych urządzeniach efekt redukcji zanieczyszczeń.
W województwie lubelskim istnieje około 400
punktowych źródeł zanieczyszczeń, z czego praktycznie nie występują obiekty odprowadzające ścieki „surowe” i nieoczyszczone. Większość oczyszczalni to
oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne, z efektem
oczyszczania powyżej 90%.
Łączne wielkości odprowadzanych ścieków z podziałem na gospodarkę komunalną i przemysł przedstawiono w tabelach 1–3.
Ścieki komunalne
Długość sieci kanalizacji sanitarnej w woj. lubelskim wynosiła łącznie około 2 300 km, co stanowi
około 16% długości eksploatowanych sieci wodociągowych.
Z powyższej wielkości łączna długość sieci w miastach wynosiła około 1500 km (około 75% długości
sieci wodociągowej), a na terenach wiejskich około 800
km (około 6% długości sieci wodociągowej na wsiach).
Tabela 1. Ilości ścieków odprowadzone do środowiska z terenu woj. lubelskiego
Tabela 2. Ilości ścieków odprowadzonych przez największe
grupy źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych, tj. zakłady przemysłowe i komunalne
Tabela 3. Ładunki odprowadzone w 2002 r. do wód powierzchniowych od w/w użytkowników wód
CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
Oczyszczalnia MPWiK Lublin, Hajdów
fot. Archiwum MPWiK
Wszystkie z 41 miast województwa posiadają
oczyszczalnie ścieków oraz w różnym stopniu rozbudowaną sieć kanalizacyjną. Najgorsza sytuacja jest
we Frampolu i Tyszowcach, gdzie długość sieci kanalizacyjnej nie przekracza 1,0 km.
Średni wskaźnik ludności aglomeracji miejskich
korzystających ze zbiorowego systemu odbioru ścieków wynosi – 61,5%, z tym że dla aglomeracji powyżej 10 000 RLM wzrasta on do 77,0%.
Ilości ścieków i ładunki odprowadzone z terenów
miast województwa zestawiono w tabeli 4.
Z kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich
korzystało ponad 14 500 gospodarstw, co w stosunku do ilości gospodarstw korzystających z sieci wodociągowej stanowi 7,1%.
Ze 193 gmin województwa, aż 53 gminy nie posiadają scentralizowanych systemów kanalizacji sanitarnej. Niektóre z nich korzystają z istniejących na
ich terenie lokalnych kanalizacji, odbierających ścieki z zakładowych bloków mieszkalnych, szkół lub zakładów przemysłowych.
Gminy zlokalizowane w sąsiedztwie miast korzystają niejednokrotnie z możliwości odprowadzenia
ścieków do miejskich układów kanalizacyjnych, np.:
Końskowola, Kraśnik, Puławy, Wólka Lubelska, itp.
Szacuje się, że około 50% gospodarstw wiejskich
odprowadza ścieki z budynków mieszkalnych do
zbiorników bezodpływowych, a około 40% gospodarstw nie posiada urządzeń kanalizacji sanitarnej
korzystając w dalszym ciągu z tzw. suchych ustępów.
Jednocześnie wzrost świadomości społeczności
wiejskiej spowodował, że przy małych perspektywach
na włączenie gospodarstw do zbiorczych systemów
kanalizacyjnych, rozpowszechnia się budowa indywidualnych oczyszczalni tzw. przydomowych.
Ocenia się, że na terenie województwa funkcjonuje około 2 700 szt. tego typu obiektów, o różnej
technologii oczyszczania, najczęściej z drenażem
rozsączającym jako elementem odprowadzania ścieków do gruntu.
Pomimo tak niekorzystnego wyposażenia miast
i wsi województwa w sieci kanalizacyjne ilość zebranych
23
Tabela 4. Zakłady gospodarki komunalnej odprowadzające największe ilości ścieków w 2002 r. wg danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego
!
!"
#&
' ()*
!"#!
$
%&
$
!
(
)
-.-!"/
$
1 !"%2-
+ -$/
-%-3
1 42-!"/
$+
-5"-
$%-
$
"
1 7!"/
+ -$+""#
$
-+)
"
"
"#
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
!"#
#$%$&
+,
'
%"
"
*!
0
%2-
,
5&-
#6
42-
#$%
siecią kanalizacyjną ścieków, stanowi w stosunku do
ogółu pobranej wody na terenach miast – 81,5%, zaś
w przypadku terenów wiejskich – 25%.
Ścieki komunalne na terenie województwa
oczyszcza 170 oczyszczalni ścieków, z czego 132
oczyszczalnie na terenach wiejskich. Łączna przepustowość oczyszczalni wynosi – 312 000 m3/dobę,
z czego na wsiach – 21 400 m3/dobę.
Oczyszczalnie te posiadają duże rezerwy przepustowości i tak np. przepustowość oczyszczalni komunalnych miejskich wykorzystywana była w 2002 r.,
licząc ogółem w około 55%.
pewniają dotrzymanie obowiązujących warunków odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych.
Uciążliwymi wśród zakładów przemysłowych, są
nieliczne zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego
i owocowo-warzywnego, które w okresach tzw. sezonu przetwórczego, z uwagi na przeciążenie eksploatowanych urządzeń ochrony wód powodują okresowe zanieczyszczenie odbiorników, szczególnie gdy są
nimi cieki o niewielkich przepływach. Wśród tych zakładów należy wymienić m.in. zakłady w Zagłobie,
które podjęły działania w kierunku podniesienia sprawności posiadanych urządzeń ochrony wód.
Zrzuty przemysłowe
Ścieki deszczowe
W województwie lubelskim występuje około 120
źródeł ścieków przemysłowych, z których podstawowe znaczenie ma około 40 zakładów, które odprowadziły ok. 65 mln m3/rok ścieków, co stanowi około 95%
ścieków odprowadzanych do wód przez przemysł.
Z tej grupy zakładów około 62,5 mln m3/rok odprowadziły Zakłady Azotowe „PUŁAWY” co oznacza, że
pozostałe około 120 zakładów odprowadziło ścieki
w wielkości 14% ogółu ścieków przemysłowych.
Spośród około 40 zakładów przemysłowych, odprowadzających około 95% ścieków przemysłowych
w województwie wszystkie posiadają urządzenia ochrony wód przed zanieczyszczeniem w postaci mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków, które za-
Poważnym źródłem zanieczyszczeń wnoszonych
do rzek są ścieki deszczowe odprowadzane z terenów miast i zakładów przemysłowych, szczególnie
z obszarów w dużym stopniu zurbanizowanych.
Lublin m.in. należy do tych miast, które mają
rozwiązany podstawowy problem odprowadzania
i oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych,
natomiast w dalszym ciągu problemem do rozwiązania pozostaje odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
deszczowych. Kanalizacja deszczowa, stanowiąca
majątek miasta, to około 410 km kanałów, odprowadzających ścieki burzowe do rzek za pośrednictwem
około 90 wylotów. Podobnie, lecz w nieco mniejszej
skali przedstawia się sytuacja w pozostałych miastach
24
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
Tabela 5. Zakłady przemysłowe woj. lubelskiego odprowadzające największe ilości ścieków w 2002 r. wg danych Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego
!
./&
0#+# "
*2)"#$#*$03
/
-$/
79- $%-
1'"456&,"
:-; $%-*
78
#/*2
<1'"$+9$&
=0)' 7)')0>!>?>-)-
;9>?(*9/(/$+""#
1'"8 "
"$#)
*2)"#$#$&
-+/-+)
:-; 2-*- -
;%8#/25&
:-;"-&*-"-&&,
%*5')/*5'
%5%&/%&
:%-;3-&*-3-&
@"$&$
"#
!"#
,11
$
'
:
,
5&-
22"$&
#&,%&
5&-
#6
+,
?,&
8
województwa. Eksploatowane kanały deszczowe nie
posiadają na swoich wylotach urządzeń podczyszczających. Odwadniają one ponad 80% powierzchni
miast, o różnej uciążliwości, jak i wielkości dostarczanego do odbiorników ładunku zanieczyszczeń.
Aktualnie jedynie w 5 miastach województwa, tj.
Lublinie, Puławach, Kraśniku, Łęcznej i Kocku istnieją zbiorniki retencyjno-podczyszczające usytuowane na kolektorach kanalizacji deszczowej, w tym
3 w Lublinie:
– zbiornik przy ul. Kąpielowej na kolektorze odprowadzającym ścieki z trasy N– S,
– zbiornik przy ul. Zawilcowej na kolektorze odprowadzającym ścieki z osiedla Kalinowszczyzna „F”,
– zbiornik dla osiedla „Łąkowa”,
oraz po 1 zbiorniku w pozostałych miastach.
Ponadto w ostatnich latach, na nowo realizowanych kolektorach deszczowych, w związku z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo wodne, wykonanych zostało kilka podczyszczalni ścieków w postaci
separatorów:
– firmy UNICON Beton,
– firmy NORDCAP PLASTIC,
– oraz firmy PURATOR.
W sumie jest to około 15 obiektów, które stanowią tzw. „kroplę w morzu potrzeb”.
CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
Podstawową formą oczyszczania ścieków deszczowych są aktualnie osadniki ulicznych wpustów
deszczowych. W związku z faktem, że ilość ww. obiektów stale rośnie oraz wzrasta ilość eksploatowanych
sieci i podczyszczalni, zachodzi konieczność rozpoczęcia prac projektowych i realizacji stacji oczyszczania i separacji piasku z czyszczenia kanalizacji
deszczowej. Zadaniem stacji byłoby oddzielenie z wytworzonego osadu części organicznych, ropopochodnych i skierowanie ich do układu oczyszczania
oczyszczalni komunalnej, natomiast wypłukane frakcje mineralne mogłyby być wywożone na wysypisko
opadów miejskich, jako materiał eksploatacyjny lub
wykorzystywane w inny sposób.
W obecnych uregulowaniach prawnych wody
opadowe z terenów zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych, składowych, baz
transportowych i dróg o dużym natężeniu ruchu uznaje się za ścieki. Odprowadzanie ścieków jest jedną
z form szczególnego korzystania z wód i wymaga pozwolenia wodnoprawnego. Warunki powyższe obowiązują właściciela wylotów kanalizacji deszczowej,
którym dla większości kanalizacji deszczowej są jednostki samorządowe. Konieczność uregulowań prawnych spowoduje pewne uporządkowanie przedmiotowego problemu i skali dokumentacyjnej, głównie
w temacie wielkości zrzutów i ładunków zanieczyszczeń
odprowadzanych z ww. systemów kanalizacyjnych.
25
WNIOSKI
1. Zadaniem nadrzędnym jest rozwój infrastruktury
gospodarki komunalnej i ochrony wód przed zanieczyszczeniem w ośrodkach osadniczych, dla
zapewnienia zrównoważonego ekologicznie rozwoju gospodarczego województwa lubelskiego.
2. Należy sukcesywnie realizować zadania inwestycyjne związane z budową i rozbudową systemów
kanalizacji sanitarnej w rejonach podmiejskich
oraz wsiach o zwartej zabudowie z możliwością
włączenia tych systemów do miejskich urządzeń
kanalizacyjnych. Na etapie opracowań planistycznych powinny być ustalane kierunki rozwiązań
w zakresie utylizacji ścieków z poszczególnych wsi,
tj. w oparciu o systemy zbiorcze lub lokalne, jak
też na bazie oczyszczalni przydomowych.
3. Tam gdzie jest to konieczne, należy realizować
modernizacje eksploatowanych oczyszczalni biologicznych, głównie w zakresie podniesienia ich
sprawności technologicznej, jak też technicznej
związanej m.in. z oszczędnościami energetycznymi, itp.
4. Należy preferować i wspomagać te samorządy
gminne, które równolegle z budową sieci wodociągowych realizują budowę kanalizacji sanitarnej.
Szczególnie wspierać należy działania tych samorządów, które realizują gospodarkę wodno-ściekową, w układzie zlewni rzek, ustalając wspólne
„Programy” rozwiązań w zakresie zaopatrzenia w
wodę, utylizacji ścieków, jak też budowy zbiorników małej retencji i innych obiektów ochrony środowiska w zlewni.
26
Jak już wspomniano wszystkie miasta województwa lubelskiego posiadają wysokosprawne mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków, z których
część posiada technologię biologicznego usuwania
związków azotu i fosforu (Zamość, Chełm, Biała Podlaska) oraz część jest w trakcie realizacji zadań inwestycyjnych zmierzających do modernizacji eksploatowanych obiektów pod kątem wprowadzania tych
technologii do procesu oczyszczania (m.in. Puławy,
Lublin, Dęblin, Radzyń Podlaski, Kraśnik, Włodawa).
Z oczyszczalni miejskich prawie 40% to oczyszczalnie, których technologia oczyszczania, wykorzystująca procesy biologicznego usuwania związków azotu
i fosforu, z ewentualnym chemicznym wspomaganiem
procesu, spełnia aktualnie obowiązujące przepisy
w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem.
Oczyszczalnie komunalne w obszarach wiejskich,
to w zdecydowanej większości obiekty wykonane
w ostatnim 10-leciu, w oparciu o nowoczesne technologie, które w zdecydowanej większości nie wymagają w najbliższej perspektywie (minimum 5–10 lat)
rozbudowy, ponieważ posiadają znaczne rezerwy
przepustowości – są obciążone w granicach 20–40%.
Wg przeprowadzonego szacunku, zrealizowanie
w terminie do końca 2015 r. zadań inwestycyjnych
w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków oraz budowy kanalizacji sanitarnej
w aglomeracjach województwa lubelskiego, wyszczególnionych w przedmiotowych tabelach będzie wymagało nakładów finansowych:
– dla wyposażenia aglomeracji w oczyszczalnie ścieków – ponad 760 mln PLN,
– dla wyposażenia aglomeracji w sieć kanalizacyjną – ponad 325 mln PLN.
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
Na terenie województwa lubelskiego wody podziemne związane są z trzema piętrami wodonośnymi:
– czwartorzędowymi,
– górnokredowymi,
– trzeciorzędowymi.
4. ZAOPATRZENIE W WODĘ
4.1. Wody podziemne
Zbigniew Podlaszewski, Ryszard Szydeł
(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)
Wody podziemne należą do zasobów odnawialnych. Są one podstawowym, a na większości obszaru województwa jedynym źródłem zaopatrzenia
w wodę do celów pitnych, gospodarczych i przemysłowych. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wód
podziemnych w 2002 r. wg stanu na dzień 01.01.2003 r.
zestawiono w tabeli 1.
Przyrost zasobów eksploatacyjnych dla poszczególnych pięter wodonośnych w 2002 r. w układzie
powiatowym przedstawiony został w tabeli 2.
W 2002 r. na terenie województwa zatwierdzono 92 projekty i dokumentacje hydrogeologiczne.
Sumaryczny metraż wierceń projektowanych w dziedzinie hydrogeologii wynosił 3 579,7 mb, a wykonano 1 730 mb wierceń hydrogeologicznych (licząc
także otwory wykonane na podstawie zatwierdzonych projektów w 2001 r.).
Podrzędnie ujmowane są wody dewońskie i jurajskie.
W skali województwa zdecydowanie dominują
wody piętra górnokredowego stanowiące 74% ogółu
zatwierdzonych zasobów, wody piętra czwartorzędowego stanowią 17% zasobów, a trzeciorzędowego
9%. Wody tego piętra charakteryzują się bardzo dobrą jakością i wysoką czystością.
W starostwach nie wyszczególnionych w tabeli 2
nie zanotowano w roku 2002 ruchu zasobów wód
podziemnych.
4.2. Zaopatrzenie w wodę
Zbigniew Podlaszewski, Ryszard Szydeł
(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)
Województwo lubelskie zaliczane jest do grupy zasobnych pod względem możliwości pokrycia
Tabela 1. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne wód podziemnych wg stanu na dzień 01.01.2003 r.
Tabela 2. Wykaz zatwierdzonych zasobów wód podziemnych na terenie woj. lubelskiego w 2002 r.
!
"
!"
#
$%"
&
$
$%"'("
$%"")"
!
*+
"#
,)
$%"
$
%
&
%
&
-.
($%"
"
#$%
&$
'%$()
„–” oznacza ubytek zasobów
CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
27
zapotrzebowania na wodę z pokładów wód podziemnych,
które stanowią jedyne źródło zaspokojenia potrzeb wodnych ludności oraz podstawowe źródło wody dla celów
przemysłowych dla zdecydowanej większości zakładów.
Wielkości wody podziemnej i powierzchniowej
pobranej przez użytkowników wód w woj. lubelskim
w latach 2001–2002 zestawiono w tabeli 3.
Miejscowości woj. lubelskiego zaopatrywane są
w wodę pobieraną przy pomocy ponad 560 ujęć komunalnych, z czego na terenach wiejskich funkcjonuje około 510 ujęć. W rejonach dużych miast sieć
miejskich wodociągów zaopatruje w wodę także ludność z przyległych wsi, w ramach rozbudowy sieci
wodociągowej miast lub też w związku z budową sieci wodociągowych w obszarach oddziaływania dużych
ujęć miejskich zlokalizowanych poza granicami administracyjnymi miast.
Długość sieci wodociągowej na terenie województwa, na koniec 2002 r. wynosiła około 15 tys. km (bez
przyłączy), z czego prawie 13,5 tys. km na terenach wiejskich. Wodociągi komunalne zaopatrywały
w wodę około 80% ludności zamieszkałej w graniTabela 3. Pobory wody na terenie województwa lubelskiego
*+
'
-((")
)/
N N +%+.%
$
$
!!
,
'&$& '&'$%
cach administracyjnych miast, z preferencją dla dużych aglomeracji miejskich, gdzie niejednokrotnie wartość ta przekracza lub jest bliska 90%.
Wielkości poboru wody przez największe zakłady gospodarki komunalnej zestawiono w tabeli 4.
Stopień zwodociągowania gospodarstw wiejskich
jest bardzo zróżnicowany, w zależności od gminy na
terenie której są zlokalizowane.
W około 90 gminach (40%) zwodociągowaniem
objętych jest powyżej 90% gospodarstw wiejskich.
Najgorsza sytuacja jest w gminach: Bełżec, Horodło,
Wojciechów, Miączyn – gdzie praktycznie nie występują wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Słabo zwodociągowane są gminy: Wilkołaz, Zakrzew,
Łabunie, Werbkowice, Łomazy i Jarczów.
Ogółem na terenach wiejskich ze zbiorowego
zaopatrzenia w wodę korzysta ponad 200 tys. gospodarstw. Łączna długość przyłączy wodociągowych na
koniec 2002 r. wynosiła ponad 7,5 tys. km. Eksploatowane ujęcia wiejskie posiadają znaczne rezerwy
w zakresie możliwości poboru wody, stąd działania
w kierunku zaopatrzenia w wodę koncentrują się aktualnie na rozbudowie sieci oraz modernizacji eksploatowanych stacji wodociągowych.
Źródłem zaopatrzenia w wodę przemysłu są zarówno wody podziemne, jak również powierzchniowe.
Największe ilości wody w woj. lubelskim pobierają Zakłady Azotowe „Puławy” S.A., które w 2002 r.
pobrały łącznie 80,86 mln m3/rok wody podziemnej i
powierzchniowej.
Kolejne miejsca zajmują Cementownie „CHEŁM”
i „REJOWIEC” oraz Lubelski Węgiel „BOGDANKA”.
Tabela 4. Woda podziemna pobierana przez największe zakłady gospodarki komunalnej w m3/rok
!
'()
$
*!+)
()
,-./'-01
()
.
%
'$,$
*0
$
*$
20
()
$
*!
()
3/4
()
.
'
5
+)2
%.
+)
()
.
'
()
.
(
'()
.
()
.
'"
.
!"
"
()
.
'
"
()
.
'()
.
$
(
"
()
3
"
()
.
()
%.
%.
1%$%")
()
3
'(
%.
6
+)
'
*+
28
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
Z pozostałych zakładów województwa jedynie
około 10 pobiera wodę w ilościach powyżej 300 tys.
m3/rok. Wśród tych zakładów, jedynie trzy pobierają
do celów technologicznych wody powierzchniowe:
Cukrownie „KRASNYSTAW” i „WERBKOWICE” oraz
„FRUCTO-MAJ” w Milejowie.
Zestawienie wielkości poboru wody przez główne
zakłady woj. lubelskiego zestawiono w tabelach 5 i 6.
4.3. Zaopatrzenie w wodę do spożycia
przez ludzi
Jolanta Dobrzańska
(Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lublinie)
Ludność województwa lubelskiego zaopatrywana jest w wodę pobieraną z ujęć głębinowych, głównie z utworów kredowych (w 74%). Pozostałe poziomy wodonośne to czwartorzęd i trzeciorzęd oraz lokalnie jura i trias. 84% ludności województwa zaopatrywana jest w wodę dostarczaną przez wodociągi.
Procentowy udział ludności zaopatrywanej w wodę
z wodociągów w powiatach:
1. Powiat biłgorajski
2. Powiat lubelski
3. Powiat lubartowski
4. Powiat puławski
5. Powiat rycki
6. Powiat świdnicki
7. Powiat opolski
8. Powiat parczewski
9. Powiat kraśnicki
10.Powiat łukowski
11. Powiat włodawski
12.Powiat łęczyński
13.Powiat krasnostawski
14.Powiat janowski
15.Powiat tomaszowski
16.Powiat radzyński
17.Powiat bialski
18.Powiat zamojski
19.Powiat chełmski
20.Powiat hrubieszowski
96,0%.
93,5%.
91,6%.
90,2%.
90,2%.
88,7%.
87,0%.
84,0%.
84,0%.
83,7%.
82,6%.
81,6%.
79,8%.
78,4%.
76,0%.
73,2%.
71,3%.
69,0%.
68,0%.
57,6%.
W 77 gminach województwa lubelskiego ponad
90% ludności posiada wodę z wodociągów, w 38
gminach ponad 80%. Najmniej osób zaopatrywanych
jest w wodę z wodociągów w gminach: Wilkołaz 7,4%;
Tabela 5. Woda podziemna pobierana przez największe zakłady woj. lubelskiego z własnych ujęć (w m3/rok)
!
(#-
2)
"34.
"+5
4.
+6+)
%7
,0
7*18$9&
4("
8 5
64:2,108;#
8"%.
"
<0'(, 0 !0
178
&)
"
!14,9=4"
<03"1
:>?0&1?0?>9$9@9-
?"%(
"
,9(
09(
,:
*0;2
2
2%0'('
2
"
-
"++A
2
"3&
5
7""+?(%.
<025
'
*+
Tabela 6. Woda powierzchniowa pobierana przez największe zakłady woj. lubelskiego z własnych ujęć (w m3/rok)
!
!"#$%#$&'&($)'*$+,
--%./01*2##$),$.$&
!"#$#")$)3
.4!5675,
41***18808*+
9 !"
'
*+
CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
29
Wojciechów 7,8%; Zakrzew 5,4%; Bełżec 3,8% ludności. W gminie Miączyn powiat Zamość nie ma wodociągu zaopatrującego ludność w wodę do spożycia.
Nadzór nad jakością wody do spożycia Inspekcja
Sanitarna sprawowała w 2002 r. w oparciu o Rozporządzenie MZ z dnia 4 września 2000 r. (Dz.U. Nr 82,
poz. 937). Od 20 grudnia 2002 r. obowiązuje nowe
Rozporządzenie MZ z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 203, poz. 1718).
Do poboru prób w ramach monitoringu jakości
wody wytypowanych było 2428 stałych punktów. Częstotliwość kontroli jakości wody oraz zakres badań
zależały od rodzaju, jakości i ilości produkowanej
wody w m3/dobę, występujących zanieczyszczeń w środowisku oraz od urządzeń do zaopatrzenia w wodę.
W wypadku, gdy badana woda nie spełniała norm,
właściciele urządzeń wodociągowych przedstawiali do
zaakceptowania przez Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych programy dostosowujące jakość wody do warunków określonych w Rozporządzeniu MZ. Organa Inspekcji Sanitarnej wydawały decyzje administracyjne na doprowadzenie jakości wody
do wymogów Rozporządzenia MZ z wcześniej uzgodnionymi z właścicielami wodociągów terminami wykonania zaleceń. W 2002 r. uzyskano poprawę jakości
wody dostarczanej przez 99 wodociągów w województwie. Właściciele wodociągów podejmowali prace remontowo-modernizacyjne w stacjach uzdatniania oraz
w zakresie poprawy stanu sieci wodociągowej.
Kryterium podziału wodociągów jest zgodne z Dyrektywą Unii Europejskiej:
– wodociągi o produkcji poniżej 10 m3/d,
– wodociągi o produkcji od 10–1000 m3/d,
– wodociągi o produkcji od 1000–10 000 m3/d,
– wodociągi o produkcji od 10 000–100 000 m3/d.
Miasta
Miasta województwa lubelskiego zaopatrywane
są w wodę przez 235 wodociągów. W stosunku do
roku 2001 liczba wodociągów w miastach zmalała
o 32. Wynika to z faktu podłączania obiektów korzystających z własnych ujęć wody do wodociągów będących własnością przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych oraz likwidacji firm. Obserwuje się spadek
produkcji wody przez wodociągi. Z wody dobrej jakości korzystało 94,7% ludności miast, z wody nie spełniającej wymagań 2,7%.
Miejskie wodociągi produkujące poniżej 10 m3/d
(93) utrzymywane są w dobrym stanie sanitarnotechnicznym.
Wodę nie odpowiadającą wymaganiom dostarcza 11 wodociągów:
1. Wodociąg oczyszczalni ścieków w Hrubieszowie.
2. Awaryjne ujęcie szpitala SP ZOZ w Krasnymstawie.
30
3. Wodociąg HSP Biłgoraj.
4. Wodociąg PKP ul. Młyńska Biała Podlaska.
5. Wodociąg Zremb ul. Kościuszki 103 Międzyrzec
Podlaski.
6. Wodociąg Żelbet ul. Adamki 4 Międzyrzec Podlaski.
7. Wodociąg Szpital Międzyrzec Podlaski.
8. Wodociąg Zakład Prod. „Spomlek” Włodawa.
9. Wodociąg GFN PZZ Sp. z o.o. Radzyń Podlaski.
10.Wodociąg Domy Drewniane „Bartek” Radzyń Podlaski.
11. Wodociąg „Elephantus” Radzyń Podlaski.
Woda z w/w wodociągów nie spełnia norm dotyczących zawartości żelaza, manganu, amoniaku oraz
przekroczone są wskaźniki organoleptyczne – barwa, mętność.
W 2002 r. uzyskano poprawę jakości wody z wodociągu piekarni w Rykach ul. Królewska oraz wodociągu Liceum Ekonomicznego w Hrubieszowie.
Wodociągi, których dobowa produkcja mieści się
w przedziale od 10 do 1000 m3/d (115) poza dwoma
ujęciami zakładowymi PKP w Rejowcu Fabrycznym
i OSM w Piaskach oceniono jako dobre pod względem stanu sanitarno-technicznego. Na wymienionych
wodociągach stwierdzono zniszczone powierzchnie
ścian i sufitów w pomieszczeniach pompowni oraz
skorodowane włazy do studni. Wodociągi w Rykach i
Terespolu były rozbudowywane, podłączono nowe
osiedla.
Prace modernizacyjne polegające na wymianie
złóż prowadzono w wodociągach w Rykach, wodociągu Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach i wodociągu
Zajazdu „U Radziwiłła” w Białej Podlaskiej.
Nastąpiła poprawa jakości wody produkowanej
przez 4 wodociągi:
1. Wodociąg Szpitala SP ZOZ w Łukowie.
2. Wodociąg w Białej Podlaskiej.
3. Wodociąg w Ostrowie Lubelskim.
4. Wodociąg Agram Chłodnia Lublin.
Stałe chlorowanie wody prowadzone jest na wodociągach:
1. Spółdzielni Pszczelarskiej Apis Lublin ul. Diamentowa 23.
2. Akademii Rolniczej Felin Lublin ul. Doświadczalna 50.
3. PKP Tatary Lublin ul. Rataja 6.
Trzynaście wodociągów dostarczało wodę nie
odpowiadającą wymaganiom:
1. Wodociąg Hrubieszów Towarowy – kolej – w 2002 r.
uzyskano poprawę stanu sanitarno-technicznego.
2. Wodociąg OSM w Lubartowie.
3. Wodociąg Odczynniki Chemiczne Lublin ul. Metalurgiczna.
4. Wodociąg SPSK-4 Lublin ul. Jaczewskiego 8.
5. Wodociąg Szpital Wojewódzki Al. Kraśnicka 100
Lublin.
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
6. Wodociąg Zakłady Tytoniowe ul. Wrotkowska 8
Lublin.
7. Wodociąg PKP Lublin ul. Gorzowa 4.
8. Wodociąg Bełżyce.
9. Wodociąg Bychawa.
10.Wodociąg Polmozbyt D. M. Majdanka 74 Lublin.
11. Wodociąg OSM Piaski.
12.Wodociąg Tarnogród Przed. Płuskie.
13.Wodociąg Tarnogród Przed. Różanieckie.
Głównie nie spełnione są normy dotyczące zawartości żelaza, manganu i azotynów w wodzie. Woda
z wodociągu Przedsiębiorstwa Chemicznego „Odczynniki” Sp. z o.o. w Lublinie nie spełnia wymagań
bakteriologicznych.
Wodociągi o produkcji wody od 1000 do 10000
m3/d (26) oceniono dobrze pod względem stanu sanitarno-technicznego, 17 wodociągów zostało rozbudowanych. Podłączono nowe ulice, osiedla, pojedyncze budynki jak również wsie przyległe do miast.
Prowadzone prace modernizacyjne dotyczyły stacji uzdatniania wody w Hrubieszowie – usprawniono
proces odżelazienia wody, w stacji uzdatniania wodociągu Drożdżowni Lublin Sp. z o.o. ul. Kunickiego
28, zainstalowano odżelaziacze i nadal trwają prace
usprawniające uzdatnianie wody, zakończenie planowane jest na luty 2003 r. Dla wodociągu w Biłgoraju
opracowany został projekt techniczny na modernizację stacji uzdatniania. Na wodociągu w Białej Podlaskiej, Łęcznej i Kraśniku przeprowadzono wymianę
odcinków sieci azbestowo-cementowej na przewody
z PCV i polietylenowe.
Wodociąg w Parczewie włączył do eksploatacji
nową studnię głębinową. Woda z 24 wodociągów
odpowiada wymaganiom, jedynie woda z wodociągu Drożdżownia Lublin i wodociągu w Parczewie nie
spełnia norm dotyczących zawartości żelaza. Stałe
chlorowanie wody prowadzono na wodociągu Zakładów Mięsnych „Łmet–Łuków” w Łukowie, na wodociągu w Biłgoraju i Chełmie. Na wodociągu w Kraśniku za zgodą Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kraśniku w 2002 r. odstąpiono
od stałego chlorowania wody. Na pozostałych wodociągach prowadzone jest okresowe chlorowanie
wody po usunięciu awarii i przed oddaniem nowych
odcinków sieci do eksploatacji. Nie notowano deficytu wody.
W 2002 r. stacjom sanitarno-epidemiologicznym
zgłoszono 147 awarii na sieci wodociągowej (wodociągi Zamość i Chełm) i 4 awarie na ujęciach (wodociąg Chełm). W przypadku wystąpienia przerw w dostawie wody ludność zaopatrywana w wodę przez PU
i JK w Łukowie była informowana poprzez nagłośnienie z samochodu oraz informacje zamieszczane na
tablicach ogłoszeń. Wodociągi miejskie: Kraśnik,
Łęczna, Puławy, Janów Lubelski, Tomaszów Lubelski zaopatrują w wodę 14 224 osoby zamieszkujące
wsie przyległe do miast.
CZĘŚĆ I. DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA W ŚRODOWISKU
W województwie lubelskim wodociąg MPWiK
Lublin jest wodociągiem o najwyższej produkcji 61
tys. m3/d (10 000–100 000 m3/d). Wodociąg utrzymywany jest w dobrym stanie sanitarno-technicznym.
W 2002 r. przeprowadzono rozbudowę sieci:
– sieć uliczna 8,9 km,
– podłączenia wodociągowe 5,8 km,
– podłączenia mieszkalne 317 szt.
Prace remontowo-modernizacyjne podjęte na ujęciach wodociągu polegały na modernizacji chlorowni, wymianie urządzeń do dezynfekcji wody podchlorynem sodu, uszczelnianiu obudów studni, odnawianiu pomieszczeń socjalnych, hali pomp.
Woda dostarczana mieszkańcom jest stabilna
pod względem fizyko-chemicznym i bakteriologicznym, dezynfekowana (chlor gazowy, podchloryn sodu,
promienie UV). W miastach funkcjonują 23 studnie
publiczne, które w większości nie są eksploatowane
w sposób ciągły. Stanowią awaryjne źródło wody na
terenach, gdzie mieszkańcy korzystają z sieci wodociągów. Sprzyja to korozji urządzeń wodociągowych
oraz rzutuje na jakość wody. Część studni przeznaczona jest na cele ppoż. a z części woda wykorzystywana jest do celów porządkowych.
Wodę dobrej jakości dawało 8 studni (34%), 15
studni produkowało wodę nie spełniającą wymagań
Rozporządzenia MZ pod względem fizyko-chemicznym, w tym 4 – złą bakteriologicznie.
W stosunku do roku 2001 liczba studni zmalała
o 6 – wyłączono z eksploatacji 2 studnie w Terespolu
po rozbudowie sieci wodociągu w mieście, powstały
zdroje uliczne i 4 studnie w Tomaszowie Lubelskim.
W miastach funkcjonują też dwie studnie zakładowe.
Są to studnie awaryjne, zaopatrujące w wodę szpitale w Szczebrzeszynie i Zamościu (ul. Peowiaków).
Studnie utrzymywane są we właściwym stanie sanitarno-technicznym, dają wodę dobrej jakości.
Wieś
Wsie województwa lubelskiego zaopatrywane są
w wodę przez 1619 wodociągów.
Najliczniejszą grupę stanowią wodociągi o produkcji wody poniżej 10 m3/d – 942, wodociągów o produkcji dobowej od 10 do 1000 m3/d jest 677. W stosunku do roku 2001 liczba wodociągów zmalała o 125.
Główne przyczyny zmniejszania się liczby wodociągów to likwidacja drobnych zakładów i firm oraz podłączanie obiektów do rozbudowywanych wodociągów
i nowo powstających. 1,2% ludności wsi zaopatrywana jest w wodę dobrej jakości z wodociągów miejskich. 64% ludności korzysta z wody dobrej jakości,
z wody nie spełniającej norm korzysta 5,2% ludności
wsi lubelskich. Na terenach gdzie nie ma sieci wodociągowej ludność korzysta z własnych ujęć wody lub
studni przydomowych. Jest to ok. 324 tys. osób
(27,4% ludności wiejskiej).
31
Wiejskie wodociągi o produkcji poniżej 10 m3/d
w większości są w dobrym i dostatecznym stanie sanitarno-technicznym 5 wodociągów oceniono źle:
1. Wodociąg psm w Nowosiółkach.
2. Wodociąg Obleszcze.
3. Wodociąg PDS w Popkowicach.
4. Wodociąg WRS – Kolej w Gozdowie.
5. Wodociąg Ośrodka Szkolno-Wychowawczego
w Karczmiskach.
Stwierdzone usterki to zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń hydroforni, zniszczone zbiorniki i armatura oraz nieszczelne szachty studzienne.
17 wodociągów zmodernizowano. Prace dotyczyły
stacji uzdatniania wody oraz sieci wodociągów:
1. Wodociąg Baru GS w Woli Mysłowskiej.
2. Wodociąg psm w Wólce Tarnowskiej.
3. Wodociąg w Olchowcu.
4. Wodociąg w Bukowie Małej.
5. Wodociąg w Nieliszu.
6. Wodociąg Zakładu Rolnego w Małkowie.
7. Wodociąg Szkoły Podstawowej w Chyżowicach.
8. Wodociąg Szkoły Podstawowej w Jarosławcu.
9. Wodociąg gospodarstwa agroturystycznego p. Czyżewskiej w Wojciechowie.
10.Wodociąg Szkoły Podstawowej w Szczuczkach.
11. Wodociąg OZ w Szczuczkach.
12.Wodociąg Szkoły Podstawowej w Wojciechowie.
13.Wodociąg OZ w Wojciechowie.
14.Wodociąg Szkoły Podstawowej w Tarnoszynie.
15.Wodociąg psm w Szczepiatynie.
16.Wodociąg Szkoły Podstawowej Chodywańce.
17.Wodociąg Ośrodka Wypoczynkowego „RELAKS”
w Jedlance.
Prace polegały głównie na usprawnieniu procesu
uzdatniania wody przez zamontowanie odżelaziaczy,
wymianie złóż filtracyjnych. Wymieniane były hydrofory, czyszczono zbiorniki wyrównawcze, wymieniano zniszczone odcinki sieci wodociągowej, włączano
do eksploatacji nowe studnie głębinowe.
Z ogólnej liczby 942 wodociągów 195 dostarcza
wodę nie spełniającą norm, w tym 31 pod względem
bakteriologicznym. Przekroczenia dotyczyły głównie
żelaza, manganu i azotanów. W 2002 r. nastąpiła
poprawa jakości wody w 52 wodociągach produkujących poniżej 10 m3/d.
Wodociągi produkujące od 10 do 1000 m3/d wody
utrzymywane są we właściwym stanie sanitarno-technicznym. Usterki stwierdzono na 5 wodociągach
(0,7%):
1. Wodociąg Zakładu Rolnego w Kościarzynie.
2. Wodociąg Majdan Grabina.
3. Wodociąg Pułankowice.
4. Wodociąg Stacji Doświadczalnej AR Lublin w Bezku II.
5. Wodociąg Rybczewice.
32
W złym stanie sanitarno-technicznym są pomieszczenia hydroforni, urządzenia i armatura wodociągowa oraz szachty studzienne.
W 2002 r. rozbudowano 34 wodociągi, objęto
nadzorem 4 nowe:
1. Wodociąg w Roskoszy gm. Biała Podlaska.
2. Wodociąg Gruszka Duża gm. Nielisz.
3. Wodociąg w Goździe gm. Kłoczew (powstał na
bazie wodociągu Szkoły Podstawowej).
4. Wodociąg Mołodiatycze gm. Trzeszczany.
Trzydzieści pięć wodociągów zmodernizowano.
Instalowano odżelaziacze, montowano nowe agregaty
pompowe, wymieniano złoża w odżelaziaczach i odmanganiaczach.
W 2002 r. 41 wodociągów dostosowało jakość
wody do wymogów Rozporządzenia MZ. Z 677 wodociągów (10–1000 m3/d produkcja) 78 dostarcza
wodę nie spełniającą norm, w tym 19 pod względem
bakteriologicznym. Przekraczane parametry to:
- żelazo, mangan, amoniak,
- wskaźniki fizyczne: przewodność i twardość,
- organoleptyczne: barwa i mętność.
Stałe chlorowanie wody wprowadzono na wodociągach w Ułężu i Wytycznie.
Deficyt wody w okresie letnim występował na
wodociągu Białki gm. Ułęż. Przerwy w dostawie wody
wynosiły średnio 3 godziny w ciągu doby. Na wodociągu Zakładu Rolnego Różanka wystąpił deficyt wody
w wysokości 11,9 m3/d. W ciągu roku zgłoszono 51
awarii. Przerwy w dostawie wody trwały od 3 do 40
godzin. Nie zawsze jednak konserwatorzy lub właściciele wiejskich ujęć zgłaszają awarie sieci wodociągowych, co może być przyczyną nierozmyślnego
zanieczyszczenia wody.
Na terenach wiejskich funkcjonowały 4 studnie
publiczne. Skontrolowano stan sanitarno-techniczny
i jakość wody 3 studni. Utrzymywane są właściwie,
dwie z nich dostarczają wodę dobrej jakości. Studnia
w Mięćmierzu gm. Kazimierz Dolny podawała wodę
złą bakteriologicznie. Przy studni umieszczona została
tablica informująca o aktualnej jakości wody, natomiast Burmistrz Miasta Kazimierz Dolny został poinformowany o jakości wody pisemnie. Poza tym na
terenach wiejskich funkcjonowało 14 studni innych
niż publiczne, zaopatrujące w wodę szkoły, zakłady,
gospodarstwa agroturystyczne oraz funkcjonujące
sezonowo studnie na polach namiotowych i parkingach. Osiem studni daje wodę dobrej jakości, w 6
woda nie odpowiada normom, w tym 1 pod względem bakteriologicznym: studnia Szkoły Podstawowej
w Husynnem – obowiązuje zakaz korzystania z wody.
W stosunku do roku 2001 liczba studni zmalała o 3 –
studnie zlikwidowano w związku z podłączeniem
obiektów do wodociągów.
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU