Artykuł - Elsevier
Transkrypt
Artykuł - Elsevier
pediatria polska 87 (2012) 438–443 Dostępne online www.sciencedirect.com journal homepage: www.elsevier.com/locate/pepo Artykuł oryginalny/Original research article Inwazyjna choroba meningokokowa u chorych poniżej 20. roku życia w Polsce w latach 2009–2011 Invasive meningococcal disease in patients under 20 years of age in Poland 2009–2011 Anna Skoczyńska *, Alicja Kuch, Izabela Waśko, Agnieszka Gołębiewska, Patrycja Ronkiewicz, Marlena Markowska, Katarzyna Wasiak, Waleria Hryniewicz Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego, Zakład Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej, Narodowy Instytut Leków, Warszawa, Poland p.o. Kierownika Zakładu: dr hab. n. med. Anna Skoczyńska informacje o artykule abstract Historia artykułu: The aim of this study was to describe the characteristics of invasive meningococcal disease Otrzymano: 27.07.2012 (IMD) among patients under 20 years of age in Poland from 2009 to 2011, based on data Zaakceptowano: 02.08.2012 collected by the National Reference Centre for Bacterial Meningitis (NRCBM). Methods: The Dostępne online: 27.08.2012 study was performed on all invasive Neisseria meningitidis from patients under 20 years of age in Poland, collected between 2009 and 2011 in the NRCBM. The isolates were identified and Słowa kluczowe: Neisseria meningitidis serotyped. MICs were determined by the Etests or M.I.C.Evaluators. A PCR technique was zapalenie opon mózgowo- of a negative culture. Results: From 2009 to 2011 the NRCBM confirmed 806 cases of IMD, -rdzeniowych sepsa including 75.7% (n = 610) infections in patients under 20 years of age. High incidence of used for the identification of the etiological agent directly from clinical materials in the case IMD was notified in children under 5 (6.98/100,000) and the highest in children under one (13.99/100,000). The majority of cases were caused by meningococci of serogroup B (59.7%), Keywords: Neisseria meningitidis Meningitis Sepsis followed by serogroup C (37.8%), Y (1.6%) and W-135 (0.9%). The overall case fatality ratio was 13.3 and was the highest in children aged 24–35 months (20.9%). Decreased susceptibility to penicillin characterised 26.6% of isolates. All isolates were susceptible to cefotaxime/ ceftriaxone, chloramphenicol, rifampin and ciprofloxacin. Conclusions: Meningococci are still cause of infections associated to high case fatality ratio, especially in children under 5 years of age. © 2012 Polish Pediatric Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. * Adres do korespondencji: Narodowy Instytut Leków, ul. Chełmska 30/34, 00-725 Warszawa. Tel.: +22 841 12 33; fax: +22 841 29 49. Adres email: [email protected] (A. Skoczyńska). 0031-3939/$ – see front matter © 2012 Polish Pediatric Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2012.08.008 pediatria polska 87 (2012) 438–443 Wstęp Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, meningokok) należy do najczęstszych bakteryjnych czynników etiologicznych zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) i sepsy na świecie, obarczonych dużym ryzykiem powikłań i wysoką śmiertelnością. Przebieg zakażenia może być niezwykle dramatyczny i prowadzić w ciągu kilku godzin do zgonu chorego. Największe ryzyko zachorowań dotyczy małych dzieci, zwłaszcza poniżej pierwszego roku życia. Szczepy N. meningitidis można podzielić na podstawie właściwości antygenowych wielocukru otoczkowego na 12 grup serologicznych (serogroup), ale za ponad 95% zakażeń odpowiada 5 z nich, A, B, C i w mniejszym stopniu W-135 i Y. Podział na grupy serologiczne jest niezwykle istotny, ponieważ większość dostępnych szczepionek (monodwu lub tetrawalentnych) jest skuteczna tylko wobec określonych serogroup, A, C, W-135 i Y. W przeważającej liczbie przypadków meningokoki odpowiadają za zachorowania sporadyczne, ale drobnoustrój ten jest również zdolny do wywoływania ognisk epidemicznych i epidemii. Ten potencjalnie epidemiczny charakter zakażeń stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wraz z różnorodnością serologiczną szczepów, przy braku możliwości pełnej immunoprofilaktyki, wymaga ciągłego monitorowania tych zakażeń [1–4]. Celem pracy była charakterystyka inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM) w Polsce w latach 2009–2011, u chorych w wieku poniżej 20. r.ż., na podstawie danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN). Materiał i metody Badaniem objęto izolaty Neisseria meningitidis wyhodowane od chorych z klinicznie rozpoznanym zakażeniem inwazyjnym w wieku poniżej 20 lat w latach 2009–2011, przesłane do KOROUN. Jeśli od pacjenta wyhodowano kilka izolatów, z różnych materiałów, to do badań i analizy włączano tylko jeden z nich, biorąc pod uwagę w pierwszej kolejności izolat z płynu mózgowo-rdzeniowego, następnie krwi i z innych materiałów. Izolaty identyfikowano, obserwując morfologię kolonii na podłożu agarowym z krwią, morfologię komórek w preparacie mikroskopowym barwionym metodą Grama oraz określając cechy biochemiczne w teście API-NH (bioMerieux) lub Rapid NH System (Remel). Grupy serologiczne meningokoków określano za pomocą metody aglutynacji szkiełkowej z użyciem zestawu surowic specyficznych dla serogrupy A, B, C, W-135 oraz Y (Remel). Test wykonywano wg zaleceń producenta. Najmniejsze stężenia hamujące (minimal inhibitory concentrations; MIC) penicyliny, cefotaksymu/ceftriaksonu, rifampicyny, chloramfenikolu i ciprofloksacyny oznaczano przy użyciu Etestów (bioMerieux) lub M.I.C.Evaluators (Oxoid), zgodnie z instrukcjami producentów. Wyniki wrażliwości interpretowano zgodnie z bieżącymi kryteriami EUCAST [5]. We wszystkich analizach, poza wynikami lekowrażliwości, uwzględniano przypadki IChM wykryte metodą PCR z wykorzystaniem starterów wykrywających 439 geny ctrA i crgA, charakterystyczne dla N. meningitidis [6, 7]. W większości przypadków metoda PCR pozwoliła również na określenie tzw. genogrupy (tzn. serogrupy oznaczonej za pomocą PCR) z zastosowaniem specyficznych starterów [7]. W analizach uwzględniono dane dotyczące stanu ludności Polski opublikowane w Roczniku Demograficznym 2010 [8]. Wiek pacjentów podano w następujący sposób: przykładowo, wiek 0–11 miesięcy oznacza, że dziecko nie ukończyło 12. miesiąca życia; wiek 5–9 lat oznacza, że dzieci w tej grupie ukończyły 5. r.ż., ale nie ukończyły 10. r.ż. Wyniki W latach 2009–2011 KOROUN potwierdził laboratoryjnie 806 przypadków IChM w Polsce. Większość z nich (n = 565, 70,1%) potwierdzono hodowlą, a w 241 materiałach klinicznych (29,9%) wykryto meningokokowy DNA (PCR+). Wśród tych zakażeń 75,7% (n = 610) wystąpiło u chorych poniżej 20. r.ż. (421 izolatów, 189 materiałów PCR+), hospitalizowanych w szpitalach reprezentujących wszystkie polskie województwa. Dalsza, szczegółowa analiza dotyczy chorych poniżej 20. r.ż. Wśród analizowanych 610 zakażeń meningokokowych materiał do badań w 314 przypadkach (51,5%) stanowiła krew, w 282 (46,2%) płyn mózgowo-rdzeniowy, w 7 tkanki pobrane post mortem i w 7 wymazy z nosogardła lub gardła od pacjentów z objawami typowymi dla IChM. Pomimo że najwyższy odsetek izolatów wyhodowano z krwi, u największej liczby pacjentów rozpoznano ZOMR lub ZOMR z bakteriemią/posocznicą (w sumie 369 przypadków, 60,5%). Rozpoznanie posocznicy i bakteriemii, bez umiejscowienia zakażenia, stwierdzono odpowiednio u 203 (33,3%) i 19 (3,1%) pacjentów. W 19 (3,1%) przypadkach nie podano rozpoznania. Wśród pacjentów przeważała płeć męska (55,4%). Zapadalność na IChM w grupach wiekowych w analizowanych latach przedstawiono w tabeli I. Wysoką zapadalność odnotowano u dzieci poniżej 5. r.ż. (średnio dla trzech lat 6,98/100 000), w tym zwłaszcza u dzieci poniżej 1. r.ż. (13,99/100 000). Wyższą zapadalność niż średnia obserwowano również u osób w wieku 15–19 lat (1,34/100 000). Grupę serologiczną meningokoków odpowiedzialnych za zakażenia w badanym okresie ustalono w 553 przypadkach (90,7%). Większość zakażeń wywołały meningokoki należące do serogrupy B (MenB, n = 330; 59,7%), następnie serogrupy C (MenC, n = 209, 37,8%), Y (n = 9, 1,6%) i W-135 (n = 5, 0,9%). U dzieci poniżej 2. r.ż. 73,1%, a u dzieci poniżej 1. r.ż. 76,4% przypadków było wywołanych przez meningokoki serogrupy B, podczas gdy u dzieci powyżej 10. r.ż. nieznacznie częściej występowały zakażenia szczepami MenC (53,3%). Liczbę zakażeń i zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową wywołaną przez określone grupy serologiczne w grupach wiekowych w Polsce przedstawiono w tabeli II. W tabeli III umieszczono wartości współczynników zapadalności na IChM wraz z procentowym udziałem w zakażeniach grup serologicznych w poszczególnych województwach. Zaobserwowano znaczne różnice w wartościach współczynników zapadalności pomiędzy województwami. Ogólny współczynnik śmiertelności (case fatality ratio; CFR) wyniósł 13,3%, gdyż wśród 406 przypadków IChM, dla których 6,98 0,99 0,75 1,34 2,45 0,70 7,53 0,89 0,74 1,74 2,67 0,76 97 13 10 36 156 210 5,84 0,89 0,34 0,79 1,89 0,55 50 3 5 8 66 81 13,99 7,32 5,43 4,56 2,67 14,63 8,21 5,69 4,83 3,31 40 20 17 12 8 11,28 7,24 3,88 3,76 2,21 21 14 5 6 4 Zapadalność/ 100 000 PCR+ (n) Izolaty (n) Zapadalność/ 100 000 uzyskano informację na temat zejścia zakażenia, 54 zakończyły się zgonem pacjentów <20. r.ż. Najwyższy współczynnik CFR odnotowano u dzieci w wieku 24.–35. m.ż. (20,9%), a nieco niższy u niemowląt (16,7%) (Tab. IV Ryc. 1). Biorąc pod uwagę rozpoznanie, najwyższy CFR odnotowano u pacjentów z sepsą (23,3%) w porównaniu z pacjentami z ZOMR/sepsą (5,9%) i ZOMR (1,2%). Współczynniki śmiertelności dla zakażeń wywoływanych przez serogrupę B i C w badanej grupie wiekowej były podobne i wynosiły odpowiednio 15,2% i 12,9%. Nie stwierdzono zgonów z powodu zakażeń wywołanych przez meningokoki serogrupy W-135 lub Y, ale w 5 przypadkach brak było danych na temat zejścia zakażenia. Współczynniki śmiertelności w grupach wiekowych pacjentów w zależności od serogrupy szczepów N. meningitidis odpowiedzialnych za zakażenie przedstawiono w tabeli IV. Badanie wrażliwości na antybiotyki przeprowadzono dla 403 izolatów meningokokowych. Obniżoną wrażliwość na penicylinę z wartościami MIC penicyliny > 0,06 mg/L wykryto u 107 szczepów meningokoków (26,6%), w tym u 9 (2,2%; 7 serogrupy B i 2 serogrupy C) oporność na ten antybiotyk. Najwięcej szczepów o obniżonej wrażliwości na penicylinę należało do serogrupy B (72,9%) i C (24,3%). Ogólnie, obniżona wrażliwość na penicylinę częściej występowała wśród meningokoków serogrupy B (30,7%) niż C (16,5%). W badanej grupie wiekowej tylko dwa izolaty serogrupy W-135 odpowiadały za zakażenia i oba wykazywały obniżoną wrażliwość na penicylinę. Wszystkie badane meningokoki były wrażliwe na cefotaksym/ceftriakson, chloramfenikol, rifampicynę i ciprofloksacynę. 25 6 3 3 37 50 7,58 1,17 1,18 1,50 2,78 0,80 52 11 8 15 86 110 89 10 4 17 120 159 16,07 6,52 6,72 5,10 2,48 23 13 8 3 5 35 26 10 13 5 12 4 5 1 3 Omówienie w miesiącach/in months 0–11 44 12–23 14 24–35 18 36–47 16 48–59 4 w latach/in years 0–4 96 5–9 10 10–14 16 15–19 23 0–19 145 0–99 196 PCR+ (n) PCR+ (n) Izolaty (n) 2009 Zapadalność/ 100 000 Izolaty (n) 2010 2011 Zapadalność/ 100 000 2009–2011 pediatria polska 87 (2012) 438–443 Wiek Tabela I – Liczba przypadków i zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową w grupach wiekowych w Polsce w latach 2009–2011 na podstawie przypadków potwierdzonych laboratoryjnie hodowlą lub wykryciem DNA meningokokowego w materiale klinicznym (PCR+) Table I – Number of cases and incidence of invasive meningococcal disease in age groups in Poland based on laboratory confirmed cases by culture or detection of meningococcal DNA in clinical material (PCR+), 2009–2011 440 Epidemiologia zakażeń meningokokowych jest zmienna w czasie, zależy w znacznym stopniu od wieku chorego, ale także od regionu geograficznego, badanego okresu i polityki szczepień. Grupą najbardziej narażoną na te zakażenia są dzieci poniżej 5. r.ż., w tym zwłaszcza niemowlęta, oraz młodzież i młodzi dorośli. W Polsce w roku 2009 ogólna zapadalność w grupie wiekowej poniżej 5. r.ż. (7,58/100 000) była nieco wyższa od średniej zapadalności na IChM w Europie w roku 2009, która wyniosła 7,37 [9]. Z kolei średnia zapadalność u dzieci poniżej 1. r.ż. w Polsce w latach 2009–2011 (13,99/100 000) była znacznie niższa od zapadalności na IChM w roku 2006 w 27 krajach europejskich (około 20/100 000), na podstawie danych EU-IBIS [10]. Należy jednak zwrócić uwagę na znaczne rozpiętości w wartościach współczynników zapadalności pomiędzy polskimi województwami (2,57 w łódzkim i 32,36 w warmińsko-mazurskim na 100 tys.) (Tab. III), co może być wynikiem odmiennej sytuacji epidemiologicznej, ale najprawdopodobniej wynika z różnic w efektywności monitorowania IChM. W Polsce, podobnie jak i w wielu innych krajach europejskich, większość zachorowań wywołują meningokoki należące do grupy serologicznej B, ale częstość występowania różnych grup serologicznych jest odmienna w poszczególnych grupach wiekowych oraz krajach i ulega zmianom w czasie. W krajach, które wprowadziły masowe szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C, doszło do jej wyeliminowania 441 pediatria polska 87 (2012) 438–443 Tabela II – Liczba zakażeń i zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) wywołaną przez określone grupy serologiczne w grupach wiekowych w Polsce w latach 2009–2011 na podstawie przypadków potwierdzonych laboratoryjnie hodowlą lub wykryciem DNA meningokokowego w materiale klinicznym Table II – Number of cases and incidence of invasive meningococcal disease (IMD) caused by particular serogroups in age groups in Poland based on laboratory confirmed cases by culture or detection of meningococcal DNA in clinical material (PCR+), 2009–2011 Wiek 2009 B C W w miesiącach/in months 0–11 42 18 0 12–23 18 6 0 24–35 14 9 1 36–47 11 6 0 48–59 5 1 0 w latach/in years 0–4 90 38 1 5–9 6 9 0 10–14 9 12 0 15–19 12 17 0 0–19 117 78 2 0–99 156 104 3 2010 2011 Y NO B-Z C-Z B C W Y NO B-Z C-Z B C W Y NO B-Z C-Z 1 0 0 0 0 6 3 2 2 3 10,08 4,35 3,62 2,95 1,38 4,32 1,45 2,33 1,61 0,28 35 21 5 6 4 11 8 9 7 4 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 8,40 5,07 1,29 1,61 1,10 2,64 1,93 2,33 1,88 1,10 41 20 11 8 6 10 8 9 8 3 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 8 6 2 2 3 9,84 4,83 2,84 2,15 1,66 2,40 1,93 2,33 2,15 0,83 0 1 1 2 5 5 16 5 2 6 29 38 4,61 0,34 0,44 0,47 1,41 0,41 1,95 0,50 0,59 0,67 0,94 0,27 67 8 3 6 88 110 35 8 4 12 63 88 0 0 0 0 1 1 0 0 0 2 2 5 0 0 0 0 3 5 3,43 0,45 0,15 0,24 1,06 0,29 1,79 0,45 0,20 0,47 0,76 0,23 86 13 5 21 125 162 38 3 9 18 68 92 1 0 0 1 2 3 1 0 1 0 2 2 21 1 1 2 25 32 4,40 0,73 0,25 0,83 1,50 0,42 1,95 0,17 0,44 0,71 0,82 0,24 B – serogrupa B; C – serogrupa C; W – serogrupa W-135; Y – serogrupa Y; NO – serogrupa nieokreślona; B-Z – zapadalność na IChM wywołaną przez meningokoki serogrupy B; C-Z – zapadalność na IChM wywołaną przez meningokoki serogrupy C B – serogroup B; C – serogroup C; W – serogroup W-135; Y – serogroup Y; NO – unknown serogroup; B-Z – incidence of IMD caused serogroup B meningococci; C-Z – incidence of IMD caused serogroup C meningococci i ogółem zmniejszenia liczby zakażeń meningokokowych. W tej sytuacji zakażenia wywoływane przez szczepy serogrupy B przeważają w Europie, a średnie odsetki zakażeń wywoływanych przez serogrupę B i C wynoszą odpowiednio 77 i 16% [11]. Wyniki niniejszej pracy wskazują, że w Polsce w grupie wiekowej do 1. r.ż. ponad 70% zakażeń powodowanych jest przez meningokoki serogrupy B, wobec których nie ma jeszcze na rynku dostępnej szczepionki. Pomimo przewagi tych zakażeń, również zapadalność na IChM wywoływaną przez meningokoki serogrupy C jest najwyższa w tej grupie wiekowej (Tab. II), co przemawia za zasadnością szczepień przeciw meningokokom tej serogrupy niemowląt, celem ochrony indywidualnej w przypadku braku masowych szczepień. Obecnie w Polsce nie obserwuje się wzrostu liczby zakażeń meningokokami serogrupy Y. Jednak w niektórych krajach europejskich, zwłaszcza w Skandynawii, odnotowuje się znaczny wzrost odsetka zakażeń wywoływanych przez meningokoki tej grupy serologicznej. Dodatkowo zaobserwowano, że coraz więcej tych zachorowań występuje u osób młodych, w przeciwieństwie do lat wcześniejszych, kiedy to zakażenia te występowały głównie u osób starszych [12]. Tabela III – Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową (na 100 000) wraz z procentowym udziałem grup serologicznych w zakażeniach u pacjentów w poszczególnych województwach w latach 2009–2011 Table III – Incidence of invasive meningococcal disease (at 100,000) with distribution of serogroup B and C meningococci responsible for infections in Polish voivodeships, 2009–2011 Województwo dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodnio-pomorskie Polska Zapadalność < 1. r.ż. Zapadalność < 20. r.ż. % MenB % MenC 17,85 4,36 11,70 5,82 2,57 11,61 15,07 10,80 14,96 13,69 21,83 14,64 26,36 32,36 10,62 14,95 13,99 2,41 1,93 3,21 1,63 0,78 2,02 2,67 1,13 1,88 1,51 4,44 2,55 3,18 5,16 2,05 1,92 2,45 69,0 57,7 53,8 50,0 50,0 72,5 64,6 66,7 42,3 75,0 50,8 64,4 65,4 70,2 45,5 38,1 59,7 31,0 38,5 43,6 50,0 33,3 27,5 34,1 16,7 46,2 25,0 49,2 33,9 30,8 29,8 47,7 61,9 37,8 MenB – N. meningitidis serogrupy B; MenC – N. meningitidis serogrupy C MenB – N. meningitidis of serogroup B; MenC – N. meningitidis of serogroup C 442 pediatria polska 87 (2012) 438–443 Tabela IV – Współczynnik śmiertelności w grupach wiekowych pacjentów w zależności od serogrupy szczepów N. meningitidis odpowiedzialnych za zakażenia w latach 2009–2011 (w analizie uwzględniono przypadki potwierdzone hodowlą i PCR+, dla których znane było zejście zakażenia, n = 406) Table IV – Case fatality ratio (CFR) in age groups according to responsible serogroup of N. meningitidis, 2009–2011 (only cases confirmed by culture and PCR with known outcome were taken for CFR analysis, n = 406) Wiek CFR-MenB w miesiącach/in months 0–11 15,1 12–23 19,5 24–35 27,8 36–47 13,3 48–59 8,3 w latach/in years 5–9 18,2 10–14 11,1 15–19 3,7 0–19 15,2 CFR-MenC Ogólny CFR 25,9 5,9 18,2 6,7 0,0 16,7 14,1 20,9 9,1 4,5 10,0 8,3 10,0 12,9 14,7 9,1 6,5 13,3 Współczynniki śmiertelności związane z zakażeniami meningokokowymi różnią się między krajami i wynoszą około 6–8%. Zależą one od wieku chorych i wzrastają wraz z nim, pomimo jednoczesnego spadku zapadalności [10]. W niniejszym badaniu ogólny CFR wyniósł 13,3%, a u dzieci poniżej 1. r.ż. 16,7%, podczas gdy średni CFR dla tej ostatniej grupy wiekowej w 27 krajach europejskich wyniósł w roku 2006 około 7% [10]. Tak znaczna różnica wynika najprawdopodobniej z faktu, że jedynie dla 66,6% przypadków zakażeń, objętych niniejszym badaniem, znane było zejście zakażenia. Jest wielce prawdopodobne, że większość zakażeń, dla których Zapadalno /Incidence /100 000 16 14 Zapadalno /Incidence CFR 12 10 25 20 15 8 10 6 4 5 2 0 0 Wspó czynnik miertelno ci (CFR, %) [(Ryc._1)TD$FIG] nie uzyskano informacji na temat zejścia, zakończyło się wyleczeniem i rzeczywisty CFR w Polsce powinien być niższy. Nie można także pominąć faktu, że w Polsce dochodzi często do opóźnionego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, zwłaszcza podjęcia właściwego i natychmiastowego leczenia antybiotykami. Opracowane niedawno przez zespół polskich ekspertów zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w bakteryjnych zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego mogą znacząco poprawić zejście zakażeń meningokokowych [13]. W przeprowadzonym badaniu większość meningokoków była wrażliwa na penicylinę, która jest lekiem z wyboru w leczeniu zakażeń wywoływanych przez ten drobnoustrój. Obniżoną wrażliwość na ten antybiotyk wykazało 26,6% izolatów. Pomiędzy krajami istnieją znaczne różnice w odsetkach izolowanych szczepów o obniżonej wrażliwości na penicylinę, ale w wielu z nich obserwuje się wzrost liczby takich izolatów [14, 15]. Nadal nieustalona pozostaje kwestia jednoznacznego klinicznego podejścia do zakażeń wywoływanych przez meningokoki o obniżonej wrażliwości na penicylinę. Chociaż większość badaczy uważa, że zakażenia takie mogą być skutecznie leczone penicyliną w dużych dawkach, to donoszono również o niepowodzeniach terapeutycznych [16–18]. Szczepy meningokoków o obniżonej wrażliwości na penicylinę są dotychczas powszechnie wrażliwe na cefalosporyny III gen. (cefotaksym i ceftriakson). Podsumowanie Wyniki niniejszej pracy wskazują, że meningokoki są w Polsce przyczyną wielu zakażeń obarczonych wysokim wskaźnikiem śmiertelności, zwłaszcza u dzieci poniżej 5. r.ż. Sytuacja dotycząca zakażeń meningokokowych może zmieniać się bardzo dynamicznie. Dlatego konieczne jest ciągłe monitorowanie tych zakażeń, aby móc właściwie reagować na zachodzące zmiany i pojawiające się ogniska epidemiczne, tym bardziej że dostępne szczepionki są skuteczne w profilaktyce zakażeń konkretnymi grupami serologicznymi. Sukces wprowadzenia szczepionek koniugowanych przeciw meningokokom serogrupy C i czterowalentnych przeciw serogrupom A, C, W-135, Y pozwala mieć nadzieję, że wprowadzenie szczepionki białkowej, skutecznej również w stosunku do meningokoków serogrupy B, pozwoli znacznie ograniczyć liczbę zakażeń meningokokowych. Polskie doświadczenia w opanowaniu ognisk epidemicznych, które wystąpiły na terenie woj. opolskiego w roku 2007, wskazują na wysoką skuteczność szczepień interwencyjnych [19]. Wiek/Age (m-w miesi cach/in months; inny -w latach/in other case - in years) Wkład autorów/Authors' contributions Ryc. 1 – Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową i współczynnik śmiertelności u chorych poniżej 20. r.ż., 2009–2011 (przy obliczaniu współczynnika śmiertelności uwzględniono jedynie przypadki ze znanym zejściem zakażenia) Fig. 1 – Incidence of invasive meningococcal disease and case fatality ratio in patients under 20 years of age, 2009–2011 (only cases with known outcome were taken for CFR assessment) A. Skoczyńska – zasadniczy wkład w koncepcję i projekt pracy, zebranie, analiza i interpretacja danych, napisanie artykułu. A. Kuch – zasadniczy wkład w koncepcję i projekt pracy, zebranie i analiza danych. I. Waśko, A. Gołębiewska, P. Ronkiewicz, M. Markowska, K. Wasiak – zebranie i analiza danych, Waleria Hryniewicz – krytyczne zrecenzowanie artykułu pod kątem istotnej zawartości intelektualnej oraz akceptacja ostatecznej wersji do opublikowania. pediatria polska 87 (2012) 438–443 Finansowanie/Financial Support Badanie zostało częściowo sfinansowane przez Ministerstwo Zdrowia w ramach programu polityki zdrowotnej pn. ,,Monitorowanie zakażeń szpitalnych oraz inwazyjnych zakażeń bakteryjnych dla celów epidemiologicznych, terapeutycznych i profilaktycznych na lata 2009–2013’’ jako Modułu I programu pt. ,,Narodowy program ochrony antybiotyków w Polsce’’, przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach specjalnego urządzenia badawczego pn. Mikrobank 2 oraz w ramach grantu badawczego firmy GlaxoSmithKline. Konflikt interesu/Conflict of interest Pomoc umożliwiająca udział w spotkaniach naukowych oraz honoraria z tytułu wygłoszonych wykładów finansowane przez firmy Pfizer (AS, AK, WH), GlaxoSmithKline (AS, WH), Baxter i Novartis (AS). Pozostali autorzy: nie występuje. Podziękowania/Acknowledgments Autorzy dziękują wszystkim Uczestnikom programu BINet oraz wszystkim pozostałym lekarzom i mikrobiologom biorącym udział w monitorowaniu inwazyjnej choroby meningokokowej w Polsce poprzez przekazywanie izolatów wraz z danymi. p i s m i e n n i c t w o / r e f e r e n c e s [1] Harrison LH. Prospects for vaccine prevention of meningococcal infection. Clin Micobiol Rev 2006;19:142–164. [2] Rosenstein NE, Perkins BA, Stephens DS, Popovic T, Hughes JM. Meningococcal disease. N Engl J Med 2001;344: 1378–1388. [3] Van Deuren M, Brandtzaeg P, Van der Meer JW. Update on meningococcal disease with emphasis on pathogenesis and clinical management. Clin Microbiol Rev 2000;13:144–166. [4] Stephens DS, Greenwood B, Brandtzaeg P. Epidemic meningitis, meningococcaemia, and Neisseria meningitidis. Lancet 2007;369(9580):2196–2210. [5] The European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing – EUCAST. Breakpoint tables for interpretation of MICs and zone diameters.[http://www.eucast.org/]. 443 [6] Guiver M, Borrow R, Marsh J, Gray SJ, Kaczmarski EB, Howells D, et al. Evaluation of the Applied Biosystems automated Taqman polymerase chain reaction system for the detection of meningococcal DNA. FEMS Immunol Med Microbiol 2000;28:173–179. [7] Taha MK. Simultaneous approach for nonculture PCR-based identification and serogroup prediction of Neisseria meningitidis. J Clin Microbiol 2000;38:855–857. [8] Główny Urząd Statystyczny. Rocznik demograficzny 2010. [http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_rs_ rocznik_demograficzny_2010.pdf]. [9] European Centre for Disease Prevention and Control. Annual Epidemiological Report 2011. Reporting on 2009 surveillance data and 2010 epidemic intelligence data. Stockholm: ECDC; 2011. [10] Harrison LH, Trotter CL, Ramsay ME. Global epidemiology of meningococcal disease. Vaccine 2009;27(Suppl 2): B51–B63. [11] Kriz P, Wieffer H, Holl K, Rosenlund M, Budhia S, Vyse A. Changing epidemiology of meningococcal disease in Europe from the mid-20th to the early 21st Century. Expert Rev Vaccines 2011;10:1477–1486. [12] Bröker M, Jacobsson S, DeTora L, Pace D, Taha M-K. Increase of meningococcal serogroup Y in Europe. A reason for concern? Hum Vaccin Immunother 2012;8: 686–689. [13] Albrecht P, Hryniewicz W, Kuch A, Przyjałkowski W, Skoczyńska A, Szenborn L. Rekomendacje postępowania w zakażeniach bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczno -profilaktyczne. Warszawa: Narodowy Instytut Leków; 2011. [14] Oppenhaim BA. Antibiotic resistance in Neisseria meningitidis. Clin Infect Dis 1997;24(Suppl 1):S98–S101. [15] Taha MK, Vazquez JA, Hong E, Bennett DE, Bertrand S, Bukovski S, et al. Target gene sequencing to characterize penicillin G susceptibility of Neisseria meningitidis. Antimicrob Agents Chemother 2007;51:2784–2792. [16] Perez-Trallero E, Aldamiz-Echeverria L, Perez-Yarza E. Meningococci with increased resistance to penicillin. Lancet 1990;335:1096. [17] Roos KL, Tunkel AR, Scheld WM. Acute bacterial meningitis in children and adults. W: Scheld WM, Whitley RJ, Durack DT, reds. Infections of the central nervous system. Philadelphia: Lippincott – Raven Publishers; 1997. p. 335–401. [18] Uriz S, Pineda V, Grau M, Nava JM, Bella F, Morera MA, et al. Neisseria meningitidis with reduced sensitivity to penicillin: observations in 10 children. Scand J Infect Dis 1991;23: 171–174. [19] Posmyk U, Hryniewicz W, Skoczyńska A, Kumala R. Inwazyjna choroba meningokokowa w województwie opolskim w latach 2005-2010. Pol Merk Lek 2012;32: 287–292.