Przełomowy okres dorastania - przejście z dzieciństwa do dorosłości
Transkrypt
Przełomowy okres dorastania - przejście z dzieciństwa do dorosłości
1 Przełomowy okres dorastania: przejście z dzieciństwa do dorosłości – pierwsze kroki na rynku pracy. Dorastanie to „okres zmian w rozwoju psychicznym zapoczątkowany dojrzewaniem płciowymi i przebiegający w sposób indywidualnie zróżnicowany pod wpływem czynników społecznych, przy czym jego zakończeniem jest uzyskanie stanu rozwoju psychicznego, którego właściwością jest zdolność do podjęcia ról społecznych człowieka dorosłego” . Okres dojrzewania należy do jednych z najtrudniejszych okresów w życiu. Jest to przemiana, która polega na przeobrażeniu organizmu dziecka w organizm dorosłej osoby. Zmiany w okresie dojrzewania dotyczą budowy wewnętrznej, zewnętrznej oraz zmian psychiki. Kształtuje się charakter, potrzeby, światopogląd i opinia na temat otoczenia. Dojrzewanie niesie za sobą wiele niebezpieczeństw i trudności, których negatywne konsekwencje mogą pojawić się nawet wiele lat po okresie adolescencji. Okres zmian, czy też przejścia charakteryzują cechy zmienne dla fazy wcześniejszej i fazy następnej, czyli późnego dzieciństwa i wczesnej dorosłości. W tym okresie adolescenci domagają się praw a także przywilejów zarówno z okresu dzieciństwa, jak i z okresu dorosłości. Dążą do autonomii, pragnąc, aby rodzice, wychowawcy, nauczyciele starali się ograniczać swoją rolę przypominającą zachowanie kontrolerów lub strażników. Zarazem z wielką chęcią korzystają z pomocy, opieki rodziców, zwłaszcza dotyczących czynności codziennych. Spostrzeganie przez pedagogów bezsilności do dojrzewającej młodzieży oraz ich niedojrzałe zachowania utrudniają dorosłym rezygnację z kontroli, weryfikacji i obchodzenie się z nastolatkami jak z odpowiedzialnymi partnerami. Zdolność rodziców do ograniczania swoich wpływów, polegająca na przykład na przyznawaniu dorastającym prawa do własnych opinii i ocen moralnych oraz dowolnego ich artykułowania, jest bez wątpienia jednym z istotnych atutów tego okresu. Brak takich kwalifikacji u osób dorosłych skutkuje pojedynkiem o autonomię. Przewaga nakazów i zakazów oraz odwzajemnianie negatywnych bodźców, jak również pozostawienie młodej osobie całkowitej swobody, będącej wyrazem braku potrzeby zainteresowania jego własną osobą, decydują o negatywnych skutkach tego okresu. Zadania rozwojowe, przed którymi staje adolescent, narzucają zaakceptowanie zmian zachodzących w jego organizmie i otoczeniu oraz wygenerowania kompetencji będących podstawą pełnienia ról społecznych w fazie następnej. 2 Przebieg okresu adolescencji zależy w znacznym stopniu od pewnego rodzaju wzajemnych oddziaływań pomiędzy wychowawcami a młodymi dorastającymi. Rodzice i nauczyciele, którzy starają się pomóc młodzieży w opanowaniu i zrozumieniu otaczającej ich rzeczywistości i znalezieniu w niej obszaru dla siebie, komponują konstruktywne otoczenie sprzyjające przekształceniom owocujących pełną gotowość do podjęcia zadań w dorosłości. Pomyślny proces tego etapu może być synonimem nowych perspektyw oraz uprawnień, których przedtem nie doświadczał młody człowiek. Tradycyjny punkt widzenia traktuje dorastanie jako trudny czas zarówno dla młodych dorastających, jak i ich doświadczonych rodziców. W okresie tym następuje formowanie młodego człowieka do aktywnej działalności w dwóch nowych płaszczyznach: pełnienie ról zawodowych oraz roli rodzinnej. Przygotowanie to kreuje wiele wydarzeń związanych z przeciwnościami i komplikacjami, które wymuszą realizację trudnych wyborów, które mają charakter decyzji życiowych. Czynności psychiczne, których funkcją jest poznawanie otaczającej rzeczywistości oraz samego siebie nazywamy aktywnością poznawczą. Opierają się one na pozyskiwaniu i analizowaniu danych informacji. Do bazowych procesów poznawczych zalicza się pamięć, uwagę, odbieranie wrażeń, spostrzeganie, myślenie. Podkreśla się, że rozwój umysłowy zastrzega większość zmian w systemie psychicznym osobnika, jakie występują w okresie dorastania. Uchwycenie tych zmian oraz okrzesanie nastolatka wydaje się niepełne bez wiedzy na temat tego, jak on sam dostrzega i rozumie siebie, a także świat, który go otacza. Jednym z większych problemów młodego człowieka, w momencie ukończenia szkoły staje się poszukiwanie pracy. Pytając ośmiolatka, kim chciałby zostać, gdy dorośnie, z pewnością udzieli konkretnej odpowiedzi, na przykład „strażakiem”, „weterynarzem” lub „artystą”. Pytając osobę w okresie wczesnej dorosłości, mającą osiemnaście lat, istnieje ewentualność, że w odpowiedzi usłyszymy: „myślę o paru rzeczach. Jestem pewien, że chciałbym pójść na studia, ale nie wiem, na jaką uczelnię, i nie jestem pewien, na jaki kierunek”. Odpowiedź dorastającej osoby w głębszym sensie rozważa przyszłość, jest bardziej przemyślana i zawiera element niepewności. Taka modyfikacja może odzwierciedlać fakt, że dorastający młody człowiek jest bliższy podjęcia poważnej życiowej decyzji i przez to bardziej świadomy jej kompleksowości. Lecz może to równocześnie uwypuklić tkwiące u podstaw zmiany w sposobie myślenia, które są już możliwe na tym poziomie rozwojowym. 3 Pierwsze poszukiwania i próba podjęcia pracy zawodowej, szczególnie po raz pierwszy w życiu, wymaga od jednostki niejednokrotnie sporego wysiłku, tym samym połączonego ze starannymi przygotowaniami do osiągnięcia zamierzonego celu. Szczególną uwagę zwracamy wtedy na przygotowanie merytoryczne, odpowiednie przygotowanie dokumentów aplikacyjnych czy też przygotowanie prezentacji własnej kandydatury. Wszyscy silnie przeżywamy czas poprzedzający podjęcie pracy w nowym środowisku, a szczególne emocje budzi pierwszy dzień w nowej pracy. Emocje pozytywne przeplatają się z negatywnymi, dając tym samy efekt sparaliżowania. Jednym ze sposobów redukowania napięcia emocjonalnego jest wyobrażanie sobie wybranych pozytywnych sytuacji i wielokrotne trenowanie własnych reakcji i zachowań. Podczas pierwszego dnia pracy kreowanie się na „postać pierwszoplanową” nie będzie najlepszym pomysłem, gdyż może to doprowadzić do irytacji innych i zrażenia do naszej osoby. Zachowanie musi przybrać formę aktywności odbiorczej. Należy zachowywać się optymalnie względem określonej sytuacji. Im szybciej nagromadzimy zasób konkretnych informacji potrzebny do poprawnego funkcjonowania w zakładzie pracy, tym łatwiej nam dokonać analizy i oceny, która staje się domeną szybkiej i harmonijnej adaptacji w nowym dla nas środowisku. Pierwsze dni w pracy mogą stać się dla nas rewolucją. Należy zatem pamiętać, aby włożyć jak najwięcej starań w poznanie i zrozumienie nowych dla nas rzeczy. Osoby które stawiają na chęć nauki i potrafią to okazać w środowisku pracy wzbudzają w otoczeniu szacunek i postrzegane są jako osoby stabilne, odpowiedzialne jak również inteligentne. Michał Karpeza doradca zawodowy, psycholog Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej WUP Olsztyn