No 9 Wrzesień 2015 Program przeglądu produktów biobójczych

Transkrypt

No 9 Wrzesień 2015 Program przeglądu produktów biobójczych
No 9
Wrzesień 2015
PRODUKTY BIOBÓJCZE
W przypadku wszystkich substancji wymagających przedefiniowania i zgłoszenia
w ramach programu przeglądu nowych kombinacji, zastosowanie znajduje art. 13
rozporządzenia 1062/2014 w sprawie programu pracy, którego celem jest
Program przeglądu produktów biobójczych: ostateczne
systematyczne badanie wszystkich istniejących substancji czynnych zawartych
terminy zgłoszeń.
w produktach biobójczych, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu
Rozporządzenie 1062/2014/WE w sprawie programu
pracy,
którego
celem
jest
systematyczne
badanie
Europejskiego i Rady (UE) nr 528/2012 oraz pozostałe zapisy tego rozporządzenia
dotyczące
przejęcia
roli
uczestnika
programu
wszystkich istniejących substancji czynnych zawartych
z przedefiniowaniem istniejącej substancji czynnej.
w
W związku z powyższym na stronie internetowej ECHA opublikowana została
informacja o możliwości składania zgłoszeń dla konkretnych kombinacji prekursor -
zastosowaniem substancji czynnych w określonych grupach produktowych (PT) i tym
substancja czynna wytwarzana in situ, które to kombinacje nie zostały wcześniej
samym włączenia takiej dodatkowej kombinacji do programu przeglądu.
uwzględnione w programie przeglądu. Ostatecznym terminem dokonywania
Przedsiębiorcy zainteresowani tym procesem, którzy za pośrednictwem aplikacji
zgłoszeń jest 27 kwietnia 2016 r.
R4BP3 dokonają zgłoszenia do Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) będą mogli
Po upływie tego terminu Komisja Europejska zaktualizuje i zmieni załącznik II cz. I do
skorzystać
biobójczych
rozporządzenia 1062/2014/WE uwzględniając w nim nie tylko samą substancję
zawierających określone substancje czynne, w tym z możliwości utrzymania
czynną poddaną ocenie w ramach programu przeglądu (jak dotychczas),
produktu biobójczego zawierającego te substancje w obrocie.
a dopuszczone do obrotu kombinacje prekursor – substancja czynna oceniane
przejściowych
(programu
związku
przeglądu)
środków
biobójczych
w
umożliwia przedsiębiorcom zgłoszenie zainteresowania
ze
produktach
przeglądu
dotyczących
produktów
Pierwszym upływającym terminem dokonywania takich zgłoszeń jest 14 października
w danej grupie produktowej.
2015
Autor: Dorota Kaczorowska
r.
Do
tej
daty
należy
przesyłać
zgłoszenia
dotyczące
używania
chlorowodorotlenku glinu [CAS 12042-91-0] jako substancji czynnej w środkach
dezynfekujących
i
glonobójczych,
nieprzeznaczonych
do
bezpośredniego
stosowania wobec ludzi ani zwierząt.
THETA Doradztwo Techniczne
Źródła>>>
Strona Agencji:
Następnym kluczowym terminem jest 30 października 2015 r. Termin ten dotyczy
zgłaszania kombinacji substancja czynna/PT w przypadku:

http://echa.europa.eu/regulations/biocidal-products-regulation/approval-of-active-
kombinacji substancja czynna/PT znajdujących się w części 2 załącznika II do
substances/existing-active-substance?panel=echas-open-invitation#echas-open-invitation
rozporządzenia 1062/2014

substancji podlegających wyłączeniu dla żywności i pasz, na mocy art. 6
obowiązującego wcześniej rozporządzenia nr 1451/2007/WE

substancji, które na podstawie rozporządzenia (UE) nr 528/2012 należą do innej
grupy produktowej niż ta, do której należały na podstawie dyrektywy 98/8/WE,
Dokument uzgodniony przez organy kompetentne krajów
członkowskich:
http://echa.europa.eu/regulations/biocidal-products-regulation/approval-of-activesubstances/existing-active-substance?panel=echas-open-invitation#echas-open-invitation
w wyniku zmiany zakresu tych grup produktowych oraz zostały włączone do
programu przeglądu dla pierwotnej grupy produktowej, lecz nie dla nowej.
W przypadku braku lub odrzucenia zgłoszenia substancje te będą przedmiotem
decyzji o niezatwierdzeniu a produkty biobójcze je zawierające nie będą mogły być
udostępnianie na rynku.
Płynne kapsułki do prania - kampania społeczna oraz zmiany
w sposobie oznakowania i pakowania
Udział płynnych detergentów do prania, w rozpuszczalnych opakowaniach
jednorazowych
Autor: Paweł Jędrzejczyk
do jednorazowego
użycia
na
rynku
unijnym
stale rośnie.
Jednocześnie krajowe ośrodki toksykologiczne państw członkowskich notują
THETA Doradztwo Techniczne
znaczną liczbę zgłoszeń poważnych incydentów zatruć i uszkodzeń oczu,
których ofiarami były głównie dzieci, spowodowanych właśnie tym rodzajem
Źródło>>>
http://echa.europa.eu/view-article/-/journal_content/title/biocides-review-programme-regulationfirst-deadlines-in-october-2015-to-notify-certain-active-substances
opakowania produktu.. Konieczne zatem stało się jednolite i bardziej skuteczne
podejście, w celu zagwarantowania
lepszej ochrony ogółu społeczeństwa,
a w szczególności małych dzieci i innych grup szczególnie narażonych na ryzyko,
przy jednoczesnym zachowaniu swobodnego obrotu produktów chemicznymi
Substancje czynne wytwarzane in situ – nowa definicja
znajdującymi się w opakowaniach rozpuszczalnych.
w ramach programu przeglądu
Zgodnie
W wyniku konsultacji przeprowadzonych przez Komisję Europejską i organy
kompetentne
krajów
członkowskich
z
podmiotami
odpowiedzialnymi
za
udostępnianie na rynku substancji czynnych powstających in situ zdecydowano,
że prekursory biorące udział w powstawaniu takiej substancji powinny być
zidentyfikowane już na etapie oceny i zatwierdzenia substancji czynnej. Sama
substancja czynna powinna być też zawsze określana łącznie z kombinacją
prekursorów z jakich powstaje.
z
rozporządzeniem
1297/2014/WE
z
dnia
5
grudnia
2014
r.,
dostosowującym do postępu naukowo-technicznego rozporządzenie Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania
i pakowania substancji i mieszanin, opakowanie zewnętrzne detergentu musi
spełniać określone wymagania: musi być nieprzejrzyste lub przyciemnione,
tak by niewidoczny był produkt lub jego jednorazowe dawki. W widocznym miejscu
i w formacie przyciągającym uwagę należy umieścić na nim zwrot P102 określający
środki ostrożności o treści: ,,Chronić przed dziećmi”. Ponadto winno się łatwo
wielokrotnie zamykać (zamknięcie uniemożliwiające otwarcie opakowania przez
Określenie konkretnych kombinacji prekursor - substancja czynna prowadzi do
małe dzieci i wymagające skoordynowanego działania dwóch rąk z użyciem siły)
konieczności
ramach
i utrzymywać swoją funkcjonalność nawet przy wielokrotnym otwieraniu i zamykaniu
programu przeglądu. Koniecznym może być również przedstawienie dodatkowych
przez cały okres użytkowania. Opakowanie rozpuszczalne powinno zawierać
danych, a w niektórych przypadkach dokonanie nowych zgłoszeń dla kombinacji
,,czynnik zniechęcający” w bezpiecznym stężeniu, wywołujący odpychającą reakcję w
prekursor - substancja czynna.
ustach w ciągu maksymalnie 6 sekund, ponadto w wodzie w temperaturze 20°C,
str. 1
przedefiniowania
substancji
czynnych
zgłoszonych
w
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015
NEWSLETTER
Aktualności Prawne w Przemyśle Chemicznym
utrzymywać płynną zawartość przez co najmniej 30 sekund oraz wytrzymywać nacisk
REACH
mechaniczny o sile co najmniej 300 N w normalnych warunkach testowych.
Opisane powyżej działania mające na celu zapobieganie poważnym konsekwencjom
Nowe opinie SEAC
incydentów dotyczących wspomnianych produktów wymagają uwzględnienia
podmiotom
Komitet ds. Analiz Społeczno-Ekonomicznych (SEAC) wydaje opinie w sprawie
gospodarczym na dostosowanie się do nowych przepisów. Produkty klasyfikowane,
ograniczeń dla Bisfenolu A, DecaBDE oraz PFOA a także przyjmuje dwie ostateczne
oznakowane
opinie do autoryzacji.
koniecznego
minimalnego
i
pakowane
okresu
przejściowego
zgodnie
z
potrzebnego
dyrektywą
1999/45/WE
Parlamentu
Europejskiego i Rady lub rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 i wprowadzone do
obrotu przed dniem 1 czerwca 2015 roku nie są do dnia 31 grudnia 2015 roku
objęte wymogiem zmiany oznakowania i opakowania zgodnie z rozporządzeniem
(WE) nr 1272/2008. Należy również wskazać na działanie podejmowane przez
Międzynarodowe Stowarzyszenie Producentów Mydeł, Detergentów i Środków
Czystości (A.I.S.E.), które zainicjowało akcję informacyjną „Trzymaj kapsułki poza
zasięgiem dzieci” (ang. „Keepcaps from kids”), skierowaną zwłaszcza do rodziców
małych dzieci. W Polsce inicjatywę tę wspiera Ministerstwo Gospodarki oraz Biuro
do Spraw Substancji Chemicznych.
Bisfenol A (4,4’-izopropylidenodifenol, BPA) [CAS 80-05-7]
SEAC przyjął projekt opinii w sprawie ograniczenia wprowadzania do obrotu papieru
termicznego -zawierającego Bisfenol A. Według SEAC mało prawdopodobne jest,
aby ograniczenie takie było uzasadnione jeśli weźmie się pod uwagę stosunek
społeczno-ekonomicznych zysków do kosztów. Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC)
zaopiniował, że brak jest należytej kontroli ryzyka zawodowego wśród osób
narażonych na kontakt z ocenianym produktem i poparł francuską propozycję
wprowadzenia ograniczeń dla papieru termicznego. Trwające 60 dni konsultacje
społeczne w tej sprawie rozpoczną się we wrześniu 2015. SEAC planuje wydanie
Autor: Michalina Świerczyńska
ostatecznej opinii w grudniu 2015.
THETA Doradztwo Techniczne
DecaBDE (bis(pentabromofenylo)eter) [CAS 1163-19-5]
Źródło>>>
Potwierdzając projekt opinii z czerwca 2015 roku SEAC przyjął ostateczną opinię
http://www.keepcapsfromkids.eu/pl
w sprawie wprowadzenia ograniczeń do stosowania DecaBDE jako środka
https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=11809
opóźniającego palenie w tworzywach sztucznych i tekstyliach. SEAC uznał,
że proponowane ograniczenie jest najbardziej odpowiednim do zastosowania
KOSMETYKI
środkiem na terenie Wspólnoty. W swojej opinii SEAC poparł również wyłączenia
z tego ograniczenia dotyczące m. in. lotnictwa wojskowego, pojazdów drogowych,
GMP EFfCI – dobre praktyki w produkcji składników
części zamiennych do maszyn i pojazdów rolniczych.
kosmetycznych
PFOA (kwas pentadekafluorooktanowy) [CAS 1163-19-5] oraz jego pochodne
Przemysł kosmetyczny odczuwa rosnące wymagania rynku
w zakresie jakości produktów oraz ich bezpieczeństwa.
SEAC poparł projekt opinii mającej na celu wprowadzenie ograniczeń dla
stosowania, wytwarzania
Klienci oczekują od producentów kosmetyków, aby
i wprowadzania do obrotu PFOA, jego soli oraz pochodnych, a także materiałów
oferowali w tych obszarach jak najwyższe standardy,
produktów
co
i mieszanin zawierających te substancje. Trwające 60 dni konsultacje społeczne w tej
sprawia,
że
podstawowe
procesy
związane
z zapewnieniem bezpieczeństwai jakości są niezbędne w warunkach silnej
konkurencji rynkowej.
sprawie rozpoczną się we wrześniu 2015. SEAC planuje wydanie ostatecznej opinii
w grudniu 2015.
Zarówno pozyskanie nowych klientów, jak i utrzymanie nawet tych najbardziej
lojalnych wobec danej marki, wymaga od producentów nie tylko wysokich nakładów
na rozwój czy też marketing. Okazuje się, że jedno słabe ogniwo w całym łańcuchu
dostaw, np. brak systemu zapewnienia jakości, wpływa negatywnie na właściwości
wyrobu końcowego. W konsekwencji cierpi na tym reputacja markii producenta,
Trichloroetylen [CAS 79-01-6]
SEAC
przyjął
ostateczną
opinię
na
temat
zastosowania
trichloroetylenu
w czyszczeniu części przemysłowych metodą odtłuszczania parowego w systemach
zamkniętych, gdzie istnieją specyficzne wymagania.
co zwykle prowadzi do spadku sprzedaży, a nawet do wycofania produktu z rynku.
Chromian ołowiu [CAS 7758-97-6]
Prawo
SEAC przyjął ostateczną opinię na temat przemysłowego zastosowania chromianu
europejskie
zobowiązuje
wytwórców
kosmetyków
do
posiadania
i udostępniania organom kontrolnym opisu metody produkcji zgodnej z przyjętymi
ołowiu
Dobrymi Praktykami. W tym zakresie producenci kosmetyków wdrażają i utrzymują
w amunicji do samoobrony dla marynarki wojennej.
system Dobrej Praktyki Produkcyjnej GMP, zgodniez normą PN-EN ISO 22716:2009.
w
wytwarzaniu
pirotechnicznych
urządzeń
opóźniających
zawartych
Źródło>>>
Standard ten daje gwarancję bezpieczeństwa produktu i przyczynia się do rozwoju
http://echa.europa.eu/view-article/-/journal_content/title/seac-concludes-on-bisphenol-a-
i doskonalenia koncepcji zapewnienia jakości. Odpowiednio dobrane surowce
decabde-and-pfoa-restrictions-and-finalises-two-opinions-for-authorisation
determinują jakość i bezpieczeństwo wyrobów kosmetycznych Podobnie jak
w przypadku gotowych wyrobów kosmetycznych, Dobre Praktyki Produkcyjne
ODPADY
stosowane są w odniesieniu do surowcówi dodatków wykorzystywanych w ich
produkcji. Producenci kosmetyków i środków higieny osobistej przywiązują
olbrzymią wagę do jakości i właściwości komponentów wpływających na
Dopuszczenie odpadów do składowania
bezpieczeństwo stosowania produktu gotowego. W związku z tym od producentów
Opublikowane 1 września br. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie
surowców wymagają stosowania Dobrych Praktyk Produkcyjnych. Dzięki temu
dopuszczenia odpadów do składowania na składowiskach określa:
uzyskują pewność, że surowce stosowane w ich formulacjach są bezpieczne i mają
zawsze tę samą jakość, niezależnie od numeru partii produkcyjnej. Dobre Praktyki

charakterystykę sporządza się bez przeprowadzania badań, o których mowa
Produkcyjne według wytycznych GMP EFfCI Potrzeby i wymagania klientów to
elementarne
obszary
obejmujące
bezpieczeństwo
i
zadowolenie
w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (m.in. określone odpady
klientów
ostatecznych – użytkowników kosmetyków. Sprostanie wysokim wymaganiom
w obszarze różnorodności produktów oraz ich jakości i bezpieczeństwa jest
budowlane i rozbiórkowe, gleba i kamienie, szkło),

W załączniku nr 2 zakres badań oraz kryteria dopuszczenia odpadów
obojętnych do składowania (m.in. dopuszczalne graniczne wartości wymywania
głównym determinantem stosowania dobrych praktykw produkcji surowców
całkowitej zawartości składników – np. metali, węgla organicznego, siarczanów,
kosmetycznych dostarczanych do producentów kosmetyków. […]
Cały artykuł znajdą państwo w nr 2/2015 kwartalnika "Chemia i Biznes. Rynek
W załączniku nr 1 wykaz odpadów obojętnych, dla których podstawową
węglowodorów, olejów mineralnych),

W załączniku nr 3 zakres badań oraz kryteria dopuszczenia odpadów innych,
kosmetyczny i chemii gospodarczej".
niż niebezpieczne i obojętne, które nie stanowią odpadów komunalnych,
Autor: Beata Gruś, PCC Exol SA
do składowania (dopuszczalne graniczne wartości wymywania dla odpadów
ziarnistych i monolitycznych),
Źródło>>>
http://www.chemiaibiznes.com.pl/artykuly/pokaz/414-GMP_EFfCI_-

W załączniku nr 4 zakres badań oraz kryteria dopuszczenia odpadów o kodach
19 08 05,19 08 12, 19 08 14, 19 12 12 oraz z grupy 20 do składowania
_dobre_praktyki_w_produkcji_skladnikow_kosmetycznych.html
str. 2
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015
NEWSLETTER
Aktualności Prawne w Przemyśle Chemicznym
Zmiana ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania
(dopuszczalne graniczne wartości ogólnego węgla organicznego, straty przy
prażeniu, ciepła spalania) – obowiązuje od 1 stycznia 2016 roku,


jakości paliw
W załączniku nr 5 zakres badań oraz kryteria dopuszczenia odpadów
niebezpiecznych do składowania na składowisku odpadów niebezpiecznych,
Ogłoszona w dniu 11 września br. zmiana ustawy o systemie monitorowania
W załączniku nr 6 zakres badań oraz kryteria dopuszczenia stałych,
i kontrolowania jakości paliw z dnia 25 sierpnia 2006 roku wprowadza następujące
niewchodzących w reakcje odpadów niebezpiecznych do składowania na
zmiany:
składowisku odpadów innych, niż niebezpieczne i obojętne (dopuszczalne

graniczne
wartości
wymywania,
graniczne
wartości
ogólnego
parametry
węgla
dodatkowe
organicznego,
–
pH,
dopuszczalne
zdolności
do
uzupełniono określenie dotyczące lekkiego oleju opałowego o kody CN ex 2710
19 48 i ex 2710 20 19,

neutralizacji kwasów).
dla ciężkiego oleju opałowego przyjęto kody CN w zakresach od 2710 19 51 do
2710 19 68 oraz od 2710 20 31 do 2710 20 39,

Rozporządzenie wchodzi w życie 15 września 2015 roku.
zmieniono określenie wprowadzenia do obrotu, które oznacza sprzedaż lub
inną formę zbycia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
Autor: Michalina Świerczyńska

THETA Doradztwo Techniczne
dodano określenia eksportu i dostawy wewnątrzwspólnotowej zgodne z ustawą
o podatku akcyzowym,

Źródło>>>
w art. 3 dodano ust. 4 o treści: dozwolone jest wytwarzanie paliw
niespełniających wymagań jakościowych, określonych dla danego paliwa pod
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1277/1
warunkiem,
że
paliwa
te
przeznaczone
są
na
eksport
lub
dostawę
wewnątrzwspólnotową oraz spełniają wymagania jakościowe obowiązujące
PRZEMYSŁ
w państwie, do którego są eksportowane lub dostarczane,

Tworzywa sztuczne gwarantują rozwój
w art. 16 dodano ust. 6 o treści: gdy trakcie kontroli przedsiębiorca wykonujący
działalność w zakresie wytwarzania paliw stwierdzi, że dane paliwo jest
przeznaczone na eksport lub dostawę wewnątrzwspólnotową, kontrola polega
Polski przemysł tworzyw sztucznych wciąż się rozwija, zarówno pod względem
na żądaniu przedłożenia przez przedsiębiorcę dokumentów potwierdzających
produkcji, jaki przetwórstwa. 2014 r. był kolejnym rokiem wzrostowym dla tej branży
przeznaczenie tego paliwa,
w naszym kraju. Z koleiw ujęciu globalnym przyniósł dalsze umocnienie Chin
i innych państw azjatyckich oraz zintensyfikował wymagania stojące przed

uwagę również doświadczenie w stosowaniu tych paliw,
sprawą coraz pilniejszą.

Produkcja i zapotrzebowanie na tworzywa
Światowa produkcja tworzyw sztucznych osiągnęła w 2014 r. poziom 311 mln ton,
co oznacza wzrost w odniesieniu do roku wcześniejszego o 3,8%, choć przy
nieznacznym spadku dynamiki produkcji. Utrwaliła się istniejąca już od kilku lat
dominacja krajów azjatyckich. Kontynent ten od 2010 r. jest największym globalnym
producentem tworzyw, detronizując pod tym względem Europę. Na koniec
minister właściwy do spraw gospodarki określi w drodze rozporządzenia sposób
pobierania próbek innych paliw odnawialnych i skroplonego gazu biorąc pod
europejskim przemysłem tworzyw sztucznych, których to rozwiązanie staje się
zmieniono termin przekazywania sprawozdania rocznego dotyczącego emisji
gazów cieplarnianych z 1 na 31 marca danego roku,

rozporządzenia wykonawcze na podstawie zmienionej ustawy winny być
wydane do 30 czerwca 2017 roku.
Autor: Michalina Świerczyńska
THETA Doradztwo Techniczne
minionego roku Azja odpowiadała za ponad 47% światowej produkcji tworzyw.
Europa z udziałem na poziomie 19,6% znalazła się na drugim miejscu, zaś trzecią
lokatę zajęły państwa strefy NAFTAz dominującym udziałem Stanów Zjednoczonych
Źródło>>>
(18,6%). Jednocześnie cały czas pogłębia się dystans między Chinami a resztą świata.
http://dokumenty.rcl.gov.pl/DU/rok/2015/pozycja/1361
Cały artykuł znajdą Państwo w nr 4/2015 kwartalnika "Chemia i Biznes. Rynek
kosmetyczny i chemii gospodarczej".
Cefic: produkcja chemiczna wzrosła o 0,2%
Autor: PlasticsEurope Polska
Wzrost produkcji w przemyśle chemicznym w UE jest od
początku tego roku na minimalnym poziomie. Cefic, czyli
Źródło>>>
http://www.chemiaibiznes.com.pl/artykuly/pokaz/416-Tworzywa_sztuczne_gwarantuja_rozwoj.html
Europejska Rada Przemysłu Chemicznego wciąż jednak
utrzymuje, że cały rok zostanie ukończony z dodatnim
wynikiem.
Sposoby finansowania globalnych graczy w przemyśle
Wielkość produkcji w europejskim przemyśle chemicznym wzrosła w pierwszym
chemicznym
półroczu 2015 r. o zaledwie 0,2%, w porównaniu z analogicznym okresem roku
Każde przedsiębiorstwo chcące zwiększyć skalę działalności staje przed wyborem
sposobu finansowania. Podstawowy wachlarz możliwości obejmuje emisję akcji lub
zadłużenia odsetkowego. Decyzja na tym etapie jest zaledwie pierwszym krokiem,
jaki podejmuje spółka poszukująca kapitału. Sektor chemiczny znany jest
z kapitałochłonności, a dyrektorzy finansowi spółek wiedzą, jak istotny jest dobór
odpowiedniej struktury i formy finansowania. W przypadku instrumentów dłużnych
wcześniejszego. Jednocześnie ceny chemikaliów spadły o 4,8%. Licząc pięć,
a nie sześć pierwszych miesięcy roku widać także, iż wartość sprzedaży zmalała
o 4,2%. Równocześnie w okresie od stycznia do końca maja br. zmniejszyła się
nadwyżka eksportowa notowana przez unijny przemysł chemiczny. Ostatniego dnia
maja wynosiła ona 18,1 mld euro, co oznacza, że była niższa o 370 mln euro,
względem tej osiągniętej 12 miesięcy wcześniej.
możliwości obejmują kredyty i pożyczki oraz instrumenty o bardziej elastycznych dla
Na razie, jako Cefic, podtrzymujemy nasze prognozy mówiące, iż na koniec tego
spółek cechach. Taką alternatywną opcją finansowania są obligacje korporacyjne,
roku branża chemiczna w UE osiągnie wzrost w stosunku do roku wcześniejszego.
czyli rozwiązanie, które od lat zauważają najwięksi gracze w sektorze chemicznym.
Opinia publiczna najmocniejw tej chwili koncentruje się na sytuacji w Chinach, gdzie
Tekst przedstawia analizę struktury finansowania największych europejskich
gospodarka zwalnia, jednak największe zmiany dla naszej branży mają miejsce w
i amerykańskich podmiotów działających w sektorze chemicznym. […]
Rosji. W pierwszym półroczu 2015 r. eksport chemikaliów z UE do Rosji zmalał o
18%, podczas gdy import zwiększył się o 8% - mówi Hubert Mandery, dyrektor
Cały artykuł znajdą państwo w nr 4/2015 kwartalnika "Chemia i Biznes. Rynek
generalny Cefic.
kosmetyczny i chemii gospodarczej".
Autorzy: Michał Szmal i Tomasz Krzyk, Noble Securities
Źródło>>>
http://www.chemiaibiznes.com.pl/newsy/news/4148Cefic_produkcja_chemiczna_wzrosla_o_02.html
Źródło>>>
http://www.chemiaibiznes.com.pl/artykuly/pokaz/412Sposoby_finansowania_globalnych_graczy_w_przemysle_chemicznym.html
str. 3
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015
NEWSLETTER
Aktualności Prawne w Przemyśle Chemicznym
WYDARZENIA
IV Edukacyjny Kongres Kosmetyczny
W dniu 11 października br. w Warszawie w Hotelu Lord
Temat bezpieczeństwa chemicznego zyskuje na znaczeniu
odbędzie się impreza poświęcona nowym trendom
18-20 kwietnia 2016 r. odbędzie się w Kielcach Światowy Kongres Bezpieczeństwa
Chemicznego
połączony
z
Międzynarodowymi
Targami
Bezpieczeństwa
Chemicznego. Organizatorami kieleckiego spotkania są Międzynarodowe Centrum
Bezpieczeństwa Chemicznego (ICCSS) w Warszawie oraz Targi Kielce SA. W trakcie
Kongresu przedstawione zostaną działania na rzecz kreowania globalnego rynku dla
bezpieczeństwa chemicznego i ekologicznego oraz włączeniaw ten system polskich
firm w ramach rozwoju polskiej specjalizacji w świecie w bezpieczeństwie
chemicznym. Rozwój światowego rynku bezpieczeństwa chemicznego wychodzi
naprzeciw rosnącym zagrożeniom związanym z globalnym rozwojem produkcji
chemicznej i upowszechnieniem chemii zwłaszczaw państwach rozwijających się.
i nowościom produktowym i zabiegowym, kosmetyce
naturalnej,
i
pogłębieniu
umiejętnościom
wiedzy
praktycznym
z
teoretycznej
zakresu
branży
kosmetycznej, medycyny estetycznej i SPA, nawiązaniu relacji biznesowych,
wymianie doświadczeń i konsultacjom z ekspertami. W ramach kongresu odbędą się
wystawy, wykłady specjalistów dermatologów, lekarzy medycyny estetycznej,
kosmetologów,
ekspertów,
prezentacje
ofert
firm
kosmetycznych.
Kongres
skierowany jest do osób z branży kosmetycznej, kosmetologów, kosmetyczek
i właścicieli salonów kosmetycznych, medycyny estetycznej i SPA, producentów
i dystrybutorów produktów kosmetycznych, studentów kosmetologii.
Wzrasta liczba katastrof i incydentów chemicznych, zbrojnych ataków na obiekty
Źródło>>>
infrastruktury krytycznej, rafinerie i pole naftowe i gazowe w państwach
rozwijających się. Rośnie wykorzystywanie związków chemicznych w celach
http://biotechnologia.pl/kalendarium/kosmetologia/iv-edukacyjny-kongres-kosmetyczny,1884
terrorystycznych. Niski poziom bezpieczeństwa chemicznego stanowi zagrożenie dla
bezpieczeństwa
narodowego
i
międzynarodowego,
rozwoju
PRAWO
społeczno-
ekonomicznego, zdrowia, środowiska, oraz działalności gospodarczej. Organizowane
po raz pierwszy w historii, światowy kongres oraz targi wychodzą naprzeciw tym
zagrożeniom. Dzisiaj obiekty chemiczne i instalacje infrastruktury krytycznej chronić
trzeba jak obiekty wojskowe. Polscy producenci techniki wojskowej i cywilnej
posiadają wiedzę i doświadczenia w rozwoju i produkcji sprzętu ochronnego w
szeroko pojętej sferze działalności chemicznej i ochrony środowiska. Dotyczy to
również sprzętu i technologii podwójnego przeznaczenia.
Poradnik dotyczący bezpieczeństwa chemicznego w firmie
Europejska
Agencja
Chemikaliów
opublikowała
poradnik
wprowadzający
w zagadnienia obowiązków płynących z unijnych przepisów dotyczących obrotu
chemikaliami. Poradnik kierowany jest przede wszystkim do małych i średnich
przedsiębiorstw i zawiera podstawowe informacje na temat obowiązujących
przepisów i wynikających z nich wymagań. Poradnik w polskiej wersji językowej
można znaleźć pod adresem:
Źródło>>>
http://echa.europa.eu/documents/10162/21332507/guide_chemical_ safety_sme_pl.pdf
http://www.chemiaibiznes.com.pl/newsy/news/4131-
Źródło>>>
Temat_bezpieczenstwa_chemicznego_zyskuje_na_znaczeniu.html
http://echa.europa.eu/view-article/-/journal_content/title/how-to-get-started-with-eu-chemicalslegislati-1
LORIS 2030
Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Uniwersytet Łódzki oraz Łódzka Izba
Ubytki i zużycie wyrobów akcyzowych
Przemysłowo-Handlowa na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa
W dniu 9 września br. opublikowano dwa rozporządzenia Ministra Finansów
Łódzkiego realizują projektu pn. „Kompleksowa organizacja spotkań, seminariów,
konferencji wspierających proces wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla
Województwa
Łódzkiego
LORIS
2030.
W
ramach
projektu
zaplanowano
6 konferencji, 6 seminariów warsztatowych, 10 seminariów online poświęconych
wdrażaniu
innowacyjności,
informacyjnych
Województwa
budowaniu
poświęconych
Łódzkiego
LORIS
i
realizacji
Regionalnej
2030,
projektów,
Strategii
realizacji
6
zużycia wyrobów akcyzowych. I tak:

średnich i ciężkich) powstające w czasie ich przyjęcia do magazynu,
dla
innowacyjnych
i tworzeniu start-up (przedsiębiorstw lub organizacji stworzonych na bazie kapitału
2 seminaria warsztatowe na temat komercjalizacji wiedzy, współpracy nauki
i
przemieszczania
rurociągiem
przeładunku
oraz
ubytki
przesyłowym
paliw
ciekłych
dalekosiężnym
w
czasie
(łącznie
ubytki alkoholu etylowego, napojów spirytusowych lub ich półproduktów
rozlicza się narastająco za okresy kwartalne, łącznie dla wszystkich przesyłek
wysłanych w tym okresie do tego samego odbiorcy, z uwzględnieniem sumy
okresie od września do listopada br. w hali EXPO-Łódź, przy al. Politechniki
nadwyżek, oddzielnie dla poszczególnych wyrobów skażonych i nieskażonych,

uchylono załącznik nr 4 określający maksymalne normy dopuszczalnych

nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody (w tym wzornictwa),

zaawansowanych materiałów budowlanych,

określono normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych:

medycyny, farmacji, kosmetyki,

określonych

energetyki, w tym odnawialnych źródeł energii,

innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego,

olejów średnich,

informatyki i telekomunikacji.

olejów ciężkich oraz ich mieszanin z biokomponentami,

wyrobów węglowych,
w
czasie
ubytków paliw płynnych,
olejów
lekkich
i
preparatów
oraz
ich
mieszanin
z biokomponentami,
Konferencja i seminarium „Medycyna, farmacja, kosmetyka” odbędą się w dniach
5 i 6 października, seminarium warsztatowe poświęcone budowaniu współpracy
przyjęcia
do
magazynu,
przeładunku,
magazynowania,
wydania
nauki z biznesem zaplanowano na 27 października, „Modele komercjalizacji wyników
z magazynu, przemieszczania (w tym paliw ciekłych rurociągiem przesyłowym).
badań i transferu wiedzy i technologii w sektorze biotechnologicznym” na 12
Autor: Michalina Świerczyńska
listopada, spotkanie informacyjne „Regionalna strategia innowacyjności – twój nowy
THETA Doradztwo Techniczne
przyjaciel” na 18 listopada. Szczegółowy harmonogram wydarzeń, sylwetki
prelegentów
oraz
inne,
niezbędne
informacje
dla
przy uwzględnieniu sumy nadwyżek) rozlicza się narastająco za okresy roczne,

i biznesu, wspierania specjalizacji regionalnych. Bezpłatne zajęcia, odbywające się w
4 przeznaczone są dla przedsiębiorców z sześciu kluczowych branż:
magazynowania
wszystkich wysyłanych w tym okresie paliw bez względu na odbiorcę i rodzaj,
zewnętrznego i dobrego pomysłu, głównie w branży nowych technologii,
charakteryzujących się wyższym ryzykiem i potencjalnie wyższym zyskiem) oraz
ubytki wyrobów akcyzowych – paliw ciekłych (olejów lekkich i wybranych
preparatów oraz ich mieszanin z biokomponentami, określonych olejów
spotkań
Innowacyjności
pomysłów
dotyczące maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków i dopuszczalnych norm
znajdują
się
na
stronie
Źródło>>>
www.rsi.lodzkie.pl
www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2015/1343/D2015000134301.pdf
Autor: Michalina Świerczyńska / THETA Doradztwo Techniczne
Źródło>>>
http://www.lodzkie.pl/files/biznes/rsi_-_publikacja.pdf
str. 4
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015
NEWSLETTER
Aktualności Prawne w Przemyśle Chemicznym
Oznakowanie miejsc, rurociągów oraz pojemników

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 sierpnia 2015 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów
i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających
diagnostycznych i mikrobiologicznych.
substancje lub mieszaniny stwarzające zagrożenie
Zgodnie z zobowiązaniem wynikającym z ustawy z dnia 25 lutego 2011 roku
Źródło>>>
o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (zmienionej ustawą z dnia 20 marca
2015 roku) Minister Zdrowia w Rozporządzeniu z dnia 25 sierpnia 2015 roku (weszło
w życie 18 września b.r.) określił:

http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1372/1

oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do
sposoby oznakowania pojemników i zbiorników służących do przechowywania
substancji
lub
mieszanin
stwarzających
zagrożenie
oraz
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu
przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie lub
pojemników
mieszaniny stwarzające zagrożenie.
i zbiorników służących do pracy z tymi substancjami lub mieszaninami,
rurociągów zawierających substancje lub mieszaniny stwarzające zagrożenie lub
Źródło>>>
służących do ich transportowania oraz miejsc, w których składowane są ich
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1372/1
znaczące ilości – oznakowuje się je piktogramami określającymi rodzaj
zagrożenia
zgodnie
z
załącznikiem
V
do
Rozporządzenia
Parlamentu
Europejskiego i Rady nr 1272/2008 z dnia z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie
Ustawy z dnia 11 września 2015 roku
klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin,

warunki, które należy spełnić w przypadku odstąpienia od przewidzianego
oznakowania, co jest możliwe w przypadku zbiorników i pojemników służących
do pracy przez krótki czas z substancjami i mieszaninami zaklasyfikowanymi,
jako stwarzające zagrożenie ze względu na zagrożenie dla zdrowia lub
W dniu 11 września br. Sejm RP przyjął trzy istotne ustawy:
zdrowiu publicznym


zmianom.
która ustanawia Narodowy Program Zdrowia – dokument strategiczny
dotyczący zdrowia publicznego (pierwszy obejmie lata 2016-2020),
właściwości fizyczne lub gdy zawartość pojemnika lub zbiornika ulega częstym
wprowadza
mechanizmy
wspólnych
działań
administracji
rządowej
i samorządowej w tym zakresie,
W przypadku odstąpienia od przewidzianego oznakowania należy zastosować
alternatywne środki bezpieczeństwa, a w szczególności zapewnić szkolenia

wskazuje sposoby wyłaniania ich realizatorów,
o zagrożeniach, gwarantujące równorzędny poziom ochrony oraz szczegółowo

określa źródła finansowania,
określić procedury dotyczące używania pojemników i zbiorników. Piktogramy mogą

zapowiada utworzenie podmiotów (Pełnomocnika Rządu, Komitetu Sterującego
i
być zastąpione przez znaki ostrzegawcze określone w rozporządzeniu o kształcie
wzorem chemicznym lub ostrzeżeniem o zagrożeniach. Jeżeli brak jest znaku
równoważnego, należy zastosować piktogram z załącznika V rozporządzenia
umieszcza
się
w
miejscach
widocznych,
przy
najbardziej
niebezpiecznych

za
pomocą
„ogólnego
znaku
ostrzegawczego
–
ostrzeżenie
o niebezpieczeństwie”. Oznaczenia umieszcza się przy wejściu na teren zagrożony,
w szczególności na drzwiach pomieszczenia, na wysokości wzroku, w miejscu dobrze
do
umieszczenia
oznaczeń
dostosowują
się
do
wymogów
rozporządzenia w okresie 3 miesięcy. W porównaniu z wcześniejszym, uchylonym
zostały
zastąpione
przez
piktogramy
z

„uproszczone” znaki ostrzegawcze nie zawierają już znaku ostrzeżenia przed
Produktów
Biobójczych,
organu
odpowiedzialnego
precyzuje przepisy dotyczące nowych procedur – zezwolenia na handel
wskazuje jednostki odpowiedzialne za kontrolę zatruć produktami biobójczymi
oraz instytucje nadzorujące przestrzeganie przepisów ustawy i rozporządzenia
m.in. sanitarne inspekcje resortowe,

nakłada obowiązek zgłaszania przypadków zatruć na lekarzy, ratowników
medycznych i podmioty odpowiedzialny za wprowadzenie produktu do obrotu
oraz surowsze sankcje za nieprzestrzeganie przepisów – np. za obrót środkami
biobójczymi bez pozwolenia grozi kara ograniczenia lub1 pozbawienia wolności
do lat dwóch,

wprowadza
dodatkowe
przepisy
dotyczące
okresów
przejściowych
umożliwiających zużycie istniejących zapasów produktów biobójczych po
substancjami szkodliwymi lub drażniącymi.
zmianie warunków pozwolenia lub jego uchyleniu.
Autor: Michalina Świerczyńska
THETA Doradztwo Techniczne
zmieniającą ustawę o wyrobach medycznych
Źródło>>>

która reguluje obrót i używanie wyrobów medycznych (w tym sprzedaż przez
Internet) oraz nadzór nad tymi działaniami,
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1372/1

stanowi o odpowiedzialności producenta za bezpieczeństwo wyrobu,

zmienia
Nowości Prawne

jako
równoległy, pozwolenia wydawane w trybie uproszczonym,

załącznika
V rozporządzenia 1272/2008,
i
sprawozdania z wykonania przepisów,

znaki ostrzegawcze określone w ustawie o substancjach chemicznych i ich
mieszaninach
określa zadania prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów
za wdrażanie ww. rozporządzenia, któremu przedkładane mają być co 5 lat
rozporządzeniem z dnia 22 maja 2012 roku:

planowanie
która umożliwia stosowanie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
Medycznych
oświetlonym. Podmioty, które na podstawie dotychczasowych przepisów były
zobowiązane
inicjowanie,
biobójczych,

oznakowania na opakowaniach. W magazynach, w których są składowane
oznaczone
koordynowanie,
(UE) Nr 528/2012 w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów
elementach (zawory, złącza), natomiast w miejscach składowania wtedy, gdy brak
różnorodne substancje i mieszaniny stwarzające zagrożenie, mogą być one
za
produktach biobójczych
1272/2008/WE. W czasie transportowania w miejscu pracy dopuszcza się oba
sposoby oznakowania. Znaki ostrzegawcze lub piktogramy na rurociągach
odpowiedzialnych
społeczeństwa.
substancjami i mieszaninami o właściwościach wybuchowych, utleniających,
łatwopalnymi, toksycznymi, żrącymi) i mogą zostać uzupełnione ich nazwami,
Rady)
i monitorowanie działań mających na celu poprawę stanu zdrowia polskiego
trójkątnym czarne na żółtym tle z czarnymi krawędziami (ostrzeżenie przed
zasady
wyznaczania
i
nadzorowania
przez
ministra
zdrowia
niezależnych jednostek notyfikowanych, które zajmują się kontrolą i weryfikacją
produktu na etapie jego projektowania i wytwarzania,
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 sierpnia 2015 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa

wprowadza zmiany w zakresie oceny incydentów medycznych, zgłaszania
i Rozwoju Wsi w sprawie warunków, jakie powinny spełniać podmioty,
danych o wyrobach i ich producentach, prowadzenia badań klinicznych
które prowadzą obrót detaliczny produktami leczniczymi weterynaryjnymi
dotyczących z wyrobami medycznymi.
wydawanymi bez przepisu lekarza, kryteriów klasyfikacji tych produktów oraz
Źródło>>>
ich wykazu.
http://www.mz.gov.pl/aktualnosci/sejm-uchwalil-ustawy-o-zdrowiu-publicznym,-o-wyrobachmedycznych-i-o-produktach-biobojczych
Źródło>>>
http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1382/1
str. 5
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015
NEWSLETTER
Aktualności Prawne w Przemyśle Chemicznym
Kalendarz Szkoleń
Nazwa szkolenia
Obowiązki
producentów,
importerów
i
dystrybutorów
wyrobów zgodnie z rozporządzeniem REACH
Termin
Wolne
miejsca
01.10.2015
10
NOWOŚCI Z ZAKRESU WPROWADZANIA DO OBROTU
Tylko 4
PRODUKTÓW BIOBÓJCZYCH – wszystko co musisz wiedzieć,
06.10.2015
aby przygotować się na nieuchronne zmiany
Etykieta
zgodna
z
przepisami
czyli
wolne
miejsca
jak
prawidłowo
13.10.2015
oznakować produkty chemiczne
8
Szkolenie
Przewóz towarów niebezpiecznych dla
początkujących – wszystko o czym należy
wiedzieć, aby wprowadzić ADR do
przedsiębiorstwa
Jeżeli zastanawiali się Państwo, czy dotyczą was wymagania
związane
nie
wszystko o czym należy wiedzieć, aby wprowadzić ADR do
14.10.2015
9
przedsiębiorstwa
czy
towarów
nie
niebezpiecznych
powinniście
wdrożyć
lub
zasad
wynikających z ADR, to możemy Państwu pomóc w tym temacie.
Jeśli potrzebujecie pomocy w zidentyfikowaniu roli i potrzeb
związanych
z
przewozem
towarów
niebezpiecznych, to szkolenie jest przeznaczone dokładnie dla
was. Przekażemy Państwu podstawową wiedzę, niezbędną do
wprowadzenia ADR oraz pokażemy, jakie wynikają z tego
Wprowadzanie kosmetyków do obrotu – przewodnik
przedsiębiorcy
obowiązki dla przedsiębiorstw. Wskażemy także możliwości
15.10.2015
8
20.10.2015
10
z oznakowaniem i tworzeniem dokumentacji.
10.11.2015
10
Do udziału w szkoleniu zapraszamy osoby zajmujące się ochroną
obniżenia kosztów drogiego transportu poprzez stosowanie
wyłączeń.
Obowiązek udzielania zezwoleń zgodnie z rozporządzeniem
REACH
REACH i CLP ze szczególnym uwzględnieniem rejestracji
substancji
środowiska,
oznakowanie
substancji
i
Omówione
zostaną
problemy
związane
Ogólne informacje
Obowiązki przedsiębiorcy wynikające z rozporządzenia
i
transportem
pewni,
Przedsiębiorstwa
Przewóz towarów niebezpiecznych dla początkujących –
Klasyfikacja
z
jesteście
bezpieczeństwem
właścicieli/pracowników
mieszanin
chemicznych zgodnie z rozporządzeniem CLP- warsztaty- 1
17.11.2015
10
moduł
magazynu,
osoby
firm
i
higieną
produkcyjnych,
organizujące
pracy,
kierowników
transporty
towarów,
przygotowujące opakowania oraz inne osoby zainteresowane
tematem. Przede wszystkim zapraszamy osoby, które chcą zdobyć
wiedzę niezbędna do ustalenia obowiązków przedsiębiorstwa
Karta charakterystyki jako źródło informacji o zagrożeniach
stwarzanych przez substancje i mieszaniny - warsztaty - 1
18.11.2015
10
względem Umowy Europejskiej ADR.
moduł
RAMOWY PROGRAM
Szkolenia modułowe- 2 dni szkolenia - to 2 różne moduły szkoleniowe.
1.
Wybierz te, które ciebie interesują i skorzystaj z atrakcyjnych
promocji cenowych.
Przepisy prawne związane z przewozem towarów
niebezpiecznych.
2.
W jaki sposób poznać, czy przedsiębiorstwo podlega
wymaganiom związanym z przewozem towarów
niebezpiecznych?
3.
Zakres obowiązków wszystkich uczestników przewozu.
4.
Wymagania związane ze szkoleniem pracowników,
składaniem sprawozdań, raportami powypadkowymi,
planem ochrony.
szkolenia:
5.
Kim jest doradca ADR i jakie ma obowiązki - kiedy
przedsiębiorstwo powinno wyznaczyć doradcę?
I dzień: Klasyfikacja i oznakowanie substancji i mieszanin
6.
Jak rozpoznać, że dany produkt jest towarem
niebezpiecznym w transporcie?
7.
Zasady klasyfikacji oraz podstawowe informacje
o zagrożeniach towarów wszystkich klas.
8.
Jak dobierać rodzaj opakowania, w którym będzie
przewożony towar niebezpieczny?
9.
Oznakowanie transportowe – znaki, nalepki, dopuszczalne
wymiary.
10.
Dokumentacja związana z transportem towarów
niebezpiecznych.
11.
Kiedy można obniżyć koszty transportu – wyłączenia
całkowite i częściowe.
12.
Oznakowanie opakowania wynikające z rozporządzenia CLP
a oznakowanie wg ADR.
13.
Ćwiczenia, dyskusja.
Nazwa szkolenia
Termin
Wolne
miejsca
Obowiązki przedsiębiorcy wprowadzającego na rynek
substancje i mieszaniny niebezpieczne - 2 moduły
chemicznych zgodnie z rozporządzeniem CLP- warsztaty
17-18.11.2015
- 1 moduł
II dzień: Karta charakterystyki, jako źródło informacji
o zagrożeniach stwarzanych przez substancje i mieszaniny warsztaty
10/10
ZAPISY
Redakcja: Zespół THETA
tel./fax: +48 42 253 01 00
Biuro:
ul. Żeligowskiego 32/34
90-643 Łódź
str. 6
Termin:
14.10.2015 r.
Miejsce:
Łódź
Zapisy:
p. Beata Rusek
tel.: 508 398 907
[email protected]
e-mail:
[email protected]
www.theta-doradztwo.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone THETA Doradztwo Techniczne © 2015
THETA wrzesień 2015

Podobne dokumenty