A-D

ACPI (ang. Advanced Configuration and Power Interface, zaawansowany interfejs zarządzania
konfiguracją i energią) – otwarty standard opracowany przez firmy Intel, Microsoft i Toshiba, do
których później dołączyły HP oraz Phoenix, po raz pierwszy ogłoszony w grudniu 1996. ACPI zwiększa
możliwości systemów zarządzania energią oferowane przez wcześniejsze rozwiązanie APM.
Umożliwia systemowi operacyjnemu kontrolowanie ilości energii dostarczanej do poszczególnych
urządzeń komputera (napędu CD-ROM, twardego dysku oraz urządzeń peryferyjnych) i, podobnie jak
APM, umożliwia ich wyłączanie, gdy nie są używane a konieczne jest oszczędzanie energii.
ADC - Przetwornik analogowo-cyfrowy A/C (ang. A/D – analog to digital; ADC – analog to digital
converter), to układ służący do zamiany sygnału analogowego (ciągłego) na reprezentację cyfrową
(sygnał cyfrowy). Dzięki temu możliwe jest przetwarzanie ich w urządzeniach elektronicznych
opartych o architekturę zero-jedynkową oraz gromadzenie na dostosowanych do tej architektury
nośnikach danych. Proces ten polega na uproszczeniu sygnału analogowego do postaci
skwantowanej (dyskretnej), czyli zastąpieniu wartości zmieniających się płynnie do wartości
zmieniających się skokowo w odpowiedniej skali (dokładności) odwzorowania. Przetwarzanie A/C
tworzą 3 etapy: próbkowanie, kwantyzacja i kodowanie. Działanie przeciwne do wyżej wymienionego
wykonuje przetwornik cyfrowo-analogowy C/A.
AGP - Accelerated Graphics Port (AGP, czasem nazywany Advanced Graphics Port) – zmodyfikowana
magistrala PCI opracowanej przez firmę Intel zaprojektowana do obsługi kart graficznych. Jest to 32bitowa magistrala PCI zoptymalizowana do szybkiego przesyłania dużych ilości danych pomiędzy
pamięcią operacyjną a kartą graficzną. Wyparta przez szybszą magistralę PCI Express.
AGP Pro - specjalna wersja gniazda rozszerzeń AGP przeznaczona do profesjonalnych kart
graficznych, które zużywają dużo prądu. Gniazdo AGP Pro ma 48 pinów więcej niż standardowe
gniazdo AGP. Służą one niemal wyłącznie jako dodatkowe linie zasilania. Każdą kartę pasującą do
złącza AGP można także zamontować w gnieździe AGP Pro, należy jednak ją odpowiednio w nim
umieścić. Producenci często oznaczają dodatkowe piny złącza AGP Pro żółtą naklejką, aby użytkownik
nie zamontował zwykłej karty AGP w tym slocie (co może doprowadzić do jej spalenia). Ang.
Accelerated Graphics Port Professional - profesjonalny przyspieszony port grafiki. Por. EISA, ISA, PCI,
Vesa Local Bus, PCI Express.
AGESA - AMD Generic Encapsulated Software Architecture (AGESA), oprogramowanie BIOS – określane
przez AMD, odpowiedzialne za inicjowanie poszczególnych elementów płyty głównej podczas
włączana komputera np. inicjalizacji rdzeni procesora, pamięci i kontrolera HyperTransport.
AHCI – (Advanced Host Controller Interface) – specyfikacja określająca programowanie kontrolerów
Serial ATA, jednak nie definiująca samej implementacji. AHCI opisuje strukturę pamięci systemowej w
celu oprogramowania komunikacji i zapewnienia przepływu danych między pamięcią systemową a
przyłączonymi urządzeniami magazynującymi dane (takimi jak np. dyski SATA). Specyfikacja ta służy
programistom oraz producentom sprzętu komputerowego jako standard przy wykrywaniu,
konfigurowaniu oraz programowaniu adapterów SATA/AHCI. AHCI nie obejmuje standardu Serial ATA
II, choć także obsługuje zaawansowane możliwości SATA, takie jak hot-plug oraz NCQ. Wiele
kontrolerów SATA obsługuje różne tryby pracy, takie jak Parallel ATA, standardowy tryb AHCI lub
RAID (zależny od producenta). Aby zapewnić maksymalną elastyczność, Intel zaleca stosowanie tego
ostatniego w jego płytach głównych (który także pracuje jako normalny AHCI) zamiast zwykłego trybu
AHCI/SATA. Takie zalecenie podyktowane jest częstymi problemami z systemem operacyjnym
Microsoft Windows przy przełączaniu trybu pracy AHCI już po zainstalowaniu systemu.
API - Interfejs programistyczny aplikacji (ang. Application Programming Interface, API) – sposób,
rozumiany jako ściśle określony zestaw reguł i ich opisów, w jaki programy komunikują się między
sobą. API definiuje się na poziomie kodu źródłowego dla takich składników oprogramowania jak np.
aplikacje, biblioteki czy system operacyjny. Zadaniem API jest dostarczenie odpowiednich specyfikacji
podprogramów, struktur danych, klas obiektów i wymaganych protokołów komunikacyjnych.
ATA - (ang. Advanced Technology Attachments) – interfejs
systemowy w komputerach przeznaczony do komunikacji z
dyskami twardymi zaproponowany w 1983 przez firmę
Compaq. Używa się także zamiennie skrótu IDE (ang.
Integrated Drive Electronics), od 2003 roku (kiedy
wprowadzono Serial ATA) standard ten jest określany jako
PATA (od "Parallel ATA"). Standard ATA nie jest już rozwijany
w kierunku zwiększania szybkości transmisji. Początkowo
stosowano oznaczenia ATA-1, ATA-2 itd., obecnie używa się
określeń związanych z przepustowością interfejsu (ATA/33,
ATA/66, ATA/100, ATA/133).
ATAPI - (ang. Advanced Technology Attachment Packet Interface) – interfejs systemowy w
komputerach klasy PC przeznaczony do komunikacji z urządzeniami pamięci masowych. ATAPI to de
facto rozszerzona wersja standardu ATA, wprowadzająca wiele usprawnień pod kątem obsługi
wymiennych mediów. Głównie dotyczyło to napędów CD-ROM/DVD/Blu-ray Disc, napędów
taśmowych, czy też dyskietek o dużych rozmiarach – ZIP, SuperDisk. W wyniku wprowadzonych
zmian w standardzie ATA, od tamtej pory przyjął on nazwę ATA/ATAPI – jednak większość osób
posługuje się jego starą, krótszą nazwą.
AT - starszy typ konstrukcji obudowy i płyty głównej komputera, poprzednik ATX. Obudowy AT są
przystosowane do płyt głównych, które królowały na rynku przez prawie 20 lat. W AT wszystkie
wyprowadzenia portów są łączone kabelkami z wyprowadzeniami na śledziach z tyłu obudowy.
Powoduje to plątaninę kabli i kłopoty montażowe. Obecnie nowe komputery (wyposażone w
procesory Pentium i nowsze) mają obudowy ATX. 2
ATX - standard konstrukcji obudów i płyt głównych komputerów wprowadzony na rynek przez firmę
Intel w 1995 r. Obudowa ATX przeznaczona jest do montażu płyt głównych typu ATX, które mają na
stałe wbudowane wyprowadzenia portów (m.in. port USB). Zmieniona została także konstrukcja
zasilacza, którego wiatrak chłodzi teraz procesor znajdujący się na płycie głównej. Wprowadzono tak
zwany mechanizm uśpienia, w którym komputer pobiera mniej prądu. Wybudzenie peceta jest
możliwe za pomocą myszy, klawiatury, a także urządzeń podłączonych do komputera, takich jak
modem czy dysk twardy. Zdarzają się płyty główne i obudowy ATX, których producenci, w ramach
oszczędności, nie wyposażyli w mechanizmy usypiania.
AVIVO - technologia opracowana przez firmę ATi, wspomagająca sprzętowo odtwarzanie wideo.
Karta graficzna obsługująca AVIVO przejmuje od procesora głównego część zadań związanych z
dekodowaniem filmów (na przykład DVD czy DivX). Zamiast przez programowe kodeki, filmy są
rozkompresowywane przez procesor karty. Dodatkowo AVIVO nakłada filtry likwidujące
zniekształcenia obrazu i poprawiające kolory. Dzięki temu odtwarzanie jest bardziej płynne a obraz
ma lepszą jakość. Technologia AVIVO jest szczególnie przydatna przy wyświetlaniu filmów HD, które
zawierają duże ilości materiału graficznego i wymagają do wyświetlenia sporych zasobów peceta.
Por. PureVideo.
ASCII - każdy komputer może operować tylko na wartościach binarnych, czyli zerach i jedynkach.
Musi więc istnieć jakiś sposób, by komputer mógł zapamiętać znaki (np. litery alfabetu). Do tego celu
służy właśnie ASCII - tablica znaków, która opisuje przyporządkowanie poszczególnych znaków
odpowiadającym im wartościom liczbowym. Dzięki ASCII komputer wie, że np. liczbie 65 (a
konkretnie liczbie 01000001 w zapisie binarnym) odpowiada litera A. Istnieją dwa rodzaje kodów
ASCII: 7-bitowy, który opisuje tylko 128 znaków oraz 8-bitowy, zawierający 256 znaków (zwany także
rozszerzonym ASCII lub ANSI). Dzięki 8-bitowemu ASCII można w tablicy znaków umieścić dodatkowe
znaki graficzne, a także znaki diakrytyczne - na przykład polskie. ASCII ze względu na ograniczenie 256
znaków jest powoli wypierany przez inny system kodowania znaków o nazwie Unicode. Należy
pamiętać, że system kodowania znaków jest zależny od systemu operacyjnego - np. Windows 9x
wspiera ASCII, ale już Windows NT obsługuje standard Unicode. Ang. American Standard Code for
Information Interchange - standardowy amerykański kod wymiany informacji.
BAJT - jednostka danych składająca się z ośmiu bitów. Jeden bajt pomieścić może niewielką porcję
informacji - zazwyczaj pojedynczy znak, np. literę lub cyfrę. Rozmiary pamięci RAM, dysków twardych
czy plików podawane są w jego wielokrotnościach. Kilobajt (kB) to jednak nie 1000 bajtów, lecz
dokładnie 1024 bajty - wynika to z faktu, że komputery nie liczą w systemie dziesiętnym, ale
binarnym. Najbardziej zbliżoną do 1000 potęgą dwójki jest 210, czyli 1024. Potocznie milion bajtów
(dokładnie 220, czyli 1 048 576 bajtów) to megabajt (MB). Gigabajt (GB) to mniej więcej miliard
bajtów (dokładnie 230 = 1 073 741 824 bajtów). Terabajt to w przybliżeniu bilion bajtów (240 czyli 1
099 511 627 776 bajtów), eksabajt zaś - trylion bajtów (250, czyli 1 125 899 906 842 624 bajtów).
Słowo bajt to spolszczenie angielskiego wyrazu byte. Angielski termin jest akronimem, który powstał
ze skrócenia wyrażenia binary term - wyraz binarny.
BIT - najmniejsza jednostka informacji, jaka może być przetwarzana przez komputer. Bit przekazuje
jedną z dwóch wiadomości: prąd płynie bądź prąd nie płynie. Zjawiskom tym przyporządkowane są
odpowiednio liczby 1 i 0. Za pomocą dwóch bitów można przekazać cztery różne informacje: 00, 01,
10, 11. Trzy bity pozwalają na zapisanie już ośmiu informacji: 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110 i 111.
Liczbę informacji, jaką można przekazać, używając konkretnej liczby bitów, oblicza się według wzoru
2 do potęgi x, gdzie x to liczba używanych bitów.
bash – powłoka systemowa UNIX napisana dla projektu GNU. Program jest rozprowadzany na licencji
GPL. Bash to jedna z najpopularniejszych powłok systemów uniksowych. Jest domyślną powłoką w
większości dystrybucji systemu GNU/Linux oraz w systemie Mac OS X od wersji 10.3, istnieją także
wersje dla większości systemów uniksowych. Bash jest także domyślną powłoką w środowisku
Cygwin dla systemów Win32.
BGA (ang. Ball Grid Array) obudowa z wyprowadzeniami
sferycznymi w siatce rastrowej – typ obudowy układów
scalonych
stosowanych
w
technologii
montażu
powierzchniowego (SMT). W obudowach tego typu
wyprowadzenia w postaci kulek ze stopu lutowniczego
znajdują się na całej (bądź znacznej części) powierzchni
spodniej strony układu. Wyprowadzenia te lutuje się do
podłoża powierzchniowo zazwyczaj z użyciem nagrzewnicy.
Główną zaletą tej technologii jest ograniczenie miejsca
zajmowanego przez układ scalony - dzięki lepszemu
stosunkowi liczby wyprowadzeń do wymiarów obudowy. Do
zalet tej technologii można zaliczyć też mniejszą liczbę wad
występujących podczas procesu lutowania (dochodzącą obecnie do 2-5 defektów na milion
połączeń), lepsze właściwości elektryczne - dzięki skróceniu doprowadzeń oraz samonastawność
układów podczas procesu montażu - wskutek zjawiska napięcia powierzchniowego. Obudowy BGA
stosuje się zazwyczaj w urządzeniach przenośnych lub urządzeniach, w których nie zakłada się
możliwości wymiany procesora, oraz w urządzeniach o niewielkiej powierzchni płytki drukowanej.
BIOS (Basic Input/Output System – podstawowy system wejścia-wyjścia) – zapisany w pamięci stałej
zestaw podstawowych procedur pośredniczących pomiędzy systemem operacyjnym a sprzętem.
Posiada on własną pamięć, w której znajdują się informacje dotyczące daty, czasu oraz danych na
temat wszystkich urządzeń zainstalowanych na naszym komputerze. Jest to program zapisany w
pamięci ROM płyty głównej oraz innych kart rozszerzeń takich jak np. karta graficzna. Większość
BIOS-ów zapisywana jest w pamięciach typu EEPROM, co umożliwia ich późniejszą aktualizację.
BIOS POST (power-on self-test) – rodzaj testu poprawności działania podstawowych podzespołów:
pamięci RAM, grafiki, dysków twardych czy procesora wykonywanego przy każdym uruchomieniu lub
restarcie.
BTX (Balanced Technology Extended) – standard konstrukcji płyt głównych oraz zasilaczy i obudów
komputerowych, który został zaproponowany w 2004 roku przez firmę Intel jako następca standardu
ATX. Zmiany dotyczą przede wszystkim takiego rozmieszczenia elementów płyty głównej, aby
strumień chłodzącego powietrza przepływał od przodu do tyłu obudowy komputera, a wydzielające
dużą ilość ciepła komponenty oddawały je w jego kierunku. W przedniej części obudowy umieszczony
jest duży, dobrej jakości wentylator, który chłodzi radiator procesora oraz wymusza obieg powietrza
we wnętrzu obudowy. Elementy wydzielające ciepło, takie jak karta graficzna czy moduły pamięci,
umieszczone są równolegle do strumienia, by nie powodować jego zaburzeń. Jednocześnie
zmniejszono wymagania odnośnie przestrzeni potrzebnej do budowy pełnowymiarowych konstrukcji
(zwłaszcza pod względem wysokości), co stanowi krok w kierunku platform serwerowych, zwłaszcza
kasetowych.
Bluetooth - system łączności radiowej na niewielkie odległości (od ok. 10 do ok. 200 metrów w
terenie otwartym) wykorzystujący pasmo częstotliwości w zakresie 2,4 GHz. Zakres ten podzielony
jest na 79 kanałów rozmieszczonych co 1 MHz (od 2402 do 2480 MHz). Kanały są zmieniane z
częstotliwością 1600 razy na sekundę w celu zapewnienia większej odporności transmisji na
zakłócenia pojawiające się w wykorzystywanym paśmie częstotliwości. Szybkość przesyłania danych
przez urządzenia Bluetooth zależy od rodzaju połączenia, jednak dla standardu w wersji 2.0
maksymalny transfer przesyłania danych wynosi 2.1 Mb/s, wprowadzenie Enhanced Data Rate
wzmocniło transfer do 3.0 Mb/s. Bluetooth szczególnie dobrze nadaje się do łączenia urządzeń
przenośnych, dlatego często stosowany jest w telefonach komórkowych jako bezprzewodowy sposób
komunikacji z niektórymi akcesoriami (np. zestawami słuchawkowymi) lub komputerami.
BSD - odmiana systemu operacyjnego, która powstała na bazie rozszerzeń do systemu UNIX. Obecnie
w skład rodziny systemów BSD zaliczane są między innymi: NetBSD, FreeBSD, OpenBSD, SunOS oraz
Mac OS X. Systemy z rodziny BSD uznawane są za bardzo bezpieczne i stabilne. Ze względu na rozwój
nastawiony głównie na bezpieczeństwo w rozległych sieciach rodzina BSD (w szczególności jej
darmowe odmiany) pozostaje poza głównym nurtem rozwoju, wyznaczonym przez konkurencyjnego
Linuksa.
Cable select – jeden z trybów pracy dysków twardych. Równoległy z Master (dysk twardy) oraz Slave
(dysk twardy), różni się tym, że to komputer decyduje, który dysk z dwóch podłączonych do jednej
taśmy ma być wyżej (master), a który niżej (slave). Kontroler dysków ustawi jako master dysk lub
napęd podłączony do wtyczki znajdującej się na końcu taśmy, natomiast jako slave dysk podłączony
do wtyczki na środku taśmy. Aby tryb cable select działał poprawnie oba dyski podpięte do jednej
taśmy muszą być ustawione w tryb cable select. Korzystanie z tego trybu pozwala uniknąć
problemów z funkcjonowaniem dysków i napędów spowodowanych pomyłką w ustawieniu trybów w
urządzeniach. Nie wszystkie dyski obsługują ten tryb, nie obsługuje go część starszych modeli.
CACHE - Pamięć podręczna – mechanizm, w którym część spośród danych zgromadzonych w źródłach
o długim czasie dostępu i niższej przepustowości jest dodatkowo przechowywana w pamięci o
lepszych parametrach. Ma to na celu poprawę szybkości dostępu do tych informacji, które
przypuszczalnie będą potrzebne w najbliższej przyszłości. Pamięć podręczna jest elementem
właściwie wszystkich systemów – współczesny procesor ma 2 albo 3 poziomy pamięci podręcznej
oddzielającej go od pamięci RAM.
CATV - (Cable TV) – skrót odnoszący się do sieci odbioru i nadawania sygnałów radiowotelewizyjnych w sąsiadujących ze sobą budynkach mieszkalnych. Siecią kablową nazywamy strukturę
rozpiętą fizycznie na więcej niż jednym budynku, mającą ponad 200 przyłączy do podpięcia
użytkowników. Konstruowanie systemów CATV w oparciu o model hybrid fibre-coaxial (HFC)
umożliwia budowę sieci rozległych, obsługujących abonentów w liczbie rzędu paru tysięcy
(szacunkowo z jednego wyjścia wzmacniacza w sieci HFC można obsłużyć około 50 użytkowników).
Chipset – grupa specjalistycznych układów scalonych, które są przeznaczone do wspólnej pracy. Mają
zazwyczaj zintegrowane oznaczenia i zwykle sprzedawane jako jeden produkt. W komputerach,
termin chipset jest powszechnie używany w odniesieniu do specjalistycznego układu scalonego lub
zestawu układów płyty głównej komputera lub karty rozszerzeń. Wydajność i niezawodność
komputera w znaczącej mierze zależy od tego układu. Układ ten organizuje przepływ informacji
pomiędzy poszczególnymi podzespołami jednostki centralnej.
W skład chipsetu wchodzą zazwyczaj dwa układy zwane mostkami.
• Mostek północny odpowiada za wymianę danych między pamięcią a procesorem oraz steruje
magistralą AGP lub PCI-E.
• Mostek południowy natomiast odpowiada za współpracę z urządzeniami wejścia/wyjścia,
takimi jak np. dysk twardy czy karty rozszerzeń.
Podstawowe układy występujące w chipsetach to:
• sterownik (kontroler) pamięci dynamicznych
• sterownik CPU
• sterownik pamięci cache
• sterownik klawiatury
• sterowniki magistral, przerwań i DMA
Chipsety mogą również zawierać zegar czasu rzeczywistego, układy zarządzania energią, sterowniki
dysków twardych IDE, dysków elastycznych, sterownik SCSI, sterownik portów szeregowych i
równoległych.
CMD – interpreter poleceń stosowany w rodzinie systemów operacyjnych Microsoft Windows NT
(włączając Windows 2000, XP, 2003, Windows Vista i Windows 7), Windows CE oraz OS/2. Polecenie
cmd otwiera tekstowe okno konsoli i dokonuje interpretacji wprowadzanych w wierszu poleceń
konsoli znaków jako nazw poleceń, programów, plików czy parametrów. Wykonanie polecenia cmd w
już otwartym oknie konsoli powoduje uruchomienie w tym samym oknie wtórnego procesora
poleceń, który może dziedziczyć środowisko po procesorze pierwotnym. Każdy procesor poleceń
można zamknąć wykonując polecenie exit albo klikając na ikonę zamknięcia okna. Interpreter
cmd.exe jest uruchamiany również w celu wykonania plików wsadowych z rozszerzeniem CMD oraz
BAT, w wyniku czego może nastąpić otwarcie okna konsoli i jego automatyczne zamknięcie po
wykonaniu ostatniego polecenia. Po uruchomieniu trybu awaryjnego z wierszem poleceń (a także w
Windows 2008 CORE), interpreter cmd.exe jest uruchamiany jako powłoka systemowa zamiast
Eksploratora Windows.
COM - Communication Port - nazwa portu komunikacyjnego w pecetach używana przez BIOS i system
operacyjny. W komputerze mogą być fizycznie zamontowane dwa porty COM - określane COM1,
COM2, oraz dwa wirtualne - COM3 i COM4. Każdy z nich korzysta z innego adresu I/O, natomiast pary
COM1-COM3 oraz COM2-COM4 mają takie same IRQ. Po to, aby nie trzeba było ręcznie ustawiać
tych dwóch wartości, system operacyjny daje możliwość korzystania z tzw. COM-ów. Dzięki temu
użytkownik podłączając do komputera mysz wskazuje w Windows czy w MS-DOS
MS DOS-ie, w którym COMie się ona znajduje - a system operacyjny robi za niego resztę.
CPGA (Ceramic Pin Grid Array) – wersja obudowy mikroprocesorów przeznaczona do montażu w
podstawce Socket 370, stosowana w procesorach VIA Cyrix III opartych na rdzeniu Joshua, oraz
Samuel taktowane zegarami od 333
333 do 433 MHz. W obudowach tych chip jest przymocowany do
przewodzącej ciepło ceramiki, w której znajdują się otwory niezbędne do połączenia chipu z
gniazdem procesora.
CPU - Procesor (ang. processor), także CPU (ang. Central Processing Unit), GPU (ang. Graphics
Processing Unit) – urządzenie cyfrowe sekwencyjne, które pobiera dane z pamięci, interpretuje je i
wykonuje jako rozkazy. Wykonuje on ciąg prostych operacji (rozkazów) wybranych ze zbioru operacji
podstawowych określonych zazwyczaj przez producenta
producenta procesora jako lista rozkazów procesora.
Procesory (zwane mikroprocesorami) wykonywane są zwykle jako układy scalone zamknięte w
hermetycznej obudowie, często posiadającej złocone wyprowadzenia (stosowane ze względu na
odporność na utlenianie). Ich sercem
sercem jest monokryształ krzemu, na który naniesiono techniką
fotolitografii szereg warstw półprzewodnikowych, tworzących, w zależności od zastosowania, sieć od
kilku tysięcy do kilku miliardów tranzystorów. Połączenia wykonane są z metalu (aluminium, miedź).
Jedną
edną z podstawowych cech procesora jest długość (liczba bitów) słowa, na którym wykonywane są
podstawowe operacje obliczeniowe. Jeśli słowo ma 64 bity, mówimy, że procesor jest 64-bitowy.
64
Innym ważnym parametrem określającym procesor jest szybkość, z jaką wykonuje on rozkazy. Przy
danej architekturze procesora, szybkość ta w znacznym stopniu zależy od czasu trwania
pojedynczego taktu.
CUDA (ang. Compute Unified Device Architecture) – opracowana przez firmę Nvidia uniwersalna
architektura procesorów wielordzeniowych
wielordzeniowych (głównie kart graficznych) umożliwiająca wykorzystanie
ich mocy obliczeniowej do rozwiązywania ogólnych problemów numerycznych w sposób wydajniejszy
niż w tradycyjnych, sekwencyjnych procesorach ogólnego zastosowania.
DAC - przetwornik cyfrowo-analogowy,
analogowy, przetwornik C/A
lub DAC (z ang. Digital
tal to Analog Converter, DAC) –
przyrząd elektroniczny przetwarzający sygnał cyfrowy
(zazwyczaj liczbę binarną w postaci danych cyfrowych)
na sygnał analogowy w postaci prądu elektrycznego lub
napięcia o wartości proporcjonalnej do tej liczby. Innymi
słowy jest to układ przetwarzający dyskretny sygnał
cyfrowy na równoważny mu sygnał analogowy.
Przetwornik analogowo-cyfrowy
cyfrowy w skrócie zwany ADC
wykonuje odwrotną konwersję.
DDR - DDR SDRAM (ang. Double Data Rate Synchronous
Dynamic Random Access Memory) – rodzaj pamięci typu
RAM stosowany w komputerach jako pamięć operacyjna
operac
oraz
jako pamięć kart graficznych i podobnych.
Stosowane są dwa rodzaje oznaczeń pamięci
pa
DDR SDRAM.
Mniejszy (np. DDR-200)
200) mówi o częstotliwości efektywnej w
porównaniu do SDR-SDRAM,
SDRAM, z jaką działają kości. Natomiast
większy (np. PC1600) mówi o teoretycznej przepustowości
jaką mogą osiągnąć. Szerokość magistrali pamięci wynosi 64
bity. Przepustowość
zepustowość obliczana jest według wzoru:
(Szerokość magistrali) * 2 * (Częstotliwość magistrali) / 8 bitów
gdzie 2 wynika z tego, że DDR to przesył o podwójnym przesyle.
Przykłady:
DDR-200 (PC-1600) – (64 bity * 2 * 100 MHz)/8 = 1,6 GB/s
DDR-266 (PC-2100) – (64 bity * 2 * 133 MHz)/8 = 2,1 GB/s
DDR-333 (PC-2700) – (64 bity * 2 * 166 MHz)/8 = 2,7 GB/s
DDR-400 (PC-3200) – (64 bity * 2 * 200 MHz)/8 = 3,2 GB/s
DAB - System cyfrowej transmisji sygnału radiowego. Oprócz jakości dźwięku porównywalnej z płytą
CD umożliwia realizowanie wielu dodatkowych usług, jak np. nadawanie płatnych audycji. Wymaga
przystosowanych do tego systemu odbiorników radiowych. Ang. Digital Audio Broadcasting - cyfrowa
transmisja dźwięku.
DVD - (Digital Video Disc lub Digital Versatile Disc) – rozpowszechniony w roku 1995 standard zapisu
danych na optycznym nośniku danych, podobnym do CD-ROM (te same wymiary: 12 lub 8 cm) lecz o
większej pojemności uzyskanej dzięki zwiększeniu gęstości zapisu. Płyty DVD dzielą się na
przeznaczone tylko do odczytu DVD-ROM oraz umożliwiające zapis na płycie DVD-R, DVD-R DL, DVDRW, DVD+R, DVD+R DL, DVD+RW, DVD-RAM.
DDoS - wyrafinowana technika ataków typu DoS, polegająca na agresywnym zajęciu całej dostępnej
przepustowości łącza atakowanej sieci komputerowej lub serwera. Atak przeprowadzany jest za
pomocą wielu komputerów (tzw. dosnet) wysyłających do zaatakowanego komputera lub sieci duże
ilości informacji. Ang. Distributed DoS - rozproszony atak DoS.
DIMM - (ang. Dual In-Line Memory Module) – szereg standardów modułów pamięci RAM, w których
styki złącza krawędziowego modułu znajdują się po obu stronach płytki drukowanej. Wcześniej
stosowane moduły miały styki tylko z jednej strony i były oznaczane jako SIMM. Wraz ze zmianą
stosowanych układów pamięci zmieniała się liczba styków modułu oraz miejsca wcięć (kluczy)
zapobiegając włożeniu nieodpowiedniego modułu do gniazda.
Najpopularniejsze typy DIMM to:
• 72-pinowe, stosowane w SO-DIMM (32 bitowe)
• 144-pinowe, stosowane w SO-DIMM (64 bitowe)
• 168-pinowe, stosowane w SDR SDRAM
• 184-pinowe, stosowane w DDR SDRAM
• 240-pinowe, stosowane w DDR2 SDRAM
• 240-pinowe, stosowane w DDR3 SDRAM
DirectX - oprogramowanie, które umożliwia programom (zwykle grom) napisanym pod Windows
bezpośrednią komunikację ze sprzętem takim jak karta graficzna czy karta muzyczna. Zaletą tego
rozwiązania jest szybsza praca aplikacji, gdyż dzięki DirectX wykonują one minimalną liczbę instrukcji,
aby wykonać jakieś działanie. Najważniejsze komponenty DirectX to: DirectDraw (odpowiedzialny za
tworzenie grafiki dwuwymiarowej), DirectSound (dźwięk), DirectPlay (granie przez sieć
komputerową), Direct3D (grafika 3D), DirectInput (urządzenia zewnętrzne, np. dżojstik) oraz
DirectShow i DirectAnimation (ActiveMovie). DirectX w wersji 8.1 wbudowany jest w Windows XP.
Ewolucja pakietu DirectX w wersji dla Windows XP zakończyła się na odsłonie oznaczonej numerem
9.0c. Obecnie najnowsza wersja DirectX oznaczona jest numerem 10.0 i przeznaczona jest wyłącznie
dla systemu Windows Vista.
DVB - (ang. Digital Video Broadcasting) – jest zbiorem powszechnie akceptowalnych standardów dla
telewizji cyfrowej. Standardy DVB są zarządzane przez międzynarodowe konsorcjum składające się z
ponad 270 członków i publikowane przez Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ang.
European Telecommunications Standards Institute, ETSI), Europejski Komitet Normalizacyjny
Elektrotechniki (fr.: Comité Européen de Normalisation Electrotechnique, CENELEC) oraz Europejską
Unię Nadawców (ang. European Broadcasting Union, EBU).
DMA - Direct Memory Access, (z ang. bezpośredni dostęp do pamięci) – technika, w której sprzęt
komputerowy podłączony do płyty głównej, np. karta graficzna, karta dźwiękowa, karta sieciowa czy
kontroler dysku twardego, mogą korzystać z pamięci operacyjnej RAM lub portów we-wy, pomijając
przy tym CPU. Wymaga to niewielkiej współpracy ze strony procesora, który musi zaprogramować
kontroler DMA do wykonania odpowiedniego transferu danych, a następnie na czas przesyłania
danych zwolnić magistralę systemową (przejść w stan wysokiej impedancji). Natomiast sam transfer
danych jest już zadaniem wyłącznie kontrolera DMA. Realizacja cykli DMA może być przejmowana
przez dedykowany układ cyfrowy, tak jak np. w komputerach PC, lub być realizowana programowo
przez dane urządzenie. DMA ma za zadanie odciążyć procesor główny od przesyłania danych (np. z
urządzenia wejściowego do pamięci). Procesor może w tym czasie zająć się innymi działaniami,
wykonując kod programu pobrany uprzednio z pamięci RAM do pamięci podręcznej. Specjalizowane
układy wspomagające DMA (np. te spotykane w PC), potrafią kopiować obszary pamięci dużo szybciej
niż uczyniłby to programowo procesor główny. Istnieje specjalna procedura DMA, Scatter-Gather
(dosł.: „rozrzuć-zbierz”), pozwalająca przenosić dane do wielu obszarów pamięci w pojedynczym
transferze. Pod względem skutków jest to równoważne połączeniu łańcuchowemu kilku transferów,
jednak jest wyraźnie szybsze.
DRAM - pamięć dynamiczna, DRAM (ang. Dynamic Random Access Memory) – rodzaj ulotnej pamięci
półprzewodnikowej RAM, która przechowuje każdy bit danych w oddzielnym kondensatorze
wewnątrz układu scalonego. Poszczególne jej elementy zbudowane są z tranzystorów MOS, z których
jeden pełni funkcję kondensatora, a drugi elementu separującego. W przeciwieństwie do pamięci
statycznych wymagają okresowego odświeżania zawartości (ze względu na rozładowywanie się
kondensatorów). Jednocześnie pojedyncza komórka pamięci dynamicznej składa się z mniejszej liczby
elementów niż analogiczna komórka pamięci statycznej. Powyższe cechy pozwalają na większe
upakowanie elementów w układach scalonych, co daje efekt w postaci niższych kosztów produkcji i
pozwala na budowę tańszych układów pamięci o danych pojemnościach.
drukarka atramentowa - popularny rodzaj drukarki, która drukuje przy użyciu mikroskopijnej
wielkości kropel atramentu wstrzeliwanych na papier. Dysze w głowicy drukarki kierują atrament w
odpowiednie miejsca na papierze. Nowoczesne drukarki atramentowe tworzą wydruki o
rozdzielczości 1200 dpi (co daje jakość wydruku zbliżoną do drukarki laserowej), a kosztują mniej i nie
wydzielają trujących substancji. Ich wady to: wolniejszy wydruk, konieczność używania papieru o
dobrej jakości (właściwej nasiąkliwości) oraz częste wymiany kosztownych nabojów z tuszem. Na
rynku obecne są także drukarki przeznaczone do wydruków o fotograficznej jakości, które mogą
drukować bezpośrednio z kart pamięci aparatów cyfrowych.
drukarka igłowa - coraz mniej popularny rodzaj drukarki, która drukuje przy użyciu głowicy z igłami,
uderzającymi w taśmę nasączoną barwnikiem, znajdującą się między głowicą drukarki a papierem.
Igły, odciskając na papierze taśmę barwiącą, pozostawiają na nim wiele małych kropek, z których
powstawać mogą zarówno litery, jak i grafika. Drukarki te rozróżnia się ze względu na liczbę igieł w
głowicy - dwa najczęstsze typy to dziewięcio- i dwudziestoczteroigłowe. Większa liczba igieł zapewnia
szybszy wydruk i lepszą jego jakość. Drukarki igłowe charakteryzują się niską jakością wydruku, są
powolne i hałaśliwe; nadal są jednak stosowane w firmach, w których rachunki i inne dokumenty
drukowane są przez kalkę.
drukarka laserowa - drukarka,
rukarka, która do tworzenia wydruku używa ukierunkowanej wiązki światła
(promienia lasera). Wiązka ta, padając na fotoelektryczny bęben drukarki, naładowuje lub
rozładowuje jego fragmenty. Następnie bęben obraca się w sąsiedztwie pojemnika z tonerem tak, by
ten przywarł do niego w miejscach naładowanych elektrycznie. W końcowej fazie drukowania toner z
bębna jest wprasowywany w wysokiej temperaturze w kartkę papieru. Ten sposób drukowania
powoduje, że drukarki laserowe wydzielają substancje trujące, takie jak benzen, styren czy ozon.
Zalety tych urządzeń to wysoka jakość wydruku (rozdzielczość drukarek laserowych sięga nawet 2400
dpi), szybkość pracy (do kilkunastu stron na minutę), wierne kolorowe wydruki (lepsze niż w wypadku
drukarek atramentowych), a także
także niższy koszt wydruku jednej strony. Wydruki są opisywane w
jednym z dwóch języków, zrozumiałych dla drukarek laserowych - PCL lub PostScript.
drukarka termosublimacyjna - drukarka,
drukarka, która do tworzenia wydruku korzysta z taśm nasączonych
barwnikiem. Barwnik ten po podgrzaniu jest naparowywany na specjalny papier. Drukarki
termosublimacyjne są bardzo kosztowne (tak jak i papier do nich) i powolne, ale ich wydruki
charakteryzująą się bardzo wiernym odwzorowaniem barw. Rodzajem drukarki termosublimacyjnej
przeznaczonym do drukowania zdjęć jest tzw. snap-shot
snap shot printer, który generuje małe wydruki w
formacie odbitek barwnych (do szerokości 15 cm).
ysk twardy z wbudowaną
wbudowaną pamięcią flash służącą jako bufor służący do
dysk hybrydowy - dysk
przechowywania danych, dzięki czemu skróceniu ulega czas potrzebny na przekazanie danych z
napędu do peceta. Dyski hybrydowe są pośrednim krokiem między tradycyjnymi magetycznymi
napędami a zaprezentowanymi ostatnio dyskami SSD bazującymi wyłącznie na pamięciach flash.
dysk logiczny - wydzielony
ydzielony obszar rozszerzonej partycji na dysku twardym. Dyski logiczne służą do
przypisywania liter dysku. Dzięki dyskom logicznym jednej partycji rozszerzonej można przypisać kilka
liter alfabetu. Podczas gdy podział na partycje ma znaczenie praktyczne (zmniejsza rozmiar klastrów),
podział na dyski logiczne jest zabiegiem kosmetycznym.
D-SUB - (pełna nazwa: D-subminiature)
subminiature) – rodzina wtyków i
gniazd wykorzystywanych w urządzeniach
urządzeni
i zakończeniach
przewodów dla potrzeb połączeń w transmisji sygnałów
pomiędzy urządzeniami elektronicznymi. Standardowe
złącza D-sub
sub mają 9, 15, 25, 37, 50 lub 60 pinów. Standard
D-sub
sub jest określeniem sposobu fizycznej budowy złącza, a
nie przeznaczeń komunikacyjnych. Nazwa złącza pochodzi
od kształtu złącza podobnego do litery D.
Złącze DE-9
9 w komputerach PC służy jako złącze portu
szeregowego RS-232
232 (COM), posłużyło też jako złącze
portu w standardzie RS-422A.
Złącze DE-9M
9M (wariant złącza DE-9
DE 9 bez dwóch śrub mocujących) służyło do podłączenia dżojstików do
mikrokomputerów i konsol. Po raz pierwszy zostało użyte w konsoli Atari 2600, a następnie znalazło
szerokie zastosowanie, m.in w mikrokomputerach (rodzina 8-bitowych
8 itowych Atari, Commodore VIC-20,
VIC
64,
128, Amiga, Amstrad CPC, MSX, Sharp X68000), oraz konsolach (m.in. Sega Master System, Sega
Genesis oraz Panasonic 3DO).
Złącze DE-15F
15F w komputerach PC służy jako złącze VGA, SVGA i XGA (obecnie wypierane przez DVI
oraz HDMI)
25 w komputerach PC służy jako złącze portu równoległego LPT (obecnie wypierane przez
Złącze DB-25
USB)
Złącze DA-15 w komputerach PC służy jako złącze "GamePort" (obecnie zastąpione przez USB)
DVI - (ang. Digital Visual Interface) - standard złącza pomiędzy kartą graficzną a monitorem
komputera. Standard Digital Visual Interface został zaprojektowany przez grupę Digital Display
Working Group (DDWG). Do grupy lobbującej za DVI można zaliczyć wiele firm związanych
początkowo z DFP. Mimo że DVI nie zostało zaakceptowane jako standard przez VESA, ma ono bardzo
dobrą perspektywę na przyszłość, ponieważ protokołem przesyłu danych cyfrowych jest również
TMDS (PanelLink). W porównaniu z P&D i DFP, które posiadają tylko jeden kanał przesyłowy, DVI
zawiera również drugi, co podwaja maksymalne pasmo przenoszenia
(pixel rate). Pozwala to na osiągnięcie rozdzielczości ponad 1280x1024
pikseli. Inną zaletą DVI jest fakt, że może być również przenoszony sygnał
analogowy. Dzięki temu, w razie potrzeby, mogą być podłączone również
starsze monitory CRT.
Rodzaje złączy DVI
Złącze DVI występuje w 3 wariantach:
DVI-I - przesyła zarówno dane cyfrowe jak i analogowe. Po zastosowaniu
właściwej przejściówki można je połączyć ze zwykłym złączem D-Sub karty
graficznej.
DVI-D - przesyła tylko dane cyfrowe; niektóre karty graficzne posiadają
możliwość przesyłania dźwięku poprzez złącze DVI, nie jest to zgodne ze
standardem DVI - w sposób niestandardowy wykorzystywane są jedynie
niektóre piny, co pozwala na zastosowanie niestandardowej przejściówki
DVI-A - przesyła tylko dane analogowe.