wykład 5 - Uniwersytet Wrocławski

Biologia i ochrona płazów
wypisy z wykładu 5
płazy ogoniaste (Urodela/Caudata)
rozród i zachowania godowe
Prof. dr hab. Maria Ogielska
Zakład Biologii Ewolucyjnej i Ochrony Kręgowców,
Instytut Biologii Środowiskowej,
Uniwersytet Wrocławski
2013/2014
Płazy ogoniaste - typy rozrodu
I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie (Cryptobranchidae, Hynobiidae,
Sirenidae)
II. Zapłodnienie wewnętrzne
1. Jaja i larwy w wodzie (Amphiumidae, Proteidae, Salamandridae, Ambystomatidae, Plethodontidae)
2. Jaja na lądzie, larwy w wodzie (Ambystomatidae, Plethodontidae)
3. Jaja na lądzie, larwy poza wodą, nie odżywiające się aktywnie (Desmognathus)
4. Jaja na lądzie, rozwój bezpośredni (Plethodontidae - Bolitoglossa)
5. Jaja zatrzymane w jajowodach:
larworodność (larviparity) - Salamandra salamandra, Mertensiella causiaca
żyworodność (viviparity) - Salamandra atra, Mertensiella luschani antalyane
Duelmann and Trueb, Biology of Amphibia.
Urodela - I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Cryptobranchidae
Andrias japonicus- jaja
Hynobius kimurae - Japonia
Urodela - I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Hynobiidae
Hynobius kimurae
Worki z zarodkami
złożone w strumieniu.
Ściany worków są
bardzo mocne. Liczba
zarodków w obu
workach wynosi 13-51.
Po wykluciu z osłon
jajowych larwy mogą
pozostawać w workach
nawet do kilku tygodni, a
później wydostają się do
wody, gdzie odżywiają
się bezkręgowcami.
Larwy mają pazurki,
które zanikają podczas
metamorfozy.
AmphibiaWeb 2013
Urodela - I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Hynobiidae
Charakterystyka jaj Hynobiidae:
brak opieki rodzicielskiej nad złożem, dwa galaretowate worki z jajami, każdy z jednego jajowodu,
po wykluciu zarodki pozostają wewnątrz worków. Wydostają się na zewnątrz poprzez otwór na jednym z
końców worka
Salamandrella kaiserlingii
(długość worka: 143 - 240 mm)
Ranodon sibiricus
(długość worka: 100 - 390 mm)
Reproductive Biology and Phylogeny of Urodela. Ed. David M. Sever
Sci. Publ. 2003.
Urodela - I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Hynobiidae
Hynobius retardatus - Japonia
Gody u Hynobius retardatus
opisane zostały jako
„scramble competition”
(przepychanka) samców o
samicę (Hasumi 1994).
Gody odbywają się w
wodzie stojącej. Zaraz po
roztopach samce wspinają
się na gałęzie nad lustrem
wody. Samica podpływa
pod gałąź i zaczyna
składać worki z jajami.
Podpływa do niej
najbliższy samiec, zapiera
się tylnymi nogami o
klokę, a przednimi
wyciąga worki.
Natychmiast podpływają
inne samce (samica
ucieka) i rozpoczyna się
przepychanka, podczas
której samce uwalniają
spermę (Goris and Maeda
2004).
Worek z jajami Hynobius
retardatus (zawiera 60150 jaj, z których po 3040 dniach wykluwają się
larwy). Metamorfoza
zachodzi po następnych
40-50 dniach. Larwy są
drapieżne, często
odżywiają się kijankami
Rana pirica. Niewiele jest
wiadomo o trybie życia
po zakończeniu godów
(Goris and Maeda 2004).
AmphibiaWeb 2013
Płazy ogoniaste - typy rozrodu
I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie (Cryptobranchidae, Hynobiidae,
Sirenidae)
II. Zapłodnienie wewnętrzne
1. Jaja i larwy w wodzie (Amphiumidae, Proteidae, Salamandridae, Ambystomatidae, Plethodontidae)
2. Jaja na lądzie, larwy w wodzie (Ambystomatidae, Plethodontidae)
3. Jaja na lądzie, larwy poza wodą, nie odżywiające się aktywnie (Desmognathus)
4. Jaja na lądzie, rozwój bezpośredni (Plethodontidae - Bolitoglossa)
5. Jaja zatrzymane w jajowodach:
larworodność (larviparity) - Salamandra salamandra, Mertensiella causiaca
żyworodność (viviparity) - Salamandra atra, Mertensiella luschani antalyane
Duelmann and Trueb, Biology of
Urodela - II. 1. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Proteidae
Gody obserwowane były tylko u Proteus, u Necturus nie są znane.
U Proteus samiec szybko zbliża się do samicy, wachluje ogonem,
składa kilka spermatoforów, które są podejmowane przez samicę.
Ten typ godów przypomina gody u traszek.
Samiec aktywnie broni swego terytorium przez innymi samcami.
Reproductive Biology and Phylogeny of Urodela. Ed. David M. Sever
Sci. Publ. 2003.
Urodela - II. 1. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Amphiumidae
Amphiuma means
Amphiuma tridactylum
Urodela - II. 1. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Amphiumidae
Gody u amfium znane są tylko z jednej serii obserwacji (Baker i wsp. 1947).
Dwie samice i jeden samiec były obserwowane w sztucznym zbiorniku. Zwierzęta
pływały energicznie wokół siebie, a samice ocierały się o przednią część ciała
samca.
W piąty wieczór obserwacji jedna z samic wpłynęła pod samca, który leżał w
płytkiej wodzie. Samica owinęła się wokół samca tak, że ich kloaki stykały się. Po
20 minutach para w takiej pozycji wpłynęła na głębszą wodę.
Następnego dnia autorzy obserwacji znaleźli spermatofory w kloace samicy.
Spermatofory zostały najprawdopodobniej przekazane bezpośrednio do kloaki
samicy, co jest wyjątkiem u Urodela.
Reproductive Biology and Phylogeny of Urodela. Ed. David M. Sever
Sci. Publ. 2003.
Urodela - II. 1. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Salamandridae
Taricha torosa
Taricha granulosa
Urodela - II.2. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja na lądzie, larwy w wodzie - Salamandridae
Chioglossa lusitanica
Urodela - II.1. Zapłodnienie wewnętrzne, jaja i larwy w wodzie - Ambystomatidae
Ambystoma opacum – marble salamander
AmphibiaWeb 2013
Urodela - II. 3. Jaja i larwy na lądzie, nie odżywiające się aktywnie - Plethodontidae
Desmognathus fuscus (dusky salamander)
Jaja (13-34) są przyczepione do spodniej strony skał, kamieni lub
drewna w pobliżu wody lub w wodzie (Petranka, 1998), larwy
wykluwają się po 46–61 dniach (Juterbock, 1986).
Podczas inkubacji samice aktywnie bronią złóż, odpędzają i gryzą
zbliżających się drapieżników. Jednym z mechanizmów
obronnych jest autotomia ogona (charakterystyczna dla
salamander bezpłucnych) (Whiteman and Wissinger, 1991).
AmphibiaWeb 2013
Urodela - II. 4. Jaja na lądzie, rozwój bezpośredni - Plethodontidae
Aneides lugubris - opieka nad jajami i potomstwem
Bolitoglossa
Plethodon cinereus – red-backed salamander
Urodela II. 4. Jaja na lądzie, rozwój bezpośredni - Plethodontidae
Slimy salamanders complex
Species in Complex:
Tellico salamander (Plethodon aureolus),
Chattahoochee slimy salamander (Plethodon chattahoochee),
Atlantic coast slimy salamander (Plethodon chlorobryonis),
white-spotted slimy salamander (Plethodon cylindraceus),
northern slimy salamander (Plethodon glutinosus),
southen Appalachian salamander (Plethodon teyahalee)
Plethodon glutinosus – slimy salamander
Płazy ogoniaste - typy rozrodu
I. Zapłodnienie zewnętrzne, jaja i larwy w wodzie (Cryptobranchidae, Hynobidae,
Syrenidae)
II. Zapłodnienie wewnętrzne
1. Jaja i larwy w wodzie (Amphiumidae, Proteidae, Salamandridae, Ambystomatidae, Plethodontidae)
2. Jaja na lądzie, larwy w wodzie (Ambystomatidae, Plethodontidae)
3. Jaja na lądzie, larwy poza wodą, nie odżywiające się aktywnie (Desmognathus)
4. Jaja na lądzie, rozwój bezpośredni (Plethodontidae - Bolitoglossinae)
5. Jaja zatrzymane w jajowodach:
larworodność (larviparity) - Salamandra salamandra, Mertensiella causiaca
żyworodność (viviparity) - Salamandra atra, Mertensiella luschani antalyane
Duelmann and Trueb, Biology of
Urodela - II. 5. Jaja zatrzymane w jajowodach - Salamandridae
Salamandra salamandra - rodzenie larw
Urodela - II. 5. Jaja zatrzymane w jajowodach - Salamandridae
Salamandra atra - poród
Płazy ogoniaste - zachowania godowe
uchwyty godowe (amplexus) i tańce godowe
rola zapachu - chemorecepcja
gruczoły godowe
spermatofory
Urodela - spotykane rozmieszczenie gruczołów zapachowych - model idealizowany
Gruczoły hedonistyczne
Reproductive Biology and Phylogeny of Urodela. Ed. David M. Sever
Sci. Publ. 2003.
Urodela - rynienki nosowo-wargowe u Plethodontidae
Bolitoglossa alvardoidofleri
Urodela - zachowania godowe i rozród - taniec godowy
Lissotriton vulgaris
Plethodon jordani
Ambystoma talpoideum
Duelmann and Trueb, Biology of Amphibia.
Urodela - zachowania godowe i rozród - spermatofory
Plethodon shermani - gody i przekazywanie spermatoforu
3
1
2
Urodela - spermatheca - przechowywanie plemników przez samice
4