GPOnZ Promna - Gmina Promna

Transkrypt

Projekt
Zał cznik do
Uchwały Nr ……..
Rady Gminy Promna
GMINNY PROGRAM
OPIEKI NAD ZABYTKAMI
NA LATA 2011 - 2015
UZGODNIONO :
Wojewódzki Urz d
Ochrony Zabytków w Warszawie
Delegatura w Radomiu
OPRACOWAŁ :
Wójt Gminy Promna
WRZESIE
2011
GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Gminy Promna na lata 2011 - 2015
PRACE ZREALIZOWAŁO :
K O N S O R C J U M
ARCHEOLOGICZNO-ETNOGRAFICZNE
POŁUDNIOWEGO MAZOWSZA i PÓŁNOCNEJ MAŁOPOLSKI
UL. SŁONECZNA 90
26-110 SKAR YSKO KAMIENNA
TEL. 0600-375-127
Pod kierunkiem: mgr. Artura Bu ko
SPIS TREĝCI
1. WstĊp ..................................................................................................................................... 5
2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami.......................... 6
2.1. Cele programu w Ğwietle Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad
Zabytkami.
3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce ...................................... 7
3.1 Definicje podstawowych pojĊü z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami.
3.2 Uwarunkowania prawne………………………………………………………………… 9
4. Uwarunkowania zewnĊtrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ......................................... 12
4.1. Strategiczne cele polityki paĔstwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
4.2. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 ………………………14
4.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego ………………15
4.4. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami 2006-2009……………………………….16
4.5. Ksztaátowanie toĪsamoĞci regionu oraz kreowanie i promocja jego produktu…………..19
4.6. Wspóápraca miĊdzyregionalna i miĊdzynarodowa ……………………………………....21
4.7. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na
poziomie powiatu
4.8. Strategia Rozwoju Powiatu Biaáobrzeskiego na lata 2008 - 2018
5.
Uwarunkowania wewnĊtrzne ochrony dziedzictwa kulturowego ...................................... 26
5.1. Studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Promna.
5. Ogólna charakterystyka gminy
5.2.
Zabytki nieruchome ....................................................................................................... 28
5.3.
Zabytki ruchome ............................................................................................................ 31
3
5.4.
Zabytki archeologiczne……………………………………………………………...31
5.5.
Zweryfikowana Gminna Ewidencja Zabytków……………………………………...46
6. Cele, priorytety, kierunki dziaáania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami……...50
6.1.
Cele Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami
6.2.
Podstawowe priorytety……………………………………………………………...52
6.3.
Dziaáania związane z ochrona zabytków leĪących na terenie gminy………………...53
6.4.
WdroĪenie programu…………………………………………………………………54
7. Instrumenty finansowe
8. Podsumowanie…………………………………………………………………………..55
8.1.
Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektów ujĊtych w rejestrze zabytków……....56
8.2.
Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektów ujĊtych w gminnej ewidencji
zabytków
4
1. WstĊp
Dziedzictwem kulturowym nazywamy dorobek materialny i duchowy poprzednich
pokoleĔ, a jednoczeĞnie to dorobek naszych czasów. NajczĊĞciej kojarzymy dziedzictwo
kulturowe z architekturą i sztuką oraz archeologią. Jednak do spuĞcizny po przodkach naleĪą
dawne formy uprawy roli, sposoby produkcji wyrobów charakterystycznych dla danego
regionu, a takĪe rozmaite przejawy Īycia i rozwoju spoáecznoĞci, co stanowi caáoĞü naszej
kultury. NaleĪy zatem pamiĊtaü o bogactwie nieodnawialnych Ĩródeá informacji o Īyciu
i dziaáalnoĞci przodków oraz o koniecznoĞci zachowania tych Ĩródeá dla przyszáych pokoleĔ.
Wzrasta ĞwiadomoĞü potrzeby ochrony zabytków wĞród mieszkaĔców naszej gminy. DbaáoĞü
o naleĪyty stan i atrakcyjny wygląd obiektów zabytkowych staáa siĊ naszym obywatelskim
obowiązkiem.
Rewitalizacja poszczególnych obiektów stanowi szansĊ na ich uratowanie. Stworzenie
programu
opieki
nad
zabytkami
jest
koniecznoĞcią
przewidzianą
ustawą
oraz
zapotrzebowaniem spoáecznym. Stanowi takĪe istotny czynnik w upowszechnianiu wiedzy
i pomocy skierowanej do wáaĞcicieli zabytków w dbaniu o ich dobrą kondycjĊ.
Gmina nie stanie siĊ atrakcyjna dla turystów, jeĪeli jej zabytki bĊdą zaniedbane, bądĨ
niewáaĞciwie promowane czy eksponowane. To niepowtarzalny urok zadbanych domów,
miejsc pamiĊci narodowej oraz walory klimatyczne stanowią osobliwy charakter tego
miejsca.
Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Promna na lata 2011 - 2015 jest
dokumentem o charakterze uzupeániającym w stosunku do innych aktów planowania
w gminie (Studium UwarunkowaĔ i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Promna, Uwarunkowania Rozwoju. Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego Gminy).
WyĪej wymienione dokumenty okreĞlają politykĊ administracyjną w zakresie podejmowanych
dziaáaĔ dotyczących inicjowania, wspierania i koordynowania prac z dziedziny ochrony
zabytków i krajobrazu kulturowego, a takĪe upowszechniania i promowania dziedzictwa
kulturowego.
Program opieki nad zabytkami jest podstawą wspóápracy miĊdzy samorządem gminy,
wáaĞcicielami zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Taka wspóápraca,
rozwijana w kolejnych latach, powinna przynieĞü, nie tylko lokalnej spoáecznoĞci wymierne
korzyĞci, a najistotniejsza z nich, to zachowanie naszego dziedzictwa kulturowego dla
przyszáych pokoleĔ.
5
2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami
Gminy zgodnie z Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. Nr 16,
poz. 95) w zakresie zadaĔ wáasnych realizują sprawy dotyczące ochrony zabytków i opieki
nad zabytkami (art. 7 ust 1 pkt.9). Obowiązek sporządzenia Gminnego Programu Opieki nad
Zabytkami nakáada na gminĊ art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z póĨniejszymi zmianami). Ustawa
reguluje zasady ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, definiuje pojĊcie zabytku, okreĞla
formy ochrony, kompetencje organów ochrony zabytków (w tym administracji rządowej
i samorządowej), formy finansowania opieki nad zabytkami i ich ewidencjonowania i inne.
2.1.
Cele programu w Ğwietle Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami.
Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Promna lata 2011 - 2015 zgodnie
z przytoczoną powyĪej ustawą ma na celu :
•
zapoznanie z zasobami dziedzictwa kulturowego, dziejami i zabytkami gminy Promna,
w tym z wykazem obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Województwa
Mazowieckiego oraz wykazem obiektów typowanych do wpisu w tym rejestrze jak
równieĪ z wykazem Gminnej Ewidencji Zabytków,
•
zapoznanie z uwarunkowaniami prawnymi dotyczącymi ochrony i opieki nad
zabytkami,
•
rozpoznanie
potrzeb
dotyczących
podejmowania
dziaáaĔ
zmierzających
do
powstrzymania procesów degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich
zachowania,
•
podejmowanie dziaáaĔ w zakresie staáego podnoszenia ĞwiadomoĞci spoáecznej o
wartoĞciach duchowych i materialnych otaczających nas krajobrazów i koniecznoĞci
wiĊkszej troski kaĪdego o ich ochronĊ, naleĪyte ksztaátowanie i pielĊgnacjĊ,
•
podejmowanie
dziaáaĔ
zwiĊkszających
spoáecznych, turystycznych i edukacyjnych,
6
atrakcyjnoĞü
zabytków
dla
potrzeb
•
wspóápraca z wáaĞcicielami zabytków dla zapewnienia im wáaĞciwej opieki,
wskazywanie potencjalnych Ĩródeá pozyskiwania Ğrodków na realizacjĊ zadaĔ
renowacyjnych, remontowych oraz dotyczących rewitalizacji obiektów zabytkowych,
•
podejmowanie przedsiĊwziĊü umoĪliwiających tworzenie miejsc pracy związanych
z opieką nad zabytkami.
3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce
3.1. Definicje podstawowych pojĊü z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami definiuje
pojĊcie zabytku, wprowadza pojĊcia ochrony i opieki nad zabytkami.
Zabytek jest to nieruchomoĞü lub rzecz ruchoma, ich czeĞü lub zespoáy, bĊdące dzieáem
czáowieka lub związane z jego dziaáalnoĞcią i stanowiące Ğwiadectwo minionej epoki lub
zdarzenia, których zachowanie leĪy w interesie spoáecznym. Ze wzglĊdu na posiadaną
wartoĞü historyczną, artystyczną lub naukową.
Zabytki pogrupowano w trzech kategoriach jako zabytki nieruchome, ruchome
i archeologiczne. W myĞl ustawy ochronie i opiece podlegają (bez wzglĊdu na stan
zachowania):
1) zabytki nieruchome bĊdące, w szczególnoĞci:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) ukáadami urbanistycznymi i zespoáami budowlanymi,
c) dzieáami architektury i budownictwa,
d) dzieáami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwáaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i
innymi zakáadami przemysáowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiĊtniającymi wydarzenia historyczne bądĨ dziaáalnoĞü
wybitnych osobistoĞci lub instytucji ;
7
2) zabytki ruchome bĊdące, w szczególnoĞci :
a) dzieáami sztuk plastycznych, rzemiosáa artystycznego i sztuki uĪytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych
i uporządkowanych wedáug koncepcji osób, które tworzyáy te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwáaszcza militariami,
sztandarami, pieczĊciami, odznakami, medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwáaszcza urządzeniami, Ğrodkami transportu oraz
maszynami
i
narzĊdziami
charakterystycznej
dla
Ğwiadczącymi
dawnych
i
o
nowych
kulturze
materialnej,
form
gospodarki,
dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego,
e) materiaáami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27
czerwca 1997 r. o bibliotekach ( Dz.U. Nr85, poz. 539, z 1998r. Nr 106,
poz. 668 z 2001 r. Nr 129, poz.1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz.984),
f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rĊkodzieáa oraz innymi obiektami
etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiĊtniającymi wydarzenia historyczne bądĨ dziaáalnoĞü
wybitnych osobistoĞci lub instytucji ;
3) zabytki archeologiczne bĊdące, w szczególnoĞci :
a) pozostaáoĞciami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) kurhanami,
d) reliktami dziaáalnoĞci gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Ponadto „Ochronie mogą podlegaü nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy
obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej”, (art. 6.2 ustawy).
Ochrona zabytków polega, w szczególnoĞci, na podejmowaniu przez organy administracji
publicznej dziaáaĔ mających na celu :
8
•
zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umoĪliwiających
trwaáe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie,
•
zapobieganie zagroĪeniom mogącym spowodowaü uszczerbek dla wartoĞci zabytków;
•
udaremnienie niszczenia i niewáaĞciwego korzystania z zabytków,
•
przeciwdziaáanie kradzieĪy, zaginiĊciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków
za granicĊ,
•
kontrolĊ stanu zachowania i przeznaczenia zabytków,
•
uwzglĊdnianie zadaĔ ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
oraz przy ksztaátowaniu Ğrodowiska.
Opieka nad zabytkami (art. 5 ustawy) sprawowana przez jego wáaĞciciela lub
posiadacza polega, w szczególnoĞci, na zapewnieniu warunków:
•
naukowego badania i dokumentowania zabytku,
•
prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy
zabytku,
•
zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie,
•
korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwaáe zachowanie jego wartoĞci,
•
popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii
i kultury.
3.2. Uwarunkowania prawne.
Zabytki zostaáy objĊte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek paĔstwa
i kaĪdego obywatela (art.5, art. 6 ust. 1 i art.86 Konstytucji RP).
W myĞl ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. z dnia 17 wrzeĞnia 2003 r. art.7) formami ochrony zabytków są:
•
wpis do rejestru zabytków,
•
uznanie za pomnik historii,
•
utworzenie parku kulturowego,
•
ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
9
Zabytki znajdujące siĊ na terenie województwa wpisuje do rejestru zabytków Wojewódzki
Konserwator Zabytków. Wpisu do rejestru moĪna dokonaü z urzĊdu, bądĨ na wniosek
wáaĞciciela zabytku nieruchomego lub wieczystego uĪytkownika gruntu, na którym znajduje
siĊ zabytek nieruchomy.
Do rejestru moĪna równieĪ wpisaü otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a takĪe
nazwĊ geograficzną, historyczną lub tradycyjną tego obiektu. Podobna procedura dotyczy
zabytków ruchomych, Rejestr Zabytków Ruchomych prowadzi takĪe Wojewódzki
Konserwator Zabytków. Sposób rejestracji zabytków reguluje w/w ustawa oraz
Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru
zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu
zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicĊ niezgodnie z prawem.(Dz. U. z 2004 r.,
Nr 124, poz. 1305).
Na wniosek ministra wáaĞciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, moĪe uznaü za pomnik
historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy, przedstawiający
szczególną wartoĞü , okreĞlając jego granice. Minister wáaĞciwy do spraw kultury i ochrony
dziedzictwa narodowego, taki wniosek moĪe záoĪyü po uzyskaniu opinii Rady Ochrony
Zabytków.
Rada Gminy, w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, na podstawie
uchwaáy, moĪe utworzyü park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz
zabezpieczenia wyróĪniających siĊ krajobrazowo terenów z obiektami nieruchomymi
charakterystycznymi dla danej miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. W uchwale
winny siĊ znaleĨü : nazwa parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a takĪe zakazy
i ograniczenia.
Po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, wójt sporządza plan ochrony
parku kulturowego, a nastĊpnie ów plan zatwierdza rada gminy.
Inną formą ochrony obiektów i obszarów zabytkowych są postanowienia w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego, którego projekt konsultowany jest z Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków.
Jednak zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. , Nr 80, poz. 717) wiĊkszoĞü planów miejscowych utraciáa
w 2004 r. moc prawną.
10
Realizacja zadaĔ w dziedzinie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem
samorządów.
Reguluje te kwestiĊ art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. , Nr 142, poz. 1591 z póĨniejszymi zmianami),
dokument okreĞla zadania wáasne gminy:,, zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty naleĪy
do zadaĔ wáasnych gminy. W szczególnoĞci zadania wáasne obejmują sprawy (...) kultury,
w tym (...) ochrony zabytków i opieki nad nimi”.
Kolejnym dokumentem planistycznym w gminie jest Studium uwarunkowaĔ i kierunków
zagospodarowania przestrzennego, które wykonuje siĊ obligatoryjnie dla caáoĞci gminy, lecz
nie jest powszechnie obowiązującym przepisem gminnym (art. 6 ust.7), a jedynie
wewnĊtrznym zobowiązaniem wáadz gminy, czyli tzw. aktem kierownictwa wewnĊtrznego.
Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym priorytetem studium jest
okreĞlenie polityki przestrzennej gminy (art. 6 ust. 1) ze szczególnym uwzglĊdnieniem
uwarunkowaĔ wynikających z przepisów szczegóáowych odnoĞnie wystĊpowania obiektów i
terenów chronionych.
Studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego powinien zawieraü ochronĊ:
•
zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia;
•
innych zabytków nieruchomych, znajdujących siĊ w gminnej ewidencji zabytków;
•
parków kulturowych.
W myĞl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami kaĪda gmina prowadzi
Gminną EwidencjĊ Zabytków, która stanowi podstawĊ do sporządzenia Programu Opieki nad
Zabytkami. Ewidencja ta jest prowadzona jako zbiór kart adresowych zabytków
nieruchomych z terenu gminy, objĊtych Wojewódzką Ewidencją Zabytków (art. 21 i 22,
Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz.1568 z póĨniejszymi zmianami). Sam wpis zabytków
nieruchomych do Gminnej Ewidencji Zabytków nie przesądza o formie ich ochrony, jednak
obok zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, stanowi przesáankĊ do
objĊcia tych zabytków ochroną w formie zapisu w studium uwarunkowaĔ i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego
oraz
w
miejscowym
planie
zagospodarowania
przestrzennego. Gminna Ewidencja Zabytków w Promnej stanowiáa podstawĊ do
sporządzenia niniejszego programu.
Inne bardzo istotne uregulowania prawne w kwestii ochrony zabytków znajdziemy
w nastĊpujących dokumentach:
11
•
Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. dotyczy prawa budowlanego ( tekst jednolity Dz. U.
z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z póĨniejszymi zmianami).
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. dotyczy ochrony Ğrodowiska ( tekst jednolity
Dz. U. 2008 r. Nr 25 , poz. 150) i ustawa z dniaá 6 kwietnia 2004r. o ochronie
przyrody (Dz. U. Nr 92, poz.880).
•
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. dotyczy gospodarki nieruchomoĞciami ( tekst
jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261,poz.2603 z póĨniejszymi zmianami).
•
Ustawa z dnia 25 paĨdziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaáalnoĞci
kulturalnej (tekst jednolity Dz.U. z 2001 r. Nr. 13, poz 123).
•
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaáalnoĞci poĪytku publicznego i wolontariacie
(Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz.873 z póĨniejszymi zmianami).
OchronĊ zabytków znajdujących w bibliotekach i muzeach regulują akty prawne:
•
Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach ( Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24
z póĨniejszymi zmianami).
•
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach ( Dz. U. Nr 85, poz. 539
z póĨniejszymi zmianami).
•
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst
jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z póĨniejszymi zmianami).
4. Uwarunkowania zewnĊtrzne ochrony dziedzictwa kulturowego.
4.1. Strategiczne cele polityki paĔstwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad nimi.
Narodowa Strategia Kultury na lata 2004 - 2013 przyjĊta przez RadĊ Ministrów w dniu
21 wrzeĞnia 2004 r. oraz Uzupeánienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 2020 stanowi rządowy dokument tworzący ramy dla nowoczesnego mecenatu paĔstwa
w dziedzinie kultury, a w szczególnoĞci dla wspóáczeĞnie pojmowanej polityki kulturalnej
paĔstwa, funkcjonującej w warunkach gospodarki rynkowej, a takĪe zbieĪnej z interesami
Polski i Unii Europejskiej.
Podstawowym celem strategii jest dziaáanie na rzecz równomiernego rozwoju
kulturalnego regionów w Polsce. PrzyjĊto nastĊpujące priorytety:
12
1) Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe, celem
poprawy stanu zabytków, ich adaptacjĊ i rewitalizacjĊ oraz zwiĊkszenie do nich
mieszkaĔców, turystów i inwestorów. Realizacja tych zadaĔ umoĪliwi zwiĊkszenie
atrakcyjnoĞci regionów, a takĪe wykorzystanie przez nie potencjaáu związanego
z posiadanym dziedzictwem kulturowym.
2) Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego.
Dokumentem, który sáuĪy do wdroĪenia Narodowej Strategii Rozwoju Kultury
w kwestii materialnej spuĞcizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury
,,Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego". Program ten jest zgodny
z Narodowym Planem Rozwoju (Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.) z Narodowym
Planem Rozwoju, Dz. U. Nr 116, poz. 1206 oraz zaáoĪeniami do krajowego programu
ochrony zabytków. Podstawą do realizacji Narodowego Programu Kultury „Ochrona
zabytków i dziedzictwa kulturowego" jest uznanie obszaru dziedzictwa jako
wykáadniĊ rozwoju i upowszechniania kultury, a takĪe za potencjaá regionów, sáuĪący
wzrostowi konkurencyjnoĞci i promowania regionów dla turystów, inwestorów
i mieszkaĔców.
W Narodowym Programie Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego”
wyznaczone zostaáy strategiczne cele polityki paĔstwa w dziedzinie ochrony zabytków:
•
Przygotowanie skutecznego systemu prawno - finansowego wspierania ochrony
i opieki nad zabytkami;
•
PodjĊcie prac nad kompleksowym systemem edukacji o tematyce dziedzictwa
kulturowego;
•
Poszukiwanie narzĊdzi wzmacniających efekty dziaáalnoĞci sáuĪby konserwatorskiej;
•
Ograniczenia w dowolnym opiniowaniu konserwatorów poprzez naáoĪenie na nich
odpowiedzialnoĞci za postĊpowanie niezgodne z prawem;
•
Intensyfikacja ochrony i promowania dziedzictwa kulturowego, ze szczególnym
uwzglĊdnieniem kompleksowej poprawy stanu zabytków nieruchomych.
13
4.2. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020.
Zamierzeniem strategicznym „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do
roku 2020” jest promocja i zwiĊkszanie atrakcyjnoĞci turystycznej i rekreacyjnej regionu
w oparciu o walory Ğrodowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego. Celem dziaáaĔ
promocyjnych jest budowanie trwaáego i stabilnego wizerunku Mazowsza, jako obszaru
o duĪym potencjale rozwojowym, którego dynamiczny rozwój oparty jest na wysokich
walorach kulturowych, przyrodniczych oraz krajobrazowych. Promocja regionu powinna
byü ekspozycją jego mocnych stron, tj.: bogate dziedzictwo kulturowe regionu (zachowana
i utrwalona spuĞcizna materialna i niematerialna) oraz zróĪnicowanie kulturowe
i obyczajowe poszczególnych podregionów, istnienie cennych terenów dolin rzecznych,
kompleksów leĞnych oraz obszarów ujĊtych w Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA
2000. Wymiernym efektem prowadzonej promocji bĊdzie nie tylko rozwój funkcji
turystycznych i przyciągniĊcie turystów, ale takĪe aktywizacja obszarów wiejskich, dla
których jedną z szans rozwoju jest rozwój agroturystyki oraz innych form turystyki. W tym
celu podjĊte bĊdą nastĊpujące dziaáania:
-
wzmocnienie dotychczasowych kierunków dziaáaĔ samorządu, propagujących
zasoby dziedzictwa kulturowego oraz rozwój kultury w regionie;
-
rewitalizacja zespoáów zabytkowych i wykorzystanie ich do rozwoju funkcji
turystycznych;
-
wsparcie tworzenia lokalnych parków kulturowo-historycznych wokóá istniejących
zabytków architektury umoĪliwiających rozwój funkcji turystycznych;
-
rozwój sieci szlaków turystycznych w obrĊbie województwa mazowieckiego, w tym
sieci dróg o znaczeniu turystycznym, szlaków i ĞcieĪek rowerowych oraz wáączenie
ich do sieci;
-
w sąsiednich województwach,
Gáówne zamierzenia strategiczne dotyczące turystyki i kultury:
-
wykreowanie pasm turystyczno-kulturowych na rzecz rozwoju usáug turystycznorekreacyjnych (w tym zwáaszcza w oparciu o unikalne walory najwaĪniejszych ciągów
ekologicznych, takich jak dolina Wisáy), przy jednoczesnym upowszechnianiu wiedzy
o historii regionu i jego bogactwach;
-
rozbudowanie
zaplecza
turystycznego
máodzieĪowych);
14
(m.in.
hoteli,
pensjonatów,
schronisk
-
promowanie turystyki i sportów wodnych poprzez wyznaczanie i utrzymanie szlaków
wodnych, rozwój Īeglugi rzecznej oraz zaplecza towarzyszącego np. porty, przystanie,
stanice, oĞrodki turystyki wodnej;
-
rozwijanie zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej;
-
utworzenie we wspóápracy z samorządami lokalnymi, regionalnej sieci obsáugi ruchu
turystycznego;
-
dostarczającej autoryzowanej oferty turystyczno-wypoczynkowej dla róĪnych
segmentów rynku turystyki i wypoczynku w regionie;
-
tworzenie dogodnych warunków do rozwoju kompleksów wypoczynkowych,
rekreacyjnych i balneologicznych wraz z zakáadami geotermalnymi oraz ich promocja;
-
promocja wartoĞci turystycznych regionu przy uĪyciu reklamy i upowszechniania
wiedzy we wspóápracy z organizatorami turystyki;
-
promowanie bogactwa Kampinoskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych,
unikalnych tradycji: kurpiowskich, áowickich, podlaskich, koábielskich oraz innych,
czemu sáuĪyü bĊdą organizowane wystawy twórczoĞci regionalnej;
-
wspieranie inicjatyw mających na celu promocjĊ dziaáalnoĞci sprzyjającej integracji
Mazowsza, jako regionu o bogatej historii, wartoĞciach przyrodniczych i wyrazistej
toĪsamoĞci;
-
wspieranie dziaáalnoĞci Biura Przedstawicielskiego Województwa Mazowieckiego
w Brukseli, które umoĪliwia efektywną promocjĊ Mazowsza w Unii Europejskiej;
-
zorganizowanie Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz lokalnych organizacji
turystycznych;
-
powoáanie Centrum Folklorystycznego skupiającego najciekawsze i unikalne wytwory
kultur regionalnych;
-
wydawanie publikacji promocyjnych oraz kreowanie pozytywnego wizerunku regionu
w mediach.
4.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego.
Celem
polityki
„Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Województwa
Mazowieckiego” w zakresie ochrony i wykorzystania wartoĞci kulturowych jest
ksztaátowanie toĪsamoĞci kulturowej Mazowsza.
15
Polityka ta adresowana jest do rejonów miast i miejscowoĞci charakteryzujących siĊ
najcenniejszymi
ukáadami
urbanistycznymi,
wartoĞciami
krajobrazowymi,
tradycją
historyczną i zabytkowymi obiektami architektonicznymi. Materialnym i przestrzennym
wymiarem tej polityki jest ochrona obszarów o najcenniejszych elementach krajobrazu
kulturowego i historycznego takich jak:
-
krajobrazy kulturowe,
-
krajobraz kulturowy wsi i maáych miast,
-
zespoáy budownictwa drewnianego,
-
oĞrodki toĪsamoĞci kulturowej regionu,
-
ukáady ruralistyczne i urbanistyczne,
-
miejsca pamiĊci narodowej.
W sferze Ğwiadectw kultury niematerialnej polityka województwa bĊdzie realizowana
poprzez:
-
propagowanie wiedzy o regionie i maáych ojczyznach,
-
pielĊgnowanie odrĊbnoĞci kulturowej i wspieranie toĪsamoĞci ludowej,
-
promowanie walorów kulturowych regionu oraz regionalnego folkloru poprzez róĪne
formy organizacji imprez folklory styczno - kulturowych oraz informacje w mediach
i wydawnictwach docierających do szerokiej rzeszy odbiorców,
-
edukacja w zakresie historii regionu i jego toĪsamoĞci kulturowej,
-
wykorzystywanie
nowoczesnych
technologii
do
zwiĊkszenia
moĪliwoĞci
edukacyjnych zapoznania siĊ z dorobkiem kultury regionalnej i spuĞcizny kulturowej.
4.4. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2006-2009.
Celem strategicznym „Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami na lata
2006-2009” jest utrwalanie dziedzictwa kulturowego regionu w celu budowania toĪsamoĞci
regionalnej oraz promocji turystycznej Mazowsza w kraju i za granicą w poáączeniu
z aktywizacją obywatelską i zawodową spoáecznoĞci lokalnych, kreowanie turystycznych
pasm przyrodniczo - kulturowych.
Cele operacyjne:
-
zachowanie materialnej i niematerialnej spuĞcizny historycznej regionu;
-
ochrona i ksztaátowanie krajobrazu kulturowego wsi i miast historycznych;
16
-
utrwalanie zasobów dziedzictwa kulturowego w ĞwiadomoĞci mieszkaĔców;
-
promocja walorów kulturowych Mazowsza z wykorzystaniem nowoczesnych
technologii;
-
zwiĊkszenie dostĊpnoĞci obiektów zabytkowych poprzez ich wykorzystanie dla
funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych - kreowanie pasm przyrodniczo kulturowych.
Gáównymi dziaáaniami zachowania materialnej i niematerialnej spuĞcizny historycznej
regionu są:
1. opieka nad zabytkami nieruchomymi - rozpoznanie i weryfikacja zasobów Ğrodowiska
kulturowego;
2. integracja systemów ochrony krajobrazu, przyrody i dziedzictwa kulturowego;
3. eksponowanie zabytków o szczególnej wartoĞci:
-
oĞrodków krystalizujących regionalny krajobraz kulturowy;
-
waĪniejszych stanowisk archeologicznych;
-
zabytków ruchomych zwáaszcza wytworów sztuki czy rzemiosáa ludowego.
4. zapobieganie degradacji zabytków:
-
wspieranie rewaloryzacji obiektów zabytkowych i dziaáaĔ sáuĪących opiece nad
zabytkami;
-
opracowanie zasad wspóápracy samorządów: wojewódzkiego, gminnych i
powiatowych przy realizacji zadaĔ ochrony zabytków, zwáaszcza warunków i
form wspóápracy z wáaĞcicielami zabytków;
-
opracowanie zasad postĊpowania w sytuacjach kryzysowych zagroĪenia
materialnego istnienia zabytków i ich wdraĪanie;
-
budowanie spoáecznej akceptacji dla ochrony zabytków; prowadzenie staáej
wspóápracy z Wojewódzkim UrzĊdem Ochrony Zabytków w zakresie opracowania
i monitorowania listy zabytków zagroĪonych w istnieniu.
5. ksztaátowanie postaw promujących dziaáania chroniące zabytki:
-
upowszechnianie
standardów
wytycznych
do
prac
konserwatorskich,
restauratorskich, zabezpieczających, ratowniczych i interwencyjnych.
Gáównymi dziaáaniami ochrony i ksztaátowania krajobrazu kulturowego wsi i miast
historycznych są:
1. wypracowanie modelu wdraĪania lokalnych programów rewitalizacji centrów maáych
miast historycznych;
17
2. promowanie tradycyjnych wzorców lokalnej architektury;
3. wspieranie rewitalizacji zespoáów ruralistycznych i urbanistycznych.
Gáównymi dziaáaniami utrwalania zasobów dziedzictwa kulturowego w ĞwiadomoĞci
mieszkaĔców są:
1.
kreowanie wyobraĪeĔ na temat toĪsamoĞci historycznej i kulturowej Mazowsza,
z uwzglĊdnieniem specyfiki lokalnej;
2. wykorzystanie toĪsamoĞci i wartoĞci dziedzictwa jako elementu rozwoju regionalnego
i lokalnego;
3. wspieranie dziaáaĔ organizacji pozarządowych w realizacji zadaĔ związanych z
edukacją regionalną;
4. wspieranie twórczoĞci artystycznej, ludowej o znaczeniu lokalnym, regionalnym
i ogólnonarodowym;
5. promowanie najlepszych rozwiązaĔ w zakresie realizacji programów edukacyjnych o
historii regionu (np. w formie konkursów).
Gáównymi dziaáaniami promocji walorów kulturowych Mazowsza z wykorzystaniem
nowoczesnych technologii są:
1. opracowanie i wdraĪanie systemu informacji o najcenniejszych zabytkach regionu, ze
szczególnym uwzglĊdnieniem Warszawy jako metropolii o znaczeniu europejskim;
2. wykorzystanie nowoczesnych technologii do zwiĊkszania dostĊpnoĞci dorobku kultury
regionalnej;
3. promocja kultury ludowej Mazowsza;
4. wykorzystanie toĪsamoĞci kulturowej jako elementu marketingowego.
Gáównymi dziaáaniami zwiĊkszania dostĊpnoĞci obiektów zabytkowych poprzez ich
wykorzystanie dla funkcji turystycznych, kulturalnych i edukacyjnych są:
1. kreowanie pasm (powiązaĔ) przyrodniczo - kulturowych w województwie ze
szczególnym uwzglĊdnieniem szlaków nadrzecznych;
2. wspieranie dziaáaĔ dotyczących komercyjnego wykorzystania obiektów zabytkowych na
cele kulturalne, turystyczne i edukacyjne;
3. opracowanie modelu wykorzystania zadaĔ opieki nad zabytkami dla generowania
nowych miejsc pracy.
18
4.5. Ksztaátowanie toĪsamoĞci regionu oraz kreowanie i promocja jego produktu.
Kreowanie i promocja produktu regionalnego, nie tylko przyczyni siĊ dobudowania
i wzmacniania toĪsamoĞci i atrakcyjnoĞci regionu, ale takĪe stanowiü bĊdzie waĪny element
jego promocji w wymiarze krajowym i europejskim. Województwo mazowieckie ze wzglĊdu
na swoje walory kulturowe, turystyczne i przyrodnicze ma ogromne moĪliwoĞci promowania
lokalnych, niepowtarzalnych produktów ĞciĞle związanych ze Ğrodowiskiem geograficznym,
kulturą oraz gospodarką regionu.
W związku z tym zostaną podjĊte nastĊpujące dziaáania polegające na :
utworzeniu instytucjonalnych ram, np. za pomocą regionalnego systemu certyfikacji, dla
wspierania rozwoju marek regionalnych ( np. tradycyjnych produktów ĪywnoĞciowych
czy produktów turystycznych);
•
wspieraniu organizacji i stowarzyszeĔ regionalnych i lokalnych, które nie tylko kultywują
wartoĞci tradycyjne, ale równieĪ kreują aktywne postawy spoáeczne, lokalny patriotyzm,
a takĪe integrują spoáecznoĞci lokalne w dostosowywaniu siĊ do nowych warunków
spoáeczno - gospodarczych;
•
ochronie
i
promocji,
którymi
powinny
zostaü
objĊte
zespoáy
urbanistyczne
i dziedzictwo drewniane (w tym cenne krajobrazy kulturowe wsi i maáych miast);
•
promocji unikalnych zabytków architektury, miejsc pamiĊci narodowej oraz zamieszkania
i pobytu wielkich twórców identyfikujących siĊ z regionem;
•
wspieraniu rozwoju dziedzin nauki, w tym humanistycznych, mających istotny wpáyw na
zachowanie i popularyzacjĊ dziedzictwa kulturowo - historycznego Mazowsza;
•
kreowaniu regionalnych oĞrodków toĪsamoĞci kulturowej;
pielĊgnowaniu i kultywowaniu lokalnych tradycji i zwyczajów, znajomoĞci historii
regionu;
•
wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji kulturalnej, promującego dziedzictwo
kulturowe i tradycjĊ, funkcjonującego jako portal internetowy, dziĊki któremu podawane
bĊdą informacje o wydarzeniach kulturalnych, wystawach, targach regionalnych i
zagranicznych promujących Mazowsze;
•
promocji odrĊbnoĞci historyczno - kulturowej Mazowsza, nurtów kultury ludowej
i wysokiej, dąĪąc do zahamowania pogáĊbiającej siĊ dysproporcji miedzy nimi poprzez
aktywne wsparcie oĞrodków i Ğrodowisk lokalnych, a takĪe poprawĊ dostĊpu do kultury
skupionej w Warszawie dla ludnoĞci spoza stolicy;
19
•
organizowaniu okolicznoĞciowych i staáych imprez lokalnych (targów, festiwali,
konkursów);
•
podjĊciu szerszych dziaáaĔ promocyjnych wĞród regionów polskich i europejskich;
•
prezentowaniu szerokiej oferty związanej z kulturą regionu ( obrzĊdy, rĊkodzieáo,
tradycje, kapele i zespoáy folklorystyczne) oraz opracowanie katalogu ofert produktów
regionalnych;
•
ekspozycji regionalnych produktów ekologicznych i turystycznych, uwzglĊdniających
lokalne tradycje;
•
upowszechnianiu wiedzy o regionie poprzez organizowanie seminariów, debat, dyskusji
oraz imprez.
20
4.6. Wspóápraca miĊdzyregionalna i miĊdzynarodowa.
Wspólne inicjatywy miedzy regionami przyczynią siĊ do lepszego gospodarowania
zasobami regionu oraz wspólnej realizacji przedsiĊwziĊü, czĊsto o kluczowym charakterze,
które przyczynią siĊ do ich promocji.
•
ochrona Ğrodowiska na jednorodnych obszarach o cennych walorach przyrodniczych i
krajobrazowych, sztucznie rozdzielonych granicami administracyjnymi, tj. na terenie
parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu i obszaru funkcjonalnego
„Zielone Páuca Polski”;
•
wspieranie realizacji inicjatywy turystyczno- rekreacyjnej „Zielony Szlak Rowerowy
Mazowsza”
w
ramach
Europejskich
szlaków
rowerowych
Euro
Velo
i Greenways;
•
utworzenie miejsca promocji regionu, sáuĪącego jednoczeĞnie róĪnym celom inwestycją taką bĊdzie centrum kongresowo - wystawiennicze skupiające wokóá
siebie
waĪne
wydarzenia
w
regionie
o
znaczeniu
miĊdzynarodowym
i regionalnym;
4.7. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanym na
poziomie powiatu.
4.8. Strategia Rozwoju Powiatu Biaáobrzeskiego na lata 2008 – 2018.
Powiat
biaáobrzeski
poáoĪony
jest
w
poáudniowej
czĊĞci
województwa
mazowieckiego. Powiat biaáobrzeski tworzą: Biaáobrzegi (miasto i gmina), WyĞmierzyce
(miasto i gmina), oraz gminy Promna, Radzanów, Stara Báotnica i Stromiec.
Teren powiatu biaáobrzeskiego od póánocy graniczy z powiatem grójeckim, od wschodu z
powiatem kozienickim, od poáudnia z powiatem radomskim ziemskim i od poáudniowego
zachodu z powiatem przysuskim.
Powiat biaáobrzeski poáoĪony w dolinie rzeki Pilicy posiada stosunkowo maáo
zdegradowane Ğrodowisko przyrodnicze. Rolniczy charakter powiatu, brak duĪych zakáadów
przemysáowych,
urozmaicona
rzeĨba
terenu
tworzy
obszary
o
duĪych
walorach
krajobrazowych. Wysokie walory przyrodnicze doliny Pilicy, jako obszaru wodno-báotnego z
bogactwem awifauny lĊgowej oraz wystĊpowaniem rzadkich gatunków byáy podstawą do
21
objĊcia tego terenu ochroną. Uchwaáą Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w
Radomiu z dnia 28.06.1983r. zatwierdzono StrefĊ Krajobrazu Chronionego – „Dolina Pilicy i
Drzewiczki”. Strefa ta obejmuje swoim zasiĊgiem wszystkie gminy powiatu.
Na terenie powiatu biaáobrzeskiego istnieją trzy rezerwaty przyrody: „Sokóá” zlokalizowany
na terenie gminy WyĞmierzyce oraz „Majdan” i „Starodrzew DobieszyĔski” na terenie gminy
Stromiec.
PoáoĪenie powiatu biaáobrzeskiego w pobliĪu aglomeracji warszawskiej przy waĪnej
drodze krajowej stanowi waĪny aspekt planów rozwojowych. Walory przyrodnicze powiatu –
czyste Ğrodowisko, rzeka Pilica i duĪy stopieĔ lesistoĞci daáy podstawĊ utworzenia Strefy
Krajobrazu Chronionego „Dolina Pilicy i Drzewiczki”. WiĊkszoĞü dochodów powiatu to
subwencje i dotacje celowe. Gáównymi skáadnikami dochodów wáasnych są opáaty
komunikacyjne oraz wpáywy z najmu i dzierĪawy. Najistotniejsze grupy wydatków z budĪetu
powiatu to wydatki na oĞwiatĊ i wychowanie, bezpieczeĔstwo publiczne, administracjĊ
publiczną, opiekĊ spoáeczną oraz transport i áącznoĞü.
Powiat biaáobrzeski – pod wzglĊdem liczby mieszkaĔców – jest najmniejszym
powiatem województwa mazowieckiego. GĊstoĞü zaludnienia wynosi okoáo 38% Ğredniej
gĊstoĞci zaludnienia dla województwa. Powiat posiada znaczący potencjaá, umoĪliwiający
rozwój turystyki i rekreacji .
Sieü komunikacyjną Powiatu Biaáobrzeskiego tworzą:
Drogi krajowe : Nr 7 – GdaĔsk-Elbląg-Ostróda-Olsztynek-PáoĔsk-Warszawa-Janki-GrójecRadom-Kielce-Kraków-Rabka-ChyĪne-granica paĔstwa. Trasa przebiega przez teren powiatu
od miejscowoĞci Broniszew w czĊĞci póánocnej, do ĩdĪar poáoĪonych w czĊĞci poáudniowej
powiatu, Nr 48 – Kock-Kozienice-Biaáobrzegi-Tomaszów. Trasa przebiega od miejscowoĞci
Dobieszyn gm. Stromiec we wschodniej czĊĞci powiatu do miejscowoĞci Wojciechów w
gminie WyĞmierzyce w zachodniej czĊĞci powiatu.
drogi wojewódzkie : Nr 732 – Gózd Stary– Stara Báotnica – Kaszów – Przytyk. Przez teren
powiatu biegnie od miejscowoĞci Stary Gózd do Kaszowa – czyli caáy odcinek drogi biegnący
przez teren powiatu znajduje siĊ na terenie gminy Báotnica.
Nr 735 – Biaáobrzegi–Warka. Droga biegnie od miejscowoĞci Biaáobrzegi do miejscowoĞci
Biejków na terenie gminy Promna. Drogi powiatowe mają áączną dáugoĞü 241,68 km
Ukáad drogowy zapewnia dobre poáączenia miĊdzy miejscowoĞciami w gminie oraz
poáączenia z sąsiednimi gminami. Stan nawierzchni jest zróĪnicowany, remontów i
modernizacji wymagają gáównie drogi gminne.
22
Okoáo 2/3 powierzchni powiatu biaáobrzeskiego stanowią uĪytki rolne.
Na terenie powiatu są 5664 gospodarstwa, z których 83,3% prowadzi dziaáalnoĞü rolniczą.
WystĊpują gleby brunatno-bielicowe i pseudo-bielicowe, w wiĊkszoĞci wytworzone z
piasków sáabo gliniastych i luĨnych, rzadziej z piasków gliniastych i glin (gminy Stromiec,
WyĞmierzyce, Radzanów i czĊĞciowo Promna), gleby piaszczyste lekkie – w wiĊkszoĞci to
gleby podmokáe tzw. piaski sapowate oraz gleby wytworzone z glin zwaáowych (Biaáobrzegi),
gleby torfowe i murszowe na znacznych obszarach gmin Promna i Biaáobrzegi
Grunty klas I - IV stanowią okoáo 54,3%, a grunty klas V i VI – 45,7% ogólnej powierzchni
uĪytków rolnych.
Lasy i zadrzewienia w powiecie biaáobrzeskim zajmują 15.612 ha - 24,42%
powierzchni ogólnej. Ogólna powierzchnia lasów paĔstwowych w powiecie biaáobrzeskim
wynosi 9.300 ha (59,6 % powierzchni lasów w powiecie). Procentowy udziaá siedlisk leĞnych
w klasach : bór ĞwieĪy – 22%, bór mieszany ĞwieĪy – 32%, las mieszany ĞwieĪy – 25 %, las
ĞwieĪy – 13%, olsy – 4%. Pozostaáe – 4 %. W lasach biaáobrzeskich dominuje drzewostan
sosnowy (78,4 %). Pozostaáe gatunki drzew, to: Ğwierki, dĊby, klony, wiązy, jesiony, graby,
brzozy, olsze, topole, osiki, lipy.
Powiat biaáobrzeski ma charakter rolniczy. DuĪe znaczenie w sektorze rolnym ma
sadownictwo i uprawy specjalistyczne. WskaĨnik liczby podmiotów gospodarczych na 1000
mieszkaĔców jest najwyĪszy w subregionie radomskim. Liczba podmiotów gospodarczych
systematycznie roĞnie. PrzewaĪają osoby fizyczne prowadzące dziaáalnoĞü – jest to 86%
ogólnej liczby podmiotów gospodarczych. Stopa bezrobocia utrzymuje siĊ w granicach 16%
i naleĪy do najniĪszych w subregionie radomskim. Procent mieszkaĔców w wieku
produkcyjnym wynosi okoáo 57% i jest niĪszy od Ğredniej dla subregionu (59%)
i województwa (61,6%).
Na terenie powiatu biaáobrzeskiego wystĊpują trzy rezerwaty przyrody „Sokóá” na
terenie gminy WyĞmierzyce i „Majdan” i „Starodrzew DobieszyĔski” na terenie gminy
Stromiec. Ponadto na terenie powiatu znajdują siĊ wiele pomników przyrody oraz tworów
przyrody Īywej i nieoĪywionej.
Gáównymi kopalinami województwa mazowieckiego są czwartorzĊdowe utwory
okruchowe oraz trzeciorzĊdowe i czwartorzĊdowe surowce ilaste. WystĊpowanie naturalnych
surowców okruchowych na obszarze województwa mazowieckiego związane jest z
czwartorzĊdowymi formami dziaáalnoĞci lodowców bądĨ akumulacyjnej dziaáalnoĞci rzecznej
23
i procesów eolicznych. Powiat biaáobrzeski naleĪy do rejonów doĞü ubogich – posiada záoĪa
surowców skalnych – piasków i Īwirów z dominacją kruszywa naturalnego.
Kierunki rozwoju powiatu wynikają z jej realnych moĪliwoĞci i powinny odpowiadaü
preferencjom mieszkaĔców. Ustalając gáówne kierunki rozwoju w poszczególnych sferach
funkcjonowania gminy naleĪy uwzglĊdniü nastĊpujące zasady :
- zasada zrównowaĪonego rozwoju, polegająca na uwzglĊdnieniu w planach rozwojowych
zarówno aspektów spoáecznych jak i finansowych,z jednoczesnym uwzglĊdnieniem
wymogów ekologii,
- wielofunkcyjny rozwój powiatu, polegający na równomiernym rozwijaniu nowoczesnego
rolnictwa oraz preferowanych przez mieszkaĔców gaáĊzi przemysáu, rzemiosáa, handlu i
usáug,
- zgodnoĞü kierunków rozwoju powiatu z celami i priorytetami strategicznymi, zapisanymi w
Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego,
- zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci metropolii warszawskiej i regionu w ukáadzie europejskim i
globalnym,
- przeciwdziaáanie nadmiernym, spoáecznie nieakceptowanym dysproporcjom w poziomie
rozwoju gospodarczego i warunkach Īycia ludnoĞci w województwie,
- poprawa jakoĞci Ğrodowiska przyrodniczego Mazowsza
- wydáuĪenie trwania Īycia mieszkaĔców województwa mazowieckiego poprzez zmianĊ stylu
Īycia oraz poprzez zmniejszenie rozpowszechnienia chorób, ze szczególnym uwzglĊdnieniem
chorób cywilizacyjnych i uzaleĪnieĔ,
- uksztaátowanie toĪsamoĞci kulturowej regionu,
- bardziej efektywne wykorzystanie przestrzeni.
Dziaáania Samorządu w zakresie sfery spoáecznej są istotnym elementem
zrównowaĪonego rozwoju powiatu. Potrzeby i oczekiwania mieszkaĔców, przedstawione w
czasie prac nad Strategią Rozwoju Powiatu wskazują priorytetowe kierunki dziaáaĔ:
- poprawa stanu bazy placówek oĞwiatowych (obiekty sportowe, wyposaĪenie)
- dostosowanie systemu ksztaácenia do potrzeb lokalnego rynku pracy
- poprawa stanu bezpieczeĔstwa (m.in. poprawa stanu dróg i otoczenia drogowego, przeciwdziaáanie patologiom spoáecznym, intensywna praca z máodzieĪą oraz zwiĊkszenie
kadr i poprawa wyposaĪenia policji) zwiĊkszenie liczby placówek organizujących czas wolny
24
máodzieĪy (obiekty sportowe, placówki kulturalno-oĞwiatowe itp.).
Realizacja przyjĊtych celów strategicznych powiatu wymaga systematycznej
rozbudowy sieci infrastruktury technicznej. WiĊkszoĞü potrzeb inwestycyjnych leĪy w
zakresie kompetencji samorządów gminnych. Dziaáania, których mieszkaĔcy powiatu
oczekują od samorządu powiatowego dotyczą : poprawy stanu dróg powiatowych oraz
„infrastruktury drogowej”, niezbĊdnej do sprawnego funkcjonowania systemu komunikacji,
docelowego rozwiązania problemu gospodarki odpadami, wspierania dziaáaĔ samorządów
gminnych dotyczących rozwoju infrastruktury technicznej. Ze wzglĊdu na skalĊ planowanych
zadaĔ konieczne bĊdzie podjĊcie staraĔ o wsparcie inwestycji z funduszy zewnĊtrznych
(budĪet paĔstwa, Ğrodki pomocowe Unii Europejskiej, fundusze ochrony Ğrodowiska).
Dziaáania Samorządu Powiatu Biaáobrzeskiego w zakresie rozwoju sfery gospodarczej
polegaü powinny na stworzeniu sprzyjającej atmosfery dla rozwoju sektora Maáych i ĝrednich
PrzedsiĊbiorstw – zwáaszcza w obszarach zgodnych z celami strategicznymi powiatu:
budownictwo mieszkaniowe i rekreacyjne, usáugi dla ludnoĞci, przetwórstwo rolnospoĪywcze, zagospodarowanie odpadów i produkcja energii odnawialnej oraz inna
dziaáalnoĞü nie wpáywająca negatywnie na stan Ğrodowiska naturalnego. Na powodzenie
programów rozwoju gospodarczego znaczący wpáyw bĊdzie miaáa równieĪ aktywnoĞü wáadz
samorządowych
–
promocja
powiatu,
pozyskiwanie
inwestorów
zewnĊtrznych,
wspóádziaáanie z wyspecjalizowanymi instytucjami w obszarze edukacji gospodarczej
mieszkaĔców.
SkutecznoĞü dziaáaĔ proekologicznych Powiatu uzaleĪniona jest od szerokiej
wspóápracy z gminami oraz z samorządem województwa. Rozwój gospodarczy oraz funkcji
turystyczno-rekreacyjnych
wymaga
poáoĪenia
szczególnego
nacisku
na
dziaáania
proekologiczne m.in.:
- rozbudowĊ systemu kanalizacyjnego, segregacjĊ odpadów i odzysk surowców wtórnych,
- racjonalizacjĊ gospodarki energią zalesianie sáabych gleb i budowa zbiorników retencyjnych
- poprawĊ estetyki powiatu – dotyczy to m.in. likwidacji „dzikich wysypisk” w lasach.
Bardzo istotnym czynnikiem, wspierającym poprawĊ stanu Ğrodowiska naturalnego
jest edukacja proekologiczna máodzieĪy i dorosáych.
25
5. Uwarunkowania wewnĊtrzne ochrony dziedzictwa kulturowego
5.1. Studium uwarunkowaĔ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Promna.
5.1.1. Ogólna charakterystyka gminy.
Teren obecnej gminy Promna byá pierwotnie pokryty gĊstą puszczą i naleĪaá do plemiennego
paĔstwa Mazowszan, które zostaáo w koĔcu X wieku przyáączone do paĔstwa polskiego.
Po 1138 roku powstaáo samodzielne KsiĊstwo Mazowieckie. Caáy obszar ksiĊstwa naleĪaá do
ksiĊcia, który przekazywaá nadziaáy ziemskie zasáuĪonym rycerzom lub KoĞcioáowi.
JuĪ w XIII wieku na terenie obecnej gminy zaczĊto wycinaü pierwotną puszczĊ i utworzono
pierwszą osadĊ. KsiąĪe darowaá ziemie jednemu ze swoich rycerzy, który zaáoĪyá tu pierwszą
osadĊ. Byáa to Promna, o której wspominają dokumenty juĪ w 1239 roku. Byáa to przez wiele
lat jedyna osada w okolicy. nNa przeáomie XIII i XIV wieku benedyktyni páoccy otrzymali od
ksiąĪąt mazowieckich obszary ziemi nad Pilicą po obydwu jej stronach. Benedyktyni
rozpoczĊli intensywną akcjĊ osiedleĔczą zakáadając na początku XIV wieku Przybyszów
i Osuchów. W tym samym czasie powstaáa kolejna osada rycerska, byá to Biejków.
W czasach KsiĊstwa Mazowieckiego okolice Promny naleĪaáy do ziemi czerskiej.
NajwiĊksza akcja osadnicza w tym terenie miaáa miejsce w XV wieku. Z tego okresu mamy
poĞwiadczone istnienie nastĊpujących osad : FalĊcice, Góry, Biejkowska Wola, Lisów,
Rykaáy, Wola Braniecka. Byá to okres najwiĊkszego oĪywienia osadniczego w tym terenie.
Wtedy teĪ powstaáa wieĞ Pacew, która byáa jedyną wsią ksiąĪĊcą na tym terenie.
W obecnej gminie Promna miaáa teĪ miejsce kolonizacja niemiecka. Jedyną pozostaáoĞcią tej
kolonizacji są niemieckie nazwy powstaáych w XV wieku wsi: Piekarty i Lekarcice.
W 1526 roku po bezpotomnej Ğmierci ostatnich ksiąĪąt mazowieckich ich ksiĊstwo zostaáo
wáączone do Królestwa Polskiego. Ziemia czerska staáa siĊ czĊĞcią województwa
mazowieckiego. Wzorem reszty Polski kraj podzielono na powiaty. Powstaá wtedy powiat
grójecki oraz warecki. Prawie caáy obszar dzisiejszej gminy naleĪaá do powiatu grójeckiego.
Tylko Wola Branecka naleĪaáa do powiatu wareckiego. Powiaty dzieliáy siĊ na parafie.
Obszar gminy podzielony byá miĊdzy nastĊpujące parafie: Wrociszewo, Promna, Goszczyn
i Przybyszew. Kolonizacja tych ziem trwaáa nadal za czasów Jagiellonów. Wycinano puszczĊ
26
i tworzono nowe osady. W XVI wieku Ĩródáa poĞwiadczają powstanie kolejnych wsi:
Broniszew, Wysoka (Maáa WieĞ) Olszany. Kolejne stulecia to zastój w rozwoju osadnictwa.
Spowodowaáy to wojny XVII i XVIII wieku a co za tym idzie liczne zniszczenia. Widaü to
wyraĨnie na przykáadzie Pacewa, o którym zachowaáy siĊ bardziej szczegóáowe informacje.
W 1795 roku nastąpiá III rozbiór Polski, ziemie obecnej gminy weszáy w skáad
Królestwa Prus. Teren ten byá na pograniczu, poniewaĪ po drugiej stronie Pilicy rozciągaáy
siĊ ziemie Cesarstwa Austrii. Stan ten nie trwaá dáugo. JuĪ w 1807 roku, w wyniku wojen
napoleoĔskich, powstaáo KsiĊstwo Warszawskie. KsiĊstwo Warszawskie powstaáo z ziem
zaboru pruskiego wiĊc Promna znalazáa siĊ w jego skáadzie. KsiĊstwo wzorem Francji
podzielone byáo na departamenty i powiaty. Promna i okolice znalazáy siĊ w departamencie
warszawskim i powiecie czerskim. W 1815 roku po upadku KsiĊstwa tereny te weszáy
w skáad Królestwa Polskiego pod beráem cara. Wáadze carskie początkowo nie zmieniaáy
podziaáów administracyjnych odziedziczonych po KsiĊstwie Warszawskim. Wprowadziáy
nawet nazwĊ województw, zamiast departamentów. Gmina znalazáa siĊ w powiecie czerskim
w województwie mazowieckim. Rosjanie wprowadzili dodatkowy stopieĔ administarcji. Byáy
to obwody skupiające powiaty. Promna znalazáa siĊ w obwodzie warszawskim.
Po powstaniu listopadowym województwa zostaáy zmienione na gubernie a obwody
staáy siĊ powiatami. Gmina znalazáa siĊ w powiecie warszawskim w guberni warszawskiej.
Po uwáaszczeniu wsi mającym miejsce po 1864 roku powstawaáy kolejne miejscowoĞci, na
dawnych gruntach folwarcznych, byáy to: FalĊcice Parcela i Karolin. Ruch osadniczy trwaá
nadal do przeáomu XIX i XX wieku. Ze spisu powszechnego z 1921 roku wynika, Īe na tym
terenie powstaáy kolejne wsie: Bronisáawów, Daltrozów, Domaniewice, Jadwigów, Olkowice,
Pelinów, Pnie, Sielce, Stanisáawów. Po 1864 roku obecny teren gminy zostaá podzielony
miĊdzy trzy gminy. NajwiĊcej miejscowoĞci naleĪaáo do gminy Promna, reszta zostaáa
wáączona do gminy Rykaáy (Broniszew, Lisów, Maáa WieĞ, Pelinów i Rykaáy), pozostaáe
miejscowoĞci zostaáy wáączone do gminy Borowe (Przybyszew, Osuchów i Pacew). W 1867
roku po kolejnej reformie administracyjnej w guberni warszawskiej utworzono powiat
grójecki. Gmina Promna weszáa w jego skáad.
W 1915 roku w te tereny wkroczyáy wojska niemieckie. Niemiecka okupacja trwaáa
do 1918 roku, wtedy to w odrodzonej Polsce utworzono województwo warszawskie
z powiatem grójeckim. W okresie miĊdzywojennym gmina Promna skáadaáa siĊ
z nastĊpujących miejscowoĞci : Adamów, Biejkowska Wola, Biejków, Branecka Wola,
Branków, Bronisáawów, Daltrozów, Domaniewice, FalĊcice, Goáąb, Góry, Helenów,
27
Jadwigów, Karolin, Lekarcice, àopata, àugowa Wola, Marcelki, Olkowice, Olszamy,
Piekarty, Piotrów, Pnie, Promna, Sielce, Stanisáawów, Wáadysáawów, Zbrosza Maáa.
W gminie Promna naliczono w tym czasie 639 budynków mieszkalnych (w 1921 r.) LudnoĞü
gminy liczyáa 4650 mieszkaĔców z czego 2 552 to byáy kobiety a 2 402 to byli mĊĪczyĨni.
Po wojnie, do 1956 roku Promna naleĪaáa do powiatu grójeckiego, póĨniej wáączono ją do
powiatu biaáobrzeskiego w województwie kieleckim.
Aktualnie gmina Promna poáoĪona jest w województwie mazowieckim, gdzie
dominuje krajobraz nizinny. W gminie wystĊpują ciekawe walory krajobrazowe, które tworzy
skarpa nadpiliczna. Ze wzglĊdu na stopieĔ przemian cywilizacyjnych wystĊpuje krajobraz
kulturowy rolniczy i zurbanizowany. Począwszy od okresu Ğredniowiecza naturalną granicĊ
pomiĊdzy Maáopolską a Mazowszem stanowiáa rzeka Pilica. Niewiele z historycznie
uksztaátowanych odrĊbnoĞci pomiĊdzy tymi krajami zachowaáo siĊ do dziĞ w sferze
dziedzictwa kultury materialnej lub poczucia toĪsamoĞci i tradycjach nadpilickiego rejonu.
Rejon ten róĪni siĊ fizjonomicznie od obszaru poáoĪonego na poáudniu od Pilicy bardziej
rozproszoną zabudową wiejską, w tym takĪe duĪą iloĞci dworów. Ten typ osadnictwa
związany byá z korzystnymi warunkami rozwoju rolnictwa (dobre gleby, które byáy podstawą
rozwoju gospodarki folwarcznej, a nastĊpnie specjalizacji sadowniczej).
NastĊpujące miejscowoĞci znajdują siĊ na terenie gminy : Adamów, Biejków,
Biejkowka Wola, Bronisáawów, Broniszew, Daltrozów, Domaniewice, FalĊcice, FalĊcice Parcela, FalĊcice - Wola, Góry, Helenów, Jadwigów, Karolin, Lisów, Lekarcice, Lekarcice
Nowe, Lekarcice Stare, Maáa WieĞ, Maáa Wysoka, Nowy Przybyszew, Osuchów, Olszamy,
Olkowice, Pacew, Piekarty, Piotrów, Pelinów, Pnie, Promna, Promna - Kolonia ,Przybyszew,
Rykaáy, Sielce, Stanisáawów, Wojciechówka, Wola Branecka, Zbrosza Maáa.
5.2. Zabytki nieruchome
Zabytki nieruchome na terenie gminie to przede wszystkim zabytki architektury sakralnej : to
koĞcioáy w Promnej i w Przybyszewie, rzeĨby i páyty nagrobne w Promnej i Przybyszewie,
kapliczki przydroĪne w BieĔkowskiej Woli, Borowem, Daltrozowie, Jadwigowie, Osuchowie,
Lisowie, Maáej Wsi, Nowym Przybyszewie,. Promnej. ArchitekturĊ Ğwiecką na obszarze gminy
reprezentują
:
paáac
z
parkiem,
oficyną,
28
spichlerzem,
gorzelnią,
stajniami
oraz
z zabudowaniami gospodarczymi w Rykaáach, paáac z parkiem w Promnej.. Dwór , oficyna
z parkiem w Nowym Przybyszewie, park z dworkiem w Piekartach. Na terenie gminy znajduje
siĊ bardzo maáa iloĞü przykáadów budownictwa drewnianego - domy w : Przybyszewie. Są to
ostatnie
przykáady
wartoĞciowego
budownictwa
drewnianego
na
terenie
gminy.
Stan utrzymania zabytków nieruchomych jest bardzo róĪny. Dobrze utrzymane są koĞcioáy.
W dostatecznym stanie są natomiast zespoáy paáacowo- dworsko-parkowe oraz zespoáy
zabytkowej zieleni. Ukáady przestrzenne zabytkowych parków są czĊsto nieczytelne, zaroĞniĊte
samosiewami, przez co utraciáy swój dawny wygląd. Wykorzystywane przez dáugi czas
niezgodnie z funkcją lub pozostające bez zagospodarowania - wymagają dziĞ szybkich dziaáaĔ
rewaloryzacyjnych. Wiele zabytków wymaga podjĊcia prac remontowych i rewaloryzacyjnych.
Niektóre z nich stopniowo poddawane pracom remontowo-konserwatorskim odzyskują dawną
ĞwietnoĞü.
GMINA
Promna
BieĔkowska
Wola
Park, XIX w.,
XIX
rej. zabytków
707
Piekarty
Park,
XIX
rej. zabytków
696
9/A/78
Promna
Promna
Promna
Przybyszew
15.12.1978
26.04.2011
05.01.1988
XVIII/
/XIX
rej. zabytków
8A/78
15.12.1978
XIX
rej. zabytków
706
20.12.1957,
7/A/78
15.12.1978
rej. zabytków
849/A/75
15.03.1975
101/A/81
18.03.1981
XIX
Paáac,
murowany,
Park,
29
19.12.1957
rej. zabytków
369/A/88
KoĞcióá,
murowany, 18661870,
KoĞcióá p.w. Ğw.
Ğw. Piotra i Pawáa,
murowany, 18941898,
20.12.1957
XIX
Przybyszew
Przybyszew
Rykaáy
Rykaáy
Nowy
Przybyszew
Plebania,
murowana, 2 poá.
XIX w.,
Zajazd, murowany,
4 üw. XVIII w.,
Paáac, murowany,
2 poá. XIX w.,
Park, 2 poá. XIX w.,
Park, XIX w.,
30
XIX
XVIII
XIX
XIX
XIX
rej. zabytków
850/A/75
15.03.1975
102/A/81
06.04.1981
rej. zabytków
848/A/75
15.03.1975
103/A/81
z 06.04.1981
rej. zabytków
698/A/57
19.12.1957
97/A/72
30.05.1972
143/A/82
15.03.1982
rej. zabytków
698/A/57
19.12.1957
97/A/72
30.05.1972
143/A/82
15.03.1982
rej. zabytków
699
19.12.1957
5.3. Zabytki ruchome
Zabytki ruchome w gminie wpisane do rejestru zabytków to przede wszystkim
wyposaĪenie koĞcioáów w Promnej i Przybyszewie. Skáadają siĊ na nie: oátarze gáówne,
boczne, ambony, chrzcielnice, áawy, konfesjonaáy, meble, naczynia liturgiczne, wota, rzeĨby,
obrazy, Ğwieczniki, tabernakula, feretrony, szaty liturgiczne, dzwony. Zabytki ruchome
stanowiące wyposaĪenie paáaców i dworów są w zdecydowanej mniejszoĞci.
5.4. Zabytki archeologiczne
Teren gminy Promna w systemie Archeologicznego ZdjĊcia Polski /AZP/ archeologicznie
znajduje siĊ w caáoĞci lub czĊĞciowo na 5 obszarach AZP, które przebadane byáy w latach ,
kolejno przez nastĊpujących badaczy :
AZP 67-65 , rok 1988 , dr Aleksander Bursche ,
AZP 67-66 , rok 1997 , mgr Ryszard CĊdrowski ,
AZP 68-65 , rok 1988 , mgr Sáawomir ĩóákowski ,
AZP 68-66 , rok 1983 , dr Aleksander Bursche ,
AZP 69-65 , rok 1999 , mgr Ryszard CĊdrowski .
Fizjograficznie teren gminy Promna wchodzi w skáad poáudniowej czĊĞci Niziny
Mazowieckiej.
LeĪy
na
wschodnim
kraĔcu
mezoregionu
Dolina
Biaáobrzeska
/wg. J. Kondrackiego 1998 r. s. 200/ w obrĊbie WzniesieĔ Poáudniowo - Mazowieckich. Jest
to szeroka na ok. 4-5 km dolina Pilicy z 1 do3 km szerokoĞci terasą zalewową Pilicy.
KrawĊdĨ wysoczyzny wyraĨnie góruje nad dnem doliny od strony poáudniowej na wysokoĞci
ok. 45 m a od strony póánocnej na wysokoĞci ok. 25 m od dna doliny.
Dodatkowo rozlegáe i w znacznej wiĊkszoĞci piaszczyste terasy nadzalewowe poprzecinane
są wąskimi dolinami bezimiennych strumieni wpadającymi do rzeki Pilicy.
WeryfikacjĊ terenową wykonano w oparciu o materiaáy znajdujące siĊ w archiwach :
Wojewódzkiego UrzĊdu Ochrony Zabytków w Warszawie – Delegatura w Radomiu, w dziale
archeologii Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu,
w PaĔstwowym Muzeum
Archeologicznym w Warszawie oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii
Nauk w Warszawie. W kwerendach uwzglĊdniono dostĊpną literaturĊ przedmiotu.
31
Prace związane z weryfikacją stanowisk archeologicznych w ramach Gminnej
Ewidencji Zabytków dla gminy Promna wykonano czerwcu - sierpniu 2011 r.
Po zweryfikowaniu materiaáów archiwalnych, literatury i wykonaniu prospekcji terenowej
wykonano zestawienie 102 stanowisk archeologicznych z obszaru gminy. W tym jedno
stanowisko wpisane do rejestru zabytków :
Lekarcice Nowe - grodzisko stoĪkowate (0,40 ha) – nr rej. 7/A/79 z dn. 10.02.1979 r.
Na obszarze gminy dominuje osadnictwo z czasów od okresu rzymskiego z epoki
Īelaza /związane z kulturą przeworską/ do wczesnego Ğredniowiecza oraz osady otwarte i
punkty osadnicze z okresu od Ğredniowiecza i póĨne Ğredniowiecze do czasów nowoĪytnych.
ZagroĪenie dla istniejących stanowisk istnieją przede wszystkim ze strony stale prowadzonej
dziaáalnoĞci rolniczej związanej z uprawą pól. NaleĪy teĪ zwróciü uwagĊ na postĊpujące
procesy inwestycyjne związane z pozyskiwaniem nowych gruntów pod inwestycje
mieszkaniowe i przemysáowe.
Na szczególną ochronĊ zasáugują stanowiska znajdujące siĊ na stoku doliny rzeki
Pilicy na obszarach AZP :
1/ 68-66
Promna 1, 3,
Biejkowska Wola 1,2,3,
Biejków 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,
Pnie 1,
2/ 68-65
Przybyszew 2, 3,8,9,10,13,14,
Góry 2
na pozostaáym obszarze poza dolina Pilicy do najciekawszych poznawczo stanowisk naleĪą :
Maáa WieĞ 11,13,
Strupiechów / Jadwigów 2,
Stanowiska te
powinny byü objĊte szczególną ochroną
zagospodarowania przestrzennego gminy Promna.
32
w miejscowym planie
WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH
GM. PROMNA , STAN NA 31.08.2011
UKàAD WG. OBSZARÓW AZP
( PRECYZYJNA LOKALIZACJA DOSTĉPNA W ARCHIWUM
WUOZ W WARSZAWIE DELEGATURA W RADOMIU )
LP
MIEJSCOWOĝû NUMER
NUMER
AZP
FUNKCJA
KULTURA
CHRONOLOGIA
1
Lekarcice Nowe 1 67-65/2
Gródek
stoĪkowaty
ĝredniowiecze ok.
1250 – 1350/?/
2
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze
3
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze –
nowoĪytnoĞü XVXVII w.
4
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
5
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XII w.
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze
XV-XVI w.
6
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze –
nowoĪytnoĞü
XV – XVIII w.
7
Lekarcice Stare 7
67-65/13
ĝlad
osadnictwa
Neolit
8
Lekarcice Stare 8
67-65/14
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
33
9
Piekarty 2
67-65/15
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze
XIV – XVI w.
10
Olszamy 1
67-65/16
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
11
Broniszew 2
67-65/20
ĝlad
osadnictwa
ĝredniowiecze
12
Broniszew 3
67-65/21
Osada
NowoĪytnoĞü
XV-XVIII w.
13
Daltrozów 1
67-66/1
Osada
NowoĪytnoĞü
XVI – XVIII w.
14
Przybyszew 1
68-65/1
ĝlad
osadnictwa
Wczesny okres
lateĔski
15
Przybyszew 2
68-65/2
Cmentarzysko
16
Przybyszew 3
68-65/3
Osada
Kultura
grobów
kloszowych
Wczesny okres
lateĔski
Wczesna epoka
Īelaza
17
Góry 2
68-65/5
Osada
Kultura
trzciniecka
18
Góry 3
68-65/6
Cmentarzysko
StaroĪytnoĞü –
wczesne
Ğredniowiecze ?
19
Adamów Góry 1
68-65/7
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XI – XII w.
ĝlad
osadnictwa
Okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
Osada
StaroĪytnoĞü
20
21
Pacew 1
Przybyszew 8
68-65/8
68-65/9
34
Wczesna epoka
brązu
22
23
Przybyszew 9
Przybyszew 10
68-65/10
68-65/11
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
VIII – X w.
Osada
Máodszy okres
przedrzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
Cmentarzysko Kultura
áuĪycka ?
Wczesna epoka
Īelaza?
Kultura
grobów
kloszowych?
Kultura
pomorska ?
24
Przybyszew 11
68-65/12
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
25
26
27
Przybyszew 12
Przybyszew 13
Przybyszew 14
68-65/13
68-65/14
68-65/15
StaroĪytnoĞü
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
Osada
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
NieokreĞlona
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
Osada
StaroĪytnoĞü
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
XI – XII w.
ĝlad
osadnictwa
35
NowoĪytnoĞü
28
Maáa WieĞ 1
68-65/16
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
epoka Īelaza
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
29
Maáa WieĞ 2
68-65/17
ĝlad
osadnictwa
30
Maáa WieĞ 3
68-65/18
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
31
Maáa WieĞ 4
68-65/19
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
Wczesne
Ğredniowiecze
X – XI w.
StaroĪytnoĞü
32
Maáa WieĞ 5
68-65/20
ĝlad
osadnictwa
33
Maáa WieĞ 6
68-65/21
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
StaroĪytnoĞü
34
Maáa WieĞ 7
68-65/22
ĝlad
osadnictwa
35
Przybyszew 15
68-65/23
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
36
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
Wczesne
Ğredniowiecze
PóĨne
Ğredniowiecze
36
37
Przybyszew 5
Strupiechów
/Jadwigów / 1
68-65/24
68-65/25
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
NieokreĞlona
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
epoka Īelaza
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
38
Przybyszew 6
68-65/26
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
39
Przybyszew 7
68-65/27
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
40
Maáa WieĞ 8
68-65/28
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
41
Maáa WieĞ 9
68-65/29
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
epoka Īelaza
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
42
Rykaáy 1
68-65/30
Osada
StaroĪytnoĞü
43
Rykaáy 2
68-65/31
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XII – XIII w.
StaroĪytnoĞü
44
Rykaáy 3
68-65/32
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
37
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
45
46
Rykaáy 4
Rykaáy 5
68-65/33
68-65/34
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze XI –
XIII w.
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
epoka
ĩelaza
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze XI –
XII w.
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
47
Lisów 2
68-65/35
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XI – XII w.
48
Lisów 3
68-65/36
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü –
wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze XII
– XIII w.
Wczesne
Ğredniowiecze
PóĨne
Ğredniowiecze
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
49
Lisów 4
68-65/37
ĝlad
osadnictwa
50
Lisów 5
68-65/40
Osada
51
Lisów 6
68-65/41
ĝlad
osadnictwa
38
Kultura
przeworska
StaroĪytnoĞü
52
Lisów 7
68-65/42
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
53
Lisów 8
68-65/44
Osada
54
Lisów 9
68-65/45
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
epoka Īelaza
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesna epoka
Īelaza
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
NowoĪytnoĞü
Osada
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
55
56
Lisów 10
Maáa WieĞ 10
68-65/46
68-65/47
Kultura
przeworska
Okres rzymski
57
Maáa WieĞ 11
68-65/48
Osada
Wczesne i póĨne
Ğredniowiecze
XII – 1 poá. XV w.
58
Maáa WieĞ 12
68-65/49
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
59
Maáa WieĞ 13
68-65/50
Osada
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
NowoĪytnoĞü
39
60
61
62
63
Maáa WieĞ 14
Maáa WieĞ 15
Maáa WieĞ 16
Strupiechów
/ Jadwigów / 2
68-65/51
68-65/52
68-65/53
68-65/54
ĝlad
osadnictwa
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XII – XIII w.
Osada
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
Osada
Kultura
przeworska
Okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
NieokreĞlone
64
Strupiechów
/ Jadwigów / 3
68-65/55
ĝlad
osadnictwa
65
Strupiechów
/ Jadwigów / 4
68-65/56
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
NieokreĞlone
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
X – XI w.
66
Strupiechów
/ Jadwigów / 5
68-65/ 57
40
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
67
Strupiechów
/ Jadwigów / 6
68-65/58
ĝlad
osadnictwa
68
Strupiechów
/ Jadwigów / 7
68-65/ 59
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
69
Strupiechów
/ Jadwigów / 8
68-65/60
ĝlad
osadnictwa
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
70
Piekarty 1
68-65/61
Cmentarzysko
NowoĪytnoĞü ?
71
FalĊcice 2
68-65/62
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesna epoka
Īelaza
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
72
FalĊcice 7
68-65/63
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü –
wczesne
Ğredniowiecze
73
FalĊcice 8
68-65/64
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XI – XII w.
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
XII – XIII w.
Osada
StaroĪytnoĞü
74
75
Góry 4
FalĊcice 1
68-65/65
68-66/1
41
76
77
FalĊcice 2
FalĊcice 3
68-66/2
68-66/3
Osada
Kultura
áuĪycka
Okres Halstatt C-D
Osada
Kultura
przeworska
Okres póĨno
lateĔski – wczesny
okres rzymski
Neolit
Osada?
Kultura
áuĪycka
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Osada
Kultura
przeworska
Okres póĨno
lateĔski wczesno
rzymski
ĝlad
osadnictwa
78
FalĊcice 4
68-66/4
Osada
79
FalĊcice 5
68-66/5
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
Ğredniowiecze
XII – XVII w.
Kultura
áuĪycka
Wczesne
Ğredniowiecze
IX-XII w.
Osada
80
Promna 1
68-66/6
ĝlad
osadnictwa
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Kultura
przeworska
Okres rzymski
Wczesne
Ğredniowiecze i
Ğredniowiecze
XIII – XVII w.
Osada
81
Promna 2
68-66/7
ĝlad
Osadnictwa
Kultura
przeworska
Okres rzymski
82
Promna 3
68-66/8
Osada
Kultura
pucharów
lejkowatych
Neolit
ĝlad
osadnictwa
Kultura
áuĪycka
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
42
83
Kolonia Promna 1 68-66/9
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
84
Biejkowska Wola
1
68-66/10
Osada
ĝredniowiecze,
nowoĪytnoĞü
XV-XVIII w.
85
Biejkowska Wola
2
68-66/11
ĝlad
osadnictwa
86
Biejkowska Wola
3
68-66/12
Kultura
przeworska
Okres rzymski
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
VIII – XII w.
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
Wczesne
Ğredniowiecze
87
Biejków 1
68-66/13
ĝlad
osadnictwa
Kultura
przeworska
Okres rzymski
88
Biejków 2
68-66/14
ĝlad
osadnictwa
Kultura
przeworska
Okres rzymski
ĝlad
osadnictwa
89
Biejków 3
68-66/15
Osada
Kultura
áuĪycka
Osada
90
Biejków 4
68-66/16
Osada
Kultura
áuĪycka
pomorska
/kloszowa
ĝlad
osadnictwa
91
Biejków 5
68-66/17
ĝlad
osadnictwa
43
ĝredniowiecze
NowoĪytnoĞü
XV – XVII w.
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝredniowiecze
VIII – XV w.
Epoka brązu ?
Epoka Īelaza
ĝredniowiecze
XIV – XV w.
Neolit ?
92
93
94
Biejków 6
Biejków 7
Biejków 8
68-66/18
68-66/19
68-66/20
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝredniowiecze
XIII – XVII w.
ĝlad
osadnictwa
Kultura
áuĪycka
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Osada
ĝredniowiecze
XV – XVII w.
Osada
StaroĪytnoĞü
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
ĝredniowiecze
95
Biejków 9
68-66/21
przeworska
Okres póĨno
lateĔski lub
rzymski
96
Biejków 10
68-66/22
przeworska
Okres
wczesnorzymski
97
Pnie 1
68-66/45
ĝlad
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
ĝlad
osadnictwa
ĝredniowiecze NowoĪytnoĞü
XII – XVII w.
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia –
Epoka Īelaza
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
XIII w.
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze
XIV – XVII w.
ĝlad
osadnictwa
Okres nowoĪytny
XVIII w.
98
Przybyszew 16
69-65/24
44
99
100
101
Przybyszew 17
Przybyszew 18
Przybyszew 19
69-65/25
69-65/26
69-65/27
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia
Osada
Kultura
áuĪycka/
grobów
kloszowych
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Osada
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze XXII w.
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze
XIV – XV w.
Osada
Okres nowoĪytny
XVI – XVII w.
ĝlady
osadnictwa
StaroĪytnoĞü
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
X-XIII w.
WieĞ
PóĨne
Ğredniowiecze –
nowoĪytnoĞü
XV-XVI w.
Stajnie
dworskie
NowoĪytnoĞü
XVIII – XX w.
Grób
NieokreĞlone
ĝlad
osadnictwa
ĝlad
osadnictwa
45
Kultura
áuĪycka
Epoka brązu –
wczesna epoka
Īelaza
Wczesne
Ğredniowiecze
XII – XIII w.
102
Przybyszew 20
69-65/28
ĝlad
osadnictwa
PóĨne
Ğredniowiecze
XIV w.
ĝlad
osadnictwa
NowoĪytnoĞü
XVI-XVII w.
ĝlad
osadnictwa
Epoka kamienia
Osada
Kultura
áuĪycka
Epoka brązu
Osada
Kultura
przeworska
Máodszy okres
przedrzymski –
okres rzymski A3B1
Osada
Wczesne
Ğredniowiecze
X-XIII w.
Osada
PóĨne
Ğredniowiecze –
nowoĪytnoĞü
XV – XVI w.
5.5. Zweryfikowana Gminna Ewidencja Zabytków
Lp. MiejscowoĞü, nazwa
ulicy
Obiekt , czas powstania
1
Biejkowska Wola
Kapliczka, murowana, XIX/XX w.,
2
Biejkowska Wola
Spichlerz, murowany, 1 poá. XX w.,
3
Borowe
Kapliczka, murowana, pocz. XX w.,
4
Borowe
Budynek straĪy poĪarnej, 1 poá. XX w.,
5
Daltrozów
Kapliczka przydroĪna, murowana, XIX/XX w.,
46
Uwagi
6
Daltrozów 20
Dom, murowany, 1902,
7
Daltrozów 21
Dom, murowany, 1900-1901,
8
Jadwigów
Kapliczka przydroĪna, 1935,
13
Lisów
Kapliczka przydroĪna, figura Ğw. Jana
Nepomucena, murowana, piaskowiec,1854,
14
Maáa WieĞ
Kapliczka przydroĪna, kamieĔ, metal, 1922,
15
Maáa WieĞ
Kapliczka przydroĪna, murowana, XX w.,
16
Nowy Przybyszew
Dwór, murowany, 1 poá. XX w.,
17
Nowy Przybyszew
Oficyna dworska, murowana, 1 poá. XX w.,
18
Nowy Przybyszew
Kapliczka przydroĪna, figura Jezusa
Chrystusa, murowana, kamieĔ, 1 poá. XX w.,
19
Osuchów
Kapliczka przydroĪna, figura Matki Boskiej,
murowana, kamieĔ, 1919,
20
Piekarty
Dwór, murowany, XIX w.,
21
Piekarty
Park, XIX w.,
22
Promna
KoĞcióá, murowany, 1866-1870,
23
Promna
Brama koĞcielna, murowana, 4 üw. XIX w.,
24
Promna
Nagrobek na cmentarzu przykoĞcielnym,
kamieĔ, piaskowiec, XIX w.,
25
Promna
Grobowiec Jackowskich na cmentarzu
przykoĞcielnym, murowany, 1881,
9
10
11
12
47
rej. zabytków
696 z
19.12.1957
9/A/78
z 15.12.1978
z 26.04.2011
rej. zabytków
369/A/88
z 05.01.1988
26
Promna
Figura Matki Boskiej, murowana, kamieĔ,
1900-1901,
27
Promna
Plebania, murowana, XIX/XX w.,
28
Promna
Kapliczka przydroĪna, murowana, XVIII w.,
29
Promna
Kapliczka przydroĪna, murowana,
XIX/XX w.,
30
Promna
Dawny máyn, drewniano-murowany,
XIX/XX w.,
31
Promna
Paáac, murowany, XVIII/XIX w.,
32
Promna
Park, XIX w.,
33
Przybyszew
KoĞcióá p.w. Ğw. Ğw. Piotra i Pawáa,
murowany, 1894-1898,
34
Przybyszew
Plebania, murowana, 2 poá. XIX w.,
35
Przybyszew
Brama w ogrodzeniu koĞcioáa, 4 üw. XIX w.,
36
Przybyszew
Kaplica pogrzebowa przy koĞciele, murowana,
4 üw. XIX w.,
37
Przybyszew
Figura Jezusa Chrystusa, kamienna, 1937.,
38
Przybyszew
Kapliczka przydroĪna, murowana, 1938,
39
Przybyszew
Dom drewniany, 2 poá. XIX w.,
40
Przybyszew
Dom drewniany, 1 üw. XX w.,
41
Przybyszew
Dom drewniany, XIX/XX w.,
42
48
rej. zabytków
8A/78
z 15.12.1978
rej. zabytków
706 z
20.12.1957
7/A/78
z 15.12.1978
rej. zabytków
849/A/75
z 15.03.1975
101/A/81
z 18.03.1981
rej. zabytków
850/A/75
z 15.03.1975
102/A/81
z 06.04.1981
43
Przybyszew
Dom drewniany, 1 üw. XX w.,
44
Przybyszew
Zajazd, murowany, 4 üw. XVIII w.,
45
Przybyszew
Dom parafialny, murowany, 1 poá. XX w.,
46
Rykaáy
Paáac, murowany, 2 poá. XIX w.,
47
Rykaáy
Oficyna paáacowa, murowana, 2 poá. XIX w.,
48
Rykaáy
Czworaki I, murowany, 2 poá. XIX w.,
49
Rykaáy
Czworaki II, murowany, 2 poá. XIX w.,
50
Rykaáy
Spichlerz, murowany, 1879,
51
Rykaáy
Budynek gospodarczy, murowany, 1879,
52
Rykaáy
Gorzelnia, murowany, 2 poá. XIX w.,
53
Rykaáy
Budynek gospodarczy – obora, murowany,
2 poá. XIX w.,
54
Rykaáy
Budynek gospodarczy I, murowany,
2 poá. XIX w.,
55
Rykaáy
Budynek gospodarczy II, murowany,
2 poá. XIX w.,
56
Rykaáy
Stajnie, murowany, 2 poá. XIX w.,
57
Rykaáy
Budynki gospodarcze przy obok gorzelni,
murowany, 2 poá. XIX w.,
58
Rykaáy
Brama paáacowa, 2 poá. XIX w.,
49
rej. zabytków
848/A/75
z 15.03.1975
103/A/81
z 06.04.1981
rej. zabytków
698/A/57
z 19.12.1957
97/A/72
z 30.05.1972
143/A/82
z 15.03.1982
59
Rykaáy
Park, 2 poá. XIX w.,
60
BieĔkowska Wola
Park, XIX w.,
61
Nowy Przybyszew
Park, XIX w.,
rej. zabytków
698/A/57
z 19.12.1957
97/A/72
z 30.05.1972
143/A/82
z 15.03.1982
rej. zabytków
707 z
20.12.1957
rej. zabytków
699 z
19.12.1957
Uwaga !
Rekordy o numerach : 9-10-11-12 oraz 42 zostaáy wypeánione nieprawidáowo a poniewaĪ
w aktualnie stosowanych oprogramowaniu nie moĪna w nich nanosiü poprawek to rekordy te
pozostaáy puste.
Do Gminnej Ewidencji Zabytków wpisano 56 obiektów zabytkowych.
6.
6.1.
Cele, priorytety i kierunki dziaáaĔ Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami
Cele Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami.
Celem programu opieki nad zabytkami w gminie Promna jest wzmocnienie ochrony
i opieki nad zabytkami oraz poprawa ich stanu zachowania poprzez opracowanie
systemowych rozwiązaĔ realizowanych przez wáadze gminy. SáuĪą temu :
1. Aktualna inwentaryzacja zasobów zabytkowych gminy (gminna ewidencja
zabytków).
2.Wáączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadaĔ strategicznych,
wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy.
3. Wykorzystanie zasobów zabytkowych i walorów gminy.
4. Podejmowanie rozwiązaĔ zwiĊkszających atrakcyjnoĞü zabytków dla potrzeb
spoáecznych, turystycznych i inwestycyjnych.
5. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zachowania.
50
6. Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi Ğrodków finansowych na opiekĊ nad
zabytkami.
7.OkreĞlenie warunków wspóápracy z wáaĞcicielami zabytków.
8. Monitoring stanu zachowania i sposobu wykorzystania zabytków.
9. UwzglĊdnienie wydatków na ochronĊ zabytków w budĪecie gminy.
10. Wypracowanie systemu pomocy finansowej na zabytki, poprzez odpisy podatkowe.
11. Dotacje z budĪetu gminy na prace konserwatorskie przy najcenniejszych zabytkach.
12. Promocja dziedzictwa kulturowego zwáaszcza zabytków w rozwoju turystyki.
13. Prowadzenie edukacji na rzecz ochrony dziedzictwa.
Gáównym celem programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad zabytkami, która jest
istotną czĊĞcią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w gminie,
poprzez :
- wáączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadaĔ
strategicznych,
wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy,
- uwzglĊdnienie uwarunkowaĔ ochrony zabytków, áącznie z uwarunkowaniami ochrony
przyrody i równowagi ekologicznej,
- zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zachowania,
- wyeksponowanie poszczególnych zabytków i walorów krajobrazu kulturowego,
- podejmowanie dziaáaĔ zwiĊkszających atrakcyjnoĞü zabytków dla potrzeb
spoáecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających
wzrostowi Ğrodków finansowych na opiekĊ nad zabytkami,
- okreĞlenie warunków wspóápracy z wáaĞcicielami zabytków.
Propozycje dziaáaĔ w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami:
- aktualizacja inwentaryzacji zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych
we wspóápracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków,
- Gminna Ewidencja Zabytków - bieĪąca jej aktualizacja,
- monitoring stanu i sposobów wykorzystania zabytków,
- wspóápraca z placówkami oĞwiatowymi, stowarzyszeniami, organizacjami
spoáecznymi, fundacjami, koĞcioáami i związkami wyznaniowymi w zakresie
ochrony i opieki nad zabytkami,
- promocja wartoĞci materialnych oraz wartoĞci niematerialnych, dziedzictwa
kulturowego, zwáaszcza zabytków w rozwoju turystyki i przedsiĊbiorczoĞci,
51
- wypracowanie systemu pomocy finansowej na zabytki, poprzez odpisy podatkowe,
w tym usáug turystycznych, z kar za zniszczenie i nieprawidáowe uĪytkowanie
zabytków i z innych Ĩródeá,
- prowadzenie i doskonalenie edukacji na rzecz ochrony dziedzictwa na wszystkich
poziomach szkóá za szczególnym uwzglĊdnieniem tradycji lokalnych i idei maáych
ojczyzn,
- wspóápraca z wáaĞcicielami i uĪytkownikami obiektów zabytkowych w zakresie
ochrony obiektów zabytkowych.
6.2. Podstawowe priorytety.
1.
Wáączenie
problemów
ochrony
zabytków
do
systemu
zadaĔ
strategicznych
wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;
2. UwzglĊdnienie uwarunkowaĔ ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego
i dziedzictwa archeologicznego, áącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi
ekologicznej.
3. Zahamowanie procesów degradacji zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
4. Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
5. Podejmowanie dziaáaĔ zwiĊkszających atrakcyjnoĞü zabytków dla potrzeb spoáecznych,
turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw wspierających wzrostowi Ğrodków
finansowych na opiekĊ nad zabytkami.
6. OkreĞlenie warunków wspóápracy z wáaĞcicielami zabytków, eliminujących sytuacje
konfliktowe związane z wykorzystaniem zabytków;
7. Podejmowanie przedsiĊwziĊü umoĪliwiających tworzenie miejsc pracy związanych
z opieką nad zabytkami;
PaĔstwo realizuje swoje obowiązki wzglĊdem zabytków miĊdzy innymi za
poĞrednictwem organów samorządowych róĪnego szczebla. W tym wzglĊdzie wáadzom
gminy, przypisana zostaáa istotna rola w kreowaniu ochrony dziedzictwa kulturowego na
podlegáych im terenach. Gminy z jednej strony są wáaĞcicielem duĪej iloĞci dóbr kultury
materialnej, z drugiej strony dysponują aparatem administracyjnym umoĪliwiającym
prowadzenie wáaĞciwej polityki wzglĊdem tej sfery Īycia publicznego.
Celem tego programu opracowanego w oparciu o gminna ewidencjĊ zabytków jest
stworzenie caáoĞciowej i wieloletniej strategii ochrony zabytków znajdujących siĊ na terenie
gminy Promna realizowanej w 4 - letnich cyklach - etapach, Ğrodkami optymalnymi,
52
dostĊpnymi przez gminĊ, zarówno prawnymi (zapisy dotyczące ochrony zabytków w planach
zagospodarowania przestrzennego) jak teĪ finansowymi (przeznaczenie pewnej czĊĞci
budĪetu gminy na ochronĊ zabytków). Kierunek podejmowanych przez gminĊ dziaáaĔ,
mających na celu szeroko pojĊtą ochronĊ dziedzictwa kulturowego, okreĞla gminny program
opieki nad zabytkami.
6.3.
Dziaáania związane z ochroną zabytków leĪących na terenie gminy.
1. Przygotowanie wáaĞcicieli i dysponentów obiektów zabytkowych do
absorpcji
programowych funduszy Wspólnoty Europejskiej.
2. Przygotowanie
aktualnych
informacji
o
moĪliwoĞciach
pozyskiwania
Ğrodków
finansowych z zakresu ochrony zabytków (Ministerstwo Kultury, Wojewódzki Konserwator
Zabytków, Fundusz KoĞcielny, Narodowy Fundusz Ochrony ĝrodowiska i Gospodarki
Wodnej, Zwolnienia z podatku VAT). Pomoc mieszkaĔcom gminy w wyszukiwaniu i pisaniu
programów na pozyskiwanie Ğrodków finansowych z funduszy unijnych.
3. PodjĊcie stosownej uchwaáy przez RadĊ Gminy o udzielaniu dotacji na prace remontowe
i konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach zabytkowych wpisanych do rejestru
zabytków (dotacje mogą byü udzielane osobom posiadającym tytuá prawny do zabytku
znajdującego siĊ na terenie gminy i wykaĪą siĊ wkáadem wáasnym na wykonanie prac).
4. Prowadzenia ksiąĪki budowlanej obiektu przez wáaĞcicieli.
5. UdostĊpnienie do naukowego badania i dokumentowania zabytku.
6. Prowadzenie prac konserwatorskich restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku.
7. Zabezpieczenie i utrzymanie zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie.
8. Korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwaáe zachowanie jego wartoĞci.
9. Popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii
i kultury.
10. Aktualizacja ewidencji gminnej po dwóch latach obowiązywania programu, polegająca na
wykreĞleniu z ewidencji obiektów nieistniejących i gruntownie przebudowanych (zmiana
bryáy budynku, ukáadu i wielkoĞci otworów okiennych, skucie wystroju elewacji itp.) oraz
wprowadzeniu nowych obiektów, dotąd nie objĊtych ewidencją, a posiadających wartoĞci
zabytkowe, waĪne dla kulturowej toĪsamoĞci regionu.
53
6.4. WdroĪenie programu.
W realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami wykorzystane zostaną
instrumenty ogólne okreĞlone w programach rządowych i wojewódzkich, w tym w Krajowym
Programie Opieki nad zabytkami oraz w innych dokumentach o charakterze planistycznym
i strategicznym , a takĪe narzĊdzia i Ğrodki wáasne Gminy oraz partnerów uczestniczących
w realizacji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora zabytków, paĔstwowych
i samorządowych instytucji kultury, jednostek samorządu terytorialnego, koĞcioáów oraz
organizacji pozarządowych.
Powodzenie realizacji programu wymaga wspóádziaáania Wójta zarówno z jednostkami
samorządu poáoĪonymi na terenie powiatu, województwa tak równieĪ z organizacjami poza
rządowymi Stowarzyszeniami zajmujących siĊ ochroną zabytków.
Zakáada siĊ, Īe cele okreĞlone w gminnym programie opieki nad zabytkami bĊdą osiągalne w
wyniku :
- wspólnego dziaáania wáadz gminy z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
Mazowieckim
Wojewódzkim
Konserwatorem
Zabytków
i
jednostkami
samorządu
terytorialnego na bazie związków o charakterze programowym (np. porozumienia, umowy,
wspólne podmioty).
-
inicjatywy wáasnej wáadz powiatu.
7.
Instrumenty finansowe
System finansowania ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest doĞü
skomplikowany. Najogólniej Ĩródáa finansowania tej sfery moĪna podzieliü na:
•
Ĩródáa publiczne ( budĪet paĔstwa, budĪety jednostek samorządu terytorialnego
wszystkich szczebli, Ğrodki Unii europejskiej, inne Ĩródáa zagraniczne),
•
Ĩródáa prywatne (Ğrodki osób fizycznych, organizacji pozarządowych, stowarzyszeĔ,
fundacji, koĞcielnych osób prawnych itp.).
Finansowanie
gminnego
programu
opieki
nad
zabytkami
bĊdzie
realizowane
z wykorzystaniem Ğrodków z wielu Ĩródeá. BĊdą to zarówno Ğrodki budĪetowe jak i fundusze
strukturalne, a takĪe Ğrodki prywatne.
54
8.
Podsumowanie
Poprzez prowadzenie wáaĞciwej polityki wáadze samorządowe mogą i powinny wytyczaü
oraz
kreowaü
wáaĞciwe
postawy
obywateli
wobec
zachowanego
dziedzictwa.
Do najwaĪniejszych zadaĔ w tym wzglĊdzie naleĪy :
1. Edukacja mieszkaĔców w zakresie koniecznoĞci ochrony miejscowego dziedzictwa
kulturowego. Propagowanie idei poszanowania lokalnej specyfiki budowlanej
i zachowania ciągáoĞci tradycji. Wskazane są takie inicjatywy jak organizowanie
spotkaĔ dla ludnoĞci z pracownikami sáuĪb konserwatorskich, tworzenie ĞcieĪek
edukacyjnych dla máodzieĪy szkolnej, mające na celu uĞwiadomienia roli zabytków
w krajobrazie kulturowym. Mogą temu sáuĪyü dydaktyczne ĞcieĪki turystyczne,
np. szlak ginących zawodów. Wskazywanie i promowanie najlepszych realizacji
inwestycji związanych z zabytkami.
2. Administracyjne egzekwowanie rygorów okreĞlonych miĊdzy innymi w planach
zagospodarowania przestrzennego, gáównie w zakresie wysokoĞci zabudowy jej
charakteru i funkcji, a takĪe ochrony wyznaczonych obszarów i budynków. WaĪną
rzeczą jest równieĪ skuteczna egzekucja prawa budowlanego, a co za tym idzie walka z
samowolami budowlanymi. To wáaĞnie prawdopodobnie samowole budowlane
przyczyniáy siĊ do utraty cech zabytkowych przez znaczną czĊĞü budynków. NaleĪą do
nich gáównie wymiany okien, najczĊĞciej wiąĪące siĊ z poszerzeniem otworów, zmiany
ksztaátu dachu, dowolny dobór poszycia, zbijanie tynków i docieplanie kosztem
podziaáów architektonicznych wystroju.
3. Ochrona i promocja odrĊbnych cech lokalnych, pielĊgnacja tradycji oraz poszanowanie
dla technicznego i przemysáowego dziedzictwa gminy.
4. Rozwój i promocja walorów turystycznych, z wykorzystaniem w tym celu obiektów
zabytkowych, a w szczególnoĞci zespoáów rezydencjonalno-folwarcznych.
5. Monitoring umów dotyczących sprzedaĪy zabytków osobom i przedsiĊbiorstwom
prywatnym, pod kątem realizacji zobowiązaĔ tych podmiotów wzglĊdem zakupionych
obiektów.
6. Wykorzystanie
zabytkowych
zasobów
gminy
do
np. w obszarze turystyki i rekreacji.
7. Wspóápraca ze sáuĪbami konserwatorskimi województwa.
55
aktywizacji
gospodarczej
8.1. Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektów ujĊtych w rejestrze zabytków:
Wszelkie dziaáania projektowe, remontowe i inwestycyjne związane z tymi obiektami
wymagają pozwolenia Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
8.2. Zakres ochrony konserwatorskiej dla obiektów ujĊtych w gminnej ewidencji
zabytków :
wymaga zachowania: bryáy obiektu i dachu co do ksztaátu i materiaáu, podziaáów w elewacji,
wystroju architektonicznego, stolarki okiennej i drzwiowej co do wielkoĞci, ksztaátu,
wewnĊtrznych podziaáów oraz detalu ozdobnego. Dopuszcza siĊ stosowanie nowych
technologii we wnĊtrz obiektu.
Wszelkie dziaáania projektowe, remontowe i inwestycyjne związane z tymi obiektami,
wykraczające poza wyĪej wymieniony zakres, wymagają uzgodnienia z Mazowieckim
Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Ustala siĊ nastĊpujące zadania, które powinny byü uwzglĊdniane przez organy
i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami, wspierające
wáaĞcicieli lub posiadaczy zabytków, wynikające z ustawy o ochronie zabytków i opieki nad
zabytkami, a mianowicie:
1. Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zachowania.
2. Wyeksponowania poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego.
3. ZwiĊkszenie atrakcyjnoĞci zabytków dla potrzeb spoáecznych, turystycznych
i edukacyjnych.
4. Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi Ğrodków finansowych na opiekĊ nad
zabytkami.
5. Realizacji przedsiĊwziĊü umoĪliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką
nad zabytkami.
56

GPOnZ Promna - Gmina Promna

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pomorski Konserwato Zabytków dane teleadresowe

WYSTAWA MAKIET FRANCUSKICH ZABYTKÓW

I Turniej Piłki Nożnej o Puchar Wójta Gminy Promna

Wniosek o wpisanie zabytku do rej. zabytków nieruchomych

ochrony i zabezpieczenia zabytków

pobierz

KARTA ZGŁOSZENIOWA – dziecko V Rajd Rowerowy „ŚLADAMI