Bank Polskiej Spółdzielczości SA
Transkrypt
Bank Polskiej Spółdzielczości SA
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. (spółka utworzona i działająca zgodnie z prawem polskim, z siedzibą w Warszawie i adresem: ul. Płocka 9/11 B, 01-231 Warszawa, wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000069229) Oferta publiczna 66 623 388 akcji imiennych serii J o wartości nominalnej 1 zł za jedną akcję. Cena emisyjna akcji serii J wynosi 1 zł za jedną akcję.* Niniejszy prospekt emisyjny („Prospekt” lub „Prospekt Emisyjny”) został sporządzony w związku z emisją z prawem poboru w drodze oferty publicznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej („Oferta” lub „Oferta Publiczna”) 66 623 388 akcji imiennych o wartości nominalnej 1 zł za jedną akcję („Akcje Oferowane”) przez Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. z siedzibą w Warszawie, spółkę akcyjną utworzoną i działającą zgodnie z prawem polskim („Bank” lub „Emitent”). *Cena emisyjna Akcji Oferowanych wynosi 1 zł (jeden złoty) za jedną akcję („Cena Emisyjna”), przy czym cena Akcji Oferowanych, subskrybowanych w odpowiedzi na zaproszenie Zarządu Banku nie moŜe być niŜsza niŜ 1 zł za jedną akcję. Oferta Publiczna opisana w niniejszym Prospekcie jest przeprowadzana wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a jedynym prawnie wiąŜącym dokumentem ofertowym sporządzonym na potrzeby Oferty Publicznej, zawierającym informacje na temat Banku oraz Akcji Oferowanych, jest niniejszy Prospekt. Dniem ustalenia praw do objęcia Akcji Oferowanych jest 23 czerwca 2010 r. („Dzień Prawa Poboru”). Osobami uprawnionymi do zapisania się na Akcje Oferowane w wykonaniu Praw Poboru są: • osoby, które posiadały akcje Banku na Dzień Prawa Poboru i które nie dokonały całkowitego zbycia Praw Poboru do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane, • osoby, które nabyły skutecznie Prawa Poboru i nie dokonały ich całkowitego zbycia do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane (przy czym na zbycie Praw Poboru z wyłączeniem Praw Poboru przysługujących i zbywanych na rzecz Banków Spółdzielczych wymagana jest zgoda Banku wyraŜona w postaci uchwały Rady Nadzorczej) oraz posiadają co najmniej dwa Prawa Poboru. Krąg Osób Uprawnionych ostatecznie określa Emitent (działając zgodnie postanowieniami Prospektu) i przekazuje te informacje do Oferującego, który na podstawie tych informacji przyjmuje zapisy. Osoby uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w wykonaniu Praw Poboru mogą złoŜyć zapis maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z posiadanych Praw Poboru. W przypadku, gdy liczba Akcji Oferowanych, co do których danej osobie przysługuje pierwszeństwo ich objęcia na podstawie posiadanych przez nią Praw Poboru, jest liczbą niecałkowitą, osoba ta moŜe zapisać się maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z zaokrąglenia liczby Akcji Oferowanych, co do których przysługuje jej pierwszeństwo ich objęcia w dół do najbliŜszej liczby całkowitej. NiezaleŜnie od tego zaokrąglenia, wykorzystane przy takim zapisie kaŜde Prawo Poboru jest uwaŜane za wykonane w całości. ZłoŜenie Zapisu Dodatkowego moŜliwe jest wyłącznie przez osoby, które były akcjonariuszami w Dniu Prawa Poboru, skuteczność Zapisu Dodatkowego nie zaleŜy od złoŜenia zapisu w Wykonaniu Praw Poboru. Akcje Oferowane nieobjęte w ramach wykonania Praw Poboru oraz w ramach Zapisów Dodatkowych Zarząd przydzieli według własnego uznania podmiotom, które złoŜą zapisy w odpowiedzi na zaproszenie Zarządu. Na podstawie niniejszego Prospektu Emitent nie zamierza wprowadzać Akcji Oferowanych do obrotu na rynku regulowanym lub do alternatywnego systemu obrotu. Niniejszy Prospekt stanowi prospekt emisyjny w formie jednolitego dokumentu w rozumieniu Dyrektywy 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych („Dyrektywa 2003/71/WE”), ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa o Ofercie Publicznej”) oraz Rozporządzenia Komisji WE nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. wdraŜającego Dyrektywę 2003/71/WE („Rozporządzenie 809/2004”). Oferujący Niniejszy Prospekt został zatwierdzony przez Komisję Nadzoru Finansowego w dniu 8 marca 2011r. SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. PODSUMOWANIE .......................................................................................................... 7 1.1 Podstawowe informacje o Banku................................................................................................ 7 1.2 Podsumowanie czynników ryzyka ............................................................................................. 9 1.3 Podsumowanie informacji o Ofercie........................................................................................10 1.4 Wybrane Historyczne Informacje Finansowe I Operacyjne ...........................................11 CZYNNIKI RYZYKA ......................................................................................................17 2.1 Wprowadzenie .................................................................................................................................17 2.2 Czynniki ryzyka związane z uwarunkowaniami makroekonomicznymi ..................17 2.3 Katastrofy naturalne, ataki terrorystyczne i działania wojenne...................................17 2.4 Czynniki ryzyka związane z działalnością Banku ...............................................................18 2.5 Ryzyko związane z decyzjami organów ochrony konkurencji i konsumentów.................................................................................................................................21 2.6 Ryzyko związane z prowadzonymi lub możliwymi w przyszłości sprawami sądowymi............................................................................................................................................22 2.7 Interpretacja przepisów prawa może być niejasna, a prawo polskie może ulec zmianie.......................................................................................................................................22 2.8 Ryzyko związane z procesem egzekucji należności i zabezpieczeń ............................22 2.9 Interpretacja przepisów prawa podatkowego może być niejasna, a polskie przepisy podatkowe mogą ulegać zmianom.........................................................................22 2.10 Brak ratingu Banku.........................................................................................................................22 2.11 Czynniki ryzyka związane z Ofertą Publiczną i Akcjami Oferowanymi .....................23 INTERPRETACJE .........................................................................................................26 3.1 Stwierdzenia dotyczące przyszłości.........................................................................................26 3.2 Dane makroekonomiczne, branżowe i statystyczne..........................................................26 3.3 Zmiana informacji upublicznionych przez Bank.................................................................27 DYWIDENDA I POLITYKA W ZAKRESIE DYWIDENDY ..............................................28 4.1 Dane historyczne na temat dywidendy ..................................................................................28 4.2 Polityka w zakresie wypłaty dywidendy................................................................................28 4.3 Pozostałe informacje na temat dywidendy ...........................................................................29 5. WYBRANE HISTORYCZNE INFORMACJE FINANSOWE I OPERACYJNE ...............30 6. PRZEGLĄD SYTUACJI OPERACYJNEJ I FINANSOWEJ...........................................35 2 7. 8. 9. 6.1 Informacje ogólne............................................................................................................................35 6.2 Czynniki ogólne mające wpływ na wyniki operacyjne i finansowe.............................36 6.3 Szczególne czynniki mające wpływ na wyniki operacyjne i finansowe.....................40 6.4 Perspektywy rozwoju oraz ostatnie zdarzenia....................................................................41 6.5 Objaśnienia istotnych pozycji rachunku zysków i strat ...................................................43 6.6 Wynik finansowy .............................................................................................................................44 6.7 Bilans Banku......................................................................................................................................58 6.8 Kapitał własny..................................................................................................................................68 6.9 Zobowiązania warunkowe...........................................................................................................69 6.10 Płynność i źródła finansowania.................................................................................................69 6.11 Sprawozdanie z przepływów pieniężnych ............................................................................70 6.12 Nakłady inwestycyjne....................................................................................................................73 6.13 Adekwatność kapitałowa .............................................................................................................74 6.14 Istotne zasady rachunkowości i oszacowania......................................................................77 INFORMACJE O BANKU ............................................................................................. 79 7.1 Historia Emitenta ............................................................................................................................79 7.2 Przedmiot działalności Banku określony w Statucie ........................................................80 7.3 Strategia i Inwestycje.....................................................................................................................89 7.4 Pracownicy.........................................................................................................................................91 7.5 Rozwój i badania..............................................................................................................................91 7.6 Przewagi konkurencyjne..............................................................................................................91 ISTOTNE UMOWY........................................................................................................ 93 8.1 Umowy Zrzeszenia z Bankami Spółdzielczymi....................................................................93 8.2 Umowa z Centrum Finansowym Banku BPS S.A. ............................................................. 102 8.3 Umowy Ubezpieczenia ............................................................................................................... 102 8.4 UMOWA z IT BPS Sp. z o.o........................................................................................................ 104 ISTOTNE ŚRODKI TRWAŁE I WARTOŚCI NIEMATERIALNE ORAZ OCHRONA ŚRODOWISKA .......................................................................................................... 105 9.1 Istotne środki trwałe................................................................................................................... 105 9.2 Ochrona środowiska ................................................................................................................... 111 10. POSTĘPOWANIA PRAWNE, ADMINISTRACYJNE I ARBITRAśOWE.................... 112 3 11. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM ....................................................................................... 113 11.1 Informacje ogólne......................................................................................................................... 113 11.2 Organizacja wewnętrzna ........................................................................................................... 113 11.3 Zarządzanie ryzykiem kredytowym ..................................................................................... 113 11.4 Jakość portfela kredytów........................................................................................................... 116 11.5 Restrukturyzacja kredytów...................................................................................................... 117 11.6 Zarządzanie ryzykiem rynkowym ......................................................................................... 117 11.7 Zarządzanie Ryzykiem Operacyjnym ................................................................................... 119 11.8 Zarządzanie pozostałymi typami ryzyka ............................................................................ 119 12. TRANSAKCJE Z PODMIOTAMI POWIĄZANYMI...................................................... 121 13. ORGANY ZARZĄDCZE I NADZORCZE .................................................................... 124 13.1 Zarząd ............................................................................................................................................... 124 13.2 Rada Nadzorcza............................................................................................................................. 127 13.3 Pozostałe informacje na temat członków Zarządu i Rady Nadzorczej .................... 135 14. ŁAD KORPORACYJNY ............................................................................................. 139 15. KAPITALIZACJA I ZADŁUśENIE .............................................................................. 140 15.1 Oświadczenie o kapitale obrotowym.................................................................................... 140 15.2 Kapitalizacja i zadłużenie.......................................................................................................... 140 15.3 Zadłużenie pośrednie i warunkowe...................................................................................... 141 16. ZNACZNI AKCJONARIUSZE..................................................................................... 142 17. STRUKTURA AKCJONARIATU PO PRZEPROWADZENIU EMISJI AKCJI............. 143 18. KAPITAŁ ZAKŁADOWY I AKCJE ............................................................................. 144 18.1 Wprowadzenie .............................................................................................................................. 144 18.2 Podstawa prawna emisji Akcji Oferowanych i ich waluta............................................ 145 18.3 Prawa i obowiązki związane z akcjami................................................................................ 147 19. OGRANICZENIA MOśLIWOŚCI NABYCIA AKCJI OFEROWANYCH...................... 160 20. OTOCZENIE RYNKOWE I PRAWNE......................................................................... 161 20.1 Otoczenie Rynkowe ..................................................................................................................... 161 20.2 Tendencje w polskim sektorze bankowym ........................................................................ 165 20.3 Polskie regulacje dotyczące rynku kapitałowego i sektora bankowego................. 166 20.4 Opodatkowanie ............................................................................................................................. 170 4 21. POZOSTAŁE INFORMACJE ..................................................................................... 177 22. WYKORZYSTANIE WPŁYWÓW Z OFERTY PUBLICZNEJ...................................... 181 23. INFORMACJE DODATKOWE ................................................................................... 182 23.1 Dokumenty udostępnione do wglądu .................................................................................. 182 23.2 Biegli rewidenci ............................................................................................................................ 182 23.3 Podmioty zaangażowane w Ofertę ........................................................................................ 182 23.4 Informacje pochodzące od ekspertów ................................................................................. 183 23.5 Osoby odpowiedzialne ............................................................................................................... 183 24. WARUNKI OFERTY PUBLICZNEJ............................................................................ 186 24.1 Podstawowe informacje o Ofercie ......................................................................................... 186 24.2 Podmioty, do których kierowana jest Oferta..................................................................... 186 24.3 Harmonogram Oferty.................................................................................................................. 186 24.4 Odstąpienie lub zawieszenie przeprowadzenia Oferty ................................................. 187 24.5 Skutki odstąpienia albo zawieszenia Oferty Publicznej ................................................ 188 24.6 Cena Emisyjna................................................................................................................................ 188 24.7 Liczba Akcji objętych Ofertą..................................................................................................... 188 24.8 Obrót Prawami Poboru .............................................................................................................. 188 24.9 Osoby uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz do Zapisów Dodatkowych ................................................................... 188 24.10 Miejsce przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisu Dodatkowego ................................................................................................................................. 189 24.11 Sposób składania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisu Dodatkowego ................................................................................................................................. 189 24.12 Opłacenie zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych oraz skutki braku opłacenia zapisu....................................................................................... 190 24.13 Obejmowanie Akcji Oferowanych nieobjętych w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych ..................................................................................................... 190 24.14 Opłacenie zapisów składanych na Akcje Oferowane w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu oraz skutki braku opłacenia zapisu ........................................... 191 24.15 Wiążący charakter zapisu ......................................................................................................... 191 24.16 Przydział Akcji Oferowanych................................................................................................... 192 24.17 Zasady zwrotu środków............................................................................................................. 192 24.18 Wydanie Akcji Oferowanych.................................................................................................... 192 5 25. ROZWODNIENIE........................................................................................................ 193 26. HISTORYCZNE INFORMACJE FINANSOWE BANKU POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI SPÓŁKA AKCYJNA ZA ROK ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2009 ROKU............................................................................................... 194 27. SKRÓTY I DEFINICJE ............................................................................................... 197 28. ZAŁĄCZNIKI .............................................................................................................. 202 28.1 Śródroczne dane finansowe za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku wraz z danymi porównywalnymi................................................ 202 28.2 Szacunkowe informacje finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2010 r. .......................................................................................................................................................... 223 28.3 Formularz zapisu na Akcje Oferowane ................................................................................ 228 28.4 Statut Emitenta.............................................................................................................................. 229 28.5 Historyczne informacje finansowe ........................................................................................ 244 28.6 Opinia niezależnego biegłego rewidenta z badania Historycznych informacji finansowych.................................................................................................................................... 432 28.7 Wykaz punktów usług maklerskich Domu Maklerskiego ............................................ 434 6 1. PODSUMOWANIE Niniejsze podsumowanie naleŜy traktować jako wprowadzenie do niniejszego Prospektu. Decyzja inwestycyjna odnośnie do papierów wartościowych objętych niniejszym Prospektem powinna być kaŜdorazowo podejmowana w oparciu o treść całego Prospektu, w tym czynników ryzyka oraz sprawozdań finansowych i innych informacji finansowych zamieszczonych w Prospekcie. Inwestor wnoszący powództwo odnoszące się do treści niniejszego Prospektu ponosi koszt ewentualnego tłumaczenia Prospektu przed rozpoczęciem postępowania przed sądem. Osoby, które sporządziły niniejsze podsumowanie, łącznie z jego tłumaczeniem, ponoszą odpowiedzialność jedynie za szkodę wyrządzoną w przypadku, gdy podsumowanie wprowadza w błąd, jest niedokładne lub sprzeczne z pozostałymi częściami Prospektu. 1.1 PODSTAWOWE INFORMACJE O BANKU 1.1.1 Nazwa i dane adresowe Siedzibą Emitenta jest Warszawa. Emitent działa w formie spółki akcyjnej. Biuro Zarządu Emitenta mieści się pod adresem: ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa (Polska), tel. +48 22 53 95 133, fax: +48 22 53 95 222, email: [email protected]. 1.1.2 Informacje ogólne Emitent został utworzony na podstawie Decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 65 z dnia 22 października 1991 roku, jako Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni Spółka Akcyjna z siedzibą we Wrocławiu („GBPZ S.A.”). W dniu 16 maja 2001 roku akcjonariusze GBPZ S.A. podejmując na Walnym Zgromadzeniu Uchwałę Nr 10/2001 zadecydowali o połączeniu GBPZ S.A. z Bankiem Unii Gospodarczej S.A., Lubelskim Bankiem Regionalnym S.A., Małopolskim Bankiem Regionalnym S.A., Rzeszowskim Bankiem Regionalnym S.A., Warmińsko-Mazurskim Bankiem Regionalnym S.A. Na podstawie Uchwały Nr 12/2001 Walnego Zgromadzenia GBPZ S.A. podjętej w dniu 16 maja 2001 roku dokonano zmiany firmy Emitenta na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Zmiana ta została zarejestrowana w dniu 27 marca 2002 roku. Następnie decyzją akcjonariuszy podjętą Uchwałą Nr 5/2002 z dnia 19 kwietnia 2002 roku o połączeniu Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. poprzez przejęcie majątku Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. Bank działa na terenie całej Polski. Głównym zadaniem Banku jest wypełnianie funkcji zrzeszeniowych wobec Banków Spółdzielczych, dbałość o rozwój Zrzeszenia oraz prowadzenie działalności komercyjnej. (I) Działalność zrzeszeniowa Bank na Datę Prospektu zrzeszał 358 Banków Spółdzielczych na podstawie Umów Zrzeszenia, które regulują zasady współpracy tych banków z Bankiem Zrzeszającym. Banki Spółdzielcze zrzeszone z Bankiem stanowią ok. 62% banków naleŜących do sektora spółdzielczego. Na dzień Rok zakończony 31 grudnia 30 września 2010 r. Zrzeszone Banki Spółdzielcze udział Zrzeszonych Banków Spółdzielczych w łącznej liczbie Banków Spółdzielczych (%) 2009 r. 2008 r. 2007 r. 359 348 350 349 62,33 60,42 60,45 60,07 Źródło: Dane zarządcze Banku Bank współpracuje z Bankami Spółdzielczymi w wielu obszarach ich działania. W sferze finansowej do podstawowych jego obowiązków naleŜy prowadzenie rachunków bankowych Banków Spółdzielczych oraz przeprowadzanie rozliczeń, a takŜe wykonywanie na ich rzecz i w ich imieniu niektórych czynności bankowych. Bank prowadzi rachunki bieŜące Banków Spółdzielczych, a takŜe wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa Banków Spółdzielczych stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych. Bank pełni równieŜ rolę pośrednika w rozliczeniach z KIR. Ponadto Bank pośredniczy w rozliczeniach dewizowych z klientami Banków Spółdzielczych, a takŜe w rozliczeniach dopłat do odsetek od kredytów preferencyjnych. Nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową Banków Spółdzielczych na rachunku w Narodowym Banku Polskim. Wypełnia za Banki Spółdzielcze obowiązki sprawozdawcze i informacyjne wobec Narodowego Banku Polskiego oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. 7 Do zadań Banku naleŜy równieŜ przyjmowanie od Banków Spółdzielczych nadwyŜek środków finansowych i inwestowanie ich w rentowne aktywa, z zachowaniem bezpieczeństwa finansowego. Obowiązkiem Banku jest takŜe zabezpieczenie płynności płatniczej Zrzeszenia. Zapewnia on Bankom Spółdzielczym narzędzia płynnościowe w formie kredytu w rachunku bieŜącym, lokaty międzybankowe, pozabilansowy limit operacyjny oraz poŜyczki. Wzmacnia Banki Spółdzielcze kapitałowo w formie wnoszonych udziałów oraz udzielanych poŜyczek podporządkowanych, umoŜliwiając im utrzymywanie funduszy własnych oraz współczynnika wypłacalności na wymaganym przez prawo poziomie. (II) Działalność komercyjna Zgodnie z zapisami Umów Zrzeszenia Bank prowadzi niekonkurencyjną wobec Banków Spółdzielczych działalność komercyjną. Poprzez sieć liczącą 70 placówek bankowych, obsługuje klientów korporacyjnych, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz klientów indywidualnych. Zgodnie z Umową Zrzeszenia Bank zobowiązuje się do nie prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku do Banku Zrzeszonego. Ponadto, w zatwierdzonej przez Zgromadzenie Prezesów „Strategii Zrzeszenia Banku Polskiej Spółdzielczości 2008 – 2013” jednym z celów do realizacji jest „WdroŜenie i respektowanie w Zrzeszeniu partnerskich zasad współpracy”. Zgodnie z zapisami strategii, we wzajemnych relacjach, Zrzeszenie będzie kierować się m.in. zasadą nie konkurowania. Według strategii zasada nie konkurowania obowiązywać będzie w sferze komercyjnej pomiędzy zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi i Bankiem w zakresie obsługiwanych rynków. Bank planuje restrukturyzację istniejącej sieci placówek w kierunku ich sprzedaŜy zainteresowanym zrzeszonym bankom spółdzielczym. W pierwszej kolejności będą sprzedawane placówki Banku, funkcjonujące w miejscowościach o liczbie mieszkańców poniŜej 25 tys., które stanowią bezpośrednią konkurencję dla placówek zrzeszonych banków. Proces sprzedaŜy będzie przebiegał sukcesywnie wraz z otwieraniem nowych oddziałów w innych miejscowościach, w efekcie czego do roku 2014 nastąpi przesunięcie sieci oddziałów Banku na nowe rynki. Bank nie będzie uruchamiał nowych placówek operacyjnych w miejscowościach o liczbie mieszkańców poniŜej 200 tys., w których działalność biznesową prowadzą zrzeszone Banki Spółdzielcze. Ewentualne tworzenie takich placówek w miastach poniŜej 200 tys. mieszkańców poprzedzone będzie konsultacjami ze zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi funkcjonującymi w tych miastach. Klienci Banku mają dostęp do szerokiej gamy produktów i usług bankowych, m.in. w zakresie: rozliczeń krajowych, zarządzania płynnością, bankowości elektronicznej, dostępu do źródeł finansowania, w tym na wsparcie w ramach absorpcji funduszy strukturalnych. Na dzień Rok zakończony 31 grudnia 30 września 2010 r. 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Sieć placówek (szt.) 72 73 77 79 Suma aktywów 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 Zobowiązania wobec klientów 12 879 887 11 538 424 10 425 859 8 555 063 Kredyty i inne naleŜności brutto 5 347 435 4 539 397 3 410 153 2 806 519 58 112 57 150 53 570 43 820 Zysk netto Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 30 września 2010 r. suma aktywów Banku wynosiła 14,0 mld zł, zobowiązania wobec klientów wynosiły 12,9 mld zł, a kredyty i inne naleŜności brutto udzielone klientom 5,3 mld zł. Za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2009 r. Bank osiągnął zysk po opodatkowaniu w wysokości 57,2 mln zł, podczas gdy za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Bank wygenerował zysk netto w wysokości 58,1 mln zł. Szczegółowe informacje na temat działalności Banku zostały zamieszczone w rozdziale Informacje o Banku. 1.1.3 Strategia i Inwestycje Bank jest oparty na rodzimych tradycjach oraz polskim kapitale. Świadczy usługi finansowe i organizacyjne Bankom Spółdzielczym oraz komercyjne usługi finansowe swoim klientom. Bank będzie umacniał pozycję na rynku poprzez rozwój dwóch wzajemnie powiązanych i nawzajem uzupełniających się obszarów działalności: zrzeszeniowej i komercyjnej. We współpracy z Bankami Spółdzielczymi będzie budował aktywny ośrodek komplementarnych usług finansowych, stymulując lokalny i regionalny rozwój gospodarczy. Równocześnie 8 będzie Bankiem dbającym o zachowanie stabilnej rentowności, zgodnej z oczekiwaniami akcjonariuszy, poprzez zrównowaŜony wzrost i stałą poprawę jakości oferowanych usług. Kluczowe elementy strategii Banku obejmują: (I) Rozwój potencjału Zrzeszenia Celem Banku jest dalszy wzrost integracji podmiotów Zrzeszenia poprzez udostępnianie i wsparcie we wdroŜeniu wspólnej infrastruktury informatycznej, produktowej i wizualnej. Bank koncentruje się nad udostępnieniem Bankom Spółdzielczym Zrzeszenia systemów informatycznych w zakresie bankowości internetowej, zapewnienia klientom dostępu do rachunków bankowych z poziomu wszystkich Banków Spółdzielczych i oddziałów Banku oceny zdolności kredytowej i zarządzania sprzedaŜą. Istotnym elementem budowy potencjału Zrzeszenia są prace nad powołaniem centrum autoryzacji kart bankowych oraz ilościowy i technologiczny rozwój sieci bankomatów. Bank zamierza kontynuować i rozwijać działania wspierające rozwój kapitałowy Banków Spółdzielczych przede wszystkim poprzez wspieranie realizacji programu emisji obligacji Banków Spółdzielczych o charakterze długu podporządkowanego. Bank będzie równieŜ kontynuował działania zapewniające kompleksową obsługę finansową Banków Spółdzielczych i klientów Zrzeszenia, poprzez stymulowanie rozwoju podmiotów świadczących wyspecjalizowane usługi finansowe. Bank planuje powoływanie podmiotów, które zgodnie tendencjami występującymi na rynku finansowym, przyczynią się do optymalizacji rozwoju podmiotów Zrzeszania, w tym spółki świadczące następujące usługi: − obsługa kadrowo-płacowa oraz zarządzanie personelem - HR BPS, − obsługa administracyjna i zarządzanie majątkiem - BPS Nieruchomości. Długofalowa strategia Banku zakłada wzmocnienie kapitałowe oraz podniesienie konkurencyjności Banku poprzez przejęcie kontroli lub połączenie (jako spółka przejmująca) z innym bankiem funkcjonującym w formie spółki akcyjnej. W dniu 23 listopada 2010 r. Bank przedstawił KNF propozycję dotyczącą przejęcia kontroli nad Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A. z siedzibą w Warszawie albo połączenia w trybie przeniesienia majątku banku w zamian za akcje, zgodnie z art. 23 Ustawy o Bankach Zrzeszających. Równocześnie, gdyby nastąpiły odpowiednie zmiany legislacyjne, Bank nie wyklucza podjęcia działań zmierzających do pozyskania finansowania w drodze publicznej emisji akcji i ich wprowadzenia do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (II) Rozwój działalności komercyjnej Banku Bank będzie zwiększał udział w rynku usług bankowych świadcząc kompleksowe usługi finansowe przede wszystkim małym i średnim przedsiębiorstwom, w tym z sektora agrobiznesu. Będzie równieŜ intensyfikował współdziałanie z instytucjami unijnymi, rządowymi i samorządowymi w realizacji przedsięwzięć mających na celu rozwój środowisk lokalnych. Realizację tych zadań wspierać ma rozwój tradycyjnej sieci sprzedaŜy oraz doskonalenie elektronicznych kanałów dystrybucji. Kontynuowane będą działania zwiększające rozpoznawalność rynkową Banku. Szczególny nacisk połoŜony zostanie na wzrost efektywności działania i konkurencyjności świadczonych usług. Bank sukcesywnie rozwija i modernizuje systemy informatyczne, w tym zarządzania ryzykiem i sprzedaŜą. Dostosowuje do zmieniających się warunków rynkowych model organizacyjny, w tym kończy wdroŜenie pełnej standaryzacji placówek sieci sprzedaŜy. Kontynuowany będzie równieŜ proces elastycznej modernizacji produktów bankowych kierowanych do klientów Banku i klientów Banków Spółdzielczych. Rozwijana będzie oferta ubezpieczeniowa, współpraca z funduszami inwestycyjnymi oraz pozabankowe linie kredytowe. Realizację takich kierunków działania wspierać będzie dąŜenie do rozwoju bazy kapitałowej. Bank będzie pozyskiwał kapitały w wyniku akumulacji większości zysku netto, emisji dłuŜnych papierów wartościowych oraz emisji akcji własnych. 1.2 PODSUMOWANIE CZYNNIKÓW RYZYKA Czynniki ryzyka związane z uwarunkowaniami makroekonomicznymi zostały przedstawione w następującym podziale: (1) Skutki światowego kryzysu finansowego oraz spowolnienia gospodarczego, (2) Sytuacja gospodarcza i społeczna w Polsce. Następnie zostało opisane ryzyko związane z moŜliwością wystąpienia katastrof naturalnych, ataków terrorystycznych i działań wojennych. Ponadto czynniki ryzyka związane z działalnością Banku wskazane zostały w Prospekcie pod następującymi nazwami: (1) Zwiększone wymogi regulacyjne dotyczące sektora bankowego w Polsce mogą mieć niekorzystny wpływ na działalność Banku, (2) Bank działa w otoczeniu silnej konkurencji w sektorze bankowym, (3) Bank moŜe nie zrealizować 9 celów emisji, (4) Bank moŜe nie być w stanie utrzymać jakości swojego portfela kredytowego, (5) Wzrost kosztów z tytułu rezerw i odpisów aktualizacyjnych, (6) Spadek wartości dłuŜnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa, (7) Niesprzyjające zmiany parametrów rynkowych, (8) Ryzyko utraty płynności, (9) Ryzyko rozwoju portfela kredytowego i bazy klientów, (10) Ryzyko nie utrzymania zakładanego poziomu marŜ z tytułu kredytów i depozytów, (11) Wymogi dotyczące wskaźników adekwatności kapitałowej, (12) Zarządzanie ryzykiem kredytowym, (13) Ryzyko operacyjne związane z działalnością Banku, (14) Ryzyko związane z pozyskaniem i utrzymaniem wykwalifikowanego personelu, (15) Ryzyko awarii systemów informatycznych Banku, (16) Ryzyko zmiany Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, (17) Ograniczenia wykonywania prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu. Dodatkowo w Prospekcie wskazane są następujące czynniki ryzyka dotyczące Banku: − Ryzyko związane z decyzjami organów ochrony konkurencji i konsumentów, − Ryzyko związane z prowadzonymi lub moŜliwymi w przyszłości sprawami sądowymi, − Interpretacja przepisów prawa moŜe być niejasna, a prawo polskie moŜe ulec zmianie, − Ryzyko związane z procesem egzekucji naleŜności i zabezpieczeń, − Interpretacja przepisów prawa podatkowego moŜe być niejasna, a polskie przepisy podatkowe mogą ulegać zmianom, − Brak ratingu Banku. Natomiast czynniki ryzyka związane z Ofertą Publiczną i Akcjami Oferowanymi to: (1) Emisja Akcji Oferowanych moŜe nie dojść do skutku, (2) Ryzyko odstąpienia od Oferty lub zawieszenia Oferty, (3) Ryzyko związane z powództwem o uchylenie Uchwały Emisyjnej lub uchwały o zmianie Statutu podjętej w związku z Uchwałą Emisyjną, (4) KNF moŜe zabronić przeprowadzenia, zawiesić lub opóźnić przeprowadzenie Oferty, (5) Akcjonariusze, którzy nie nabędą Akcji Oferowanych w Ofercie, mogą ponieść stratę, a ich udział w kapitale Banku oraz ogólnej liczbie głosów moŜe ulec rozwodnieniu, (6) Brak płynnego rynku ogranicza moŜliwość obrotu Prawami Poboru, (7) Brak moŜliwości realizacji Prawa Poboru przez nabywcę po Dniu Prawa Poboru. 1.3 PODSUMOWANIE INFORMACJI O OFERCIE Zgodnie z Uchwałą Emisyjną kapitał zakładowy Banku zostanie podwyŜszony o kwotę nie niŜszą niŜ 40 000 000 zł i nie wyŜszą niŜ 66 623 388 zł w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J, o numerach od 1 do nie mniej niŜ 40 000 000 do nie więcej niŜ 66 623 388 o wartości nominalnej złotych 1,00 za kaŜdą akcję. Oferta jest przeprowadzana na zasadach prawa pierwszeństwa dotychczasowych akcjonariuszy do objęcia Akcji Oferowanych w stosunku do liczby posiadanych Akcji (prawo poboru), stosownie do treści przepisu art. 436 § 1 - 3 Ksh. Akcje Oferowane nie objęte w terminie wykonania Prawa Poboru, zgodnie z przepisami art. 436 § 1 – 3 Ksh, Zarząd Banku przydzieli na podstawie art. 436 § 4 Ksh wg swego uznania po cenie nie niŜszej niŜ Cena Emisyjna. Prawo poboru Akcji Oferowanych nie zostało ograniczone lub wyłączone. Dwa Prawa Poboru uprawniają do objęcia jednej Akcji Oferowanej. Dniem Prawa Poboru jest dzień 23 czerwca 2010 r. Cena Emisyjna Akcji Oferowanych wynosi 1 zł za jedną akcję, przy czym cena Akcji Oferowanych, subskrybowanych w odpowiedzi na zaproszenie Zarządu Banku nie moŜe być niŜsza niŜ 1 zł za jedną akcję. Emitent nie zamierza wprowadzać Akcji Oferowanych do obrotu na rynku regulowanym lub do alternatywnego systemu obrotu. Akcje Emitenta nie są przedmiotem obrotu na Ŝadnym z ww. rynków. Oferta dochodzi do skutku przy prawidłowym subskrybowaniu co najmniej 40 000 000 Akcji Oferowanych. 1.3.1 Harmonogram Oferty − 23 czerwca 2010 r. - Dzień Prawa Poboru, − 9 marca 2011 r. - Publikacja Prospektu, − 21 marca 2011 r. - Rozpoczęcie przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 29 marca 2011 r. - Zakończenie przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 30 marca 2011 r. - Przydział Akcji Oferowanych objętych w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 30 marca 2011 r. - Przyjmowanie zapisów w odniesieniu do Akcji Oferowanych, na które nie złoŜono zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub w Zapisach Dodatkowych, − 31 marca 2011 r. - Przydział Akcji Oferowanych, na które nie złoŜono zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub w Zapisach Dodatkowych, − kwiecień/maj 2011 r. – planowana rejestracja przez Sąd Rejestrowy podwyŜszenia kapitału zakładowego. 10 Szczegółowe informacje na temat zmiany terminów Oferty przedstawione są w rozdziale Warunki Oferty Publicznej, w punkcie: Harmonogram Oferty. 1.3.2 Cena Emisyjna Cena Emisyjna Akcji Oferowanych wynosi 1,00 zł. Akcje Oferowane nie objęte w terminie wykonania Prawa Poboru, zgodnie z przepisami art. 436 § 1 – 3 Ksh, Zarząd Banku przydzieli na podstawie art. 436 § 4 Ksh wg swego uznania po cenie nie niŜszej niŜ Cena Emisyjna. ZłoŜenie zapisu lub objęcie Akcji Oferowanych nie wiąŜe się z uiszczeniem przez inwestora opłat, prowizji lub teŜ podatków. 1.3.3 Osoby uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz do Zapisów Dodatkowych Osobami Uprawnionymi do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru są: − osoby, które posiadały akcje Banku na Dzień Prawa Poboru i które nie dokonały całkowitego zbycia Praw Poboru do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane, − osoby, które nabyły skutecznie Prawa Poboru i nie dokonały ich całkowitego zbycia do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane (przy czym na zbycie Praw Poboru z wyłączeniem Praw Poboru przysługujących i zbywanych na rzecz Banków Spółdzielczych wymagana jest zgoda Banku wyraŜona w postaci uchwały Rady Nadzorczej) oraz posiadały co najmniej dwa Prawa Poboru. Krąg Osób Uprawnionych ostatecznie określa Emitent (działając zgodnie postanowieniami Prospektu) i przekazuje te informacje do Oferującego, który na podstawie tych informacji przyjmuje zapisy. Osoby Uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru mogą złoŜyć zapis maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z posiadanych Praw Poboru. W przypadku, gdy liczba Akcji Oferowanych, co do których danej osobie przysługuje pierwszeństwo ich objęcia na podstawie posiadanych przez nią Praw Poboru, jest liczbą niecałkowitą, osoba ta moŜe zapisać się maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z zaokrąglenia liczby Akcji Oferowanych, co do których przysługuje jej pierwszeństwo ich objęcia w dół do najbliŜszej liczby całkowitej. NiezaleŜnie od tego zaokrąglenia, wykorzystane przy takim zapisie kaŜde Prawo Poboru jest uwaŜane za wykonane w całości. Dopuszcza się moŜliwość wielokrotnego składania zapisów w ramach Wykonania Praw Poboru, przy czym łączna liczba Akcji Oferowanych na jaką Osoba Uprawniona złoŜy zapis/zapisy w Wykonaniu Prawa Poboru nie moŜe przekraczać liczby Akcji Oferowanych jej przysługującej na warunkach opisanych w Prospekcie. Minimalną wielkością zapisu w Wykonaniu Praw Poboru jest 1 Akcja Oferowana. ZłoŜenie Zapisu Dodatkowego moŜliwe jest wyłącznie przez osoby, które były akcjonariuszami w Dniu Prawa Poboru, skuteczność Zapisu Dodatkowego nie zaleŜy od złoŜenia zapisu w Wykonaniu Praw Poboru. Dopuszcza się moŜliwość wielokrotnego składania zapisów w ramach Zapisu Dodatkowego, przy czym łączna liczba Akcji Oferowanych na jaką Osoba Uprawniona złoŜy Zapis/Zapisy Dodatkowe nie moŜe być większa niŜ wielkość Oferty. Minimalną wielkością Zapisu Dodatkowego jest 1 Akcja Oferowana. Zapis na Akcje Oferowane złoŜony przez osobę nieuprawnioną jest bezskuteczny. Zapis złoŜony na liczbę Akcji Oferowanych większą niŜ wynikająca z zasad opisanych powyŜej jest bezskuteczny w części przekraczającej tę liczbę. 1.3.4 Miejsce przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisu Dodatkowego Osoby uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz do złoŜenia Zapisu Dodatkowego mogą dokonywać zapisów na Akcje Oferowane w Domu Maklerskim i naleŜących do niego punktach usług maklerskich. Adres Domu Maklerskiego oraz punktów usług maklerskich dostępny jest na stronie internetowej www.dmbps.pl oraz jest wskazany w pkt 28.7 Prospektu. 1.4 Wybrane Historyczne Informacje Finansowe I Operacyjne PoniŜsze tabele zawierają dane finansowe na dzień oraz za lata zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2009, 2008 oraz 2007 roku, które pochodzą z Historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, natomiast na dzień oraz za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku, pochodzące z danych zarządczych Banku. Niniejszy rozdział naleŜy analizować łącznie z informacjami oraz danymi finansowymi zawartymi w Historycznych 11 informacjach finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, a takŜe w rozdziale Przegląd sytuacji operacyjnej i finansowej niniejszego Prospektu. 1.4.1 Rachunek zysków i strat Okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Rok zakończony 31 grudnia 2009 r. 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Przychody z tytułu odsetek 471 852 447 112 584 270 651 164 413 300 Koszty odsetek 380 756 333 723 439 730 510 572 297 109 91 096 113 389 144 540 140 592 116 191 Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji 61 871 54 111 76 694 73 844 80 178 Koszty z tytułu prowizji 24 164 16 491 26 993 16 421 25 233 Wynik z tytułu prowizji 37 707 37 620 49 701 57 423 54 945 Przychody z akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych 12 549 2 044 2 586 1 181 1 022 Wynik na operacjach finansowych 49 225 30 109 36 014 7 195 6 074 Wynik z pozycji wymiany 10 639 12 847 18 114 16 352 15 836 201 216 196 009 250 955 222 743 194 068 22 043 29 211 42 434 34 778 23 850 Wynik na działalności bankowej Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Koszty działania banku 11 776 21 001 28 526 26 727 18 183 129 913 119 399 165 826 148 244 133 021 Amortyzacja 11 362 9 433 12 937 10 140 9 035 Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 37 723 62 716 85 758 33 991 39 408 Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości 28 239 51 978 69 786 29 130 36 862 Wynik działalności operacyjnej 60 724 64 649 70 128 67 549 55 133 Zysk brutto 60 724 64 649 70 128 67 549 55 133 8 544 12 620 14 499 13 642 11 313 Podatek dochodowy Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych Zysk netto Średnia waŜona liczba akcji zwykłych 5 932 57 1 521 (337) - 58 112 52 086 57 150 53 570 43 820 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 0,58 0,52 0,43 0,40 0,33 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 0,58 0,52 0,43 0,40 0,33 Zysk na jedną akcję zwykłą (zł) Średnia waŜona rozwodniona liczba akcji zwykłych Rozwodniony zysk na jedną akcję zwykłą (zł) Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 1.4.2 Bilans Na dzień 30 września AKTYWA Na dzień 31 grudnia 2010 r. 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) 676 258 225 470 152 648 98 048 - - - - Kasa, środki w Banku Centralnym DłuŜne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym 12 NaleŜności od sektora finansowego NaleŜności od sektora niefinansowego NaleŜności od sektora budŜetowego 719 039 1 214 409 1 318 856 2 201 308 4 695 175 3 903 625 2 911 333 2 358 072 372 682 354 739 307 232 321 222 NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu - - - - 7 004 901 6 383 164 6 386 491 4 305 334 17 129 9 152 2 931 - 797 730 - - Udziały i akcje w innych jednostkach 223 622 48 410 3 388 2 793 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe DłuŜne papiery wartościowe Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych 109 882 163 197 26 678 57 Wartości niematerialne i prawne 27 612 25 032 14 094 9 410 Rzeczowe aktywa trwałe 91 266 86 258 83 118 81 878 Inne aktywa i rozliczenia międzyokresowe 76 629 59 316 64 486 68 123 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 SUMA AKTYWÓW Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku ZOBOWIĄZANIA I KAPITAŁ WŁASNY Na dzień 30 września 2010 r. 2009 r. Na dzień 31 grudnia 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego . Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Zobowiązania wobec sektora budŜetowego Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych - - - - 11 367 253 10 216 580 8 943 880 7 371 443 1 362 400 1 210 555 1 380 793 1 237 955 239 337 169 097 177 082 121 042 3 1 435 22 698 105 Fundusze specjalne i inne zobowiązania 147 230 116 871 96 044 98 418 Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 126 800 133 252 133 251 247 912 Rezerwy 34 593 31 078 39 835 21 948 230 102 149 656 66 623 - 13 507 718 12 028 524 10 860 206 9 098 823 Kapitał podstawowy 133 247 133 247 133 247 133 247 Kapitał zapasowy 266 439 227 383 190 707 148 687 Kapitał z aktualizacji wyceny 11 502 (7 176) 1 551 ( 8 506) Pozostałe kapitały rezerwowe 37 974 34 374 31 974 30 174 Zobowiązania podporządkowane ZOBOWIĄZANIA RAZEM Kapitał własny Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto KAPITAŁ WŁASNY RAZEM ZOBOWIĄZANIA I KAPITAŁY RAZEM Współczynnik wypłacalności (%) Wartość księgowa akcji Liczba akcji - - - 57 150 53 570 43 820 507 274 444 978 411 049 347 422 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 10,30 9,72 11,35 10,41 507 274 444 978 411 049 347 422 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 Wartość księgowa na jedną akcję (zł) Rozwodniona liczba akcji 58 112 3,81 3,34 3,08 2,61 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 3,81 3,34 3,08 2,61 Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (zł) Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 13 1.4.3 Wybrane pozycje rachunku przepływów pienięŜnych Okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Rok zakończony 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej Środki pienięŜne netto z działalności operacyjnej 132 274 744 428 398 027 (16 331) ( 154 449) Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej Wpływy z działalności inwestycyjnej 693 098 476 645 997 229 3 216 3 814 Wydatki z działalności inwestycyjnej 368 047 774 760 1 305 111 21 560 15 358 Środki pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej 325 051 (298 115) (307 882) (18 344) (11 544) Wpływy z działalności inwestycyjnej 80 447 44 253 83 033 66 623 - Wydatki z działalności inwestycyjnej 14 492 14 492 14 492 393 181 392 Środki pienięŜne netto z działalności finansowej 65 955 29 761 68 541 66 230 (181 392) Przepływy pienięŜne netto, razem 523 280 476 074 158 686 31 555 (347 385) Środki pienięŜne na początek okresu 324 715 166 029 166 029 134 474 481 859 Środki pienięŜne na koniec okresu 847 995 642 103 324 715 166 029 134 474 - - 1 189 1 144 - Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej w tym o ograniczonej moŜliwości dysponowania Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 1.4.4 Adekwatność kapitałowa PoniŜsza tabela zawiera wybrane dane dotyczące kapitału własnego i poziomu współczynnika wypłacalności oraz wskaźnika Tier 1 Banku na wskazane poniŜej daty. Na dzień 30 września 2010 r. 2009 r. (niezbadane) (zbadane) Na dzień 31 grudnia 2008 r. (zbadane) 2007 r. (zbadane) Fundusze własne 586 070 468 287 430 835 291 839 Fundusze podstawowe Tier 1* 416 159 383 182 357 593 290 645 Całkowity regulacyjny wymóg kapitałowy 455 379 385 312 303 643 224 243 10,30 9,72 11,35 10,41 7,31 7,96 9,42 10,37 Współczynnik wypłacalności (%) Wskaźnik Tier 1 (%)** Źródło: Sprawozdania finansowe, dane zarządcze Banku * Fundusze podstawowe Tier 1 obliczane są zgodnie z wymogami Ustawy Prawo Bankowe oraz Uchwały Nr 381/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 roku. Całkowity regulacyjny wymóg kapitałowy obliczany jest zgodnie z Uchwałą Nr 76/2010 KNF z dnia 10 marca 2010 roku. ** Wskaźnik Tier 1 obliczany jest jako wskaźnik, którego licznik równy jest funduszom podstawowym Tier 1 , a mianownik równy jest iloczynowi całkowitego regulacyjnego wymogu kapitałowego i liczby 12,5. 14 1.4.5 Wybrane wskaźniki finansowe PoniŜsza tabela zawiera wybrane wskaźniki finansowe Banku na dzień lub za okres wskazany poniŜej. Na dzień 30 września lub za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. 2009 r. (%) (niezbadane) Na dzień 31 grudnia lub za rok zakończony 31 grudnia 2009 r. 2008 r. 2007 r. (%) (niezbadane) (%) (niezbadane) (%) (niezbadane) ROE brutto1 20,6 24,4 19,6 20,8 16,5 netto2 19,7 19,7 16,0 16,5 13,1 ROA brutto3 0,6 0,8 0,6 0,7 0,6 ROA netto4 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 66,8 63,1 67,5 68,6 71,1 1,0 1,4 1,3 1,4 1,4 41,5 39,4 39,3 32,6 32,3 3,6 3,9 3,6 3,6 3,7 ROE Wskaźnik kosztów do przychodów (C/I)5 MarŜa odsetkowa netto6 Wskaźnik kredytów do depozytów7 Wskaźnik dźwigni8 Źródło: dane zarządcze Banku 1 Obliczony poprzez podzielenie zysku brutto przez średnie saldo kapitałów własnych (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitałów własnych na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 2 Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo kapitałów własnych (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitałów własnych na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 3 Obliczony poprzez podzielenie zysku brutto przez średnie saldo aktywów ogółem (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 4 Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo aktywów ogółem (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 5 Obliczony poprzez podzielenie kosztów działania i amortyzacji przez wynik na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej. 6 Obliczona poprzez podzielenie wyniku z tytułu odsetek przez średnie saldo sumy aktywów odsetkowych (obliczonego jako średnia z dziennego salda aktywów odsetkowych); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 7 Obliczony poprzez podzielenie kredytów i innych naleŜności brutto udzielonych klientom przez depozyty klientów. 8 Obliczony poprzez podzielenie kapitałów własnych ogółem przez sumę aktywów. 15 1.4.6 Wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego PoniŜsza tabela zawiera wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego Banku na dzień lub za okres wskazany poniŜej. Na dzień Na dzień 31 grudnia 30 września 2010 r. 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) 2008 r. (tys. zł) (%) (zbadane) 2007 r. (tys. zł) (%) (zbadane) (tys. zł) (%) (zbadane) (%) Kredyty i poŜyczki ogółem, w tym: 5 347 435 100,00 4 539 397 100,00 3 410 153 100,00 2 806 519 100,00 w sytuacji normalnej i pod obserwacją 5 022 190 93,92 4 247 187 93,56 3 162 508 92,74 2 468 808 87,97 w sytuacji zagroŜonej, w tym: 325 245 6,08 292 210 6,44 247 645 7,26 337 711 12,03 poniŜej standardu 165 573 50,90 129 202 44,22 126 554 51,10 89 891 26,62 wątpliwe 38 988 11,99 58 880 20,15 24 399 9,85 12 192 3,61 stracone 120 684 37,11 104 128 35,63 96 693 39,05 235 628 69,77 Rezerwa celowa na kredyty i poŜyczki w sytuacji zagroŜonej Wskaźnik kredytów niepracujących Wskaźnik pokrycia rezerwą 55 812 60 812 63 106 187 307 6,08 6,44 7,26 12,03 17,16 20,81 25,48 55,46 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 16 2. 2.1 CZYNNIKI RYZYKA WPROWADZENIE Przed podjęciem decyzji inwestycyjnych dotyczących nabycia Akcji potencjalni inwestorzy powinni ze szczególną uwagą przeanalizować przedstawione poniŜej czynniki ryzyka oraz informacje zawarte w niniejszym Prospekcie Emisyjnym. Inwestorzy powinni być świadomi, iŜ wymienione czynniki ryzyka nie wyczerpują wszystkich potencjalnych zagroŜeń, jakie mogą wystąpić w działalności Emitenta. W trakcie działalności Banku mogą bowiem pojawić się zagroŜenia negatywnie rzutujące na jego sytuację, o występowaniu których Emitent w momencie sporządzania niniejszego Prospektu nie posiadał wiedzy. 2.2 CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z UWARUNKOWANIAMI MAKROEKONOMICZNYMI 2.2.1 Skutki światowego kryzysu finansowego oraz spowolnienia gospodarczego Światowy kryzys finansowy był przyczyną obserwowanego w ostatnim okresie spowolnienia wzrostu gospodarczego, wzrostu bezrobocia oraz pogorszenia większości kluczowych wskaźników makroekonomicznych. W roku 2010 sytuacja ekonomiczna w największych gospodarkach świata zaczęła się poprawiać. Nastąpiło to jednak dzięki bezprecedensowej interwencji rządów i banków centralnych, stymulujących gospodarkę wielomiliardowymi funduszami pomocowymi. Nie ma jednak pewności, Ŝe poprawa sytuacji gospodarczej jest trwała, a gospodarka światowa, w tym polska, znajduje się na długotrwałej ścieŜce wzrostu koniunktury. Dodatkowo nie ma pewności, w jaki sposób narastające problemy budŜetowe niektórych państw Unii Europejskiej mogą wpłynąć na stopy inflacji, wskaźniki bezrobocia, stopy procentowe, kursy wymiany walut oraz inne warunki makroekonomiczne w Europie i na świecie. Mimo, Ŝe skutki kryzysu finansowego nie miały dotąd istotnego negatywnego wpływu na wyniki finansowe Banku, nie moŜna wykluczyć, Ŝe pogorszenie sytuacji gospodarki światowej w sposób pośredni lub bezpośredni moŜe negatywnie wpływać na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.2.2 Sytuacja gospodarcza i społeczna w Polsce Bank działa w określonych uwarunkowaniach makroekonomicznych będących pochodną sytuacji gospodarczej kraju. Pogorszenie wskaźników makroekonomicznych przekłada się w sposób pośredni, jak równieŜ bezpośredni na sytuację ludności. Dla sektora bankowego oznacza to spadek zapotrzebowania na usługi bankowe oraz pogorszenie jakości portfela kredytowego. Wzrost stopy bezrobocia w Polsce moŜe spowodować wzrost ponoszonych przez Bank strat związanych z rezerwami celowymi od kredytów i poŜyczek lub ograniczyć moŜliwości wzrostu wartości portfela kredytowego. Wzrost awersji do ryzyka na rynkach finansowych powoduje z kolei trudności z dostępem do finansowania na rynku międzybankowym, co wymusza wzrost oprocentowania oferty depozytowej skutkując tym samym wyŜszymi kosztami działalności operacyjnej. Dzięki specyfice funkcjonowania Banku, w szczególności jako Banku Zrzeszającego (patrz rozdział Informacje o Banku punkt, Działalność zrzeszeniowa Banku), trudności z dostępem do finansowania są w duŜym stopniu amortyzowane dobrą sytuacją płynnościową Banków Spółdzielczych. Jednak wzrost kosztu pozyskania środków moŜe niekorzystnie wpłynąć na wyniki operacyjne Banku. Dodatkowo skutki powodzi z 2010 r. mogą mieć negatywny wpływ na działalność części Banków Spółdzielczych wchodzących w skład Zrzeszenia BPS, co moŜe pośrednio negatywnie wpłynąć na działalność Emitenta jego sytuację finansową i wyniki działalności, z uwagi na fakt, iŜ Banki Spółdzielcze lokują nadwyŜki finansowe w Banku. 2.3 KATASTROFY NATURALNE, ATAKI TERRORYSTYCZNE I DZIAŁANIA WOJENNE Katastrofy naturalne, ataki terrorystyczne i działania wojenne oraz podejmowanie działań w odpowiedzi na takie akty mogą doprowadzić do gospodarczej i politycznej niepewności, która moŜe negatywnie wpłynąć na warunki ekonomiczne w Polsce, a w rezultacie niekorzystnie wpłynąć na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 17 2.4 CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ BANKU 2.4.1 Zwiększone wymogi regulacyjne dotyczące sektora bankowego w Polsce mogą mieć niekorzystny wpływ na działalność Banku Istnieje prawdopodobieństwo, Ŝe przepisy regulujące działalność sektora bankowego w Polsce i na świecie ulegną zaostrzeniu, szczególnie wobec ogłoszonych w grudniu 2009 r. przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego dokumentów konsultacyjnych, mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa kapitałowego. W efekcie tych i innych występujących obecnie oraz moŜliwych zmian w otoczeniu regulacyjnym sektora bankowego (w tym wymogów nałoŜonych na Bank wynikających z regulacji wprowadzanych przez rząd lub organy nadzoru) Bank moŜe zostać zobowiązany do spełnienia zaostrzonych kryteriów związanych z adekwatnością kapitałową. Konieczność spełnienia wymogów związanych z takimi zmianami moŜe wiązać się ze zwiększonymi potrzebami kapitałowymi i obciąŜeniem dodatkowymi kosztami oraz zwiększonymi obowiązkami informacyjnymi, ograniczeniem w przeprowadzaniu niektórych rodzajów transakcji bądź ograniczeniem skali działalności i wpływem na strategię Banku. KaŜdy z wymienionych powyŜej czynników moŜe obniŜyć wyniki finansowe Banku i tym samym poziom zwrotu z aktywów i kapitału. 2.4.2 Bank działa w otoczeniu silnej konkurencji w sektorze bankowym Po przystąpieniu Polski do UE w rezultacie likwidacji ograniczeń dotyczących prowadzenia działalności w Polsce przez zagraniczne instytucje finansowe, polski sektor bankowy charakteryzuje się niskimi barierami wejścia na rynek oraz silną konkurencją. Bank jest przede wszystkim naraŜony na konkurencję w bankowości detalicznej i korporacyjnej, a szczególnie w sektorze usług na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw , w tym w sektorze agrobiznesu. Rosnąca konkurencja moŜe mieć negatywny wpływ na zdolność Banku do utrzymania dotychczasowego poziomu dochodów, szczególnie jeŜeli jego konkurenci dysponują większymi zasobami finansowymi, wyŜszymi kapitałami, dostępem do tańszego finansowania oraz szerszą ofertą produktów. Ponadto, Bank konkuruje z innymi bankami zrzeszającymi w zakresie pozyskiwania nowych banków spółdzielczych do Zrzeszenia, poprzez warunki oferty produktowej skierowanej do Banków Spółdzielczych. Dalszy wzrost konkurencji w sektorze bankowym moŜe doprowadzić do zmian cen produktów i usług bankowych, co moŜe mieć negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. 2.4.3 Bank moŜe nie zrealizować celów emisji Przeznaczenie środków pozyskanych z emisji Akcji Oferowanych opisane zostało w rozdziale Wykorzystanie wpływów z Oferty Publicznej. Na realizację celów emisji wpływ ma szereg czynników niezaleŜnych od Banku, w szczególności koniunktura w sektorze bankowym, działania podejmowane przez konkurentów Banku, zmiany w obowiązującym prawie lub regulacjach, decyzje organów administracji oraz koszty finansowania. Nie moŜna zapewnić, Ŝe powyŜsze czynniki nie będą miały negatywnego wpływu na realizację niektórych lub wszystkich celów emisji oraz Ŝe cele nie zostaną ograniczone lub nie nastąpi rezygnacja z ich realizacji. 2.4.4 Bank moŜe nie być w stanie utrzymać jakości swojego portfela kredytowego Jakość portfela kredytowego uzaleŜniona jest od zdolności kredytowej klientów, terminowej obsługi kredytów, moŜliwości realizacji zabezpieczeń ustanowionych przez klientów na rzecz Banku oraz od tego, czy wartość ustanowionego zabezpieczenia jest wystarczająca na pokrycie zaangaŜowania kredytowego w przypadku braku dobrowolnych spłat klienta z tytułu zaangaŜowania kredytowego. Na jakość portfela kredytowego Banku mogą wpłynąć równieŜ czynniki zewnętrzne, takie jak niekorzystny rozwój sytuacji gospodarczej oraz polityka fiskalna i monetarna Polski, które mogą doprowadzić do trudności finansowych lub upadłości klientów Banku. Wystąpienie opisywanych wyŜej czynników moŜe mieć niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.5 Wzrost kosztów z tytułu rezerw i odpisów aktualizacyjnych Wskaźnik kredytów zagroŜonych spadł z 7,3% na dzień 31 grudnia 2008 roku do 6,4% na dzień 31 grudnia 2009 roku. Na dzień 30 września 2010 r. wskaźnik ten wyniósł 6,1%. Pomimo obniŜenia poziomu wskaźnika kredytów zagroŜonych w 2010 roku, wzrósł stan rezerw celowych utworzonych na naleŜności zagroŜone, w szczególności z uwagi na zwiększenie wolumenu kredytów zaklasyfikowanych do kategorii stracone wg rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dziennik Ustaw 2008 Nr 235 Pozycja Nr 1589 z późn. zm.). Wskaźnik pokrycia kredytów i innych naleŜności zagroŜonych rezerwami celowymi, na dzień 30 września 2010 r., 18 ukształtował się na poziomie 17,2%, co spowodowane jest dobrą jakością ustanowionych na rzecz Banku zabezpieczeń. Pogorszenie jakości portfela kredytowego oraz deprecjacja wartości przyjętych zabezpieczeń to główne czynniki mogące w przyszłości spowodować zwiększenie poziomu kosztów z tytułu rezerw, co z kolei moŜe negatywnie wpływać na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.6 Spadek wartości dłuŜnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa Na dzień 30 września 2010 r. skarbowe papiery wartościowe stanowiły 36,1% aktywów ogółem Banku. W strukturze instrumentów skarbowych 57,3% przypadało na dłuŜne papiery skarbowe utrzymywane do terminu zapadalności. W związku z niskim poziomem papierów dostępnych do sprzedaŜy oraz zakwalifikowanych do portfela do obrotu (stanowiących łącznie 15,4% sumy bilansowej oraz 42,7% portfela instrumentów skarbowych), jak równieŜ stosunkowo krótkim okresem przeszacowania, portfel dłuŜnych papierów skarbowych jest relatywnie odporny na rynkowy spadek wartości. Jednak czynniki wpływające na spadek cen, takie jak: wzrost podaŜy skarbowych papierów wartościowych, spowodowany zwiększeniem ich emisji dokonywanych w celu sfinansowania deficytu budŜetowego, wzrost wolumenu sprzedaŜy takich instrumentów przez inwestorów lub znaczące zmiany stóp procentowych mogą mieć negatywny wpływ na cenę papierów wartościowych z portfela dostępnego do sprzedaŜy oraz do obrotu tj. innych niŜ utrzymywane do terminu zapadalności, co z kolei moŜe negatywnie wpływać na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.7 Niesprzyjające zmiany parametrów rynkowych W bilansie Banku znajdują się zbywalne instrumenty finansowe, których codzienna wycena jest uzaleŜniona od parametrów rynkowych, takich jak: stopy procentowe, ceny obligacji, akcji i jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych oraz kursy wymiany walut. PoniewaŜ wymienione powyŜej parametry podlegają ciągłym zmianom w wyniku oddziaływania sił rynkowych, wycena instrumentów finansowych równieŜ ulega zmianom, co moŜe niekorzystnie wpłynąć na niezrealizowane zyski i straty z tych instrumentów, mimo iŜ obrót tymi instrumentami odbywa się z zachowaniem ustalonych przez Bank limitów ryzyka rynkowego. Zmiany paramentów rynkowych mogą równieŜ niekorzystnie wpłynąć na wysokość realizowanych zysków i strat Banku. 2.4.8 Ryzyko utraty płynności Ryzyko utraty płynności polega na tym, Ŝe Bank moŜe nie być w stanie regulować swoich obecnych i przyszłych zobowiązań finansowych w terminie ich wymagalności, w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które moŜna przewidzieć, bez konieczności poniesienia dodatkowych kosztów. W odniesieniu do płynności bieŜącej i krótkoterminowej, Bank jest naraŜony na ryzyko niespodziewanego, nagłego wycofania przez klientów (w tym Banki Spółdzielcze), depozytów o istotnej wartości. Na dzień 30 września 2010 roku termin wymagalności 87,7% zobowiązań Banku wobec klientów wynosił 3 miesiące lub mniej, a 29,7% zobowiązań było płatnych na Ŝądanie. JeŜeli znacząca część klientów Banku wycofa swoje depozyty płatne na Ŝądanie albo nie odnowi depozytów terminowych po ich terminie wymagalności, moŜe to mieć negatywny wpływ na pozycję płynnościową, sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. Płynność bieŜąca moŜe takŜe podlegać wpływowi niekorzystnych warunków rynkowych. JeŜeli aktywa utrzymywane przez Bank w celu zapewnienia płynności staną się niepłynne w sytuacji wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń na rynku finansowym lub nastąpi znaczny spadek ich wartości, Bank moŜe nie być w stanie spełnić swoich zobowiązań w terminie ich wymagalności i tym samym, moŜe zostać zmuszony do korzystania z finansowania międzybankowego, które w niestabilnej sytuacji rynkowej moŜe okazać się nadmiernie kosztowne, a jego dostępność niepewna. Utrata płynności lub niezdolność do pozyskania wystarczających środków dla finansowania działalności Banku, szczególnie w zakresie udzielania kredytów i poŜyczek, moŜe mieć istotny negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.9 Ryzyko rozwoju portfela kredytowego i bazy klientów W ostatnich latach Bank koncentrował się na rozbudowywaniu portfela kredytowego. Wartość kredytów i poŜyczek wzrosła o 33% z 3 410,15 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r. do 4 539,40 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. Na dzień 30 września 2010 r. wartość udzielonych kredytów i poŜyczek wynosiła 5 347,44 mln zł. W związku z powyŜszym część kredytów i poŜyczek będących w portfelu nie osiągnęła okresu, w którym istnieje największe prawdopodobieństwo wcześniejszej spłaty kredytu, a ilość wcześniejszych spłat w późniejszych okresach cyklu kredytowania moŜe ulegać zwiększeniu. JeŜeli liczba wcześniejszych spłat kredytów znacząco przekroczy stopień zakładany przy ustalaniu 19 oprocentowania tych kredytów, to moŜe mieć niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki Banku. Ponadto, Bank nie moŜe zapewnić, Ŝe będzie zdolny do utrzymania w przyszłości stopy wzrostu portfela kredytów porównywalnej do historycznej stopy wzrostu, a tym samym rozwój w przeszłości moŜe nie stanowić wyznacznika do rozwoju w przyszłości. W przypadku braku moŜliwości utrzymania przez Bank w przyszłości ww. stopy wzrostu portfela kredytów moŜe to negatywnie wpływać na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.10 Ryzyko nie utrzymania zakładanego poziomu marŜ z tytułu kredytów i depozytów Zmieniające się warunki rynkowe mogą spowodować, Ŝe Bank nie będzie w stanie utrzymać swoich aktualnych poziomów marŜ kredytowych i depozytowych. W szczególności, wśród tych czynników naleŜy wymienić zmieniający się popyt na kredyty o zmiennym i stałym oprocentowaniu, konkurencję rynkową pomiędzy bankami w zakresie depozytów, wzrost stopy inflacji oraz zmiany rynkowych stóp procentowych, ewentualne zmiany polityki pienięŜnej NBP. MarŜe Banku mogą zmniejszyć się, jeŜeli obniŜy się rynkowe oprocentowanie kredytów o zmiennej stopie procentowej, a Bank nie będzie zdolny do pokrycia tego spadku obniŜeniem oprocentowania depozytów, lub wzrośnie oprocentowanie depozytów w wyniku rosnącej konkurencji na rynku pomiędzy bankami lub innych czynników pozostających poza kontrolą Banku. Wszelkie tego typu zmiany stóp procentowych i oprocentowania mogą doprowadzić do obniŜenia wyniku odsetkowego netto i tym samym mogą mieć negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową lub wynik działalności Banku. 2.4.11 Wymogi dotyczące wskaźników adekwatności kapitałowej Bank jest zobowiązany do utrzymywania minimalnego współczynnika wypłacalności na poziomie 8%. Na dzień 30 września 2010 r. współczynnik wypłacalności Banku wynosił 10,30%. Dotrzymanie wymagań w zakresie adekwatności kapitałowej moŜe być uzaleŜnione od działania szeregu czynników, w tym: − zwiększenia aktywów waŜonych ryzykiem w Banku w wyniku szybkiego rozwoju jego działalności, − zdolności do pozyskania funduszy własnych, − wypłaty dywidendy przez Bank na rzecz jego akcjonariuszy, − spadku wartości papierów wartościowych zakwalifikowanych do portfela dostępnego do sprzedaŜy, − wzrostu zaangaŜowania kapitałowego w instytucje finansowe, − zmian w zasadach rachunkowości lub przepisach związanych z obliczaniem współczynnika wypłacalności banków, − strat wynikających z pogorszenia jakości aktywów Banku, obniŜenia poziomu dochodów, podwyŜszenia kosztów lub połączenia wszystkich powyŜszych czynników. MoŜe wystąpić konieczność podwyŜszenia funduszy własnych Emitenta w celu utrzymania współczynnika wypłacalności zgodnego z przyszłymi wymogami organów regulacyjnych lub Bank moŜe zostać zobowiązany przez organa nadzorcze do utrzymywania funduszy własnych powyŜej wymaganego minimum. MoŜliwość pozyskania dodatkowych funduszy przez Bank moŜe być ograniczona działaniem szeregu czynników, w tym: − przyszłą kondycją finansową Banku, jego wynikami operacyjnymi i przepływami środków pienięŜnych, − koniecznością uzyskania zgód organów regulacyjnych, − ogólnymi warunkami rynkowymi dla pozyskiwania funduszy przez banki komercyjne i inne instytucje finansowe, − warunkami gospodarczymi, politycznymi i innymi. Nieuzyskanie wymaganego poziomu wskaźników adekwatności kapitałowej moŜe skutkować nałoŜeniem na Bank sankcji administracyjnych przewidzianych m.in. w Ustawie o Prawie Bankowym, co moŜe wpłynąć na zwiększenie kosztów działalności Banku, utratę reputacji, a przez to moŜe mieć negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. 2.4.12 Zarządzanie ryzykiem kredytowym Bank stosuje system zarządzania ryzykiem kredytowym określający metody zabezpieczenia się przed nadmiernym ryzykiem w działalności Banku z powyŜszego tytułu. System ten zawiera odpowiednie procedury wewnętrzne, mające zastosowanie zarówno do pojedynczej transakcji kredytowej, jak i do łącznego zaangaŜowania kredytowego. Jednak stosowane przez Bank metody zarządzania ryzykiem mogą okazać się nieskuteczne w zakresie ograniczania ryzyka kredytowego i moŜliwe jest powstanie strat z tego tytułu, jeŜeli polityka zarządzania ryzykiem, procedury i metody oceny wdroŜone przez Bank w celu ograniczenia ryzyka kredytowego okaŜą się mniej skuteczne, niŜ oczekiwano. PowyŜsze moŜe mieć niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 20 2.4.13 Ryzyko operacyjne związane z działalnością Banku Bank naraŜony jest na ryzyko poniesienia szkody lub nieprzewidzianych kosztów spowodowanych przez niewłaściwe lub zawodne procedury wewnętrzne, ludzi, systemy lub zdarzenia zewnętrzne. Mogą wystąpić błędy w rejestracji zdarzeń gospodarczych, zakłócenia w działalności operacyjnej (w wyniku np. awarii oprogramowania, sprzętu lub połączeń telekomunikacyjnych), oszustwa, bezprawne transakcje, lub straty w aktywach. Mogą zdarzyć się równieŜ błędy w systemie zarządzania ryzykiem w Banku, polegające m.in. na zbyt późnym wykryciu i naprawie zaistniałych szkód. Czynniki te mogą negatywnie wpłynąć na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.14 Ryzyko związane z pozyskaniem i utrzymaniem wykwalifikowanego personelu Jednym z głównych elementów składających się na powodzenie działalności Banku jest moŜliwość dalszego zatrudniania i utrzymania wykwalifikowanego personelu. Wiodącą rolę w zakresie realizacji strategii oraz prowadzenia bieŜącej działalności odgrywa wyŜsza kadra kierownicza. Konkurencja na rynku pracy w sektorze finansowym moŜe narazić Bank na ryzyko związane z odejściem doświadczonych pracowników zajmujących kluczowe stanowiska. Bank moŜe nie być w stanie zatrzymać takich pracowników i po ich odejściu moŜe nie być w stanie zastąpić ich osobami posiadającymi takie same doświadczenia i umiejętności. Ponadto, pozyskanie wysoko wykwalifikowanych specjalistów moŜe wiązać się z wysokimi kosztami rekrutacji oraz problemami w realizacji zadań w okresie wdraŜania do nowych obowiązków, co moŜe negatywnie wpłynąć na działalność, sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. 2.4.15 Ryzyko awarii systemów informatycznych Banku Bank jest zaleŜny od posiadanych systemów informatycznych w zakresie przetwarzania danych, dostarczania informacji do klientów oraz gromadzenia danych finansowych. Pomimo wdroŜonych i stale modernizowanych systemów zabezpieczeń, kopii zapasowych oraz funkcjonującego zapasowego centrum bezpieczeństwa (Centrum Zapasowe), w którym funkcjonują zapasowe systemy i sprzęt informatyczny Banku, systemy informatyczne mogą być naraŜone na niebezpieczeństwo fizycznych i elektronicznych ingerencji, wirusy komputerowe oraz inne ataki. Ponadto błędy w oprogramowaniu i awarie sprzętu komputerowego mogą wpływać na zdolność Banku do terminowej obsługi klientów i zakłócić działalność Banku, naraŜając go na konieczność poniesienia dodatkowych kosztów. Wystąpienie którejkolwiek z powyŜszych okoliczności moŜe negatywie wpłynąć na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.16 Ryzyko zmiany Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym Zgodnie z przepisami Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, Bank naleŜy do obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów i jest obowiązany do utworzenia funduszu gwarantującego roszczenia deponentów. W związku z przygotowywanym przez Ministerstwo Finansów projektem zmian w zasadach funkcjonowania systemu gwarantowania depozytów w Polsce, implementujących dyrektywę 2009/14/WE z 11 marca 2009 r. w sprawie systemów gwarantowania depozytów, Bank moŜe zostać naraŜony na poniesienie wyŜszych kosztów funkcjonowania związanych z moŜliwymi zmianami podmiotowego i przedmiotowego zakresu gwarancji oraz implementacji, wymaganych ustawą rozwiązań informatycznych. MoŜe to mieć negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.4.17 Ograniczenia wykonywania prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu Zgodnie z Ustawą o Bankach Zrzeszających obowiązuje ustawowe ograniczenie dla akcjonariuszy nie będących Bankami Spółdzielczymi zrzeszonymi z Emitentem oraz innymi bankami zrzeszającymi, polegające na ograniczeniu wykonania prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu do 24% w głosach Banku. Z uwagi na powyŜsze, moŜe zaistnieć sytuacja, w której Banki Spółdzielcze będą wykonywać prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu w sposób nieuwzględniający interesów ekonomicznych pozostałych akcjonariuszy. Biorąc pod uwagę liczbę posiadanych przez Banki Spółdzielcze i banki zrzeszające głosów na Walnym Zgromadzeniu moŜe to wpływać na kierunek działalności Banku, warunki oferty produktowej dla zrzeszonych Banków Spółdzielczych, a tym samym wyniki finansowe Banku. 2.5 RYZYKO ZWIĄZANE Z DECYZJAMI ORGANÓW OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Działalność Banku musi być prowadzona w sposób zgodny z przepisami dotyczącymi ochrony konkurencji i konsumentów. Zgodnie z Ustawą o Ochronie Konkurencji i Konsumentów, do uprawnień Prezesa UOKiK naleŜy miedzy innymi, ocena umów, a takŜe taryf opłat i prowizji stosowanych przez danego przedsiębiorcę. Stwierdzenie przez Prezesa UOKiK, Ŝe postanowienia zawarte w umowach i taryfach naruszają zbiorowe interesy konsumentów moŜe 21 narazić Bank na uznanie takich postanowień za niewaŜne, karę pienięŜną, a takŜe innego rodzaju sankcje, które mogą mieć niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.6 RYZYKO ZWIĄZANE Z PROWADZONYMI LUB MOśLIWYMI W PRZYSZŁOŚCI SPRAWAMI SĄDOWYMI Przeciwko Bankowi, z powództwa klientów, pracowników, akcjonariuszy i innych podmiotów uprawnionych przez Ustawodawcę, mogą być wszczęte postępowania sądowe, administracyjne lub inne. Na Datę Prospektu trudno jest ocenić prawdopodobieństwo wszczęcia takich postępowań i określić wartościowo ich ewentualne skutki. Strony wszczynające postępowania przeciwko Bankowi mogą Ŝądać zapłaty znaczących kwot lub innego sposobu zaspokojenia roszczeń, co moŜe wpłynąć na zdolność Banku do prowadzenia działalności, a wielkość potencjalnych kosztów wynikających z tych postępowań moŜe być w długim okresie czasu niepewna. TakŜe koszty obrony w ewentualnych przyszłych postępowaniach mogą być istotne. MoŜliwe jest równieŜ podejmowanie negatywnych akcji informacyjnych związanych z prowadzonymi postępowaniami przeciwko Bankowi, co moŜe naruszyć jego reputację bez względu na to, czy wszczęte sprawy są uzasadnione i jaki będzie ich ostateczny wynik. Zdarzenia takie mogą negatywnie wpłynąć na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. Toczące się postępowania, które w opinii Banku nie mają istotnego wpływu na sytuację finansową i rentowność Emitenta, przedstawione zostały w rozdziale Postępowania prawne, administracyjne i arbitraŜowe. 2.7 INTERPRETACJA PRZEPISÓW PRAWA MOśE BYĆ NIEJASNA, A PRAWO POLSKIE MOśE ULEC ZMIANIE Regulacje prawne mające zastosowanie do działalności Banku, w tym regulacje dotyczące emisji i obrotu papierami wartościowymi, praw akcjonariuszy, ładu korporacyjnego i innych spraw związanych z obrotem gospodarczym podlegają nowelizacjom i zmianom. Bank nie moŜe zagwarantować, iŜ interpretacja przepisów prawnych będzie w kaŜdym przypadku poprawna i nie będzie podwaŜana przez organy stosujące prawo oraz organy nadzoru. Ta okoliczność moŜe prowadzić do nałoŜenia sankcji przewidzianych prawem, w tym grzywien i innych kar finansowych, lub wydania innych niekorzystnych decyzji. Wskazane powyŜej czynniki mogą mieć negatywny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.8 RYZYKO ZWIĄZANE Z PROCESEM EGZEKUCJI NALEśNOŚCI I ZABEZPIECZEŃ System prawny regulujący swymi przepisami postępowania egzekucyjne, upadłościowe i likwidacyjne, a takŜe mało wydajny pod względem płynności i chłonności rynek wtórny, zarówno ruchomości, jak równieŜ nieruchomości, mają bezpośredni wpływ na długotrwałość postępowań zmierzających do skutecznego odzyskania wymagalnych wierzytelności bankowych. Sytuacja powyŜsza, a takŜe wahania i spadek wartości zabezpieczeń wierzytelności kredytowych, koszty poboczne związane z realizowaniem praw Banku do zaspokajania roszczeń z ruchomości, bądź nieruchomości, równieŜ mogą mieć wpływ na ograniczenie kwot odzyskiwanych przez Bank bezpośrednio z zabezpieczeń wierzytelności kredytowych, co moŜe negatywnie wpłynąć na działalność oraz sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. 2.9 INTERPRETACJA PRZEPISÓW PRAWA PODATKOWEGO MOśE BYĆ NIEJASNA, A POLSKIE PRZEPISY PODATKOWE MOGĄ ULEGAĆ ZMIANOM System podatkowy charakteryzuje się częstymi zmianami przepisów. Niektóre z tych przepisów są niejednoznaczne i często brakuje spójnej i jednolitej interpretacji, lub spójnej i jednolitej praktyki ze strony organów podatkowych. Bank nie moŜe zagwarantować, Ŝe polskie organy podatkowe nie dokonają odmiennej, niekorzystnej interpretacji przepisów podatkowych dla Banku, co moŜe mieć niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Banku. 2.10 BRAK RATINGU BANKU Brak ratingu moŜe prowadzić do ograniczenia moŜliwości działania Banku na rynkach finansowych, co z kolei moŜe negatywnie wpłynąć na działalność oraz sytuację finansową lub wyniki działalności Banku. 22 2.11 CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z OFERTĄ PUBLICZNĄ I AKCJAMI OFEROWANYMI 2.11.1 Emisja Akcji Oferowanych moŜe nie dojść do skutku Emisja Akcji Oferowanych nie dojdzie do skutku w przypadku, gdy: co najmniej 40 000 000 Akcji Oferowanych nie zostanie objętych zapisem i właściwie opłaconych w okresie subskrypcji; Zarząd nie zgłosi do właściwego sądu uchwały o podwyŜszeniu kapitału zakładowego (Uchwały Emisyjnej) w terminie dwunastu miesięcy od dnia zatwierdzenia Prospektu oraz nie później niŜ po upływie jednego miesiąca od dnia przydziału Akcji Oferowanych; (iii) zostanie wydane prawomocne orzeczenie sądu odmawiające zarejestrowania podwyŜszenia kapitału zakładowego Spółki w drodze emisji Akcji Oferowanych. Zarejestrowanie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku w drodze emisji Akcji Oferowanych zaleŜy równieŜ od złoŜenia przez Zarząd oświadczenia, w którym określi on kwotę podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku na podstawie liczby Akcji Oferowanych objętych waŜnymi zapisami. ZłoŜenie powyŜszego oświadczenia odbywa się na podstawie art. 310 Ksh w związku z art. 431 § 7 Ksh. Oświadczenie powinno określać wysokość objętego kapitału zakładowego z zachowaniem warunków określonych w Uchwale Emisyjnej. NiezłoŜenie przez Zarząd powyŜszego oświadczenia spowoduje niemoŜność rejestracji podwyŜszenia kapitału zakładowego w drodze emisji Akcji Oferowanych, a tym samym niedojście emisji Akcji Oferowanych do skutku. We wskazanych powyŜej przypadkach moŜe nastąpić na pewien czas zamroŜenie środków finansowych wpłaconych przez inwestorów, a inwestorzy mogą ponieść stratę, bowiem kwoty wpłacone na pokrycie Ceny Emisyjnej zostaną zwrócone subskrybentom bez odsetek, odszkodowań lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych przez subskrybentów w związku z Wykonywaniem Prawa Poboru. 2.11.2 Ryzyko odstąpienia od Oferty lub zawieszenia Oferty Do czasu rozpoczęcia zapisów na Akcje Oferowane Walne Zgromadzenie Emitenta moŜe odstąpić od Oferty bez podawania przyczyny. Po rozpoczęciu zapisów na Akcje Oferowane do dnia przydziału Akcji Oferowanych Walne Zgromadzenie Banku moŜe odstąpić od Oferty jedynie z waŜnego powodu. W opinii Banku, do waŜnych powodów zalicza się m.in.: (i) istotna zmiana sytuacji gospodarczej lub politycznej w Polsce i na świecie (np. ataki terrorystyczne, wojny, klęski ekologiczne, powodzie), (ii) istotna zmiana sytuacji na rynkach finansowych w Polsce lub na świecie, (iii) istotna negatywna zmiana w zakresie działalności, zarządzania, sytuacji finansowej, kapitałów własnych lub wyników operacyjnych Banku. Informacja o odstąpieniu od przeprowadzania Oferty zostanie podana do wiadomości publicznej w formie aneksu do Prospektu. JeŜeli dojdzie do odstąpienia od Oferty, wówczas złoŜone zapisy na Akcje Oferowane zostaną uchylone, a wszelkie kwoty wpłacone na zapisy zostaną zwrócone bez odsetek czy odszkodowania w terminie 14 dni od daty zawiadomienia o odstąpieniu od przeprowadzania Oferty. Zwrot płatności otrzymanych na poczet Akcji Oferowanych bez odsetek czy odszkodowania moŜe równieŜ nastąpić, gdy Akcje Oferowane nie zostaną przydzielone lub w przypadku redukcji zapisów zgodnie z zasadami określonymi w Prospekcie lub w przypadku zwrotów nadwyŜek płatności. Decyzja o zawieszeniu Oferty bez podawania powodu moŜe być podjęta przez Walne Zgromadzenie Emitenta kiedykolwiek przed rozpoczęciem okresu zapisów. Od dnia rozpoczęcia okresu zapisów na Akcje Oferowane zgodnie z Ofertą Publiczną do dnia przydziału Akcji Oferowanych, Walne Zgromadzenie Banku moŜe zawiesić Ofertę wyłącznie z waŜnego powodu. W opinii Banku, do waŜnych powodów zaliczają się m.in. zdarzenia, które mogą ograniczyć szanse na to, Ŝe w ramach Oferty dojdzie do objęcia wszystkich Akcji Oferowanych lub, jeśli w opinii Banku, nastąpiło zwiększenie ryzyka inwestycyjnego dla nabywców Akcji Oferowanych. Decyzja o zawieszeniu Oferty moŜe zostać podjęta bez wskazywania nowych dat Oferty, które mogą zostać ustalone w późniejszym terminie. JeŜeli decyzja o zawieszeniu Oferty zostanie dokonana w okresie prowadzenia subskrypcji, wówczas zarówno zapisy, jak i płatności zostaną uznane za waŜne. Niemniej jednak inwestorzy będą mogli wycofać się z Oferty w ciągu dwóch dni roboczych po opublikowaniu aneksu do niniejszego dokumentu dotyczącego zawieszenia Oferty. Oferta moŜe zostać zawieszona bez równoczesnego podania nowych dat jej przeprowadzenia. Decyzja o przywróceniu Oferty zostanie jednak podjęta w czasie pozwalającym na zakończenie Oferty zgodnie z prawem, szczególnie z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z art. 431 § 4 Ksh. Informacja o odstąpieniu od przeprowadzenia Oferty, o zawieszeniu lub odwieszeniu Oferty przez Walne Zgromadzenie Banku zostanie podana do publicznej wiadomości w formie aneksu do niniejszego Prospektu zgodnie z art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej. JeŜeli Oferta zostanie zawieszona po rozpoczęciu przyjmowania zapisów, wówczas wszystkie dokonane zapisy 23 pozostaną waŜne, jednakŜe osoby, które złoŜyły zapisy, będą miały prawo do uniknięcia skutków swoich oświadczeń woli w ciągu dwóch dni roboczych od daty udostępnienia aneksu do Prospektu, zgodnie z przepisami art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej. W przypadku odstąpienia od Oferty po rozpoczęciu przyjmowania zapisów, wszystkie z juŜ przekazanych zapisów staną się niewaŜne. Wpłaty na Akcje Oferowane nie podlegają oprocentowaniu, a dokonujący wpłaty – w przypadku odstąpienia przez Bank od Oferty lub w przypadku zawieszenia Oferty – nie jest uprawniony do jakiegokolwiek odszkodowania lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych w związku z subskrybowaniem Akcji Oferowanych. Zwrot dokonanych wpłat na Akcje Oferowane objęte zapisami, co do których uchylono się od skutków złoŜonego oświadczenia woli, nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu, w terminie 14 dni od dnia złoŜenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków złoŜonego oświadczenia woli. Zwrot dokonanych wpłat na Akcje Oferowane w przypadku odstąpienia przez Bank od Oferty po rozpoczęciu przyjmowania zapisów nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu w terminie 14 dni od dnia opublikowania informacji o odstąpieniu od Oferty. 2.11.3 Ryzyko związane z powództwem o uchylenie Uchwały Emisyjnej lub uchwały o zmianie Statutu podjętej w związku z Uchwałą Emisyjną Zgodnie z art. 422 Ksh, uchwała walnego zgromadzenia: (i) sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i naruszająca interesy spółki; lub (ii) mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, moŜe zostać zaskarŜona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Zgodnie z art. 425 Ksh, moŜliwe jest zaskarŜenie uchwały walnego zgromadzenia sprzecznej z ustawą w drodze wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie niewaŜności takiej uchwały. Na Datę Prospektu Bank nie otrzymał Ŝadnych informacji o wytoczeniu jakiegokolwiek powództwa w związku z Uchwałą Emisyjną lub uchwałą o zmianie Statutu podjętą w związku z Uchwałą Emisyjną, niemniej jednak do Daty Prospektu terminy na wniesienie powództwa nie upłynęły, dlatego Bank nie moŜe zapewnić, iŜ takie powództwa nie zostaną wytoczone w przyszłości. 2.11.4 KNF moŜe zabronić przeprowadzenia, zawiesić lub opóźnić przeprowadzenie Oferty Zgodnie z art. 16 Ustawy o Ofercie, w przypadku gdy emitent lub inne podmioty uczestniczące w danej ofercie, subskrypcji lub sprzedaŜy prowadzonej w ramach takiej oferty, w imieniu lub zgodnie ze zleceniem emitenta lub wprowadzającego naruszą, lub istnieje uzasadnione podejrzenie, iŜ naruszają przepisy prawne związane z ofertą publiczną, subskrypcją lub sprzedaŜą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub istnieje uzasadnione podejrzenie, iŜ takie naruszenie moŜe wystąpić, wówczas KNF, z zastrzeŜeniem art. 19 Ustawy o Ofercie, moŜe: (i) nakazać wstrzymanie oferty publicznej, subskrypcji lub sprzedaŜy albo przerwanie jej przebiegu na okres nie dłuŜszy niŜ 10 dni roboczych; (ii) zakazać rozpoczęcia oferty publicznej, subskrypcji lub sprzedaŜy lub dalszego jej prowadzenia; lub (iii) opublikować, na koszt emitenta lub akcjonariusza sprzedającego, informację o niezgodnym z prawem działaniu w związku z ofertą publiczną, subskrypcją lub sprzedaŜą. W związku z daną ofertą publiczną, subskrypcją lub sprzedaŜą, KNF moŜe wielokrotnie zastosować środek przewidziany w punkcie (ii) i (iii) powyŜej. Zgodnie z art. 18 Ustawy o Ofercie, KNF moŜe zastosować środki, o których mowa w art. 16 i 17 Ustawy o Ofercie w przypadku, gdy z treści dokumentów lub informacji składanych do KNF lub przekazywanych do opinii publicznych wynika, Ŝe: (i) oferta publiczna, subskrypcja lub sprzedaŜ papierów wartościowych, dokonywane na podstawie oferty, lub ich dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym w znaczący sposób naruszałoby interesy inwestorów; (ii) istnieją przesłanki, które w świetle przepisów prawa mogą prowadzić do ustania bytu prawnego emitenta; (iii) działalność emitenta była lub jest prowadzona z raŜącym naruszeniem przepisów prawa, które to naruszenie moŜe mieć istotny wpływ na ocenę papierów wartościowych emitenta lub teŜ w świetle przepisów prawa moŜe prowadzić do ustania bytu prawnego lub upadłości Banku; lub (iv) status prawny papierów wartościowych jest niezgodny z przepisami prawa, i w świetle tych przepisów istnieje ryzyko uznania tych papierów wartościowych za nieistniejące lub obarczone wadą prawną mającą istotny wpływ na ich ocenę. Zgodnie z art. 19a Ustawy o Ofercie, jeŜeli ustaną powody decyzji KNF wskazane w punktach (i) – (iv) powyŜej, wówczas KNF moŜe, na wniosek emitenta lub z urzędu, uchylić taką decyzję. 2.11.5 Akcjonariusze, którzy nie nabędą Akcji Oferowanych w Ofercie, mogą ponieść stratę, a ich udział w kapitale Banku oraz ogólnej liczbie głosów moŜe ulec rozwodnieniu JeŜeli akcjonariusz Banku nie wykona przysługującego mu Prawa Poboru i nie dokona zapisu na Akcje Oferowane w Ofercie ani nie sprzeda swoich niewykonanych Praw Poboru, wówczas Prawa Poboru wygasną, a akcjonariusz moŜe ponieść stratę. 24 W tym przypadku proporcjonalny udział akcjonariusza, który nie wykona przysługującego mu Prawa Poboru, a takŜe udział takiego akcjonariusza w głosach na Walnym Zgromadzeniu Banku zostanie zmniejszony. Nawet jeŜeli dotychczasowy akcjonariusz, który ma prawo wykonywania Prawa Poboru, zdecyduje się sprzedać swoje Prawa Poboru, wynagrodzenie otrzymane przez takiego akcjonariusza moŜe być niewystarczające na pełne zrekompensowanie rozwodnienia jego udziału w kapitale zakładowym Banku na skutek Oferty. Prawa Poboru, które nie zostaną wykorzystane w okresie subskrypcji Akcji Oferowanych, wygasają bez Ŝadnego wynagrodzenia, a posiadacz takich Praw Poboru nie jest uprawniony do Ŝadnego odszkodowania lub zwrotu wydatków, w tym ceny nabycia Praw Poboru na rynku wtórnym. 2.11.6 Brak płynnego rynku ogranicza moŜliwość obrotu Prawami Poboru Rynek wtórny, w ramach którego moŜliwy jest obrót Prawami Poboru nie jest rynkiem płynnym a obrót Prawami Poboru prowadzony jest w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego i Kodeksu spółek handlowych. Dodatkowo obrót Prawami Poboru uzaleŜniony jest od zgody Emitenta, wyraŜanej w formie uchwały Rady Nadzorczej. Wskazane warunki obrotu Prawami Poboru mogą rodzić sytuacje, w których potencjalny zbywca lub nabywca Praw Poboru nie będzie mógł zrealizować transakcji lub teŜ transakcja taka zostałaby przeprowadzona na zasadach mniej korzystnych niŜ w sytuacji, w której obrotu Prawami Poboru zostałby zorganizowany w oparciu o specjalnie dedykowaną do tego celu platformę, zapewniającą płynny obrót tymi prawami. 2.11.7 Brak moŜliwości realizacji Prawa Poboru przez nabywcę po Dniu Prawa Poboru. Statut Banku nie stanowi wprost (explicite), Ŝe obrót Prawami Poboru uzaleŜniony jest od zgody Emitenta, wyraŜanej w formie uchwały Rady Nadzorczej (z wyłączeniem przenoszenia Praw Poboru pomiędzy Bankami Spółdzielczymi). Informacje te zawarte są explicite w Prospekcie (pkt. 24.8 Obrót Prawami Poboru). Zdaniem Emitenta obowiązek taki istnieje i wynika z wykładni przepisów prawa, tj. Ksh i Statutu Emitenta. Wykonanie Prawa Poboru przez nabywcę, bez uzyskania zgody Rady Nadzorczej wyraŜonej w formie uchwały – przed lub po nabyciu Praw Poboru – będzie bezskuteczne wobec Spółki (zapis nie zostanie przyjęty). Istnieje ryzyko, Ŝe osoby nabywające Prawa Poboru po Dniu Prawa Poboru, które nie uzyskały zgody Rady Nadzorczej Banku nie będą mogły dokonać zapisu, w wyniku którego dokonają skutecznego Wykonania Prawa Poboru. PowyŜsze ryzyka mogą wynikać z niewiedzy osób nabywających Prawa Poboru lub odmiennej interpretacji przepisów. Dodatkowo istnieje ryzyko, Ŝe wobec wielokrotnego zbywania Praw Poboru w obrocie wtórnym osoba nieuprawniona (taka, która zbyła Prawa Poboru) Wykona Prawo Poboru, a osoba faktycznie uprawniona nie będzie mogła Wykonać Prawa Poboru z powodu niewłaściwej identyfikacji uprawnionego. W celu uniknięcia powyŜszego ryzyka Emitent, niezwłocznie po zatwierdzeniu Prospektu zawiadomi pisemnie wszystkich akcjonariuszy o zasadach Wykonania Prawa Poboru w tym o powyŜszym ryzyku oraz zwoła posiedzenie Rady Nadzorcze, której przedmiotem będzie rozpatrzenie wniosków o wyraŜenia zgody na zbycie Praw Poboru. MoŜliwe jest udzielenie zgody następczej na podstawie przepisu art. 63 §1 kc. W przypadku Wykonania Prawa Poboru przez osobę nieuprawnioną z pokrzywdzeniem innej osoby, pokrzywdzonemu przysługuje roszczenie odszkodowawcze do nieuprawnionego. Emitent w celu uniknięcia niniejszego ryzyka podejmuje działania celem identyfikacji uprawnionych do Wykonania Prawa Poboru. Ponadto Emitent wskazuje, Ŝe osoba, której odmówiono przyjęcia zapisu w wykonaniu Prawa Poboru moŜe wytoczyć powództwo cywilne przeciwko Emitentowi oraz składać wnioski mające na celu wstrzymanie rejestracji podwyŜszenia kapitału zakładowego o Akcje Oferowane. 25 3. INTERPRETACJE 3.1 STWIERDZENIA DOTYCZĄCE PRZYSZŁOŚCI Prospekt zawiera stwierdzenia dotyczące przyszłości, co oznacza wszelkie oświadczenia, inne niŜ oświadczenia dotyczące zdarzeń, które zaszły w przeszłości, w tym oświadczenia, w których, przed którymi albo po których występują wyrazy takie jak „cele”, „sądzi”, „przewiduje”, „dąŜy”, „zamierza”, „będzie”, „moŜe”, „uprzedzając”, „byłby”, „mógłby”, albo inne wyraŜenia o podobnym charakterze lub ich przeczenia. Stwierdzenia dotyczące przyszłości odnoszą się do kwestii obarczonych ryzykiem i niepewnością lub czynników będących poza kontrolą Emitenta, które mogą spowodować inne, niŜ zaprezentowane w Prospekcie, wyniki, perspektywy i rozwój Emitenta. Podane przez Emitenta stwierdzenia dotyczące przyszłości są aktualne jedynie na Dzień Prospektu. Oprócz obowiązków wynikających z przepisów prawa Emitent nie ma obowiązku przekazywania do publicznej wiadomości aktualizacji lub weryfikacji jakichkolwiek stwierdzeń dotyczących przyszłości zamieszczonych w Prospekcie w związku z pojawieniem się nowych informacji, wystąpieniem nowych zdarzeń lub innymi okolicznościami. RoŜnego rodzaju czynniki i ryzyko mogą powodować, Ŝe rzeczywiste wyniki Emitenta będą istotnie róŜnić się od planów, celów, oczekiwań i zamiarów wyraŜonych w stwierdzeniach dotyczących przyszłości. Wśród czynników takich naleŜy w szczególności wskazać: − ryzyko związane z warunkami makroekonomicznymi, takie jak: światowy kryzys finansowy oraz sytuacja gospodarcza, polityczna lub społeczna w Europie i w Polsce oraz polityka rządu Rzeczpospolitej Polskiej, − ryzyko dotyczące działalności Emitenta, w tym w szczególności: wartość skarbowych papierów wartościowych, ryzyko utraty płynności, zdolność Emitenta do utrzymania aktualnej wysokości marŜ, niezdolność Emitenta do wzrostu działalności, niezrealizowanie celów emisji, wyniki portfela kredytowego Banku, utrzymywanie minimalnych wskaźników adekwatności, spełnianie określonych wymogów regulacyjnych, nieskuteczność metod zarządzania ryzykiem stosowanych przez Emitenta, ryzyko operacyjne, zdolność Emitenta do zatrudnienia, wyszkolenia lub zatrzymania wystarczająco wykwalifikowanego personelu, struktury akcjonariatu Emitenta. Prezentowana lista czynników nie jest wyczerpująca. Bank nie oświadcza, nie daje Ŝadnej gwarancji i nie zapewnia, Ŝe czynniki opisane w stwierdzeniach dotyczących przyszłości faktycznie wystąpią, a kaŜde takie stwierdzenie stanowi tylko jedną z moŜliwych opcji, która nie powinna być uwaŜana za najbardziej prawdopodobną lub typową opcję. 3.2 DANE MAKROEKONOMICZNE, BRANśOWE I STATYSTYCZNE Dane makroekonomiczne, branŜowe i statystyczne zawarte w Prospekcie pochodzą z publicznie dostępnych źródeł informacji o róŜnym stopniu wiarygodności. Dane te zostały zaczerpnięte głównie z informacji publikowanych przez GUS, NBP, KNF. Emitent nie bierze odpowiedzialności za sposób opracowania, poprawność lub rzetelność powyŜszych danych. Źródło pochodzenia informacji zewnętrznych podawane jest kaŜdorazowo w przypadku uŜycia takich informacji w Prospekcie. Opracowując, wyszukując i przetwarzając dane makroekonomiczne, rynkowe, branŜowe lub inne dane zaczerpnięte ze źródeł zewnętrznych, Bank nie weryfikował ich przez niezaleŜne źródła. W przypadku informacji pochodzących od osób trzecich, które znajdują się w niniejszym Prospekcie, informacje te zostały dokładnie przytoczone, jak równieŜ w zakresie, w jakim Emitent jest w stanie stwierdzić oraz ustalić na podstawie informacji pochodzących od osób trzecich, nie pominięto Ŝadnych faktów, których pominięcie mogłoby sprawić, Ŝe informacje pochodzące od osób trzecich byłyby niedokładne lub wprowadzałyby w błąd. Bank uznaje iŜ dane makroekonomiczne, branŜowe i statystyczne zawierają stwierdzenia i informacje ze źródeł uzyskanych za wiarygodne, lecz Ŝe nie moŜe dać gwarancji, Ŝe dane takie są w pełni dokładne i kompletne. Podczas sporządzania Prospektu Bank nie przeprowadzał niezaleŜnej weryfikacji takich informacji pochodzących od osób trzecich. Ani Bank, ani Ŝaden z podmiotów działających na zlecenie Banku w związku z Ofertą nie jest w stanie zapewnić, Ŝe informacje takie są dokładne albo, w odniesieniu do prognozowanych danych, Ŝe prognozy takie zostały sporządzone na podstawie poprawnych danych i załoŜeń, ani Ŝe prognozy te okaŜą się trafne. 26 3.3 ZMIANA INFORMACJI UPUBLICZNIONYCH PRZEZ BANK Z uwagi na fakt, iŜ Emitent nie sporządzał prognoz finansowych na bieŜący rok obrotowy, Zarząd Banku podjął decyzję o odwołaniu przekazanych do publicznej wiadomości informacji w artykule „Bank BPS idzie na giełdę po 0,5 mld zł ” (Gazeta Giełdy Parkiet nr 301 z dnia 30.12.2010 r.) mogących mieć znamiona prognoz, argumentując swoja decyzję tym, Ŝe opublikowane informacje nie są istotne i waŜne a w związku z toczącym się procesem ofertowym Bank uznał, Ŝe jedynym dokumentem w którym mogą być zamieszczane takie informacje jest prospekt emisyjny akcji serii J. 27 4. DYWIDENDA I POLITYKA W ZAKRESIE DYWIDENDY 4.1 DANE HISTORYCZNE NA TEMAT DYWIDENDY Na Datę Prospektu Bank posiadał zaangaŜowania kapitałowe w następujących jednostkach zaleŜnych i jednostce stowarzyszonej Na Datę Prospektu Bank posiadał zaangaŜowania kapitałowe w następujących jednostkach zaleŜnych i jednostce stowarzyszonej PoniŜsza tabela zawiera informacje o zysku netto Banku, wartości wypłaconej dywidendy oraz wartości dywidendy przypadającej na jedną akcję za lata obrotowe 2007-2009. Rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 2008 2007 Zysk netto (tys. zł) 57 150 53 570 43 820 Dywidenda wypłacona akcjonariuszom (tys. zł) 14 494 14 494 - Wartość dywidendy na jedną akcje zwykłą (zł) 0,10 0,10 - Wartość dywidendy na jedną akcje uprzywilejowaną (zł) 0,15 0,15 - Źródło: Emitent W 2009 r. Bank wypłacił z zysku za rok 2008 dywidendę w wysokości 10,88% kapitału zakładowego. W dniu 21 kwietnia 2010 r., Zwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy podjęło uchwałę w sprawie podziału zysku Banku za 2009 r. zgodną z propozycją Zarządu (zaakceptowaną przez Radę Nadzorczą), przeznaczając na wypłatę dywidendy kwotę równą wartości wypłaconej w roku 2009. Wypłata dywidendy nastąpiła w dniu 30 czerwca 2010 r. 4.2 POLITYKA W ZAKRESIE WYPŁATY DYWIDENDY Podstawowym załoŜeniem polityki Banku w zakresie wypłaty dywidendy jest realizowanie wypłat części wypracowanego zysku, stosownie do moŜliwości finansowych Banku. Zarząd, zgłaszając propozycje dotyczące wypłaty dywidendy, kieruje się koniecznością zapewnienia odpowiedniego poziomu adekwatności kapitałowej Banku oraz kapitału niezbędnego do rozwoju. Polityka w zakresie wypłaty dywidendy będzie w następnych latach przedmiotem analiz Zarządu, a decyzje w tej sprawie uzaleŜnione będą od wielu czynników dotyczących Banku, w tym m.in. od perspektyw dalszej działalności, wielkości zysków, poziomu współczynnika wypłacalności, sytuacji finansowej, planów rozwoju oraz wymogów prawa w tym zakresie. KaŜda uchwała o wypłacie dywidendy będzie ponadto rozpatrywana i opiniowana przez Radę Nadzorczą. Bank nie moŜe zagwarantować, zarówno poziomu wyników finansowych na dotychczasowym poziomie, jak równieŜ nie moŜe przewidzieć decyzji podejmowanych przez akcjonariuszy Banku na Walnych Zgromadzeniach Emitenta w zakresie wypłaty przez Bank dywidendy, zarówno co do samej jej wypłaty, jak i wysokości zysku przeznaczonego do podziału pomiędzy akcjonariuszy. Ponadto Akcje serii od A do F Emitenta są uprzywilejowane w zakresie dywidendy w ten sposób, Ŝe przypadająca na nie dywidenda wynosi 150% wartości dywidendy z pozostałych akcji. Zgodnie ze Statutem Banku, powyŜsze uprzywilejowanie obowiązuje do momentu uzyskania rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcję, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia, tj. 12 marca 2002 roku. JeŜeli Bank będzie osiągał wyniki finansowe co najmniej zbliŜone do wyników za lata objęte Historycznymi informacjami finansowymi Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, a Zwyczajne Walne Zgromadzenie Emitenta podejmować będzie uchwały o wypłacie dywidendy na rzecz akcjonariuszy w wysokości zbliŜonej do poziomu obserwowanego przy wypłacie zysku za lata 2008 i 2009 (tj. 0,10 zł na jedną akcję zwykłą oraz 0,15 zł na jedną akcję uprzywilejowaną) to wypłata rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcje, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia, o której mowa w § 33 Statutu Banku, nastąpi po 25 latach wypłacania dywidendy. Dzień połączenia, o którym mowa powyŜej, to dzień połączenia GBPZ S.A. z Bankiem Unii Gospodarczej S.A., Lubelskim Bankiem Regionalnym S.A., Małopolskim Bankiem Regionalnym S.A., Rzeszowskim Bankiem Regionalnym S.A. oraz Warmińsko-Mazurskim Bankiem Regionalnym S.A., o czym szerzej mowa w pkt 7.1 Prospektu. Emitent wskazuje, Ŝe akcjonariuszy uprawnionych z uprzywilejowanych akcji jest łącznie 144. Tabela akcjonariuszy posiadających akcje uprzywilejowane, w liczbie powyŜej 0,5% udziału w kapitale zakładowym Banku przedstawiona 28 została w punkcie 18.1.1.Podstawowe informacje na temat kapitału zakładowego Banku. Przy czym Ŝaden z akcjonariuszy Banku nie posiada akcji uprzywilejowanych w liczbie powyŜej 1% udziału w kapitale zakładowym Banku. 4.3 POZOSTAŁE INFORMACJE NA TEMAT DYWIDENDY Zgodnie ze Statutem, akcje Banku w zakresie dywidendy dzielą się na akcje uprzywilejowane (serie od A do F) i akcje zwykłe (serie od H do I). Uprzywilejowanie akcji realizowane jest w ten sposób, Ŝe dywidenda przypadająca na akcje uprzywilejowane wynosi 150% wartości dywidendy z pozostałych akcji. Uprzywilejowanie obowiązuje do momentu uzyskania rekompensaty z tytułu utraconych przychodów w wysokości 1,35 zł za akcję. W stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia Akcje Oferowane będą miały charakter akcji zwykłych imiennych i będą uprawniały do udziału w zysku Banku począwszy od zysku za rok obrotowy 2011. Statut Banku nie przewiduje ograniczeń dotyczących dywidendy. Szczegółowe informacje dotyczące praw akcjonariuszy Banku w odniesieniu do dywidendy znajdują się w rozdziale Kapitał zakładowy i akcje. 29 5. WYBRANE HISTORYCZNE INFORMACJE FINANSOWE I OPERACYJNE PoniŜsze tabele zawierają dane finansowe na dzień oraz za lata zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2009, 2008 oraz 2007 roku, które pochodzą z Historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, natomiast na dzień oraz za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku, pochodzące z danych zarządczych Banku. Niniejszy rozdział naleŜy analizować łącznie z informacjami oraz danymi finansowymi zawartymi w Historycznych informacjach finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, a takŜe w rozdziale Przegląd sytuacji operacyjnej i finansowej niniejszego Prospektu. 5.1.1 Rachunek zysków i strat Okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Rok zakończony 31 grudnia 2009 r. 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Przychody z tytułu odsetek 471 852 447 112 584 270 651 164 413 300 Koszty odsetek 380 756 333 723 439 730 510 572 297 109 91 096 113 389 144 540 140 592 116 191 Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji 61 871 54 111 76 694 73 844 80 178 Koszty z tytułu prowizji 24 164 16 491 26 993 16 421 25 233 Wynik z tytułu prowizji 37 707 37 620 49 701 57 423 54 945 Przychody z akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych 12 549 2 044 2 586 1 181 1 022 Wynik na operacjach finansowych 49 225 30 109 36 014 7 195 6 074 Wynik z pozycji wymiany 10 639 12 847 18 114 16 352 15 836 201 216 196 009 250 955 222 743 194 068 22 043 29 211 42 434 34 778 23 850 Wynik na działalności bankowej Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Koszty działania banku 11 776 21 001 28 526 26 727 18 183 129 913 119 399 165 826 148 244 133 021 Amortyzacja 11 362 9 433 12 937 10 140 9 035 Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 37 723 62 716 85 758 33 991 39 408 Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości 28 239 51 978 69 786 29 130 36 862 Wynik działalności operacyjnej 60 724 64 649 70 128 67 549 55 133 Zysk brutto 60 724 64 649 70 128 67 549 55 133 8 544 12 620 14 499 13 642 11 313 Podatek dochodowy Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych Zysk netto Średnia waŜona liczba akcji zwykłych Zysk na jedną akcję zwykłą (zł) Średnia waŜona rozwodniona liczba akcji zwykłych Rozwodniony zysk na jedną akcję zwykłą (zł) 5 932 57 1 521 (337) - 58 112 52 086 57 150 53 570 43 820 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 0,58 0,52 0,43 0,40 0,33 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 0,58 0,52 0,43 0,40 0,33 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 30 5.1.2 Bilans Na dzień 30 września AKTYWA Na dzień 31 grudnia 2010 r. 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) 225 470 152 648 Kasa, środki w Banku Centralnym 676 258 DłuŜne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym NaleŜności od sektora finansowego NaleŜności od sektora niefinansowego NaleŜności od sektora budŜetowego - - - - 719 039 1 214 409 1 318 856 2 201 308 4 695 175 3 903 625 2 911 333 2 358 072 372 682 354 739 307 232 321 222 - - - - 7 004 901 6 383 164 6 386 491 4 305 334 17 129 9 152 2 931 - NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu DłuŜne papiery wartościowe Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych 98 048 Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych 797 730 - - Udziały i akcje w innych jednostkach 223 622 48 410 3 388 2 793 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 109 882 163 197 26 678 57 27 612 25 032 14 094 9 410 Rzeczowe aktywa trwałe 91 266 86 258 83 118 81 878 Inne aktywa i rozliczenia międzyokresowe 76 629 59 316 64 486 68 123 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 Wartości niematerialne i prawne SUMA AKTYWÓW Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku ZOBOWIĄZANIA I KAPITAŁ WŁASNY Na dzień 30 września 2010 r. 2009 r. Na dzień 31 grudnia 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego . Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Zobowiązania wobec sektora budŜetowego Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych - - - - 11 367 253 10 216 580 8 943 880 7 371 443 1 362 400 1 210 555 1 380 793 1 237 955 239 337 169 097 177 082 121 042 3 1 435 22 698 105 Fundusze specjalne i inne zobowiązania 147 230 116 871 96 044 98 418 Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 126 800 133 252 133 251 247 912 34 593 31 078 39 835 21 948 Rezerwy Zobowiązania podporządkowane 230 102 149 656 66 623 - 13 507 718 12 028 524 10 860 206 9 098 823 Kapitał podstawowy 133 247 133 247 133 247 133 247 Kapitał zapasowy 266 439 227 383 190 707 148 687 Kapitał z aktualizacji wyceny 11 502 (7 176) 1 551 ( 8 506) Pozostałe kapitały rezerwowe 37 974 34 374 31 974 30 174 ZOBOWIĄZANIA RAZEM Kapitał własny Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto KAPITAŁ WŁASNY RAZEM ZOBOWIĄZANIA I KAPITAŁY RAZEM Współczynnik wypłacalności (%) 31 - - - - 58 112 57 150 53 570 43 820 507 274 444 978 411 049 347 422 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 10,30 9,72 11,35 10,41 Wartość księgowa akcji Liczba akcji 507 274 444 978 411 049 347 422 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 3,81 3,34 3,08 2,61 133 246 777 133 246 777 133 246 777 133 246 777 3,81 3,34 3,08 2,61 Wartość księgowa na jedną akcję (zł) Rozwodniona liczba akcji Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (zł) Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 1.4.3 Wybrane pozycje rachunku przepływów pienięŜnych Okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Rok zakończony 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej 132 274 744 428 398 027 (16 331) ( 154 449) Wpływy z działalności inwestycyjnej 693 098 476 645 997 229 3 216 3 814 Wydatki z działalności inwestycyjnej 368 047 774 760 1 305 111 21 560 15 358 Środki pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej 325 051 (298 115) (307 882) (18 344) (11 544) Środki pienięŜne netto z działalności operacyjnej Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej Wpływy z działalności inwestycyjnej 80 447 44 253 83 033 66 623 - Wydatki z działalności inwestycyjnej 14 492 14 492 14 492 393 181 392 Środki pienięŜne netto z działalności finansowej Przepływy pienięŜne netto, razem 65 955 29 761 68 541 66 230 (181 392) 523 280 476 074 158 686 31 555 (347 385) Środki pienięŜne na początek okresu 324 715 166 029 166 029 134 474 481 859 Środki pienięŜne na koniec okresu 847 995 642 103 324 715 166 029 134 474 - - 1 189 1 144 - w tym o ograniczonej moŜliwości dysponowania Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 5.1.3 Adekwatność kapitałowa PoniŜsza tabela zawiera wybrane dane dotyczące kapitału własnego i poziomu współczynnika wypłacalności oraz wskaźnika Tier 1 Banku na wskazane poniŜej daty. Na dzień 30 września 2010 r. 2009 r. (niezbadane) (zbadane) Na dzień 31 grudnia 2008 r. (zbadane) 2007 r. (zbadane) Fundusze własne 586 070 468 287 430 835 291 839 Fundusze podstawowe Tier 1* 416 159 383 182 357 593 290 645 Całkowity regulacyjny wymóg kapitałowy 455 379 385 312 303 643 224 243 10,30 9,72 11,35 10,41 7,31 7,96 9,42 10,37 Współczynnik wypłacalności (%) Wskaźnik Tier 1 (%)** Źródło: Sprawozdania finansowe, dane zarządcze Banku 32 * Fundusze podstawowe Tier 1 obliczane są zgodnie z wymogami Ustawy Prawo Bankowe oraz Uchwały Nr 381/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 roku. Całkowity regulacyjny wymóg kapitałowy obliczany jest zgodnie z Uchwałą Nr 76/2010 KNF z dnia 10 marca 2010 roku. ** Wskaźnik Tier 1 obliczany jest jako wskaźnik, którego licznik równy jest funduszom podstawowym Tier 1 , a mianownik równy jest iloczynowi całkowitego regulacyjnego wymogu kapitałowego i liczby 12,5. 5.1.4 Wybrane wskaźniki finansowe PoniŜsza tabela zawiera wybrane wskaźniki finansowe Banku na dzień lub za okres wskazany poniŜej. Na dzień 30 września lub za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. 2009 r. (%) (niezbadane) Na dzień 31 grudnia lub za rok zakończony 31 grudnia 2009 r. 2008 r. 2007 r. (%) (niezbadane) (%) (niezbadane) (%) (niezbadane) ROE brutto1 20,6 24,4 19,6 20,8 16,5 netto2 19,7 19,7 16,0 16,5 13,1 ROA brutto3 0,6 0,8 0,6 0,7 0,6 ROA netto4 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5 66,8 63,1 67,5 68,6 71,1 1,0 1,4 1,3 1,4 1,4 41,5 39,4 39,3 32,6 32,3 3,6 3,9 3,6 3,6 3,7 ROE Wskaźnik kosztów do przychodów (C/I)5 MarŜa odsetkowa netto6 Wskaźnik kredytów do depozytów7 Wskaźnik dźwigni8 Źródło: dane zarządcze Banku 1 Obliczony poprzez podzielenie zysku brutto przez średnie saldo kapitałów własnych (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitałów własnych na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 2 Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo kapitałów własnych (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitałów własnych na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 3 Obliczony poprzez podzielenie zysku brutto przez średnie saldo aktywów ogółem (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 4 Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo aktywów ogółem (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 5 Obliczony poprzez podzielenie kosztów działania i amortyzacji przez wynik na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej. 6 Obliczona poprzez podzielenie wyniku z tytułu odsetek przez średnie saldo sumy aktywów odsetkowych (obliczonego jako średnia z dziennego salda aktywów odsetkowych); za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2009 i 2010 (wskaźnik jest przeliczony w stosunku rocznym). 7 Obliczony poprzez podzielenie kredytów i innych naleŜności brutto udzielonych klientom przez depozyty klientów. 8 Obliczony poprzez podzielenie kapitałów własnych ogółem przez sumę aktywów. 33 5.1.5 Wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego PoniŜsza tabela zawiera wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego Banku na dzień lub za okres wskazany poniŜej. Na dzień Na dzień 31 grudnia 30 września 2010 r. 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) 2008 r. (tys. zł) (%) (zbadane) 2007 r. (tys. zł) (%) (zbadane) (tys. zł) (%) (zbadane) (%) Kredyty i poŜyczki ogółem, w tym: 5 347 435 100,00 4 539 397 100,00 3 410 153 100,00 2 806 519 100,00 w sytuacji normalnej i pod obserwacją 5 022 190 93,92 4 247 187 93,56 3 162 508 92,74 2 468 808 87,97 w sytuacji zagroŜonej, w tym: 325 245 6,08 292 210 6,44 247 645 7,26 337 711 12,03 poniŜej standardu 165 573 50,90 129 202 44,22 126 554 51,10 89 891 26,62 wątpliwe 38 988 11,99 58 880 20,15 24 399 9,85 12 192 3,61 stracone 120 684 37,11 104 128 35,63 96 693 39,05 235 628 69,77 Rezerwa celowa na kredyty i poŜyczki w sytuacji zagroŜonej Wskaźnik kredytów niepracujących Wskaźnik pokrycia rezerwą 55 812 60 812 63 106 187 307 6,08 6,44 7,26 12,03 17,16 20,81 25,48 55,46 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 34 6. PRZEGLĄD SYTUACJI OPERACYJNEJ I FINANSOWEJ Niniejsze omówienie wyników z działalności operacyjnej, sytuacji finansowej oraz przepływów pienięŜnych Banku naleŜy analizować łącznie z Historycznymi informacjami finansowymi Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku oraz innymi informacjami finansowymi zawartymi w pozostałych częściach Prospektu. W stosunku do danych finansowych przedstawionych w Prospekcie na dzień 30 września 2010 r. do Daty Prospektu nie wystąpiły zdarzenia, które znacząco wpłynęłyby na informacje przedstawione przez Emitenta w Prospekcie lub wywarłyby istotny wpływ na działalność Emitenta, jego sytuację finansową lub rentowność. Niniejszy przegląd sytuacji operacyjnej i finansowej zawiera stwierdzenia dotyczące przyszłości, które odzwierciedlają aktualne poglądy i opinie Banku i ze względu na swój charakter wiąŜą się z pewnymi ryzykami i niepewnością. Rzeczywiste wyniki Banku mogą istotnie róŜnić się od danych zawartych w jakichkolwiek stwierdzeniach dotyczących przyszłości na skutek działania czynników niŜej omówionych jak i zawartych w innych częściach niniejszego Prospektu, a w szczególności, w Rozdziałach Czynniki ryzyka, Interpretacje. Inwestorzy powinni zapoznać się z całością Prospektu, a nie opierać swoich decyzji lub opinii jedynie na informacjach zawartych w niniejszym rozdziale. 6.1 INFORMACJE OGÓLNE Bank działa na terenie całej Polski. Głównym zadaniem Banku jest wypełnianie funkcji zrzeszeniowych wobec Banków Spółdzielczych, dbałość o rozwój Zrzeszenia oraz prowadzenie działalności komercyjnej. 6.1.1 Działalność zrzeszeniowa Bank na Datę Prospektu zrzeszał 358 Banków Spółdzielczych na podstawie Umów Zrzeszenia, które regulują zasady współpracy tych banków z Bankiem Zrzeszającym. Banki Spółdzielcze zrzeszone z Bankiem stanowią ok. 62% banków naleŜących do sektora spółdzielczego. Na dzień Rok zakończony 31 grudnia 30 września 2010 r. Zrzeszone Banki Spółdzielcze udział Zrzeszonych Banków Spółdzielczych w łącznej liczbie Banków Spółdzielczych (%) 2009 r. 2008 r. 2007 r. 359 348 350 349 62,33 60,42 60,45 60,07 Źródło: Dane zarządcze Banku Bank współpracuje z Bankami Spółdzielczymi w wielu obszarach ich działania. W sferze finansowej do podstawowych jego obowiązków naleŜy prowadzenie rachunków bankowych Banków Spółdzielczych oraz przeprowadzanie rozliczeń, a takŜe wykonywanie na ich rzecz i w ich imieniu niektórych czynności bankowych. Bank prowadzi rachunki bieŜące Banków Spółdzielczych, a takŜe wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa Banków Spółdzielczych stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych. Bank pełni równieŜ rolę pośrednika w rozliczeniach z KIR. Ponadto Bank pośredniczy w rozliczeniach dewizowych z klientami Banków Spółdzielczych, a takŜe w rozliczeniach dopłat do odsetek od kredytów preferencyjnych. Nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową Banków Spółdzielczych na rachunku w Narodowym Banku Polskim. Wypełnia za Banki Spółdzielcze obowiązki sprawozdawcze i informacyjne wobec Narodowego Banku Polskiego oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Do zadań Banku naleŜy równieŜ przyjmowanie od Banków Spółdzielczych nadwyŜek środków finansowych i inwestowanie ich w rentowne aktywa, z zachowaniem bezpieczeństwa finansowego. Obowiązkiem Banku jest takŜe zabezpieczenie płynności płatniczej Zrzeszenia. Zapewnia on Bankom Spółdzielczym narzędzia płynnościowe w formie kredytu w rachunku bieŜącym, lokaty międzybankowe, pozabilansowy limit operacyjny oraz poŜyczki. Wzmacnia Banki Spółdzielcze kapitałowo w formie wnoszonych udziałów oraz udzielanych poŜyczek podporządkowanych, umoŜliwiając im utrzymywanie funduszy własnych oraz współczynnika wypłacalności na wymaganym przez prawo poziomie. 6.1.2 Działalność komercyjna Zgodnie z zapisami Umów Zrzeszenia Bank prowadzi niekonkurencyjną wobec Banków Spółdzielczych działalność komercyjną. Poprzez sieć liczącą 70 placówek bankowych, obsługuje klientów korporacyjnych, małe i średnie 35 przedsiębiorstwa oraz klientów indywidualnych. Zgodnie z Umową Zrzeszenia Bank zobowiązuje się do nie prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku do Banku Zrzeszonego. Ponadto, w zatwierdzonej przez Zgromadzenie Prezesów „Strategii Zrzeszenia Banku Polskiej Spółdzielczości 2008 – 2013” jednym z celów do realizacji jest „WdroŜenie i respektowanie w Zrzeszeniu partnerskich zasad współpracy”. Zgodnie z zapisami strategii, we wzajemnych relacjach, Zrzeszenie będzie kierować się m.in. zasadą nie konkurowania. Według strategii zasada nie konkurowania obowiązywać będzie w sferze komercyjnej pomiędzy zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi i Bankiem w zakresie obsługiwanych rynków. Bank planuje restrukturyzację istniejącej sieci placówek w kierunku ich sprzedaŜy zainteresowanym zrzeszonym bankom spółdzielczym. W pierwszej kolejności będą sprzedawane placówki Banku, funkcjonujące w miejscowościach o liczbie mieszkańców poniŜej 25 tys., które stanowią bezpośrednią konkurencję dla placówek zrzeszonych banków. Proces sprzedaŜy będzie przebiegał sukcesywnie wraz z otwieraniem nowych oddziałów w innych miejscowościach, w efekcie czego do roku 2014 nastąpi przesunięcie sieci oddziałów Banku na nowe rynki. Bank nie będzie uruchamiał nowych placówek operacyjnych w miejscowościach o liczbie mieszkańców poniŜej 200 tys., w których działalność biznesową prowadzą zrzeszone Banki Spółdzielcze. Ewentualne tworzenie takich placówek w miastach poniŜej 200 tys. mieszkańców poprzedzone będzie konsultacjami ze zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi funkcjonującymi w tych miastach. Klienci Banku mają dostęp do szerokiej gamy produktów i usług bankowych, m.in. w zakresie: rozliczeń krajowych, zarządzania płynnością, bankowości elektronicznej, dostępu do źródeł finansowania, w tym na wsparcie w ramach absorpcji funduszy strukturalnych. Na dzień Rok zakończony 31 grudnia 30 września 2010 r. 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Sieć placówek (szt.) 72 73 77 79 Suma aktywów 14 014 992 12 473 502 11 271 255 9 446 245 Zobowiązania wobec klientów 12 879 887 11 538 424 10 425 859 8 555 063 Kredyty i inne naleŜności brutto 5 347 435 4 539 397 3 410 153 2 806 519 58 112 57 150 53 570 43 820 Zysk netto Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 30 września 2010 r. suma aktywów Banku wynosiła 14,0 mld zł, zobowiązania wobec klientów wynosiły 12,9 mld zł, a kredyty i inne naleŜności brutto udzielone klientom 5,3 mld zł. Za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2009 r. Bank osiągnął zysk po opodatkowaniu w wysokości 57,2 mln zł, podczas gdy za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 r. Bank wygenerował zysk netto w wysokości 58,1 mln zł. Szczegółowe informacje na temat działalności Banku zostały zamieszczone w rozdziale Informacje o Banku. 6.2 CZYNNIKI OGÓLNE MAJĄCE WPŁYW NA WYNIKI OPERACYJNE I FINANSOWE Wyniki operacyjne i finansowe Banku są determinowane przez następujące ogólne czynniki: (i) sytuacja gospodarcza w Polsce, (ii) wysokość stóp procentowych i kursy wymiany walut, (iii) rozwój polskiego sektora bankowego, w szczególności zmiany regulacyjne, (iv) sytuacja na rynkach kapitałowych. Wpływ na wyniki operacyjne i finansowe Banku wywiera ponadto sytuacja na rynku kredytów hipotecznych i nieruchomości w Polsce, jakość portfela kredytowego Banku oraz dostępność i koszt finansowania. PoniŜej omówiono najistotniejsze czynniki wpływające na wyniki finansowe i operacyjne Banku w latach 2007- 2009 i w okresie dziewięciu miesięcy 2010 r. W ocenie Banku czynniki te miały i mogą w przyszłości mieć wpływ na działalność, wyniki operacyjne i finansowe, sytuację finansową oraz perspektywy rozwoju Banku. Szczegółowa analiza wpływu opisanych poniŜej czynników na konkretne pozycje rachunku zysków i strat oraz bilansu Banku we wskazanych okresach oraz na wskazane dni, została przedstawiona w niniejszym rozdziale w punkcie Wynik finansowy oraz w punkcie Bilans Banku. 36 6.2.1 Sytuacja gospodarcza w Polsce Bank prowadzi działalność wyłącznie w Polsce. Z tego teŜ względu czynniki makroekonomiczne dotyczące Polski, takie jak PKB, stopa inflacji, stopy procentowe i kursy wymiany walut, a takŜe stopa bezrobocia, dochody gospodarstw domowych, sytuacja finansowa podmiotów gospodarczych wraz z szeregiem innych czynników, mają istotny wpływ na popyt klientów na produkty i usługi oferowane przez Bank oraz poziom opłat, prowizji i marŜ osiąganych przez Bank ze sprzedaŜy tych produktów i usług. To z kolei ma istotny wpływ na wyniki finansowe i operacyjne Banku oraz jego sytuację finansową. W roku 2007 i w pierwszych trzech kwartałach roku 2008 dobra koniunktura gospodarcza miała pozytywny wpływ na wyniki działalności sektora bankowego. Według danych opublikowanych przez GUS, PKB Polski wzrósł o 6,8% w 2007 r. oraz 5,1% w 2008 r. Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw wzrosło z 3 028 zł w grudniu 2006 r. do 3 245 zł w grudniu 2007 r. i 3 428 zł w grudniu 2008 r. Stopa bezrobocia znacząco spadła z 14,8% w grudniu 2006 r. do 11,4% w grudniu 2007 r. i 9,5% w grudniu 2008 r. Szybki rozwój gospodarczy stymulował wzrost zamoŜności ludności, przekładając się na zwiększenie konsumpcji. Ujawniony w III kwartale 2008 r., światowy kryzys na rynkach finansowych spowodował problemy gospodarcze wielu państw. Polska dotknięta została tymi problemami w mniejszym stopniu, jednak dynamika wzrostu gospodarczego wyraźnie wyhamowała. W czwartym kwartale 2008 roku dynamika wzrostu PKB wyniosła 3,2%, aby w roku 2009 osiągnąć poziom 1,7%. Wzrosła liczba bezrobotnych, a stopa bezrobocia w grudniu 2009 r. osiągnęła poziom 12,1%, wzrastając w lutym 2010 r. do wartości 13,2%. Gorsza sytuacja na rynku pracy przełoŜyła się na mniejszą presję płacową ze strony pracowników, a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2009 r. wyniosło 3 652 zł osiągając roczną dynamikę w wysokości 6,5%, natomiast biorąc pod uwagę aktualny poziom inflacji, realny wzrost funduszu płac został wyhamowany do poziomu 1,1%. Naturalnym efektem tych niekorzystnych tendencji w gospodarce było ograniczenie zapotrzebowania na kredyty ze strony tak klientów indywidualnych jak i korporacyjnych. Według danych KNF stopa wzrostu portfela kredytów podmiotów niefinansowych w bankach komercyjnych osiągnęła poziom 40,4% w 2008 r., zaś w 2009 r. 5,4%. Odmiennie kształtowała się stopa wzrostu kredytów i poŜyczek udzielanych przez Bank, która wyniosła 23,9% w 2008 r. i 34,7% w 2009 r1. W roku 2010 zaobserwowano postępujące oŜywienie polskiej gospodarki. Świadczy o tym znaczący wzrost produkcji przemysłowej (o 10,1% w listopadzie 2010 r.), a takŜe sukcesywne zwiększanie zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. Znalazło to swoje odzwierciedlenie we wzroście PKB, który w pierwszych trzech kwartałach 2010 r. ukształtował się odpowiednio na poziomie: 3,0% w I kwartale, 3,5% w II kwartale i 4,2% w III kwartale – średnie tempo wzrostu gospodarczego było wyŜsze w analogicznych okresach 2009 r. o 2,5 pp. Jednak nie widać jeszcze zdecydowanych impulsów, które mogłyby wprowadzić polską gospodarkę na ścieŜkę szybkiego wzrostu. Pomimo pewnych symptomów poprawy w Niemczech (wzrost PKB w III kw. 2010 r. o 3,9%), problemy z narastającym długiem publicznym mogą na dłuŜej istotnie spowolnić wzrost gospodarczy u głównych partnerów handlowych Polski. Równocześnie, konieczność głębokich reform polskich finansów publicznych w najbliŜszych latach, moŜe istotnie wpłynąć na dynamikę wzrostu gospodarczego. 6.2.2 Inflacja i stopy procentowe Przychody odsetkowe z tytułu działalności operacyjnej Banku, jak równieŜ przychody z tytułu posiadania portfela instrumentów opartych o poziom stopy procentowej (papiery wartościowe, instrumenty pochodne, lokaty rynku pienięŜnego) wraŜliwe są na zmiany ich poziomu. Jednym z czynników wpływających na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych na rynku pienięŜnym są działania Rady Polityki PienięŜnej. Od początku 2004 roku Rada Polityki PienięŜnej przyjęła w polityce monetarnej jako cel inflacyjny poziom wzrostu cen równy 2,5% r/r z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 p.p. W zaleŜności od oczekiwanego przez Radę rozwoju sytuacji w zakresie wzrostu inflacji, dokonuje ona zmian oficjalnych stóp procentowych w taki sposób, aby umoŜliwiały one realizację przyjętego celu inflacyjnego. Poziom oficjalnych stóp procentowych NBP, a w szczególności stopy referencyjnej, oddziałuje istotnie poprzez kanał stopy procentowej na poziom rynkowych stóp procentowych. Rynkowe stopy procentowe mają z kolei wpływ na oprocentowanie kredytów i depozytów udzielanych i przyjmowanych przez banki. W Polsce takim wskaźnikiem dla ustalania poziomu oprocentowania kredytów i depozytów jest trzymiesięczna stopa oprocentowania poŜyczek na rynku 1 Źródło: Raport o sytuacji banków w 2009 roku, www.knf.gov.pl, 2010 r. 37 międzybankowym (WIBOR 3M). W ostatnim okresie w wyniku zaburzeń na rynkach wywołanych skutkami kryzysu finansowego, rola stopy WIBOR 3M jako odniesienia dla poziomu oprocentowania kredytów i depozytów uległa redukcji. Jednak wraz z normalizacją sytuacji naleŜy oczekiwać powrotu do jej wcześniejszego znaczenia. 6.2.3 Kursy wymiany walut Działalność Banku koncentruje się głównie na transakcjach w walucie krajowej, jednak w bilansie występują równieŜ naleŜności i zobowiązania w walutach obcych. Według stanu na 30 września 2010 roku denominowanych w walutach obcych lub indeksowanych do walut obcych było 1,4% kredytów i poŜyczek Banku oraz 3,0% jego zobowiązań odsetkowych. Niewielki udział pozycji w walutach obcych powoduje, Ŝe wahania kursów wymiany pomiędzy walutą polską, a innymi walutami, nie wywierają znaczącego wpływu na wyniki oraz działalność Banku, a ryzyko pogorszenia się sytuacji finansowej Banku w wyniku deprecjacji złotego naleŜy ocenić jako nieistotne. 6.2.4 Konkurencja w polskim sektorze bankowym Poziom konkurencji w polskim sektorze bankowym oraz zmiany w tym zakresie (patrz Otoczenie rynkowe) mają znaczący wpływ na koszty pozyskiwania finansowania przez Bank, poziom opłat i prowizji za udzielanie kredytów, poziom marŜ kredytowych i depozytowych oraz wolumen kredytów i depozytów. Polski sektor bankowy charakteryzuje się wysokim stopniem konkurencji i niską koncentracją. Ograniczenia w moŜliwości pozyskiwania środków na krajowym rynku międzybankowym oraz problemy z uzyskaniem finansowania ze strony właścicieli banków spowodowały znaczący wzrost konkurencji między instytucjami finansowymi w pozyskiwaniu depozytów. W efekcie tych działań doszło do znaczącego wzrostu oprocentowania depozytów na rynku, co miało niekorzystny wpływ na poziom rentowności banków. Konkurencyjności sektora bankowego w Polsce sprzyja równieŜ stosunkowo umiarkowany na tle innych krajów Unii Europejskiej poziom tzw. współczynników koncentracji. Współczynnik koncentracji sektora – mierzony udziałem pięciu największych banków w polskim sektorze bankowym pod względem wielkości aktywów, kredytów dla sektora niefinansowego oraz depozytów dla sektora niefinansowego wyniósł na koniec 2009 r. odpowiednio 44,5%, 42,7% i 53,9% (KNF: Raport o sytuacji banków w 2009 roku). Oznacza to, Ŝe w porównaniu do stanu na koniec 2008 roku koncentracja uległa minimalnemu zmniejszeniu. Szczególnie widoczny był spadek udziału największych banków w wolumenie depozytów, co wskazuje na intensyfikację starań średnich i małych instytucji o pozyskanie depozytów klientów. W I półroczu 2010 roku w strukturze podmiotowej sektora bankowego nie zaszły większe zmiany, choć naleŜy odnotować, Ŝe doszło do połączenia NOBLE BANK i GETIN BANK, a takŜe działalność operacyjną rozpoczął FM Bank oraz dwa oddziały zagranicznych instytucji kredytowych. 6.2.5 Jakość portfela kredytowego Jakość portfela kredytowego Banku znajduje odzwierciedlenie w kształtowaniu się wysokości rezerw celowych tworzonych w wyniku klasyfikowania klientów do grupy kredytów zagroŜonych. Ze względu na specyfikę portfela kredytów (na dzień 30 września 2010 r. 75,0% to kredyty na działalność gospodarczą), niski udział transakcji związanych z finansowaniem instrumentów pochodnych oraz brak kredytów walutowych dla osób fizycznych, pogarszająca się sytuacja polskiej gospodarki w 2009 roku, nie wpłynęła istotnie na jakość portfela kredytowego. Na jakość portfela kredytów udzielonych przez Bank klientom instytucjonalnym wpływają przede wszystkim: (i) czynniki makroekonomiczne wpływające na sytuację finansową klientów instytucjonalnych Banku, (ii) liczba przypadków niewypłacalności podmiotów gospodarczych. Na jakość portfela kredytów mieszkaniowych i hipotecznych oraz pozostałych kredytów udzielonych klientom indywidualnym przez Bank wpływają głównie: (i) wysokość dochodów gospodarstw domowych, (ii) stopa bezrobocia w Polsce, (iii) stopy procentowe. Jakość portfela kredytów klientów indywidualnych, ze względu na dominację w portfelu kredytów dla klientów instytucjonalnych, ma ograniczony wpływ na jakość całego portfela. Stan rezerw celowych utworzonych na kredyty zagroŜone w okresie od 31 grudnia 2007 roku do 30 września 2010 roku zmniejszył się ze 187,3 mln zł do 55,8 mln zł. Jest to efekt dwóch procesów: (i) udoskonalania metodyk oceny zdolności kredytowej klientów, co skutkuje coraz lepszą jakością udzielanych kredytów w Banku, (ii) spisania naleŜności z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek do ewidencji pozabilansowej (ekspozycje kredytowe spisane do ewidencji pozabilansowej spełniały warunki określone w § 24 ust. 8 Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, tj. zaklasyfikowane były do kategorii „stracone” przez okres co najmniej 1 roku oraz utworzona na nie rezerwa celowa równa była kwocie naleŜności pozostającej do spłaty). 38 6.2.6 Dostępność finansowania Działalność Banku ze względu na pełnioną funkcję Banku Zrzeszającego skupia się na obsłudze zrzeszonych Banków Spółdzielczych. Głównym źródłem finansowania działalności Banku są środki lokowane przez Banki Spółdzielcze. Zobowiązania wobec Banków Spółdzielczych wzrosły z 7 179,2 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r. do 8 856,8 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r., co stanowi wzrost o 23,4%, oraz do 10 121,1 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r., co stanowi wzrost o 14,3%. W okresie dziewięciu miesięcy 2010 r. zobowiązania wobec Banków Spółdzielczych wzrosły do 11 246,9 mln zł, co stanowi wzrost o 11,1% w stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. Przyrost stanu środków lokowanych w Banku przez Banki Spółdzielcze wynika przede wszystkim z większej dynamiki przyrostu przyjmowanych depozytów niŜ kredytów udzielanych ich klientom. NadwyŜki finansowe – zgodnie z Umowami Zrzeszenia – Banki Spółdzielcze lokują w Banku Zrzeszającym. Zobowiązania wobec pozostałych klientów (niebankowych) wzrosły z 1 375,8 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r. do 1 569,1 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r., co stanowi wzrost o 14,0%. Sytuacja na rynku bankowym w 2009 r. doprowadziła do wzrostu konkurencji na rynku produktów oszczędnościowych, co skutkowało zmniejszeniem stanu depozytów klientów niebankowych do poziomu 1 417,4 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. (spadek o 9,7%). W okresie dziewięciu miesięcy 2010 r. zobowiązania wobec klientów niebankowych Banku wzrosły do 1 633,0 mln zł, co stanowi wzrost o 15,2%. Wzrost ten spowodowany był przede wszystkim zwiększeniem stanu zobowiązań terminowych wobec osób prywatnych o 114,6 mln zł. 6.2.7 Sytuacja na rynkach kapitałowych Działalność Banku jest powiązana z sytuacją na rynkach kapitałowych (zarówno na rynkach akcji, jak i dłuŜnych papierów wartościowych). Wartość aktywów Banku jest skorelowana ze strukturą portfela papierów wartościowych, w związku z tym równieŜ z sytuacją na rynkach kapitałowych. Sytuacja na rynkach moŜe mieć wpływ na wzrost sprzedaŜy produktów inwestycyjnych oraz wolumenu usług świadczonych przez Bank. 6.2.8 Rozwój rynku kredytów hipotecznych Polski rynek nieruchomości jest rynkiem rozwijającym się, jednakŜe tempo rozwoju jest wolniejsze od wysoko rozwiniętych rynków w krajach zachodnich, gdzie alokacja kapitału dokonuje się przez rynek, który stanowi podstawowe miejsce wyceny i dokonywania transakcji. Wolniejsze tempo rozwoju rynku nieruchomości w szczególności wynika z braku zaawansowanych instrumentów finansujących rynek kredytów mieszkaniowych, jednakŜe w kontekście kryzysu finansowego okazało się to zaletą. Ceny mieszkań na rynku nieruchomości nie spadły znacząco, a jednym z głównych czynników determinujących popyt pozostała zdolność kredytowa potencjalnych kredytobiorców. Zabezpieczenie kredytów poprzez ustanowienie hipoteki na nieruchomości dłuŜnika stanowi jedną z podstawowych form zabezpieczenia przyjmowanego przez banki. Ryzyko związane z portfelem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie moŜe mieć znaczący wpływ na kondycję banków. Rozwój rynku nieruchomości w Polsce miał bezpośredni wpływ na wzrost portfela kredytowego Banku, w szczególności kredytów związanych z finansowaniem celów mieszkaniowych. W okresie 31 grudnia 2007 r. – 30 września 2010 r. nastąpił wzrost tych naleŜności o ok. 323 mln zł. W portfelu kredytowym Banku udział kredytów na cele mieszkaniowe na dzień 30 września 2010 r. wyniósł 7,6%, w odniesieniu do 31 grudnia 2007 r. zwiększył się o 4,3 p.p. Wszystkie kredyty na cele mieszkaniowe zostały udzielone w polskich złotych. Wskaźnik udziału kredytów zagroŜonych w portfelu kredytów udzielonych na cele mieszkaniowe na dzień 31 grudnia 2007 r. kształtował się na poziomie 3,5%, a na dzień 30 września 2010 r. zmniejszył się do 2,3%. Jakość portfela kredytów mieszkaniowych jest w znaczący sposób powiązana z sytuacją makroekonomiczną w Polsce, w związku z tym ewentualne pogorszenie koniunktury gospodarczej oraz wzrost bezrobocia mogą istotnie wpłynąć na pogorszenie wyników tego obszaru działalności Banku. 6.2.9 Otoczenie regulacyjne Regulacje UE oraz polskie przepisy prawa, zasady i interpretacje przepisów dotyczące sektora bankowego i instytucji finansowych, w szczególności w zakresie adekwatności kapitałowej, płynności i w innych obszarach, takich jak ochrona konsumentów, podlegają nieustannemu rozwojowi i zmianom. Zmiany przepisów prawa bankowego oraz innych przepisów mają wpływ na działalność Banku, jego sytuację finansową i kapitałową oraz wyniki działalności operacyjnej. 39 NajwaŜniejsze regulacje przyjęte lub wdroŜone od 2007 r. dotyczą wymogów w zakresie adekwatności kapitałowej wynikającej z ustaleń bazylejskiego komitetu nadzoru (Basel II) – Dyrektywy CRD, która weszła w Ŝycie w styczniu 2008 r. (patrz Adekwatność kapitałowa poniŜej), przepisy dotyczące ochrony konsumentów oraz szereg wytycznych KNF dotyczących działalności kredytowej polskich banków, w tym Rekomendacja S II i Rekomendacja T. Szczegółowe informacje na temat otoczenia regulacyjnego znajdują się w rozdziale Otoczenie rynkowe i prawne oraz w punkcie Adekwatność kapitałowa poniŜej. 6.3 SZCZEGÓLNE CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA WYNIKI OPERACYJNE I FINANSOWE 6.3.1 Sytuacja ekonomiczno-finansowa Banków Spółdzielczych Zasady działania Banków Spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem regulują przede wszystkim ustawy: Prawo bankowe, Prawo spółdzielcze oraz Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Natomiast relacje pomiędzy Bankiem, a Bankami Spółdzielczymi oraz zasady współpracy regulują Umowy Zrzeszenia, które nakładają szereg obowiązków oraz wskazują prawa obu stron umowy. ZagroŜenia wynikające ze współpracy Banku z Bankami Spółdzielczymi mają charakter pośredni. Sytuacja ekonomiczno – finansowa zrzeszonego Banku Spółdzielczego nie wpływa bezpośrednio na wyniki Banku, gdyŜ oba podmioty są instytucjami niezaleŜnymi kapitałowo i organizacyjnie. Istnieje natomiast pośredni wpływ sytuacji ekonomiczno – finansowej Banku Spółdzielczego na Bank. Doświadczenia wskazują, iŜ przewaŜnie czynniki zewnętrzne, takie jak np. spadek wartości polskiej waluty względem euro, stają się przyczyną pogorszenia sytuacji Banków Spółdzielczych, negatywnie wpływając na sytuację Banku. Czynniki zewnętrzne mogą mieć takŜe charakter regulacyjny. Rozszerzenie wymagań nadzorczych, np. w obszarze płynności moŜe skutkować zwiększonym angaŜowaniem się Banku Zrzeszającego w Bankach Spółdzielczych w celu zapewnienia spełnienia wymogów regulacyjnych. Zasadniczym źródłem finansowania działalności Banku są nadwyŜki środków finansowych Banków Spółdzielczych, zatem od ich kondycji oraz indywidualnej polityki w zakresie pozyskiwania depozytów, kredytowania i inwestowania posiadanych zasobów finansowych w duŜym stopniu zaleŜy potencjał Banku mierzony sumą bilansową. Ponadto warunki oprocentowania środków Banków Spółdzielczych oferowane przez Bank mają duŜy wpływ na poziom kosztów odsetkowych, a tym samym na poziom generowanego przez Bank wyniku finansowego. 6.3.2 Kredyty konsorcjalne W działalności kredytowej Bank aktywnie wykorzystuje moŜliwość zawierania konsorcjów bankowych z Bankami Spółdzielczymi. W okresie od 2007 roku udział kredytów konsorcjalnych w portfelu kredytowym Banku wzrósł o 6,3 p.p. i na dzień 30 września 2010 r. wyniósł 36,4%. Następujące czynniki wpływają na rozwój i jakość portfela kredytów konsorcjalnych Banku: (i) znajomość lokalnego rynku przez Banki Spółdzielcze, (ii) wykorzystanie sieci oddziałów Banku i Banków Spółdzielczych do pozyskiwania klientów, (iii) doświadczenie Banków Spółdzielczych w kredytowaniu wybranych klientów. Wskaźnik szkodowości portfela kredytów udzielonych w konsorcjach z Bankami Spółdzielczymi na dzień 30 września 2010 r. wyniósł 3,4% i był niŜszy od poziomu wskaźnika szkodowości dla całego portfela kredytowego Banku. 6.3.3 Utworzenie jednostek zaleŜnych Banku W celu poszerzenia oferty produktowej na szeroko rozumianym rynku finansowym oraz celem optymalizacji przychodów jak i wzrostu efektywności działania, Bank rozszerzył zakres oferty zawiązując w 2008 r. Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. oraz Dom Maklerski Banku BPS S.A. Działalność Centrum Finansowego Banku BPS Sp. z o.o. polega na świadczeniu usług na rzecz Banku, zrzeszonych Banków Spółdzielczych oraz innych podmiotów w zakresie administrowania i zarządzania wierzytelnościami trudnymi. We wrześniu 2010 r. nastąpiło przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną. Dom Maklerski Banku BPS S.A. świadczy usługi maklerskie, m.in. dla Banku oraz Banków Spółdzielczych. Realizując politykę zapewnienia potrzeb produktowych w zakresie rynku finansowego, w 2010 r. Bank kupił 100% akcji Contango Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. - obecna nazwa spółki: BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. Ponadto, we wrześniu 2010 r. Bank zakupił 50% akcji spółki Libero Group S.A., a w styczniu 2011 r. podjął decyzję o zwiększeniu zaangaŜowania w kapitał akcyjny tej spółki do poziomu 75%. Bank zagwarantował sobie wpływ na 40 powołane przez Libero Group S.A. spółki: BPS Leasing S.A. oraz BPS Faktor S.A. (w organizacji). We współpracy z w/w spółkami Bank zamierza prowadzić działalność leasingową, factoringową oraz inne usługi finansowe dla przedsiębiorstw. W dniu 5 stycznia 2011 r. Bank powołał spółkę informatyczną IT BPS Sp. z o.o. obejmując w niej 100 % udziałów. Spółka ta będzie obsługiwała Bank oraz Banki Spółdzielcze w zakresie teleinformatycznym. Działalność wymienionych podmiotów jest działalnością komplementarną i uzupełniającą wobec działalności Banku. 6.3.4 Zwiększenie efektywności sieci placówek W latach 2007 - 2009 podjęto wiele inicjatyw w celu poprawy efektywności funkcjonowania jednostek sprzedaŜowych Banku. Do priorytetowych działań w tym zakresie naleŜało przede wszystkim: podniesienie standardów obsługi klienta, usprawnienie procesów dotyczących współpracy z klientami Banku oraz procesów wsparcia sprzedaŜy, dostosowanie oferty produktowej do oczekiwań klientów i wymogów rynku oraz reorganizacja i standaryzacja stanowisk pracy. W zakresie podniesienia standardów obsługi klientów zatwierdzono i rozpoczęto wdraŜanie standardów dotyczących organizacji i identyfikacji wizualnej placówek Banku. Placówki Banku są na etapie wprowadzania obsługi kasjerskodysponenckiej, wspieranej nowoczesnymi urządzeniami kasjerskimi, np. multisejfy i dyspensery. Podniesiono równieŜ wymagania, co do infrastruktury teleinformatycznej. Prace nad doskonaleniem oferty produktowej, szkolenia pracowników oraz zarządzanie sprzedaŜą prowadzą do budowania pozytywnych relacji z klientami, a jednocześnie pozwalają na systematyczny wzrost i dywersyfikację przychodów. Wprowadzone zmiany w regulaminach organizacyjnych, standaryzacja stanowisk, czy teŜ centralizacja zadań, pozwalają na bardziej transparentne i skuteczne zarządzanie jednostkami sprzedaŜowymi. Na bazie zebranych doświadczeń wprowadzono nowe standardy monitorowania i oceny efektywności placówek, wyznaczając nowe wyŜsze wzorce, czy teŜ zwiększając nacisk na parametry sprzedaŜowe. W efekcie prowadzonych prac sprecyzowano zasady oceny pracowników sieci sprzedaŜy oraz udoskonalono system ich premiowania i motywacji. Plany w zakresie rozwoju sieci sprzedaŜy oraz zwiększania liczby placówek mają na celu wzrost działalności handlowej, jednakŜe budowane są w oparciu o zasadę optymalizacji kosztów z uwzględnieniem parametrów wydajnościowych i efektywnościowych. Rozwój sieci ma na celu zwiększenie terytorialnego obszaru działania Banku i ukierunkowane jest na miejscowości, w których Bank oraz Banki Spółdzielcze nie posiadają rozwiniętej sieci sprzedaŜy. 6.4 PERSPEKTYWY ROZWOJU ORAZ OSTATNIE ZDARZENIA Niniejszy punkt Prospektu zawiera stwierdzenia dotyczące przyszłości. Stwierdzenia te nie stanowią zapewnień ani oświadczeń co do wyników finansowych Banku w przyszłości. Faktyczne wyniki Banku mogą róŜnić się w sposób istotny od tendencji przedstawionych lub wynikających z poniŜszych stwierdzeń dotyczących przyszłości na skutek wystąpienia wielu czynników, w tym czynników omówionych poniŜej oraz w pozostałych rozdziałach Prospektu, w szczególności w rozdziale Czynniki ryzyka (zob. Interpretacje). Inwestorzy nie powinni opierać swojej decyzji inwestycyjnej w oparciu o stwierdzenia dotyczące przyszłości, które przedstawiono poniŜej. 6.4.1 Perspektywy rozwoju Ze względu na panujące warunki rynkowe, przedstawione tu perspektywy rozwoju charakteryzuje wyjątkowo wysoki poziom niepewności. W czwartym kwartale 2008 r. i w pierwszej połowie 2009 r. nastąpiło znaczące pogorszenie się kluczowych wskaźników gospodarczych dla Polski oraz jej perspektyw rozwoju w porównaniu z latami 2006-2007 oraz okresem trzech pierwszych kwartałów 2008 r. w następstwie przenoszenia się światowego kryzysu finansowego na realną gospodarkę. Na tle sytuacji gospodarczej kraju, Bank w roku 2009 osiągnął wynik finansowy wyŜszy niŜ w 2008 r., a jego dynamika ukształtowała się na poziomie korzystniejszym niŜ uzyskana przez sektor bankowy. Realizując funkcję zrzeszeniową Bank pozyskuje nadwyŜki środków lokowanych przez Banki Spółdzielcze, które kształtują się na poziomie 10-11 mld zł, dające moŜliwość finansowania zwiększonego zapotrzebowania rynku na kredyty. 6.4.2 Ostatnie zdarzenia W okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do Daty Prospektu 11 Banków Spółdzielczych z innych Zrzeszeń, przystąpiło do Zrzeszenia BPS. Są to: Bank Spółdzielczy w Karczewie, Bank Spółdzielczy w Legionowie, Bank Spółdzielczy w Otwocku, Bank Spółdzielczy w Płońsku, Bank Spółdzielczy w CzyŜewie, Nadwiślański Bank Spółdzielczy w Puławach, 41 Bank Spółdzielczy w Górze Kalwarii, Warszawski Bank Spółdzielczy w Warszawie, Bank Spółdzielczy w Ostrowii Mazowieckiej, Bank Spółdzielczy w Piasecznie i Bank Spółdzielczy w Załuskach. Przystąpienie powyŜszych Banków Spółdzielczych zwiększy potencjał ekonomiczny i organizacyjny Zrzeszenia. W grudniu 2010 r. kolejnych 9 Banków Spółdzielczych zdecydowało przyłączyć się do Zrzeszenia BPS. Są to: Bank Spółdzielczy w Raszynie, Bank Spółdzielczy w Brańsku, Bank Spółdzielczy w Hajnówce, Bank Spółdzielczy w Goworowie, Bank Spółdzielczy w Kadzidle, Bank Spółdzielczy w Łapach, Bank Spółdzielczy w Myszyńcu, Bank Spółdzielczy w Ostrołęce i Bank Spółdzielczy w Wąsewie. Zawarte Umowy Zrzeszenia wejdą w Ŝycie w czerwcu i w lipcu 2011 r. Jednocześnie, 22 grudnia 2010 r. Bank Spółdzielczy w Oławie (bank nie zrzeszony z Bankiem BPS S.A.) podpisał Umowę o współpracy. Jest to drugi w Zrzeszeniu – obok Krakowskiego Banku Spółdzielczego w Krakowie – Bank współpracujący z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. Decyzję o połączeniu z dniem 31 grudnia 2010 r. podjęły: Bank Spółdzielczy w Dobrem – jako bank przejmowany oraz Bank Spółdzielczy w Mińsku Mazowieckim – jako bank przejmujący. Banki te uzyskały zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na połączenie zgodnie z decyzją wydaną 20 grudnia 2010 r. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla M.St. Warszawy w Warszawie, na posiedzeniu w dniu 16.02.2011 r. wykreślony został z Krajowego Rejestru Sądowego Bank Spółdzielczy w Dobrem, który został przyłączony do Banku Spółdzielczego w Mińsku Mazowieckim. W dniu 21 kwietnia 2010 r. Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę o podziale zysku netto Banku za rok obrotowy zakończony dnia 31 grudnia 2009 r., przeznaczając 25,4% zysku netto Banku, tj. 14 493 812,70 zł na wypłatę dywidendy. Walne Zgromadzenie ustaliło dzień wypłaty dywidendy na 30 czerwca 2010 r. Bank dokonał wypłaty uchwalonej dywidendy. W dniu 26 maja 2010 r. Komisja Nadzoru Finansowego pozytywnie rozpatrzyła wniosek Contango Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych S.A. i udzieliła zezwolenia na wykonywanie przez Contango TFI S.A. działalności, polegającej na tworzeniu funduszy inwestycyjnych i zarządzanie nimi, w tym pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, reprezentowaniu ich wobec osób trzecich oraz zarządzaniu zbiorczym portfelem papierów wartościowych. Jedynym akcjonariuszem Contango TFI S.A. jest Bank. Obecna nazwa spółki: BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. W dniu 16 lutego 2011 r. Bank podjął decyzję o objęciu akcji nowej emisji BPS TFI S.A. na kwotę 2 000 000,00 zł. Obecnie przebiega proces rejestracji w KRS. Udział Banku w kapitale własnym spółki nie ulegnie zmianie pozostając na poziomie 100%. W dniu 23 czerwca 2010 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie podjęło uchwałę o podwyŜszeniu kapitału zakładowego Banku o kwotę nie niŜszą niŜ 40 000 000 zł i nie wyŜszą niŜ 66 623 388 zł w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J. W dniu 12 lipca 2010 r. Bank wyemitował 10-letnie obligacje o łącznej wartości nominalnej 80 mln zł i na 30 września 2010 roku uzyskał zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na zaliczenie 59 mln zł do funduszy uzupełniających Banku. W dniu 18 października 2010 r. Bank wystąpił z wnioskiem do Komisji Nadzoru Finansowego o wyraŜenie zgody na zaliczenie do funduszy uzupełniających pozostałej kwoty, tj. 21 mln zł. W dniu 6 grudnia 2010 r. Bank uzyskał zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na zaliczenie wyŜej wymienionej kwoty do funduszy uzupełniających Banku. W dniu 22 września 2010 r. Bank podpisał Umowę o objęciu akcji spółki Libero Group S.A., na podstawie której opłacił akcje serii B na kwotę 1 000 000,00 zł, a następnie w dniu 27 stycznia 2011 r. Bank podjął decyzję o zwiększeniu swojego zaangaŜowania kapitałowego w spółkę o kwotę 2 000 000,00 zł. Po objęciu akcji nowej emisji udział Banku w kapitale akcyjnym spółki wyniesie 75%. W celu prowadzenia działalności leasingowej i faktoringowej Bank BPS S.A. zagwarantował sobie wpływ na powołane przez Libero Group S.A. spółki: w październiku 2010 r. BPS Leasing S.A. a w lutym 2011 r. Faktor BPS S.A. (w organizacji) poprzez odpowiednie zapisy w statutach tych spółek przyznające Bankowi BPS S.A. i Libero Group S.A. uprawnienia do powoływania i odwoływania większości członków Rady Nadzorczej. W dniu 23 listopada 2010 r. Bank złoŜył zapis na objęcie akcji nowej emisji spółki Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A., wskutek czego objął akcje o wartości 3 706 000 zł według ceny nominalnej równej cenie emisyjnej. Udział Banku w kapitale akcyjnym IT Card S.A. wzrósł do 30,59%, a udział w głosach do 29,38%. W dniu 5 stycznia 2011 r. Bank powołał spółkę informatyczną IT BPS Sp. z o.o. której kapitał zakładowy wynosi 200 000,00 zł. Bank posiada 100% udziałów w spółce. Poza zdarzeniami opisanymi powyŜej, pomiędzy dniem 31 grudnia 2009 r. a Datą Prospektu nie nastąpiły Ŝadne inne istotne zmiany w sytuacji operacyjnej lub finansowej Banku. 42 6.5 OBJAŚNIENIA ISTOTNYCH POZYCJI RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT PoniŜej zdefiniowano i wyjaśniono istotne pozycje rachunku zysków i strat. 6.5.1 Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu odsetek stanowi róŜnicę pomiędzy przychodami z tytułu odsetek osiągniętymi przez Bank w danym okresie, a kosztami z tytułu odsetek poniesionymi przez Bank w tym samym okresie. Wynik z tytułu odsetek Banku zaleŜy w głównej mierze od wysokości aktywów oprocentowanych oraz zobowiązań oprocentowanych, jak równieŜ od średniego zwrotu z aktywów oprocentowanych i średniego oprocentowania płatnego w ramach zobowiązań oprocentowanych. Przychody z tytułu odsetek obejmują w szczególności odsetki otrzymane i naleŜne (zapadłe i niezapadłe), w tym dyskonto, odsetki skapitalizowane oraz rozliczone opłaty, podlegające rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii „normalne” oraz „pod obserwacją”. Do przychodów odsetkowych nie zalicza się odsetek naleŜnych zapadłych i niezapadłych, w tym skapitalizowanych od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych, które ujmowane są jako przychody zastrzeŜone do czasu ich otrzymania. W przychodach odsetkowych nie ujmuje się takŜe rozliczonych opłat, podlegających rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych w części dotyczącej niespłaconego kapitału, które zaliczane są do przychodów zastrzeŜonych. Koszty z tytułu odsetek Banku obejmują głównie koszty odsetek, wynikające ze zobowiązań wobec banków i klientów oraz koszty odsetek od zadłuŜenia podporządkowanego. 6.5.2 Wynik z tytułu opłat i prowizji Wynik z tytułu opłat i prowizji stanowi róŜnicę pomiędzy przychodami z tytułu opłat i prowizji osiągniętymi przez Bank w danym okresie, a kosztami z tytułu opłat i prowizji poniesionymi przez Bank w tym samym okresie. Przychody z tytułu opłat i prowizji Banku obejmują głównie: (i) przychody z tytułu kart płatniczych, które są uzaleŜnione głównie od ilości i wartości transakcji dokonywanych przy uŜyciu kart bankowych, jak równieŜ od liczby nowych kart bankowych wydanych przez Bank i Banki Spółdzielcze, (ii) przychody z tytułu operacji bankowych wykonywanych przez klientów na rachunkach, (iii) rozliczone prowizje z tytułu udzielenia kredytów w rachunku bieŜącym oraz rewolwingowych. Koszty z tytułu opłat i prowizji Banku obejmują w szczególności: (i) koszty z tytułu kart płatniczych, które są w znacznym stopniu uzaleŜnione od ilości i wartości transakcji dokonywanych przy uŜyciu kart bankowych, jak równieŜ od ilości nowych kart bankowych wydanych przez Bank i Banki Spółdzielcze, (ii) opłaty na rzecz Centrum Finansowego Banku BPS Sp. z o.o. z tytułu administracji wierzytelnościami Banku na zlecenie, które uzaleŜnione są od kwoty odzyskanych wierzytelności. 6.5.3 Wynik z pozycji wymiany Wynik z operacji wymiany jest róŜnicą pomiędzy przychodami i kosztami z operacji wymiany walutowej. Wynika on ze zrealizowanych róŜnic kursowych oraz róŜnic kursowych powstałych z wyceny aktywów i pasywów wyraŜonych w walutach obcych. 6.5.4 Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach finansowych realizowany jest poprzez transakcje kupna i sprzedaŜy papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu, dostępnych do sprzedaŜy i utrzymywanych do terminu zapadalności oraz transakcje ujmowane w zobowiązaniach pozabilansowych Banku, w tym instrumenty pochodne. 6.5.5 Pozostałe przychody i koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne obejmują głównie: przychody z tytułu sprzedaŜy i likwidacji składników majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, odzyskanych naleŜności nieściągalnych, otrzymanych odszkodowań, kar, grzywien, przychodów z tytułu dzierŜawy/najmu nieruchomości oraz rozwiązanych rezerw na sprawy sporne i aktywa przejęte za długi. Na pozostałe koszty operacyjne składają się głównie: koszty sprzedaŜy i likwidacji majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, koszty windykacji naleŜności, koszty rezerw na sprawy sporne, darowizny i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości aktywów przejętych za długi. 43 6.5.6 RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji jest w znacznej mierze uzaleŜniona od rozmiarów i struktury portfela kredytowego, jakości portfela kredytowego, koncentracji geograficznej i branŜowej portfela kredytowego, jakości i wyceny zabezpieczeń oraz sytuacji gospodarczej. Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości są zazwyczaj uzaleŜnione od cyklu gospodarczego i wzrastają w okresie pogorszenia się sytuacji gospodarczej. 6.5.7 Koszty działania Banku Koszty działania Banku obejmują w szczególności świadczenia pracownicze i koszty rzeczowe. Koszty świadczeń pracowniczych są przede wszystkim uzaleŜnione od łącznej liczby pełnych etatów w Banku oraz od wysokości wynagrodzeń i ubezpieczeń pracowniczych. Głównymi składnikami kosztów rzeczowych Banku są koszty utrzymania środków trwałych i wynajmu, koszty związane z informatyzacją oraz koszty działalności promocyjnej i reklamowej. 6.5.8 Podatek dochodowy Wysokość podatku dochodowego jest w głównej mierze uzaleŜniona od ustawowych stawek podatku obowiązujących w Polsce i jest ona zasadniczo proporcjonalna do zysku brutto. W analizowanym okresie stopa podatku dochodowego od osób prawnych właściwego dla działalności prowadzonej przez Bank w Polsce pozostawała na stałym poziomie i wynosiła 19,0%. 6.5.9 Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności obejmuje przypadające na rzecz jednostki dominującej zwiększenia lub zmniejszenia kapitału własnego jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły od dnia objęcia kontroli, współkontroli lub znaczącego wpływu do dnia bilansowego (proporcjonalnie do posiadanych udziałów). 6.6 WYNIK FINANSOWY (I) Okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. w porównaniu z okresem dziewięciu miesięcy zakończonym 30 września 2009 r. PoniŜsza tabela przedstawia wybrane informacje dotyczące wyników finansowych Banku we wskazanych okresach. 9 miesięcy zakończone 30 września 2010 (tys. zł) (niezbadane) Wynik z tytułu odsetek 2009 (tys. zł) (niezbadane) Zmiana (%) 91 096 113 389 Wynik z tytułu prowizji 37 707 37 620 0,2 Przychody z akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych 12 549 2 044 513,9 Wynik na operacjach finansowych 49 225 30 109 63,5 Wynik z pozycji wymiany 10 639 12 847 (17,2) 201 216 196 009 2,7 25,1 Wynik na działalności bankowej Wynik na pozostałej działalności operacyjnej (19,7) 10 267 8 210 141 275 128 832 9,7 RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji (9 484) (10 738) (11,7) WYNIK BRUTTO 60 724 64 649 (6,1) 8 544 12 620 (32,3) 5 932 57 10 307 58 112 52 086 11,6 Koszty działania Banku i amortyzacja Podatek dochodowy Udział w zyskach (stratach) jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności WYNIK NETTO Źródło: dane zarządcze Banku • Wynik z tytułu odsetek PoniŜsza tabela przedstawia przychody i koszty z tytułu odsetek Banku we wskazanych okresach. 44 9 miesięcy zakończone 30 września 2010 2009 (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (niezbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu odsetek od sektora finansowego 18 906 31 897 (40,7) 197 201 143 217 37,7 24 912 21 506 15,8 od operacji papierami wartościowymi 230 833 250 492 (7,8) Razem 471 852 447 112 5,5 348 028 290 235 19,9 24 965 33 940 (26,4) od sektora niefinansowego od sektora budŜetowego Koszty odsetek od sektora finansowego od sektora niefinansowego od sektora budŜetowego Razem Wynik z tytułu odsetek MarŜa odsetkowa netto * (%) 7 763 9 548 (18,7) 380 756 91 096 333 723 113 389 14,1 (19,7) 1,0 1,4 - Źródło: dane zarządcze Banku * Obliczona poprzez podzielenie przeliczonego w stosunku rocznym wyniku z tytułu odsetek przez średnie saldo sumy aktywów oprocentowanych (obliczone na podstawie stanów dziennych). Wynik z tytułu odsetek spadł o 22,3 mln zł, tj. o 19,7%, do 91,1 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 113,4 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. Przychody z tytułu odsetek wzrosły o 24,7 mln zł, tj. o 5,5%, do 471,9 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 447,1 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. Na zwiększenie przychodów z tytułu odsetek wpłynął przede wszystkim wzrost przychodów z tytułu odsetek od sektora niefinansowego i budŜetowego o 57,4 mln zł, tj. o 34,8%. Było to wynikiem zwiększenia średniego stanu kredytów w tych sektorach o 1 194,9 mln zł, tj. o 34,9%, jak równieŜ poprawy marŜy odsetkowej realizowanej na tym portfelu o 0,35 p.p., liczonej jako róŜnica pomiędzy przychodowością odsetkową tych naleŜności, a średnią w okresie stawką rynkową WIBOR 1M. Szczegółowe informacje dotyczące aktywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Aktywa – Stan na dzień 30 września 2010 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2009 r. Koszty odsetek wzrosły o 47,0 mln zł, tj. o 14,1%, do 380,8 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 333,7 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. Wzrost kosztów odsetek wynikał z istotnego wzrostu kosztów odsetek od zobowiązań wobec sektora finansowego o 57,8 mln zł, tj. o 19,9%. Wzrost kosztów odsetek od zobowiązań wobec sektora finansowego był przede wszystkim spowodowany zwiększeniem średniego stanu depozytów lokowanych w Banku przez Banki Spółdzielcze o 2 136,7 mln zł, tj. o 23,5%, zmianą struktury tych środków (wydłuŜenie średniego terminu wymagalności zobowiązań), jak równieŜ spadkiem marŜy odsetkowej o 0,19 p.p., liczonej jako róŜnica pomiędzy średnią w okresie stawką rynkową WIBID 1M, a kosztowością odsetkową tych zobowiązań. Zmiany te zostały częściowo skompensowane spadkiem kosztów z tytułu odsetek od zobowiązań wobec sektora niefinansowego i budŜetowego o 10,8 mln zł, tj. o 24,7%. Szczegółowe informacje dotyczące pasywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Pasywa – Stan na dzień 30 września 2010 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2009 r. MarŜa odsetkowa netto, która stanowi stosunek wyniku z tytułu odsetek do średniego salda sumy aktywów oprocentowanych (obliczonego na podstawie stanów dziennych) spadła o 0,4 p.p. do 1,0% za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 1,4% w analogicznym okresie 2009 r. Spadek marŜy odsetkowej spowodowany był przede wszystkim wzrostem kosztów odsetkowych od zobowiązań wobec sektora finansowego, które wpłynęły na obniŜenie wyniku odsetkowego Banku, jak równieŜ wzrostem średniego poziomu aktywów oprocentowanych o 1 865,1 mln zł, tj. o 17,1%. • Wynik z tytułu prowizji i opłat W tabeli poniŜej przedstawiono informacje o przychodach i kosztach Banku z tytułu prowizji i opłat we wskazanych okresach. Zmiana 9 miesięcy zakończone 45 30 września 2010 2009 (tys. zł) (niezbadane) (tys. zł) (niezbadane) (%) Przychody z tytułu prowizji i opłat z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek 10 131 6 336 z tytułu obsługi rachunków bankowych 5 715 5 502 3,9 z tytułu wpłat i wypłat gotówkowych 3 702 7 863 (52,9) z tytułu rozliczeń elektronicznych 12 982 13 202 (1,7) z tytułu kart bankowych 23 882 16 902 41,3 5 459 4 306 26,8 61 871 54 111 14,3 z tytułu kart bankowych 13 738 11 638 18,0 z pozostałych tytułów, w tym: 10 426 4 853 114,8 5 401 3 176 70,1 2 789 237 1 076,8 z pozostałych tytułów Razem 60,0 Koszty z tytułu prowizji i opłat prowizje i opłaty związane z wierzytelnościami z tytułu administracji wierzytelności prowadzonej przez Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. koszty związane z działalnością inwestycyjną Banku (m.in. opłaty brokerskie oraz opłaty z tytułu uczestnictwa w KDPW) z tytułu rozliczeń elektronicznych 450 446 0,9 Razem 24 164 16 491 46,5 Wynik z tytułu prowizji i płat 37 707 37 620 0,2 Źródło: dane zarządcze Banku Łączne przychody z tytułu prowizji i opłat wzrosły o 7,8 mln zł, tj. o 14,3%, do 61,9 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 54,1 mln zł w analogicznym okresie 2009 r., głównie z powodu wzrostu prowizji z tytułu kart bankowych o 7,0 mln zł oraz prowizji z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek o 3,8 mln zł. Wzrost przychodów z tytułu prowizji za obsługę kart płatniczych był głównie spowodowany rosnącą liczbą wydawanych kart (wzrost ilości aktywnych kart płatniczych o 111,9 tys. sztuk, tj. o 25,3%) oraz zwiększającą się liczbą i kwotami płatności realizowanych przez klientów przy uŜyciu tych kart. Wzrost prowizji z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek był przede wszystkim spowodowany zwiększeniem wolumenu kredytów o 1,3 mld zł, tj. o 30,7%. Koszty z tytułu opłat i prowizji wzrosły o 7,7 mln zł, tj. o 46,5% do 24,2 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 16,5 mln zł w analogicznym okresie 2009 r., głównie z powodu wzrostu opłat na rzecz Centrum Finansowego Banku BPS Sp. z o.o. z tytułu administracji wierzytelnościami Banku na zlecenie o 2,2 mln zł (wyŜsza kwota odzyskanych wierzytelności), kosztów prowizji z tytułu kart bankowych o 2,1 mln zł (zwiększenie ilości wydawanych kart, jak równieŜ liczby transakcji, przyczyniło się do wzrostu kosztów związanych z wydawnictwem kart oraz ich obsługą), jak równieŜ kosztów związanych z działalnością inwestycyjną Banku o 2,6 mln zł. Na skutek wyŜej opisanych czynników wynik z tytułu opłat i prowizji wzrósł o 87 tys. zł, tj. o 0,2%, do 37,7 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 37,6 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. • Przychody z posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu PoniŜsza tabela przedstawia informacje o przychodach Banku z tytułu posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych we wskazanych okresach. 9 miesięcy zakończone 30 września 2010 (tys. zł) (niezbadane) 1 118 KIR Banki Spółdzielcze 2009 (tys. zł) (niezbadane) 1 636 Zmiana (%) (31,7) 172 104 65,4 1 252 - - - 300 - Pozostałe 10 007 4 250 075 Razem 12 549 2 044 513,9 TFI Jednostki zaleŜne Źródło: dane zarządcze Banku 46 Przychody z tytułu posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych wzrosły o 10,5 mln zł, tj. o 513,9% do 12,5 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 2,0 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. • Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach finansowych wzrósł o 19,1 mln zł, czyli o 63,5%, do 49,2 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 30,1 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. Wzrost wyniku na operacjach finansowych był moŜliwy dzięki sprzyjającej sytuacji na rynku skarbowych instrumentów dłuŜnych, jak równieŜ dzięki inwestycjom Banku na rynku kapitałowym. • Wynik z pozycji wymiany Wynik z pozycji wymiany obniŜył się o 2,2 mln zł, tj. o 17,2%, do 10,6 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 12,8 mln zł w analogicznym okresie 2009 r. Spadek wyniku z pozycji wymiany był spowodowany przede wszystkim wprowadzeniem korzystniejszych warunków w transakcjach wymiany walutowej z Bankami Spółdzielczymi. • Pozostałe przychody operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych przychodów operacyjnych we wskazanych okresach. 9 miesięcy zakończone 30 września 2010 (tys. zł) (niezbadane) 2009 (tys. zł) (niezbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu: SprzedaŜy towarów i usług 12 657 17 642 (28,3) SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych 1 522 385 295,3 Odzyskanych naleŜności i kosztów ich windykacji 6 261 10 456 (40,1) - - - 1 603 728 120,2 22 043 29 211 (24,5) Rozwiązania rezerw i odpisów aktualizujących wartość Pozostałe Razem Źródło: dane zarządcze Banku Pozostałe przychody operacyjne spadły o 7,2 mln zł, tj. o 24,5% do 22,0 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w porównaniu do 29,2 mln zł w analogicznym okresie 2009 r., głównie z powodu spadku przychodów ze sprzedaŜy towarów i usług o 5,0 mln zł, a takŜe niŜszych przychodów z tytułu odzyskanych naleŜności przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych o 4,2 mln zł. (II) Pozostałe koszty operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych kosztów operacyjnych we wskazanych okresach. 9 miesięcy zakończone 30 września 2010 (tys. zł) (niezbadane) 2009 (tys. zł) (niezbadane) Zmiana (%) Zakupu towarów i usług 9 090 13 344 (31,9) SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych 1 438 344 318,0 Windykacji naleŜności 636 1 076 (40,9) Tworzenia rezerw i odpisów aktualizujących wartość 103 5 992 (98,3) Pozostałe 509 245 107,8 11 776 21 001 (43,9) Koszty z tytułu: Razem Źródło: dane zarządcze Banku Pozostałe koszty operacyjne spadły o 9,2 mln zł, tj. o 43,9% do kwoty 11,8 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. w porównaniu do 21,0 mln zł w analogicznym okresie 2009 r., przede wszystkim z powodu niŜszych odpisów z tytułu trwałej utraty wartości aktywów do zbycia oraz niŜszych rezerw na przyszłe zobowiązania o 5,9 mln zł. • Koszty działania Banku i amortyzacja PoniŜsza tabela przedstawia koszty działania Banku wraz z amortyzacją we wskazanych okresach oraz wskaźnik 47 kosztów do przychodów (C/I) na wskazaną datę. 9 miesięcy zakończone 30 września Zmiana (%) 2010 (tys. zł) (niezbadane) 57 039 2009 (tys. zł) (niezbadane) 55 657 Ubezpieczenia i inne świadczenia 11 109 10 760 Rzeczowe 50 789 42 097 20,6 5 974 6 458 (7,5) Wynagrodzenia Koszty usług świadczonych przez KIR Podatki i opłaty oraz koszty związane z BFG i KNF Amortyzacja Razem Wskaźnik (C/I)* (%) 2,5 3,2 5 002 4 427 13,0 11 362 9 433 20,4 141 275 128 832 9,7 66,8 63,1 - Źródło: dane zarządcze Banku * Obliczono poprzez podzielenie kosztów działania Banku wraz z amortyzacją przez wynik na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej Koszty działania Banku wraz z amortyzacją wzrosły o 12,4 mln zł, tj. o 9,7%, do 141,3 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 128,8 mln zł za porównywalny okres 2009 r., przede wszystkim w efekcie poniesienia wyŜszych kosztów rzeczowych. Wzrost kosztów rzeczowych o 8,7 mln zł, tj. o 20,6% wynikał głównie ze: (i) zwiększonych wydatków w obszarze reprezentacji i reklamy o 5,6 mln zł (z uwagi na kontynuowanie działań mających na celu zwiększenie rozpoznawalności rynkowej Banku, jak i całego Zrzeszenia BPS), (ii) zwiększenia rezerwy utworzonej na koszty rzeczowe o 1,5 mln zł w celu urealnienia kosztów bieŜącego okresu ewidencjonowanych w okresach następnych. Amortyzacja wzrosła o 1,9 mln zł, czyli o 20,4% do 11,4 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 9,4 mln zł za porównywalny okres 2009 r., głównie z powodu dokonanych w roku 2009 inwestycji związanych z modernizacją istniejących i tworzeniem nowych placówek Banku, jak równieŜ wysokim poziomem nakładów na inwestycje zakończone i rozliczone w 2009 r. Wskaźnik C/I (relacja kosztów działania z amortyzacją do wyniku na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej) wzrósł o 3,7 p.p. do poziomu 66,8% za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 63,1% za analogiczny okres 2009 r. PowyŜsza sytuacja była wynikiem wzrostu kosztów działania wraz z amortyzacją. • RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji Wynik z tytułu wartości rezerw i aktualizacji, który odzwierciedla nadwyŜkę utworzonych rezerw celowych nad rozwiązanymi wyniósł 9,5 mln zł. Stanowiło to poprawę o 1,3 mln zł, w porównaniu do analogicznego okresu 2009 r. Główną przyczyną zaistniałej sytuacji była poprawa jakości portfela kredytowego, wyraŜona wskaźnikiem udziału kredytów zagroŜonych w kredytach ogółem brutto Banku, który spadł o 0,3 p.p. do 6,1% na dzień 30 września 2010 r., w porównaniu z 6,4% na dzień 31 grudnia 2009 r. oraz o 0,4 p.p. w porównaniu z 6,5% na dzień 30 września 2009 r. (III) Zysk brutto W następstwie opisanych powyŜej czynników zysk brutto spadł o 3,9 mln zł, czyli o 6,1% do 60,7 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 64,6 mln zł za porównywalny okres 2009 r. (IV) Podatek dochodowy Bank wykazał obciąŜenie z tytułu podatku dochodowego w wysokości 8,5 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 12,6 mln zł za porównywalny okres 2009 r. Spadek obciąŜenia z tytułu podatku dochodowego wynikał ze spadku dochodu podlegającego opodatkowaniu. (V) Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności wzrósł o 5,9 mln zł w stosunku do analogicznego okresu 2009 r. ze względu na łączny przyrost aktywów netto jednostek podporządkowanych. 48 (VI) Zysk netto W rezultacie powyŜszych czynników zysk netto wzrósł o 6,0 mln zł, czyli o 11,6% do 58,1 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r., w stosunku do 52,1 mln zł za porównywalny okres 2009 r. Wskaźnik zwrotu z aktywów netto (ROA netto) jest relacją przeliczonego w stosunku rocznym wyniku netto za okres sprawozdawczy do średniego salda aktywów (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Średnie saldo aktywów Banku wzrosło o 2 230,0 mln zł, czyli o 19,4% do 13 709,6 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. w stosunku do 11 479,6 mln zł za porównywalny okres 2009 r. Za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. wskaźnik ROA wyniósł 0,6% i w porównaniu do analogicznego okresu 2009 r. ukształtował się na tym samym poziomie. Wskaźnik zwrotu z kapitału netto (ROE netto) jest relacją przeliczonego w stosunku rocznym wyniku finansowego netto do średniego salda kapitału własnego (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitału własnego na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Średnie saldo kapitału własnego wzrosło o 40,5 mln zł, czyli o 11,5% do 394,2 mln zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. w stosunku do 353,7 mln zł za porównywalny okres 2009 r. Za okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. wskaźnik ROE wyniósł 19,7% i w porównaniu do analogicznego okresu 2009 r. ukształtował się na zbliŜonym poziomie. • Rok zakończony 31 grudnia 2009 roku w porównaniu z rokiem zakończonym 31 grudnia 2008 r. PoniŜsza tabela przedstawia wybrane informacje dotyczące wyników finansowych Banku we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia Zmiana (%) Wynik z tytułu odsetek 2009 (tys. zł) (zbadane) 144 540 2008 (tys. zł) (zbadane) 140 592 Wynik z tytułu prowizji 49 701 57 423 (13,4) Przychody z akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych 2,8 2 586 1 181 119,0 Wynik na operacjach finansowych 36 014 7 195 400,5 Wynik z pozycji wymiany 18 114 16 352 10,8 250 955 222 743 12,7 13 908 8 051 72,7 Koszty działania Banku i amortyzacja 178 763 158 384 12,9 RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji (15 972) (4 861) 228,6 WYNIK BRUTTO 70 128 67 549 3,8 Podatek dochodowy Udział w zyskach (stratach) jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności WYNIK NETTO 14 499 13 642 6,3 1 521 (337) - 57 150 53 570 6,7 Wynik na działalności bankowej Wynik na pozostałej działalności operacyjnej Źródło: Sprawozdanie finansowe • Wynik z tytułu odsetek PoniŜsza tabela przedstawia główne składniki przychodów i kosztów Banku z tytułu odsetek we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2009 (tys. zł) (zbadane) 2008 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu odsetek Od sektora finansowego Od sektora niefinansowego Od sektora budŜetowego 49 38 487 85 445 (55,0) 198 448 186 145 6,6 30 135 43 268 (30,4) Z papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu 317 200 336 306 (5,7) Razem 584 270 651 164 (10,3) 385 712 448 064 (13,9) 42 240 48 350 (12,6) Koszty z tytułu odsetek Od sektora finansowego Od sektora niefinansowego Od sektora budŜetowego 11 778 14 158 (16,8) Razem 439 730 510 572 (13,9) Wynik z tytułu odsetek 144 540 140 592 2,8 MarŜa odsetkowa (%)* 1,3 1,4 - Źródło: Sprawozdanie finansowe *Dane niezbadane Wynik z tytułu odsetek wzrósł o 3,9 mln zł, tj. o 2,8% do 144,5 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r. w porównaniu do 140,6 mln zł w 2008 r. Przychody z tytułu odsetek spadły o 66,9 mln zł, tj. o 10,3% do 584,3 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, w stosunku do 651,2 mln zł zanotowanych w 2008 roku, głównie z powodu niŜszych przychodów odsetkowych od: (i) sektora finansowego o 47,0 mln zł, (ii) instytucji rządowych i samorządowych o 13,1 mln zł, (iii) oraz mniejszych przychodów odsetkowych od papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu o 19,1 mln zł. Na obniŜenie przychodów z tytułu odsetek wpłynął między innymi istotny spadek średnich bazowych nominalnych stóp procentowych pomiędzy tymi okresami. Wzrost odnotowano w przychodach odsetkowych od sektora niefinansowego o 12,3 mln zł, tj. o 6,6%, w wyniku znacznego zwiększenia średniego stanu kredytów w tym sektorze klientów o 718,4 mln zł, tj. o 28,0%, jak równieŜ poprawą marŜy odsetkowej realizowanej na tym portfelu o 0,53 p.p., liczonej jako róŜnica pomiędzy przychodowością odsetkową tych naleŜności, a średnią w okresie stawką rynkową WIBOR 1M. Szczegółowe informacje dotyczące aktywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Aktywa – Stan na dzień 31 grudnia 2009 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. Koszty z tytułu odsetek spadły o 70,8 mln zł, tj. o 13,9% do 439,7 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, w porównaniu do 510,6 mln zł w 2008 roku. Na obniŜenie kosztów z tytułu odsetek wpłynął przede wszystkim istotny spadek średnich bazowych nominalnych stóp procentowych pomiędzy tymi okresami. Największy udział w pasywach Banku stanowią zobowiązania wobec Banków Spółdzielczych (81,1% na dzień 31 grudnia 2009 r.), których oprocentowanie oparte jest na stawce rynkowej, w związku z czym spadek rynkowych stóp procentowych bezpośrednio wpływa na poziom kosztów odsetkowych od zobowiązań wobec sektora finansowego (średni w okresie poziom stawki rynkowej WIBID 1M obniŜył się o 2,23 p.p. z poziomu 5,91% w 2008 r. do 3,68% w 2009 r.). Szczegółowe informacje dotyczące pasywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Pasywa – Stan na dzień 31 grudnia 2009 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. MarŜa odsetkowa netto stanowi stosunek wyniku z tytułu odsetek do średniego salda sumy aktywów oprocentowanych (obliczonego na podstawie stanów dziennych). Wynik z tytułu odsetek Banku wzrósł w mniejszym stopniu aniŜeli średnie saldo aktywów oprocentowanych, które wzrosło o 995,1 mln zł, czyli o 10,0% do 10 920,5 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 9 925,4 mln zł w 2008 r. W rezultacie tego marŜa odsetkowa netto Banku spadła o 0,1 p.p. do 1,3% w 2009 r., w porównaniu z 1,4% w 2008 r. (VII) Wynik z tytułu prowizji W tabeli poniŜej przedstawiono informacje o przychodach i kosztach Banku z tytułu prowizji we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2009 (tys. zł) (zbadane) 2008 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu prowizji z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek 9 153 z tytułu obsługi rachunków bankowych 7 429 7 275 2,1 z tytułu wpłat i wypłat gotówkowych 9 244 14 968 (38,2) z tytułu rozliczeń elektronicznych 19 081 18 868 1,1 z tytułu kart bankowych 25 701 19 774 30,0 6 086 6 002 1,4 76 694 73 844 3,9 z pozostałych tytułów Razem Koszty z tytułu prowizji 50 6 957 31,6 z tytułu kart bankowych 18 423 13 533 36,1 8 570 2 888 196,7 5 743 889 546,0 684 195 250,8 611 518 18,0 Razem 26 993 16 421 64,4 Wynik z tytułu prowizji 49 701 57 423 (13,4) z pozostałych tytułów, w tym: prowizje i opłaty związane z wierzytelnościami z tytułu administracji wierzytelności prowadzonej przez Centrum Finansowe Banku Sp. z o.o. koszty związane z działalnością inwestycyjną Banku (m.in. opłaty brokerskie oraz opłaty z tytułu uczestnictwa w KDPW) z tytułu rozliczeń elektronicznych Źródło: Sprawozdanie finansowe Przychody z tytułu prowizji wzrosły o 2,9 mln zł, czyli o 3,9% do 76,7 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 73,8 mln zł w 2008 r. Na wzrost przychodów z tytułu prowizji w 2009 r. wpływ miały głównie większe przychody z tytułu kart bankowych o 5,9 mln zł, tj. o 30,0% oraz przychody dotyczące prowizji od kredytów i poŜyczek o 2,2 mln zł, tj. o 31,6%. Wzrost przychodów z tytułu prowizji za obsługę kart płatniczych był spowodowany głównie rosnącą liczbą wydawanych kart (wzrost ilości aktywnych kart płatniczych w 2009 r. o 95 tys. sztuk, tj. o 25,4%), a takŜe zwiększającą się liczbą i kwotami płatności realizowanych przez klientów przy uŜyciu tych kart. Wzrost prowizji z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek był przede wszystkim spowodowany zwiększeniem wolumenu kredytów Banku o 1 129,2 mln zł, tj. o 33,1%. Koszty z tytułu prowizji zwiększyły się o 10,6 mln zł, tj. o 64,4% do 27,0 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 16,4 mln zł w 2008 r., głównie z powodu wzrostu: (i) opłat na rzecz Centrum Finansowego Banku BPS Spółka z o.o., z tytułu administracji wierzytelnościami Banku na zlecenie o 4,9 mln zł (spółka rozpoczęła działalność w sierpniu 2008 r., stąd w 2008 r. Bank zapłacił niŜsze prowizje za administrowanie wierzytelnościami), (ii) kosztów prowizji z tytułu kart bankowych o 4,9 mln zł (zwiększenie ilości wydawanych kart, jak równieŜ liczby transakcji, przyczyniło się do wzrostu kosztów związanych z wydawnictwem kart oraz ich obsługą). • Przychody z posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu PoniŜsza tabela przedstawia informacje o przychodach Banku z tytułu posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia Zmiana (%) 2009 (tys. zł) (zbadane) 1 636 2008 (tys. zł) (zbadane) 1 050 Banki Spółdzielcze 104 130 TFI 542 - - Jednostki zaleŜne 300 - - KIR Pozostałe Razem 55,8 (20,0) 4 1 300,0 2 586 1 181 119,0 Źródło: Sprawozdanie finansowe Przychody z tytułu posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych wzrosły o 1,4 mln zł, tj. o 119,0% do 2,6 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku., w porównaniu do 1,2 mln zł zanotowanych w 2008 r., głównie z powodu wzrostu przychodów z tytułu dywidendy od KIR o 0,6 mln zł oraz otrzymania dywidendy od jednostki zaleŜnej, tj. Centrum Finansowego Banku BPS Spółka z o.o. w wysokości 0,3 mln zł. • Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach finansowych wzrósł o 28,8 mln zł, tj. o 400,5%, do 36,0 mln zł w 2009 r. w porównaniu z 7,2 mln zł w 2008 r. Osiągnięcie tak wysokiego wyniku było moŜliwe dzięki sprzyjającej sytuacji na rynku skarbowych instrumentów dłuŜnych, jak równieŜ dzięki inwestycjom Banku na rynku kapitałowym. (VIII) Wynik z pozycji wymiany Wynik z pozycji wymiany wzrósł o 1,8 mln zł, czyli o 10,8%, do 18,1 mln zł w 2009 r. w porównaniu z 16,4 mln zł w 2008 r. Wzrost wyniku z pozycji wymiany był spowodowany w głównej mierze efektem wyŜszych wolumenów transakcji oraz 51 duŜej zmienności kursów walutowych. • Pozostałe przychody operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych przychodów operacyjnych we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2009 (tys. zł) (zbadane) 2008 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu: SprzedaŜy towarów i usług SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych Odzyskanych naleŜności i kosztów ich windykacji 25 268 24 509 3,1 2 221 2 029 9,5 14 212 6 934 105,0 - 824 - Rozwiązania rezerw i odpisów aktualizujących wartość Pozostałe Razem 733 482 52,1 42 434 34 778 22,0 Źródło: Sprawozdania finansowe Pozostałe przychody operacyjne wzrosły o 7,7 mln zł, tj. o 22,0% do 42,4 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r., w porównaniu do 34,8 mln zł zanotowanych w 2008 r., głównie z powodu znacznego wzrostu przychodów z tytułu odzyskania naleŜności przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych. Ponadto, w 2009 roku Bank uzyskał przychody ze sprzedaŜy: (i) wierzytelności ewidencjonowanych pozabilansowo, (ii) nieruchomości, (iii) samochodów stanowiących własność Banku, w związku z ujednoliceniem polityki zarządzania flotą samochodową poprzez zastosowanie leasingu operacyjnego. • Pozostałe koszty operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych kosztów operacyjnych we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2009 (tys. zł) (zbadane) 2008 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Koszty z tytułu: Zakupu towarów i usług 19 245 19 164 0,4 SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych 1 443 1 757 (17,9) Windykacji naleŜności 1 250 1 938 (35,5) Tworzenia rezerw i odpisów aktualizujących wartość 6 134 3 483 76,1 454 385 17,9 28 526 26 727 6,7 Pozostałe Razem Źródło: Sprawozdanie finansowe Pozostałe koszty operacyjne wzrosły o 1,8 mln zł, tj. o 6,7% do 28,5 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r. w porównaniu do 26,7 mln zł zanotowanych w 2008 r., głównie z powodu wyŜszych kosztów tworzenia rezerw na sprawy sporne i odpisów z tytułu trwałej utraty aktywów przejętych za długi. • Koszty działania i amortyzacja PoniŜsza tabela przedstawia koszty działania Banku wraz z amortyzacją we wskazanych okresach oraz wskaźnik kosztów do przychodów (C/I) na wskazaną datę. Rok zakończony 31 grudnia 2009 (tys. zł) (zbadane) 2008 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Wynagrodzenia 73 019 71 356 Ubezpieczenia i inne świadczenia 14 690 14 499 1,3 Rzeczowe 63 052 47 901 31,6 Koszty usług świadczonych przez KIR 9 699 9 921 (2,2) Podatki i opłaty oraz Koszty związane z BFG i KNF 5 366 4 567 17,5 52 2,3 Amortyzacja Razem Wskaźnik (C/I)* (%) 12 937 10 140 27,6 178 763 158 384 12,9 67,5 68,6 - Źródło: Sprawozdanie finansowe *Dane niezbadane Koszty działania Banku wraz z amortyzacją wzrosły o 20,4 mln zł, tj. o 12,9%, do 178,8 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 158,4 mln zł w 2008 r., przede wszystkim w efekcie poniesienia zwiększonych wydatków w obszarze kosztów rzeczowych oraz amortyzacji. Wzrost kosztów rzeczowych o 15,2 mln zł, tj. o 31,6% wynikał głównie ze: (i) wzrostu kosztów reprezentacji i reklamy o 9,0 mln zł, co wynikało z intensyfikacji działań mających na celu zwiększenie rozpoznawalności rynkowej Zrzeszenia BPS, (ii) zwiększenia wydatków dotyczących utrzymania i wynajmu budynków i lokali o 2,4 mln zł, w efekcie poniesienia wyŜszych kosztów związanych z wynajmem i dzierŜawą lokali (z uwagi na wzrost kursu USD oraz indeksację czynszów o wskaźnik GUS) oraz zuŜyciem energii elektrycznej (na skutek wzrostu cen rynkowych energii elektrycznej, jak równieŜ zwiększonego jej zuŜycia), (iii) wzrostu wydatków w obszarze kosztów serwisu i uŜytkowania oprogramowania o 1,7 mln zł, w związku z opłatami za oddane do uŜytkowania nowe systemy informatyczne, bankowe i biurowe. Amortyzacja wzrosła o 2,8 mln zł, czyli o 27,6% do 12,9 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r., w porównaniu do 10,1 mln zł zanotowanych w 2008 r., głównie z powodu dokonanych w II połowie 2008 roku oraz w roku 2009 inwestycji związanych z modernizacją istniejących i tworzeniem nowych placówek Banku, jak równieŜ wysokim poziomem nakładów na inwestycje informatyczne zakończone i rozliczone w 2009 r. Wskaźnik C/I (relacja kosztów działania z amortyzacją do wyniku na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej) spadł o 1,1 p.p. do poziomu 67,5% w 2009 r. w stosunku do 68,6% w 2008 r. Poprawa wskaźnika spowodowana była wyŜszą dynamiką łącznego wyniku na działalności bankowej i na pozostałej działalności operacyjnej niŜ dynamika kosztów działania Banku wraz z amortyzacją. • RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji Wynik z tytułu wartości rezerw i aktualizacji, który odzwierciedla nadwyŜkę utworzonych rezerw celowych nad rozwiązanymi wyniósł 16,0 mln zł w 2009 roku. Stanowiło to pogorszenie wyniku o 11,1 mln zł w porównaniu z 2008 rokiem. Zaistniała sytuacja była konsekwencją przede wszystkim: (i) deprecjacji wartości zabezpieczeń, (ii) aktualizacji wycen wartości nieruchomości będących przedmiotem zabezpieczeń, dokonywanych przez biegłych rzeczoznawców majątkowych, (iii) pogorszenia się sytuacji ekonomiczno – finansowej części kredytobiorców. • Zysk brutto W następstwie opisanych powyŜej czynników, zysk brutto Banku wzrósł o 2,6 mln zł, czyli o 3,8% do 70,1 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 67,5 mln zł w 2008 r. • Podatek dochodowy Bank wykazał obciąŜenie z tytułu podatku dochodowego w wysokości 14,5 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 13,6 mln zł w 2008 r. Wzrost obciąŜenia z tytułu podatku dochodowego wynikał przede wszystkim ze wzrostu dochodu podlegającego opodatkowaniu. (IX) Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności wzrósł o 1,9 mln zł do 1,5 mln zł w 2009 r., w porównaniu do minus 0,3 mln zł w 2008 r. ze względu na łączny przyrost aktywów netto jednostek podporządkowanych. • Zysk netto W następstwie opisanych powyŜej czynników zysk netto wzrósł o 3,6 mln zł, tj. o 6,7% do 57,2 mln zł w 2009 r., w porównaniu z 53,6 mln zł w 2008 r. Wskaźnik zwrotu z aktywów netto (ROA netto) stanowi stosunek zysku netto do średniego salda sumy aktywów (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). W 2009 roku zysk netto wzrósł w mniejszym stopniu niŜ średnie saldo sumy aktywów. W rezultacie wskaźnik ROA netto Banku spadł o 0,02 p.p. do 0,50% w 2009 r., w porównaniu z 0,52% w 2008 r. Wskaźnik zwrotu z kapitału netto (ROE netto) stanowi stosunek zysku netto do średniego salda kapitału własnego (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitału własnego na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). 53 W 2009 roku zysk netto Banku wzrósł w mniejszym stopniu niŜ średnie saldo kapitału własnego. W rezultacie wskaźnik ROE netto Banku spadł o 0,5 p.p. do 16,0% w 2009 r., w porównaniu z 16,5% w 2008 r. (X) Rok zakończony 31 grudnia 2008 roku w porównaniu z rokiem zakończonym 31 grudnia 2007 r. PoniŜsza tabela przedstawia wybrane informacje dotyczące wyników finansowych Banku we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2008 2007 (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Wynik z tytułu odsetek 140 592 116 191 Wynik z tytułu prowizji 57 423 54 945 4,5 1 181 1 022 15,6 18,5 Przychody z akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych Wynik na operacjach finansowych Wynik z pozycji wymiany Wynik na działalności bankowej Wynik na pozostałej działalności operacyjnej Koszty działania Banku i amortyzacja 21,0 7 195 6 074 16 352 15 836 3,3 222 743 194 068 14,8 8 051 5 667 42,1 158 384 142 056 11,5 RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji (4 861) (2 546) 90,9 WYNIK BRUTTO 67 549 55 133 22,5 Podatek dochodowy Udział w zyskach (stratach) jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności WYNIK NETTO 13 642 11 313 20,6 (337) - - 53 570 43 820 22,3 Źródło: Sprawozdanie finansowe • Wynik z tytułu odsetek PoniŜsza tabela przedstawia główne składniki przychodów i kosztów Banku z tytułu odsetek we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia Zmiana 2008 2007 (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (%) Przychody z tytułu odsetek Od sektora finansowego 85 445 131 319 186 145 118 364 57,3 43 268 31 321 38,1 Z papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu 336 306 132 296 154,2 Razem 651 164 413 300 57,6 448 064 261 923 71,1 48 350 29 092 66,2 Od sektora niefinansowego Od sektora budŜetowego (34,9) Koszty z tytułu odsetek Od sektora finansowego Od sektora niefinansowego Od sektora budŜetowego 14 158 6 094 132,3 Razem 510 572 297 109 71,8 Wynik z tytułu odsetek 140 592 116 191 21,0 MarŜa odsetkowa (%)* 1,4 1,4 - Źródło: Sprawozdanie finansowe *Dane niezbadane Wynik z odsetek wzrósł o 24,4 mln zł, tj. o 21,0% do 140,6 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r. w porównaniu do 116,2 mln zł w 2007 r. Przychody z tytułu odsetek zwiększyły się o 237,9 mln zł, tj. o 57,6% do 651,2 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku, w stosunku do 413,3 mln zł zanotowanych w 2007 roku, głównie z powodu wyŜszych przychodów odsetkowych od: (i) sektora niefinansowego o 67,8 mln zł, (ii) instytucji rządowych i samorządowych o 11,9 mln zł oraz (iii) z papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu o 204,0 mln zł. Zanotowany w 2008 roku wzrost przychodów odsetkowych wynikał z: (i) większego niŜ w 2007 r. średniego stanu naleŜności ogółem od sektora niefinansowego i 54 budŜetowego o 507,3 mln zł, tj. o 21,6%, (ii) wyŜszego średniego poziomu dłuŜnych papierów wartościowych o 2 663,1 mln zł, tj. o 94,1%, (iii) wyŜszego poziomu rynkowych stóp procentowych (średni w okresie poziom stawki rynkowej WIBOR 3M zwiększył się o 1,63 p.p. z poziomu 4,73% w 2007 r. do 6,36% w 2008 r.) Szczegółowe informacje dotyczące aktywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Aktywa – Stan na dzień 31 grudnia 2008 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2007 r. Koszty z tytułu odsetek wzrosły o 213,5 mln zł, tj. o 71,8% do 510,6 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku, w porównaniu do 297,1 mln zł w 2007 roku, przede wszystkim z powodu wyŜszych kosztów odsetkowych od: (i) sektora finansowego o 186,1 mln zł, (ii) niefinansowego o 19,3 mln zł oraz (iii) budŜetowego o 8,1 mln zł. Zanotowany w 2008 roku wzrost kosztów odsetkowych wynikał z: (i) większego niŜ w 2007 r. średniego stanu zobowiązań ogółem od sektora finansowego, niefinansowego i budŜetowego o 1 936,9 mln zł, tj. o 24,5%, (ii) oraz wyŜszego poziomu rynkowych stóp procentowych. Szczegółowe informacje dotyczące pasywów Banku znajdują się w punkcie Bilans Banku – Pasywa – Stan na dzień 31 grudnia 2008 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2007 r. MarŜa odsetkowa netto stanowi stosunek wyniku z tytułu odsetek do średniego salda sumy aktywów oprocentowanych (obliczonego na podstawie stanów dziennych). Wynik z tytułu odsetek Banku wzrósł w podobnym stopniu jak średnie saldo aktywów oprocentowanych, które wzrosło o 1770,9 mln zł, czyli o 21,7% do 9 925,4 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 8 154,5 mln zł w 2007 r. W rezultacie tego marŜa odsetkowa netto Banku za rok zakończony 31 grudnia 2008 r. wyniosła 1,4% i ukształtowała się na poziomie odnotowanym w 2007 r. • Wynik z tytułu prowizji W tabeli poniŜej przedstawiono informacje o przychodach i kosztach Banku z tytułu prowizji we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2008 2007 (tys. zł) (tys. zł) (zbadane) (zbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu prowizji z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek 6 957 6 568 z tytułu obsługi rachunków bankowych 7 275 7 234 0,6 z tytułu wpłat i wypłat gotówkowych 14 968 15 157 (1,2) z tytułu rozliczeń elektronicznych 18 868 16 986 11,1 z tytułu kart bankowych 19 774 28 982 (31,8) z pozostałych tytułów Razem 5,9 6 002 5 251 14,3 73 844 80 178 (7,9) 13 533 24 098 (43,8) 2 888 1 135 154,4 - Koszty z tytułu prowizji z tytułu kart bankowych z pozostałych tytułów, w tym: prowizje i opłaty związane z wierzytelnościami z tytułu administracji wierzytelności prowadzonej przez Centrum Finansowe Banku Sp. z o.o. koszty związane z działalnością inwestycyjną Banku (m.in. opłaty brokerskie oraz opłaty z tytułu uczestnictwa w KDPW) 889 - 195 249 (21,7) z tytułu rozliczeń elektronicznych 518 1 51 700,0 Razem 16 421 25 233 (34,9) Wynik z tytułu prowizji 57 423 54 945 4,5 Źródło: Sprawozdanie finansowe Przychody z tytułu prowizji spadły o 6,3 mln zł, czyli o 7,9% do 73,8 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 80,2 mln zł w 2007 r. Spadek przychodów z tytułu prowizji wynikał przede wszystkim z niŜszej w porównaniu do 2007 r. kwoty przychodów z tytułu kart bankowych o 9,2 mln zł, tj. o 31,8%, przede wszystkim z uwagi na wdroŜenie obsługi kart i bankomatów Zrzeszenia przez jedno centrum autoryzacji. Analogiczne, z tego powodu zmniejszyły się koszty z tytułu prowizji o 8,8 mln zł, tj. o 34,9% do 16,4 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 25,2 mln zł w 2007 r. WdroŜenie w 2008 roku zmiany, polegającej na rozliczaniu kart i bankomatów w jednym centrum autoryzacji bez udziału organizacji płatniczych Visa i MasterCard, spowodowało zmianę sposobu autoryzacji transakcji dokonywanych kartami Zrzeszenia, co wpłynęło na zmniejszenie zarówno przychodów jak i kosztów prowizyjnych z tytułu kart bankowych. 55 • Przychody z posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu PoniŜsza tabela przedstawia informacje o przychodach z posiadanych akcji i udziałów, w podziale na jednostki, od których otrzymano dywidendy we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia KIR Banki Spółdzielcze Pozostałe Razem Zmiana (%) 2008 (tys. zł) (zbadane) 1 050 2007 (tys. zł) (zbadane) 972 130 49 165,3 1 1 - 1 181 1 022 15,6 8,0 Źródło: Sprawozdanie finansowe Przychody z tytułu posiadanych akcji i udziałów, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych wzrosły o 159 tys. zł, tj. o 15,6% do 1,2 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku., w porównaniu do 1,0 mln zł zanotowanych w 2007 r., z powodu wzrostu przychodów z tytułu dywidendy od KIR o 78 tys. zł, czyli o 8,0% oraz od Banków Spółdzielczych o 81 tys. zł, czyli o 165,3%. • Wynik na operacjach finansowych oraz z pozycji wymiany Wynik na operacjach finansowych wzrósł o 1,1 mln zł, czyli o 18,5%, do 7,2 mln zł w 2008 r. w porównaniu z 6,1 mln zł w 2007 r., natomiast wynik z pozycji wymiany wzrósł o 0,5 mln zł, czyli o 3,3%, do 16,4 mln zł w 2008 r. w porównaniu z 15,8 mln zł w 2007 r. • Pozostałe przychody operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych przychodów operacyjnych we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2008 (tys. zł) (zbadane) 2007 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) Przychody z tytułu: SprzedaŜy towarów i usług 24 509 16 079 52,4 SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych 2 029 2 915 (30,4) Odzyskanych naleŜności i kosztów ich windykacji 6 934 3 221 115,3 Rozwiązania rezerw i odpisów aktualizujących wartość 824 831 (0,8) Pozostałe 482 804 (40,0) 34 778 23 850 45,8 Razem Źródło: Sprawozdanie finansowe Pozostałe przychody operacyjne wzrosły o 10,9 mln zł, tj. o 45,8% do 34,8 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r., w porównaniu do 23,9 mln zł zanotowanych w 2007 r., głównie z powodu znacznego wzrostu przychodów z tytułu sprzedaŜy towarów i usług o 8,4 mln zł, czyli o 52,4%. • Pozostałe koszty operacyjne PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące pozostałych kosztów operacyjnych we wskazanych okresach. Rok zakończony 31 grudnia 2008 (tys. zł) (zbadane) 2007 (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) 12 705 50,8 Koszty z tytułu: Zakupu towarów i usług 19 164 56 SprzedaŜy i likwidacji aktywów trwałych 1 757 1 927 (8,8) Windykacji naleŜności 1 938 940 106,2 Tworzenia rezerw i odpisów aktualizujących wartość 3 483 1 916 81,8 385 695 (44,6) 26 727 18 183 47,0 Pozostałe Razem Źródło: Sprawozdanie finansowe Pozostałe koszty operacyjne wzrosły o 8,5 mln zł, tj. o 47,0% do 26,7 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r. w porównaniu do 18,2 mln zł zanotowanych w 2007 r., głównie z powodu wyŜszych kosztów z tytułu sprzedaŜy towarów i usług o 6,5 mln zł. Wzrost kosztów z tytułu sprzedaŜy towarów i usług był przede wszystkim związany z zakupem monet kolekcjonerskich z NBP dla klientów Banku i Banków Spółdzielczych. Koszty te pokryte zostały przychodami ze sprzedaŜy monet (przychody z tytułu sprzedaŜy towarów i usług). • Koszty działania i amortyzacja PoniŜsza tabela przedstawia koszty działania Banku wraz z amortyzacją we wskazanych okresach oraz wskaźnik kosztów do przychodów (C/I) na wskazaną datę. Rok zakończony 31 grudnia Zmiana (%) 2008 (tys. zł) (zbadane) 71 356 2007 (tys. zł) (zbadane) 65 474 Ubezpieczenia i inne świadczenia 14 499 13 940 4,0 Koszty rzeczowe 14,9 Wynagrodzenia 9,0 47 901 41 673 Koszty usług świadczonych przez KIR 9 921 9 563 3,7 Podatki i opłaty oraz koszty związane z BFG i KNF 4 567 2 371 92,6 10 140 9 035 12,2 158 384 142 056 11,5 68,6 71,1 - Amortyzacja Razem Wskaźnik (C/I)* (%) Źródło: Sprawozdanie finansowe *Dane niezbadane Koszty działania Banku wraz z amortyzacją wzrosły o 16,3 mln zł, tj. o 11,5%, do 158,4 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 142,1 mln zł w 2007 r., przede wszystkim w efekcie poniesienia zwiększonych wydatków w obszarze kosztów wynagrodzeń z ubezpieczeniami i innymi świadczeniami oraz rzeczowych. Począwszy od 2008 roku, zgodnie z Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2007 r., Bank ponosi wydatki z tytułu wpłat na pokrycie kosztów nadzoru nad bankami, które w 2008 roku wyniosły 2,1 mln zł i w znaczący sposób wpłynęły na zwiększenie kosztów działania Banku. Wzrost kosztów wynagrodzeń z ubezpieczeniami i z innymi świadczeniami o 6,4 mln zł, czyli o 8,1% nastąpił przede wszystkim z uwagi na odnotowanie wyŜszych kosztów wynagrodzeń osobowych i pozostałych świadczeń na rzecz pracowników. Wzrost kosztów rzeczowych o 6,2 mln zł, czyli 14,9% wynikał głównie ze: (i) wzrostu kosztów informatycznych o 2,2 mln zł, dotyczących przede wszystkim kosztów serwisu sprzętu komputerowego oraz usług teletransmisji w sieciach operatorów teleinformatycznych, w związku z przebudową rozległej sieci Banku i ponoszeniem w okresie „przejściowym” opłat abonamentowych zarówno za nowe jak i stare łącza, (ii) promocyjnych o 2,1 mln zł, w związku z prowadzeniem aktywnej kampanii reklamowej w środkach masowego przekazu, (iii) pozostałych kosztów rzeczowych o 1,4 mln zł, m.in. w wyniku zwiększonych wydatków związanych ze śródrocznym przeglądem sprawozdania finansowego, przygotowywaniem Banku do wdroŜenia Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej oraz doradztwem finansowo-podatkowym. Amortyzacja wzrosła o 1,1 mln zł, czyli o 12,2% do 10,1 mln zł za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r., w porównaniu do 9,0 mln zł zanotowanych w 2007 r. Wskaźnik C/I jest relacją kosztów działania z amortyzacją do wyniku na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej. W 2008 roku wynik na działalności bankowej z wynikiem operacyjnym Banku wzrósł w większym stopniu niŜ koszty funkcjonowania Banku. W rezultacie wskaźnik C/I spadł o 2,5 p.p. do 68,6% w 2008 roku w porównaniu z 71,1% w 2007 r. 57 • RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji Wynik z tytułu wartości rezerw i aktualizacji, który odzwierciedla nadwyŜkę utworzonych rezerw celowych nad rozwiązanymi wyniósł 4,9 mln zł w 2008 r. Stanowiło to pogorszenie wyniku w porównaniu do 2007 roku o 2,3 mln zł. Bank w 2008 r. poniósł niŜsze o 5,4 mln zł koszty tworzenia rezerw i aktualizacji, uzyskując jednocześnie mniejsze o 7,7 mln zł przychody z tytułu ich rozwiązania. • Zysk brutto W następstwie opisanych powyŜej czynników zysk brutto wzrósł o 12,4 mln zł, czyli o 22,5% do 67,5 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 55,1 mln zł w 2007 r. • Podatek dochodowy Bank wykazał obciąŜenie z tytułu podatku dochodowego w wysokości 13,6 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 11,3 mln zł w 2007 r. Wzrost obciąŜenia z tytułu podatku dochodowego wynikał przede wszystkim ze wzrostu dochodu podlegającego opodatkowaniu. • Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności wyniósł w 2008 r. minus 0,3 mln zł. Strata ta była konsekwencją łącznego zmniejszenia aktywów netto jednostek podporządkowanych od dnia objęcia kontroli/współkontroli do dnia bilansowego, co wynikało z rozpoczęcia działalności spółek w 2008 r. i wygenerowania przez nie straty w pierwszych miesiącach działalności. • Zysk netto W następstwie opisanych powyŜej czynników zysk netto wzrósł o 9,8 mln zł, czyli o 22,3% do 53,6 mln zł w 2008 r., w porównaniu z 43,8 mln zł w 2007 r. Wskaźnik zwrotu z aktywów netto (ROA netto) stanowi stosunek zysku netto do średniego salda sumy aktywów (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Wskaźnik ROA netto Banku wzrósł o 0,01 p.p. do 0,52% w 2008 r., w porównaniu z 0,51% w 2007 r. Wskaźnik zwrotu z kapitału netto (ROE netto) stanowi stosunek zysku netto do średniego salda kapitału własnego (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitału własnego na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Wskaźnik ROE netto Banku wzrósł o 3,4 p.p. do 16,5% w 2008 r., w porównaniu z 13,1% w 2007 r. 6.7 BILANS BANKU 6.7.1 Aktywa (I) Stan na dzień 30 września 2010 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2009 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat aktywów Banku we wskazanych datach. 30 września 2010 r. (tys. zł) 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (%) (niezbadane) Zmiana (%) (%) (zbadane) Kasa, środki w Banku Centralnym 676 258 4,8 225 470 1,8 199,9 NaleŜności od sektora finansowego 719 039 5,1 1 214 409 9,7 (40,8) 4 695 175 33,5 3 903 625 31,3 20,3 372 682 2,7 354 739 2,8 5,1 NaleŜności od sektora niefinansowego NaleŜności od sektora budŜetowego NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu DłuŜne papiery wartościowe - - - - - 7 004 901 50,0 6 383 164 51,2 9,7 17 129 0,1 9 152 0,1 87,2 797 - 730 - 9,2 Udziały i akcje w innych jednostkach 223 622 1,6 48 410 0,4 361,9 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 109 882 0,8 163 197 1,3 (32,7) 27 612 0,2 25 032 0,2 10,3 Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych Wartości niematerialne i prawne 58 Rzeczowe aktywa trwałe 91 266 0,7 86 258 0,7 5,8 Inne aktywa i rozliczenia międzyokresowe 76 629 0,5 59 316 0,5 29,2 14 014 992 100,0 12 473 502 100,0 12,4 SUMA AKTYWÓW Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 30 września 2010 r. najwaŜniejszymi składnikami łącznych aktywów Banku były dłuŜne papiery wartościowe oraz naleŜności od sektora niefinansowego, stanowiące odpowiednio 50,0% i 33,5% sumy aktywów. Na dzień 30 września 2010 r. łączne aktywa zwiększyły się o 1 541,5 mln zł, czyli o 12,4%, do 14 015,0 mln zł w porównaniu z 12 473,5 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r., co wynikało przede wszystkim ze zwiększenia salda dłuŜnych papierów wartościowych o 621,7 mln zł oraz naleŜności sektora niefinansowego o 791,6 mln zł. NajwaŜniejsze składniki aktywów Banku i główne przyczyny zmian stanu łącznych aktywów na wskazane daty opisano poniŜej. • Portfel dłuŜnych papierów wartościowych W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat rodzajowej struktury portfela dłuŜnych papierów wartościowych Banku we wskazanych datach. Na 30 września 2010 r. (tys. zł) (niezbadane) Na 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) Bony skarbowe 766 172 10,9 713 623 11,2 7,4 Bony pienięŜne 1 507 900 21,5 1 350 381 21,2 11,7 Obligacje Skarbu Państwa 4 296 733 61,4 3 793 503 59,4 13,3 - - 17 274 0,3 - 16 881 0,2 14 964 0,2 12,8 Obligacje w walutach obcych (Euroobligacje) Obligacje komunalne Obligacje komercyjne 274 824 3,9 33 095 0,5 730,4 Papiery wartościowe innych banków 142 391 2,1 460 324 7,2 (69,1) 7 004 901 100,0 6 383 164 100,0 9,7 RAZEM Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 30 września 2010 r. wartość bilansowa dłuŜnych papierów wartościowych Banku zwiększyła się o 621,7 mln zł, tj. o 9,7% do 7 004,9 mln zł, w porównaniu do 6 383,2 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. Na wzrost wartości portfela dłuŜnych papierów wartościowych w największym stopniu wpłynęło zwiększenie zaangaŜowania w: (i) obligacje Skarbu Państwa o 503,2 mln zł, tj. o 13,3%, (ii) obligacje komercyjne o 241,7 mln zł, tj. o 730,4%, (iii) bony pienięŜne o 157,5 mln zł, tj. o 11,7% oraz (iv) bony skarbowe o 52,5 mln zł, tj. o 7,4%. Wzrost zaangaŜowania Banku w dłuŜne papiery wartościowe wynikał ze zwiększenia stanu depozytów lokowanych w Banku przez Banki Spółdzielcze. Bank stosuje ostroŜne i konserwatywne zasady zarządzania swoim portfelem papierów wartościowych, obejmującym głównie bony pienięŜne NBP i obligacje Skarbu Państwa, których stan na 30 września 2010 roku stanowił 82,9% portfela dłuŜnych papierów wartościowych. Taka struktura portfela wynikała przede wszystkim z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa środków zdeponowanych przez Banki Spółdzielcze. • Kredyty i inne naleŜności W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat struktury podmiotowej portfela kredytów Banku we wskazanych datach. Na 30 września 2010 r. (tys. zł) (niezbadane) Na 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) Kredyty i inne naleŜności od sektora finansowego 302 490 5,7 305 619 6,7 Kredyty i inne naleŜności od klientów indywidualnych 668 094 12,5 476 257 10,5 40,3 4 008 099 74,9 3 405 406 75,0 17,7 Kredyty i inne naleŜności od podmiotów gospodarczych Kredyty i inne naleŜności od sektora budŜetowego Kredyty i inne naleŜności od klientów ogółem (brutto) Rezerwa utworzona na naleŜności od klientów Kredyty i inne naleŜności od klientów (netto) Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 59 (1,0) 368 752 6,9 352 115 7,8 4,7 5 347 435 100,0 4 539 397 100,0 17,8 57 136 - 61 634 - (7,3) 5 290 299 - 4 477 763 - 18,1 Zwiększenie wartości netto kredytów i innych naleŜności udzielonych klientom (w tym bankom) o 812,5 mln zł, dotyczyło głównie sektora niefinansowego, w szczególności kredytów udzielonych podmiotom gospodarczym. Na dzień 30 września 2010 r. kredyty i inne naleŜności udzielone podmiotom gospodarczym stanowiły największy składnik portfela kredytowego Banku, reprezentując 75,0% kredytów i innych naleŜności brutto. Na dzień 30 września 2010 r. stan powyŜszych kredytów zwiększył się o 602,7 mln zł, tj. o 17,7% do 4 008,1 mln zł w porównaniu do 3 405,4 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r., głównie w wyniku wzrostu kredytów inwestycyjnych. Na dzień 30 września 2010 roku kredyty i inne naleŜności udzielone klientom indywidualnym stanowiły 12,5% salda kredytów i innych naleŜności (brutto), a ich wartość bilansowa zwiększyła się o 191,8 mln zł, tj. o 40,3% w porównaniu z 31 grudnia 2009 r. Wzrost portfela kredytowego brutto był rezultatem m.in. uatrakcyjniania oferty produktowej i dostosowywania jej do potrzeb i wymagań klientów. PowyŜsze działania wsparte były ogólnopolską kampanią reklamową. Rezerwy celowe utworzone na naleŜności od klientów zmniejszyły się o 4,5 mln zł, tj. o 7,3% do 57,1 mln zł w porównaniu do 61,6 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. • Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych, stowarzyszonych i innych jednostkach. Na dzień 30 września 2010 roku stan inwestycji kapitałowych Banku według wartości bilansowej wyniósł 241,5 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku zwiększył się o 183,3 mln zł, tj. o 314,4%, głównie z powodu wzrostu: (i) wartości akcji i udziałów w jednostkach zaleŜnych: Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. i Dom Maklerski Banku BPS S.A. o 6,3 mln zł, tj. o 69,2%, które wyceniane są metodą praw własności przez Bank, (ii) wzrostem wartości bilansowej akcji notowanych na giełdzie o 175,2 mln zł, tj. o 534,4%, wynikającego przede wszystkim ze zwiększonego wolumenu. Ponadto, w bieŜącym roku Bank zakupił akcje Contango TFI S.A. (obecnie BPS TFI S.A.), których wartość bilansowa na 30 września 2010 r. wyniosła 1,6 mln zł. • Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Na dzień 30 września 2010 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej wyniosło 109,9 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku zmniejszyło się o 53,3 mln zł, tj. o 32,7%, głównie z powodu zmniejszenia stanu zaangaŜowania Banku w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych o 59,2 mln zł, tj. o 36,4%. Na poziom zaangaŜowania Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe na dzień 30 września 2010 roku wpłynęła kwota rozliczeń z Domem Maklerskim Banku BPS S.A. w wysokości 6,6 mln zł z tytułu transakcji na instrumentach finansowych. (II) Stan na dzień 31 grudnia 2009 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat aktywów Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2009 r. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (tys. zł) (%) (zbadane) Kasa, środki w Banku Centralnym 225 470 Zmiana (%) (%) (zbadane) 1,8 152 648 1,4 47,7 (7,9) NaleŜności od sektora finansowego 1 214 409 9,7 1 318 856 11,7 NaleŜności od sektora niefinansowego 3 903 625 31,3 2 911 333 25,8 34,1 354 739 2,8 307 232 2,7 15,5 NaleŜności od sektora budŜetowego NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu DłuŜne papiery wartościowe Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych Udziały i akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe - - - - - 6 383 164 51,2 6 386 491 56,7 (0,1) 9 152 0,1 2 931 - 212,2 730 - - - - 48 410 0,4 3 388 - 1 328,9 163 197 1,3 26 678 0,2 511,7 Wartości niematerialne i prawne 25 032 0,2 14 094 0,1 77,6 Rzeczowe aktywa trwałe 86 258 0,7 83 118 0,7 3,8 Inne aktywa i rozliczenia międzyokresowe 59 316 0,5 64 486 0,6 (8,0) 12 473 502 100,0 11 271 255 100,0 10,7 SUMA AKTYWÓW Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2009 r. najwaŜniejszymi składnikami łącznych aktywów Banku były dłuŜne papiery wartościowe, naleŜności od sektora niefinansowego oraz finansowego, stanowiące odpowiednio 51,2%, 31,3% i 9,7% sumy aktywów. Na dzień 31 grudnia 2009 r. suma aktywów Banku wzrosła o 1 202,2 mln zł, czyli o 10,7%, do 12 473,5 mln zł w 60 porównaniu z 11 271,3 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r., co wynikało przede wszystkim ze zwiększenia stanu naleŜności od sektora niefinansowego o 992,3 mln zł, czyli o 34,1%, w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2008 r. NajwaŜniejsze składniki aktywów Banku i główne przyczyny zmian stanu łącznych aktywów na wskazane daty opisano poniŜej. • Portfel dłuŜnych papierów wartościowych W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat rodzajowej struktury portfela dłuŜnych papierów wartościowych Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (zbadane) Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) Bony skarbowe 713 623 11,2 2 257 424 35,3 (68,4) Bony pienięŜne 1 350 381 21,2 243 466 3,8 454,6 Obligacje Skarbu Państwa 3 793 503 59,4 3 533 657 55,4 7,4 - - 3 725 0,1 - Obligacje w walutach obcych (Euroobligacje) 17 274 0,3 - - - Obligacje komunalne 14 964 0,2 8 895 0,1 68,2 Obligacje NBP Obligacje komercyjne Papiery wartościowe banków komercyjnych RAZEM 33 095 0,5 - - - 460 324 7,2 339 324 5,3 35,7 6 383 164 100,0 6 386 491 100,0 (0,1) Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2009 r. wartość bilansowa dłuŜnych papierów wartościowych Banku ukształtowała się na poziomie zbliŜonym do roku poprzedniego. W ramach operacji przeprowadzanych na papierach wartościowych, głównym obszarem inwestycyjnym były bony pienięŜne NBP i obligacje Skarbu Państwa, których stan na 31 grudnia 2009 roku stanowił 80,6% portfela dłuŜnych papierów wartościowych. Taka struktura portfela wynikała przede wszystkim z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa środków zdeponowanych przez Banki Spółdzielcze. ZaangaŜowanie w bony pienięŜne na koniec 2009 roku wyniosło 1,4 mld zł, przekraczając ponad pięciokrotnie wartość uzyskaną na koniec 2008 roku, tj. o 1,1 mld zł. Poziom zaangaŜowania w obligacje Skarbu Państwa wyniósł 3,8 mld zł i w stosunku do stanu na 31 grudnia 2008 r. zwiększył się o 259,8 mln zł, tj. o 7,4%. Na koniec 2009 roku Bank posiadał obligacje komercyjne przedsiębiorstw w kwocie 33,1 mln zł i Euroobligacje w wysokości 17,3 mln zł, podczas gdy w 2008 roku i w latach wcześniejszych Bank nie angaŜował środków w ten rodzaj papierów wartościowych. Zakup tych papierów nastąpił ze względu na bardziej korzystne ich oprocentowanie niŜ innych instrumentów finansowych. Ponadto, w celu zwiększenia rentowności aktywów, Bank w 2009 roku zwiększył zaangaŜowanie w obligacje komunalne i papiery wartościowe emitowane przez banki komercyjne. W porównaniu do 2008 roku ich łączny stan powiększył się o 127,1 mln zł, tj. o 36,5%. • Kredyty i inne naleŜności W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat struktury podmiotowej portfela kredytów Banku we wskazanych datach. Kredyty i inne naleŜności od sektora finansowego Kredyty i inne naleŜności od klientów indywidualnych Kredyty i inne naleŜności od podmiotów gospodarczych Kredyty i inne naleŜności od sektora budŜetowego Kredyty i inne naleŜności od klientów ogółem (brutto) Rezerwa utworzona na naleŜności od klientów Kredyty i inne naleŜności od klientów (netto) Na 31 grudnia 2009 r. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (%) 305 619 6,7 227 617 Zmiana (%) (%) 6,7 34,3 192,8 476 257 10,5 162 660 4,8 3 405 406 75,0 2 718 458 79,7 25,3 352 115 7,8 301 418 8,8 16,8 4 539 397 100,0 3 410 153 100,0 33,1 61 634 - 63 107 - (2,3) 4 477 763 - 3 347 046 - 33,8 Źródło: Sprawozdanie finansowe Zwiększenie wartości netto kredytów i innych naleŜności udzielonych klientom (w tym bankom) o 1 130,7 mln zł, dotyczyło głównie sektora niefinansowego, w szczególności wzrostu salda kredytów udzielonych podmiotom 61 gospodarczym. Podejmowane przez Bank działania, zarówno w aspekcie wprowadzenia nowych, dostosowanych do potrzeb klientów produktów i usług, wdraŜania nowych koncepcji w zakresie modyfikacji i uatrakcyjniania istniejącej juŜ oferty produktowej oraz kształtowanie sprawnej i kompetentnej kadry pionu sprzedaŜy, bezpośrednio przełoŜyły się na wielkości sprzedaŜowe. Na dzień 31 grudnia 2009 roku kredyty i inne naleŜności udzielone podmiotom gospodarczym były największym składnikiem portfela kredytowego Banku i stanowiły 75,0% kredytów i innych naleŜności udzielonych klientom (brutto). Wzrost kredytów i innych naleŜności podmiotów gospodarczych o 686,9 mln zł w porównaniu z 31 grudnia 2008 r., wynikał przede wszystkim ze zwiększenia wolumenu portfela kredytowego przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni. Kredyty i inne naleŜności udzielone klientom indywidualnym na dzień 31 grudnia 2009 roku stanowiły 10,5% salda kredytów i innych naleŜności (brutto), a ich wartość bilansowa zwiększyła się o 313,6 mln zł, czyli o 192,8% w porównaniu z 31 grudnia 2008 r. Na dzień 31 grudnia 2009 roku kredyty i inne naleŜności sektora finansowego (w tym banków), wzrosły o 78,0 mln zł w porównaniu z 31 grudnia 2008 r., głównie na skutek zwiększenia wolumenu poŜyczek podporządkowanych i pomocowych udzielonych Bankom Spółdzielczym. W strukturze kredytów i innych naleŜności Banku najniŜszy udział stanowiły kredyty udzielone sektorowi budŜetowemu, tj. 7,8% na dzień 31 grudnia 2009 roku. Ich stan zwiększył się o 50,7 mln zł, czyli o 16,8% w porównaniu z 31 grudnia 2008 r. Pomimo, Ŝe na 31 grudnia 2009 r. saldo kredytów i innych naleŜności znacznie wzrosło w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2008 r., stan rezerw celowych zmalał o 1,5 mln zł, czyli o 2,3%, co było rezultatem spisania części wierzytelności (pokrytych rezerwą w 100%) do ewidencji pozabilansowej oraz skutecznych działań windykacyjnych. • Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych, stowarzyszonych i innych jednostkach. Na dzień 31 grudnia 2009 roku stan inwestycji kapitałowych Banku według wartości bilansowej wyniósł 58,3 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2008 roku zwiększył się o 52,0 mln zł, tj. o 822,5%, głównie z powodu: (i) wzrostu wartości akcji i udziałów w jednostkach zaleŜnych: Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. i Dom Maklerski Banku BPS S.A. o 6,2 mln zł, tj. o 212,2% na skutek objęcia przez Bank nowych akcji i udziałów jednostek na łączną kwotę 4,7 mln zł oraz wzrostu wartości wyceny tych jednostek według metody praw własności o 1,5 mln zł, (ii) objęcia akcji Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A. w wysokości 730 tys. zł (jednostka stowarzyszona), (iii) wzrostu wartości bilansowej akcji notowanych na giełdzie o 32,3 mln zł związanej ze zwiększonym zaangaŜowaniem Banku w tego typu inwestycje, (iv) zwiększenia zaangaŜowania w akcje nie dopuszczone do publicznego obrotu o 4,0 mln zł (zakup akcji Mazowieckiego Banku Regionalnego S.A.) oraz (v) zwiększenia udziałów mniejszościowych o 8,6 mln zł przede wszystkim w związku z objęciem udziałów w Bankach Spółdzielczych (zakup udziałów podyktowany był utrzymującą się tendencją wzrostową kursu euro i co za tym idzie zagroŜeniem nie utrzymania przez Banki Spółdzielcze funduszy własnych na wymaganym ustawowo poziomie). • Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Na dzień 31 grudnia 2009 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej wyniosło 163,2 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2008 roku zwiększyło się o 136,5 mln zł, tj. o 511,7%, głównie z powodu zaangaŜowania nadwyŜek finansowych w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych w wartości bilansowej 162,5 mln zł (na dzień 31 grudnia 2008 roku Bank nie posiadał w portfelu jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych). Na dzień 31 grudnia 2009 roku Bank posiadał w swoim portfelu kontrakty terminowe typu Forward, których wartość bilansowa wyniosła 0,7 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2008 roku zmniejszyła się o 25,3 mln zł, głównie na skutek zmniejszenia ilości zawartych kontraktów oraz niŜszej ich wyceny rynkowej. (III) Stan na dzień 31 grudnia 2008 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2007 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat aktywów Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) Kasa, środki w Banku Centralnym Na 31 grudnia 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) 152 648 1,4 98 048 1,0 55,7 NaleŜności od sektora finansowego 1 318 856 11,7 2 201 308 23,3 (40,1) NaleŜności od sektora niefinansowego 2 911 333 25,8 2 358 072 25,0 23,5 62 NaleŜności od sektora budŜetowego NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu DłuŜne papiery wartościowe 307 232 Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych 321 222 3,4 (4,4) - - - - - 6 386 491 56,8 4 305 334 45,6 48,3 2 931 0,0 - - - - - - - - Udziały lub akcje w jednostkach współzaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych Udziały i akcje w innych jednostkach 2,7 - - - - - 3 388 - 2 793 - 21,3 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 26 678 0,2 57 - 46 703,5 Wartości niematerialne i prawne 14 094 0,1 9 410 0,1 49,8 Rzeczowe aktywa trwałe 83 118 0,7 81 878 0,9 1,5 Inne aktywa i rozliczenia międzyokresowe SUMA AKTYWÓW 64 486 0,6 68 123 0,7 (5,3) 11 271 255 100,0 9 446 245 100,0 19,3 Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2008 r. najwaŜniejszymi składnikami łącznych aktywów Banku były dłuŜne papiery wartościowe, naleŜności od sektora niefinansowego oraz finansowego, stanowiące odpowiednio 56,8%, 25,8% i 11,7% sumy aktywów. Na dzień 31 grudnia 2008 r. suma aktywów wzrosła o 1 825,0 mln zł, czyli o 19,3%, do 11 271,3 mln zł w porównaniu z 9 446,2 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r., co wynikało przede wszystkim ze zwiększenia stanu dłuŜnych papierów wartościowych o 2 081,2 mln zł, czyli o 48,3%, w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2007 r. NajwaŜniejsze składniki aktywów Banku i główne przyczyny zmian stanu łącznych aktywów na wskazane daty opisano poniŜej. • Portfel dłuŜnych papierów wartościowych W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat rodzajowej struktury portfela dłuŜnych papierów wartościowych Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) Na 31 grudnia 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) Bony skarbowe 2 257 424 35,3 1 192 312 27,7 89,3 Bony pienięŜne 243 466 3,8 117 451 2,7 107,3 3 533 657 55,4 2 938 086 68,2 20,3 Obligacje NBP 3 725 0,1 3 691 0,1 0,9 Obligacje komunalne 8 895 0,1 12 832 0,3 (30,7) Obligacje Skarbu Państwa Papiery emitowane przez inne banki RAZEM 339 324 5,3 40 962 1,0 728,4 6 386 491 100,0 4 305 334 100,0 48,3 Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2008 r. wartość bilansowa portfela dłuŜnych papierów wartościowych Banku zwiększyła się o 2 081,2 mln zł, czyli o 48,3%, do 6 386,5 mln zł, w porównaniu z 4 305,3 mln zł na 31 grudnia 2007 r. Bank dokonał większego, niŜ w 2007 r. zakupu papierów wartościowych, ze względu na bezpieczeństwo inwestowanych środków Banków Spółdzielczych oraz korzystniejszą ich przychodowość odsetkową w porównaniu do rentowności lokat międzybankowych. Na dzień 31 grudnia 2008 r. portfel dłuŜnych papierów wartościowych obejmował głównie obligacje Skarbu Państwa oraz bony skarbowe, stanowiące w strukturze portfela odpowiednio 55,4% i 35,3%. ZaangaŜowanie w obligacje Skarbu Państwa wzrosło o 595,6 mln zł, czyli o 20,3%, do 3 533,7 mln zł w porównaniu z 2 938,1 mln zł na 31 grudnia 2007 r. Bony skarbowe zwiększyły się o 1 065,1 mln zł, czyli o 89,3%, do 2 257,4 mln zł w stosunku do 1 192,3 mln zł na 31 grudnia 2007 r. Na dzień 31 grudnia 2008 r. papiery wartościowe emitowane przez inne banki wzrosły o 298,4 mln zł, czyli o 728,4%, do 339,3 mln zł w porównaniu z 41,0 mln zł na dzień na 31 grudnia 2007 r. Obligacje komunalne zmniejszyły się o 3,9 mln zł, czyli o 30,7% do 8,9 mln zł w porównaniu z 12,8 mln zł na 31 grudnia 2007 r., głównie w związku z ich zapadalnością w tym okresie. 63 • Kredyty i inne naleŜności W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat struktury podmiotowej portfela kredytów Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) Na 31 grudnia 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) Kredyty i inne naleŜności od sektora finansowego 227 617 6,7 164 499 5,9 38,4 Kredyty i inne naleŜności od klientów indywidualnych 162 660 4,8 138 902 4,9 17,1 2 718 458 79,7 2 186 776 77,9 24,3 301 418 8,8 316 342 11,3 (4,7) 3 410 153 100,0 2 806 519 100,0 21,5 63 107 - 187 307 - (66,3) 3 347 046 - 2 619 212 - 27,8 Kredyty i inne naleŜności od podmiotów gospodarczych Kredyty i inne naleŜności od sektora budŜetowego Kredyty i inne naleŜności od klientów ogółem (brutto) Rezerwa utworzona na naleŜności od klientów Kredyty i inne naleŜności od klientów (netto) Źródło: Sprawozdanie finansowe Zwiększenie salda netto kredytów i innych naleŜności udzielonych klientom (w tym bankom) o 727,8 mln zł było zasadniczo spowodowane wzrostem salda kredytów udzielonych podmiotom niefinansowym. Na dzień 31 grudnia 2008 r. portfel kredytów (brutto) udzielonych podmiotom gospodarczym wzrósł o 531,7 mln zł, czyli o 24,3% w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2007 r. Największa koncentracja naleŜności dotyczyła przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni i stanowiła 70,5% kredytów podmiotów gospodarczych. Kolejnymi, co do wielkości grupami kredytobiorców byli rolnicy i przedsiębiorcy indywidualni. Udział naleŜności tych grup klientów wyniósł odpowiednio 19,6% i 9,4%. Zmniejszenie salda kredytów w 2008 r. odnotowano w sektorze budŜetowym o 14,9 mln zł, czyli o 4,7%. Rezerwa utworzona na naleŜności od klientów zmniejszyła się o 124,2 mln zł, tj. o 66,3% do kwoty 63,1 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r., z 187,3 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r. ObniŜenie stanu rezerw celowych w 2008 roku było głównie rezultatem spisania naleŜności z tytułu udzielonych kredytów i poŜyczek do ewidencji pozabilansowej, w łącznej wysokości 131,8 mln zł. Wszystkie ekspozycje kredytowe spisane do ewidencji pozabilansowej spełniały warunki określone w § 24 ust. 8 Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, tj. zaklasyfikowane były do kategorii „stracone” przez okres co najmniej 1 roku oraz utworzona na nie rezerwa celowa równa była kwocie naleŜności pozostającej do spłaty. • Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych, stowarzyszonych i innych jednostkach Na dzień 31 grudnia 2008 roku stan inwestycji kapitałowych Banku według wartości bilansowej wyniósł 6,3 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku zwiększył się o 3,5 mln zł, tj. o 126,2%, głównie z powodu: (i) objęcia akcji i udziałów w jednostkach zaleŜnych: Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. i Dom Maklerski Banku BPS S.A. w kwocie 3,3 mln zł (wartość bilansowa akcji i udziałów w jednostkach zaleŜnych na 31 grudnia 2008 roku wyniosła 2,9 mln zł), (ii) zakupu akcji notowanych na giełdzie (0,5 mln zł). • Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Na dzień 31 grudnia 2008 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej wyniosło 26,7 mln zł i w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku zwiększyło się o 26,6 mln zł, głównie z powodu wyŜszej wyceny kontraktów terminowych typu Forward o 26,0 mln zł, przede wszystkim na skutek zawarcia 64 nowych kontraktów. 6.7.2 Pasywa (I) Stan na dzień 30 września 2010 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2009 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat pasywów Banku we wskazanych datach. Na 30 września 2010 r. (tys. zł) (niezbadane) Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Na 31 grudnia 2009 r. (%) (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) - - - - - 11 367 253 81,1 10 216 580 81,9 11,3 1 362 400 9,7 1 210 555 9,7 12,5 64 Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 239 337 Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych 1,7 169 097 1,4 41,5 3 - 1 435 - (99,8) Fundusze specjalne i inne zobowiązania 147 230 1,1 116 871 0,9 26,0 Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 126 800 0,9 133 252 1,1 (4,8) 34 593 0,2 31 078 0,2 11,3 Zobowiązania podporządkowane 230 102 1,6 149 656 1,2 53,8 Kapitał (fundusz) podstawowy 133 247 1,0 133 247 1,1 - Kapitał (fundusz) zapasowy Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe oraz kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny Zysk (strata) z lat ubiegłych 266 439 1,9 227 383 1,8 17,2 49 476 0,4 27 198 0,2 81,9 - - - - - 58 112 0,4 57 150 0,5 1,7 14 014 992 100,0 12 473 502 100,0 12,4 Rezerwy Zysk (strata) netto SUMA PASYWÓW Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 30 września 2010 r. głównymi pozycjami pasywów Banku były zobowiązania wobec sektora finansowego i niefinansowego, które stanowiły odpowiednio 81,1% i 9,7% sumy pasywów. Na dzień 30 września 2010 r. suma pasywów wzrosła o 1 541,5 mln zł, czyli o 12,4%, do 14 015,0 mln zł, w porównaniu z 12 473,5 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r., co było przede wszystkim efektem: (i) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora finansowego o 1 150,7 mln zł, (ii) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora niefinansowego o 151,8 mln zł oraz (iii) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora budŜetowego o 70,2 mln zł. • Zobowiązania wobec sektora finansowego Na wielkość zobowiązań wobec sektora finansowego główny wpływ miał poziom środków pienięŜnych pozyskanych od Banków Spółdzielczych, który w ciągu dziewięciu miesięcy 2010 roku zwiększył się o 1 125,9 mln zł, czyli o 11,1%. Było to efektem wzrostu poziomu środków zgromadzonych na rachunkach klientów Banków Spółdzielczych oraz dołączenia do Zrzeszenia nowych Banków Spółdzielczych. Ponadto, atrakcyjne warunki lokowania środków oferowane przez Bank Bankom Spółdzielczym, spowodowały, iŜ banki te w większym stopniu deponowały swoje środki w Banku, zmniejszając swoje zaangaŜowanie w mniej rentowne, dłuŜne papiery wartościowe. • Zobowiązania wobec sektora niefinansowego i budŜetowego W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat zobowiązań wobec sektora niefinansowego i budŜetowego we wskazanych datach. Na 30 września 2010 r. Na 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) 1 362 400 (tys. zł) (zbadane) 1 210 555 - bieŜące 686 396 698 847 (1,8) - terminowe 676 004 511 708 32,1 Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 239 337 169 097 41,5 - bieŜące 126 311 109 293 15,6 - terminowe 113 026 59 804 89,0 1 601 737 1 379 652 16,1 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Razem zobowiązania Zmiana (%) 12,5 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Na dzień 31 września 2010 r. zobowiązania wobec sektora niefinansowego i budŜetowego zwiększyły się o 222,1 mln zł, czyli o 16,1% do 1 601,7 mln zł w porównaniu z 1 379,7 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. Na wzrost powyŜszych zobowiązań wpłynęło przede wszystkim zwiększenie stanu środków zgromadzonych na rachunkach terminowych klientów sektora niefinansowego o 164,3 mln zł, tj. o 32,1%. • Zobowiązania podporządkowane Na dzień 30 września 2010 r. saldo zobowiązań podporządkowanych Banku zwiększyło się o 80,4 mln zł, czyli o 53,8% do 230,1 mln zł w porównaniu z 149,7 mln zł na dzień 31 grudnia 2009 r. W lipcu bieŜącego roku Bank wyemitował 10letnie obligacje o łącznej wartości nominalnej 80 mln zł. Obligacje te zostały wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu na rynku Catalyst, prowadzonego przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Pierwsze notowanie odbyło się w dniu 28 lipca 2010 roku. 65 (II) Stan na dzień 31 grudnia 2009 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2008 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat pasywów Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2009 r. (tys. zł) (zbadane) Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Zobowiązania wobec sektora budŜetowego Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) - - - - - 10 216 580 81,9 8 943 880 79,3 14,2 1 210 555 9,7 1 380 793 12,2 (12,3) 169 097 1,4 177 082 1,6 (4,5) 1 435 - 22 698 0,2 (93,7) Fundusze specjalne i inne zobowiązania Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych 116 871 0,9 96 044 0,8 21,7 Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 133 252 1,1 133 251 1,2 0,0 31 078 0,2 39 835 0,4 (22,0) 124,6 Rezerwy Zobowiązania podporządkowane 149 656 1,2 133 247 1,1 66 623 133 247 0,6 Kapitał (fundusz) podstawowy 1,2 0 Kapitał (fundusz) zapasowy Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe oraz kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny Zysk (strata) z lat ubiegłych 227 383 1,8 190 707 1,7 19,2 27 198 0,2 33 525 0,3 (18,9) Zysk (strata) netto SUMA PASYWÓW - - - - - 57 150 0,5 53 570 0,5 6,7 12 473 502 100,0 11 271 255 100,0 10,7 Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2009 r. głównymi pozycjami pasywów Banku były zobowiązania wobec sektora finansowego i niefinansowego, które stanowiły odpowiednio 81,9% i 9,7% sumy pasywów. Na dzień 31 grudnia 2009 r. suma pasywów wzrosła o 1 202,2 mln zł, czyli o 10,7%, do 12 473,5 mln zł, w porównaniu z 11 271,3 mln zł na dzień 31 grudnia 2008 r., co było przede wszystkim efektem: (i) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora finansowego o 1 272,7 mln zł oraz (ii) wzrostu salda zobowiązań podporządkowanych o 83,0 mln zł. • Zobowiązania wobec sektora finansowego Na wielkość zobowiązań wobec sektora finansowego główny wpływ miał poziom środków pienięŜnych pozyskanych od Banków Spółdzielczych, który w 2009 roku zwiększył się o 1 264,3 mln zł, czyli o 14,3%. Było to przede wszystkim spowodowane przyrostem środków pochodzących z dopłat unijnych zgromadzonych przez klientów w bankach spółdzielczych w grudniu 2009 roku. • Zobowiązania wobec sektora niefinansowego i budŜetowego W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat zobowiązań wobec sektora niefinansowego i budŜetowego we wskazanych datach. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Na 31 grudnia 2009 r. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) Zmiana (%) 1 210 555 1 380 793 - bieŜące 698 847 487 218 43,4 - terminowe 511 708 893 575 (42,7) Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 169 097 177 082 (4,5) - bieŜące 109 293 140 961 (22,5) 59 804 36 121 65,6 1 379 652 1 557 875 (11,4) - terminowe Razem zobowiązania (12,3) Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2009 r. zobowiązania wobec sektora niefinansowego i budŜetowego zmniejszyły się o 178,2 mln zł, czyli o 11,4% do 1 379,7 mln zł w porównaniu z 1 557,9 mln zł na 31 grudnia 2008 r., co było rezultatem m.in. agresywnej polityki cenowej prowadzonej przez banki konkurencyjne. 66 • Zobowiązania podporządkowane Na dzień 31 grudnia 2009 r. saldo zobowiązań podporządkowanych Banku z tytułu emisji w latach 2008 – 2009 certyfikatów depozytowych wynosiło 149,7 mln zł. W 2009 r. Bank wyemitował bankowe papiery wartościowe w pięciu transzach w łącznej wysokości 83,4 mln zł, z czego do funduszy uzupełniających zostały zaliczone środki pochodzące z emisji trzech transz na kwotę 44,3 mln zł. (III) Stan na dzień 31 grudnia 2008 r. w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2007 r. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat pasywów Banku we wskazanych datach. Na 31 grudnia 2008 r. (tys. zł) (zbadane) Na 31 grudnia 2007 r. (tys. zł) (zbadane) (%) Zmiana (%) (%) - - - - - Zobowiązania wobec sektora finansowego 8 943 880 79,3 7 371 443 78,1 21,3 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1 380 793 12,2 1 237 955 13,1 11,5 177 082 1,6 121 042 1,3 46,3 22 698 0,2 105 - 21 517,1 96 044 0,8 98 418 1,0 (2,4) 133 251 1,2 247 912 2,6 (46,3) Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora budŜetowego Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych Fundusze specjalne i inne zobowiązania Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone Rezerwy 39 835 0,4 21 948 0,2 81,5 Zobowiązania podporządkowane 66 623 0,6 - - - Kapitał (fundusz) podstawowy 133 247 1,2 133 247 1,4 - Kapitał (fundusz) zapasowy Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe oraz kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny Zysk (strata) z lat ubiegłych 190 707 1,7 148 687 1,6 28,3 33 525 0,3 21 668 0,2 54,7 Zysk (strata) netto SUMA PASYWÓW - - - - - 53 570 0,5 43 820 0,5 22,3 11 271 255 100,0 9 446 245 100,0 19,3 Źródło: Sprawozdanie finansowe Na dzień 31 grudnia 2008 r. głównymi pozycjami pasywów Banku były zobowiązania wobec sektora finansowego i niefinansowego, które stanowiły odpowiednio 79,3% i 12,2% sumy pasywów. Na dzień 31 grudnia 2008 r. suma pasywów wzrosła o 1 825,0 mln zł, czyli o 19,3%, do 11 271,3 mln zł, w porównaniu z 9 446,2 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r., co było przede wszystkim efektem: (i) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora finansowego o 1 572,4 mln zł oraz (ii) wzrostu salda zobowiązań wobec sektora niefinansowego o 142,8 mln zł. • Zobowiązania wobec sektora finansowego Na wielkość zobowiązań wobec sektora finansowego główny wpływ miał poziom środków pienięŜnych pozyskanych od Banków Spółdzielczych, który w 2008 roku zwiększył się o 1 677,5 mln zł, czyli o 23,4%. Było to przede wszystkim spowodowane przyjmowaniem od Banków Spółdzielczych depozytów terminowych z atrakcyjnym oprocentowaniem, które były formą realokacji środków przyjętych od ich klientów. • Zobowiązania wobec sektora niefinansowego i budŜetowego W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat zobowiązań wobec sektora niefinansowego i budŜetowego we wskazanych datach. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - bieŜące Na 31 grudnia 2008 r. Na 31 grudnia 2007 r. Zmiana (tys. zł) (zbadane) (tys. zł) (zbadane) (%) 1 380 793 1 237 955 11,5 487 218 557 566 (12,6) - terminowe 893 575 680 389 31,3 Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 177 082 121 042 46,3 - bieŜące 140 961 80 917 74,2 36 121 40 125 (10,0) 1 557 875 1 358 997 14,6 - terminowe Razem zobowiązania Źródło: Sprawozdanie finansowe 67 Na dzień 31 grudnia 2008 r. wartość zobowiązań wobec sektora niefinansowego oraz budŜetowego wzrosła o 198,9 mln zł, czyli o 14,6% do 1 557,9 mln zł w porównaniu do 1 359,0 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r. Wzrost depozytów i innych zobowiązań w omawianej grupie klientów był rezultatem między innymi modyfikacji i unowocześniania produktów oraz stosowania konkurencyjnych stawek oprocentowania. • Zobowiązania podporządkowane W 2008 roku rozpoczął się proces pozyskania środków w formie długu podporządkowanego. Na dzień 31 grudnia 2008 r. saldo zobowiązań podporządkowanych Banku z tytułu emisji bankowych papierów wartościowych wyniosło 66,6 mln zł. W 2008 r. Bank wyemitował bankowe papiery wartościowe w trzech transzach. Termin wykupu określono na 5 lat od daty emisji kaŜdej serii. Środki pozyskane z kolejnych emisji, za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, były zaliczane do funduszy uzupełniających Banku. 6.8 KAPITAŁ WŁASNY W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat kapitału własnego Banku we wskazanych datach. Na dzień 31 grudnia Na dzień 30 września 2010 r. (tys. zł) (niezbadane) 2009 2008 (tys. zł) (zbadane) (%) (tys. zł) (zbadane) (%) 2007 (tys. zł) (zbadane) (%) (%) Kapitał (fundusz) podstawowy 133 247 26,3 133 247 29,9 133 247 32,4 133 247 38,3 Kapitał (fundusz) zapasowy 266 439 52,4 227 383 51,2 190 707 46,4 148 687 42,8 Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny 11 502 2,3 (7 176) (1,6) 1 551 0,4 (8 506) (2,4) Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe 37 974 7,5 34 374 7,7 31 974 7,8 30 174 8,7 - - - - - - - - 58 112 11,5 57 150 12,8 53 570 13,0 43 820 12,6 Kapitał własny na koniec okresu 507 274 100,0 444 978 100,0 411 049 100,0 347 422 100,0 Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty) 507 274 - 430 484 - 396 555 - 347 422 - Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku (I) 30 września 2010 r. w porównaniu z 31 grudnia 2009 r. Kapitał własny ogółem zwiększył się o 62,3 mln zł, czyli o 14,0% do 507,3 mln zł na 30 września 2010 r., w porównaniu z 445,0 mln zł na 31 grudnia 2009 r., głównie na skutek: (i) przeznaczenia 74,6% zysku netto Banku wypracowanego w 2009 r. na kapitały własne Banku oraz (ii) zwiększenia kapitału z aktualizacji wyceny o 18,7 mln zł spowodowanej zmianą wartości godziwej aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy. (II) 31 grudnia 2009 r. w porównaniu z 31 grudnia 2008 r. Kapitał własny ogółem zwiększył się o 33,9 mln zł, czyli o 8,3% do 445,0 mln zł na 31 grudnia 2009 r. w porównaniu z 411,0 mln zł na 31 grudnia 2008 r., w efekcie akumulacji zysku netto za 2008 r., pomniejszonego o wypłatę dywidendy w wysokości 14,5 mln zł. W 2009 roku Bank dokonał wypłaty dywidendy z zysku za rok 2008 w wysokości 14,5 mln zł, co stanowiło 27,1% zysku netto za 2008 r. Kapitał z aktualizacji wyceny obniŜył się o 8,7 mln zł, przede wszystkim w efekcie spadku wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy o 10,8 mln zł. (III) 31 grudnia 2008 r. w porównaniu z 31 grudnia 2007 r. Kapitał własny ogółem zwiększył się o 63,6 mln zł, czyli o 18,3% do 411,0 mln zł na 31 grudnia 2008 r. w porównaniu z 347,4 mln zł na 31 grudnia 2007 r., w efekcie akumulacji zysku netto za 2007 r. Kapitał z aktualizacji wyceny zwiększył się o 10,1 mln zł przede wszystkim na skutek poprawy wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy o 12,4 mln zł. 68 6.9 ZOBOWIĄZANIA WARUNKOWE W ramach prowadzonej działalności operacyjnej Bank zawiera transakcje, które skutkują powstaniem zobowiązań pozabilansowych. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat pozabilansowych zobowiązań warunkowych udzielonych przez Bank we wskazanych datach. Na dzień Na dzień 31 grudnia 30 września 2010 r. 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (tys. zł) (tys. zł) (tys. zł) (niezbadane) (zbadane) (zbadane) (zbadane) Zobowiązania warunkowe udzielone finansowe 2 053 425 1 571 619 1 251 905 638 471 - linie kredytowe 2 017 665 1 444 048 1 164 080 629 095 - pozostałe 35 760 127 571 87 825 9 376 Zobowiązania warunkowe udzielone gwarancyjne 89 363 67 362 70 286 66 101 - poręczenia i gwarancje spłaty kredytów - pozostałe 2 828 780 1 045 1 140 86 535 66 582 69 241 64 961 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Linie kredytowe przyznawane na rynku międzybankowym bankom komercyjnym oraz bankom spółdzielczym stanowią 45% pozabilansowych zobowiązań warunkowych finansowych udzielonych przez Bank. Pozostałą część stanowią zobowiązania wynikające z przyznanych limitów zadłuŜenia w rachunkach bieŜących oraz niewypłacone transze kredytów. W strukturze udzielonych zobowiązań warunkowych gwarancyjnych 3,2% przypada na poręczenia i gwarancje spłaty kredytów. Pozabilansowe zobowiązania warunkowe zwiększają ekspozycję Banku na róŜnego rodzaju ryzyka, w tym na ryzyko kredytowe. 6.10 PŁYNNOŚĆ I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 6.10.1 Płynność Płynność w Banku to zdolność do wywiązywania się z bieŜących i przyszłych zobowiązań, w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które moŜna przewidzieć, bez konieczności poniesienia dodatkowych kosztów oraz wspomaganie w tym zakresie Banków Spółdzielczych. Adekwatny poziom płynności, uwzględniający specyfikę prowadzonej działalności, oznacza posiadanie lub łatwy dostęp do środków finansowych w wysokości zapewniającej pokrycie aktualnego lub potencjalnego zapotrzebowania na te środki ze strony klientów Banku (deponenci, kredytobiorcy oraz Banki Spółdzielcze). 6.10.2 Źródła finansowania Podstawowym źródłem finansowania działalności Banku są depozyty składane przez Banki Spółdzielcze. Bank korzysta ponadto z krótko- i średnioterminowych lokat złoŜonych przez klientów sektora niefinansowego i budŜetowego, zobowiązań podporządkowanych oraz kapitału własnego. (I) Zobowiązania wobec banków W związku z pełnioną przez Bank funkcją zrzeszeniową dla Banków Spółdzielczych, podstawowym źródłem finansowania są zobowiązania wobec banków, przy czym Bank stara się ograniczać wielkość środków pozyskiwanych na hurtowym rynku międzybankowym. Na dzień 31 grudnia 2007 roku poziom depozytów przyjętych od banków komercyjnych wyniósł 136,5 mln zł, na koniec 2008 i 2009 roku odpowiednio 25,1 mln zł i 0,7 mln zł, natomiast na 30 września 2010 roku zamknął się kwotą 0,9 mln zł. W strukturze zobowiązań ogółem i kapitałów Banku, zobowiązania wobec banków komercyjnych na koniec 2007 r. stanowiły 1,5%, na koniec 2008 r. i 2009 r. odpowiednio 0,2% i 0,01%, na koniec września 2010 r. 0,01%. NajwyŜszą dynamiką charakteryzują się zobowiązania wobec Banków Spółdzielczych. Banki Spółdzielcze lokują w 69 Banku swoje nadwyŜki finansowe, których tendencja wzrostowa jest m.in. wynikiem uatrakcyjniania kierowanej do nich oferty. Dzięki temu Banki Spółdzielcze mogą oferować swoim klientom korzystniejsze warunki oprocentowania środków i rozwijać bazę depozytową, co jest istotne w warunkach konkurencji na rynku. Na dzień 31 grudnia 2007 roku poziom depozytów przyjętych od Banków Spółdzielczych wyniósł 7 179,2 mln zł, na koniec 2008 i 2009 roku odpowiednio 8 856,8 mln zł i 10 121,1 mln zł, natomiast na 30 września 2010 roku zamknął się kwotą 11 246,9 mln zł. W strukturze źródeł finansowania Banku, zobowiązania wobec Banków Spółdzielczych na koniec 2007 r. stanowiły 79,4%, na koniec 2008 r. i 2009 r. odpowiednio 81,0% i 83,4%, podczas gdy na koniec września 2010 r. 82,7%. Utrzymanie bazy depozytów przyjętych od Banków Spółdzielczych stanowi kluczowy element zapewnienia stabilnego finansowania działalności Banku. (II) Zobowiązania wobec klientów Zobowiązania wobec klientów niebankowych obejmują zobowiązania wobec klientów indywidualnych, korporacyjnych oraz z sektora budŜetowego. W skład zobowiązań wobec klientów Banku wchodzą środki zdeponowane na rachunkach bieŜących i lokatach terminowych. Rachunki bieŜące co do zasady są nisko lub w ogóle nieoprocentowane. Oprocentowanie depozytów overnight, rachunków oszczędnościowych i lokat terminowych jest ustalane bądź przez Zarząd Banku, bądź teŜ w oparciu o stawki rynkowe, a wysokość oprocentowania uzaleŜniona jest od kwoty i terminu zapadalności depozytu. Na dzień 31 grudnia 2007 roku poziom depozytów klientów niebankowych wyniósł 1 375,8 mln zł, na koniec 2008 i 2009 roku odpowiednio 1 569,1 mln zł i 1 417,4 mln zł, natomiast na 30 września 2010 roku zamknął się kwotą 1 631,7 mln zł. W strukturze źródeł finansowania Banku, zobowiązania wobec klientów niebankowych na koniec 2007 r. stanowiły 15,2%, na koniec 2008 r. i 2009 r. odpowiednio 14,4% i 11,7%, podczas gdy na koniec września 2010 r. 12,0%. Spadek udziału depozytów klientów niebankowych w strukturze źródeł finansowania Banku na dzień 30 września 2010 r. w porównaniu do relacji odnotowanej na koniec 2007 r. wynikał z nasilającej się w ostatnich latach konkurencji na rynku bankowym w zakresie pozyskiwania środków. W strukturze zobowiązań Banku wobec podmiotów niebankowych dominują środki ulokowane przez klientów z sektora niefinansowego, których udział według stanu na 30 września 2010 roku wyniósł 77,6%. Na depozyty podmiotów budŜetowych przypadało 18,7% wartości depozytów klientów niebankowych, natomiast na środki ulokowane przez finansowe podmioty niebankowe 3,7%. (III) Zobowiązania podporządkowane W okresie od czerwca 2008 roku do lipca 2010 roku, w ramach 9 emisji skierowanych zarówno do Banków Spółdzielczych, jak i innych podmiotów sektora finansowego, Bank wyemitował certyfikaty depozytowe o łącznej wartości nominalnej 150 mln zł oraz obligacje własne o wartości nominalnej 80 mln zł, stanowiące zobowiązania podporządkowane, zaliczane do funduszy uzupełniających Banku. Na dzień 31 grudnia 2008 roku poziom zobowiązań podporządkowanych wyniósł 66,6 mln zł, na koniec 2009 roku 149,7 mln zł i na dzień 30 września 2010 roku 230,5 mln zł. W strukturze źródeł finansowania Banku, zobowiązania podporządkowane na koniec 2008 r. stanowiły 0,6%, na koniec 2009 r. 1,2% i na koniec września 2010 r. 1,7%. (IV) Kapitały Na dzień 31 grudnia 2007 roku poziom kapitałów własnych Banku wyniósł 347,4 mln zł, na koniec 2008 i 2009 roku odpowiednio 411,0 mln zł i 445,0 mln zł, natomiast na 30 września 2010 roku 507,3 mln zł. W strukturze źródeł finansowania Banku, kapitały własne na koniec 2007 r. i 2008 r. stanowiły 3,8%, na koniec 2009 r. 3,7%, natomiast na koniec września 2010 r. 3,7%. Wielkość kapitału zakładowego Banku nie ulegała zmianie w okresie ostatnich kilku lat. Dzięki Ofercie Bank zamierza podwyŜszyć kapitał zakładowy. Szczegółowe informacje na temat wykorzystania środków z emisji akcji serii J zostały opisane w rozdziale Wykorzystanie wpływów z Oferty Publicznej. 6.11 SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘśNYCH PoniŜej opisano najistotniejsze pozycje sprawozdania z przepływów pienięŜnych. 6.11.1 Działalność operacyjna Przepływy pienięŜne z działalności operacyjnej obejmują zysk (stratę) brutto skorygowany o pozycje, które nie generują 70 strumieni pienięŜnych i podlegają wyłączeniu z rachunku przepływów pienięŜnych. Korekty o pozycje nie ujęte w przepływach pienięŜnych obejmują amortyzację, róŜnice kursowe, tworzone rezerwy oraz zyski i straty z działalności inwestycyjnej. Aktywa i zobowiązania operacyjne obejmują pozycje wykorzystywane w podstawowej działalności Banku związanej z usługami świadczonymi przez Bank, której celem jest generowanie zysku, za wyjątkiem pozycji stanowiących działalność inwestycyjną oraz źródła finansowania działalności Banku, takie jak kredyty i poŜyczki zaciągnięte przez Bank, lokaty i dłuŜne papiery wartościowe. 6.11.2 Działalność inwestycyjna Działalność inwestycyjna Banku jest to działalność, której przedmiotem jest nabywanie i zbywanie rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, akcji i udziałów w jednostkach podporządkowanych oraz innych aktywów finansowych, w tym dłuŜnych papierów wartościowych zaklasyfikowanych do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności oraz związane z tymi inwestycjami korzyści i koszty. 6.11.3 Działalność finansowa Działalność finansowa obejmuje pozaoperacyjne pozyskiwanie źródeł finansowania lub ich spłaty, w tym w szczególności zaciąganie długoterminowych kredytów i poŜyczek. Działalność ta obejmuje równieŜ płatności dywidend na rzecz akcjonariuszy. 6.11.4 Środki pienięŜne i ekwiwalenty środków pienięŜnych Środki pienięŜne i ekwiwalenty środków pienięŜnych Banku obejmują stan środków pienięŜnych w kasie, środki pienięŜne na rachunkach bieŜących Banku, w tym na rachunkach w Banku Centralnym oraz lokaty jednodniowe złoŜone w innych bankach. 6.11.5 Przepływy pienięŜne PoniŜsza tabela przedstawia najistotniejsze pozycje przepływów pienięŜnych Banku za okresy dziewięciu miesięcy zakończone odpowiednio dnia 30 września 2010 roku i 30 września 2009 roku oraz za lata zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2009, 2008, 2007 roku. Okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 r. 2009 r. (tys. zł) (niezbadane) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r. 2008 r. (tys. zł) (zbadane) 2007 r. Środki pienięŜne na początek okresu 324 715 166 029 166 029 134 474 481 859 Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej 132 274 744 428 398 027 (16 331) (154 449) Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej 325 051 (298 115) (307 882) (18 344) (11 544) 65 955 29 761 68 541 66 230 (181 392) Środki pienięŜne na koniec okresu 847 995 642 103 324 715 166 029 134 474 Zmiana stanu środków pienięŜnych netto 523 280 476 074 158 686 31 555 (347 385) Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku (I) Środki pienięŜne netto z działalności operacyjnej (a) Okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku Przepływy pienięŜne z działalności operacyjnej wyniosły 132 274 tys. zł i w porównaniu do analogicznego okresu 2009 roku spadły o 612 154 tys. zł co było spowodowane w głównej mierze zmianą stanu naleŜności od sektora niefinansowego oraz inwestycji w dłuŜne papiery wartościowe skompensowane w części przez wzrost zobowiązań wobec sektora finansowego. (b) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku Zmiana środków pienięŜnych z działalności operacyjnej według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku w stosunku do dnia 31 grudnia 2008 roku wyniosła 398 027 tys. zł i spowodowana była w głównej mierze wzrostem zobowiązań wobec sektora finansowego. 71 (c) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku Ujemne przepływy pienięŜne z działalności operacyjnej w okresie zakończonym 31 grudnia 2008 roku wyniosły 16 331 tys. zł i w porównaniu do analogicznego okresu 2007 roku spadły o 138 118 tys. zł, co było spowodowane w głównej mierze zmianą stanu naleŜności od sektora niefinansowego oraz inwestycji w dłuŜne papiery wartościowe skompensowane w części przez wzrost zobowiązań wobec sektora finansowego. (d) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2007 roku Ujemne przepływy pienięŜne z działalności operacyjnej w okresie zakończonym 31 grudnia 2007 roku wyniosły 154 449 tys. zł. Główną przyczyną ujemnych przepływów pienięŜnych z działalności operacyjnej był wzrost stanu naleŜności od sektora finansowego oraz niefinansowego o 1 362 684 tys. zł skompensowany w części spadkiem inwestycji w dłuŜne papiery wartościowe o 310 003 tys. zł oraz wzrostem zobowiązań wobec sektora finansowego i niefinansowego o 931 543 tys. zł. (II) Środki pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej (a) Okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku Dodatnie przepływy netto z działalności inwestycyjnej wyniosły 325 051 tys. zł na co składały się wydatki w wysokości 368 047 tys. zł oraz wpływy w wysokości 693 098 tys. zł. Główną pozycję wydatków stanowiły wydatki na nabycie inwestycyjnych papierów wartościowych oraz rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, natomiast wpływy z działalności inwestycyjnej pochodziły ze zbycia inwestycyjnych papierów wartościowych oraz otrzymanych dywidend. (b) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku Za okres zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku wydatki dotyczące działalności inwestycyjnej przekroczyły wpływy z tej działalności o kwotę 307 882 tys. zł. Główną przyczyną ujemnych przepływów pienięŜnych z działalności inwestycyjnej były wyŜsze wydatki na nabycie inwestycyjnych papierów wartościowych (tj. 1 271 174 tys. zł) od wpływów z tytułu zbycia tych instrumentów (tj. 819 200 tys. zł). (c) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku Ujemne przepływy środków pienięŜnych netto z działalności inwestycyjnej za rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 r. wyniosły 18 344 tys. zł i były wyŜsze od przepływów z tej działalności za porównywalny okres 2007 roku o 6 800 tys. zł. Wzrost wydatków w tym okresie wynikał głównie z poniesionych w 2008 roku wydatków na nabycie udziałów i akcji w jednostkach podporządkowanych w wysokości 3 268 tys. zł oraz wyŜszych o 2 934 tys. zł wydatków na nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych. (d) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2007 roku Ujemne przepływy środków pienięŜnych netto z działalności inwestycyjnej za rok zakończony dnia 31 grudnia 2007 r. wyniosły 11 544 tys. zł i były wynikiem wyŜszych wydatków klasyfikowanych do działalności inwestycyjnej od wpływów z działalności inwestycyjnej (wydatki na nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych wyniosły 15 358 tys. zł). (III) Środki pienięŜne netto z działalności finansowej (a) Okres dziewięciu miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku Źródłem wpływów środków pienięŜnych z działalności finansowej za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2010 roku wynoszących 80 447 tys. zł oraz za porównywalny okres 2009 roku wynoszących 44 253 tys. zł była emisja obligacji o charakterze długu podporządkowanego. Wydatki w wysokości 14 492 tys. zł za okres dziewięciu miesięcy zakończony 30 września 2009 oraz 2010 roku dotyczyły dywidend wypłaconych akcjonariuszom Banku w tych okresach. (b) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku Za okres zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku wydatki dotyczące działalności finansowej w wysokości 14 492 tys. zł dotyczyły dywidendy wypłaconej akcjonariuszom Banku, natomiast wpływy w wysokości 83 033 tys. zł dotyczyły emisji certyfikatów depozytowych zaliczonych do zobowiązań podporządkowanych. (c) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2008 roku Za okres zakończony dnia 31 grudnia 2008 główną pozycją przepływów z działalności finansowej były wpływy w 72 wysokości 66 623 tys. zł z emisji certyfikatów depozytowych zaliczonych do zobowiązań podporządkowanych. (d) Rok zakończony dnia 31 grudnia 2007 roku Za okres zakończony dnia 31 grudnia 2007 r. jedyną pozycją przepływów z działalności finansowej była spłata poŜyczki zaciągniętej z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w wysokości 181 392 tys. zł. 6.12 NAKŁADY INWESTYCYJNE Nakłady inwestycyjne poniesione przez Bank w latach 2007–2009 wyniosły 62,3 mln zł i przede wszystkim obejmowały modernizację i rozwój infrastruktury informatycznej Banku, inwestycje w sieć oddziałów, w tym otwieranie i przenoszenie oddziałów, rozwój sieci bankomatów oraz modernizację istniejących placówek zgodnie z przyjętymi standardami, w celu poprawy wizerunku placówek bankowych i podniesienia jakości świadczonych usług. Wiele przeprowadzonych inwestycji miało takŜe na celu utrzymanie właściwego stanu technicznego i eksploatacyjnego majątku Banku, poprawę warunków bezpieczeństwa placówek bankowych i polepszenie warunków pracy. W obszarze infrastruktury informatycznej zrealizowano budowę zapasowego centrum przetwarzania danych, modernizację sieci WAN oraz modernizację sprzętu komputerowego. Do najwaŜniejszych inwestycji związanych z wdroŜeniem nowych systemów naleŜały projekty w obszarze zarządzania ryzykiem oraz wymogów kapitałowych, wsparcia sprzedaŜy, wsparcia działalności na rynkach finansowych, systemy back office oraz system rozliczeń kredytów z dopłatami dedykowany dla Banków Spółdzielczych. Przedstawione inwestycje oraz poniesione przez Bank nakłady moŜna uznać za najwaŜniejsze, poniewaŜ mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju prowadzonej działalności Emitenta, wpływają na wzrost jego konkurencyjności i efektywności działania. Stanowią bazę do osiągnięcia celów średnio i długoterminowych, przyjętych w strategii rozwoju Banku. Realizacja inwestycji w szczególności w obszarze informatyki przekłada się bezpośrednio lub pośrednio na jakość i rentowność oferowanych produktów (opisanych w punkcie 7 prospektu) oraz pozwala lepiej monitorować i zarządzać ryzykiem związanym z ich sprzedaŜą. Poniesione nakłady pozytywnie wpływają na budowanie relacji z klientami, usprawniając proces sprzedaŜy oraz pozwalają zarządzać ofertą produktową tak, aby była ona konkurencyjna cenowo na rynku. PoniŜsza tabela przedstawia nakłady inwestycyjne z podziałem na główne grupy wydatków we wskazanych datach. Na dzień Rok zakończony 31 grudnia 30 listopada 2010 r. Nakłady na rozwój technologii informatycznej, z tego na: 2009 r. 2008 r. 2007 r. (tys. zł) (tys. zł) (tys. zł) (tys. zł) (niezbadane) (zbadane) (zbadane) (zbadane) 16 776 21 682 14 157 11 523 - systemy wspomagania zarządzania 3 978 2 650 2 406 2 468 - systemy wspierające współpracę z Bankami Spółdzielczymi 1 023 2 033 1 960 990 - systemy wspierające sprzedaŜy 2 833 6 706 1 551 486 - rozwój infrastruktury informatycznej 8 942 8 894 8 240 7 579 - pozostałe nakłady 0 1 399 0 0 Nakłady inwestycyjno-budowlane, z tego na: 9 874 6 954 4 137 3 866 - podniesienie standardu obsługi klienta 6 219 2 242 1 258 2 436 - poprawę warunków bezpieczeństwa Banku 313 241 302 119 - poprawa warunków pracy 674 2 192 1 520 803 - placówki bankowe 2 109 1 822 541 0 - pozostałe nakłady 559 457 516 508 - wartości niematerialne i prawne 26 650 7 763 28 636 15 301 18 294 7 399 15 389 4 638 - rzeczowy majątek trwały 18 887 13 335 10 895 10 751 Razem nakłady inwestycyjne, z tego: Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku Poziom inwestycji w poszczególnych latach był adekwatny do skali działalności Emitenta oraz tempa wzrostu jego dochodów. Inwestycje były finansowane w całości ze środków własnych Banku i realizowane wyłącznie na terenie Polski. Poniesione nakłady inwestycyjne przeznaczone były głównie na: − rozwój technologii informatycznej w Banku, − podniesienie standardu obsługi klientów, 73 − poprawę warunków pracy i bezpieczeństwa, − uruchomienie i przekształcenie placówek bankowych. Na dzień prospektu, zakończone zostały inwestycje w grupie projektów informatycznych wspomagających zarządzanie (wdroŜenie systemu zarządzania ryzykiem finansowym i systemu front office dla Departamentu Skarbu) oraz w obszarze współpracy z Bankami Spółdzielczymi (system rozliczeniowy przekazów zagranicznych). W obszarze inwestycyjnobudowlanym na dzień prospektu zakończono: (i) prace modernizacyjne w istniejących 9 placówkach, (ii) proces uruchomienia 2 nowych oddziałów Banku, (iii) proces wymiany w 37 placówkach, wewnętrznych i zewnętrznych elementów identyfikacji wizualnej Banku, (iv) inwestycje w obszarze bezpieczeństwa Banku. W analizowanym okresie nie wystąpiły inwestycje co do których organy zarządzające Emitenta podjęły wiąŜące istotne zobowiązania lub decyzje. Inwestycje zrealizowane przez spółki zaleŜne Banku nie były istotne z punktu widzenia prowadzonej działalności przez Emitenta. 6.12.1 Inwestycje bieŜące i planowane Na dzień prospektu, w ramach bieŜących inwestycji realizowane są następujące główne projekty informatyczne: (i) system do monitoringu infrastruktury informatycznej, (ii) system do szyfrowania i sterowania ruchem w sieci WAN Banku, (iii) system automatyzujący proces podejmowania decyzji kredytowych i obiegu dokumentów kredytowych, (iv) system bankowości elektronicznej, (v) system back office. W obszarze nakładów inwestycyjno-budowlanych kontynuowany jest proces ujednolicenia wizualizacji placówek bankowych poprzez modernizację sal operacyjnych i oznakowania placówek Banku. Kontynuowane są inwestycje związane z poprawą warunków bezpieczeństwa Banku. Rozpoczęto takŜe działania związane z uruchomieniem 2 nowych oddziałów Banku w Gdyni i Szczecinie oraz zmianą siedziby Oddziału w Tarnowie i Sieradzu. W celu poprawy wizerunku placówek bankowych i podniesienia jakości świadczonych usług została opracowana „Księga standardów placówek Grupy BPS”. Emitent zakłada, Ŝe do roku 2013 wszystkie placówki Banku zostaną dostosowane do nowej identyfikacji wizualnej, tworząc jednorodny wizerunek Banku. Inwestycje bieŜące są finansowane w całości ze środków własnych Banku i realizowane wyłącznie na terenie Polski. Na dzień zatwierdzenia prospektu nie występują inwestycje, co do których organy zarządzające Emitenta podjęły wiąŜące istotne zobowiązania lub decyzje. Inwestycje realizowane przez spółki zaleŜne Banku nie były istotne z punktu widzenia prowadzonej działalności przez Emitenta. Szczegółowe informacje dotyczące inwestycji kapitałowych zostały zamieszczone w pkt 21.1 prospektu. 6.13 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA Bank ma obowiązek przestrzegać wymogów kapitałowych obowiązujących instytucje kredytowe oraz wytycznych w zakresie adekwatności kapitałowej. Głównymi miarami adekwatności kapitałowej przewidzianymi w Ustawie o Prawie Bankowym są: współczynnik wypłacalności, który musi wynosić co najmniej 8% oraz relacja funduszy własnych do kapitału wewnętrznego, która musi wynosić co najmniej 1,0. Z dniem 1 stycznia 2008 r. Bank przyjął zmodyfikowane międzynarodowe wymogi kapitałowe (zasady Basel II – Dyrektywy CRD), które wprowadziły zmiany w metodach wyliczania i regulacjach dotyczących adekwatności kapitałowej w odniesieniu do ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. W tabeli przedstawiono współczynnik wypłacalności Banku obliczony, odpowiednio, zgodnie z wymogami dyrektyw CAD 2 lub CRD we wskazanych datach. CRD na 30 września 2010 na 31 grudnia 2009 2008 9,72 11,35 (niezbadane) Współczynnik wypłacalności (%) 10,30 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku 74 CAD 2 2007 (zbadane) 10,41 Współczynniki wypłacalności Banku na dzień 30 września 2010 r. oraz 31 grudnia 2007, 2008 i 2009 r. były wyŜsze niŜ wymogi ustawowe. NajwaŜniejszymi czynnikami wpływającymi na poziom adekwatności kapitałowej były: − zwiększenie portfela kredytowego Banku w latach 2007–2009, skutkujące zwiększeniem wymogów kapitałowych i wyŜszym poziomem kapitału wewnętrznego niezbędnego do pokrycia ryzyka kredytowego, − zatrzymanie całego zysku netto Banku za rok 2007 r. oraz po wypłacie dywidendy za lata 2008 i 2009, przeznaczenie na podwyŜszenie kapitałów własnych odpowiednio 72,9% i 74,6% zysku netto, − zaliczenie do funduszy podstawowych zysku netto za I półrocze 2010 r. po weryfikacji przez biegłego rewidenta w wysokości 36,7 mln zł, − zrealizowanie w latach 2008-2009 programu emisji certyfikatów depozytowych o charakterze długu podporządkowanego na łączną kwotę 150 mln zł, które skutkowały podwyŜszeniem poziomu funduszy uzupełniających Banku, − uzyskanie na dzień 30 września 2010 r. zgody KNF na zaliczenie do funduszy uzupełniających wyemitowanych w lipcu 2010 r. obligacji o charakterze długu podporządkowanego w wysokości 59,0 mln zł, − wdroŜenie od dnia 1 stycznia 2008 r. wymogów kapitałowych określonych w dyrektywie CRD i ujęcie po raz pierwszy w 2008 r. wymogów kapitałowych na pokrycie ryzyka operacyjnego (w oparciu o metodę wskaźnika podstawowego BIA); odpowiednio na dzień 31 grudnia 2008 r., 31 grudnia 2009 r. oraz 30 września 2010 r. wymogi kapitałowe na pokrycie ryzyka operacyjnego wynosiły 31,2 mln zł, 32,5 mln zł i 32,5 mln zł. 6.13.1 Fundusze własne PoniŜsza tabela przedstawia informacje na temat funduszy własnych Banku na podane daty. CRD CAD 2 na 30 września 2010 na 31 grudnia 2009 (tys. zł) (niezbadane) 416 159 Kapitał zakładowy 133 247 Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy 2008 2007 383 182 (tys. zł) (zbadane) 357 593 290 645 133 247 133 247 133 247 266 439 227 383 190 707 148 687 26 674 26 674 26 674 26 674 Pozycje dodatkowe funduszy podstawowych 48 037 49 165 36 379 3 500 Fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej 11 300 7 700 5 300 3 500 Wynik bieŜącego okresu w części zweryfikowanej przez biegłego rewidenta 36 737 Pozycje pomniejszające fundusze podstawowe 58 238 41 465 53 287 31 079 29 414 21 463 Fundusze podstawowe (Tier 1) Akcje własne wycenione wg wartości bilansowej - - - - 27 612 25 032 14 094 9 410 Niepokryta strata z lat ubiegłych - - - - Strata w trakcie zatwierdzania - - - - Strata bieŜącego okresu - - - - Wartości niematerialne i prawne wycenione wg wartości bilansowej Inne pomniejszenia Fundusze uzupełniające (Tier 2) Kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych Zobowiązania podporządkowane Inne pozycje funduszy uzupełniających Pomniejszenia funduszy uzupełniających określone przez KNF Fundusze własne razem 30 626 28 255 15 320 12 053 169 910 85 105 73 242 1 194 1 016 1 016 1 016 1 016 174 740 97 535 66 575 - 12 931 1 761 8 114 178 18 777 15 207 2 463 - 586 070 468 287 430 835 291 839 Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku W okresie od dnia 31 grudnia 2007 r. do dnia 30 września 2010 r. fundusze własne Banku zwiększyły się łącznie o 294,2 mln zł z 291,8 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 r. do 586,1 mln zł na dzień 30 września 2010 r. NajwaŜniejsze czynniki, które wpłynęły na poziom funduszy własnych Banku, to: − zatrzymanie całego zysku netto Banku za rok 2007 r. oraz po wypłacie dywidendy za lata 2008 i 2009, przeznaczenie na podwyŜszenie kapitałów własnych odpowiednio 72,9% i 74,6% zysku netto, 75 − zaliczenie do funduszy podstawowych zysku netto za I półrocze 2010 r. po weryfikacji przez biegłego rewidenta w wysokości 36,7 mln zł, − zrealizowanie w latach 2008-2009 programu emisji certyfikatów depozytowych o charakterze długu podporządkowanego na łączną kwotę 150 mln zł, które skutkowały podwyŜszeniem poziomu funduszy uzupełniających Banku, − uzyskanie na dzień 30 września 2010 r. zgody KNF na zaliczenie do funduszy uzupełniających wyemitowanych w lipcu 2010 r. obligacji o charakterze długu podporządkowanego w wysokości 59,0 mln zł, − zaangaŜowanie kapitałowe Banku w instytucje finansowe (wartość zaangaŜowania w akcje, udziały oraz poŜyczki podporządkowane przekraczająca 10% funduszy własnych podmiotu, pomniejsza wartość funduszy własnych Banku) – wartość inwestycji pomniejszających fundusze własne Banku wzrosła w okresie od 31 grudnia 2007 r. do 30 września 2010 r. o 37,6 mln zł, − wzrost wartości niematerialnych i prawnych, przede wszystkim w wyniku realizacji projektów informatycznych (wartości niematerialne i prawne pomniejszają fundusze własne) – wartości niematerialne i prawne wzrosły w okresie od 31 grudnia 2007 r. do 30 września 2010 r. o 18,2 mln zł. 6.13.2 Wymogi kapitałowe (filar I) Na dzień 31 grudnia 2008 r. oraz na dzień 31 grudnia 2009 r. Bank wyliczał swoje wymogi kapitałowe zgodnie z Uchwałą KNF 380/2008, a na dzień 30 września 2010 r. zgodnie z Uchwałą KNF 76/2010, wdraŜając postanowienia dyrektywy CRD. W 2007 r. Bank obliczał wymogi kapitałowe (oprócz wymogów kapitałowych na pokrycie ryzyka operacyjnego), zgodnie z wymogami dyrektywy CAD 2. W latach 2008 i 2009 dla potrzeb obliczania wymogów kapitałowych na pokrycie ryzyka operacyjnego, Bank stosował metodę wskaźnika podstawowego. W tabeli poniŜej przedstawiono informacje o całkowitych wymogach kapitałowych Banku we wskazanych datach. CRD CAD 2 na 30 września 2010 2009 (tys. zł) (niezbadane) 422 907 Ryzyko kredytowe Ryzyko rynkowe Ryzyko operacyjne Całkowity wymóg kapitałowy na 31 grudnia 2008 352 840 2007 (tys. zł) (zbadane) 272 404 224 243 - - - - 32 472 32 472 31 239 - 455 379 385 312 303 643 224 243 Źródło: Sprawozdania finansowe, dane zarządcze Banku W okresie od 31 grudnia 2007 r. do 30 września 2010 r. wymogi kapitałowe dla Banku wzrosły o 231,1 mln zł z 224,2 mln zł do 455,4 mln zł. NajwaŜniejszymi czynnikami mającymi wpływ na poziom wymogów kapitałowych we wskazanym okresie były: − wzrost portfela kredytowego Banku skutkujący zwiększeniem wymogów kapitałowych na ryzyko kredytowe, − wdroŜenie od dnia 1 stycznia 2008 r. wymogów kapitałowych określonych w dyrektywie CRD i ujęcie po raz pierwszy w 2008 r. wymogów kapitałowych na pokrycie ryzyka operacyjnego (w oparciu o metodę wskaźnika podstawowego BIA); odpowiednio na dzień 31 grudnia 2008 r., 31 grudnia 2009 r. oraz 30 września 2010 r. wymogi kapitałowe na pokrycie ryzyka operacyjnego wynosiły 31,2 mln zł, 32,5 mln zł i 32,5 mln zł. 6.13.3 Wymogi kapitałowe (filar II) Kapitał wewnętrzny to szacowana przez Bank kwota kapitału, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku oraz wpływu zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka. Na dzień 30 września 2010 r. kapitał wewnętrzny Banku został wyznaczony zgodnie z Uchwałą KNF nr 383/2008. Kapitał wewnętrzny Banku jest obliczany na pokrycie kaŜdego z istotnych rodzajów ryzyka, w oparciu o zestaw parametrów odzwierciedlających specyfikę działania Banku. Bank cyklicznie monitoruje istotność zidentyfikowanych rodzajów ryzyka, wyliczając kapitał wewnętrzny na wszystkie istotne rodzaje ryzyka, takie jak ryzyko kredytowe, ryzyko rynkowe (ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej), ryzyko operacyjne oraz ryzyka biznesowe (ryzyko cyklu gospodarczego i ryzyko strategiczne). 76 6.13.4 Wymogi kapitałowe (filar III) Bank ogłasza co roku informacje dotyczące adekwatności kapitałowej i zarządzania ryzykiem w odrębnym dokumencie publikowanym nie później niŜ w terminie 30 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego przez zwyczajne Walne Zgromadzenie. Raporty Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej Banku BPS S.A. podlegająca ujawnieniom (III filar), na dzień 31 grudnia 2007 r., na dzień 31 grudnia 2008 r., oraz na dzień 31 grudnia 2009 r., zostały ogłoszone na stronie internetowej Banku (www.bankbps.pl). 6.14 ISTOTNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI I OSZACOWANIA Sporządzenie sprawozdań finansowych wymaga zastosowania przez Bank profesjonalnego osądu w zakresie przyjętych zasad rachunkowości oraz przeprowadzonych w ramach nich szacunków księgowych w odniesieniu do pozycji bilansowych oraz rachunku zysków i strat. Szacunki dotyczą niepewnych przyszłych zdarzeń i są przeprowadzane w oparciu o dane historyczne i szereg załoŜeń bazujących na dostępnych na dzień bilansowy faktach oraz wynikają z uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Rzeczywiste wyniki przyszłych operacji gospodarczych mogą róŜnić się od szacunków księgowych przeprowadzanych na dzień bilansowy. W związku z powyŜszym oszacowania i załoŜenia przyjmowane przez Bank podlegają okresowej weryfikacji. Zmiany szacunków ujmowane są w księgach Banku w okresie, w którym zostały dokonane. JeŜeli natomiast zmiany dotyczą takŜe przyszłych okresów, korekcie ulegają załoŜenia, na podstawie których dokonywane są szacunki w przyszłych okresach. PoniŜej przedstawiono najistotniejsze obszary, dla których Bank dokonuje oszacowań. 6.14.1 Rezerwy celowe utworzone na kredyty i poŜyczki Bank przeprowadza przegląd portfela kredytowego pod kątem prawidłowości klasyfikacji ekspozycji kredytowych do poszczególnych kategorii ryzyka oraz w odniesieniu do poziomu utworzonych rezerw celowych na te ekspozycje. Ocena taka przeprowadzana jest przynajmniej raz na kwartał. W ocenie jakości portfela kredytowego Bank bierze pod uwagę między innymi wiarygodność kredytową klientów, ich zdolność do terminowej obsługi kredytów, rodzaj ustanowionego zabezpieczenia wraz z oceną, czy wartość przyjętego zabezpieczenia wystarczy na pokrycie pełnej kwoty kredytów. Dodatkowo, w swoich analizach Bank uwzględnia równieŜ potencjalny wpływ niekorzystnych zmian sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz płatniczej kredytobiorców oraz czynniki zewnętrzne, takie jak niekorzystny rozwój sytuacji gospodarczej mogący mieć wpływ na sytuację w danej branŜy. Rezerwy celowe na ekspozycje kredytowe tworzone są w oparciu o Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Metodologie i załoŜenia, na podstawie których dokonywana jest ocena ryzyka i efektywność podejmowania decyzji kredytowych, jak równieŜ proces monitorowania zaangaŜowania kredytowego zarówno wobec pojedynczego klienta, jak i całego portfela kredytowego Banku oraz wartość zabezpieczeń uwzględnianych przez Bank przy klasyfikacji ekspozycji kredytowych i kalkulacji rezerw celowych, poddawane są regularnym przeglądom. 6.14.2 Wycena instrumentów finansowych Po początkowym ujęciu instrumenty finansowe wyceniane są według poniŜszych zasad: − aktywa finansowe przeznaczone do obrotu wyceniane są według wartości godziwej, a skutki wyceny do wartości godziwej zaliczane są bezpośrednio do rachunku zysków i strat, − instrumenty finansowe utrzymywane do terminu zapadalności wyceniane są zgodnie z metodologią zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem odpisów z tytułu utraty wartości, − aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy wyceniane są według wartości godziwej, a skutki wyceny odnoszone są na kapitał z aktualizacji wyceny, − kredyty i poŜyczki wyceniane są zgodnie z metodologią zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych, − pozostałe zobowiązania finansowe wyceniane są według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej. W odniesieniu do aktywów i zobowiązań finansowych ujmowanych w bilansie według wartości godziwej moŜe wystąpić sytuacja, iŜ nie będzie moŜliwości identyfikacji aktywnego rynku w odniesieniu do tych aktywów / zobowiązań finansowych. Wartość godziwą instrumentów finansowych nienotowanych na aktywnych rynkach ustala się w oparciu o 77 powszechnie stosowane modele wyceny bazujące na zmiennych moŜliwych do zaobserwowania w otoczeniu rynkowym, stosując wewnętrzne modele wyceny. Wszystkie modele wyceny wykorzystywane przez Bank przed ich zastosowaniem są zatwierdzane i kalibrowane tak, aby wyceny uzyskane w wyniku wykorzystania modeli odzwierciedlały aktualne dane rynkowe. Część zmiennych, np. kształtowanie się przyszłych stóp procentowych, parametry zmienności oraz korelacje wymagają profesjonalnej oceny. Modele i zmienne podlegają regularnie weryfikacji. Zmiana stosowanych modeli lub zmiennych w tych modelach mogłaby mieć wpływ na szacunki księgowe w zakresie wyceny. 6.14.3 Wartości aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego Bank rozpoznaje składnik aktywów z tytułu podatku odroczonego bazując na załoŜeniu, Ŝe w przyszłości zostanie osiągnięty zysk podatkowy pozwalający na jego wykorzystanie. Pogorszenie uzyskiwanych wyników podatkowych w przyszłości mogłoby spowodować, Ŝe załoŜenie to stałoby się nieuzasadnione. 6.14.4 Stawki amortyzacyjne Wysokość stawek amortyzacyjnych ustalana jest na podstawie przewidywanego okresu ekonomicznej uŜyteczności składników rzeczowego majątku trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych. Bank corocznie dokonuje weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej uŜyteczności na podstawie bieŜących szacunków. 6.14.5 Wycena rezerw z tytułu świadczeń pracowniczych Rezerwy z tytułu świadczeń pracowniczych są szacowane za pomocą metod aktuarialnych, które bazują na róŜnego rodzaju profesjonalnych załoŜeniach, zwłaszcza odnośnie przyjmowanych stóp dyskonta. Zmiana zastosowanych załoŜeń mogłaby mieć wpływ na wycenę poszczególnych pozycji aktywów i pasywów Banku. 78 7. INFORMACJE O BANKU 7.1 HISTORIA EMITENTA (I) Prawna (statutowa) i handlowa nazwa Emitenta Emitent działa pod firmą Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna i ma równieŜ prawo posługiwać się nazwą skróconą Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. lub Bank BPS S.A. (II) Miejsce rejestracji Emitenta oraz jego numer rejestracyjny Emitent zarejestrowany jest w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000069229. Dokumentacja Emitenta jest przechowywana w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy KRS, Emitent posiada numer NIP: 8960001959 oraz REGON: 930603359. (III) Data utworzenia Emitenta oraz czas na jaki został utworzony Emitent został utworzony na podstawie Decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 65 z dnia 22 października 1991 roku, jako Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni Spółka Akcyjna z siedzibą we Wrocławiu i wpisany: − dnia 4 marca 1992 r. do Rejestru Handlowego B pod numerem 2841 prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Rejestrowy, − dnia 10 grudnia 2001 r. do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000069229. W dniu 16 maja 2001 roku akcjonariusze GBPZ S.A. podejmując na Walnym Zgromadzeniu Uchwałę Nr 10/2001 zadecydowali o połączeniu GBPZ S.A. z Bankiem Unii Gospodarczej S.A., Lubelskim Bankiem Regionalnym S.A., Małopolskim Bankiem Regionalnym S.A., Rzeszowskim Bankiem Regionalnym S.A., Warmińsko-Mazurskim Bankiem Regionalnym S.A. Na podstawie Uchwały Nr 12/2001 Walnego Zgromadzenia GBPZ S.A. podjętej w dniu 16 maja 2001 roku dokonano zmiany firmy Emitenta na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Zmiana ta została zarejestrowana w dniu 27 marca 2002 roku. Następnie decyzją akcjonariuszy podjętą Uchwałą Nr 5/2002 z dnia 19 kwietnia 2002 roku o połączeniu Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. z Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A. poprzez przejęcie majątku Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. Emitent został utworzony na czas nieokreślony. (IV) NajwaŜniejsze zdarzenia − 4 marca 1992 roku – rozpoczęcie działalności przez Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni S.A. z siedzibą we Wrocławiu − 16 maja 2001 roku – uchwała Walnego Zgromadzenia Gospodarczego Banku Południowo-Zachodniego S.A. o połączeniu z 5 bankami regionalnymi: Bankiem Unii Gospodarczej S.A., Lubelskim Bankiem Regionalnym S.A., Małopolskim Bankiem Regionalnym S.A., Rzeszowskim Bankiem Regionalnym S.A., Warmińsko-Mazurskim Bankiem Regionalnym S.A. oraz o zmianie firmy na: Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. − 12 marca 2002 roku - rejestracja połączenia w Rejestrze Przedsiębiorców KRS − 27 marca 2002 roku – rejestracja zmiany firmy na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. − 19 kwietnia 2002 roku – uchwała Walnego Zgromadzenia Banku o połączeniu z Dolnośląskim Bankiem Regionalnym S.A. − 3 lipca 2002 roku – decyzja Komisji Nadzoru Bankowego w sprawie przejęcia Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. przez Bank − 22 listopada 2002 roku – decyzja Komisji Nadzoru Bankowego zobowiązująca Zarząd Banku do wszczęcia postępowania naprawczego − 2 grudnia 2003 roku – postanowienie sądu o rejestracji 35 000 000 akcji imiennych serii „I” − 23 lutego 2004 roku – decyzja Komisji Nadzoru Bankowego o akceptacji programu postępowania naprawczego Banku − 14 lipca 2004 roku – decyzja Komisji Nadzoru Bankowego dotycząca ustanowienia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego kuratorem nadzorującym wykonywanie programu naprawczego przez Bank − 11 kwietnia 2008 roku – uchwała Zarządu Banku w sprawie zawiązania spółki Dom Maklerski Banku BPS S.A. 79 − 17 kwietnia 2008 roku – decyzja Komisji Nadzoru Finansowego dotycząca odwołania kuratora nadzorującego wykonywanie programu naprawczego − 5 maja 2008 roku – uchwała Zarządu Banku w sprawie utworzenia spółki Centrum Finansowe Banku BPS S.A. Sp. z o.o. (obecnie: Centrum Finansowe Banku BPS S.A.) − 23 września 2008 roku – decyzja Komisji Nadzoru Finansowego o zakończeniu wykonywania programu naprawczego − 25 listopada 2009 roku – uchwała Zarządu Banku w sprawie nabycia 100% akcji spółki Contango TFI S.A. (obecnie: BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A.) − 23 czerwca 2010 roku – uchwała Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku. o podwyŜszeniu kapitału zakładowego Banku o kwotę nie niŜszą niŜ 40 000 000 zł i nie wyŜszą niŜ 66 623 388 zł w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii „J”, − 5 stycznia 2011 roku - zawiązanie spółki IT BPS Sp. z o.o., w której Bank objął 100% w udziałach i głosach spółki. (V) Siedziba i forma prawna Emitenta, przepisy prawa, na podstawie których i zgodnie z którymi działa Emitent, kraj siedziby oraz adres i numer telefonu jego siedziby Siedzibą Emitenta jest Warszawa. Emitent działa w formie spółki akcyjnej. Biuro Zarządu Emitenta mieści się pod adresem: ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa (Polska), tel. +48 22 53 95 133, fax: +48 22 53 95 222, email: [email protected] Emitent działa na podstawie: − Ustawy z dnia 29.08.1997 r. „Prawo bankowe” (Dz.U. 2002, Nr 72, poz. 665, z późn. zm.), − Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. „O funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających”. (Dz.U. 2000, Nr 119, poz. 1252, z późn. zm.), − Ustawy z dnia 15.09.2000 r. „Kodeks spółek handlowych” (Dz.U. 2000, Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.), − Decyzji nr 65 z dnia 22.10.1991 r. Prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie utworzenia banku pod nazwą Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni Spółka Akcyjna we Wrocławiu, − Statutu i regulacji wewnętrznych Banku. 7.2 PRZEDMIOT DZIAŁALNOŚCI BANKU OKREŚLONY W STATUCIE Głównym zadaniem Banku jest wypełnianie funkcji zrzeszeniowych wobec Banków Spółdzielczych, dbałość o rozwój Zrzeszenia oraz prowadzenie działalności komercyjnej. Bank prowadzi działalność bankową ze szczególnym uwzględnieniem wspierania i uzupełniania Banków Spółdzielczych w obsłudze bankowej małych i średnich przedsiębiorstw, jednostek samorządu terytorialnego oraz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Bank prowadzi swoją działalność w sposób nie stanowiący konkurencji dla Banków Spółdzielczych. W ramach działalności zrzeszeniowej Bank realizuje następujące czynności: − wykonuje zadania i czynności na rzecz Banków Spółdzielczych, określone w Umowie Zrzeszenia, − występuje w uzasadnionych przypadkach do KNF o zastosowanie środków przewidzianych w Ustawie o Prawie Bankowym, − realizuje zawarte umowy o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie zastępczej obsługi obrotu oszczędnościowego, − dokonuje obrotu wierzytelnościami przejętymi od Banków Spółdzielczych w celu ich restrukturyzacji. Ponadto działalność Banku obejmuje wykonywanie następujących czynności bankowych: − przyjmowanie wkładów pienięŜnych płatnych na Ŝądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, − prowadzenie innych rachunków bankowych, − udzielanie kredytów, − udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, − emitowanie bankowych papierów wartościowych, − przeprowadzanie bankowych rozliczeń pienięŜnych, − udzielanie poŜyczek pienięŜnych, − operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, − wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich uŜyciu, − terminowe operacje finansowe, − nabywanie i zbywanie wierzytelności pienięŜnych, 80 − przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, − prowadzenie skupu i sprzedaŜy wartości dewizowych, − udzielanie i potwierdzanie poręczeń, − wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, − pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pienięŜnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym, − wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego. Działalność Banku obejmuje takŜe inne czynności: − obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, − dokonywanie obrotu papierami wartościowymi, − dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłuŜnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłuŜnika, − nabywanie i zbywanie nieruchomości, − świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych, − świadczenie następujących usług finansowych: • pośrednictwo ubezpieczeniowe, • przyjmowanie i przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, • nabywanie lub zbywanie na własny rachunek papierów wartościowych, tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, instrumentów rynku pienięŜnego oraz kontraktów terminowych, swapów, umów forward na stopę procentową, oraz innych instrumentów pochodnych, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pienięŜne, o ile przedmiotem tych czynności są papiery wartościowe, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2005 r. Nr 183 poz.1538 z późn. zm.), lub inne niedopuszczone do obrotu zorganizowanego instrumenty finansowe, − prowadzenie na zlecenie ewidencji obligacji, − factoring, − leasing finansowy, − prowadzenie transakcji na rynku pochodnych instrumentów finansowych, − zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych, − pośredniczenie w zawieraniu umów w zakresie świadczenia usług certyfikacyjnych. Bank moŜe zlecać innym podmiotom wykonywanie czynności naleŜących do zakresu działania Banku na zasadach określonych przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa i Statut Banku. 7.2.1 Ogólny opis działalności Emitenta Emitent realizuje funkcję zrzeszeniową w stosunku do Banków Spółdzielczych i zgodnie z przepisami ww. ustawy jest bankiem zrzeszającym, jednym z trzech działających na terytorium Polski. Na Datę Prospektu z Bankiem zrzeszonych jest 358 Banków Spółdzielczych, co stanowi ok. 62% wszystkich działających banków spółdzielczych w Polsce. Bank współpracuje z największym pod względem kapitałowym, samodzielnym bankiem spółdzielczym - Krakowskim Bankiem Spółdzielczym oraz z Bankiem Spółdzielczym w Oławie. Bank wraz ze zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi tworzy największe w Polsce, pod względem liczby banków, zrzeszenie banków spółdzielczych. Bank działa na rzecz rozwoju Banków Spółdzielczych. Działalność zrzeszeniowa polega na zapewnieniu obsługi Bankom Spółdzielczym polegającej m.in. na obsłudze finansowej Zrzeszenia, zapewnieniu płynności w Zrzeszeniu, realizacji rozliczeń oraz zagospodarowaniu nadwyŜek środków pienięŜnych Banków Spółdzielczych, wsparciu obsługi prawnej. Równolegle do działalności zrzeszeniowej, Bank prowadzi działalność komercyjną, wykorzystując w tym celu 70 placówek bankowych, obsługujących klientów korporacyjnych, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz klientów indywidualnych. W działalności komercyjnej Bank kieruje się zasadą, wynikającą z Umów Zrzeszenia, nie konkurowania z Bankami Spółdzielczymi. 7.2.2 Działalność zrzeszeniowa Banku Bank zrzesza Banki Spółdzielcze na podstawie umów zrzeszenia, których treść została zatwierdzona przez KNF. Bank i Banki Spółdzielcze tworzą Zrzeszenie. Celem Zrzeszenia jest wzajemna pomoc i współpraca w realizacji zadań statutowych, rozwój i doskonalenie działalności bankowej oraz dbałość o interesy ekonomiczne i prawne Banków Spółdzielczych. 81 W ramach funkcji zrzeszeniowej, Bank wykonuje w imieniu i na rzecz Banków Spółdzielczych niektóre czynności bankowe, jest ich doradcą i pełni rolę reprezentacyjną oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo funkcjonowania Banków Spółdzielczych na rynku finansowym. Absorbuje nadwyŜki depozytów pozyskanych przez Banki Spółdzielcze i inwestuje je w bezpieczne instrumenty finansowe. Współuczestniczy takŜe w zaspokajaniu potrzeb kredytowych klientów Banków Spółdzielczych poprzez udzielanie kredytów w konsorcjach z tymi bankami. Bank w szczególności: − wspomaga Banki Spółdzielcze w pozyskiwaniu bazy kapitałowej Banków Spółdzielczych oraz w zarządzaniu ich płynnością płatniczą, − realizuje wspólne projekty biznesowe, − umoŜliwia Bankom Spółdzielczym poszerzenie geograficznego terenu ich działania oraz zakresu oferowanych produktów i usług, − prowadzi badania marketingowe, promocje i wdraŜa w Zrzeszeniu nowe, wspólne produkty bankowe, − pozyskuje dla Banków Spółdzielczych preferencyjne linie kredytowe i środki na dopłaty do oprocentowania tych kredytów, między innymi, z ARiMR, a takŜe prowadzi rozliczenie dopłat do odsetek od tych kredytów, − prowadzi rachunki bankowe Banków Spółdzielczych oraz wykonuje w ich imieniu i na ich rzecz niektóre czynności bankowe (np. wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa Banków Spółdzielczych, stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych, nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową Banków Spółdzielczych na rachunku w NBP, pełni rolę pośrednika w zakresie usług rozliczeniowych z KIR), − pośredniczy w dokonywaniu operacji dewizowych, w tym pośredniczy w dokonywaniu przekazów pienięŜnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym na rzecz klientów Banków Spółdzielczych, stosownie do posiadanych uprawnień i wzajemnych uzgodnień, − udziela Bankom Spółdzielczym wszechstronnej pomocy w organizowaniu i wdraŜaniu nowoczesnych technologii bankowych, szczególnie w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej oraz informatycznej, w zakresie obsługi prawnej, opracowywania programów postępowania naprawczego i innych działań restrukturyzacyjnych oraz wspierania starań banków o pomoc BFG, organizowania szkoleń kadr pracowniczych, itp., − wypełnia za Banki Spółdzielcze obowiązki sprawozdawcze i informacyjne wobec NBP i BFG, − reprezentuje ich interesy wobec KNF, NBP, innych banków, izb gospodarczych, urzędów i instytucji centralnych, − świadczy na rzecz Banków Spółdzielczych usługi, między innymi, w zakresie: • instytucjonalnej kontroli wewnętrznej mającej na celu zapewnienie zgodności ich działania z przepisami prawa, postanowieniami statutu, regulacji nadzorczych i wewnętrznych oraz Umowy Zrzeszenia, • wspomagania zarządzania ryzykiem, • windykacji i restrukturyzacji wierzytelności, • obsługi kart płatniczych, • monitorowania ich sytuacji ekonomiczno – finansowej, • opracowywania i udostępniania wzorcowych regulaminów i procedur. Na Datę Prospektu zaangaŜowanie kapitałowe Banku w Bankach Spółdzielczych w formie udziałów członkowskich wynosiło 11,2 mln zł, natomiast w formie poŜyczek podporządkowanych 9,4 mln zł. W celu zwiększenia bezpieczeństwa funkcjonowania Banków Spółdzielczych, w strukturze Zrzeszenia funkcjonują fundusze pomocowe. Fundusz Pomocowy tworzony jest z corocznych wpłat Banków Spółdzielczych i Banku. Środki zgromadzone na rachunku tego Funduszu są przeznaczone na zachowanie bieŜącej płynności Banków Spółdzielczych, zwiększenie ich funduszy własnych, wsparcie finansowe programów postępowania naprawczego realizowanych przez Banki Spółdzielcze oraz procesów łączeniowych tych banków, a takŜe na inne cele, za zgodą Rady Zrzeszenia. Według stanu na Datę Prospektu, środki zgromadzone na rachunku tego Funduszu wynosiły 283,7 mln zł. Na Datę Prospektu ze środków tych skorzystało - w formie poŜyczek - 135 Banków Spółdzielczych na łączną kwotę 254,8 mln zł, z czego 233,2 mln zł dotyczyło 162 poŜyczek dla 123 banków na zwiększenie kapitałów, natomiast środki w kwocie 21,6 mln zł zostały przeznaczone dla 13 banków na poprawę wskaźników płynności oraz na likwidację szkód wyrządzonych przez powódź w 2010r., która objęła swoim zasięgiem teren działania niektórych Banków Spółdzielczych z naszego Zrzeszenia. Fundusz Pomocy Bankom Spółdzielczym wspiera realizację procesów restrukturyzacyjnych Banków Spółdzielczych oraz wspomaga ich płynność. Został utworzony z zysku dawnego Gospodarczego Banku Południowo – Zachodniego S.A. oraz z Funduszu Pomocy Dolnośląskiego Banku Regionalnego S.A. przejętego przez Bank. 82 Fundusz Kapitałowy wspomaga Banki Spółdzielcze we wdraŜaniu nowych technologii informatycznych. W celu redukcji ryzyka kredytowego, Bank upowszechnia w Bankach Spółdzielczych zewnętrzne systemy wymiany informacji, umoŜliwiające ocenę wiarygodności kredytowej klientów oraz weryfikację zabezpieczeń. W Banku funkcjonuje zespół koordynujący rozwój produktów Zrzeszenia, złoŜony z przedstawicieli Banku i Banków Spółdzielczych. Jego zadaniem jest analiza potrzeb klientów w zakresie produktów i usług finansowych oraz wdraŜanie wspólnej oferty produktowej. W ramach Zrzeszenia rozwija się współpraca z towarzystwami ubezpieczeniowymi. Działania Banku w tym zakresie mają na celu ułatwienie Bankom Spółdzielczym nawiązywanie współpracy z tymi podmiotami, między innymi, poprzez wdraŜanie jednolitych, wspólnych dla Zrzeszenia, produktów ubezpieczeniowych oraz negocjowanie korzystnych warunków współpracy. Współpraca Banku z Bankami Spółdzielczymi w zakresie konsorcjów kredytowych umoŜliwia finansowanie wybranych projektów, a tym samym pozwala lepiej zaspokoić potrzeby kredytowe klientów oraz wykorzystać nadpłynność Banków Spółdzielczych w kreowaniu akcji kredytowej i w efekcie zwiększyć ich rentowność. Bank udziela Bankom Spółdzielczym pomocy w zakresie obsługi prawnej, która polega na opracowywaniu opinii, udzielaniu porad, odpowiedzi na pozwy sądowe, pełnieniu przez radców prawnych Banku roli pełnomocników procesowych, udostępnianiu dokumentów na temat zmian w prawie i konieczności lub moŜliwości ich uwzględnienia w wewnętrznych przepisach (procedurach). Bank wspomaga Banki Spółdzielcze w opracowywaniu i realizacji programów postępowania naprawczego i innych działań restrukturyzacyjnych oraz wspiera starania Banków Spółdzielczych o pomoc finansową z BFG. Bank organizuje szkolenia kadry pracowniczej Banków Spółdzielczych. Emitent promuje Banki Spółdzielcze w celu zwiększenia ich rozpoznawalności rynkowej, w tym organizuje kampanie reklamowe o zasięgu ogólnokrajowym oraz realizuje - pod wspólnym logo - akcje wizerunkowe Zrzeszenia. Kierunki działania i zasady funkcjonowania Zrzeszenia są ustalane i dyskutowane z udziałem wszystkich jego członków przez ich uczestnictwo w organach funkcjonujących na mocy postanowień Umowy Zrzeszenia, która jest zawierana ze wszystkimi Bankami Spółdzielczymi. Organami Zrzeszenia są: − Zgromadzenie Prezesów, − Rada Zrzeszenia. Zgromadzenie Prezesów jest najwyŜszym organem Zrzeszenia. W jego skład wchodzą wszyscy prezesi zarządów Banków Spółdzielczych i Prezes Zarządu Banku Zrzeszającego. Do kompetencji Zgromadzenia Prezesów naleŜy: − uchwalanie regulaminu wyboru członków Rady Zrzeszenia, − wybór i odwoływanie członków Rady Zrzeszenia, − rozpatrywanie sprawozdania oraz ocena pracy Rady Zrzeszenia, − uchwalanie strategii Zrzeszenia, − zatwierdzanie zmian do Umowy Zrzeszenia, − ustalanie wysokości zaangaŜowania kapitałowego Banku Spółdzielczego w Banku Zrzeszającym oraz terminów realizacji tego zaangaŜowania. Zgromadzenie Prezesów zapoznaje się z wynikami Banku i kierunkami jego działalności. Rada Zrzeszenia jest organem opiniodawczo-doradczym Zrzeszenia. Składa się z Prezesa Zarządu Banku Zrzeszającego i prezesów zarządów Banków Spółdzielczych w liczbie jednego przedstawiciela na piętnaście zrzeszonych Banków Spółdzielczych. Członkowie Rady Zrzeszenia są wybierani i odwoływani w grupach na Zgromadzeniu Prezesów. Do kompetencji Rady Zrzeszenia naleŜy w szczególności opiniowanie: − strategii Zrzeszenia oraz kierunków wspólnych działań, − rocznych planów finansowych Banku Zrzeszającego, − projektów uchwał o tworzeniu funduszy zapewniających bezpieczeństwo Zrzeszenia, − projektów wysokości wpłat uczestników Zrzeszenia na Fundusz Pomocowy, − propozycji oprocentowania środków Funduszu Pomocowego, − zakresu świadczenia wzajemnych usług i zasad ich odpłatności, − projektów zmian Umowy Zrzeszenia wraz z załącznikami, − innych uchwał dotyczących organizacji i zasad funkcjonowania Zrzeszenia, − struktury organizacyjnej Banku Zrzeszającego, − sankcji nakładanych na Banki Spółdzielcze, które naruszają Umowę Zrzeszenia i nie realizują uchwał organów Zrzeszenia. 83 7.2.3 Działalność komercyjna Banku Bank prowadzi działalność poprzez placówki zlokalizowane na terenie całej Polski. Centrala Banku znajduje się w Warszawie, a Bank dysponuje łącznie 70 placówkami sprzedaŜowymi, w tym: 44 oddziałami 26 innymi placówkami oraz 64 bankomatami. Oddziały Banku zlokalizowane są głównie w waŜniejszych miastach Polski. NiezaleŜnie od posiadanej sieci placówek Bank rozwija i wdraŜa kanały dystrybucji oparte na nowych technologiach w tym telefoniczne centrum obsługi klientów (call center), bankowość internetowa online oraz sieć bankomatów, która wyposaŜona będzie w technologię biometryczną (identyfikacja klienta poprzez układ naczyń krwionośnych palca). Bank w zakresie działalności komercyjnej jest bankiem obsługującym klientów indywidualnych oraz klientów instytucjonalnych. Specjalizuje się w kompleksowej obsłudze: przedsiębiorców, jednostek samorządów terytorialnych i instytucji rządowych, wspólnot mieszkaniowych oraz klientów indywidualnych. Klienci Banku mają dostęp do szerokiej gamy produktów i usług bankowych m.in. w zakresie rozliczeń krajowych i zagranicznych, zarządzania płynnością, bankowości elektronicznej w tym internetowej, dostępu do źródeł finansowania w tym na wsparcie w ramach absorpcji funduszy strukturalnych. Wachlarz tradycyjnych, podstawowych produktów depozytowych i kredytowych stanowi bazę, w oparciu o którą moŜe być budowana dla kaŜdego klienta oferta dostosowana do jego konkretnych potrzeb i oczekiwań. Jednym z priorytetów Banku jest zapewnienie prostej i przejrzystej oferty produktowej (depozytowej i kredytowej), usprawnienie procesu udzielania kredytów oraz intensyfikacja działań skierowanych na kredytowanie klientów w ramach konsorcjów kredytowych z Bankami Spółdzielczymi. Bank zapewnia klientom moŜliwość korzystania z usług Banków Spółdzielczych, Domu Maklerskiego Banku BPS S.A. oraz innych podmiotów współpracujących z Bankiem. (I) Główne rynki Bank nie prowadzi działalności poza obszarem Polski, a jego działalność prowadzona jest na terenie całego kraju i rozkłada się w dominujący sposób na terenie województw Polski centralnej oraz południowej i wschodniej. Bank dzieli swoją działalność komercyjną na dwa obszary: bankowość detaliczną i bankowość instytucjonalną: a) Obszar bankowości detalicznej Obszar bankowości detalicznej obejmuje transakcje Banku z klientami indywidualnymi, którym Bank oferuje pełny zakres produktów usług bankowych. Kluczowymi produktami kredytowymi w tym segmencie są kredyty hipoteczne, kredyty konsumenckie oraz karty kredytowe. Istotne produkty depozytowe Banku obejmują rachunki bankowe, lokaty terminowe i produkty strukturalne. Oferta Banku w tym obszarze obejmuje takŜe produkty ubezpieczeniowe połączone z kredytami i kartami kredytowymi oraz specjalistyczne produkty oszczędnościowe. PoniŜsza tabela przedstawia wartość kredytów udzielonych klientom indywidualnym w podziale na poszczególne rodzaje produktów (bez odsetek). Wyszczególnienie w tym m.in.: 31.12.2007 31.12.2008 30.11.2009 31.12.2009 30.11.2010 Kredyty razem w tym m.in.: 138.902 162.660 421.177 476.257 676.334 Mieszkaniowe i hipoteczne 107.849 123.863 290.104 309.770 427.181 Konsumpcyjne 16.367 23.065 28.837 33.739 38.491 Źródło: Emitent W tabeli poniŜej przedstawiono produkty depozytowe wg rodzaju oferowane klientom detalicznym (bez odsetek). Wyszczególnienie 31.12.2007 31.12.2008 30.11.2009 31.12.2009 30.11.2010 Depozyty razem w tym: 609.946 787.469 731.527 739.040 816.617 Depozyty bieŜące 357.284 306.836 528.187 517.954 452.669 Depozyty terminowe 252.662 480.633 203.340 221.086 363.949 Źródło: Emitent 84 b) obsługa klientów bankowości detalicznej Obsługa klientów bankowości detalicznej realizowana jest poprzez dostarczanie klientom indywidualnym kompleksowej oferty finansowej: bankowej, inwestycyjnej i ubezpieczeniowej. Celem Banku jest oferowanie klientom indywidualnym nowoczesnych, konkurencyjnych oraz wysokiej jakości produktów. Aby sprostać oczekiwaniom klientów, Bank proponuje im nowe usługi bądź teŜ modyfikuje dotychczasowe. Ponadto podejmuje działania zmierzające do standaryzacji i usprawnienia obsługi. c) Podstawowe produkty oferowane przez Bank dla klientów indywidualnych • Rachunki Bank oferuje Klientom rachunki bieŜące i oszczędnościowe. BieŜące rachunki są standardowymi nieoprocentowanymi lub nisko oprocentowanymi rachunkami, które przez klientów są wykorzystywane do dokonywania codziennych transakcji. Rachunki oszczędnościowe są wyŜej oprocentowane, jednak wprowadzają limit ilości bezpłatnych wypłat z rachunku. Bank posiada równieŜ specjalną ofertę produktową dla młodzieŜy i studentów. • Produkty depozytowe Bank oferuje klientom ofertę produktów depozytowych. Główne produkty depozytowe oferowane przez Bank obejmują lokaty złotowe i walutowe o okresach od 1 do 365 dni z oprocentowaniem standardowym i negocjowanym, lokaty progresywne oraz indywidualne konta emerytalne. • Kredyty konsumenckie Bank oferuje kredyty konsumenckie w formie kredytów w rachunku bieŜącym oraz kredytów gotówkowych. • Karty płatnicze Bank oferuje klientom karty debetowe i kredytowe, wydawane we współpracy z organizacją VISA i MasterCard. Ofertę kart kredytowych i debetowych uzupełnia pakiet bezpłatnych ubezpieczeń. Na Datę Prospektu Bank wydał ponad 29,5 tys. kart debetowych oraz 3,2 tys. kart kredytowych. • Kredyty hipoteczne Na Datę prospektu kredyty hipoteczne stanowiły około 60% wartości kredytów udzielonych klientom indywidualnym. Bank oferuje kredyty hipoteczne jedynie w złotych. Kredyty hipoteczne Banku oferowane są głównie na cele mieszkaniowe. Kredyty te są zabezpieczone hipoteką na nabywanej lub innej nieruchomości. d) Nowe produkty i usługi Bank kontynuuje politykę modyfikacji oraz dostosowywania oferty produktowej Banku do zindywidualizowanych potrzeb klientów przy uwzględnieniu obserwowanych na rynku trendów. W zakresie rozszerzania oferty skierowanej do klientów indywidualnych w ww. okresie zostały wprowadzone do oferty m.in. takie produkty jak: − Kredyt na PIT – krótkoterminowy kredyt gotówkowy, który przeznaczony jest na regulowania zobowiązań podatkowych. − Kredyt z dotacją na zakup kolektorów słonecznych – kredyt z dotacją przeznaczony na finansowanie zakupu i montaŜu instalacji kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych z częściową spłatą kapitału ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. (II) Obszar bankowości instytucjonalnej Obszar bankowości instytucjonalnej obejmuje transakcje Banku dokonywane m.in.: z duŜymi klientami korporacyjnymi, MSP, przedsiębiorstwami państwowymi, jednostkami samorządu terytorialnego i instytucjami rządowymi, spółdzielniami i wspólnotami mieszkaniowymi. Obszar ten obejmuje m.in. następujące produkty i usługi: prowadzenie rachunków bieŜących i pomocniczych, oszczędnościowych i lokat terminowych, produkty walutowe, kredyty gospodarcze, faktoring oraz gwarancje. W ramach tego obszaru Bank zawiera równieŜ samodzielnie lub w konsorcjum z innymi bankami (głównie z bankami spółdzielczymi) umowy finansowania projektów w formie kredytów konsorcjalnych. Na Datę Prospektu Bank obsługiwał około 72 tys. klientów indywidualnych oraz około 16 tys. klientów instytucjonalnych. PoniŜsza tabela przedstawia wartość kredytów udzielonych klientom instytucjonalnym2 w podziale na poszczególne 2 Z wyłączeniem kredytów udzielonych bankom spółdzielczym i komercyjnym 85 rodzaje produktów (bez odsetek). Wyszczególnienie w tym m.in.: 31.12.2007 31.12.2008 30.11.2009 31.12.2009 30.11.2010 Kredyty razem w tym m.in.: 2.517.118 3.021.121 3.732.897 3.764.667 4.705.829 Kredyty obrotowe 860.472 1.089.879 1.438.900 1.418.521 1.768.814 Kredyty inwestycyjne 996.634 1.232.535 1.694.005 1.666.261 2.286.094 Źródło: Emitent Działania podejmowane przez Bank w latach 2007-2010 zarówno w aspekcie wprowadzania nowych dostosowanych do potrzeb klientów produktów i usług, wdraŜania nowych koncepcji w zakresie modyfikacji i uatrakcyjnienia istniejącej juŜ oferty kredytowej bezpośrednio przekładały się na wielkości sprzedaŜowe produktów kredytowych. Efektem był dynamiczny wzrost portfela kredytowego w badanym okresie zarówno w odniesieniu do klientów detalicznych jak i instytucjonalnych. W tabeli poniŜej przedstawiono produkty depozytowe wg rodzaju oferowane klientom instytucjonalnym3 (bez odsetek). Wyszczególnienie 31.12.2007 31.12.2008 30.11.2009 31.12.2009 30.11.2010 Depozyty razem w tym: 765.885 781.638 735.938 678.327 1.037.178 Depozyty bieŜące 437.906 482.282 503.490 487.754 646.964 Depozyty terminowe 327.979 299.356 232.448 190.573 390.214 Źródło: Emitent (a) Obsługa klientów bankowości instytucjonalnej Wśród klientów bankowości instytucjonalnej są m.in. duŜe, średnie oraz małe przedsiębiorstwa, podmioty sektora publicznego, spółdzielnie oraz wspólnoty mieszkaniowe. Emitent podpisał Mandate Letter z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju i prowadzi działania celem pozyskania linii kredytowej dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w ramach Grupy BPS. Celem Banku jest optymalne dopasowanie oferty produktowej do potrzeb poszczególnych grup klienta instytucjonalnego. Oferta Banku kierowana do tej grupy klientów obejmuje pełny zakres produktów i usług bankowych. Ponadto Bank oferuje moŜliwość dostosowania oferty produktowej do indywidualnych potrzeb klienta. Oferta dla klientów instytucjonalnych jest ściśle powiązana z rachunkiem bieŜącym, a funkcjonalność tego produktu jest na bieŜąco dostosowywana do wymagań technologii z jednoczesnym zagwarantowaniem bezpieczeństwa oraz komfortu obsługi. Najistotniejszymi cechami oferty produktowej dla klientów instytucjonalnych są: − produkty i usługi kaŜdorazowo dostosowywane do indywidualnych potrzeb, − dostęp do produktów bankowych za pośrednictwem róŜnych, w tym elektronicznych, kanałów dystrybucji, − obsługa przez profesjonalny zespół pracowników Banku. (b) Podstawowe produkty oferowane przez Bank dla klientów instytucjonalnych: • Rachunki Oferta dla klientów instytucjonalnych jest ściśle powiązana z rachunkiem bieŜącym, a funkcjonalność tego produktu jest na bieŜąco dostosowywana do wymagań technologii z jednoczesnym zagwarantowaniem bezpieczeństwa oraz komfortu obsługi. Bank oferuje klientom prowadzenie rachunku bieŜącego, rachunków pomocniczych, w złotych i w walutach wymienialnych oraz rachunków lokacyjnych i powierniczych w złotych. W skład oferty produktowej Banku dla klientów z segmentu MSP wchodzą m.in.: Pakiet Biznes, Pakiet e-Biznes oraz Pakiet na Dobry początek dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą. W ramach jednej opłaty miesięcznej klient ma do dyspozycji podstawowe produkty takie jak: rachunek bieŜący, rachunek lokacyjny, karta 3 Z wyłączeniem depozytów od banków 86 płatnicza, bankowość elektroniczna. Bank proponuje ofertę pakietową dla klientów z segmentu rolnictwa w postaci Pakietu Agro Biznes, Pakietu e-Agro Biznes oraz Pakietu na Dobry początek, która łączy w sobie cechy i funkcjonalności zarówno rachunku bieŜącego jak i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. W ramach powyŜszych pakietów oferowany jest zestaw produktów i usług ułatwiających zarządzanie posiadanymi środkami finansowymi, lokowanie wolnych środków oraz umoŜliwiających dostęp do finansowania na uproszczonych zasadach. • Depozyty Oferta transakcji depozytowych umoŜliwia klientom inwestowanie nadwyŜek finansowych na rachunkach w złotych, euro oraz dolarach amerykańskich, które mogą być lokowane na warunkach rynkowych. Depozyty oferowane przez Bank obejmują m.in. lokaty o okresach od 1 do 365 dni z oprocentowaniem standardowym i negocjowanym. • Kredyty Bank oferuje klientom instytucjonalnym finansowanie krótkoterminowe m.in. w formie kredytów w rachunku bieŜącym, kredytów obrotowych, kredytów rewolwingowych, kredytów płatniczych oraz gwarancji, a takŜe zindywidualizowane produkty finansowania długoterminowego, przeznaczone na potrzeby inwestycyjne klientów. Bank oferuje produkty w ramach finansowania projektów dofinansowanych ze środków pomocowych w ramach funduszy strukturalnych UE, które obejmuje finansowanie pomostowe, współfinansowanie, gwarancje i usługi doradcze, które są indywidualnie dostosowane do szczególnych potrzeb klientów. Bank oferuje klientom instytucjonalnym równieŜ kredyty preferencyjne lub z dotacją, które udzielane są przy współpracy z podmiotami sektora publicznego, takimi jak: − ARiMR, − BGK, − Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto Bank oferuje kredyty obrotowe, inwestycyjne oraz pomostowe. Doświadczenie Banku w zakresie finansowania rolnictwa sprawia, iŜ Bank jest w stanie sprawnie przeprowadzić proces oceny zdolności kredytowej danego klienta, a tym samym w krótkim czasie podjąć decyzję kredytową oraz udzielić kredytów dla szerokiego grona klientów branŜy rolnej. Podmioty sektora finansów publicznych i jednostki samorządu terytorialnego stanowią waŜną grupę klientów Banku w zakresie produktów kredytowych. Dlatego Bank oferuje pełną gamę produktów dopasowanych do potrzeb klientów, takich jak kredyty na finansowanie: − deficytu budŜetu jednostek samorządu terytorialnego, − zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych, − spłaty wcześniej zaciągniętych poŜyczek i kredytów. • Produkty transakcyjne Bank oferuje klientom instytucjonalnym transakcyjne rozwiązania bankowe, które moŜna podzielić na podstawowe produkty związane z rachunkami, płatnościami, usługami zarządzania gotówką, płynnością, kartami, kanałami dostępu oraz wysokiej jakości produkty dopasowywane do indywidualnych potrzeb klientów. Produkty transakcyjne oferowane przez Bank ułatwiają efektywne zarządzanie przepływami pienięŜnymi i płynnością spółek, grup kapitałowych i jednostek budŜetowych oraz mają na celu podniesienie skuteczności operacyjnej i redukcję kosztów. Produkty transakcyjne dzielą się na następujące kategorie: − produkty zarządzania płynnością (rachunek bieŜący, obsługa gotówkowa, płatności masowe), − produkty związane z płatnościami (przelewy krajowe i zagraniczne, polecenie zapłaty), − produkty zarządzania gotówką (wpłaty i wypłaty gotówkowe oraz usługi odbioru gotówki), − karty płatnicze, − bankowość elektroniczna, − produkty finansowania handlu (gwarancje, inkaso dokumentowe, akredytywy), − produkty skarbowe (transakcje walutowe i na instrumentach pochodnych w celu zabezpieczenia przed róŜnego rodzaju ryzykiem, np. ryzykiem walutowym i stopy procentowej). (c) Nowe produkty i usługi Bank dostosowuje ofertę kierowaną dla klientów instytucjonalnych, wprowadzając nowe rozwiązania, wychodząc naprzeciw aktualnym potrzebom klientów z segmentu MSP. 87 Od roku 2009 Bank zaoferował kilka nowych produktów kredytowych, dających moŜliwość finansowania działalności obrotowej i inwestycyjnej: Kredyt „Szybka Gotówka dla Firm” – kredyt w rachunku bieŜącym skierowany dla klientów prowadzących uproszczoną ewidencję księgową i przeznaczony na finansowanie krótkoterminowych bieŜących potrzeb finansowych klientów. Kredyt „Szybka Linia Kredytowa” – kredyt w rachunku bieŜącym skierowany dla klientów instytucjonalnych prowadzących pełną księgowość. Kredyt „AGRO SKUP” – kredyt obrotowy w rachunku kredytowym, przeznaczony na skup produktów, półproduktów i przetworów rolnych. „Kredyt technologiczny” – kredyt przeznaczony na realizację inwestycji technologicznej, który w części spłacany jest ze środków Funduszu Kredytu Technologicznego w formie premii technologicznej. Kredyt technologiczny moŜe otrzymać mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo. Kredyt “Szybka inwestycja - AGRO” - to wystandaryzowany kredyt inwestycyjny dla klientów prowadzących działalność rolniczą, przeznaczony na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych związanych z zakupem środków trwałych takich jak: maszyny, urządzenia, środki transportu, nieruchomości. Ponadto Bank wprowadził do swojej oferty produktowej linie kredytowe udzielane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej na finansowanie: − inwestycji budowy, przebudowy i remontu dróg publicznych na terenach wiejskich, − inwestycji oświaty wiejskiej, − inwestycji zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę, − przedsięwzięć inwestycyjnych na terenach wiejskich w zakresie agroturystyki, − pozarolniczej działalności gospodarczej na terenach wiejskich - „Wiarygodny Partner”. 7.2.4 Produkty oferowane z podmiotami współpracującymi z Bankiem (I) Produkty zrzeszeniowe dostępne w Zrzeszeniu Bank systematycznie podejmuje starania w celu ujednolicenia i wystandaryzowania wspólnych produktów dla całego Zrzeszenia, które są następnie oferowane w placówkach Banku oraz w palcówkach Banków Spółdzielczych na tych samych zasadach i według tych samych procedur i regulacji. Dzięki czemu produkty zrzeszeniowe mogą być dostępne dla dziesiątek tysięcy klientów w ponad dwóch tysiącach placówek Banków Spółdzielczych. W ofercie wspólnych produktów dla całego Zrzeszenia znajdują się aktualnie następujące produkty: − kredyt “Bezpieczna Gotówka” – kredyt gotówkowy dla osób fizycznych wraz z pakietem ubezpieczenia na Ŝycie kredytobiorcy, − kredyt „Niebieski Partner” – kredyt inwestycyjny przeznaczony na urządzenia produkowane i oferowane przez grupę DeLaval związane z pozyskiwaniem mleka, − kredyt „Szybka Gotówka dla Firm” – kredyt w rachunku bieŜącym skierowany jest dla klientów prowadzących uproszczoną ewidencję księgową i przeznaczony na finansowanie krótkoterminowych bieŜących potrzeb finansowych klientów. − kredyt „Szybka Linia Kredytowa” – kredyt w rachunku bieŜącym dla klientów instytucjonalnych prowadzących pełną księgowość i przeznaczony na finansowanie krótkoterminowych bieŜących potrzeb finansowych Klientów. − kredyt „Szybka Inwestycja” – kredyt inwestycyjny, przeznaczony na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych, związanych z zakupem środków trwałych. Jego atutem jest minimum formalności dla klienta oraz szybka decyzja kredytowa. (II) Produkty oferowane przez Bank w ramach współpracy z podmiotami zewnętrznymi NiezaleŜnie od modyfikacji i uatrakcyjniania oferty produktowej, dedykowanej do wszystkich grup klientów obsługiwanych przez Bank inicjowane i podejmowane są działania słuŜące zwiększeniu dochodów Banku. W tym celu Bank zawarł umowy na dystrybucję produktów następujących firm zewnętrznych: • Union Investment TFI S.A. Zawarta z Union Investment TFI S.A. umowa zlecenia dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych umoŜliwia klientom inwestowanie w fundusze zarządzane przez Union Investment TFI S.A. 88 • VB Leasing Polska S.A. Umowa o współpracy z VB Leasing Polska S.A. dotyczy świadczenia usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych przy zawieraniu umów leasingowych. W lipcu 2006 r. wprowadzono markę "Spółdzielczy Leasing” dla całej polskiej spółdzielczości bankowej (Bank Polskiej Spółdzielczości S.A., Mazowiecki Bank Regionalny S.A. i Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. oraz wszystkie zrzeszone z nimi Banki Spółdzielcze). • Instytucje ubezpieczeniowe Bank umoŜliwia swoim klientom skorzystanie z oferty dwóch grup ubezpieczeniowych: Grupy Generali (Generali śycie TU S.A. i Generali TU S.A.) oraz Grupy Concordia (WTUśiR Concordia Capital S.A. i Concordia Polska TUW). W ofercie Banku znajdują się ubezpieczenia powiązane z oferowanymi produktami kredytowymi oraz rachunkami, zarówno dla osób fizycznych, jak i przedsiębiorców. • Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Bank umoŜliwia swoim klientom skorzystanie z następujących produktów: − kredytów preferencyjnych z dopłatą ARiMR do oprocentowania, − gwarancji i poręczeń spłaty kredytów inwestycyjnych, − gwarancji i poręczeń spłaty kredytów klęskowych, − poręczeń i gwarancji spłaty kredytów studenckich, − kredytów z częściową spłatą przez ARiMR kapitału. • Bank Gospodarstwa Krajowego Bank umoŜliwia swoim klientom skorzystanie, w ramach programów rządowych, z następujących produktów: − kredytów preferencyjnych z programu „Rodzina na swoim”; − kredytów technologicznych na wspieranie działalności innowacyjnej w ramach „Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013, IV oś priorytetowa: Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia, Działanie 4.3 Kredyt technologiczny”; − kredytów z Funduszu Termomodernizacji i Remontów; − kredytów studenckich; − poręczeń i gwarancji. • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kredyty na przedsięwzięcia objęte Programem Priorytetowym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pod nazwą „Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji” Część 3) - Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaŜ kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych”. • MoneyGram International Ltd. Umowa o Międzynarodowych Transferach Pieniędzy zawarta pomiędzy Bankiem a firmą MoneyGram International Ltd. z Wielkiej Brytanii umoŜliwia klientom Banku realizację „szybkich” przekazów pienięŜnych bez konieczności zakładania specjalnych rachunków. 7.3 STRATEGIA I INWESTYCJE Bank jest oparty na rodzimych tradycjach oraz polskim kapitale. Świadczy usługi finansowe i organizacyjne Bankom Spółdzielczym oraz komercyjne usługi finansowe swoim klientom. Bank będzie umacniał pozycję na rynku poprzez rozwój dwóch wzajemnie powiązanych i nawzajem uzupełniających się obszarów działalności: zrzeszeniowej i komercyjnej. We współpracy z Bankami Spółdzielczymi będzie budował aktywny ośrodek komplementarnych usług finansowych, stymulując lokalny i regionalny rozwój gospodarczy. Równocześnie będzie Bankiem dbającym o zachowanie stabilnej rentowności, zgodnej z oczekiwaniami akcjonariuszy, poprzez zrównowaŜony wzrost i stałą poprawę jakości oferowanych usług. Kluczowe elementy strategii Banku obejmują: (I) Rozwój potencjału Zrzeszenia Celem Banku jest dalszy wzrost integracji podmiotów Zrzeszenia poprzez udostępnianie i wsparcie we wdroŜeniu wspólnej infrastruktury informatycznej, produktowej i wizualnej. Bank koncentruje się nad udostępnieniem Bankom 89 Spółdzielczym Zrzeszenia systemów informatycznych w zakresie bankowości internetowej, zapewnienia klientom dostępu do rachunków bankowych z poziomu wszystkich Banków Spółdzielczych i oddziałów Banku oceny zdolności kredytowej i zarządzania sprzedaŜą. Istotnym elementem budowy potencjału Zrzeszenia są prace nad powołaniem centrum autoryzacji kart bankowych oraz ilościowy i technologiczny rozwój sieci bankomatów. Bank zamierza kontynuować i rozwijać działania wspierające rozwój kapitałowy Banków Spółdzielczych przede wszystkim poprzez wspieranie realizacji programu emisji obligacji Banków Spółdzielczych o charakterze długu podporządkowanego. Bank będzie równieŜ kontynuował działania zapewniające kompleksową obsługę finansową Banków Spółdzielczych i klientów Zrzeszenia, poprzez stymulowanie rozwoju podmiotów świadczących wyspecjalizowane usługi finansowe. Bank planuje powoływanie podmiotów, które zgodnie z tendencjami występującymi na rynku finansowym, przyczynią się do optymalizacji rozwoju podmiotów Zrzeszania, w tym spółki świadczące następujące usługi: − obsługa kadrowo-płacowa oraz zarządzanie personelem - HR BPS, − obsługa administracyjna i zarządzanie majątkiem - BPS Nieruchomości. Długofalowa strategia Banku zakłada wzmocnienie kapitałowe oraz podniesienie konkurencyjności Banku poprzez przejęcie kontroli lub połączenie (jako spółka przejmująca) z innym bankiem funkcjonującym w formie spółki akcyjnej. W dniu 23 listopada 2010 r. Bank przedstawił KNF propozycję dotyczącą przejęcia kontroli nad Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A. z siedzibą w Warszawie albo połączenia w trybie przeniesienia majątku banku w zamian za akcje, zgodnie z art. 23 Ustawy o Bankach Zrzeszających. Równocześnie, gdyby nastąpiły odpowiednie zmiany legislacyjne, Bank nie wyklucza podjęcia działań zmierzających do pozyskania finansowania w drodze publicznej emisji akcji i ich wprowadzenia do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (II) Rozwój działalności komercyjnej Banku Bank będzie zwiększał udział w rynku usług bankowych świadcząc kompleksowe usługi finansowe przede wszystkim małym i średnim przedsiębiorstwom, w tym z sektora agrobiznesu. Będzie równieŜ intensyfikował współdziałanie z instytucjami unijnymi, rządowymi i samorządowymi w realizacji przedsięwzięć mających na celu rozwój środowisk lokalnych. Realizację tych zadań wspierać ma rozwój tradycyjnej sieci sprzedaŜy oraz doskonalenie elektronicznych kanałów dystrybucji. Kontynuowane będą działania zwiększające rozpoznawalność rynkową Banku. Szczególny nacisk połoŜony zostanie na wzrost efektywności działania i konkurencyjności świadczonych usług. Bank sukcesywnie rozwija i modernizuje systemy informatyczne, w tym zarządzania ryzykiem i sprzedaŜą. Dostosowuje do zmieniających się warunków rynkowych model organizacyjny, w tym kończy wdroŜenie pełnej standaryzacji placówek sieci sprzedaŜy. Kontynuowany będzie równieŜ proces elastycznej modernizacji produktów bankowych kierowanych do klientów Banku i klientów Banków Spółdzielczych. Rozwijana będzie oferta ubezpieczeniowa, współpraca z funduszami inwestycyjnymi oraz pozabankowe linie kredytowe. Realizację takich kierunków działania wspierać będzie dąŜenie do rozwoju bazy kapitałowej. Bank będzie pozyskiwał kapitały w wyniku akumulacji większości zysku netto, emisji dłuŜnych papierów wartościowych oraz emisji akcji własnych. 90 7.4 PRACOWNICY 7.4.1 Struktura zatrudnienia PoniŜsza tabela przedstawia liczbę pracowników zatrudnionych (na pełny lub niepełny etat) w Banku. Liczba pracowników na dzień 31 grudnia Na Datę Prospektu 2009 2008 2007 1 206 1 277 1 269 1 398 Źródło: Emitent Na Datę Prospektu około 71% pracowników Banku posiadało wyŜsze wykształcenie, a około 29% posiadało wykształcenie średnie lub pomaturalne. Bank nie zatrudnia pracowników tymczasowych. Na Datę Prospektu 6,48% pracowników Banku było zatrudnionych na podstawie umów na czas określony. Średnie miesięczne wynagrodzenie wypłacane pracownikom Banku wyniosło 3 804,0 zł, 4 589,5 zł oraz 4 732,5 zł w latach zakończonych odpowiednio dnia 31 grudnia 2007, 2008 i 2009 r. Celem polityki szkoleniowej Banku jest przede wszystkim rozwój osobisty i zawodowy pracowników. Oferta szkoleniowa ma równieŜ na celu przyczynienie się do wzrostu satysfakcji z wykonywanej pracy, co przekłada się na poprawę efektywności. Wysoki poziom merytoryczny, dydaktyczny oraz organizacyjny, gwarantuje skuteczność programów szkoleniowych. Osiągnięcie zamierzonych celów szkoleniowych jest realizowane poprzez badanie efektywności po zakończeniu szkolenia oraz opinie wyraŜane przez uczestników. Bank organizuje szkolenia dla pracowników, które gwarantują wysoką wartość merytoryczną. W ramach dodatkowych świadczeń pozapłacowych pracownicy mają dostęp do abonamentów medycznych oraz rekreacyjnych. Na Datę Prospektu w Banku działały dwa związki zawodowe. W Banku nie zawarto zakładowego układu zbiorowego. Od powstania Banku do Daty Prospektu nie były prowadzone w Banku Ŝadne strajki, jak równieŜ Bank nie był stroną Ŝadnego sporu zbiorowego. 7.4.2 Świadczenia emerytalne i inne świadczenia pracownicze Rezerwy utworzone na świadczenia emerytalne, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop lub inne świadczenia pracownicze dla pracowników Banku na dzień 31 grudnia 2009 r. wyniosły 5,7 mln zł. 7.4.3 Udział pracowników w kapitale zakładowym Emitenta Według najlepszej wiedzy Emitenta, na Datę Prospektu pracownicy Banku nie posiadają akcji, ani opcji na akcje. 7.5 ROZWÓJ I BADANIA Według najlepszej wiedzy Emitenta nie są i nie były za okres objęty Historycznymi informacjami finansowymi Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 r. i do Daty Prospektu prowadzone jakiekolwiek badania, prace i strategie badawczo-rozwojowe. 7.6 PRZEWAGI KONKURENCYJNE 7.6.1 Bank zrzeszający Bank zrzesza 3584 z 576 polskich banków spółdzielczych. Jako Bank zrzeszający osiąga zarówno korzyści skali wynikające z bezpieczeństwa płynnościowego i moŜliwości prowadzenia akcji kredytowej w konsorcjach z bankami spółdzielczymi jak teŜ korzysta z efektu synergii polegającego na korzyściach ze współpracy i kooperacji w ramach Zrzeszenia. 4 W grudniu 2010 r. Bank podpisał Umowy Zrzeszenia z dziewięcioma bankami spółdzielczymi, zrzeszonymi obecnie z Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A. Umowy te wejdą w Ŝycie w przypadku jednego banku spółdzielczego z dniem 01.06.2011 r. oraz w przypadku ośmiu banków spółdzielczych z dniem 01.07.2011 r. 91 7.6.2 Stabilne podstawy rozwoju i dobre wyniki finansowe Dzięki pełnieniu funkcji zrzeszeniowej, Bank posiada duŜy potencjał w zakresie płynnościowym stwarzający dodatkowe gwarancje bezpieczeństwa dla obsługiwanych klientów. Zarządzając płynnością Zrzeszenia, nie jest bezpośrednio zaleŜny od dekoniunktury na rynkach finansowych. Szczególnie istotne było to w roku 2009 - w czasie kryzysu finansowego i spowolnienia gospodarczego. Wówczas Bank nie odczuł problemów z finansowaniem akcji kredytowej, utrzymując jednocześnie wysoką marŜę operacyjną. W odróŜnieniu od większości konkurentów uzyskał znaczący wzrost wolumenu kredytów udzielonych podmiotom niefinansowym (o 34,7%) oraz wyniku finansowego netto (o 6,7%). Wartości te w sektorze banków komercyjnych (Raport o sytuacji banków w 2009 r. UKNF) wyniosły odpowiednio: wzrost kredytów o 5,4% oraz spadek wyniku finansowego netto o 37,2%. Dynamiczny rozwój działalności kredytowej kontynuowany był w okresie 9 miesięcy 2010 r., a portfel kredytów podmiotów niefinansowych na dzień 30.09.2010 r. osiągnął poziom 4 676 mln zł i był wyŜszy niŜ na koniec 2009 r. o 20,47%. Równocześnie dzięki ostroŜnemu podejściu do zarządzania ryzykiem nie pogarszała się jakość portfela kredytowego mierzonego udziałem kredytów zagroŜonych w kredytach ogółem. Na dzień 30.09.2010 r. udział ten wyniósł 6,08% i był niŜszy od osiągniętego na koniec roku 2008 i 2009 o odpowiednio 1,18 pp. i 0,35 pp. W ocenie Banku wysoki poziom płynności i korzystna sytuacja bilansowa pozwolą na dalszy rozwój Banku, pozyskanie nowych klientów i zwiększenie rentowności prowadzonej działalności. 7.6.3 Komplementarna oferta produktowa Bank koncentruje się na tworzeniu oferty produktowej uwzględniającej potrzeby i oczekiwania klientów wykorzystując przy tym znajomość specyfiki kontrahentów na rynkach lokalnych. Rekomendowane im produkty mają charakter dostosowany do specyficznych potrzeb sektora małych i średnich przedsiębiorstw i szeroko rozumianego agrobiznesu. Bank posiadając doświadczenie w finansowaniu rolnictwa i jednostek samorządu terytorialnego ściśle współpracuje ARiMR oraz BGK i innymi agendami rządowymi w zakresie dystrybucji kredytów preferencyjnych. Bank oferuje szeroki wachlarz uzupełniających produktów i usług finansowych, w tym takie jak: bankowość elektroniczna, fundusze inwestycyjne, elektroniczne usługi płatnicze, ubezpieczenia oraz we współpracy z Domem Maklerskim Banku BPS S.A. pełną ofertę inwestycyjną. 7.6.4 Uznanie opiniotwórczych instytucji i rozpoznawalność marki Potwierdzeniem pozycji rynkowej i stałego unowocześniania oferty produktowej są wyniki uzyskiwane przez Bank w konkursach oraz zajmowane miejsca w rankingach. Na przestrzeni ostatnich lat Bank uhonorowany został między innymi następującymi nagrodami i wyróŜnieniami: - I miejsce w klasyfikacji generalnej raportu „Bank Mystery Shoping Survey Poland – March 07” wg firmy badawczej International Service Check, - wyróŜnienie dla Pakietu na Dobry Początek – wg Gazety Finansowej w kategorii „Najlepsze Produkty dla Biznesu 2008 – 2009” (listopad 2008r.), - Medal Europejski dla Kredytu Szybka Inwestycja - nagroda przyznawana jest wspólnie przez Business Centre Club i Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (kwiecień 2009r.), - nagroda Biura Informacji Kredytowej za „upowszechnianie wiedzy na temat systemu wymiany informacji w Polsce”, - Laureat XX edycji konkursu „Teraz Polska” w kategorii usługa dla kredytów Szybka Inwestycja i Szybka Gotówka dla Firm, - Statuetka Biura Informacji Kredytowej dla BPS S.A. jako „Pierwszemu Bankowi Zrzeszającemu Banki Spółdzielcze w Systemie informacji BIK Klient Indywidualny, - I miejsce w konkursie miesięcznika Gazeta Bankowa „Najlepsze Banki 2010” w kategorii „ Banki Małe i Średnie”, - III miejsce w rankingu „Bank najbliŜszy klientowi” w kategorii „Bank najczęściej polecany innym klientom”, opublikowanym w grudniu 2010 r. przez CBM INDICATOR. W ogłoszonym w czerwcu 2010 r. rankingu najlepszych instytucji finansowych „Rzeczpospolitej” Bank za rok 2009 zajął 25 miejsce, uzyskując jednocześnie 15 miejsce pod względem wielkości zysku. W kolejnym rankingu obejmującym trzy kwartały 2010 r., uplasował się na 23 miejscu oraz zajął 5 miejsce pod względem zwrotu z kapitału. Bank prowadzi równieŜ akcje promocyjne nakierowane na zwiększenie rozpoznawalności jego marki i Zrzeszenia. Prowadzone akcje reklamowo-promocyjne (m.in. kampania telewizyjna w pierwszej połowie 2010 r.), w ocenie Banku, przyczyniły się do istotnego zwiększenia rozpoznawalność marki „Grupa BPS” i „Bank BPS”. 92 8. ISTOTNE UMOWY Według najlepszej wiedzy na Datę Prospektu Bank nie jest stroną umów zawartych w innym niŜ normalnym toku działalności, które mogłyby spowodować powstanie zobowiązania Banku lub nabycie przez niego prawa mającego istotne znaczenie dla działalności Banku. Emitent prezentuje poniŜej umowy zawarte w normalnym toku działalności, które uznaje za istotne dla działalności Banku: − w przypadku umów zrzeszenia z Bankami Spółdzielczymi – z uwagi na charakter Banku Zrzeszającego i na ustawowy obowiązek zrzeszania się Banków Spółdzielczych a takŜe powiązania organizacyjno-kapitałowe pomiędzy Emitentem a Bankami Spółdzielczymi, − w przypadku umowy z Centrum Finansowym Banku BPS S.A. – z uwagi na powiązania organizacyjno-kapitałowe pomiędzy Emitentem a spółką zaleŜną Emitenta oraz wartość przedmiotu umowy, − w przypadku umów ubezpieczenia – z uwagi na obniŜenie ryzyka prowadzonej działalności, − w przypadku umowy z IT BPS Sp z o.o. – z uwagi na administrowanie przez IT BPS Sp. z o.o. w imieniu i na rzecz Emitenta całością infrastruktury informatycznej, a nadto odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa systemów i bezawaryjne ich działanie, co ma bezpośredni wpływ na zachowanie bezpieczeństwa i ciągłości działania Emitenta. Pozostałe umowy zawarte przez Emitenta nie wpłyną znacząco w ocenie Emitenta na jego sytuację ekonomicznofinansową. Emitent oświadcza, iŜ na Datę Prospektu jest uzaleŜniony od umów zrzeszenia z Bankami Spółdzielczymi, z uwagi na deponowanie na koncie Emitenta przez Banki Spółdzielcze środków pienięŜnych stanowiących istotną z punktu widzenia płynności Emitenta część bazy depozytowej. 8.1 UMOWY ZRZESZENIA Z BANKAMI SPÓŁDZIELCZYMI Bank, w celu realizacji zadań statutowych, realizacji rozwoju działalności bankowej w sektorze bankowości spółdzielczej, w oparciu o ustawę Prawo bankowe oraz ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, zawarł Umowy Zrzeszenia z 367 Bankami Spółdzielczymi. Proces zawierania umów zrzeszenia podlega nadzorowi KNF. Bank zrzeszający zawiera z bankami spółdzielczymi umowy zrzeszenia według jednolitego wzoru, zatwierdzonego przez KNF. Decyzja KNF, w przedmiocie zatwierdzenia albo odmowy zatwierdzenia przedłoŜonego projektu umowy, jest wydawana w trybie postępowania administracyjnego. KNF odmawia zatwierdzenia projektu umowy, jeŜeli umowa naruszałaby przepisy prawa, interesy klientów albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa gromadzonych w bankach zrzeszenia środków. Zgody KNF wymaga takŜe kaŜda zmiana umowy. Na podstawie postanowień tych umów Bank, jako Bank Zrzeszający oraz Banki Spółdzielcze zobowiązują się do wzajemnej współpracy polegającej między innymi na: rozszerzaniu oferty produktowej w celu zaspokojenia potrzeb klientów Banku Zrzeszającego i Banku Spółdzielczego, efektywnego wykorzystywania środków finansowych zgromadzonych przez Bank Zrzeszający i Banki Spółdzielcze z zachowaniem bezpieczeństwa finansowego banków. W przedmiocie umów zrzeszenia mieści się dodatkowo racjonalizacja kosztów oraz minimalizacja ryzyka bankowego, ujednolicenie w niezbędnym zakresie systemów informatycznych oraz innych standardów i procedur bankowych, a nadto promowanie Zrzeszenia. Bank jako Bank Zrzeszający zobowiązany jest, na podstawie Umowy Zrzeszenia, do: − prowadzenia rachunków bankowych Banku Spółdzielczego, na których ten bank utrzymuje rezerwę obowiązkową oraz przeprowadza za ich pośrednictwem rozliczenia pienięŜne, − utrzymywania rezerwy obowiązkowej Banku Spółdzielczego na rachunku w NBP, − prowadzenia wyodrębnionego rachunku, na którym deponowane są aktywa Banku Spółdzielczego stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych, − przyjmowania lokat od Banku Spółdzielczego, − prowadzenia rozliczeń dopłat do odsetek od kredytów preferencyjnych, − wypełniania obowiązków sprawozdawczych i informacyjnych za Bank Spółdzielczy wobec NBP oraz BFG, − reprezentowania interesów Banku Spółdzielczego wobec NBP i innych banków, urzędów i instytucji centralnych, − wykonywania czynności związanych z instruktaŜem i konsultingiem, a takŜe kontrolą wewnętrzną w zakresie zgodności działalności Banku Spółdzielczego z postanowieniami Umowy Zrzeszenia, przepisami prawa i statutami, 93 − opracowania i pomocy we wdroŜeniu jednolitych zasad rachunkowości, opracowywania i udostępniania ramowych wzorców statutu, regulaminów i procedur dotyczących Banku Spółdzielczego, − opracowywania jednolitych druków stosowanych w działalności bankowej oraz zaopatrywania w nie Bank Spółdzielczy, − prowadzenia badań marketingowych, promocji i wdraŜania nowych produktów bankowych Zrzeszenia, − pośredniczenia w dokonywaniu operacji dewizowych, w tym pośredniczenia w dokonywaniu przekazów pienięŜnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym na rzecz klientów Banku Spółdzielczego, stosownie do posiadanych uprawnień i wzajemnych uzgodnień, − organizowania szkoleń dla pracowników Banku Spółdzielczego, − informowania Banku Spółdzielczego o wydawanych aktach prawnych w zakresie bankowości, − udzielania pomocy w organizowaniu i wdraŜaniu nowoczesnych technologii bankowych, w tym przede wszystkim zapewnienia przedstawienia rozwiązań dotyczących rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej i informatycznej, − reprezentowania Banku Spółdzielczego w sprawach związanych z organizacją obrotu oszczędnościowego, czekowego, wprowadzaniem kart płatniczych i innych rozwiązań w tym zakresie, sporządzania wykazów zastrzeŜeń w obrocie oszczędnościowym, czekowym, obrocie kartami płatniczymi oraz przekazywania wykazów zastrzeŜeń otrzymanych z innych banków, świadczenia innych usług wynikających z pełnienia funkcji reprezentanta interesów Banku Spółdzielczego w sprawach wynikających z Umowy Zrzeszenia, − przekazywania kwartalnych skróconych sprawozdań finansowych pozwalających monitorować kondycję finansową Banku Zrzeszającego, nie prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku do Banku Spółdzielczego. Bank Zrzeszający na wniosek Banków Spółdzielczych, zgodnie z umową, udziela lokat, poŜyczek i kredytów na podstawie zawartych umów, przyjmuje i udziela poręczeń oraz gwarancji, udziela kredytów konsorcjalnych wspólnie z Bankiem Spółdzielczym, udziela pomocy w rozwiązywaniu problemów natury prawnej, udziela pomocy w opracowaniu i realizacji programu naprawczego. Bank udziela pomocy Bankom Spółdzielczym, w prowadzeniu spraw związanych z inwestycjami, zabezpieczeniem budynków, kas, skarbców, zasilaniem w gotówkę oraz spraw dotyczących ochrony, bhp i ppoŜ. oraz wspiera Banki Spółdzielcze w zakresie ograniczania ryzyk w prowadzonej przez nie działalności. Bank Zrzeszający kontroluje zgodność działalności Banków Spółdzielczych z postanowieniami Umowy Zrzeszenia i statutami. W związku z zawartymi Umowami Zrzeszenia, Banki Spółdzielcze zobowiązane są do posiadania w Banku Zrzeszającym rachunku bieŜącego na zasadach zawartych w umowie rachunku bankowego, utrzymywania rezerwy obowiązkowej w Banku Zrzeszającym oraz deponowania aktywów stanowiących pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych, przekazywania Bankowi Zrzeszającemu nadwyŜek środków finansowych w formie lokat po cenie nie niŜszej niŜ cena rynkowa, przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem Banku Zrzeszającego, dokonywania wpłat i regulowania swoich zobowiązań wobec Funduszu Pomocowego, przyjęcia i stosowania jednolitych zasad rachunkowości, pozytywnie zaopiniowanych przez Radę Zrzeszenia, przekazywania Bankowi sprawozdań i informacji w zakresie niezbędnym dla realizacji postanowień Umowy, zaangaŜowania kapitałowego w Banku do wysokości nie mniejszej niŜ 7% funduszy podstawowych wg stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. Umowy Zrzeszenia są zawierane na czas nieokreślony. Na Datę Prospektu, Bank zawarł Umowy Zrzeszenia z 367 Bankami Spółdzielczymi, wykazanymi w tabeli, poniŜej. Nazwa Banku Spółdzielczego Siedziba 1 Bank Spółdzielczy w Adamowie Adamów 2 Bank Spółdzielczy w Aleksandrowie Łódzkim Aleksandrów Łódzki 3 Bank Spółdzielczy w Andrespolu Andrespol 4 Bank Spółdzielczy w Andrychowie Andrychów 5 Bank Spółdzielczy w Augustowie Augustów 6 Bank Spółdzielczy w Baborowie Baborów 7 Bank Spółdzielczy w Barcinie Barcin 8 Bank Spółdzielczy w Bargłowie Kościelnym Bargłów Kościelny 9 Gospodarczy Bank Spółdzielczy w Barlinku Barlinek 10 Bank Spółdzielczy w Bartoszycach Bartoszyce 11 Bank Spółdzielczy w Będzinie Będzin 12 Bank Spółdzielczy w Białej Biała 13 Bank Spółdzielczy w Białej Podlaskiej Biała Podlaska 14 Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej Biała Rawska 94 15 Bank Spółdzielczy w Białopolu Białopole 16 Bank Spółdzielczy w Bieczu Biecz 17 Beskidzki Bank Spółdzielczy Bielsko-Biała 18 Bank Spółdzielczy w Bielsku Podlaskim Bielsk Podlaski 19 Bank Spółdzielczy w Biłgoraju Biłgoraj 20 Bank Spółdzielczy w Biszczy Biszcza 21 Bank Spółdzielczy w BłaŜowej BłaŜowa 22 Bank Spółdzielczy w Branicach Branice 23 Bank Spółdzielczy w Brodnicy Brodnica 24 Bank Spółdzielczy w Brzegu Brzeg 25 Bank Spółdzielczy w Brzesku Brzesko 26 Bank Spółdzielczy w Brzeźnicy Brzeźnica 27 Tatrzański Bank Spółdzielczy Bukowina Tatrzańska 28 Bank Spółdzielczy w Busku – Zdroju Busko - Zdrój 29 Bank Spółdzielczy w Bydgoszczy Bydgoszcz 30 Bank Spółdzielczy w Bystrej Bystra 31 Bank Spółdzielczy Bytom Bytom 32 Wschodni Bank Spółdzielczy w Chełmie Chełm 33 Bank Spółdzielczy w Chłopicach Chłopice 34 Bank Spółdzielczy w Chmielniku Chmielnik 35 Bank Spółdzielczy w Chojnicach Chojnice 36 Bank Spółdzielczy w Chojnowie Chojnów 37 Bank Spółdzielczy w Chorzelach Chorzele 38 Bank Spółdzielczy w Chrzanowie Chrzanów 39 Bank Spółdzielczy w Ciechanowcu Ciechanowiec 40 Bank Spółdzielczy w Cieszynie Cieszyn 41 Bank Spółdzielczy w Cycowie Cyców 42 Bank Spółdzielczy w Czarnym Dunajcu Czarny Dunajec 43 Bank Spółdzielczy Czechowice-Dziedzice-Bestwina Czechowice-Dziedzice 44 Bank Spółdzielczy w CzyŜewie CzyŜew 45 Bank Spółdzielczy Daleszyce - Górno Daleszyce 46 Bank Spółdzielczy w Dąbrowie Tarnowskiej Dąbrowa Tarnowska 47 Bank Spółdzielczy w Dębicy Dębica 48 Bank Spółdzielczy w Dobczycach Dobczyce 49 Bank Spółdzielczy w Dobrzeniu Wielkim Dobrzeń Wielki 50 Bank Spółdzielczy w Dołhobyczowie Dołhobyczów 51 Bank Spółdzielczy w Dynowie Dynów 52 Bank Spółdzielczy w Ełku Ełk 53 Bank Spółdzielczy w Garwolinie Garwolin 54 Bank Spółdzielczy w Gilowicach Gilowice 55 Bank Spółdzielczy w Gliwicach Gliwice 56 Bank Spółdzielczy w Głogowie Głogów 57 Bank Spółdzielczy w Głogowie Małopolskim Głogów Małopolski 58 Bank Spółdzielczy w Głogówku Głogówek 59 Bank Spółdzielczy w Głubczycach Głubczyce 60 Bank Spółdzielczy w Głuchołazach Głuchołazy 61 Bank Spółdzielczy w Gogolinie Gogolin 62 Bank Spółdzielczy w Gorlicach Gorlice 63 Bank Spółdzielczy w Gorzycach Gorzyce 64 Bank Spółdzielczy w Gostyninie Gostynin 65 Bank Spółdzielczy w Grębowie Grębów 95 66 Bank Spółdzielczy Grodków-Łosiów z siedzibą w Grodkowie Grodków 67 Bank Spółdzielczy w Grodzisku Mazowieckim Grodzisk Mazowiecki 68 Bank Spółdzielczy w Górze Kalwarii Góra Kalwaria 69 Bank Spółdzielczy w Grybowie Grybów 70 Bank Spółdzielczy w Iławie Iława 71 Bank Spółdzielczy w Iłowej Iłowa 72 Bank Spółdzielczy w IłŜy IłŜa 73 Bank Spółdzielczy w Izbicy Izbica 74 Bank Spółdzielczy w Jabłonce Jabłonka 75 Bank Spółdzielczy w Jarosławiu Jarosław 76 Bank Spółdzielczy w Jasienicy Jasienica 77 Bank Spółdzielczy w Jasieńcu Jasieniec 78 Bank Spółdzielczy w Jasionce Jasionka 79 Bank Spółdzielczy w Jastrzębiu Zdroju Jastrzębie Zdrój 80 Bank Spółdzielczy w Jaworze Jawor 81 Bank Spółdzielczy w Jaworznie Jaworzno 82 Bank Spółdzielczy w Jedwabnem Jedwabne 83 Bank Spółdzielczy w Jeleśni Jeleśnia 84 Bank Spółdzielczy w Jędrzejowie Jędrzejów 85 Warmiński Bank Spółdzielczy Jonkowo 86 Bank Spółdzielczy w Jordanowie Jordanów 87 Bank Spółdzielczy w Józefowie nad Wisłą Józefów n/Wisłą 88 Bank Spółdzielczy w Juchnowcu Górnym Juchnowiec Górny 89 Bank Spółdzielczy w Kalwarii Zebrzydowskiej Kalwaria Zebrzydowska 90 Bank Spółdzielczy w Kałuszynie Kałuszyn 91 Bank Spółdzielczy w Kamieniu Kamień 92 Bank Spółdzielczy w Kamiennej Górze Kamienna Góra 93 Bank Spółdzielczy w Karczewie Karczew 94 Śląski Bank Spółdzielczy "SILESIA" w Katowicach Katowice 95 Bank Spółdzielczy w Kazimierzu Dolnym Kazimierz Dolny 96 Bank Spółdzielczy w Kątach Wrocławskich Kąty Wrocławskie 97 Bank Spółdzielczy w Kętach Kęty 98 Bank Spółdzielczy w Kielcach Kielce 99 Bank Spółdzielczy w Kłobucku Kłobuck 100 Bank Spółdzielczy w Kłodzku Kłodzko 101 Bank Spółdzielczy w Kłomnicach Kłomnice 102 Orzesko- Knurowski Bank Spółdzielczy z siedzibą w Knurowie Knurów 103 Bank Spółdzielczy w Kocku Kock 104 Bank Spółdzielczy w Kolbuszowej Kolbuszowa 105 Bank Spółdzielczy w Kolnie Kolno 106 Bank Spółdzielczy w Kołaczycach Kołaczyce 107 Bank Spółdzielczy w Koniecpolu Koniecpol 108 Bank Spółdzielczy w Konopiskach Konopiska 109 Bank Spółdzielczy w Konstantynowie Konstantynów 110 Bank Spółdzielczy w Końskich Końskie 111 Bank Spółdzielczy w Końskowoli Końskowola 112 Bank Spółdzielczy w Kornicy Kornica 113 Bank Spółdzielczy w Korycinie Korycin 114 Bank Spółdzielczy w Koszęcinie Koszęcin 115 Bank Spółdzielczy w KoŜuchowie KoŜuchów 116 Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie Kraków 96 117 Bank Spółdzielczy w Krapkowicach Krapkowice 118 Bank Spółdzielczy w Krasnosielcu Krasnosielc 119 Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie Krasnystaw 120 Bank Spółdzielczy w Krościenku n/d Dunajcem Krościenko nad Dunajcem 121 Bank Spółdzielczy w Krzepicach Krzepice 122 Bank Spółdzielczy w Krzeszowicach Krzeszowice 123 Bank Spółdzielczy w Krzywdzie Krzywda 124 Bank Spółdzielczy w KrzyŜanowicach KrzyŜanowice 125 Bank Spółdzielczy w KsięŜpolu KsięŜpol 126 Bank Spółdzielczy w Kurowie Kurów 127 Bank Spółdzielczy w Legionowie Legionowo 128 Bank Spółdzielczy w Legnicy Legnica 129 Bank Spółdzielczy w Leśnicy Strzelce Opolskie 130 Bank Spółdzielczy w Leśniowicach Leśniowice 131 Bank Spółdzielczy w LeŜajsku LeŜajsk 132 Bank Spółdzielczy w Limanowej Limanowa 133 Bank Spółdzielczy w Lipinkach Lipinki 134 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Lubaczowie Lubaczów 135 ŁuŜycki Bank Spółdzielczy w Lubaniu Lubań 136 Bank Spółdzielczy w Lubartowie Lubartów 137 Bank Spółdzielczy w Lubawie Lubawa 138 Bank Spółdzielczy w Lubeni Lubenia 139 Bank Spółdzielczy w Łańcucie Łańcut 140 Bank Spółdzielczy w Łaskarzewie Łaskarzew 141 Bank Spółdzielczy w Łaszczowie Łaszczów 142 Łącki Bank Spółdzielczy Łącko 143 Bank Spółdzielczy w Łęcznej Łęczna 144 Bank Spółdzielczy w ŁobŜenicy ŁobŜenica 145 Bank Spółdzielczy w Łochowie Łochów 146 Bank Spółdzielczy w Łomazach Łomazy 147 Bank Spółdzielczy w ŁomŜy ŁomŜa 148 Bank Spółdzielczy w Łopusznie Łopuszno 149 Bank Spółdzielczy w Łosicach Łosice 150 Bank Spółdzielczy w Łososinie Dolnej Łososina Dolna 151 Bank Spółdzielczy w Łubnianach Łubniany 152 Bank Spółdzielczy w Łukowej Łukowa 153 Bank Spółdzielczy w Łukowie Łuków 154 Bank Spółdzielczy w Małej Wsi Mała Wieś 155 Bank Spółdzielczy w Miedźnej Miedźna 156 Bank Spółdzielczy w Mielcu Mielec 157 Bank Spółdzielczy w Mierzęcicach Mierzęcice 158 Bank Spółdzielczy w Międzyrzecu Podlaskim Międzyrzec Podlaski 159 Bank Spółdzielczy w Mikołajkach Mikołajki 160 Bank Spółdzielczy w Miliczu Milicz 161 Bank Spółdzielczy w Mińsku Mazowieckim Mińsk Mazowiecki 162 Bank Spółdzielczy w Mokobodach Mokobody 163 Bank Spółdzielczy w Mońkach Mońki 164 Bank Spółdzielczy w Mrągowie Mrągowo 165 Bank Spółdzielczy w Mrozach Mrozy 166 Bank Spółdzielczy w Mszanie Dolnej Mszana Dolna 167 Bank Spółdzielczy Muszyna-Krynica Zdrój Muszyna 97 168 Bank Spółdzielczy w Mykanowie Mykanów 169 Międzypowiatowy Bank Spółdzielczy w Myszkowie Myszków 170 Bank Spółdzielczy w Nałęczowie Nałęczów 171 Bank Spółdzielczy w Namysłowie Namysłów 172 Bank Spółdzielczy w Narolu Narol 173 Bank Spółdzielczy w Narwi Narew 174 Bank Spółdzielczy w Nawojowej Nawojowa 175 Bank Spółdzielczy w Nidzicy Nidzica 176 Bank Spółdzielczy w Niechorzu Niechobrz 177 Bank Spółdzielczy w Niedrzwicy DuŜej Niedrzwica DuŜa 178 Bank Spółdzielczy w Nieliszu z/s w Stawie Noakowskim Staw Noakowski 179 Bank Spółdzielczy w Niemcach Niemce 180 Bank Spółdzielczy w Nowej Soli Nowa Sól 181 Bank Spółdzielczy w Nowym Dworze Mazowieckim Nowy Dwór Mazowiecki 182 Bank Spółdzielczy w Nowym Sączu Nowy Sącz 183 Bank Spółdzielczy w Nowym Targu Nowy Targ 184 Bank Spółdzielczy w Obornikach Śląskich Oborniki Śląskie 185 Bank Spółdzielczy w Obszy Obsza 186 Bank Spółdzielczy w Olecku Olecko 187 Bank Spółdzielczy w Oleśnicy Oleśnica 188 Bank Spółdzielczy w Olsztynku Olsztynek 189 Bank Spółdzielczy "Bank Rolników" w Opolu Opole 190 Bank Spółdzielczy w Ostrowcu Świętokrzyskim Ostrowiec Świętokrzyski 191 Bank Spółdzielczy w Ostrowi Mazowieckiej Ostrów Mazowiecka 192 Bank Spółdzielczy w Otmuchowie Otmuchów 193 Bank Spółdzielczy w Otwocku Otwock 194 Bank Spółdzielczy w Ozorkowie Ozorków 195 Bank Spółdzielczy w Pajęcznie Pajęczno 196 Bank Spółdzielczy w Parczewie Parczew 197 Bank Spółdzielczy w Pawłowicach Pawłowice 198 Bank Spółdzielczy w Piasecznie Piaseczno 199 Bank Spółdzielczy w Piątnicy Piątnica 200 Bank Spółdzielczy w Pieńsku Pieńsk 201 Bank Spółdzielczy w Pilźnie Pilzno 202 Bank Spółdzielczy w Pińczowie Pińczów 203 Bank Spółdzielczy w Piwnicznej Zdroju Piwniczna-Zdrój 204 Bank Spółdzielczy w Platerowie Platerów 205 Bank Spółdzielczy w Płońsku Płońsk 206 Bank Spółdzielczy w Poczesnej Poczesna 207 Bank Spółdzielczy w Poddębicach Poddębice 208 Bank Spółdzielczy w Podegrodziu Podegrodzie 209 Bank Spółdzielczy w Połańcu Połaniec 210 Bank Spółdzielczy w Poniatowej Poniatowa 211 Bank Spółdzielczy w Popowie z/s w Zawadach Zawady 212 Bank Spółdzielczy w Porąbce Porąbka 213 Bank Spółdzielczy w Praszce Praszka 214 Bank Spółdzielczy w Proszowicach Proszowice 215 Bank Spółdzielczy w Prudniku Prudnik 216 Bank Spółdzielczy w Pruszkowie Pruszków 217 Bank Spółdzielczy w Przasnyszu Przasnysz 218 Bank Spółdzielczy w Przecławiu Przecław 98 219 Bank Spółdzielczy w Przeworsku Przeworsk 220 Bank Spółdzielczy w Pszczynie Pszczyna 221 Nadwiślański Bank Spółdzielczy w Puławach Puławy 222 Bank Spółdzielczy w Rabie WyŜnej Raba WyŜna 223 Bank Spółdzielczy w Raciborzu Racibórz 224 Bank Spółdzielczy w Radomiu Radom 225 Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Radomiu Radom 226 Bank Spółdzielczy w Radomyślu Wielkim Radomyśl Wielki 227 Bank Spółdzielczy w Radymnie Radymno 228 Bank Spółdzielczy w Radziechowach - Wieprzu Radziechowy-Wieprz 229 Bank Spółdzielczy w Radzyniu Podlaskim Radzyń Podlaski 230 Bank Spółdzielczy w Rajczy Rajcza 231 Bank Spółdzielczy w Reszlu Reszel 232 Bank Spółdzielczy w Ropczycach Ropczyce 233 Bank Spółdzielczy w Roźwienicy Roźwienica 234 Bank Spółdzielczy w RóŜanie RóŜan 235 Warmińsko-Mazurski Bank Spółdzielczy Pisz 236 Bank Spółdzielczy w Rutce – Tartak Suwałki 237 Bank Spółdzielczy w Rybniku Rybnik 238 Bank Spółdzielczy w Rykach Ryki 239 Bank Spółdzielczy w Rymanowie Rymanów 240 Bank Spółdzielczy w Rzeszowie Rzeszów 241 Bank Spółdzielczy w Samsonowie Samsonów 242 Bank Spółdzielczy w Sarnakach Sarnaki 243 Bank Spółdzielczy w Sawinie Sawin 244 Bank Spółdzielczy w Sejnach Sejny 245 Bank Spółdzielczy w Sędziszowie Sędziszów 246 Bank Spółdzielczy w Sędziszowie Młp. Sędziszów Małopolski 247 Bank Spółdzielczy w Siedlcach Siedlce 248 Bank Spółdzielczy w Siemiatyczach Siemiatycze 249 Bank Spółdzielczy w Sierpcu Sierpc 250 Bank Spółdzielczy w Siewierzu Siewierz 251 Bank Spółdzielczy w Skawinie Skawina 252 Bank Spółdzielczy w Skierniewicach Skierniewice 253 Bank Spółdzielczy w Skoczowie Skoczów 254 Bank Spółdzielczy w Słomnikach Słomniki 255 Bank Spółdzielczy w Sobieniach Jeziorach Sobienie Jeziory 256 Bank Spółdzielczy w Sochaczewie Sochaczew 257 Bank Spółdzielczy w Sokołowie Małopolskim Sokołów Małopolski 258 Bank Spółdzielczy w Sokółce Sokółka 259 Bank Spółdzielczy w Sośnicowicach Sośnicowice 260 Bank Spółdzielczy w Stalowej Woli Stalowa Wola 261 Bank Spółdzielczy w Starachowicach Starachowice 262 Bank Spółdzielczy w Staroźrebach Staroźreby 263 Bank Spółdzielczy w Starym Dzikowie Stary Dzików 264 Bank Spółdzielczy w Starym Sączu Stary Sącz 265 Bank Spółdzielczy w Staszowie Staszów 266 Bank Spółdzielczy w Stopnicy Stopnica 267 Bank Spółdzielczy w StrzyŜowie StrzyŜów 268 Bank Spółdzielczy w Suchedniowie Suchedniów 269 Bank Spółdzielczy w Suchej Beskidzkiej Sucha Beskidzka 99 270 Bank Spółdzielczy w Suchowoli Suchowola 271 Bank Spółdzielczy w Suwałkach Suwałki 272 Bank Spółdzielczy w Szczebrzeszynie Szczebrzeszyn 273 Bank Spółdzielczy w Szczekocinach Szczekociny 274 Bank Spółdzielczy w Szczucinie Szczucin 275 Bank Spółdzielczy w Szczuczynie Szczuczyn 276 Bank Spółdzielczy w Szczytnie Szczytno 277 Spółdzielczy Bank Rozwoju Szepietowo 278 Bank Spółdzielczy w Szumowie Szumowo 279 Bank Spółdzielczy w Szydłowie Szydłów 280 Bank Spółdzielczy w Środzie Śląskiej Środa Śląska 281 Bank Spółdzielczy w Świdnicy Świdnica 282 Bank Spółdzielczy w Świerklańcu Świerklaniec 283 Bank Spółdzielczy w Tarczynie Tarczyn 284 Bank Spółdzielczy w Tarnobrzegu Tarnobrzeg 285 Bank Spółdzielczy w Tarnogrodzie Tarnogród 286 Bank Spółdzielczy w Tarnowskich Górach Tarnowskie Góry 287 Bank Spółdzielczy w Tomaszowie Lubelskim Tomaszów Lubelski 288 Bank Spółdzielczy w Trzebielu śary 289 Bank Spółdzielczy w Trzebieszowie Trzebieszów 290 Bank Spółdzielczy w Trzebnicy Trzebnica 291 Bank Spółdzielczy w Tworogu Tworóg 292 Bank Spółdzielczy w Tychach Tychy 293 Bank Spółdzielczy w Tyczynie Tyczyn 294 Bank Spółdzielczy w Ustroniu Ustroń 295 Bank Spółdzielczy w Warcie Warta 296 Warszawski Bank Spółdzielczy Warszawa 297 Bank Spółdzielczy w Wąchocku Wąchock 298 Bank Spółdzielczy w Werbkowicach Werbkowice 299 Bank Spółdzielczy w Węgierskiej Górce Węgierska Górka 300 Bank Spółdzielczy w Węgorzewie Węgorzewo 301 Małopolski Bank Spółdzielczy w Wieliczce Wieliczka 302 Bank Spółdzielczy w Wielopolu Skrzyńskim Wielopole Skrzyńskie 303 Bank Spółdzielczy w Wilamowicach Wilamowice 304 Bank Spółdzielczy w Wisznicach Wisznice 305 Bank Spółdzielczy w Wodzisławiu Wodzisław 306 Bank Spółdzielczy w Wodzisławiu Śląskim Wodzisław Śląski 307 Bank Spółdzielczy w Wojsławicach Wojsławice 308 Bank Spółdzielczy w Wolbromiu Wolbrom 309 Bank Spółdzielczy w Wysokiej Wysoka 310 Bank Spółdzielczy w Wysokiem Wysokie 311 Bank Spółdzielczy w Wysokiem Mazowieckiem Wysokie Mazowieckie 312 Polski Bank Spółdzielczy w Wyszkowie Wyszków 313 Podlasko-Mazurski Bank Spółdzielczy w Zabłudowie Zabłudów 314 Bank Spółdzielczy w Zaleszanach Zaleszany 315 Bank Spółdzielczy w Załuskach Załuski 316 Bank Spółdzielczy w Zambrowie Zambrów 317 Bank Spółdzielczy w Zatorze Zator 318 Bank Spółdzielczy w Zawadzkiem Zawadzkie 319 Bank Spółdzielczy w Zawierciu Zawiercie 320 Bank Spółdzielczy w Ząbkowicach Śląskich Ząbkowice Śląskie 100 321 Bank Spółdzielczy w Zgierzu Zgierz 322 Bank Spółdzielczy w śaganiu śagań 323 Bank Spółdzielczy w śmigrodzie śmigród 324 Bank Spółdzielczy w śołyni śołynia 325 Bank Spółdzielczy w śorach śory 326 Bank Spółdzielczy w śurawicy śurawica 327 Bank Spółdzielczy w śyrakowie śyraków 328 Bank Spółdzielczy w śytnie śytno 329 Bank Spółdzielczy w śywcu śywiec 330 Bank Spółdzielczy we Frampolu Frampol 331 Bank Spółdzielczy we Mstowie Mstów 332 Bank Spółdzielczy we Włoszczowe Włoszczowa 333 Bank Spółdzielczy we Wręczycy Wielkiej Wręczyca Wielka 334 Bank Spółdzielczy Ziemi Kraśnickiej w Kraśniku Kraśnik 335 Bieszczadzki Bank Spółdzielczy w Ustrzykach Dolnych Ustrzyki Dolne 336 Gospodarczy Bank Spółdzielczy Radków z/s w Nowej Rudzie Nowa Ruda 337 Mazowiecki Bank Spółdzielczy w Łomiankach Łomianki 338 Mazurski Bank Spółdzielczy w GiŜycku GiŜycko 339 Międzygminny Bank Spółdzielczy w Zbuczynie Zbuczyn 340 Mikołowski Bank Spółdzielczy w Mikołowie Mikołów 341 Morąsko-Zalewski Bank Spółdzielczy w Zalewie Morąg 342 Nadwiślański Bank Spółdzielczy w Czerwińsku nad Wisłą z siedzibą w Wyszogrodzie Wyszogród 343 Nadwiślański Bank Spółdzielczy w Solcu Zdroju Solec Zdrój 344 Podhalański Bank Spółdzielczy w Zakopanem Zakopane 345 Podkarpacki Bank Spółdzielczy Sanok 346 Podlaski Bank Spółdzielczy w Knyszynie Knyszyn 347 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Janowie Lubelskim Janów Lubelski 348 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Kędzierzynie-Koźlu Kędzierzyn-Koźle 349 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Opolu Lubelskim Opole Lubelskie 350 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Sokołowie Podlaskim Sokołów Podlaski 351 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Węgrowie Węgrów 352 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Zamościu Zamość 353 Powiatowy Bank Spółdzielczy w Złotoryi Złotoryja 354 Powiślański Bank Spółdzielczy w Kwidzynie Kwidzyn 355 Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie Bychawa 356 Spółdzielczy Bank Ludowy w Olsztynie Olsztyn 357 Spółdzielczy Bank Powiatowy w Piaskach Piaski 358 Spółdzielczy Bank Rzemiosła i Rolnictwa Wołomin 359 Bank Spółdzielczy w Raszynie* Raszyn 360 Bank Spółdzielczy w Brańsku* Brańsk 361 Bank Spółdzielczy w Hajnówce* Hajnówka 362 Bank Spółdzielczy w Goworowie* Goworowo 363 Bank Spółdzielczy w Kadzidle* Kadzidło 364 Bank Spółdzielczy w Łapach* Łapy 365 Bank Spółdzielczy w Myszyńcu* Myszyniec 366 Bank Spółdzielczy w Ostrołęce* Ostrołęka 367 Bank Spółdzielczy w Wąsewie* Wąsewo * Banki Spółdzielcze, które w grudniu 2010r. podpisały Umowy Zrzeszenia z Bankiem BPS S.A. Zawarte Umowy Zrzeszenia wejdą w Ŝycie odpowiednio w czerwcu i lipcu 2011r. 101 8.2 UMOWA Z CENTRUM FINANSOWYM BANKU BPS S.A. W dniu 21 sierpnia 2008 zawarta pomiędzy Emitentem a spółką zaleŜną Centrum Finansowe Banku BPS sp. z o. o. (obecnie: Centrum Finansowe Banku BPS S.A.) Umowa zlecenia dotycząca prowadzenia czynności restrukturyzacyjnych i windykacyjnych w stosunku do wierzytelności przysługujących Emitentowi. Następnie dnia 1 kwietnia 2009 roku zawarta została umowa zmieniająca i ujednolicająca (Umowa zmieniająca) na podstawie której Emitent powierzył Centrum Finansowemu Banku BPS S.A. prowadzenie w imieniu i na rachunek Emitenta czynności restrukturyzacyjnych lub windykacyjnych w stosunku do określonych wierzytelności przysługujących Emitentowi. Umowa ta miała na celu dokonanie zmian w/w Umowy zlecenia z dnia 21 sierpnia 2008 roku. Wykaz wierzytelności jest sporządzany kwartalnie (do końca kolejnego miesiąca kończącego kwartał) i stanowi załącznik nr 3 do przedmiotowej Umowy zlecenia. Stan za 2010 rok (dane w tys. złotych) Stan naleŜności bilansowych przekazanych do CF Banku S.A. na zlecenie (kapitał) 153.855 zł Stan naleŜności pozabilansowych przekazanych do CF Banku S.A. na zlecenie (kapitał) 215.059 zł 8.014 zł Wypłacona prowizja brutto: Wynagrodzenie ma charakter prowizyjny i wynosi 20% netto (powiększone o podatek od towarów i usług) od odzyskanych naleŜności. Czynności realizowane przez Centrum Finansowe Banku BPS S.A. dokonywane są na podstawie udzielonego przez Emitenta pełnomocnictwa. W dacie zawarcia przedmiotowej umowy Emitent opracował plany awaryjne zapewniające ciągłe i niezakłócone prowadzenie działalności w zakresie objętym umową i potwierdza objęcie nimi spółki zaleŜnej. Emitent równieŜ dostosował własne regulacje wewnętrzne na potrzeby realizacji współpracy ze spółką zaleŜną. Zawarcie przez Emitenta umowy zlecenia z Centrum Finansowym Banku BPS S.A. stanowi optymalne rozwiązanie w zakresie dochodzenia naleŜności trudnych, zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomicznym, z uwagi na: − ograniczenie po stronie Emitenta kosztów windykacji naleŜności trudnych, w wyniku przejęcia większości pracowników dotychczasowego Departamentu Restrukturyzacji i Windykacji przez spółkę zaleŜną; − moŜliwość zastosowania przez spółkę zaleŜną systemu wynagradzania, skorelowanego z efektami finansowymi zarówno całej spółki zaleŜnej, jak i poszczególnych pracowników; − niezaleŜną weryfikację ekspozycji kredytowych pod kątem zasadności odpisu nieściągalnej wierzytelności w cięŜar utworzonej rezerwy z jednoczesnym jej umorzeniem /art. 16 ust. 2 pkt 1-3; − oraz ust 2 a pkt 1-2 Ustawa o podatku dochodowy od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 r. /Dz. U. 1992 nr 21 poz. 86; − wyŜszą skuteczność odzyskiwania naleŜności, z uwagi na psychologiczny wymiar dochodzenia naleŜności przez podmioty zewnętrzne. 8.3 UMOWY UBEZPIECZENIA Emitent zawarł następujące umowy ubezpieczenia z Concordia Polska TUW: − z dnia 25 stycznia 2011 r. Ubezpieczenie mienia od ryzyk wszystkich – polisa serii 35315335 Lp. Grupy ubezpieczanego mienia Suma ubezpieczenia 1. Budynki i budowle ze stałymi elementami wyposaŜenia – stanowiące własność Banku 69.762.551,52 zł 2. Nakłady inwestycyjne w budynkach nie będących własnością Banku 13.969.527,00 zł 3. Nakłady inwestycyjne w toku 11.504.214,69 zł 4. Maszyny i urządzenia techniczne 11.605.681,92 zł 5. WyposaŜenie 18.450.319,43 zł 6. Składniki majątkowe niskocenne 3.429.284,40 zł 7. Środki obrotowe 2.135.453,09 zł 102 8. Wartości pienięŜne 63.500.000 zł (bez ryzyka kradzieŜy z włamaniem i rabunku) 9. Mienie pracowników 634.500 zł 10. Szyby od stłuczenia 500.000 zł − z dnia 25 stycznia 2011 r. Ubezpieczenie sprzętu elektronicznego od ryzyk wszystkich, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczenie gotówki od kradzieŜy z włamaniem i rabunku – polisa serii 35315336 • Ubezpieczenie sprzętu elektronicznego od wszystkich ryzyk Lp. Grupy ubezpieczanego mienia Suma ubezpieczenia 1. Stacjonarny sprzęt elektroniczny, urządzenia peryferyjne 2. Bankomaty 3.744.474,71 zł 3. Przenośny sprzęt elektroniczny, telefony komórkowe 2.160.361,47 zł 4. Koszty odtworzenia danych, nośników danych i oprogramowania 5. Zwiększone koszty działalności na skutek powstałej szkody w sprzęcie elektronicznym: 42.541.913,16 zł 500.000,00 zł - koszty proporcjonalne 3.000.000,00 zł 1.500.000,00 zł - koszty nieproporcjonalne − • Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej Suma gwarancyjna w PLN na jedno i wszystkie zdarzenia/ podlimity Rodzaj ubezpieczenia Odpowiedzialność cywilna z tytułu prowadzonej działalności (delikt i kontrakt) 2.000.000 zł OC najemcy nieruchomości i ruchomości 2.000.000 zł OC pracodawcy 500.000 zł OC w mieniu przechowywanym, kontrolowanym, chronionym 500.000 zł • Ubezpieczenie gotówki od kradzieŜy z włamaniem i rabunku Lp. Grupy ubezpieczanego mienia 1. Wartości pienięŜne 2. Klauzula sprzeniewierzenia (limit na jedno i wszystkie zdarzenia) Suma ubezpieczenia - limit na jedno zdarzenie 63.500.000 zł 1.000.000 zł Ubezpieczenie dla ww. umów obejmuje okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. Ponadto Bank posiada umowę ubezpieczenia z dnia 31 grudnia 2010 r. Polisa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej Członków Zarządów i Rad Nadzorczych nr 35315337. Okres ubezpieczenia od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. Na podstawie tej umowy, członkowie Zarządu i Rady Nadzorczej Banku oraz pracownicy pełniący funkcje kierownicze w Banku są objęci ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej związanej z pełnioną funkcją (ubezpieczenie od odpowiedzialności dyrektorów i kadry kierowniczej). Suma ubezpieczenia: 6 000 000,00 zł. Ponadto Bank posiada umowę ubezpieczenia z dnia 31 października 2008 r. – Pakiet Bezpieczna Karta. Okres ubezpieczenia - czas nieokreślony. Karty płatnicze debetowe i kredytowe wydawane przez Bank, są objęte na podstawie umowy ubezpieczenia Pakiet Bezpieczna Karta, ubezpieczeniem nieuprawnionego uŜycia karty, które poszerza zakres odpowiedzialności Banku wobec posiadaczy kart płatniczych zapewniony przez Ustawę o elektronicznych instrumentach płatniczych. Suma ubezpieczenia: 10 000, zł rocznie na jedno i wszystkie zdarzenia dla jednej karty, dotyczy kart płatniczych i debetowych; 20 000,00 zł rocznie na jedno i wszystkie zdarzenia dla jednej karty, dotyczy kart kredytowych. Posiadany przez Bank zakres ochrony ubezpieczeniowej, odpowiada praktyce rynkowej w zakresie ubezpieczeń działalności bankowej w Polsce. 103 8.4 UMOWA Z IT BPS SP. Z O.O. W dniu 31 stycznia 2011 roku Emitent zawarł ze spółką IT BPS Sp. z o.o., w której posiada 100% udziałów, umowę na czas nieoznaczony na obsługę informatyczną Emitenta. Przedmiotem umowy jest utrzymywanie sprzętu, administrowanie systemami, konserwacja systemu komunikacyjnego, wsparcie informatyczne dla uŜytkowników systemów oraz świadczenie usług doradczych związanych z rozwojem systemu komunikacyjnego, doborem i zakupem sprzętu. Emitent uznaje umowę za mającą istotne znaczenie dla swojej działalności z uwagi na administrowanie przez IT BPS Sp. z o.o. w imieniu i na rzecz Emitenta całością infrastruktury informatycznej oraz odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa systemów i bezawaryjne ich działanie. Ma to bezpośredni wpływ na zachowanie bezpieczeństwa i ciągłości działania Banku. IT BPS sp. z o.o. została utworzona na bazie dotychczasowego Departamentu Informatyki, przez co zapewnione jest bezpieczeństwo obsługi informatycznej Emitenta. Wartość kontraktu opiewa na 499,5 tys. zł. miesięcznie. 104 9. ISTOTNE ŚRODKI TRWAŁE I WARTOŚCI NIEMATERIALNE ORAZ OCHRONA ŚRODOWISKA 9.1 ISTOTNE ŚRODKI TRWAŁE 9.1.1 Informacje ogólne PoniŜsza tabela przedstawia środki trwałe Banku według grup rodzajowych. (tys. zł) Środki trwałe 30 września 2010 r. na dzień 31 grudnia 2009 r. 31 grudnia 2008 r. 31 grudnia 2007 r. 81 313 83 379 78 793 75 426 1 355 1 355 1 355 1 360 budynki, lokale i obiekty inŜynierii lądowej i wodnej 49 827 51 659 52 754 53 739 Urządzenia 16 714 17 655 14 127 9 737 65 89 487 1 469 13 352 16 621 10 070 9 121 10 000 2 879 4 325 6 452 91 313 86 258 83 118 81 878 Grunty środki transportu pozostałe środki trwałe 5 Środki trwałe w budowie 6 Łącznie rzeczowe aktywa trwałe Źródło: Sprawozdanie finansowe, dane zarządcze Banku W latach 2007-2010 Bank nie posiadał rzeczowych aktywów trwałych uŜytkowanych na podstawie umów leasingu finansowego. Na Datę Prospektu istotne środki trwałe Banku to nieruchomości. Właścicielem istotnych nieruchomości jest Bank. Na Datę Prospektu Bank jest w posiadaniu 71 działek stanowiących jego własność lub zajmowanych na podstawie umów uŜytkowania wieczystego o łącznej powierzchni ok. 179 611 m2, z tego: 40 działek gruntu stanowi własność Banku o powierzchni ok. 161 227m2 oraz 31 działek zajmowanych na podstawie umów wieczystego uŜytkowania o łącznej powierzchni 18 384 m2. W trzech przypadkach nieruchomości Banku są obciąŜone z tytułu słuŜebności gruntowej i w jednym z tytułu słuŜebności przesyłu. W przypadku dwóch nieruchomości gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaŜy nieruchomości przez Bank i w jednym przypadku ograniczone prawo rzeczowe dotyczące konieczności zapewnienia pomieszczenia na stację „TRAFO”. Na Datę Prospektu Bank władał jako właściciel lub podmiot uprawniony z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu 41 budynkami lub lokalami o łącznej powierzchni 27 336,90 m2. Na podstawie zawartych umów najmu Bank wynajmuje 63 lokale o łącznej powierzchni 20 889,78 m2. Na Datę Prospektu łączna wartość księgowa brutto gruntów (w tym prawa uŜytkowania wieczystego) oraz budynków i lokali będących w posiadaniu Banku wynosiła 74,8 mln zł. 9.1.2 Istotne nieruchomości PoniŜej przedstawione w tabelach nieruchomości zostały wskazane jako istotne dla działalności Banku, przede wszystkim ze względu na fakt, iŜ wykorzystywane są na potrzeby siedziby Centrali Banku, głównego ośrodka decyzyjnego Banku oraz na potrzeby siedzib Oddziałów Regionalnych i Oddziału Wojewódzkiego, które pełnią funkcje strategiczne z punktu widzenia struktury organizacyjnej Banku oraz działalności na rzecz Zrzeszenia. Dodatkowo lista nieruchomości istotnych została poszerzona o trzy inne nieruchomości. Pierwsza z nich znajduje się w Katowicach przy ul. Ceglanej 4 i pełni funkcje siedziby zapasowej Banku. Dwie kolejne znajdujące się w Warszawie przy Pl. Gen Jana H. Dąbrowskiego 3 oraz w Krakowie przy ul. Rondo Mogilskie 1, są wykorzystywane przez Bank na potrzeby działalności operacyjnej. 5 Na pozostałe środki trwałe składają się inwestycje w obcych środkach trwałych (głównie nakłady poniesione w związku z przystosowaniem pomieszczeń dla potrzeb nowych placówek Banku), meble, bankomaty/wpłatomaty, wrzutnie nocne i podobne wyposaŜenie 6 Na środki trwałe w budowie składają się nakłady poniesione na trwające na koniec poszczególnych lat sprawozdawczych prace związane głównie z utworzeniem nowych placówek Banku, modernizację budynków własnych oraz urządzeń klimatyzacyjnych itp. 105 Na Datę Prospektu łącznie 11 nieruchomości miało istotne znaczenie dla Banku, z czego 6 nieruchomości to nieruchomości budynkowe stanowiące własność Banku. Łączna powierzchnia tych nieruchomości wynosi 12 697 45 m2, a powierzchnia działek, na których posadowione są te nieruchomości wynosi 11 050 m2, których Bank był właścicielem albo uŜytkownikiem wieczystym. W tabeli poniŜej zaprezentowane zostały informacje na temat wymienionych powyŜej nieruchomości oraz działek. PołoŜenie nieruchomości budynkowej/lokalowej 1 2 Powierzchnia nieruchomości(m2) Al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 32, 10578 Olsztyn ul. BoŜego Ciała 23, 31-059 Kraków ul. Zygmunta Krasińskiego 27, 50-449 Wrocław 3 Powierzchnia działek(m2) Przeznaczenie nieruchomości budynkowej 4 406,80 882 siedziba Oddziału Regionalnego w Olsztynie 1 645,94 877 siedziba Oddziału Regionalnego w Krakowie 2 523,58 862 siedziba Oddziału Regionalnego we Wrocławiu siedziba Oddziału Wojewódzkiego w Katowicach 4 ul. Swobodna 10, 41-200 Sosnowiec 1 318,97 472 5 ul. Zygmuntowska 14, 35- 025 Rzeszów 1 155,70 6 051 siedziba Oddziału Regionalnego w Rzeszowie 1 646,46 1 906 siedziba Oddziału Regionalnego w Lublinie ul. Mieczysława Karłowicza 4, 20-027 6 Lublin Źródło: Emitent Na Datę Prospektu Bank był najemcą powierzchni biurowych w 5 nieruchomościach budynkowych, mających istotne znaczenie dla działalności Banku, o łącznej powierzchni biurowej wynoszącej 9 901,06 m2. Wynajmowana powierzchnia biurowa (m2) PołoŜenie nieruchomości budynkowej, w której Bank najmuje powierzchnie biurową 1 2 3 4 5 Przeznaczenie najmowanej powierzchni biurowej ul. Płocka 9/11 B, 01-231 Warszawa 2 069,38 powierzchnia biurowa Centrali (główny ośrodek decyzyjny Banku) oraz spółek zaleŜnych ul. Płocka 9, 01-231 Warszawa 6 235,32 powierzchnia biurowa Centrali (główny ośrodek decyzyjny Banku) ul. Ceglana 4, 40-514 Katowice 808,00 powierzchnia biurowa, Centrum Zapasowe Rondo Mogilskie 1, 31-516 Kraków 318,00 powierzchnia biurowa Plac gen. Jana H. Dąbrowskiego 3, 00-057 Warszawa 470,36 powierzchnia biurowa Źródło: Emitent Nieruchomości Banku znajdują się na obszarze prawie całej Polski. Nieruchomości są uŜywane głównie do celów obsługi klienta (oddziały, filie i punkty obsługi bankowej) oraz celów korporacyjnych i administracyjnych (siedziby komórek organizacyjnych Banku i podmiotów zaleŜnych, centra zapasowe i rozliczeniowe, back-office). Istotne nieruchomości, których Bank jest właścicielem lub które znajdują się w jego posiadaniu, nie są obciąŜone hipotekami. W odniesieniu do najmowanych nieruchomości Bank zawarł odpowiednie długoterminowe umowy najmu. Na Datę Prospektu nie toczy się Ŝadne postępowanie dotyczące sporu wynikłego z wykonania takich umów. Bank na potrzeby Centrali wynajmuje w Warszawie przy ul. Płockiej 9/11B dwa budynki biurowe na podstawie umowy najmu Budynku Biurowego Płocka 9/11B z dnia 21 marca 2002 r. oraz umowy najmu Budynku Biurowego Płocka 9 z dnia 11 lutego 2003 r., które zostały zawarte z Dantex S.A. Obie umowy zostały zawarte na okres 10 lat, przy czym jedna wygasa w dniu 31 marca 2012 r., a druga w dniu 8 marca 2014 r. 106 9.1.3 Istotne wartości niematerialne (I) Oprogramowanie Na Datę Prospektu najistotniejszym składnikiem wartości niematerialnych Banku jest oprogramowanie komputerowe opisane poniŜej. Bank posiada scentralizowany i zintegrowany system komputerowy, który obejmuje całą sieć placówek. Zarząd uwaŜa, Ŝe infrastruktura telekomunikacyjna spełnia standardy rynku i jest zabezpieczona przez rozwiązania zapewniające moŜliwość kontynuowania działalności operacyjnej Banku w przypadku awarii składników systemu komputerowego. Rozwiązania te są regularnie testowane. Bank uŜywa ponad 40 aplikacji, z których 9 wspiera główną działalność. NajwaŜniejszymi systemami komputerowymi dla operacji Banku są: (1) defBank – centralny system księgowy i transakcyjny, (2) Hurtownia Danych – kompleksowe, źródło danych historycznych dotyczących klientów; system ten stanowi centralną hurtownię danych dla wszystkich systemów informatycznych Banku, (3) Kondor+ – system rejestrujący wszystkie transakcje dokonane przez dealerów i prezentujący dane w sposób umoŜliwiający zarządzanie ryzykiem; system ten dostarcza równieŜ raporty dotyczące ryzyka i rentowności zrealizowanych transakcji oraz pozwala na kontrolowanie limitów, (4) Fermat – system słuŜący do zarządzania ryzykiem finansowym i kredytowym; narzędzie to wspiera obowiązkowy proces pomiaru adekwatności kapitałowej Banku, (5) AZRO – system wspomagający zarządzanie ryzykiem operacyjnym, (6) SI-OKP – system obsługujący kredyty preferencyjne, (7) Cognos – system kontrolingowy, (8) MultiComp – system słuŜący do rozliczeń międzybankowych w Zrzeszeniu, (9) Transis – system słuŜący do sprawozdawczości obowiązkowej zrzeszonych Banków Spółdzielczych do NBP. Bank zawarł standardowe umowy z dostawcami systemów IT istotnych dla operacji Banku. Na podstawie tych umów uzyskał licencje na ich wykorzystywanie. Ponadto, Bank zabezpieczył wsparcie w przypadku awarii systemów oraz aktualizację systemów. Bank nie jest właścicielem kodów źródłowych ww. systemów w związku czym jest uzaleŜniony od ich producentów. PoniŜsza tabela przedstawia kategorie wartości niematerialnych i prawnych. 30 września 2010 r. (tys. zł) na dzień 31 grudnia 2009 31 grudnia r. 2008 r. 31 grudnia 2007 r. Koszty rozwoju - - - - Wartość firmy - - - - Patenty, licencje i podobne aktywa, w tym: 19 913 15 212 7 930 6 904 – oprogramowanie komputerowe 19 640 14 995 7 698 6 877 Pozostałe wartości niematerialne - - - - Wartości niematerialne w toku wytwarzania 7 699 9 820 6 164 2 506 Łącznie Źródło: Sprawozdanie finansowe i dane zarządcze Banku 27 612 25 032 14 094 9 410 W latach 2007-2010 Bank nie posiadał wartości niematerialnych i prawnych uŜytkowanych na podstawie umów leasingu finansowego. (II) Istotne znaki towarowe i wzory Na Datę Prospektu Emitent zarejestrował w Urzędzie Patentowym RP piętnaście znaków towarowych: • Nr wniosku: 121883 Rodzaj znaku: graficzny. Data złoŜenia wniosku: 26.05.1993 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 35, 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 87570. 107 • Nr wniosku: 261524 Rodzaj znaku: graficzny. Data złoŜenia wniosku: 26.02.2003 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 184433. • Nr wniosku: 296187 Nazwa: Bliskie nam wszystkim Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 08.06.2005 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 202445. • Nr wniosku: 298295 Nazwa: Zrzeszenie Banku Polskiej Spółdzielczości Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2005 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 196695. • Nr wniosku: 298296 Nazwa: Zrzeszenie BPS. Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2005 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 196696. • Nr wniosku: 321117 Nazwa: Polskie Banki Spółdzielcze Zrzeszenie Banku Polskiej Spółdzielczości Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 08.02.2007 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 205587. • Nr wniosku: 321118 Nazwa: Polskie Banki Spółdzielcze Zrzeszenie Banku Polskiej Spółdzielczości Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 08.02.2007 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111) 205588. • Nr wniosku: 360316 Nazwa: Grupa BPS – Lider polskiej bankowości spółdzielczej Rodzaj znaku: słowny. Data złoŜenia wniosku: 08.09.2009 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 360317 Nazwa: Zaufaj najbliŜszym. Z nami zawsze bezpiecznie Rodzaj znaku: słowny. 108 Data złoŜenia wniosku: 08.09.2009 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 364723 Nazwa: Grupa BPS – Lider polskiej bankowości spółdzielczej Rodzaj znaku: słowny. Data złoŜenia wniosku: 05.01.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 364724 Nazwa: Zaufaj najbliŜszym. Z nami zawsze bezpiecznie. Rodzaj znaku: słowny. Data złoŜenia wniosku: 05.01.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36. Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 373420 Nazwa: Bank BPS Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36 Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 373421 Nazwa: Bank BPS Grupa BPS Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36 Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 373422 Nazwa: Grupa BPS Banki Spółdzielcze i Bank BPS Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36 Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). • Nr wniosku: 373423 Nazwa: Grupa BPS Rodzaj znaku: słowno-graficzny. Data złoŜenia wniosku: 27.07.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36 Kategoria i nr ochrony: TOW: (111). 109 Na Datę Prospektu Bank zgłosił w Urzędzie Patentowym RP jeden znak towarowy, który nie został jeszcze zarejestrowany: • Nr wniosku: 378434 Nazwa: Na prognozę pogody zaprasza Bank BPS. BPS – kredyt z dotacją na kolektory słoneczne. www.bankbps.pl Rodzaj znaku: słowny. Data złoŜenia wniosku: 02.12.2010 r. Klasa zgodnie z klasyfikacją nicejską: 36 (III) Domeny internetowe Na Datę Prospektu Emitent posiada 28 zarejestrowanych domen internetowych, w tym: Nazwa domeny: Data wygaśnięcia: bankbps.biz 2011-10-06 bankbps.com 2011-10-28 bankbps.info 2011-10-07 bankbps.net 2011-10-28 bankbps.org 2011-10-07 bpsnet.pl 2011-03-31 centrumfinansowebps.com 2011-07-23 centrumfinansowebps.com.pl 2011-07-23 centrumfinansowebps.pl 2011-07-23 cfbps.com.pl 2011-07-23 cfbps.pl 2011-07-23 e-bankbps.com.pl 2011-03-22 ebankbps.com.pl 2011-03-22 e-bankbps.pl 2011-03-22 ebankbps.pl 2011-03-22 e-bps.com.pl 2011-03-22 ebps.com.pl 2011-03-22 e-bps.pl 2011-03-22 ebps.pl 2011-03-22 grupabps.com 2011-09-11 grupabps.com.pl 2011-09-11 grupabps.pl 2011-09-11 polskiebs.pl 2011-05-22 2011-10-20 110 promocjabs.pl zrzeszeniebps.com.pl 2011-10-13 zrzeszeniebps.pl 2011-10-13 bankbps.com.pl 2011-12-18 bankbps.pl 2011-12-18 (IV) Patenty Według najlepszej wiedzy Emitenta Bank nie posiada patentów. 9.2 OCHRONA ŚRODOWISKA Kwestie związane z ochroną środowiska nie mają istotnego znaczenia dla działalności Banku, jego sytuacji finansowej i wykorzystania środków trwałych. Bank wypełnia obowiązki wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska w zakresie opłat za korzystanie ze środowiska. Z tytułu wprowadzania gazów i pyłów do powietrza Bank w okresach półrocznych nalicza opłatę środowiskową i przesyła do właściwych urzędów marszałkowskich wykazy zawierające informacje i dane o ilości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza oraz dane na podstawie których określono te ilości. 111 10. POSTĘPOWANIA PRAWNE, ADMINISTRACYJNE I ARBITRAśOWE Według informacji posiadanych przez Bank na Datę Prospektu, w okresie 12 miesięcy poprzedzających Datę Prospektu nie toczyły się ani nie wszczęto wobec Emitenta i podmiotów wchodzących w skład Grupy BPS Ŝadnych postępowań sądowych, administracyjnych (w tym przed organami rządowymi), arbitraŜowych, które mogłyby wywrzeć lub wywarły w niedawnej przeszłości istotny wpływ na sytuację finansową lub rentowność Emitenta i Grupy BPS lub wyniki ich działalności operacyjnej. Zgodnie z najlepszą wiedzą Banku, nie toczą się i nie istnieje zagroŜenie, Ŝe zostaną wszczęte jakiekolwiek postępowania sądowe, administracyjne (w tym przed organami rządowymi), arbitraŜowe, które mogłyby wywrzeć znaczący wpływ na sytuację finansową lub rentowność Emitenta i Grupy BPS lub wyniki ich działalności operacyjnej. 112 11. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM 11.1 INFORMACJE OGÓLNE System zarządzania ryzykiem (SZR) stanowi jeden z najistotniejszych elementów systemu zarządzania działalnością Banku. System zarządzania ryzykiem realizuje w szczególności następujące cele: − zapewnianie utrzymywania poziomu ryzyka adekwatnego do wytycznych określonych w uchwałach Zarządu Banku i zaakceptowanych przez Radę Nadzorczą, − ograniczanie strat ponoszonych przez Bank z tytułu zmaterializowania ryzyka, − przeciwdziałanie zdarzeniom zagraŜającym ciągłości działania Banku, − zapewnienie adekwatności kapitałowej z uwzględnieniem wielkości i stopnia złoŜoności działania Banku. W swojej działalności Bank uznaje za istotne: ryzyko kredytowe, ryzyko operacyjne, ryzyko płynności, ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej, ryzyko modeli, ryzyko strategiczne, ryzyko cyklu gospodarczego. Wszystkie zidentyfikowane przez Bank ryzyka są monitorowane i kontrolowane. W Banku funkcjonują zasady i procedury zarządzania ryzykiem, jego ograniczania i raportowania. 11.2 ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA Struktura organizacyjna systemu zarządzania ryzykiem w Banku obejmuje jednostki działające na sześciu poziomach funkcjonalnych: − poziom nadzorczy strategiczny - na którym zatwierdzane są w formie uchwał dokumenty rangi strategicznej (strategie oraz polityki). Funkcję tę pełni Rada Nadzorcza Banku, która sprawuje nadzór nad zgodnością strategii i polityk oraz ocenia adekwatność i skuteczność systemu zarządzania ryzykiem, − poziom zarządczy - stanowi Zarząd Banku, który projektuje, wprowadza oraz zapewnia działanie systemu zarządzania ryzykiem, − poziom doradczy - stanowią działające w Banku komitety, które dokonują oceny poziomu ryzyka Banku oraz analizują najbardziej istotne zagroŜenia poniesienia przez Bank straty z tytułu realizacji ryzyka, − poziom wsparcia metodycznego i analitycznego - tworzą komórki organizacyjne Centrali Banku odpowiedzialne za przygotowanie i wdroŜenie polityk i przepisów szczegółowych w zakresie zarządzania ryzykiem, a takŜe za przygotowanie i prezentowanie zagregowanej informacji o poziomach ryzyka, − poziom operacyjny - stanowią jednostki i komórki organizacyjne Banku przestrzegające w praktyce operacyjnej postanowień aktów normatywnych w zakresie zarządzania ryzykiem oraz opracowujące regulacje w tym zakresie. − poziom nadzorczy operacyjny - stanowi Samodzielne Stanowisko Kontroli Ryzyka, które kontroluje proces zarządzania ryzykiem. 11.3 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KREDYTOWYM Ryzyko kredytowe związane jest z moŜliwością wystąpienia strat spowodowanych nie regulowaniem przez klientów Banku zobowiązań wynikających z zawartych umów kredytowych albo uregulowaniem ich częściowo bądź z opóźnieniem. Ryzyko kredytowe jest jednym z najistotniejszych rodzajów ryzyka na jakie naraŜony jest Bank. Na dzień 30 września 2010 r. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego stanowił 92,9% łącznego wymogu kapitałowego Banku. Bank minimalizuje ryzyko kredytowe odpowiednio nim zarządzając. Celem strategicznym zarządzania ryzykiem kredytowym jest zwiększenie bezpieczeństwa działalności kredytowej Banku, poprzez zapewnienie właściwej jakości oceny tego ryzyka i efektywności podejmowania decyzji kredytowych, jak równieŜ poprzez skuteczny proces monitorowania zaangaŜowania kredytowego zarówno wobec pojedynczego klienta, jak i całego portfela kredytowego Banku. W celu redukcji ryzyka kredytowego Bank przyjmuje zabezpieczenia rzeczowe i instrumenty finansowe, stanowiące ochronę kredytową rzeczywistą oraz nierzeczywistą. 11.3.1 Polityka zarządzania ryzykiem kredytowym Podstawowymi celami polityki zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku są: 113 − racjonalne zarządzanie ryzykiem kredytowym, oparte o zasadę bezpieczeństwa zarówno w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej, jak i do całego portfela kredytowego, − utrzymywanie stabilnego i zrównowaŜonego pod względem jakości i wartości portfela kredytowego cechującego się odpowiednią dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagroŜonych, − dywersyfikacja ryzyka poprzez rozwój współpracy w zakresie konsorcjów z Bankami Spółdzielczymi. W polityce zarządzania ryzykiem kredytowym Bank określił zasady dywersyfikacji tego ryzyka, wskazując jednocześnie komórkę organizacyjną odpowiedzialną w Banku za identyfikację i ocenę poziomu koncentracji zaangaŜowań oraz przygotowanie propozycji działań koniecznych do podjęcia w stosunku do zaangaŜowań, których ryzyko zostało ocenione jako znaczące. W ramach podejmowanych działań ograniczających ryzyko kredytowe Bank wykorzystuje następujące instrumenty: − na poziomie jednostkowym: • procedury kredytowe oceny zdolności kredytowej kredytobiorców i ustanawiania prawnych zabezpieczeń, • procedury opiniowania i podejmowania decyzji kredytowych, • procedury udzielania upowaŜnień do podejmowania decyzji kredytowych, • procedury monitorowania i klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka kredytowego, • procedury monitorowania zabezpieczeń, • procedury monitorowania zaangaŜowania Banku w kredyty i poŜyczki o terminie zapadalności powyŜej 10 lat, • procedury ustalania i monitorowania limitów koncentracji zaangaŜowań i zaangaŜowań kapitałowych, − na poziomie portfela kredytowego: • parametryczne normy ostroŜnościowe (ustawowe), • wewnętrzne limity w zakresie koncentracji zaangaŜowań kredytowych, w tym z tytułu duŜych zaangaŜowań, • szacowanie odpowiedniej wielkości kapitału wewnętrznego z tytułu ryzyka koncentracji zaangaŜowań. W celu zwiększenia skuteczności procesu zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczych transakcji kredytowych oraz oceny wiarygodności klientów, Bank kontynuuje i rozszerza współpracę z instytucjami zewnętrznymi oferującymi systemy wspomagające zarządzanie ryzykiem kredytowym. Aktualnie dostęp do informacji zewnętrznych zapewniają Bankowi w szczególności następujące systemy: − AMRON (Analizy Monitorowania i Raportowania Obrotu Nieruchomościami), − System Informacji BIK – Klient Indywidualny, − Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A., − PONT Info Sp. z o.o. (wskaźniki charakteryzujące sytuację branŜ gospodarki polskiej), − Centralna Baza Danych – Bankowy Rejestr, − Centralna Baza Danych – Dokumenty zastrzeŜone, − Centralna Baza Danych – System Pojazdy. Polityka zarządzania ryzykiem kredytowym przyjmowana jest w okresach rocznych uchwałą Zarządu Banku, po jej zaopiniowaniu przez Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami, a następnie zatwierdzana uchwałą Rady Nadzorczej Banku. 11.3.2 Polityka dotycząca zabezpieczeń Jednym z waŜnych elementów systemu ograniczenia ryzyka kredytowego jest prawne zabezpieczenie wierzytelności Banku. Polityka dotycząca zabezpieczeń stosowana przez Bank ma na celu ochronę jego interesów, poprzez ustanawianie pełnego zabezpieczenia o jak najwyŜszej jakości, obowiązującego w całym okresie trwania ekspozycji kredytowej. Bank ocenia jakość zabezpieczenia według jego płynności, aktualnej wartości rynkowej, wpływu na poziom tworzonych rezerw oraz moŜliwość zmniejszenia wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego. Bank prowadzi politykę zabezpieczeń, wykorzystując zarówno zabezpieczenia rzeczowe, obligacyjne i osobiste. Poziom oraz formy zabezpieczenia uzaleŜnione są od oceny ryzyka kredytowego związanego z zawieraną transakcją lub klientem. W celu wczesnej identyfikacji sygnałów ostrzegawczych i podjęcia stosownych działań ograniczających ryzyko kredytowe oraz gwarantujących uzyskanie planowanych przychodów z udzielonej ekspozycji kredytowej, Bank cyklicznie monitoruje ustanowione zabezpieczenia zgodnie z regulacjami wewnętrznymi. 114 11.3.3 Proces podejmowania decyzji kredytowych Decyzje kredytowe w Banku podejmowane są na róŜnych poziomach decyzyjnych. Rodzaj i liczba poziomów decyzyjnych zaangaŜowanych w proces podejmowania decyzji kredytowej uzaleŜniona jest od przedmiotu i podmiotu danej decyzji oraz od kwoty łącznego zaangaŜowania Banku w klienta i podmioty powiązane z nim kapitałowo lub organizacyjnie. Decyzje kredytowe w Banku podejmowane są minimum dwuosobowo, poza decyzjami w sprawie klasyfikacji ekspozycji kredytowych oraz ustalenia strategii działania wobec klienta, które podejmowane są jednoosobowo przez pracowników Departamentu Zarządzania Ryzykiem Kredytowym. Podjęcie decyzji kredytowej na poziomie Zarządu lub dwóch Członków Zarządu, tj. wobec największych zaangaŜowań Banku poprzedzona jest opinią Komitetu Kredytowego Banku. 11.3.4 Koncentracja ryzyka kredytowego Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno na poziomie jednostkowym, jak i całego portfela aktywów. W odniesieniu do portfela kredytowego Bank stosuje i monitoruje limity zaangaŜowania, w szczególności w odniesieniu do: grupy klientów, produktów, branŜ, regionów, zabezpieczeń i walut. Bank identyfikuje koncentracje zaangaŜowań i dokonuje oceny poziomu ryzyka kredytowego związanego z tymi koncentracjami. Identyfikacja koncentracji zaangaŜowań polega na wskazaniu wyodrębnionych portfeli jednorodnych zaangaŜowań, uwzględniających określoną dla danego portfela cechę, stanowiącą ryzyko istotne w działalności kredytowej Banku. W Banku funkcjonuje system wewnętrznych limitów koncentracji zaangaŜowań, których wartość graniczną stanowi wielokrotność funduszy własnych lub funduszy podstawowych. Bank monitoruje następujące limity koncentracji zaangaŜowań: − wobec pojedynczych podmiotów oraz powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, − w ten sam sektor gospodarczy, − w ten sam region geograficzny, − w ten sam rodzaj instrumentu finansowego, − w ten sam rodzaj zabezpieczenia, − w ten sam rodzaj waluty obcej, − o terminie zapadalności powyŜej 10 lat. Na podstawie przeprowadzonej identyfikacji i oceny poziomu koncentracji zaangaŜowań formułowane są propozycje dotyczące działań jakie powinny być podjęte przez Bank, w szczególności w stosunku do zaangaŜowań, których ryzyko zostało ocenione jako znaczące. Celem tych działań jest zminimalizowanie poziomu ryzyka kredytowego portfela kredytowego i w efekcie tworzenie bezpiecznej struktury tego portfela. Wybór instrumentów zarządzania ryzykiem koncentracji zaangaŜowań uzaleŜniony jest od zidentyfikowanego poziomu ryzyka kredytowego, przy zachowaniu zasady proporcjonalności względem profilu ryzyka Banku. Bank stosuje równieŜ system limitów wewnętrznych dotyczących koncentracji zaangaŜowań z tytułu ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie, uwzględniających zaangaŜowanie: − wobec pojedynczych podmiotów oraz powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, − w ten sam sektor gospodarczy, − w kredyty mieszkaniowe i hipoteczne dla osób fizycznych, zabezpieczone nieruchomościami mieszkalnymi, − w ten sam region geograficzny, − w ten sam instrument finansowy, − według długości okresu umowy, − w ten sam rodzaj waluty obcej, − według sposobu oprocentowania. ZaangaŜowanie kredytowe Banku jest zdywersyfikowane na poszczególne branŜe. Na dzień 30 września 2010 r. największy udział w strukturze portfela posiadają sektory działalności usługowej – 20,0% udziału w portfelu kredytów oraz przetwórstwa przemysłowego – 19,1% udziału w portfelu kredytów. Bank monitoruje równieŜ ryzyko koncentracji duŜych zaangaŜowań oraz przestrzegania limitów wynikających z przepisów Ustawy o Prawie Bankowym. W celu odpowiedniego kształtowania polityki Banku w tym zakresie przyjęto wewnętrzne limity mniejsze niŜ określone w Ustawie o Prawie Bankowym. Udział największych zaangaŜowań w całym w portfelu kredytów na dzień 30 września 2010 r. wynosił 10,95%. 115 Przestrzeganie norm ostroŜnościowych określonych limitami zewnętrznymi i wewnętrznymi raportowane jest Zarządowi Banku i Radzie Nadzorczej. 11.3.5 Ryzyko kredytowe związane z transakcjami na instrumentach pochodnych Aktywność Banku na rynku instrumentów pochodnych jest niewielka. Bank jest naraŜony na ryzyko kredytowe związane z transakcjami instrumentami pochodnymi przede wszystkim w związku z walutowymi transakcjami terminowymi oferowanymi klientom. Ryzyko kredytowe związane z ww. transakcjami jest kontrolowane poprzez wewnętrzne limity transakcyjne oraz system zabezpieczeń, przede wszystkim w formie depozytów zabezpieczających. 11.3.6 Raportowanie ryzyka Ryzyko kredytowe w Banku raportowane jest w ramach funkcjonującego w Banku Systemu Informacji Kierownictwa. Na zestaw raportów ryzyka kredytowego składają się: (i) raporty dotyczące przestrzegania norm ostroŜnościowych określonych limitami zewnętrznymi i wewnętrznymi sporządzane w cyklach miesięcznych, (ii) raporty z zakresu wielkości, struktury i koncentracji portfela kredytowego sporządzane w okresach miesięcznych, (iii) raporty dotyczące transakcji z udziałem osób wewnętrznych i podmiotów z nimi powiązanych raportowane w cyklu kwartalnym, (iv) analizy ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie sporządzane w cyklu półrocznym. Adresatami raportów są Rada Nadzorcza Banku, Zarząd Banku oraz departamenty merytoryczne. Ryzyko finansowe raportowane jest w ramach funkcjonującego w Banku systemu zarządzania ryzykiem finansowym, który zapewnia codzienny monitoring ekspozycji Banku na ryzyko finansowe. Dzienne raporty przekazywane są członkom Zarządu i zainteresowanym, merytorycznym komórkom organizacyjnym Banku. Nie rzadziej niŜ raz w miesiącu informacje, raporty i wnioski dotyczące ryzyka finansowego są przedmiotem obrad Zarządu Banku oraz Komitetu Zarządzania Aktywami i Pasywami. System raportowania poziomu ryzyka operacyjnego obejmuje informację kwartalną dla Zarządu i Rady Nadzorczej Banku na temat naraŜenia Banku na ryzyko operacyjne. Zarządowi Banku prezentowana jest równieŜ bieŜąca informacja o istotnych stratach operacyjnych. Zarząd i Rada Nadzorcza otrzymują kwartalnie szczegółowe raporty przedstawiające rodzaje i wielkość ryzyka w działalności Banku oraz sposób zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, zgodnie z Uchwałą nr 383/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 18 grudnia 2008 r. i wewnętrznymi regulacjami Banku. 11.4 JAKOŚĆ PORTFELA KREDYTÓW Kredyty i inne naleŜności zagroŜone na dzień 30 września 2010 roku ukształtowały się na poziomie 325,2 mln zł, tj. o 33,0 mln zł wyŜszym niŜ na koniec 2009 r. W okresie 31 grudnia 2007 r. do 30 września 2010 r. poziom naleŜności zagroŜonych obniŜył się o 12,5 mln zł. Wskaźnik udziału kredytów zagroŜonych w kredytach ogółem na dzień 30 września 2010 r. wyniósł 6,08% (od końca 2007 r. obniŜył się o 5,95 p.p.). PoniŜsza tabela prezentuje udział pozycji bilansowych Banku, odnoszących się do portfela kredytowego, stan rezerw celowych oraz wskaźnik pokrycia rezerwą naleŜności zagroŜonych w okresie 31 grudnia 2007 r. – 30 września 2010 r. JAKOŚĆ PORTFELA KREDYTOWEGO (tys. zł) 30.09.2010 zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2009 udział % zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2008 udział % zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2007 udział % zaangaŜowanie bilansowe udział % OGÓŁEM 5 347 435 100,00 4 539 397 100,00 3 410 153 100,00 2 806 519 100,00 -normalne i pod obserwacją 5 022 190 93,92 4 247 187 93,56 3 162 508 92,74 2 468 808 87,97 ZAGROśONE w tym: 325 245 6,08 292 210 6,44 247 645 7,26 337 711 12,03 -poniŜej standardu 165 573 50,90 129 202 44,22 126 554 51,10 89 891 26,62 -wątpliwe 38 988 11,99 58 880 20,15 24 399 9,85 12 192 3,61 -stracone 120 684 37,11 104 128 35,63 96 693 39,04 235 628 69,77 rezerwa na naleŜności zagroŜone wskaźnik pokrycia rezerwą naleŜności zagroŜonych 55 812 60 812 63 106 187 307 17,16% 20,81% 25,48% 55,46% Źródło: Sprawozdanie finansowe i dane zarządcze Banku 116 Na dzień 30 września 2010 roku 93,92% portfela kredytowego Banku stanowią naleŜności zaklasyfikowane do kategorii ryzyka normalne i pod obserwacją. Pozostałe 6,08% portfela to kredyty zagroŜone. W portfelu kredytów zagroŜonych 37,1% stanowią kredyty w kategorii „stracone”, w odniesieniu do 31 grudnia 2007 roku udział tych naleŜności zmniejszył się o 32,7 p.p. Wraz ze spadkiem poziomu kredytów zagroŜonych stan rezerw celowych utworzonych na te naleŜności zmniejszył się z 187,3 mln zł na dzień 31 grudnia 2007 roku do 55,8 mln zł na dzień 30 września 2010 roku. PoniŜsza tabela przedstawia naleŜności kredytowe w ujęciu sektorowym w okresie od 31 grudnia 2007 roku do 30 września 2010 roku. PODZIAŁ PORTFELA KREDYTOWEGO WEDŁUG SEKTORÓW (tys. zł) 30.09.2010 zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2009 udział % zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2008 udział % zaangaŜowanie bilansowe 31.12.2007 udział % zaangaŜowanie bilansowe udział % 302 490 5,66 305 619 6,73 227 617 6,67 164 499 5,86 SEKTOR NIEFINANSOWY 4 676 193 87,44 3 881 663 85,51 2 881 118 84,49 2 325 678 82,87 -klienci instytucjonalni 4 008 099 85,71 3 405 406 87,73 2 718 458 94,35 2 186 776 94,03 -klienci detaliczni 668 094 14,29 476 257 12,27 162 660 5,65 138 902 5,97 SEKTOR BUDśETOWY 368 752 6,90 352 115 7,76 301 418 8,84 316 342 11,27 5 347 435 100,00 4 539 397 100,00 3 410 153 100,00 2 806 519 100,00 SEKTOR FINANSOWY OGÓŁEM Źródło: Sprawozdanie finansowe i dane zarządcze Banku 11.5 RESTRUKTURYZACJA KREDYTÓW Celem restrukturyzacji kredytów jest wdroŜenie planów naprawczych, modyfikacja lub odłoŜenie spłaty długu klienta, który w wyniku tego procesu kwalifikowany jest do portfela kredytów nieregularnych. Proces restrukturyzacji oparty jest na takich zasadach i procedurach, które umoŜliwiają maksymalizację prawdopodobieństwa realizacji zobowiązania. Renegocjowanie warunków kredytów i poŜyczek wynikające z oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej stanowi podstawę sklasyfikowania klienta do sytuacji innej niŜ normalna lub pod obserwacją, chyba Ŝe renegocjowanie warunków kredytów i poŜyczek dokonywane jest na warunkach rynkowych. 11.6 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM RYNKOWYM Ryzyko rynkowe wynika z potencjalnie niekorzystnego wpływu zmian wartości portfeli Banku na dochody lub kapitał Banku, wynikającego ze zmian stóp procentowych, kursów walut, cen instrumentów finansowych czy indeksów. 11.6.1 Ekspozycja na ryzyko rynkowe Dzięki zidentyfikowaniu obszarów działania Banku naraŜonych na powstanie ekspozycji na ryzyko, Bank moŜe właściwie nim zarządzać. Podstawowym celem zarządzania ryzykiem rynkowym jest ograniczanie negatywnego wpływu zmiany rynkowych stóp procentowych, kursów walutowych, cen instrumentów dłuŜnych, akcji lub towarów oraz wszelkich parametrów zmienności tych stóp, kursów i cen, na wynik finansowy oraz wartość funduszy własnych Banku, przy równoczesnym utrzymaniu atrakcyjności i konkurencyjności oferty dla klientów. Do najwaŜniejszych rodzajów ryzyka rynkowego występujących w działalności Banku naleŜy zaliczyć ryzyko stopy procentowej i ryzyko walutowe. W procesie monitorowania ryzyka rynkowego Bank stosuje: − model wartości zagroŜonej (VaR), zakładający 99% przedział ufności oraz 1- i 10-dniowy okres utrzymywania portfela, − analizę wraŜliwości (BPV), zakładającą zmianę czynników ryzyka o 1 p.b., − analizę scenariuszy, tzw. test warunków skrajnych, − analizę luki stopy procentowej, stanowiącą zestawienie odsetkowych (oprocentowanych) aktywów i pasywów. Dla potrzeb kontroli ryzyka Bank przeprowadza test warunków skrajnych, polegający na dokonywaniu serii symulacji wpływu niekorzystnych rynkowych czynników ryzyka na wynik zrealizowany oraz na poziom VaR. Test skrajnych warunków przeprowadzany jest dla składu portfela z kaŜdego dnia roboczego testowanego miesiąca. Wpływ skrajnych warunków na wynik na portfelu oceniany jest poprzez szacowanie maksymalnych hipotetycznych strat na podstawie historycznych zmian stóp zwrotu. Wpływ skrajnych warunków na poziom VaR szacuje się przy załoŜeniu, Ŝe: − odchylenia standardowe przyjmują największe notowane wartości z okresu, z którego dostępne są dane historyczne w bazie danych, 117 − współczynniki korelacji poszczególnych pozycji generujących ryzyko w portfelu są skrajnie niekorzystne, co oznacza, Ŝe przyjmują wartości 1 lub -1, w zaleŜności od tego czy dana pozycja jest, odpowiednio, długa lub krótka. 11.6.2 Ekspozycja księgi bankowej na ryzyko stopy procentowej Najistotniejszym ryzykiem rynkowym, na jakie naraŜony jest Bank, jest ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej. Jest ono definiowane jako ryzyko obniŜenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego (przede wszystkim wyniku odsetkowego) oraz bilansowej wartości zaktualizowanej kapitału Banku, spowodowane niekorzystnymi zmianami stóp procentowych. W procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej Bank: − wyznacza lukę stopy procentowej, stanowiącą zestawienie odsetkowych aktywów i pasywów oraz liczony na jej bazie wpływ niekorzystnych zmian stóp procentowych na wynik odsetkowy Banku w okresie najbliŜszych 12 miesięcy; przy czym analizuje się wpływ zmian stóp procentowych o 50 p.b. oraz 200 p.b., − analizuje strukturę bilansu w zakresie ryzyka bazowego, ryzyka krzywej dochodowości oraz ryzyka opcji klienta. 11.6.3 Zarządzanie ryzykiem utraty płynności Ryzyko płynności oznacza zagroŜenie utraty zdolności do terminowego wywiązania się z bieŜących i przyszłych zobowiązań, a w konsekwencji poniesienia dodatkowych kosztów związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedaŜy aktywów na niekorzystnych warunkach, w związku z ryzykiem płynności rynku (produktu). Ze względu na pełnioną przez Bank funkcję zrzeszeniową, szczególnym obowiązkiem Banku jest zabezpieczenie środków zapewniających utrzymanie płynności przez zrzeszone Banki Spółdzielcze oraz wspomaganie Banków Spółdzielczych w procesie osiągania wymaganych nadzorczych miar płynności. Podstawowym celem zarządzania płynnością finansową Banku jest dąŜenie do wzrostu stabilnych źródeł finansowania, w szczególności depozytów osób fizycznych oraz utrzymanie bezpiecznego poziomu wszystkich wskaźników płynnościowych, w tym w szczególności nadzorczych miar płynności. Płynność finansowa Banku jest kształtowana głównie poprzez środki lokowane przez Banki Spółdzielcze oraz ich alokację po stronie aktywnej bilansu, dokonywaną przez Departament Skarbu. Równocześnie Bank podejmuje działania słuŜące systematycznemu wzrostowi salda i poziomu stabilności środków pozyskiwanych od osób fizycznych i podmiotów gospodarczych. Rozwój akcji kredytowej, w tym kredytów udzielanych w konsorcjach ze zrzeszonymi Bankami Spółdzielczymi, w ramach przyznanych im limitów, jest bowiem ściśle uzaleŜniony od poziomu stabilnej bazy depozytowej Banku. W ramach procesu zarządzania ryzykiem płynności Bank stosuje ścisły podział kompetencji pomiędzy komórki zaangaŜowane w proces zarządzania płynnością. Podział funkcji w zakresie zarządzania ryzykiem płynności uwzględnia rozdzielenie funkcji podejmowania ryzyka (operacyjna działalność rynkowa) od funkcji niezaleŜnej oceny i kontroli ryzyka. PowyŜsza zasada realizowana jest poprzez oddzielenie pionu ryzyka od pionów biznesowych (bezpośrednio odpowiedzialnych za prowadzenie danego rodzaju działalności rynkowej). Departament Skarbu jest odpowiedzialny za monitorowanie i zarządzanie bieŜącą płynnością złotową i walutową Banku. Departament Ryzyka Finansowego odpowiada za kontrolę ryzyka płynności. Za zarządzanie ryzykiem płynności w kategoriach stanowienia (zarządzania) i kontroli limitów odpowiedzialny jest Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami oraz Zarząd Banku. Istotną funkcję w procesie zarządzania ryzykiem płynności odgrywa audyt wewnętrzny, m.in. dokonujący niezaleŜnej oceny efektywności i skuteczności rozwiązań w zakresie identyfikacji, pomiaru i zarządzania ryzykiem, stosowanych przez jednostki pionu ryzyka. W ramach systemu zarządzania ryzykiem płynności Bank prowadzi monitoring i pomiar płynności finansowej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, tj. w szczególności poprzez: − codzienną analizę wpływów i wypływów środków z rachunku bieŜącego Banku w NBP, umoŜliwiającą efektywne wykorzystanie dostępnych środków (z uwzględnieniem obowiązku utrzymania rezerwy obowiązkowej na wymaganym poziomie), − dzienne monitorowanie poziomu aktywów płynnych i łatwo zbywalnych papierów wartościowych oraz stopnia wykorzystania obowiązujących w tym zakresie limitów, − analizę luki płynności, z uwzględnieniem wskaźników płynności w wybranych terminach zapadalności / wymagalności, − codzienne wyliczanie nadzorczych miar płynności, − wyznaczanie i monitorowanie wykorzystania limitów finansowania portfela kredytowego, w tym finansowania kredytów o terminach zapadalności powyŜej 1 roku oraz powyŜej 10 lat, − wyznaczanie osadu we wkładach deponowanych przez zrzeszone Banki Spółdzielcze oraz klientów niebankowych, 118 − analizę stopnia zrywalności depozytów terminowych / wcześniejszych spłat kredytów, − analizę wskaźników stabilności bazy depozytowej. Podstawową wielkością zapewniającą dotrzymanie zarówno wskaźników płynności Banku, jak i norm KNF, jest poziom aktywów płynnych. Według stanu na 30 września 2010 roku wartość aktywów płynnych Banku wynosiła 6 640,1 mln zł i stanowiła 104% limitu wymaganego minimalnego ich poziomu. 11.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM OPERACYJNYM Ryzyko operacyjne określa się w Banku jako ryzyko (moŜliwość) poniesienia straty lub zmniejszenia zysku poniŜej określonego poziomu, wynikające z nieodpowiednich lub wadliwych procesów wewnętrznych, błędów ludzkich, wadliwego działania systemów logistycznych lub zaistnienia niekorzystnych zdarzeń zewnętrznych. Do obszaru ryzyka operacyjnego włącza się równieŜ ryzyko prawne. System zarządzania ryzykiem operacyjnym Banku wdroŜono według postanowień Uchwały Nr 383/2008 KNF, co w szczególności przejawia się jasnym określeniem kompetencji i zadań w zakresie nadzorowania i kontroli systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, jak równieŜ w zakresie realizacji procesu zarządzania tym ryzykiem. Podstawy funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym wyznaczają: − Strategia zarządzania ryzykiem operacyjnym (lipiec 2008 – grudzień 2010) – w której określono najistotniejsze cele zarządzania ryzykiem operacyjny,. − Polityka zarządzania ryzykiem operacyjnym – zawierająca opis struktury organizacyjnej oraz model procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym Banku, − Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym obejmuje identyfikację, pomiar, limitowanie, monitorowanie, raportowanie oraz redukowanie tego ryzyka i jest realizowany w sposób ciągły. − Ryzyko operacyjne Banku jest identyfikowane ex ante (straty potencjalne) poprzez samoocenę ryzyka oraz ex post (straty rzeczywiste) poprzez rejestrację incydentów i zdarzeń operacyjnych. − Poziom rzeczywistego ryzyka operacyjnego jest mierzony za pomocą Kluczowych Wskaźników Ryzyka Operacyjnego (KRI), przy czym definicje wskaźników podlegają modyfikacjom dokonywanym przez Komitet Ryzyka Operacyjnego zgodnie ze zmianami profilu ryzyka operacyjnego Banku. − Określono poziomy graniczne (limity) poziomów ryzyka operacyjnego: potencjalnego oraz rzeczywistego wyraŜonego za pomocą wartości KRI. − Bank oblicza wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego metodą podstawowego wskaźnika zgodnie z postanowieniami Uchwały 76/2010 KNF. 11.8 ZARZĄDZANIE POZOSTAŁYMI TYPAMI RYZYKA 11.8.1 Ryzyko braku zgodności Ryzyko braku zgodności zdefiniowano jako ryzyko sankcji prawnych bądź regulaminowych, strat finansowych lub utraty reputacji, na jakie jest naraŜony Bank w wyniku nie stosowania się do przepisów prawa, ustaw rozporządzeń bądź przyjętych przez Bank standardów i zasad postępowania. Ryzyko braku zgodności jest ryzykiem pokrewnym ryzyka operacyjnego. Oznacza to, Ŝe zarządzanie tymi ryzykami realizowane jest za pomocą zbliŜonych metodyk i narzędzi, a poziom ryzyka braku zgodności jest raportowany w sposób analogiczny jak w przypadku ryzyka operacyjnego (poprzez informowanie Kierownictwa Banku o poziomie Kluczowych Wskaźników Ryzyka Braku Zgodności oraz na temat istotnych strat spowodowanych zrealizowaniem tego ryzyka). Zarządzanie ryzykiem braku zgodności jest wyodrębnionym obszarem zarządzania ryzykiem Banku – w stosunku do tego ryzyka zdefiniowano udokumentowany, odrębny proces zarządczy. Proces ten przebiega analogicznie, jak w przypadku ryzyka operacyjnego. 11.8.2 Ryzyko utraty reputacji Ryzyko utraty reputacji jest definiowane przez Bank jako moŜliwość pojawienia się w opinii publicznej zarzutów bezpośrednio lub pośrednio sugerujących, Ŝe: − Bank postępuje niezgodnie z obowiązującym prawem, − transakcje Banku są podejrzane lub mało przejrzyste, − klienci Banku nie są traktowani zgodnie z ogólnie akceptowalnymi praktykami, 119 − lub w inny, uznany za istotny sposób, podwaŜających zaufanie do Banku. Zarządzając ryzykiem utraty reputacji, Bank stara się wyprzedzić potencjalne negatywne zdarzenia osłabiające jego wizerunek na rynku. Analizuje wszystkie informacje ukazujące się w prasie, Internecie, telewizji i radiu monitorując je pod kątem ryzyka utraty reputacji. 11.8.3 Zarządzanie ryzykiem strategicznym Ryzyko strategiczne zostało w Banku zdefiniowane jako ryzyko wynikające ze zmian w otoczeniu gospodarczym oraz z podjęcia niekorzystnych decyzji biznesowych, wadliwej realizacji decyzji biznesowych lub braku reakcji na zmiany w otoczeniu gospodarczym. Stopień zagroŜenia wynikający z istnienia ryzyka strategicznego jest wprost proporcjonalny do stopnia skomplikowania działalności Banku. Podjęcie błędnych decyzji biznesowych, wadliwa ich realizacja lub brak reakcji na zmiany w otoczeniu biznesowym mają zdecydowanie powaŜniejsze skutki w przypadku wysokiego stopnia skomplikowania działalności. Na specyficzny charakter działalności Banku wpływ mają głównie następujące czynniki: pełnienie dla Banków Spółdzielczych prostej funkcji pośrednika na rynku międzybankowym, duŜy udział tradycyjnej działalności bankowej, posiadanie znacznej bazy depozytowej z tytułu pełnienia funkcji zrzeszeniowej, nieznaczne angaŜowanie się w instrumenty finansowe o podwyŜszonym ryzyku. DuŜe znaczenie tych czynników powoduje relatywnie niewielki stopień skomplikowania działalności Banku. Jednocześnie jednak sam rozmiar działalności, prowadzonej przez Bank powoduje, Ŝe ryzyko to naleŜy uznać co najmniej za istotne, lecz mające umiarkowany wpływ na sytuację finansową Banku. Ryzyko strategiczne monitorowane jest kwartalnie poprzez analizę następujących kryteriów istotności: − udział depozytów Banków Spółdzielczych w sumie bilansowej, − udział sumy lokat międzybankowych oraz papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa i NBP w sumie bilansowej. Ryzyko to zostaje uznane za istotne, gdy oba powyŜsze udziały obniŜą się poniŜej poziomu 40%, zwiększając tym samym stopień skomplikowania działalności Banku. Dodatkowo przeprowadzana jest ankieta wśród kadry kierowniczej Banku, której celem jest określenie stopnia realizacji obowiązujących kierunków, celów strategicznych i w konsekwencji poziomu ryzyka strategicznego. 11.8.4 Ryzyko zmienności wyniku finansowego Ryzyko zmienności wyniku finansowego definiuje się jako ryzyko nieoczekiwanych strat spowodowanych fluktuacjami wyników Banku w porównaniu z wielkościami przeciętnymi. Metoda szacowania tego ryzyka opiera się na modelu zmienności zysków (EAR, earnings-at-risk). Ryzyko zmienności wyniku finansowego monitorowane jest w okresach kwartalnych i stanowi jeden z elementów metody szacowania kapitału wewnętrznego Banku. 11.8.5 Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym Ryzyko ubezpieczeniowe oznacza ryzyko wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego oraz niepewność co do wysokości świadczenia, do wypłaty którego zobowiązany jest ubezpieczyciel z tytułu tego zdarzenia. 120 12. TRANSAKCJE Z PODMIOTAMI POWIĄZANYMI Bank zawierał w przeszłości i zamierza zawierać w przyszłości transakcje z podmiotami powiązanymi, określonymi w rozdziale Organy Zarządcze i Nadzorcze oraz Pozostałe Informacje – Grupa Kapitałowa Banku. Bank zawierał transakcje z jednostkami powiązanymi oraz z członkami Zarządu i Rady Nadzorczej. W opinii Emitenta, warunki na jakich są dokonywane transakcje z podmiotami powiązanymi oraz z członkami Zarządu i Rady Nadzorczej nie odbiegają od warunków rynkowych. Zdaniem Emitenta, transakcje te, jako pojedyncza transakcja lub łącznie, nie mają istotnego znaczenia dla realizacji obowiązku rzetelnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego Banku. Istotność transakcji oceniano biorąc pod uwagę wartość transakcji oraz przedmiot transakcji, a takŜe jej strony. Wskazać bowiem naleŜy, Ŝe przedmiot tych transakcji nie ma istotnego wpływu na bieŜącą działalność Banku, a ich wartość w łącznej skali działalności Banku jest nieznacząca. PowyŜsze nie dotyczy umowy zawartej w dniu 31 stycznia 2010 r. z IT BPS Sp. z o.o., której przedmiotem jest świadczenie usług informatycznych na rzecz Banku. NiezaleŜnie od opisu zawartego poniŜej, umowa ta została szczegółowo przedstawiona w rozdziale Istotne Umowy. Szczegóły transakcji z jednostkami powiązanymi oraz z członkami Zarządu i Rady Nadzorczej oraz ich wartość zostały przedstawione w rozdziale Organy Zarządcze i Nadzorcze oraz Rozdziale Informacje Finansowe (w punkcie 16 dodatkowych not objaśniających do Historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku). PoniŜej przedstawiono transakcje Banku z podmiotami powiązanymi kapitałowo na dzień 31 grudnia 2010 roku: (w tys zł) Podmiot Centrum Finansowe Banku BPS S.A. Dom Maklerski Banku BPS S.A. Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A. BPS TFI S.A. Libero Group S.A. Rodzaj powiązania jednostka zaleŜna jednostka zaleŜna jednostka zaleŜna jednostka stowarzyszona spółka zaleŜna spółka współzaleŜna w tym, kredyty brutto NaleŜności netto w tym z tytułu odsetek i prowizji Przychody ogółem Zobowiązania w tym z tytułu odsetek i prowizji Koszty ogółem Udzielone zobowiązania pozabilansowe Koszty rezerw - - 932 661 12 8 023 8 023 - - 9 276 - 19 131 584 51 4 369 4 367 - - 14 260 67 66 1 195 - 195 - - - - 74 24 104 104 - 2 163 1 - 1 414 3 2 40 40 - - - - - - - - - - - 121 BPS Leasing S.A Razem Spółka powiązana personalnie - - 1 535 4 - 8 8 - - 9 291 260 23 079 1 392 90 12 739 12 542 195 2 163 Według stanu na dzień 31 grudnia 2010 roku naleŜności netto od podmiotów powiązanych stanowiły 0,056% sumy bilansowej Banku natomiast zobowiązania wobec podmiotów powiązanych stanowiły 0,139% sumy bilansowej Banku. Transakcje Banku BPS S.A. z Centrum Finansowym Banku BPS S.A.: Główna część zrealizowanych transakcji stanowiąca koszt Banku na kwotę 8 014 tys zł. pochodzi z prowizji od odzyskanych przez CF środków z tytułu wierzytelności bankowych obsługiwanych przez spółkę na podstawie umowy zlecenia. Pozostałe kwoty odzwierciedlają przychody z tytułu usług świadczonych przez Bank na rzecz Spółki, w szczególności: 1. najmu sieci informatycznej z prawem dostępu do sieci, 2. korzystania z łączy telekomunikacyjnych, 3. najmu powierzchni biurowej, 4. przychodów z prowizji i kosztów odsetkowych od rachunków bieŜącego i terminowego w Banku BPS S.A. Transakcje Banku BPS S.A. z Domem Maklerskim Banku BPS S.A. Główne pozycje odzwierciedlające transakcje z Bankiem to: 1. wartość środków Banku na rachunkach maklerskich - wykazane w kwocie 9 276 tys zł, 2. wartość środków Domu Maklerskiego na rachunku bieŜącym oraz depozytów terminowych – wykazane na kwotę 19 131 tys zł., 3. prowizje i opłaty maklerskie stanowiące koszt Banku na kwotę 3 645 tys zł., Pozostałe kwoty odzwierciedlają przychody z tytułu usług świadczonych przez Bank na rzecz Spółki, w szczególności z tytułu: 1. prowadzenia Punktów Usług Maklerskich zlokalizowanych w placówkach Banku BPS S.A., 2. współpracy informatycznej pomiędzy Bankiem BPS SA a Domem Maklerskim Banku BPS S.A., 3. korzystania z łączy telekomunikacyjnych, 4. najmu powierzchni biurowej 5. przychodów z prowizji i kosztów odsetkowych od rachunków bieŜącego i terminowego w Banku BPS S.A. Transakcje Banku BPS S.A. z Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji W związku z pozostawaniem Spółki w trakcie likwidacji i jej brakiem działalności operacyjnej, wartości transakcji są na poziomach minimalnych. Największą pozycją jest poŜyczka udzielona Spółce na kwotę 260 tys zł. Transakcje Banku BPS S.A. z IT Card S.A. Najbardziej znaczącą transakcją Banku ze Spółką jest udzielenie jej gwarancji bankowej wykazane w powyŜszej tabeli jako zobowiązanie pozabilansowe na kwotę 2 163 tys zł. 122 Pozostałe kwoty odzwierciedlają przychody i koszty z tytułu świadczonych usług, w szczególności takich usług jak: 1. współpraca przy wdroŜeniu i obsługi Sieci Monitorów Multimedialnych przez IT Card SA w placówkach Banku BPS SA, 2. obsługa transakcji realizowanych w Banku w Bankomatach i POS, 3. najem powierzchni biurowej przez Spółkę. Transakcje Banku BPS S.A. z BPS Leasing SA Najbardziej znaczącą wartością transakcji ze Spółką jest kwota depozytów złoŜonych przez Spółkę w Banku na poziomie 1 535 tys zł. Pozostałe kwoty odzwierciedlają koszty rachunków bieŜącego i terminowego w Banku BPS S.A. oraz przychody z najmu powierzchni biurowej. Transakcje Banku BPS S.A z IT BPS Sp. z o.o. W dniu 31 stycznia 2011 roku Bank zawarł z nowoutworzoną spółką IT BPS Sp. z o.o., w której posiada 100% udziałów, umowę na obsługę informatyczną Banku. Umowa zawarta jest na czas nieoznaczony, a jej wartość opiewa na 499,5 tys. zł miesięcznie. Przedmiotem umowy jest utrzymywanie sprzętu, administrowanie systemami, konserwacja systemu komunikacyjnego, wsparcie informatyczne dla uŜytkowników systemów oraz świadczenie usług doradczych związanych z rozwojem systemu komunikacyjnego, doborem i zakupem sprzętu. Emitent uznaje umowę za mającą istotne znaczenie dla swojej działalności z uwagi na administrowanie przez IT BPS Sp. z o.o. w imieniu i na rzecz Emitenta całością infrastruktury informatycznej. Ma to bezpośredni wpływ zapewnienie bezpieczeństwa systemów i bezawaryjne ich działanie, a w konsekwencji na zachowanie bezpieczeństwa i ciągłości działania Banku. Do Daty Prospektu nie wystąpiły inne, niŜ wskazane powyŜej, istotne transakcje z podmiotami powiązanymi. 123 13. ORGANY ZARZĄDCZE I NADZORCZE 13.1 ZARZĄD 13.1.1 Organizacja i kompetencje Zarządu Zarząd liczy od 3 do 5 Członków. W skład Zarządu Banku wchodzą Prezes, Wiceprezesi, pozostali Członkowie Zarządu. Członkowie Zarządu są powoływani przez Radę Nadzorczą na wspólną kadencję, która trwa 3 lata. Zarząd Banku powoływany jest w ten sposób, Ŝe Rada Nadzorcza powołuje Prezesa Zarządu, a następnie na jego wniosek pozostałych Członków Zarządu. Powoływanie i odwoływanie Członków Zarządu następuje po zasięgnięciu opinii Rady Zrzeszenia. Okres wspólnej kadencji powołanych w powyŜszy sposób Członków Zarządu liczony jest od daty powołania Prezesa Zarządu Mandaty Członków Zarządu wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji Członka Zarządu, a takŜe wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania go ze składu Zarządu. Powołanie dwóch Członków Zarządu, w tym Prezesa, następuje za zgodą KNF, a z wnioskiem o wyraŜenie zgody występuje Rada Nadzorcza. Rada Nadzorcza informuje KNF o składzie Zarządu oraz o zmianie jego składu niezwłocznie po jego powołaniu lub po dokonaniu zmiany jego składu. Rada Nadzorcza informuje KNF takŜe o Członkach Zarządu, którym w ramach podziału kompetencji podlega w szczególności zarządzanie ryzykiem i komórka audytu wewnętrznego. Zarząd prowadzi sprawy Banku i reprezentuje Bank na zewnątrz. Zarząd pracuje na zasadach określonych w regulaminie, zatwierdzanym przez Radę Nadzorczą. Prezes Zarządu kieruje bieŜącą działalnością Banku oraz sprawuje nadzór nad całością funkcjonowania Banku, a w szczególności: − reprezentuje Bank jako pracodawcę w stosunkach pracy zawieranych przez Bank oraz udziela upowaŜnień w tym zakresie innym pracownikom Banku, − powołuje i odwołuje osoby na stanowiska kierownicze w Banku oraz ustala wynagrodzenia na tych stanowiskach, − wydaje zarządzenia wewnętrzne i przepisy regulujące działalność Banku w zakresie nie zastrzeŜonym dla kompetencji organów Banku, − sprawuje bezpośredni nadzór nad komórką audytu wewnętrznego. Wiceprezesowi Zarządu, powołanemu za zgodą KNF podporządkowany jest bezpośrednio pion zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem kredytowym, odpowiadający w szczególności za dobór i ustalenie: − procesów zarządzania ryzykiem Banku, − narzędzi do oceny wiarygodności kredytowej, − strategii, polityk i metod zarządzania ryzykiem, − struktur organizacyjnych w obszarze zarządzania ryzykiem. Do kompetencji Zarządu naleŜą wszystkie sprawy nie zastrzeŜone do kompetencji innych organów przepisami prawa lub Statutu. Uchwały Zarządu wymaga w szczególności: − podejmowanie decyzji o zaciągnięciu zobowiązań lub rozporządzeniu aktywami, których łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu przekracza 5% funduszy własnych, − wyraŜanie zgody na udzielenie kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia Członkowi Zarządu, Członkowi Rady Nadzorczej Banku, podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z Członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku, w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającego 10 000 euro, obliczonej w złotych, według kursu średniego ogłoszonego przez NBP na dzień udzielenia kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia. Uchwały te zapadają bez udziału osoby zainteresowanej w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy składu Zarządu, − ustanowienie prokury, − ustalanie wieloletnich planów rozwoju Banku i rocznych ekonomiczno-finansowych planów działalności Banku, − nabycie i zbycie nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo w prawie wieczystego uŜytkowania, z zastrzeŜeniem przypadków, w których jest wymagana zgoda Rady Nadzorczej, − tworzenie i likwidacja jednostek organizacyjnych Banku z wyjątkiem Oddziałów Regionalnych, − podejmowanie decyzji w sprawach administrowania funduszami zrzeszonych Banków Spółdzielczych na szczeblu Banku Zrzeszającego, − udzielanie zezwoleń na wykonywanie przez Banki Spółdzielcze czynności, o których mowa w art. 7 i art. 8 Ustawy o Bankach Zrzeszających, − wprowadzanie regulacji wewnętrznych umoŜliwiających prawidłowe funkcjonowanie Banku, − zwoływanie Walnego Zgromadzenia. Zarząd Banku odpowiada takŜe za: − skuteczność systemu zarządzania ryzykiem, systemu kontroli wewnętrznej, procesu szacowania kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz za nadzór nad efektywnością tych procesów, − opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych polityk, strategii oraz procedur w zakresie systemu zarządzania ryzykiem, systemu kontroli wewnętrznej oraz szacowania kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądu powyŜszych procesów, − efektywne zarządzanie ryzykiem braku zgodności, − opracowanie polityki zgodności, zapewnienie jej przestrzegania i składanie sprawozdań Radzie w tym zakresie, − ustanowienie stałego i efektywnie działającego stanowiska do zarządzania ryzykiem braku zgodności, − wprowadzenie podziału realizowanych w Banku zadań, który zapewnia niezaleŜność funkcji pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której wynika podejmowanie ryzyka przez Bank, − przekazywanie Radzie okresowej informacji, przedstawiającej w sposób rzetelny, przejrzysty i syntetyczny rodzaje i wielkość ryzyka w działalności Banku, − Zarząd Banku prowadzi politykę słuŜącą zarządzaniu wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka w działalności Banku i posiada procedury w tym zakresie. Uchwały Zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, o ile odrębne przepisy prawa nie wymagają większości kwalifikowanej, a w przypadku równości głosów decyduje głos Prezesa. Oświadczenia woli w imieniu Banku składają działający łącznie dwaj Członkowie Zarządu albo jeden Członek Zarządu łącznie z prokurentem. Do wykonywania czynności w imieniu Banku, Zarząd moŜe ustanowić pełnomocników działających w granicach udzielonych im pełnomocnictw: samodzielnie lub łącznie z członkiem zarządu lub prokurentem albo z innym pełnomocnikiem. Członek Zarządu nie moŜe bez zgody Rady Nadzorczej zajmować się interesami konkurencyjnymi ani teŜ uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje takŜe udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania w niej przez Członka Zarządu co najmniej 10% udziałów albo akcji bądź prawa do powołania co najmniej jednego Członka Zarządu. Ponadto Zarząd, w ramach funkcji zrzeszającej Banku współpracuje z organami zrzeszenia, w szczególności z Radą Zrzeszenia, która jest organem opiniodawczo-doradczym zrzeszenia. Głównym zadaniem Rady Zrzeszenia jest opiniowanie dokumentów mających zasadnicze znaczenia dla zrzeszenia, kierowanych do rozpatrzenia przez organy Banku. Dalsze informacje o organach zrzeszenia znajdują się w pkt. 7.2.2 oraz 13.2.1 Prospektu. 13.1.2 Członkowie Zarządu Na Datę Prospektu Zarząd Banku jest czteroosobowy. Początek bieŜącej kadencji przypada na dzień 8 maja 2008 roku, kiedy na funkcję Prezesa Zarządu został powołany Mirosław Anastazy Potulski. Mandaty członków Zarządu wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie 125 finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji Członka Zarządu, czyli za rok 2010 r. PoniŜsza tabela przedstawia skład Zarządu w kadencji na lata 2008-2011. Imię i Nazwisko Funkcja 1. Mirosław Anastazy Potulski Prezes 2. Krzysztof Adam Jagielski Wiceprezes 3. Piotr Pokropek Wiceprezes 4. Aleksander Jarosław Trojanowicz Wiceprezes Źródło: Emitent W okresie bieŜącej kadencji do dnia 30 września 2010 roku Aniela Stefania Szafran pełniła funkcję Wiceprezesa Zarządu. W dniu 30 września 2010 roku złoŜyła rezygnację z pełnienia funkcji Wiceprezesa Zarządu. (I) Kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Posiadane akcje i udziały PoniŜej zamieszczone zostały informacje na temat spółek, w których w okresie ostatnich pięciu lat członkowie Zarządu: (i) posiadali lub obecnie posiadają akcje/udziały albo (ii) byli lub obecnie są wspólnikami. W przypadku spółek publicznych lub notowanych na giełdzie papierów wartościowych, zamieszczono informacje o takich spółkach wyłącznie w przypadku, gdy ze względu na liczbę akcji/udziałów albo udział w kapitale zakładowym lub ogólnej liczbie głosów reprezentowany przez te akcje/udziały, dany członek Zarządu był lub jest obowiązany do wypełnienia odpowiednich obowiązków notyfikacyjnych związanych z nabywaniem i posiadaniem znacznych pakietów akcji. • Mirosław Anastazy Potulski Urodzony w 1954 roku. Ekonomista, absolwent Wydziału Ekonomiki i Organizacji Transportu Lądowego Uniwersytetu Gdańskiego. Ukończył studia podyplomowe z zakresu Bankowości w WyŜszej Szkole Bankowej w Gdańsku. Od 1998 roku związany z Powiślańskim Bankiem Spółdzielczym w Kwidzynie. W latach 2000-2007 pełnił funkcję Prezesa Zarządu Powiślańskiego Banku Spółdzielczego w Kwidzynie. Członek Zarządu Związku Banków Polskich. Od 27 kwietnia 2007 roku jest Prezesem Zarządu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A., kieruje działalnością Banku i odpowiada za funkcjonowanie Pionu Kierowania Bankiem oraz Pionu Bankowości Spółdzielczej. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Związek Banków Polskich – Członek Zarządu (obecnie), − BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A. – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), − Libero Group S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Positive Advisory S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Basket Kwidzyn S.A. – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), − Logistyka i Magazynowanie Sp. z o.o. – Członek Rady Nadzorczej (na Datę Prospektu nie pełni), − Novumnet S.A. (obecnie Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A.) – Przewodniczący Rady Nadzorczej (na Datę Prospektu nie pełni), − Stowarzyszenie Kultury Fizycznej MłodzieŜowe Towarzystwo Sportowe „Basket” Kwidzyn – Prezes Zarządu (na Datę Prospektu nie pełni), − Pomorski Związek Piłki Koszykowej w Gdańsku – Wiceprezes Zarządu (na Datę Prospektu nie pełni). • Krzysztof Adam Jagielski Urodzony w 1965 roku. Absolwent Politechniki Łódzkiej, posiada wykształcenie wyŜsze techniczne. W latach 1995-2005 pracował w Wonlok S.A./Epsilio S.A. na stanowisku Dyrektora Działu WdroŜeń Bankowych, a następnie pełnił funkcję Wiceprezesa Zarządu. Od 2005 do 2007 roku zasiadał w Zarządzie Comp Rzeszów S.A./Asseco Poland S.A. W latach 2007-2008 był Wiceprezesem Zarządu BlueNet Sp. z o.o. Od 18 sierpnia 2008 roku pełni funkcję Wiceprezesa Zarządu Banku, jest odpowiedzialny za Pion Informatyki. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: 126 − − − − − − − − Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), Libero Group S.A. – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), Positive Advisory S.A. – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), Asseco Poland S.A. – Członek Zarządu (na datę prospektu nie pełni), BlueNet Sp. z o.o. – Wiceprezes Zarządu (na datę prospektu nie pełni), Novum Sp. z o.o. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (na datę prospektu nie pełni), IT BPS Sp. z o.o. – Prezes Zarządu (na datę prospektu nie pełni), IT BPS Sp. z o.o. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie). • Piotr Pokropek Urodzony w 1961 roku. Ekonomista, absolwent Wydziału Finansów i Statystyki Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, kierunek finanse o specjalizacji bankowość. W latach 1982-1992 zatrudniony w PKO BP S.A., gdzie pełnił funkcje kierownicze. Od 1992 r. do 2001 r. pracował w Powszechnym Banku Kredytowym S.A., gdzie pełnił funkcje doradcy Prezesa Zarządu, Dyrektora Departamentu Operacji Zagranicznych, Dyrektora Departamentu Instytucji Finansowych, Dyrektora Departamentu Skarbowego, Dyrektora Departamentu Klienta Detalicznego. W latach 2001-2002 zasiadał w zarządzie PBK Doradztwo Finansowe Sp. z o.o. jako Wiceprezes Zarządu. W latach 2001-2007 zajmował stanowisko Dyrektora Departamentu Kontroli w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Od 4 czerwca 2007 r. pełni funkcję Wiceprezesa Zarządu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A., odpowiada za funkcjonowanie Pionu Bankowości Komercyjnej. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Dom Maklerski Banku BPS S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. – Zastępca Przewodniczącego Rady Nadzorczej (obecnie). − • Aleksander Jarosław Trojanowicz Urodzony w 1969 roku. Ekonomista, jest absolwentem Wydziału Ekonomii, Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego w Katowicach. Ukończył Studia Podyplomowe z zakresu Finansów i Bankowości w Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu. Z bankowością związany od 1993 roku, kiedy to rozpoczął pracę w Banku Zachodnim S.A. Oddział w Oławie. W latach 1998-2001 pracował w Gospodarczym Banku PołudniowoZachodnim S.A., gdzie sprawował funkcje kierownicze, w tym Zastępca Dyrektora Departamentu Handlowego. W latach 2001-2002 zajmował stanowisko Dyrektora Pionu Zarządzania Ryzykiem w SKK Kredyt Sp. z o.o. W roku 2003 zajmował stanowisko koordynatora ds. budowy systemu sprzedaŜy ratalnej w PKO Towarzystwo Finansowe Sp. z o.o. Jest pracownikiem Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. od 2003 roku, w latach 2003-2006 był Dyrektorem Oddziału Wojewódzkiego w Katowicach. Od 20 września 2006 roku zasiada w Zarządzie Banku i pełni funkcje Wiceprezesa, odpowiada za Pion Ryzyka. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Centrum Finansowe Banku BPS S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − BPS Leasing S.A. – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Międzyszkolny Klub Sportowy Muszynianka w Muszynie – Prezes Zarządu (obecnie), − BPS Faktor S.A. w organizacji – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie). (II) Adres słuŜbowy Adres słuŜbowy wszystkich Członków Zarządu: ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa. 13.2 RADA NADZORCZA 13.2.1 Organizacja i kompetencje Rady Nadzorczej Rada Nadzorcza liczy od 9 do 15 członków. Kadencja Rady Nadzorczej trwa 4 lata. Członków Rady Nadzorczej wybiera Walne Zgromadzenie spośród akcjonariuszy lub ich pełnomocników uprawnionych do wykonywania głosu na Walnym Zgromadzeniu Banku. Wybory do Rady Nadzorczej 127 przeprowadza się w drodze głosowania oddzielnymi grupami, w sposób zapewniający reprezentację akcjonariuszy z terenu działania kaŜdego Oddziału Regionalnego i Oddziału Wojewódzkiego przez co najmniej jednego ich przedstawiciela, w liczbie określanej dla kaŜdej z tych grup kaŜdorazowo przez Walne Zgromadzenie w zaleŜności od ustalonej przez Walne Zgromadzenie liczby członków Rady Nadzorczej, w sposób szczegółowo określony w Regulaminie wyboru Rady Nadzorczej. Podczas obrad Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia w dniu 30 czerwca 2009 roku, na podstawie przyjętego Regulaminu wyboru Rady Nadzorczej będącego załącznikiem do Uchwały nr 2/2009, na kadencję 2009-2013 ustalono liczbę 14 członków Rady Nadzorczej i dokonano wyboru Rady Nadzorczej w następujących grupach wyborczych: − grupa oznaczona symbolem „KR” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego w Krakowie wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „LU” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego w Lublinie wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „OL” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego w Olsztynie wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „RZ” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego w Rzeszowie wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „WA” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego w Warszawie oraz akcjonariuszy nie posiadających siedziby na terenie Polski wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „WR” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Regionalnego we Wrocławiu wybrała 2 członków Rady Nadzorczej, − grupa oznaczona symbolem „KA” składająca się z akcjonariuszy posiadających siedzibę lub adres zameldowania na terenie działania Oddziału Wojewódzkiego w Katowicach wybrała 2 członków Rady Nadzorczej. Do Rady Nadzorczej wchodzą osoby, które niezaleŜnie od liczby głosujących uzyskały największą liczbę głosów waŜnych oddanych „za” w grupach obejmujących tereny działania kaŜdego Oddziału Regionalnego i Oddziału Wojewódzkiego, określonych w Regulaminie wyboru Rady Nadzorczej. Członkowie Rady Nadzorczej wybierają ze swojego grona na pierwszym posiedzeniu w głosowaniach tajnych: Przewodniczącego, Wiceprzewodniczącego i Sekretarza tworzących Prezydium Rady Nadzorczej. Członków Rady Nadzorczej powołuje się na okres wspólnej kadencji. Mandaty członków Rady Nadzorczej wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka Rady Nadzorczej. Członkowie Rady Nadzorczej mogą być wybierani ponownie. Członkowie Rady Nadzorczej mogą sprawować swoje funkcje tylko osobiście. Członek Rady Nadzorczej moŜe być odwołany przez Walne Zgromadzenie w kaŜdym czasie. W razie ustąpienia, odwołania lub śmierci członka Rady Nadzorczej przed upływem kadencji, najbliŜsze Walne Zgromadzenie uzupełni skład Rady. W przypadku gdy skład Rady Nadzorczej zmniejszy się poniŜej minimalnej liczby członków Zarząd zobowiązany jest do niezwłocznego zwołania Walnego Zgromadzenia. Uzupełnienie składu Rady Nadzorczej następuje w drodze wyborów uzupełniających, dokonanych w grupie składającej się z akcjonariuszy, którzy tworzyli daną grupę w chwili wyboru członka Rady Nadzorczej, którego mandat wygasł w trakcie trwania kadencji. Do kompetencji Rady Nadzorczej naleŜy w szczególności: 128 − ocena sprawozdania finansowego oraz sprawozdania Zarządu z działalności Banku za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz stanem faktycznym, − ocena wniosków Zarządu co do podziału zysku lub pokrycia strat, − składanie Walnemu Zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wyników oceny sprawozdania Zarządu i sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy oraz wniosku Zarządu dotyczącego podziału zysku albo pokrycia starty, − powoływanie i odwoływanie Prezesa Zarządu, a na wniosek Prezesa Zarządu powoływanie pozostałych Członków Zarządu. Odwołanie Członka Zarządu nie wymaga wniosku Prezesa. Powołanie i odwołanie Prezesa i pozostałych Członków Zarządu następuje po zasięgnięciu opinii Rady Zrzeszenia, − zawieszenie, z waŜnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich Członków Zarządu oraz delegowanie Członków Rady Nadzorczej do czasowego wykonywania czynności Członków Zarządu nie mogących sprawować swoich czynności, − zawieranie w imieniu Banku umów o pracę i innych umów z Członkami Zarządu, − opiniowanie wszelkich spraw i wniosków wymagających uchwały Walnego Zgromadzenia oraz innych spraw wnoszonych przez Zarząd pod obrady Walnego Zgromadzenia, − wybór biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe, − określenie polityki w zakresie udzielania i zaciągania kredytów oraz udzielania i przyjmowania gwarancji, − zatwierdzanie planów finansowych, − zatwierdzanie regulaminu organizacyjnego Banku, − zatwierdzanie regulaminu działania Zarządu, − zatwierdzanie regulaminu kontroli wewnętrznej Banku, − uchwalanie regulaminu Rady Nadzorczej, − uchwalanie regulaminów o udzielaniu kredytów, poŜyczek pienięŜnych, gwarancji bankowych lub poręczeń Członkom Zarządu lub Rady Nadzorczej Banku lub osobie zajmującej stanowisko kierownicze w Banku, podmiotom powiązanym kapitałowo lub organizacyjnie z Członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku, − wyraŜanie zgody na udzielenie kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia Członkowi Zarządu, Członkowi Rady Nadzorczej Banku, podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z Członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku, w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającego 10 000 euro, obliczonej w złotych, według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia. Uchwały te zapadają bez udziału osoby zainteresowanej w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy składu Rady Nadzorczej, − zatwierdzanie strategii działania Banku oraz zasad ostroŜnego i stabilnego zarządzania Bankiem, − nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze strategią i planem finansowym Banku, − sprawowanie nadzoru nad wprowadzeniem w Banku systemu zarządzania oraz ocena adekwatności i skuteczności tego systemu, w szczególności nadzór nad systemem kontroli wewnętrznej Banku oraz ocena adekwatności i skuteczność tego systemu, − wyraŜanie zgody na nabycie albo zbycie nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo prawie wieczystego uŜytkowania, jeŜeli ich wartość jest większa niŜ 5% kapitału zakładowego Banku, o ile nabycie albo zbycie nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo prawie wieczystego uŜytkowania nie następuje w drodze egzekucji, upadłości, układu lub ugody z dłuŜnikiem Banku. Rada podejmuje uchwały na posiedzeniu, jeśli na posiedzenie prawidłowo zaproszono wszystkich Członków Rady i stawiła się na nim co najmniej połowa ogólnej liczby Członków Rady, w tym Przewodniczący lub Wiceprzewodniczący. Gdy na posiedzeniu są obecni wszyscy Członkowie Rady, moŜe ona podejmować uchwały bez względu na rodzaj i charakter uchybień popełnionych przy zwoływaniu posiedzenia. Przy podejmowaniu uchwał Rada nie jest związana porządkiem obrad z zastrzeŜeniem, iŜ jeśli na posiedzeniu nie są obecni wszyscy Członkowie Rady, a zaproszenie zawierało porządek obrad, wówczas uchwały mogą dotyczyć tylko i wyłącznie spraw objętych porządkiem obrad. Uchwały Rady Nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów obecnych na posiedzeniu Członków Rady, o ile odrębne przepisy prawa nie wymagają większości 129 kwalifikowanej. Członkowie Rady Nadzorczej mogą brać udział w podejmowaniu uchwał Rady oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka Rady Nadzorczej, z tym Ŝe oddanie głosu na piśmie nie moŜe dotyczyć spraw wprowadzonych o porządku obrad na posiedzeniu Rady Nadzorczej oraz w sprawie wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady Nadzorczej, powołania, odwołania i zawieszenia Członka Zarządu oraz w kaŜdym przypadku przeprowadzenia głosowaniu tajnego. Ponadto uchwały Rady Nadzorczej mogą być równieŜ podejmowane w pisemnym trybie obiegowym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, z tym, Ŝe oddanie głosu w tym trybie nie moŜe dotyczyć spraw wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady Nadzorczej, powołania, odwołania i zawieszenia Członka Zarządu oraz w kaŜdym przypadku przeprowadzenia głosowaniu tajnego. Uchwała podejmowana w pisemnym trybie jest waŜna, gdy wszyscy członkowie Rady Nadzorczej zostali powiadomieni o treści projektu uchwały. Posiedzenia Rady Nadzorczej odbywają się w miarę potrzeby, nie rzadziej niŜ raz na kwartał. Posiedzenia Rady Nadzorczej są protokołowane, a protokoły z posiedzeń Rady Nadzorczej podpisują członkowie Rady obecni na posiedzeniu. Prace Rady Nadzorczej organizuje Prezydium Rady, którego kompetencje szczegółowo określa Rada Nadzorcza. Posiedzenia Rady Nadzorczej zwołuje Przewodniczący Rady z własnej inicjatywy, na wniosek Zarządu lub członka Rady w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania wniosku. Rada Nadzorcza moŜe powoływać składające się z jej członków stałe lub tymczasowe komitety, komisje lub grupy robocze do zbadania problemów, które uwaŜa za konieczne, określając ich skład i uprawnienia. Rada Nadzorcza powołuje ze swoich członków Komitet Audytu, w składzie co najmniej 3 członków. Do zadań Komitetu Audytu naleŜy w szczególności monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej, skuteczności systemów kontroli wewnętrznej, audytu wewnętrznego oraz zarządzania ryzykiem, wykonywania czynności rewizji finansowej oraz niezaleŜności biegłego rewidenta i podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Skład oraz szczegółowy zakres zadań Komitetu Audytu określa Rada Nadzorcza w odrębnej uchwale. Ponadto Rada Nadzorcza, w ramach funkcji zrzeszającej Banku współpracuje z organami zrzeszenia, w szczególności z Radą Zrzeszenia, która jest organem opiniodawczo-doradczym zrzeszenia. Głównym zadaniem Rady Zrzeszenia jest opiniowanie dokumentów mających zasadnicze znaczenia dla zrzeszenia, kierowanych do rozpatrzenia przez organy Banku. Przy czym w przypadku obowiązku zasięgnięcia przez Radę Nadzorczą opinii Rady Zrzeszenia, a nie przedstawienia tej opinii Radzie Nadzorczej przez Radę Zrzeszenia niezwłocznie, nie później jednak niŜ w terminie do 30 dni od daty przesłania wniosku Radzie Zrzeszenia, Rada Nadzorcza wykonuje przewidziane w statucie czynności. Dalsze informacje o organach zrzeszenia znajdują się w pkt. 7.2.2 Prospektu. 13.2.2 Członkowie Rady Nadzorczej Rada Nadzorcza Banku składa się z 14 członków. Mandaty członków Rady Nadzorczej wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka Rady Nadzorczej, czyli za rok 2012. PoniŜsza tabela przedstawia skład Rady Nadzorczej wybranej w dniu 30 czerwca 2009 r. na kadencję obejmującą lata 2009 -2013. Imię i Nazwisko 1. Wojciech Kulak 2. Mirosław Jan Michałowski 3. Andrzej Tadeusz Kocój 4. Józef Bogusław Cieszyński 5. Jan Czesak 6. Józef BłaŜej Czysz 7. Roman Marian Domański Funkcja w RN Funkcja w Zrzeszeniu Przewodniczący Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Sekretarz Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Prezes BS w Starym Sączu Prezes Zarządu BS w Prudniku Przewodniczący RN BS w Stalowej Woli Prezes Zarządu BS w Rzeszowie Przewodniczący RN Krakowski Bank Spółdzielczy Prezes Zarządu BS w Miedźnej Prezes Zarządu 130 Zarządu Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. 8. Roman Kazimierz Górczyński 9. Roman Hrynkiewicz 10. Krzysztof Kajko 11. Józef Jan Myrczek 12. Romuald Piotruk 13. Hanna Barbara Ruszczyńska Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. 14. Zygmunt Sitek Członek Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. BS w Radzyniu Podlaskim Prezes Zarządu BS w Kątach Wrocławskich Prezes Zarządu Spółdzielczy Bank Powiatowy w Piaskach Prezes Zarządu BS w Kolnie Prezes Zarządu Śląski Bank Spółdzielczy „Silesia” w Katowicach Prezes Zarządu BS w Łosicach Prezes Zarządu Warmińsko-Mazurskiego BS Członek Banku Spółdzielczego Rzemiosła w Radomiu Źródło: Emitent (I) Kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Posiadane akcje i udziały PoniŜej zamieszczone zostały informacje na temat spółek, w których w okresie ostatnich pięciu lat członkowie Rady Nadzorczej: (i) posiadali lub obecnie posiadają akcje/udziały albo (ii) byli lub obecnie są wspólnikami. W przypadku spółek publicznych lub notowanych na giełdzie papierów wartościowych, zamieszczono informacje o takich spółkach wyłącznie w przypadku, gdy ze względu na liczbę akcji/udziałów albo udział w kapitale zakładowym lub ogólnej liczbie głosów reprezentowany przez te akcje/udziały, dany członek Rady Nadzorczej był lub jest obowiązany do wypełnienia odpowiednich obowiązków notyfikacyjnych związanych z nabywaniem i posiadaniem znacznych pakietów akcji. • Wojciech Kulak Urodzony w 1948 roku. Ekonomista, absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Z bankowością związany od lat 70. W latach 1974-1982 pracował w NBP Oddział Wojewódzki w Nowym Sączu, gdzie zajmował stanowiska kierownicze i pełnił funkcję głównego księgowego. Od roku 1983 do 1994 był Prezesem Zarządu Banku Spółdzielczego w Starym Sączu. W latach 1994-1995 pracował w Banku Unii Gospodarczej S.A. jako Dyrektor Oddziału w Nowym Sączu. W latach 1994-1998, Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Nowym Sączu. Od 1997 do 1999 roku, Wiceprezes Zarządu Banku Unii Gospodarczej S.A. W latach 2000-2003 pracował w PKO BP S.A. jako Dyrektor Oddziału w Zakopanem. Od 2003 roku, jest Prezesem Zarządu Banku Spółdzielczego w Starym Sączu. W Radzie Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A., zasiada od 2005 roku, pełni funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Starym Sączu – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Mirosław Jan Michałowski Urodzony w 1958 roku. Prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. Z bankowością związany od 1989 roku. W Banku Spółdzielczym w Prudniku pracował jako Dyrektor, i pełnił funkcję Członka Zarządu. Od lipca 1989 roku pełni funkcję Prezesa Zarządu. W latach 1998-1999, doradca Prezesa Zarządu Gospodarczego Banku Południowo-Zachodniego S.A. Członek Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w latach 2002 – 2005 i od 2009 roku, jest Wiceprzewodniczącym Rady Nadzorczej. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − PartNet Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie – Prezes Zarządu (obecnie), − Bank Spółdzielczy w Prudniku – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Andrzej Tadeusz Kocój Urodzony w 1947 roku. Posiada wyŜsze wykształcenie techniczne, absolwent Politechniki Rzeszowskiej. Od 1988 roku prowadził działalność produkcyjną dla potrzeb górnictwa węgla kamiennego. Od 1990 roku związany 131 z bankowością spółdzielczą. Zasiadał w Radzie Nadzorczej Gospodarczego Banku Południowo - Zachodniego S.A. Od 2005 roku jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Stalowej Woli – Przewodniczący Rady Nadzorczej. • Józef Bogusław Cieszyński Urodzony w 1944 roku. Prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej w Lublinie, na tej samej uczelni ukończył studia podyplomowe z zakresu Bankowości. Od 1993 roku związany z Bankiem Spółdzielczym w Rzeszowie, gdzie pełni funkcje Prezesa Zarządu. W latach 19981999 był doradcą Prezesa Zarządu Gospodarczego Banku Południowo-Zachodniego S.A. we Wrocławiu. Od 2008 roku zasiada w Radzie Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Rzeszowie – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Jan Czesak Urodzony w 1934 roku. Ekonomista, absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Był Prezesem Zarządu Krakowskiego Banku Spółdzielczego w latach 1994-2007. Od 2002 jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Krakowski Bank Spółdzielczy – Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie). • Józef BłaŜej Czysz Urodzony w 1957 roku. Absolwent Wydziału Rolniczego Akademii Rolniczej w Krakowie. Ukończył studia podyplomowe o tematyce Działanie Banków Komercyjnych w Akademii Ekonomicznej w Katowicach i Europejskie Prawo Bankowe w Polskiej Akademii Nauk. W latach 1984-1996, Wiceprezes Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Miedźnej. Od 1996 roku zasiada w Zarządzie Banku Spółdzielczego w Miedźnej, od 1999 roku jako Prezes Zarządu. Jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. od 2005 roku. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Miedźnej – Prezes Zarządu (obecnie), − Rada Powiatu Pszczyńskiego – Radny (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie), Silesia-Med. S.A. (obecnie), Cukrownie Sudzucker Polska Sp. z o.o. (obecnie). • Roman Marian Domański Urodzony w 1960 roku. Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, radca prawny. Od 1997 roku pełni funkcję Prezesa Zarządu Banku Spółdzielczego w Radzyniu Podlaskim. Jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. od 2009 roku. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Radzyniu Podlaskim – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. (obecnie)., Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Roman Kazimierz Górczyński Urodzony w 1957 roku. Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej. Ze spółdzielczością związany od 1984 roku, pracując na początku w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Kątach Wrocławskich na stanowisku kierowniczym. Od maja 1984 roku do chwili obecnej pracuje w Banku Spółdzielczym w Kątach Wrocławskich, zajmując stanowiska Dyrektora, Członka Zarządu, a od 1995 roku Prezesa Zarządu. Od 2009 roku jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Stowarzyszenie Przedsiębiorców Kąteckich – Członek Zarządu (obecnie), 132 − Bank Spółdzielczy w Kątach Wrocławskich – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Roman Hrynkiewicz Urodzony w 1959 roku. Absolwent Wydziału Rolnictwa o kierunku ekonomika rolnictwa, Akademii Rolniczej w Lublinie. Ukończył studia podyplomowe z zakresu Bankowości i Finansów na Uniwersytecie Marii CurieSkłodowskiej w Lublinie oraz studia podyplomowe z Bankowości w WyŜszej Szkole Bankowej we Wrocławiu. Od 1995 roku zasiada w Zarządzie Spółdzielczego Banku Powiatowego w Piaskach, od 1999 roku jako Prezes Zarządu. Członek Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w latach 2002 – 2005 i od 2008 roku. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Spółdzielczy Bank Powiatowy w Piaskach – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Krzysztof Kajko Urodzony w 1957 roku. Absolwent Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie. Z bankowością związany od 1982 roku, od kiedy to pełnił funkcję Dyrektora Banku Spółdzielczego w Kolnie. Od 1991 roku pełni funkcję Prezesa Zarządu Banku Spółdzielczego w Kolnie. Od 2008 roku jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Bank Spółdzielczy w Kolnie - Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Józef Jan Myrczek Urodzony w 1956 roku. Doktor habilitowany, absolwent Politechniki Wrocławskiej. Ukończył Graduate Banking Study, Bankers Abroad Program, Warszawski Instytut Bankowości, U.S. Treasury/KPMG Peat Marwick. W 2010 złoŜył egzamin dla Kandydatów na Członków Rady Nadzorczej w Spółce Skarbu Państwa.W latach 1980-1993 pracował na Politechnice Wrocławskiej jako adiunkt, starszy asystent i doktorant. W latach 1991-1992, przebywał w University of Houston. Od 1994 roku zatrudniony w Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, obecnie na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W latach 1993-2005 pracował w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. (wcześniej jako Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni S.A.), gdzie sprawował funkcje kierownicze i doradcze, a od 2003 do 2005 roku Wiceprezesa Zarządu. W latach 2005-2006 Zastępca Prezesa Śląskiego Banku Spółdzielczego „Silesia” w Katowicach (dawniej Bank Spółdzielczy w Katowicach), a od 2007 roku Prezes Zarządu. Od 2005 roku Członek Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Beskidzki Dom Maklerski S.A. w Bielsku-Białej – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), − Beskidzka Izba Kapitałowa i Funduszu Poręczeń Kredytowych w Bielsku-Białej Sp. z o.o. – Członek Komisji Rewizyjnej (na Datę Prospektu nie pełni), − Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej – Członek Rady Wydziału (obecnie), − Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. - Przewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Śląski Bank Spółdzielczy „Silesia” w Katowicach – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. (obecnie)., Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie)., Beskidzki Dom Maklerski S.A. (obecnie). • Romuald Piotruk Urodzony w 1966 roku. Ekonomista, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Ukończył studia podyplomowe z zakresu Bankowości i Finansów w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W latach 1991-1994 pracował w Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Polski S.A. O. Łosice. W roku 1994 był zatrudniony w Narodowym Banku Polskim O. Siedlce, w Wydziale Nadzoru Bankowego. Od 1995 roku zasiada w Zarządzie Banku Spółdzielczego w Łosicach, od 1996 roku jako Prezes Zarządu. Jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. od 2005 roku. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Łosickie PPUH Kom-Gaz Sp. z o.o. – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), 133 − Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Sp. z o.o. w Łosicach – Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej (obecnie), − Bank Spółdzielczy w Łosicach – Prezes Zarządu (obecnie), − Akcje/udziały: Bank Gospodarki śywnościowej S.A. (obecnie). • Hanna Barbara Ruszczyńska Urodzona w 1949 roku. Absolwentka Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. Związana z WarmińskoMazurskim Bankiem Spółdzielczym od początku pracy zawodowej. Obecnie pełni funkcję Prezesa Zarządu. Jest Członkiem Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. od 2005 roku. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Warmińsko-Mazurski Bank Spółdzielczy – Prezes Zarządu (obecnie). • Zygmunt Sitek Urodzony w 1935 roku. Posiada wykształcenie techniczne. Od początku swojej działalności związany ze spółdzielczością i rzemiosłem. Wniósł znaczny wkład w rozwój bankowości spółdzielczej. Od 1980 roku związany ze Spółdzielczym Bankiem Rzemiosła w Radomiu, a od 1997 roku z Gospodarczym Bankiem Południowo-Zachodnim S.A. Brał udział w tworzeniu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. jako Członek Zespołu ds. Tworzenia Banku. Od 2005 roku zasiada w Radzie Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Funkcje w organach innych podmiotów w ciągu ostatnich 5 lat: − Izba Rzemiosła i Małej Przedsiębiorczości w Radomiu – Członek Rady (obecnie), − Spółdzielnia Rzemieślnicza w Radomiu – Członek Rady Nadzorczej (obecnie), − Spółdzielczy Bank Rzemiosła w Radomiu – Przewodniczący Rady Nadzorczej (na Datę Prospektu nie pełni). (II) Adres słuŜbowy Adres słuŜbowy wszystkich członków Rady Nadzorczej: ul. Płocka 9/11B, 01-231 Warszawa. 13.2.3 Komitet Audytu Uchwałą Rady nadzorczej z dnia 6 listopada 2009 roku, został powołany Komitet Audytu, który funkcjonuje zgodnie z Regulaminem Komitetu Audytu Rady Nadzorczej Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. (I) Skład Komitetu Audytu − Józef Jan Myrczek – Przewodniczący − Roman Hrynkiewicz – Wiceprzewodniczący − Wojciech Kulak – Sekretarz Członek Komitetu Audytu – Wojciech Kulak, spełnia kryteria niezaleŜności i kwalifikacji, o których mowa w art. 86 Ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz nadzorze publicznym. (II) Zadania Komitetu Audytu − analiza informacji dotyczących istotnych zmian w rachunkowości lub sprawozdawczości finansowej oraz szacunkowych danych lub ocen, które mogą mieć istotne znaczenie dla sprawozdawczości finansowej Banku; − analiza rocznych sprawozdań finansowych i wyników badań tych sprawozdań oraz przedstawianie Radzie Nadzorczej rekomendacji w sprawie zatwierdzenia zbadanego przez audytora rocznego sprawozdania finansowego, z uwzględnieniem oceny niezaleŜności audytora; − przedstawianie rekomendacji dotyczących wyboru audytora zewnętrznego przeprowadzającego badanie sprawozdania finansowego, jak równieŜ wysokości jego wynagrodzenia; − badanie adekwatności prowadzonych przez Zarząd systemów identyfikacji, monitorowania i zmniejszania zagroŜeń dla działalności Banku; − badanie systemów oraz procedur kontroli wewnętrznej w celu zapewnienia zgodności z przepisami prawa i wewnętrznymi regulacjami; − badanie efektywności audytu wewnętrznego; − nadzór nad działalnością Banku w zakresie procesów zarządzania ryzykiem. 134 (III) Zasady funkcjonowania Komitetu Audytu − pracami Komitetu Audytu kieruje Przewodniczący Komitetu Audytu. Komitet Audytu odbywa posiedzenia tak często jak jest to konieczne, nie rzadziej jednak niŜ 4 razy w ciągu roku; − posiedzenia odbywają się w Warszawie, w siedzibie Banku lub innym miejscu uzgodnionym przez Członków Komitetu Audytu; − posiedzenia Komitetu Audytu zwołuje Przewodniczący Komitetu Audytu. W przypadku niemoŜności zwołania posiedzenia przez Przewodniczącego Komitetu Audytu, posiedzenie zwołuje Wiceprzewodniczący; − Przewodniczący Komitetu Audytu ma obowiązek zwołać posiedzenie Komitetu na wniosek Członka Komitetu Audytu, na wniosek Przewodniczącego Rady Nadzorczej, a takŜe na wniosek Zarządu Banku; − w posiedzeniach Komitetu Audytu moŜe uczestniczyć Prezes Zarządu Banku, a takŜe inni zaproszeni goście; − Komitet Audytu przedstawia Radzie Nadzorczej wyniki swoich prac w formie uchwał, wniosków, propozycji i rekomendacji dotyczących decyzji podejmowanych przez Radę Nadzorczą oraz innych spraw będących w zakresie zadań Komitetu Audytu; − do waŜności uchwał Komitetu Audytu wymagana jest obecność na posiedzeniu co najmniej dwóch Członków Komitetu oraz zaproszenie wszystkich Członków Komitetu; − Komitet Audytu podejmuje uchwały zwykłą większością głosów. W przypadku równości głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego; − Członkowie Komitetu Audytu mogą brać udział w podejmowaniu uchwał, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego Członka Komitetu Audytu, jak równieŜ w trybie pisemnym obiegowo, lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. − z przebiegu posiedzeń Komitetu Audytu sporządzany jest protokół. Protokół podpisują wszyscy obecni na posiedzeniu członkowie Komitetu; − protokół z posiedzenia Komitetu Audytu wraz z podjętymi na nim uchwałami Przewodniczący Komitetu Audytu przekazuje Przewodniczącemu Rady Nadzorczej niezwłocznie po jego podpisaniu; − Komitet Audytu ma prawo przeglądać wszelkie księgi i dokumenty Banku, a takŜe Ŝądać wyjaśnień od Zarządu i pracowników Banku w zakresie odpowiednim dla prawidłowego wykonania zadań Komitetu; − przy wykonywaniu zadań Komitet Audytu moŜe zasięgać pomocy lub informacji od wybranego eksperta lub ekspertów. Koszty tego eksperta, po uprzednim ich zaakceptowaniu przez Przewodniczącego Rady Nadzorczej, ponosi Bank; − Komitet Audytu powinien pozostawać w kontakcie z biegłym rewidentem Banku oraz być informowany o programie prac biegłego rewidenta, a takŜe otrzymywać sporządzone przez niego sprawozdania, opinie, oceny i inne dokumenty zawierające wnioski z badania działalności Banku; − Komitet Audytu informuje Radę Nadzorczą o podjętych działaniach i wynikach tych działań. Komitet Audytu składa Radzie Nadzorczej roczne sprawozdanie ze swojej działalności w terminie umoŜliwiającym Radzie Nadzorczej uwzględnienie treści sprawozdania w rocznej ocenie sytuacji Banku. 13.3 POZOSTAŁE INFORMACJE NA TEMAT CZŁONKÓW ZARZĄDU I RADY NADZORCZEJ 13.3.1 Oświadczenia Zgodnie z oświadczeniami złoŜonymi przez członków organów Banku, z wyłączeniem wyjątków opisanych powyŜej w pkt 13.1.2 i 13.2.2, Ŝaden z członków: − w okresie ostatnich pięciu lat nie był i obecnie nie jest wspólnikiem/akcjonariuszem Ŝadnej spółki kapitałowej ani wspólnikiem w spółce osobowej, − w okresie ostatnich pięciu lat nie był i obecnie nie jest akcjonariuszem spółki publicznej posiadającym akcje w liczbie powodującej obowiązek notyfikacyjny związany z nabywaniem i posiadaniem znacznych pakietów akcji, − w okresie ostatnich pięciu lat nie prowadził i obecnie nie prowadzi działalności poza Emitentem, która miałaby istotne znaczenie dla Emitenta, − w okresie ostatnich pięciu lat nie został skazany za przestępstwo oszustwa, 135 − nie był i obecnie nie jest członkiem organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorczych lub osobą zarządzającą wyŜszego szczebla (o której mowa w ust. 14.1 lit. d) Załącznika I do Rozporządzenia) w podmiotach, które znalazły się w stanie upadłości, likwidacji lub w stosunku do których został ustanowiony zarząd komisaryczny, − nie był i obecnie nie jest podmiotem oficjalnych oskarŜeń publicznych ze strony jakichkolwiek organów ustawowych lub regulacyjnych (w tym uznanych organizacji zawodowych), ani Ŝaden organ państwowy ani inny organ nadzoru (w tym uznana organizacja zawodowa) nie nałoŜył na niego sankcji; − nie otrzymał sądowego zakazu działania jako członek organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorczych jakiegokolwiek emitenta, lub zakazu uczestniczenia w zarządzaniu lub prowadzeniu spraw jakiejkolwiek spółki, − nie sprawuje funkcji administracyjnych, nadzorczych czy zarządzających w jakiejkolwiek innej spółce ani nie pełni poza Emitentem Ŝadnych waŜnych funkcji, które mogłyby być istotne dla Emitenta, − nie posiada akcji Emitenta lub opcji na akcje Emitenta, oraz w przypadku Ŝadnego z członków organów: − nie występują powiązania rodzinne z innymi członkami organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorczych Emitenta, − między obowiązkami wobec Emitenta a prywatnymi interesami lub innymi obowiązkami członka organu nie występują Ŝadne konflikty interesów, a Emitent na Datę Prospektu nie posiada informacji wskazujących na istnienie potencjalnych konfliktów interesów u członków jego organów pomiędzy obowiązkami wobec Emitenta a ich prywatnymi interesami lub innymi obowiązkami. − nie istnieją umowy i porozumienia z innymi znaczącymi akcjonariuszami, klientami, dostawcami ani innymi podmiotami na mocy których został wybrany do władz Emitenta, − nie istnieją uzgodnienia co do ograniczeń w zakresie zbywania papierów wartościowych Emitenta. 13.3.2 Akcje i opcje na Akcje (I) Akcje Na Datę Prospektu Ŝaden spośród Członków Zarządu nie posiada akcji Banku. Na Datę Prospektu dwaj Członkowie Rady Nadzorczej posiadają akcje Banku: Józef Jan Myrczek, posiada 1 000 sztuk akcji Banku i Roman Marian Domański, posiada 2 000 sztuk akcji Banku. Członków Zarządu i Rady Nadzorczej dotyczą ograniczenia w zakresie zbywania akcji Banku określone postanowieniami Statutu. Statut uzaleŜnia zbycie akcji od zezwolenia Banku, które udzielane jest przez Radę Nadzorczą. (II) Opcje na akcje Na Datę Prospektu, Ŝaden z członków organów Emitenta nie posiada opcji na akcje Banku. 13.3.3 Wynagrodzenie i inne świadczenia (I) Zarząd Członkowie Zarządu są zatrudnieni w Banku na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony i z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie zasadnicze, oraz inne świadczenia przewidziane w wewnętrznych regulacjach Banku. Rada Nadzorcza mocą uchwały moŜe przyznać Członkom Zarządu premię uznaniową. Dodatkowo Bank moŜe pokrywać koszty udokumentowanych wydatków reprezentacyjnych, koszty korzystania z samochodu słuŜbowego, koszty nauki języka angielskiego, koszty określonych polis ubezpieczeniowych, w tym koszty polis od odpowiedzialności cywilnej z tytułu pełnienia funkcji Członka Zarządu. Umowy o pracę mogą zostać rozwiązane przez kaŜdą ze stron za 3-miesięcznym, a w przypadku Prezesa Zarządu za 6-miesięcznym wypowiedzeniem. Podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę moŜe stanowić odwołanie przez Radę Nadzorczą z funkcji Członka Zarządu. W razie rozwiązania przez Bank umowy o pracę Członek Zarządu ma prawo do odprawy w wysokości wynagrodzenia za okres 3 miesięcy, a w przypadku Prezesa Zarządu za 6 miesięcy. Odprawa nie przysługuje w przypadku rozwiązania umowy o pracę z winy 136 Pracownika lub w przypadku złoŜenia rezygnacji z pełnionej przez niego funkcji Członka Zarządu i przyjęcia rezygnacji przez organ, który go powołał. Członkowie Zarządu objęci są zakazem konkurencji, który dotyczy zarówno prowadzenia działalności konkurencyjnej jak i świadczenia pracy w czasie trwania stosunku pracy, a w przypadku Prezesa Zarządu, umową o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy przez okres 6 miesięcy. PoniŜsze tabele przedstawiają informacje o wartości wynagrodzeń lub korzyści naleŜnych i wypłaconych w latach obrotowych zakończonych dnia 31 grudnia odpowiednio 2007, 2008 i 2009 r. oraz w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. (zł) Wynagrodzenie Premie Pozostałe² 2 175 910 1 434 000 ²pozycja ta obejmuje: przychody z tytułu finansowania zakupu abonamentu medycznego i rekreacyjnego. Źródło: Bank Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2009 (zł) Wynagrodzenie Premie zasadnicze 21 628 Pozostałe¹ Premia korzyści za 2008 r. 2 288 558 1 026 000 36 998 283 512 ¹pozycja ta obejmuje: przychody z tytułu finansowania zakupu abonamentu medycznego i rekreacyjnego, oraz przychody z tytułu finansowania wynajmu mieszkania. Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2008 (zł) Wynagrodzenie Premie/nagrody zasadnicze Pozostałe¹ Premia korzyści za 2007 r. 1 862 394 628 660 55 650 117 900 ¹pozycja ta obejmuje: przychody z tytułu finansowania zakupu abonamentu medycznego i rekreacyjnego, oraz przychody z tytułu finansowania wynajmu mieszkania,. Źródło: Bank Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2007 (zł) Wynagrodzenie Premie/nagrody zasadnicze 2 420 686 ¹ pozycja ta obejmuje przychody z tytułu finansowania wynajmu mieszkania Źródło: Bank Pozostałe¹ korzyści 181 314 27 074 (II) Rada Nadzorcza Zgodnie ze Statutem, wysokość wynagrodzenia Rady Nadzorczej ustala Walne Zgromadzenie. PoniŜsze tabele przedstawiają informacje o wartości wynagrodzeń lub korzyści wypłaconych Członkom Rady Nadzorczej, według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. i 31 grudnia 2010 r. Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. (zł) Wynagrodzenie 422 727 ¹ pozycja ta obejmuje: delegacje słuŜbowe oraz świadczenia rzeczowe. Źródło: Bank Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2009 (zł) Wynagrodzenie 394 052 ¹ pozycja ta obejmuje: delegacje słuŜbowe oraz świadczenia rzeczowe 137 Pozostałe korzyści¹ 84 382 Pozostałe korzyści¹ 77 170 Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2008 (zł) Wynagrodzenie 341 384 Pozostałe korzyści ¹ 60 607 Wynagrodzenie wypłacone i naleŜne za rok obrotowy 2007 (zł) Wynagrodzenie Razem 391 306 ¹ pozycja ta obejmuje: delegacje słuŜbowe oraz świadczenia rzeczowe. Źródło: Bank Pozostałe korzyści ¹ 91 583 13.3.4 Udział w obejmowaniu Akcji Oferowanych Członkowie Rady Nadzorczej Józef Jan Myrczek i Roman Marian Domański, jako akcjonariusze Banku, zamierzają brać udział w obejmowaniu Akcji serii J. Członkowie Rady Nadzorczej: Wojciech Kulak, Mirosław Jan Michałowski, Józef Bogusław Cieszyński, Jan Czesak, Józef BłaŜej Czysz, Roman Kazimierz Górczyński, Hanna Barbara Ruszczyńska, Zygmunt Sitek i Członkowie Zarządu: Mirosław Anastazy Potulski, Krzysztof Adam Jagielski, Piotr Pokropek, Aleksander Jarosław Trojanowicz oświadczyli, iŜ w przypadku wystąpienia takiej moŜliwości, będą brać udziałów obejmowaniu akcji serii J, na zasadzie przepisu art. 436 § 4 Ksh. Pozostali Członkowie Rady Nadzorczej według oświadczeń złoŜonych przez te osoby nie zamierzają obejmować akcji serii J. Według najlepszej wiedzy posiadanej przez Emitenta na Datę Prospektu, Ŝaden z członków organów nie zamierza obejmować emitowanych akcji w wymiarze przekraczającym 5% Akcji. 138 14. ŁAD KORPORACYJNY W Banku funkcjonują Zasady Dobrej Praktyki Bankowej rekomendowane bankom przez Związek Banków Polskich. Zasady Dobrej Praktyki Bankowej stanowią zbiór zasad postępowania związanych z działalnością banków i odnoszą się do banków, osób w nich zatrudnionych oraz osób, za których pośrednictwem banki wykonują czynności bankowe. Dokument obejmuje m.in.: − zasady postępowania banków w stosunkach z klientami, − zasady wzajemnych stosunków pomiędzy bankami, − zasady reklamy, zasady postępowania pracownika banku oraz zasady postępowania ze skargami i reklamacjami klientów. Ponadto w Banku obowiązuje Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego, opracowany przez Związek Banków Polskich, określający podstawowe wartości i ideały etyczne, które przyświecać powinny w działalności podmiotów finansowych. 139 15. KAPITALIZACJA I ZADŁUśENIE Informacje zamieszczone w niniejszym rozdziale naleŜy analizować łącznie z informacjami oraz danymi finansowymi zamieszczonymi w Historycznych informacjach finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku oraz z innymi danymi finansowymi, przedstawionymi w innych rozdziałach Prospektu. 15.1 OŚWIADCZENIE O KAPITALE OBROTOWYM Zarząd oświadcza, iŜ w jego ocenie poziom kapitału obrotowego posiadanego przez Bank i jednostki zaleŜne Banku jest wystarczający dla pokrycia bieŜących potrzeb i prowadzenia działalności w okresie co najmniej 12 miesięcy od dnia zatwierdzenia prospektu. 15.2 KAPITALIZACJA I ZADŁUśENIE W tabeli poniŜej przedstawiono informacje na temat kapitalizacji i zadłuŜenia Banku na dzień 31 grudnia 2010 roku. Kapitalizacja i zadłuŜenie Banku na dzień 31 grudnia 2010 roku (zadłuŜenie według wtórnych terminów wymagalności) (tys. zł) (niezbadane) ZadłuŜenie ogółem*, w tym: 15 746 921 ZadłuŜenie krótkoterminowe (do 1 roku włącznie), w tym: 15 075 040 gwarantowane - zabezpieczone - niegwarantowane/niezabezpieczone 15 075 040 ZadłuŜenie długoterminowe, w tym: 671 881 gwarantowane - zabezpieczone - niegwarantowane/niezabezpieczone 671 881 Kapitały własne, w tym: 516 439 Kapitał zakładowy 133 247 Pozostałe kapitały 297 873 Wynik roku bieŜącego 85 319 Razem 16 263 360 Źródło: dane zarządcze Banku * ZadłuŜenie zawiera następujące kategorie: zobowiązania wobec Banku Centralnego, zobowiązania wobec sektora finansowego, zobowiązania wobec sektora niefinansowego, zobowiązania wobec sektora budŜetowego, zobowiązania podporządkowane. W poniŜszej tabeli przedstawiono informacje na temat urealnionej luki płynności Banku na dzień 31 grudnia 2010 roku. Bank urealniona luka okresowa* Bank urealniona skumulowana luka okresowa* 0-1 1-3 3-6 6-12 12-36 36-60 pow. 60 a'vista miesiąc miesięcy miesięcy miesięcy miesięcy miesięcy miesięcy (mln zł) (mln zł) (mln zł) (mln zł) (mln zł) (mln zł) (mln zł) (mln zł) (2 169) 5 190 (456) 115 452 (2 457) (2 197) 152 (2 169) 3 021 2 565 2 680 3 132 675 (1 522) (1 370) Źródło: dane zarządcze Banku * dane niezbadane 140 Prezentowana luka płynności Banku na dzień 31 grudnia 2010 roku zawiera między innymi urealnienia pozycji bilansowych Banku dotyczące osadu depozytów podmiotów niefinansowych oraz Banków Spółdzielczych i ich wymagalności, osadu kredytów w rachunku bieŜącym podmiotów niefinansowych i ich zapadalności oraz płynnych papierów wartościowych i ich zapadalności. Na dzień 31 grudnia 2010 roku w przedziałach od 0-36 miesięcy skumulowana urealniona luka płynności Banku wykazywała wartości dodatnie. Oznacza to nadwyŜkę zapadających aktywów nad wymagalnymi zobowiązaniami. Ujemna luka w przedziale a'vista wynika z ostroŜnościowego załoŜenia Banku, przyjętego w analizie, iŜ płynne papiery wartościowe moŜliwe są do sprzedaŜy w terminie 0-1 miesiąca. Ujemna luka w przedziale powyŜej 36 miesięcy wynika z nadwyŜki udzielonych zobowiązań pozabilansowych Banku nad otrzymanymi zobowiązaniami. 15.3 ZADŁUśENIE POŚREDNIE I WARUNKOWE W ramach działalności operacyjnej Bank zawiera transakcje, które w momencie ich zawarcia nie są ujmowane w bilansie jako aktywa lub zobowiązania, lecz powodują powstanie zobowiązań warunkowych. Najistotniejsze pozycje zobowiązań pozabilansowych stanowią: (i) linie kredytowe przyznawane na rynku międzybankowym bankom komercyjnym oraz bankom spółdzielczym, (ii) zobowiązania wynikające z przyznanych limitów zadłuŜenia w rachunkach bieŜących oraz niewypłacone transze kredytów, (iii) udzielone gwarancje i poręczenia spłaty kredytów. Szczegółowe informacje na temat zadłuŜenia pośredniego i warunkowego przedstawione są w rozdziale Przegląd sytuacji operacyjnej i finansowej, pkt 6.9 . 141 ZNACZNI AKCJONARIUSZE 16. Kapitał zakładowy Banku jest reprezentowany przez 133 246 777 akcji imiennych. Akcje Banku nie są uprzywilejowane w zakresie prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu, kaŜda akcja daje prawo do jednego głosu na Walnym Zgromadzeniu. Akcjonariusz moŜe głosować odmiennie z kaŜdej z posiadanych akcji. W Banku prowadzona jest księga akcyjna Banku w formie zapisu elektronicznego. Bank nie posiada akcjonariuszy, którzy reprezentują co najmniej 5% głosów na Walnym Zgromadzeniu. Dziewięciu poniŜej wymienionych akcjonariuszy Banku posiada udział w kapitale zakładowym przekraczający 1%. udział w kapitale zakładowym (%) L.p. Nazwa akcjonariusza 1 DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank 3,121 2 Krakowski Bank Spółdzielczy w Krakowie 2,394 3 Mazowiecki Bank Regionalny S.A. w Warszawie 2,271 4 Asseco Poland S.A. 1,835 5 Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie 1,743 6 Śląski Bank Spółdzielczy „Silesia” w Katowicach 1,584 7 Minister Skarbu Państwa 1,579 8 Dom Inwestycyjny "MAGNUS" Sp. z o.o. 1,501 9 Mikołowski Bank Spółdzielczy w Mikołowie 1,163 Źródło: dane zarządcze Banku Według najlepszej wiedzy Emitenta na Datę Prospektu, nie istnieją Ŝadne ustalenia, których realizacja moŜe w niniejszej dacie spowodować zmiany w sposobie kontroli Emitenta. 142 17. STRUKTURA AKCJONARIATU PO PRZEPROWADZENIU EMISJI AKCJI PodwyŜszenie kapitału zakładowego Banku przeprowadzone będzie poprzez emisję Akcji Oferowanych. Akcje Oferowane w Ofercie Publicznej skierowane są do dotychczasowych akcjonariuszy Banku. Cena Emisyjna jednej akcji wynosi 1,00 zł, przy czym cena Akcji Oferowanych, subskrybowanych w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu Banku nie moŜe być niŜsza niŜ 1 zł za jedną akcję. Akcje Oferowane będą obejmowane w wykonaniu Prawa Poboru przez akcjonariuszy proporcjonalnie w stosunku do liczby posiadanych przez nich akcji w Dniu Prawa Poboru, który ustalono na dzień 23 czerwca 2010 roku. Zakładając, iŜ akcjonariusze wykonają przysługujące im Prawo Poboru w pełni, struktura akcjonariatu Banku po przeprowadzeniu Oferty Publicznej nie powinna ulec zmianie w stosunku do aktualnej. PoniŜsze zestawienie przedstawia ogólną strukturę akcjonariatu Banku. Nazwa Liczba akcji Udział w kapitale zakładowym (%) 2 104 560 1,579 Banki Spółdzielcze: 114 129 239 85,653 * Banki Spółdzielcze Zrzeszone 108 427 072 81,373 * Banki Spółdzielcze Niezrzeszone 2 352 397 1,765 * Banki Spółdzielcze Współpracujące 3 349 770 2,514 Inne Banki Polskie: 4 747 641 3,563 Banki Zagraniczne: 4 217 815 3,165 Pozostali akcjonariusze: 8 047 522 6,040 * osoby fizyczne 1 100 714 0,826 * pozostali 6 946 808 5,213 Skarb Państwa Razem: 133 246 777 100,000 Źródło: Bank Rzeczywista struktura akcjonariatu po przeprowadzeniu Oferty Publicznej uzaleŜniona będzie od liczby dotychczasowych akcjonariuszy, którzy obejmą Akcje Oferowane w ramach Prawa Poboru oraz liczby akcjonariuszy, którzy dokonają dodatkowego zapisu na Akcje Oferowane. 143 18. KAPITAŁ ZAKŁADOWY I AKCJE 18.1 WPROWADZENIE 18.1.1 Podstawowe informacje na temat kapitału zakładowego Banku Kapitał zakładowy Banku wynosi 133 246 777,00 zł (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) i dzieli się na 133 246 777 (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem) akcji o wartości nominalnej 1,00 zł. Akcje Banku są akcjami imiennymi. Wszystkie akcje Banku zostały w pełni opłacone. Akcje Banku nie są uprzywilejowane w zakresie prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu, kaŜda akcja daje prawo do jednego głosu na Walnym Zgromadzeniu. Akcjonariusz moŜe głosować odmiennie z kaŜdej z posiadanych akcji. Akcjonariusze nie będący bankami spółdzielczymi zrzeszonymi z Bankiem, na Walnym Zgromadzeniu nie mogą wykonywać łącznie prawa głosu z więcej niŜ 24% akcji. Ograniczenia tego nie stosuje się do banków zrzeszających. Akcje serii „A” oznaczone są numerami od 1 do 2 000 000, serii „B” numerami od 1 do 12 000 000, serii „C” numerami od 1 do 4 000 000, serii „D” numerami od 1 do 2 000 000, serii „E” numerami od 1 do 1 865 000, serii „F” numerami od 1 do 1 517 700, serii „H” numerami od 1 do 74 864 077, serii „I” numerami od 1 do 35 000 000. Seria Ilość akcji ogółem Kwota ogółem (zł) A 2 000 000 2 000 000,00 B 12 000 000 12 000 000,00 C 4 000 000 4 000 000,00 D 2 000 000 2 000 000,00 E 1 865 000 1 865 000,00 F 1 517 700 1 517 700,00 H 74 864 077 74 864 077,00 I 35 000 000 35 000 000,00 Ogółem 133 246 777 133 246 777,00 śródło: Emitent Akcje serii od A do F są uprzywilejowane w zakresie dywidendy w ten sposób, Ŝe przypadająca na nie dywidenda wynosi 150% wartości dywidendy z pozostałych akcji. Zgodnie ze Statutem Banku, powyŜsze uprzywilejowanie obowiązuje do momentu uzyskania rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcję, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia, tj. 12 marca 2002 roku. Emitent szacuje, iŜ w przypadku w którym Bank będzie osiągał wyniki finansowe co najmniej zbliŜone do wyników za lata objęte Historycznymi informacjami finansowymi Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku, a Zwyczajne Walne Zgromadzenie Emitenta podejmować będzie uchwały o wypłacie dywidendy na rzecz akcjonariuszy w wysokości zbliŜonej do poziomu obserwowanego przy wypłacie zysku za lata 2008 i 2009 (tj. 0,10 zł na jedną akcję zwykłą oraz 0,15 zł na jedną akcję uprzywilejowaną) to wypłata rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcje, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia, o której mowa w § 33 Statutu Banku, nastąpi po 25 latach wypłacania dywidendy. Dzień połączenia, o którym mowa powyŜej, to dzień połączenia GBPZ S.A. z Bankiem Unii Gospodarczej S.A., Lubelskim Bankiem Regionalnym S.A., Małopolskim Bankiem Regionalnym S.A., Rzeszowskim Bankiem Regionalnym S.A. oraz WarmińskoMazurskim Bankiem Regionalnym S.A., o czym szerzej mowa w pkt 7.1 Prospektu. Emitent wskazuje, Ŝe akcjonariuszy uprawnionych z uprzywilejowanych akcji jest łącznie 144. PoniŜsza tabela przedstawia akcjonariuszy posiadających akcje uprzywilejowane, w liczbie powyŜej 0,5% udziału w kapitale zakładowym Banku. śaden z akcjonariuszy Banku nie posiada akcji uprzywilejowanych w liczbie powyŜej 1% udziału w kapitale zakładowym Banku. 144 Lp. Akcjonariusz Udział akcji uprzywilejowanych posiadanych przez Akcjonariusza w kapitale zakładowym Udział wszystkich akcji posiadanych przez Akcjonariusza w kapitale zakładowym 1 Śląski Bank Spółdzielczy "Silesia" w Katowicach 0,826% 1,584% 2 Mikołowski Bank Spółdzielczy w Mikołowie 0,826% 1,163% 3 Orzesko-Knurowski Bank Spółdzielczy w Knurowie 0,788% 0,932% 4 Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Krakowie 0,724% 1,743% 5 Bank Spółdzielczy w Oleśnicy 0,653% 0,880% 6 DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank 0,593% 3,121% 7 Bank Spółdzielczy w IłŜy 0,570% 0,632% Na Datę Prospektu Emitent nie wprowadzał Ŝadnych swoich akcji do obrotu. Ponadto w okresie objętym Historycznymi informacjami finansowymi Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna kapitał Banku nie był opłacany w postaci innych aktywów niŜ gotówka. Emitent oświadcza, Ŝe na Datę Prospektu nie podjęto i nie jest planowane podjęcie uchwał w przedmiocie emisji warrantów subskrypcyjnych lub obligacji zamiennych na akcje Banku. 18.1.2 Umowy akcjonariuszy oraz ograniczenia związane ze strukturą akcjonariatu Na Datę Prospektu Bank nie posiada informacji na temat umów akcjonariuszy Banku. Obwiązuje ustawowe ograniczenie dla akcjonariuszy nie będących Bankami Spółdzielczymi zrzeszonymi z Bankiem, którzy na Walnym Zgromadzeniu nie mogą wykonywać łącznie prawa głosu z więcej niŜ 24% akcji. Ograniczenia tego nie stosuje się do banków zrzeszających. 18.1.3 Ograniczenia zbywalności akcji Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych akcje są zbywalne, istnieją statutowe ograniczenia zbywalności akcji. Statut Banku uzaleŜnia zbycie akcji od zezwolenia Banku, które udzielane jest przez Radę Nadzorczą Banku w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności w terminie 60 dni od dnia doręczenia Bankowi wniosku w tym przedmiocie. Ograniczenie powyŜsze nie dotyczy akcji będących własnością i zbywanych na rzecz akcjonariuszy-Banków Spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem. Wniosek o udzielenie zezwolenia na zbycie akcji imiennych powinien wskazywać nabywcę, liczbę zbywanych akcji oraz ich serie i numery, a takŜe cenę, za jaką akcje mają być zbyte. Bank udziela zezwolenia na zbycie akcji imiennych na okres nie dłuŜszy niŜ 12 miesięcy, a po upływie tego okresu, w przypadku nie dokonania zbycia akcji imiennych, akcjonariusz jest zobowiązany do ponownego uzyskania zezwolenia w tym przedmiocie. JeŜeli Bank odmawia zezwolenia na zbycie akcji imiennych, winien wskazać innego nabywcę. 18.2 PODSTAWA PRAWNA EMISJI AKCJI OFEROWANYCH I ICH WALUTA Akcje Oferowane zostaną wyemitowane zgodnie z przepisami Ksh. Akcje Oferowane zostały wyemitowane w złotych polskich. Podstawę emisji Akcji Oferowanych stanowi „Uchwała nr 2/2010 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 23 czerwca 2010 roku w sprawie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J”, o następującej treści: 145 Uchwała nr 2/2010 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 23 czerwca 2010 roku w sprawie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J § 1. Walne Zgromadzenie, na podstawie art. 431 § 1, § 2 pkt 2 oraz art. 432 Kodeksu spółek handlowych, podwyŜsza kapitał zakładowy Banku z kwoty 133 246 777,00 zł (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) o kwotę nie niŜszą niŜ 40.000.000,00 zł (czterdzieści milionów złotych) i nie wyŜszą niŜ 66.623.388,00 zł (sześćdziesiąt sześć milionów sześćset dwadzieścia trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt osiem złotych), to jest z kwoty 133.246.777,00 zł (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) do kwoty nie niŜszej niŜ 173.246.777,00 zł (sto siedemdziesiąt trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) i nie wyŜszej niŜ 199.870.165,00 zł (sto dziewięćdziesiąt dziewięć milionów osiemset siedemdziesiąt tysięcy sto sześćdziesiąt pięć złotych) w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J, o numerach od 1 do nie mniej niŜ 40.000.000 (czterdzieści milionów) do nie więcej niŜ 66.623.388 (sześćdziesiąt sześć milionów sześćset dwadzieścia trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt osiem) o wartości nominalnej złotych 1,00 (jeden) za kaŜdą akcję (zwanych dalej „Akcjami serii J”). § 2. 1. PodwyŜszenie kapitału zakładowego zostanie dokonane w granicach określonych w § 1 niniejszej uchwały w wysokości odpowiadającej liczbie objętych Akcji serii J. 2. Zarząd Banku, przed zgłoszeniem podwyŜszenia kapitału zakładowego do właściwego sądu rejestrowego, złoŜy oświadczenie w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego, stosownie do brzmienia przepisu art. 431 § 7 w zw. z art. 310 § 2 i 4 Kodeksu spółek handlowych. 3. Cena emisyjna akcji wynosić będzie 1,00 złotych (jeden złoty). Akcje serii J zostaną pokryte wkładami pienięŜnymi przed złoŜeniem wniosku o rejestrację do właściwego sądu rejestrowego. 4. Akcje serii J będą uczestniczyć w dywidendzie od wypłaty z zysku za rok obrotowy 2011, tj. od dnia 1 stycznia 2011 roku. § 3. 1. Akcje serii J będą obejmowane w wykonaniu prawa poboru, stosownie do brzmienia przepisu art. 433 § 1 Kodeksu spółek handlowych, przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie w stosunku do liczby posiadanych przez nich akcji w dniu prawa poboru. 2. Dzień prawa poboru Akcji serii J (to jest dzień, według którego określa się akcjonariuszy uprawnionych do obejmowania Akcji serii J) zostaje ustalony na 23 czerwca 2010 roku. 3. Akcjonariusze będą obejmować Akcje serii J, według następujących zasad: 1) wykonanie prawa poboru Akcji serii J nastąpi w jednym terminie, 2) akcjonariusze, którym słuŜy prawo poboru Akcji serii J, mogą w terminie jego wykonania dokonać jednocześnie dodatkowego zapisu na Akcje serii J w liczbie nie większej niŜ wielkość emisji Akcji serii J, w razie niewykonania prawa poboru przez pozostałych akcjonariuszy. Akcje objęte dodatkowym zapisem, Zarząd Spółki przydziela proporcjonalnie do zgłoszeń, 3) ułamkowe części Akcji serii J nie będą przydzielane, 4) w przypadku gdy liczba Akcji serii J przypadającą danemu akcjonariuszowi nie będzie liczbą całkowitą, ulegnie ona redukcji w dół, do najbliŜszej liczby całkowitej. 4. Akcje serii J nie objęte w trybie wykonania prawa poboru, zgodnie z przepisami art. 436 §1 do 3 Kodeksu spółek handlowych, Zarząd Banku przydziela na podstawie art. 436 § 4 Kodeksu spółek handlowych według swojego uznania, po cenie nie niŜszej niŜ cena emisyjna. § 4. 146 1. Emisja Akcji serii J zostanie przeprowadzona w drodze oferty publicznej, na podstawie Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. Nr 184, poz. 1539). 2. Niniejsza uchwała nie stanowi podstawy do dematerializacji Akcji serii J oraz ubiegania się o dopuszczenie i wprowadzenia tych akcji na rynek regulowany – rynek giełdowy prowadzony przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie Spółka Akcyjna. § 5. Zobowiązuje się i upowaŜnia Zarząd Banku do: 1) ustalenia terminów otwarcia i zamknięcia subskrypcji Akcji serii J, 2) ustalenia szczegółowych zasad dystrybucji Akcji serii J, 3) dokładnego określenia formy, sposobu i warunków składania zapisów na Akcje serii J, zgodnych z regulacjami Kodeksu spółek handlowych i Ustawy, 4) określenia szczegółowych zasad przydziału i dokonania przydziału Akcji serii J, 5) zarejestrowania podwyŜszenia kapitału zakładowego wynikającego z emisji Akcji serii J we właściwym sądzie rejestrowym, 6) podejmowania wszelkich czynności faktycznych i prawnych celem wykonania niniejszej uchwały. § 6. Na podstawie art. 431 §1 Kodeksu spółek handlowych, § 32 ust. 1 i 3 Statutu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A., w dotychczasowym brzmieniu: 1. Kapitał zakładowy Banku wynosi 133.246.777,00 zł (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) i dzieli się na 133.246.777 (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem) akcji o wartości nominalnej 1 (jeden) złoty kaŜda. 3. Akcje będą oznaczone jako seria „A” numerami od 1 do 2.000.000, seria „B” numerami od 1 do 12.000.000, seria „C” numerami od 1 do 4.000.000, seria „D” numerami od 1 do 2.000.000, seria „E” numerami od 1 do 1.865.000, seria „F” numerami od 1 do 1.517.700, seria „H” numerami od 1 do 74.864.077, seria „I” numerami od 1 do 35.000.000. otrzymuje brzmienie: 1. Kapitał zakładowy Banku wynosi nie mniej niŜ 173.246.777,00 (sto siedemdziesiąt trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem) złotych i nie więcej niŜ 199.870.165,00 zł (sto dziewięćdziesiąt dziewięć milionów osiemset siedemdziesiąt tysięcy sto sześćdziesiąt pięć) złotych i dzieli się na nie mniej niŜ 173.246.777 (sto siedemdziesiąt trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem) akcji i nie więcej niŜ 199.870.165 (sto dziewięćdziesiąt dziewięć milionów osiemset siedemdziesiąt tysięcy sto sześćdziesiąt pięć) akcji o wartości nominalnej 1 (jeden) złoty kaŜda. 3. Akcje będą oznaczone jako seria „A” numerami od 1 do 2.000.000, seria „B” numerami od 1 do 12.000.000, seria „C” numerami od 1 do 4.000.000, seria „D” numerami od 1 do 2.000.000, seria „E” numerami od 1 do 1.865.000, seria „F” numerami od 1 do 1.517.700, seria „H” numerami od 1 do 74.864.077, seria „I” numerami od 1 do 35.000.000 oraz seria „J” numerami od 1 do nie mniej niŜ 40.000.000 i do nie więcej niŜ 66.623.388. § 7. Na podstawie art. 430 §5 Kodeksu spółek handlowych, upowaŜnia się Radę Nadzorczą Banku do ustalenia jednolitego tekstu zmienionego Statutu Spółki. § 8. Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem uzyskania decyzji Komisji Nadzoru Finansowego w przedmiocie wydania zezwolenia na dokonanie zmian w Statucie Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. odpowiadającej treści niniejszej Uchwały, z zastrzeŜeniem zmian jakie dla swej skuteczności wymagają zarejestrowania przez właściwy sąd rejestrowy. PowyŜsza uchwała wprowadza równieŜ zmiany w Statucie mające na celu dostosowanie jego postanowień do wprowadzanego podwyŜszenia kapitału zakładowego. Zgodnie z przepisami Prawa bankowego, zmiany w Statucie wprowadzane są na podstawie zezwolenia KNF, które zostało wyraŜone decyzją z dnia 15 kwietnia 2010 roku (DLB/LB/I/700/14/13/10/MG), zezwalająca na zmianę Statutu w zakresie § 32 ust 1 i 3. 18.3 PRAWA I OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z AKCJAMI Prawa i obowiązki związane z Akcjami są uregulowane przez Ksh, Ustawę o Prawie Bankowym, Ustawę o Obrocie Instrumentami Finansowymi, Ustawę o Ofercie (Publicznej) oraz Statut. Emitent oświadcza, Ŝe na Datę prospektu nie podjęto uchwał i nie złoŜono wniosków o wpis do Sądu w przedmiocie zmian treści Statutu. 147 18.3.1 Prawo rozporządzania akcjami Akcjonariuszom Banku przysługuje prawo do rozporządzania ich Akcjami. Prawo rozporządzania Akcjami jest ograniczone w Statucie Emitenta w ten sposób, Ŝe: − zbycie Akcji imiennych uzaleŜnione jest od zezwolenia Banku , − zezwolenia na zbycie Akcji imiennych udziela Rada Nadzorcza w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności, w terminie 60 dni od dnia doręczenia Bankowi wniosku w tym przedmiocie, − wniosek o udzielenie zezwolenia na zbycie Akcji imiennych Akcjonariusz składa na adres siedziby Banku, wskazując nabywcę, liczbę zbywanych Akcji oraz ich serie i numery, a takŜe cenę za jaką Akcje maja być zbyte, − Bank udziela zezwolenia na zbycie Akcji imiennych na okres nie dłuŜszy niŜ 12 miesięcy, a po upływie tego okresu, w przypadku nie dokonania zbycia akcji imiennych, Akcjonariusz jest zobowiązany do ponownego uzyskania zezwolenia w tym przedmiocie, − jeŜeli Bank odmawia zezwolenia na zbycie Akcji imiennych, winien w terminie przewidzianym na zajęcie stanowiska wskazać innego nabywcę spośród podmiotów spełniających warunki określone w Ustawie, − jeŜeli Bank nie wskaŜe nabywcy w tym terminie, Akcje mogą być zbyte bez ograniczenia. PowyŜsze odnosić się będzie równieŜ od Akcji Oferowanych. 18.3.2 Prawa akcjonariuszy związane z Walnym Zgromadzeniem (I) Zwołanie Walnego Zgromadzenia Zwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje się raz w roku i powinno się ono odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie kaŜdego roku obrotowego. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie zwoływane jest w przypadkach określonych w Ksh i Statucie, a takŜe gdy organy Banku lub osoby uprawnione do zwoływania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia uznają to za wskazane. (II) Podmioty uprawnione do zwołania Walnego Zgromadzenia Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd w trybie zwyczajnym lub nadzwyczajnym. Rada Nadzorcza moŜe zwołać Walne Zgromadzenie w trybie zwyczajnym jeŜeli Zarząd nie zrobił tego w terminie albo w trybie nadzwyczajnym, jeŜeli zwołanie go uzna za wskazane. Akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę ogółu głosów w Banku mogą zwołać Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie. Akcjonariusze wyznaczają przewodniczącego tego Zgromadzenia. Akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego, mogą Ŝądać zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia przez Zarząd i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego Zgromadzenia. śądanie powinno zostać złoŜone w formie pisemnej lub w postaci elektronicznej. JeŜeli w terminie dwóch tygodni od dnia przedstawienia Ŝądania Zarządowi, Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie nie zostanie zwołane, sąd rejestrowy moŜe upowaŜnić do zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy występujących z tym Ŝądaniem. Sąd wyznacza przewodniczącego tego Zgromadzenia. (III) śądanie umieszczenia określonych spraw w porządku obrad Walnego Zgromadzenia JeŜeli Walne Zgromadzenie jest zwoływane przez ogłoszenie, Akcjonariusz lub Akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego mogą Ŝądać umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliŜszego Walnego Zgromadzenia. śądanie powinno zostać zgłoszone Zarządowi nie później niŜ na czternaście dni przed wyznaczonym terminem Zgromadzenia. śądanie powinno zawierać uzasadnienie lub projekt uchwały dotyczącej proponowanego punktu porządku obrad. śądanie moŜe zostać złoŜone w postaci elektronicznej. Zarząd jest obowiązany niezwłocznie, jednak nie później niŜ na cztery dni przed wyznaczonym terminem Walnego Zgromadzenia, ogłosić zmiany w porządku obrad, wprowadzone na Ŝądanie Akcjonariuszy. W sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie moŜna powziąć uchwały, chyba Ŝe cały kapitał zakładowy jest 148 reprezentowany na Walnym Zgromadzeniu, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały. Wszystkie sprawy umieszczone w porządku obrad Walnego Zgromadzenia, Zarząd Banku przedstawia Radzie Nadzorczej i Radzie Zrzeszenia do zaopiniowania. (IV) Zgłaszanie projektów uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego, mogą Ŝądać zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego Zgromadzenia. KaŜdy Akcjonariusz Banku moŜe podczas Walnego Zgromadzenia zgłaszać projekty uchwał dotyczące spraw wprowadzonych do porządku obrad. (V) Sposób zwołania Walnego Zgromadzenia Walne Zgromadzenie zwołuje się przez ogłoszenie, które powinno być dokonane co najmniej na trzy tygodnie przed terminem Walnego Zgromadzenia. W ogłoszeniu oznacza się datę, godzinę i miejsce Walnego Zgromadzenia oraz szczegółowy porządek obrad. W przypadku zamierzonej zmiany Statutu powołuje się dotychczas obowiązujące postanowienia, jak równieŜ treść projektowanych zmian. JeŜeli jest to uzasadnione znacznym zakresem zamierzonych zmian, ogłoszenie moŜe zawierać projekt nowego tekstu jednolitego Statutu wraz z wyliczeniem nowych lub zmienionych postanowień Statutu. Walne Zgromadzenie moŜe być zwołane za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem Walnego Zgromadzenia. Dzień wysłania listów uwaŜa się za dzień ogłoszenia. Zamiast listu poleconego lub przesyłki nadanej pocztą kurierską, zawiadomienie moŜe być wysłane Akcjonariuszowi pocztą elektroniczną, jeŜeli uprzednio wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane. Walne Zgromadzenie jest waŜne bez względu na liczbę reprezentowanych akcji, z zastrzeŜeniem przypadków określonych w Ksh. (VI) Miejsce Walnego Zgromadzenia Walne Zgromadzenie odbywa się w siedzibie Banku lub w innym miejscu wyznaczonym przez Zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. (VII) Osoby uprawnione do uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu i wykonywania prawa głosu Akcjonariusze z akcji imiennych mają prawo głosu i uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu, jeŜeli zostali wpisani do księgi akcyjnej co najmniej na tydzień przed odbyciem Walnego Zgromadzenia (VIII) Uprzywilejowanie w zakresie dywidendy Akcje serii od A do F są uprzywilejowane w zakresie dywidendy w ten sposób, Ŝe przypadająca na nie dywidenda wynosi 150% wartości dywidendy z pozostałych akcji. Zgodnie ze Statutem Banku, powyŜsze uprzywilejowanie obowiązuje do momentu uzyskania rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcję, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia. (IX) Sposób udziału w Walnym Zgromadzeniu i sposób wykonywania głosu Akcjonariusz moŜe wykonywać swoje prawo osobiście albo przez pełnomocnika. Banki Spółdzielcze, będące Akcjonariuszami Banku, są reprezentowane na Walnym Zgromadzeniu przez pełnomocnika wybranego przez Radę Nadzorczą w głosowaniu tajnym. Pełnomocnikiem Akcjonariusza, moŜe być kaŜda osoba fizyczna, nie będąca Członkiem Zarządu, ani pracownikiem Banku. Pełnomocnictwo do uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu winno być wystawione na piśmie, pod rygorem niewaŜności i dołączone do protokołu. 149 KaŜda Akcja daje prawo do jednego głosu na Walnym Zgromadzeniu. Akcjonariusz moŜe głosować odmiennie z kaŜdej z posiadanych Akcji. Akcjonariusze banku zrzeszającego, niebędący Bankami Spółdzielczymi zrzeszonymi z Bankiem, na Walnym Zgromadzeniu nie mogą wykonywać łącznie prawa głosu z więcej niŜ 24% akcji. Ograniczenia, o którym mowa powyŜej, nie stosuje się do banków zrzeszających. Akcjonariusz nie moŜe osobiście ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby, głosować przy podejmowaniu uchwał dotyczących: − jego odpowiedzialności wobec Banku z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, − zwolnienia z zobowiązania wobec Banku, − sporu pomiędzy nim a Bankiem. Głosowanie jest jawne. Głosowanie tajne jest obligatoryjne w sprawach osobowych. Na Ŝądanie chociaŜby jednego z obecnych Akcjonariuszy, Przewodniczący Walnego Zgromadzenia zarządza głosowanie tajne bez względu na jego przedmiot. (X) Kompetencje Walnego Zgromadzenia Walne Zgromadzenie jest organem uprawnionym do podejmowania, w drodze uchwał, decyzji dotyczących najistotniejszych spraw w zakresie organizacji i funkcjonowania Banku. Uchwały podejmowane przez Walne Zgromadzenie zapadają zwykłą większością oddanych głosów, o ile Statut lub Ksh nie wymagają większości kwalifikowanej. Do wyłącznej kompetencji Walnego Zgromadzenia naleŜy: − rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania Zarządu z działalności Banku oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, − podejmowanie uchwał o podziale zysku lub pokryciu strat, − udzielanie członkom organów Banku absolutorium z wykonania przez nich obowiązków, − powoływanie i odwoływanie Członków Rady Nadzorczej oraz ustalanie wysokości ich wynagrodzenia, − zmiana Statutu, − podejmowanie uchwał w przedmiocie tworzenia i likwidowania funduszy specjalnych oraz uchwalanie regulaminów określających gospodarkę tymi funduszami, − emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa, − zatwierdzanie regulaminu działania Rady Nadzorczej, − uchwalanie regulaminu obrad Walnego Zgromadzenia, − podejmowanie uchwał w przedmiocie zbycia przedsiębiorstwa bankowego lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, − podejmowanie uchwał w sprawie utworzenia lub likwidacji Oddziałów Regionalnych, − podejmowanie uchwał w sprawach wniesionych przez Akcjonariuszy, Radę Nadzorczą lub Zarząd Banku, albo inne podmioty uprawnione, zgodnie z obowiązującymi przepisami i Statutem. (XI) Lista Akcjonariuszy Lista Akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu, podpisana przez Zarząd, zawierająca nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) uprawnionych, ich miejsce zamieszkania (siedzibę), liczbę, rodzaj i numery Akcji oraz liczbę przysługujących im głosów, powinna być wyłoŜona w lokalu Zarządu przez trzy dni powszednie przed odbyciem Walnego Zgromadzenia. Osoba fizyczna moŜe podać adres do doręczeń zamiast miejsca zamieszkania. Akcjonariusz moŜe przeglądać listę Akcjonariuszy w lokalu Zarządu oraz Ŝądać odpisu listy za zwrotem kosztów jego sporządzenia. (XII) Prawo Ŝądania wydania odpisów wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad Walnego Zgromadzenia Akcjonariusz ma prawo Ŝądać wydania odpisu wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad w terminie tygodnia przed Walnym Zgromadzeniem. 150 (XIII) Prawo Ŝądania wydania odpisu sprawozdania finansowego Odpisy sprawozdania Zarządu z działalności Banku i sprawozdania finansowego wraz z odpisem sprawozdania Rady Nadzorczej oraz opinii biegłego rewidenta są wydawane Akcjonariuszom na ich Ŝądanie, najpóźniej na piętnaście dni przed Walnym Zgromadzeniem (XIV) Prawo Ŝądania sprawdzenia listy obecności Akcjonariuszy obecnych na Walnym Zgromadzeniu Lista obecności zawierająca spis uczestników Walnego Zgromadzenia z wymienieniem liczby Akcji, które kaŜdy z nich posiada, i słuŜących im głosów, podpisana przez Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia, powinna być sporządzona niezwłocznie po wyborze Przewodniczącego i wyłoŜona podczas obrad tego Zgromadzenia. Na wniosek Akcjonariuszy, posiadających jedną dziesiątą kapitału zakładowego reprezentowanego na tym Walnym Zgromadzeniu, lista obecności powinna być sprawdzona przez wybraną w tym celu komisję, złoŜoną co najmniej z trzech osób. Wnioskodawcy mają prawo wyboru jednego członka komisji. (XV) Prawo Ŝądania wyboru Rady Nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami Na wniosek Akcjonariuszy, reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego, wybór Rady Nadzorczej powinien być dokonany przez najbliŜsze Walne Zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami, nawet gdy Statut przewiduje inny sposób powołania Rady Nadzorczej. JeŜeli w skład Rady Nadzorczej wchodzi osoba, powołana przez podmiot określony w odrębnej ustawie, wyborowi podlegają jedynie pozostali Członkowie Rady Nadzorczej. Osoby reprezentujące na Walnym Zgromadzeniu tę część akcji, która przypada z podziału ogólnej liczby reprezentowanych akcji przez liczbę Członków Rady, mogą utworzyć oddzielną grupę celem wyboru jednego Członka Rady, nie biorą jednak udziału w wyborze pozostałych Członków. Mandaty w Radzie Nadzorczej nieobsadzone przez odpowiednią grupę Akcjonariuszy, utworzoną zgodnie z wyŜej opisanym trybem, obsadza się w drodze głosowania, w którym uczestniczą wszyscy Akcjonariusze, których głosy nie zostały oddane przy wyborze członków Rady Nadzorczej, wybieranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami. (XVI) Prawo Ŝądania udzielenia przez Zarząd informacji dotyczących Banku Podczas obrad Walnego Zgromadzenia, Zarząd jest obowiązany do udzielenia Akcjonariuszowi na jego Ŝądanie informacji dotyczących Banku, jeŜeli jest to uzasadnione dla oceny sprawy objętej porządkiem obrad. Zarząd odmawia udzielenia informacji, jeŜeli mogłoby to wyrządzić szkodę Bankowi, spółce z nim powiązanej albo spółce lub spółdzielni zaleŜnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych lub organizacyjnych przedsiębiorstwa. Członek Zarządu moŜe odmówić udzielenia informacji, jeŜeli udzielenie informacji mogłoby stanowić podstawę jego odpowiedzialności karnej, cywilnoprawnej bądź administracyjnej. Odpowiedź uznaje się za udzieloną, jeŜeli odpowiednie informacje są dostępne na stronie internetowej Banku w miejscu wydzielonym na zadawanie pytań przez Akcjonariuszy i udzielanie im odpowiedzi. Zarząd moŜe udzielić informacji na piśmie poza Walnym Zgromadzeniem, na Ŝądanie zgłoszone w trakcie Walnego Zgromadzenia, jeŜeli przemawiają za tym waŜne powody. Zarząd jest obowiązany udzielić informacji nie później niŜ w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia Ŝądania podczas Walnego Zgromadzenia. W przypadku zgłoszenia przez Akcjonariusza poza Walnym Zgromadzeniem wniosku o udzielenie informacji dotyczących Banku, Zarząd moŜe udzielić Akcjonariuszowi informacji na piśmie przy uwzględnieniu ograniczeń dotyczących moŜliwego wyrządzenia szkody Bankowi, spółce z nim powiązanej albo spółce lub spółdzielni zaleŜnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych lub organizacyjnych przedsiębiorstwa. W dokumentacji przedkładanej najbliŜszemu Walnemu Zgromadzeniu, Zarząd ujawnia na piśmie informacje udzielone Akcjonariuszowi poza Walnym Zgromadzeniem wraz z podaniem daty ich przekazania i osoby, której udzielono informacji. Informacje przedkładane najbliŜszemu Walnemu Zgromadzeniu mogą nie obejmować informacji podanych do wiadomości publicznej oraz udzielonych podczas Walnego Zgromadzenia. Akcjonariusz, któremu odmówiono ujawnienia Ŝądanej informacji podczas obrad Walnego Zgromadzenia, i który zgłosił sprzeciw do protokołu, moŜe złoŜyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie Zarządu do udzielenia 151 informacji. Wniosek do sądu rejestrowego naleŜy złoŜyć w terminie tygodnia od zakończenia Walnego Zgromadzenia, na którym odmówiono udzielenia informacji. Akcjonariusz moŜe równieŜ złoŜyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie Banku do ogłoszenia informacji udzielonych innemu Akcjonariuszowi poza Walnym Zgromadzeniem. (XVII) Prawo Akcjonariusza do wystąpienia z powództwem o uchylenie lub stwierdzenie niewaŜności uchwały Walnego Zgromadzenia Powództwo o uchylenie uchwały − uchwała Walnego Zgromadzenia sprzeczna ze Statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes Banku lub mająca na celu pokrzywdzenie Akcjonariusza, moŜe być zaskarŜona w drodze wytoczonego przeciwko Bankowi powództwa o uchylenie uchwały, − prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia przysługuje Akcjonariuszowi: • który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zaŜądał zaprotokołowania sprzeciwu (wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej), • bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w Walnym Zgromadzeniu, • który nie był obecny na Walnym Zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania Walnego Zgromadzenia lub teŜ powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad, • prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia przysługuje równieŜ Zarządowi, Radzie Nadzorczej oraz poszczególnym członkom tych organów, • powództwo o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia naleŜy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niŜ w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Powództwo o stwierdzenie niewaŜności uchwały − Akcjonariuszom oraz organom uprawnionym do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały, o których mowa powyŜej, przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko Bankowi powództwa o stwierdzenie niewaŜności uchwały Walnego Zgromadzenia sprzecznej z ustawą, − prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość o uchwale, nie później jednak niŜ z upływem dwóch lat od dnia powzięcia uchwały. Wniesienie powództwa o uchylenie uchwały albo powództwa o stwierdzenie niewaŜności uchwały, nie wstrzymuje postępowania rejestrowego. Sąd rejestrowy moŜe jednakŜe zawiesić postępowanie rejestrowe po przeprowadzeniu rozprawy. W przypadku wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia sąd, na wniosek pozwanego Banku, moŜe zasądzić od powoda kwotę do dziesięciokrotnej wysokości kosztów sądowych oraz wynagrodzenie jednego adwokata lub radcy prawnego. Nie wyłącza to moŜliwości dochodzenia przez Bank odszkodowania na zasadach ogólnych. 18.3.3 Prawo do dywidendy (I) Osoby, którym przysługuje prawo do dywidendy Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez Walne Zgromadzenie do wypłaty Akcjonariuszom. Stosownie do art. 395 § 2 pkt 2 Ksh, organem właściwym do podejmowania decyzji o podziale zysku i wypłacie dywidendy jest Zwyczajne Walne Zgromadzenie. Zwyczajne Walne Zgromadzenie podejmuje uchwałę o tym, czy i jaką część zysku przeznacza na wypłatę dywidendy. Zarząd przedstawia Zwyczajnemu Walnemu Zgromadzeniu propozycję podziału zysku zaopiniowaną przez Radę Nadzorczą. Zgodnie z art. 395 § 1 Ksh, Zwyczajne Walne Zgromadzenie powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrotowego, tj. w przypadku Banku do końca czerwca danego roku. (II) Data powstania prawa do dywidendy Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są Akcjonariusze, którym przysługiwały Akcje w dniu 152 powzięcia uchwały o podziale zysku. Statut moŜe upowaŜnić Walne Zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę Akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy nie moŜe być wyznaczony później niŜ w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały Walnego Zgromadzenia w przedmiocie wypłaty zysku Akcjonariuszom. Uchwałę o przesunięciu dnia dywidendy podejmuje się na Zwyczajnym Walnym Zgromadzeniu. Dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale Walnego Zgromadzenia. JeŜeli uchwała Walnego Zgromadzenia takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez Radę Nadzorczą. Bank nie wypłaca Akcjonariuszom odsetek od niepojętych w terminach dywidend. (III) Wygaśnięcie prawa do dywidendy Roszczenie Akcjonariusza wobec Banku o wypłatę dywidendy moŜe być realizowane w terminie dziesięciu lat, począwszy od dnia podjęcia przez Walne Zgromadzenie uchwały o przeznaczeniu całości lub części zysku Banku do wypłaty Akcjonariuszom. Po upływie tego terminu roszczenie przedawnia się, a Bank moŜe uchylić się od wypłaty dywidendy, podnosząc zarzut przedawnienia. W przypadku gdy nabycie Akcji następuje przez przedsiębiorcę i jest związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, roszczenie o wypłatę dywidendy moŜe być realizowane w terminie trzech lat, począwszy od dnia podjęcia przez Walne Zgromadzenie uchwały o przeznaczeniu całości lub części zysku Banku do wypłaty Akcjonariuszom. Po upływie tego terminu roszczenie przedawnia się, a Bank moŜe uchylić się od wypłaty dywidendy, podnosząc zarzut przedawnienia. JeŜeli Bank nabędzie Akcje uprzywilejowane w celu ich dalszej odsprzedaŜy, uprzywilejowanie to wygasa w przypadku odsprzedaŜy tych akcji podmiotowi innemu niŜ bank spółdzielczy. (IV) Stopa dywidendy lub sposób jej wyliczenia, częstotliwość oraz akumulowany lub nieakumulowany charakter wypłat Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez Walne Zgromadzenie do wypłaty Akcjonariuszom. Kwota przeznaczona do podziału między Akcjonariuszy nie moŜe przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę naleŜy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z Ksh lub Statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Wysokość dywidendy z tytułu posiadania jednej Akcji, ustala się przez podzielenie kwoty przeznaczonej do podziału pomiędzy Akcjonariuszy Banku przez liczbę akcji. (V) Zaliczka na poczet planowanej dywidendy Statut Banku nie przewiduje moŜliwości wypłaty zaliczki na poczet dywidendy. (VI) Procedura wypłaty dywidendy Bank dokonuje wypłaty środków pochodzących z dywidendy bezpośrednio na numery rachunków bankowych wskazane przez Akcjonariuszy Emitenta. (VII) Ograniczenia dla nierezydentów Przepisy obowiązujące na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie ograniczają prawa do dywidendy osób fizycznych i prawnych będących nierezydentami. Co do zasady przysługują im takie same prawa jak Akcjonariuszom będącym rezydentami. Od uzyskanych na terytorium Polski przychodów z dywidend pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 19% uzyskanego przychodu. NaleŜy jednak wziąć pod uwagę, iŜ pod względem podatkowym sytuacja prawna nierezydentów zaleŜeć moŜe od stosownych umów międzynarodowych. W szczególności zastosowanie mogą znaleźć stawki podatku wynikające z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub moŜliwe jest niezapłacenie podatku na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej zgodnie z taką umową, pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji. 153 18.3.4 Prawa związane z likwidacją Banku Podział między Akcjonariuszy majątku Banku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, przeprowadza się w stosunku do dokonanych przez kaŜdego z nich wpłat na kapitał zakładowy. Podział majątku Banku, o którym mowa powyŜej, nie moŜe nastąpić przed upływem roku od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. 18.3.5 Prawo Poboru W przypadku podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku, Akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanych akcji. PodwyŜszenie kapitału zakładowego wymaga uchwały Walnego Zgromadzenia, która wskazuje m.in. dzień, według którego określa się Akcjonariuszy, którym przysługuje prawo poboru nowych akcji (dzień prawa poboru), jeŜeli nie zostali oni tego prawa pozbawieni w całości. Dzień Prawa Poboru nie moŜe być ustalony później niŜ z upływem trzech miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały, a w przypadku spółki publicznej - sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Walne Zgromadzenie moŜe pozbawić Akcjonariuszy prawa poboru akcji w całości lub w części, jeŜeli przemawia za tym interes Banku: − uchwała Walnego Zgromadzenia wymaga większości co najmniej czterech piątych głosów, − pozbawienie Akcjonariuszy prawa poboru akcji moŜe nastąpić w przypadku, gdy zostało to zapowiedziane w porządku obrad Walnego Zgromadzenia, − Zarząd przedstawia Walnemu Zgromadzeniu pisemną opinię uzasadniającą powody pozbawienia Prawa Poboru oraz proponowaną cenę emisyjną Akcji bądź sposób jej ustalenia, − powyŜsze wymogi nie mają zastosowania, gdy: • uchwała o podwyŜszeniu kapitału stanowi, Ŝe nowe akcje mają być objęte w całości przez instytucję finansową (subemitenta), z obowiązkiem oferowania ich następnie Akcjonariuszom, celem umoŜliwienia im wykonania Prawa Poboru na warunkach określonych w uchwale, • uchwała stanowi, Ŝe nowe akcje mają być objęte przez subemitenta w przypadku, gdy Akcjonariusze, którym słuŜy Prawo Poboru, nie obejmą części lub wszystkich oferowanych im akcji. 18.3.6 Umorzenie i zamiana akcji (I) Umorzenie akcji Akcje mogą być umarzane. Umorzenie akcji następuje poprzez obniŜenie kapitału zakładowego Banku. Umorzenie akcji moŜe być dokonane za zgodą akcjonariusza (umorzenie dobrowolne). Umorzenie dobrowolne następuje na wniosek akcjonariusza, w drodze nabycia przez Bank akcji posiadanych przez wnioskodawcę. Wniosek o umorzenie akcji składa się w siedzibie Banku, w terminie umoŜliwiającym umieszczenie stosownego punktu w porządku obrad Walnego Zgromadzenia, w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności. Szczegółowe warunki umorzenia dobrowolnego określa kaŜdorazowo uchwała Walnego Zgromadzenia, wskazująca między innymi: podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia dla akcjonariusza albo uzasadnienie umorzenia bez wynagrodzenia, termin wypłaty wynagrodzenia, a takŜe sposób obniŜenia kapitału zakładowego (akcyjnego). Wynagrodzenie akcjonariuszy akcji umorzonych będzie wypłacane, w przypadku jego uchwalenia, wyłącznie z funduszu na wynagrodzenia z tytułu umarzanych akcji, tworzonego z odpisów z zysku Banku. Umorzenie wymaga uchwały Walnego Zgromadzenia. Umorzenie dobrowolne nie moŜe być dokonane częściej, niŜ raz w roku obrotowym. Umorzenie akcji następuje z chwilą obniŜenia kapitału zakładowego, tj. z chwilą wpisu do rejestru nowej wysokości kapitału zakładowego Banku. Statut nie przewiduje przymusowego umorzenia akcji Banku. 154 (II) Zamiana akcji Zgodnie z przepisem art. 334 § 1 Ksh akcje mogą być imienne lub na okaziciela. Natomiast zgodnie z przepisem art. 334 § 2 Ksh, zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela albo odwrotnie moŜe być dokonana na Ŝądanie akcjonariusza, jeŜeli ustawa lub statut nie stanowi inaczej. Statut Banku w § 32 ust. 2 stwierdza, iŜ akcje, z wyłączeniem akcji zdematerializowanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2009 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538 z późn. zm.) są akcjami imiennymi. ZauwaŜyć naleŜy, iŜ zgodnie z przepisem art. 28 ustawy Prawo Bankowe akcje banków, z wyłączeniem akcji zdematerializowanych zgodnie z przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, są akcjami imiennymi. Wskazać zatem naleŜy, iŜ bez przeprowadzenia dematerializacji akcji, o której mowa w art. 5 ustawie o obrocie instrumentami finansowymi, nie jest moŜliwa zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela. Dematerializacja akcji Banku moŜliwa jest wyłącznie na podstawie umowy, której przedmiotem jest rejestracja papierów wartościowych w depozycie papierów wartościowych, prowadzonym przez KDPW, w odniesieniu do akcji będących przedmiotem oferty publicznej lub dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzenia do alternatywnego system obrotu (tj. wyłącznie Akcji Oferowanych). Zgodnie z uchwałą o emisji akcji serii J Akcje Oferowane będą miały postać dokumentu i będą imienne. Emitent nie planuje dematerializacji Akcji Oferowanych z uwagi na fakt, iŜ nie będą one podlegać dopuszczeniu do obrotu na rynku regulowanym albo wprowadzeniu wyłącznie do alternatywnego systemu obrotu. Statut Emitenta nie przyznaje indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi Ŝadnych uprawnień osobistych. Z uwagi na fakt, iŜ w Banku występują akcje uprzywilejowane, uchwały o zmianie statutu, obniŜeniu kapitału zakładowego i umorzeniu akcji, mogące naruszyć prawa akcjonariuszy danego rodzaju akcji, powinny być powzięte w drodze oddzielnego głosowania w kaŜdej grupie (rodzaju) akcji. W kaŜdej grupie akcjonariuszy uchwała powinna być powzięta większością głosów, jaka jest wymagana do powzięcia tego rodzaju uchwały na walnym zgromadzeniu. W analogiczny sposób podejmowana winna być uchwała o emisji nowych akcji uprzywilejowanych, które przyznają uprawnienia tego samego rodzaju, jakie słuŜą dotychczasowym akcjom uprzywilejowanym, albo przyznają inne uprawnienia, mogące naruszyć prawa dotychczasowych akcjonariuszy uprzywilejowanych. Statut Emitenta nie przewiduje zniesienia lub ograniczenia związanych z akcjami poszczególnych rodzajów za odszkodowaniem. 18.3.7 Przymusowy wykup akcji Walne zgromadzenie moŜe powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji Akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niŜ 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niŜ pięciu Akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niŜ 95% kapitału zakładowego, z których kaŜdy posiada nie mniej niŜ 5% kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95% głosów oddanych. Uchwała o przymusowym wykupie powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz Akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, jak równieŜ określać akcje przypadające kaŜdemu z nabywców. Akcjonariusze, którzy mają nabyć akcje i głosowali za uchwałą, odpowiadają solidarnie wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu. 18.3.8 Przymusowy odkup akcji Akcjonariusz lub Akcjonariusze reprezentujący nie więcej niŜ 5% kapitału zakładowego mogą Ŝądać umieszczenia w porządku obrad najbliŜszego Walnego Zgromadzenia sprawę podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich akcji, przez nie więcej niŜ pięciu Akcjonariuszy reprezentujących łącznie nie mniej niŜ 95% kapitału zakładowego, z których kaŜdy posiada nie mniej niŜ 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze większościowi). śądanie, o którym mowa powyŜej, naleŜy zgłosić do Zarządu najpóźniej na miesiąc przed proponowanym terminem Walnego Zgromadzenia. Akcjonariusze mniejszościowi, którzy nie zgłosili Ŝądania odkupu ich akcji i chcą być objęci uchwałą o przymusowym odkupie, powinni najpóźniej w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia porządku obrad Walnego Zgromadzenia zgłosić do Zarządu Ŝądanie odkupu ich akcji. Uchwała o przymusowym odkupie akcji powinna określać akcje podlegające przymusowemu odkupowi oraz Akcjonariuszy, którzy są zobowiązani odkupić akcje, jak równieŜ określać akcje przypadające kaŜdemu z nabywców. JeŜeli uchwała nie określi innego sposobu podziału akcji przypadających kaŜdemu z nabywców Akcjonariusze większościowi są obowiązani nabyć akcje proporcjonalnie do posiadanych akcji. JeŜeli uchwała o przymusowym odkupie akcji nie 155 zostanie podjęta na Walnym Zgromadzeniu, spółka jest obowiązana do nabycia akcji akcjonariuszy mniejszościowych, w terminie 3 miesięcy od dnia Walnego Zgromadzenia, w celu umorzenia. Akcjonariusze większościowi odpowiadają wobec spółki za spłacenie całej sumy odkupu proporcjonalnie do akcji posiadanych w dniu Walnego Zgromadzenia, na którym miała być podjęta uchwała o przymusowym odkupie akcji. Cena odkupu akcji jest równa wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między Akcjonariuszy. JeŜeli Akcjonariusz lub spółka, uczestniczący w odkupie akcji, nie zgadzają się z ceną odkupu, mogą zwrócić się do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta w celu ustalenia ich ceny rynkowej, a w jej braku, godziwej ceny odkupu. Do dnia uiszczenia całej sumy odkupu akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z akcji. 18.3.9 Obowiązek notyfikacji powstania stosunku dominacji Zgodnie z definicją zawartą w Ksh, spółka jest spółką dominująca, gdy: − dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na Zgromadzeniu Wspólników albo na Walnym Zgromadzeniu, takŜe jako zastawnik albo uŜytkownik, bądź w Zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zaleŜnej), takŜe na podstawie porozumień z innymi osobami, − jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości Członków Zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zaleŜnej) albo spółdzielni (spółdzielni zaleŜnej), takŜe na podstawie porozumień z innymi osobami, − jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości Członków Rady Nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zaleŜnej) albo spółdzielni (spółdzielni zaleŜnej), takŜe na podstawie porozumień z innymi osobami, − Członkowie jej Zarządu stanowią więcej niŜ połowę Członków Zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zaleŜnej) albo spółdzielni (spółdzielni zaleŜnej), − dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zaleŜnej albo na Walnym Zgromadzeniu spółdzielni zaleŜnej, takŜe na podstawie porozumień z innymi osobami, − wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zaleŜnej albo spółdzielni zaleŜnej, w szczególności na podstawie umów o zarządzanie lub przekazywanie zysku przez spółkę zaleŜną, − Akcjonariusz będący spółką dominująca ma obowiązek zawiadomić Bank, będący spółką kapitałową zaleŜną, o powstaniu stosunku dominacji, w terminie dwóch tygodni od dnia powstania tego stosunku, pod rygorem zawieszenia wykonywania prawa głosu z akcji reprezentujących więcej niŜ 33% kapitału zakładowego Banku, − uchwała Walnego Zgromadzenia, powzięta z naruszeniem powyŜszego przepisu, jest niewaŜna, chyba Ŝe spełnia wymogi kworum oraz większości głosów bez uwzględnienia głosów niewaŜnych, − Akcjonariusz, członek Zarządu albo Rady Nadzorczej moŜe Ŝądać, aby spółka handlowa, która jest Akcjonariuszem Banku, udzieliła informacji, czy pozostaje ona w stosunku dominacji lub zaleŜności wobec Banku lub spółki handlowej albo spółdzielni będącej Akcjonariuszem Banku. Uprawniony moŜe Ŝądać równieŜ ujawnienia liczby akcji lub głosów, jakie spółka handlowa posiada w Banku, w tym takŜe jako zastawnik, uŜytkownik lub na podstawie porozumień z innymi osobami. śądanie udzielenia informacji oraz odpowiedzi powinny być złoŜone na piśmie, − odpowiedzi na pytania określone powyŜej, naleŜy udzielić uprawnionemu zadającemu pytanie oraz Bankowi w terminie dziesięciu dni od dnia otrzymania Ŝądania. JeŜeli Ŝądanie udzielenia odpowiedzi doszło do adresata później niŜ na dwa tygodnie przed dniem, na który zwołano Walne Zgromadzenie, bieg terminu do jej udzielenia rozpoczyna się w dniu następującym po dniu, w którym zakończyło się Walne Zgromadzenie. Od dnia rozpoczęcia biegu terminu udzielenia odpowiedzi do dnia jej udzielenia zobowiązana spółka handlowa nie moŜe wykonywać praw z posiadanych Akcji, − w przypadku ustania stosunku dominacji, powyŜsze przepisy stosuje się odpowiednio. 156 18.3.10 Obowiązki związane z nabywaniem i zbywaniem akcji Banku (I) Obowiązek uzyskania zgody KNF na przekroczenie ogólnej liczby głosów w Walnym Zgromadzeniu Zgodnie z przepisami Prawa bankowego, osoba zamierzająca bezpośrednio lub pośrednio objąć lub nabyć akcje Banku jest obowiązana wystąpić kaŜdorazowo z wnioskiem o wydanie przez KNF zezwolenia na wykonywanie prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu, jeŜeli w wyniku objęcia lub nabycia akcji osiągnęłaby lub przekroczyłaby próg 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na Walnym Zgromadzeniu. W przypadku gdy Statut przewiduje uprzywilejowanie lub ograniczenie akcji co do prawa głosu, wniosek powinien równieŜ dotyczyć wydania zezwolenia na udział w kapitale zakładowym w wysokości odpowiadającej wielkościom określonym w zdaniu pierwszym i odpowiadającej mu liczbie głosów bez przywilejów i ograniczeń. Obowiązek uzyskania zezwolenia, o którym mowa powyŜej, dotyczy takŜe: − osoby, która po uzyskaniu zezwolenia KNF na wykonywanie prawa głosu na Walnym Zgromadzeniu na poziomie określonym w zezwoleniu, w wyniku zbycia akcji lub z innej przyczyny, utraciła prawo do wykonywania prawa głosu na tym poziomie, − zastawnika i uŜytkownika akcji, jeŜeli zgodnie z art. 340 § 1 Kodeksu spółek handlowych są oni uprawnieni do wykonywania prawa głosu z akcji, − sytuacji, gdy następuje zmiana w liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu w wyniku zmiany Statutu lub w wyniku wygaśnięcia uprzywilejowania Akcji. W przypadku, gdy zezwolenie dotyczy podmiotu dominującego obejmującego lub nabywającego akcje pośrednio, obejmuje ono takŜe podmioty zaleŜne, w tym podmiot obejmujący lub nabywający akcje bezpośrednio. Bezskuteczne jest wykonywanie prawa głosu z akcji Banku będących przedmiotem czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego powodującego osiągnięcie lub przekroczenie danego progu liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu, jeŜeli osiągnięcie lub przekroczenie tego progu nastąpiło z naruszeniem powyŜszych obowiązków. (II) Obowiązek powiadomienia Banku o przekroczeniu progu ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu Osoba, która objęła lub nabyła akcje Banku, jest kaŜdorazowo obowiązana niezwłocznie powiadomić o tym Bank, którego akcje nabyła lub objęła, jeŜeli stanowią one wraz z akcjami objętymi lub nabytymi wcześniej pakiet powodujący osiągnięcie lub przekroczenie progu 5%, 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na Walnym Zgromadzeniu. Bank przesyła do KNF powiadomienie w terminie 14 dni od daty jego otrzymania. W przypadku, gdy Statut przewiduje uprzywilejowanie lub ograniczenie akcji co do prawa głosu, powiadomienie powinno równieŜ dotyczyć udziału w kapitale zakładowym w wysokości określonej w zdaniu pierwszym i odpowiadającej mu liczbie głosów bez przywilejów i ograniczeń. Obowiązek powiadomienia dotyczy takŜe sytuacji, gdy następuje zmiana w liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu w wyniku zmiany Statutu lub w wyniku wygaśnięcia uprzywilejowania Akcji oraz nabycia i zbycia obligacji zamiennych na Akcje Banku, kwitów depozytowych, a takŜe innych papierów wartościowych, z których wynika prawo lub obowiązek nabycia akcji Banku. (III) Obowiązek powiadomienia KNF o zbyciu pakietu Akcji Banku Osoba zamierzająca zbyć pakiet akcji uprawniający do wykonywania ponad 10% głosów na Walnym Zgromadzeniu albo w wyniku zbycia, wskutek którego pozostający w jej posiadaniu pakiet akcji będzie uprawniał do wykonywania mniej niŜ 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na Walnym Zgromadzeniu - jest obowiązana powiadomić o swoim zamiarze KNF. PowyŜszy obowiązek stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia i zbycia obligacji zamiennych na akcje 157 Banku, kwitów depozytowych, oraz innych papierów wartościowych, z których wynika prawo lub obowiązek nabycia akcji Banku. 18.3.11 Regulacje antymonopolowe Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi UOKiK, jeŜeli: − łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 000 000 000 euro, lub − łączny obrót na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50 000 000 euro, − obrót obejmuje zarówno przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji, jak i pozostałych przedsiębiorców naleŜących do grup kapitałowych, do których naleŜą przedsiębiorcy bezpośrednio uczestniczący w koncentracji, − obowiązek zgłoszenia dotyczy zamiaru: • połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, • przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców, • utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy, • nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeŜeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10 000 000 euro. Nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji: − jeŜeli łączny obrót przedsiębiorcy, nad którym ma nastąpić przejecie kontroli oraz jego spółek zaleŜnych, nie przekroczył na terytorium RP w Ŝadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie, równowartości 10 000 000 euro, − polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaŜy, jeŜeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem, Ŝe odsprzedaŜ ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia lub objęcia, oraz Ŝe − instytucja ta nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów, z wyjątkiem prawa do dywidendy, lub − wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprzedaŜy całości lub części przedsiębiorstwa, jego majątku lub tych akcji albo udziałów − polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębi orcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem Ŝe nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaŜy, − następującej w toku postępowania upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę jest konkurentem albo naleŜy do grupy kapitałowej, do której naleŜą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego, − przedsiębiorców naleŜących do tej samej grupy kapitałowej. Przedsiębiorcy, których zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu, są obowiązani do wstrzymania się od dokonania koncentracji do czasu wydania przez Prezesa UOKiK decyzji lub upływu terminu, w jakim decyzja powinna zostać wydana. Czynność prawna, na podstawie której ma nastąpić koncentracja, moŜe być dokonana pod warunkiem wydania przez Prezesa UOKiK, w drodze decyzji, zgody na dokonanie koncentracji lub upływu terminów przewidzianych na jej wydanie. Nie stanowi naruszenia tego obowiązku, realizacja publicznej oferty kupna lub zamiany akcji, zgłoszonej Prezesowi UOKiK, jeŜeli nabywca nie korzysta z prawa głosu wynikającego z nabytych akcji lub czyni to wyłącznie w celu utrzymania pełnej wartości swej inwestycji kapitałowej lub dla zapobieŜenia powaŜnej szkodzie, jaka moŜe powstać u przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji. Prezes UOKiK, w drodze decyzji, wydaje zgodę na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na 158 rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku. Wymogi w zakresie kontroli koncentracji, mające wpływ na obrót akcjami, wynikają takŜe z regulacji zawartych w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorców (zwanego dalej Rozporządzeniem w Sprawie Koncentracji). Rozporządzenie w Sprawie Koncentracji zawiera uregulowania dotyczące tzw. Koncentracji o wymiarze wspólnotowym, a więc obejmujących przedsiębiorstwa i powiązane z nimi podmioty, które przekraczają określone progi obrotu towarami i usługami. Rozporządzenie w Sprawie Koncentracji obejmuje wyłącznie koncentracje prowadzące do trwałej zmiany struktury własnościowej w przedsiębiorstwie. Koncentracje wspólnotowe podlegają zgłoszeniu do Komisji Europejskiej przed ich ostatecznym dokonaniem, a po: − zawarciu umowy, − ogłoszeniu publicznej oferty, lub − przejęciu większościowego udziału. Zawiadomienia Komisji Europejskiej na podstawie Rozporządzenia w Sprawie Koncentracji moŜna równieŜ dokonać w przypadku, gdy przedsiębiorstwa posiadają wstępny zamiar w zakresie dokonania koncentracji o wymiarze wspólnotowym. Zawiadomienie Komisji słuŜy uzyskaniu jej zgody na dokonanie takiej koncentracji. Koncentracja przedsiębiorstw posiada wymiar wspólnotowy w następujących przypadkach: − gdy łączny światowy obrót wszystkich przedsiębiorstw, uczestniczących w koncentracji, wynosi więcej niŜ 5 miliardów euro, oraz − gdy łączny obrót przypadający na Wspólnotę Europejską kaŜdego z co najmniej dwóch przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 250 milionów euro, chyba Ŝe kaŜde z przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji uzyskuje więcej niŜ dwie trzecie swoich łącznych obrotów, przypadających na Wspólnotę, w jednym i tym samym państwie członkowskim. Koncentracja przedsiębiorstw ma wymiar wspólnotowy równieŜ w przypadku, gdy; − łączny światowy obrót wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 2,5 miliarda euro, − w kaŜdym z co najmniej trzech państw członkowskich łączny obrót wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 100 milionów euro, − w kaŜdym z co najmniej trzech państw członkowskich łączny obrót wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 100 milionów euro, z czego łączny obrót co najmniej dwóch przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi co najmniej 25 milionów euro, oraz − łączny obrót, przypadający na Wspólnotę Europejską, kaŜdego z co najmniej dwóch przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 100 milionów euro, chyba Ŝe kaŜde z przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji uzyskuje więcej niŜ dwie trzecie swoich łącznych obrotów przypadających na Wspólnotę w jednym i tym samym państwie członkowskim. 159 19. OGRANICZENIA MOśLIWOŚCI NABYCIA AKCJI OFEROWANYCH Prospekt został sporządzony wyłącznie na potrzeby realizacji uprawnień akcjonariuszy Emitenta, wynikających z przysługującego im zgodnie z Kodeksem spółek handlowych oraz stosowną uchwałą Walnego Zgromadzenia Emitenta Prawa Poboru i odbywa się w drodze Oferty Publicznej w rozumieniu art. 3 ust. 3 Ustawy o Ofercie Publicznej na terytorium Polski. Poza granicami Polski promocja niniejszej Oferty nie będzie przeprowadzana. Bank lub podmioty zaangaŜowane w niniejszą Ofertę nie wyrazili ani nie wyraŜają zgody na przeprowadzenie jakiejkolwiek oferty akcji serii J Emitenta w drodze oferty publicznej w Polsce w inny sposób niŜ na podstawie Prospektu, za pośrednictwem jakiegokolwiek innego pośrednika finansowego oraz nie podejmowali i nie będą podejmować w Ŝadnej jurysdykcji poza Polską jakichkolwiek działań, które miały by na celu umoŜliwienie przeprowadzenia Oferty Publicznej akcji serii J Emitenta. Bank lub podmioty zaangaŜowane w niniejszą Ofertę nie są i nie będą odpowiedzialne za posiadanie lub rozpowszechnianie Prospektu, bądź jakiegokolwiek innego materiału ofertowego dotyczącego Banku, Prawa Poboru lub akcji serii J Emitenta w Ŝadnej jurysdykcji innej niŜ Polska. W związku z tym Prawo Poboru lub akcje serii J Banku nie mogą być przedmiotem bezpośredniej lub pośredniej oferty lub sprzedaŜy, a Prospekt nie moŜe być rozpowszechniany ani publikowany na lub z terytorium jakiegokolwiek kraju lub jurysdykcji, inaczej niŜ z zachowaniem wszelkich stosownych zasad i regulacji właściwych dla danego kraju lub jurysdykcji. 160 20. OTOCZENIE RYNKOWE I PRAWNE 20.1 OTOCZENIE RYNKOWE 20.1.1 Polski sektor bankowy Według danych opublikowanych przez KNF na koniec grudnia 2010 r. na polskim rynku działały 645 banki, w tym: 49 banków komercyjnych, 20 oddziałów instytucji kredytowych i 576 banków spółdzielczych. PoniŜsza tabela przedstawia informacje o liczbie banków i oddziałów instytucji kredytowych prowadzących działalność operacyjną. Na dzień 31 grudnia 2010 2009 2008 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2009 2007 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2007 645 643 649 645 2 0 - banki komercyjne 49 49 52 50 0 -1 - oddziały instytucji kredytowych 20 18 18 14 2 6 - banki spółdzielcze 576 576 579 581 Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 0 -5 Banki razem, w tym (szt.): -0,9 pp. -0,1 pp. 0,5 pp. -1,1 pp. 0,5 pp. -0,4 pp. 0,9 pp. -0,4 pp. 1,3 pp. -0,1 pp. 1,7 pp. 1,2 pp. 1,3 pp. W okresie od 31 grudnia 2007 r. do 31 grudnia 2010 nie nastąpiły istotne zmiany w ilości ogółem działających podmiotów bankowych. Przesunięcia następowały pomiędzy grupami. Grupa banków komercyjnych i spółdzielczych zmniejszyła się odpowiednio o 1 i 5 podmiotów, a ilość oddziałów instytucji kredytowych wzrosła o 6. Zmiany ilościowe widoczne są równieŜ w udziale tych grup w aktywach sektora bankowego. Udział poszczególnych grup banków w sumie bilansowej sektora bankowego na koniec grudnia 2010 r. był następujący: 89,2% - banki komercyjne, 4,7% - oddziały instytucji kredytowych, 6,1% - banki spółdzielcze. W okresie od 31.12.2007 r. do 31.12.2010 r. nastąpiło obniŜenie udziału banków komercyjnych i banków spółdzielczych o odpowiednio 0,4 pp. i 0,1 pp. oraz wzrost udziału oddziałów instytucji kredytowych o 0,5 pp. Banki komercyjne udzieliły 89,4% kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, oddziały instytucji kredytowych – 4,9%, a banki spółdzielcze – 5,6%. W okresie od 31.12.2007 r. do 31.12.2010 r. nastąpiło obniŜenie udziału banków komercyjnych o 0,4 pp. i banków spółdzielczych o 0,9 pp. oraz wzrost udziału oddziałów instytucji kredytowych o 1,3 pp. W przypadku depozytów pozyskanych od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, udział banków komercyjnych wynosił – 88,3%, oddziałów instytucji kredytowych – 3,1%, a banków spółdzielczych – 8,6%. W okresie od 31.12.2007 r. do 31.12.2010 r. nastąpiło obniŜenie udziału banków komercyjnych o 1,1 pp. i banków spółdzielczych o 0,1 pp. oraz wzrost udziału oddziałów instytucji kredytowych o 1,2 pp. (źródło KNF: - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010). PoniŜszy wykres przedstawia zmianę udziału poszczególnych grup banków w sumie bilansowej, kredytach gospodarstw domowych i przedsiębiorstw oraz depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w okresie od 31.12.2007 r. do 31.12.2010 r. 0,1 pp. -0,3 pp. -0,7 pp. -1,1 pp. banki komercyjne Suma bilansowa oddziały instytucji kredytowych Kredyty banki spółdzielcze Depozyty Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 161 Według stanu na 30 września 2010 r. zatrudnienie w sektorze bankowym wynosiło 177 985 osób i wzrosło w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2007 r. o 10 858 osób, tj. o 6,5%. W grupie banków komercyjnych zatrudnienie wzrosło o 5 673 osoby, a w oddziałach instytucji kredytowych i bankach spółdzielczych o odpowiednio 2 350 i 2 835 osób. Zmiany w poziomie zatrudnienia nie przełoŜyły się wprost proporcjonalnie na liczbę funkcjonujących placówek bankowych. W opisywanym okresie wzrosła łączna liczba placówek bankowych o 1 215, w tym o 651 w bankach komercyjnych, o 375 w bankach spółdzielczych i o 189 w oddziałach instytucji kredytowych. PoniŜsza tabela przedstawia informacje o liczbie placówek bankowych i zatrudnieniu. Na dzień 31 grudnia Na dzień 30 września 2010 2009 2008 Zmiana 30.09.2010/ 31.12.2007 2007 Liczba zatrudnionych (w osobach) 177 985 174 567 181 191 167 127 6,5% - banki komercyjne 139 397 138 094 145 406 133 724 4,2% - oddziały instytucji kredytowych 5 650 4 751 4 610 3 300 71,2% - banki spółdzielcze 32 938 31 722 31 175 30 103 9,4% Liczba placówek bankowych (szt.) 14 693 14 445 14 678 13 478 9,0% 9 931 9 829 10 237 9 280 7,0% - banki komercyjne - oddziały instytucji kredytowych - banki spółdzielcze 373 242 236 184 102,7% 4 389 4 374 4 205 4 014 9,3% Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Sektor Bankowy – podstawowe dane 09/2010 20.1.2 Sytuacja finansowa sektora bankowego W poniŜszej tabeli przedstawiono łączną wartość sumy bilansowej oraz depozytów i kredytów udzielonych sektorowi niefinansowemu (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Na dzień 31 grudnia 2010 2009 2008 2007 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2009 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2007 w mln zł Suma bilansowa 1 158 004 1 057 375 1 039 085 795 362 9,5% 45,6% Depozyty 605 158 552 807 479 860 407 208 9,5% 48,6% - gospodarstwa domowe 422 374 387 681 330 762 262 400 8,9% 61,0% - przedsiębiorstwa 182 783 165 126 149 099 144 809 10,7% 26,2% Kredyty 695 092 638 493 591 140 425 926 8,9% 63,2% - gospodarstwa domowe 475 440 416 413 368 578 254 210 14,2% 87,0% - przedsiębiorstwa 219 652 222 080 222 562 171 716 -1,1% 27,9% Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 Na dzień 31 grudnia 2010 r. suma bilansowa sektora bankowego wynosiła 1 158,0 mld zł. W porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2009 r. i na 31 grudnia 2007 r. sektor bankowy zanotował wzrost sumy bilansowej o odpowiednio 9,5% i 45,6%. Podobnie kształtowały się dwa główne filary sumy bilansowej sektora bankowego. W okresie dwunastu miesięcy 2010 r. poziom kredytów wzrósł o 8,9%, natomiast w okresie od 31.12.2007 r. do 31.12.2010 r. wzrost ten wyniósł 63,2%. W obu analizowanych okresach najdynamiczniej rozwijała się akcja kredytowa skierowana do gospodarstw domowych, a wolumen kredytów udzielonych temu sektorowi wzrósł o odpowiednio 14,2% i 87,0%. Wzrost kredytów dla przedsiębiorstw był istotnie niŜszy, a w okresie 12 miesięcy 2010 r. nastąpiło obniŜenie wolumenu kredytów tego sektora o 1,1%. Dynamiczny rozwój akcji kredytowej skierowanej do gospodarstw domowych był przede wszystkim stymulowany duŜym popytem na kredyty mieszkaniowe. W poniŜszej tabeli przedstawiono zmiany wartości kredytów mieszkaniowych. Na dzień 31 grudnia 2010 2009 2008 2007 193 986 117 728 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2009 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2007 w mln zł Kredyty mieszkaniowe 267 506 217 762 162 22,8% 127,2% - złotowe - walutowe 98 223 75 640 59 079 52 596 29,9% 86,8% 169 283 142 123 134 907 65 132 19,1% 159,9% Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 Wzrost wolumenu kredytów mieszkaniowych w okresie od 31.12.20107 r. do 31.12.2010 r. ukształtował się na poziomie 127,2%. NajwyŜszą dynamiką charakteryzował się rok 2008 (64,8%), aby w roku 2009 spowolnić do 12,3% i ponownie przyspieszyć do 22,8% w okresie 12 miesięcy 2010 r. Szczególnie niestabilna była dynamika walutowych kredytów mieszkaniowych, która w roku 2008 wyniosła 107,1%, w roku 2009 - 5,3% i w okresie 12 miesięcy 2010 r. – 19,1% Na koniec 2010 r. wartość pozyskanych depozytów w porównaniu ze stanem na 31 grudnia 2009 r. i 31 grudnia 2007 r. wzrosła odpowiednio o 9,5% i 48,6%. Podobnie jak w przypadku kredytów, w okresie od 31.grudnia 2007 r. do 31 grudnia 2010 r. bardziej dynamicznie pozyskiwane były depozyty od gospodarstw domowych (wzrost 61,0%) niŜ depozyty od przedsiębiorstw (wzrost o 26,2%). Jednak w okresie 12 miesięcy 2010 r. nastąpiło odwrócenie tej tendencji i depozyty przedsiębiorstw wzrosły o 1,7 pp. szybciej niŜ depozyty gospodarstw domowych. Zysk netto sektora bankowego za rok 2010, ukształtował się na poziomie 11,7 mld zł i był wyŜszy o 40,9% od uzyskanego w roku 2009. PoniŜsza tabela przedstawia wyniki finansowe sektora bankowego. Na dzień 31 grudnia 2010 2009 2008 2007 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2009 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2007 w mln zł Wynik z tytułu odsetek 30 838 26 376 30 089 24 339 16,9% 26,7% Wynik z działalności bankowej 53 092 49 608 48 311 41 417 7,0% 28,2% Koszty działania banku Odpisy akt. z tytułu utraty wartości Zysk netto 25 526 24 814 24 850 21 772 2,9% 17,2% 11 116 12 290 5 323 1 713 -9,6% 548,9% 11 670 8 282 13 658 13 642 40,9% -14,5% Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 WyŜszy zysk netto został uzyskany w efekcie poprawy wyniku z tytułu odsetek o 16,9%, przy wzroście kosztów działania o jedynie 2,9%. WyŜszy wynik odsetkowy uzyskany został przede wszystkim dzięki obniŜeniu o 9,7% kosztów odsetkowych w związku z postępującą stabilizacją sytuacji w sektorze finansowym i zakończeniem tzw. „wojny depozytowej”. Równolegle banki podjęły działania oszczędnościowe, utrzymując koszty działania na podobnym poziomie, głównie poprzez racjonalizację zatrudnienia (wzrost zatrudnienia w tym okresie wyniósł 1,3%). W konsekwencji wynik finansowy sektora bankowego po istotnym spadku w 2009 r. (o 39,4% w stosunku do roku 2008), w roku 2010 był wyŜszy o 40,9% niŜ w roku 2009. Jedną z głównych przyczyn istotnego spadku zysku netto sektora bankowego w roku 2009 był wzrost odpisów aktualizacyjnych z tytułu utraty wartości, spowodowany wyraźnym pogorszeniem się jakości kredytów. RównieŜ w roku 2010, mimo zmniejszenia skali wzrostu odpisów aktualizacyjnych, jakość portfela kredytowego uległa dalszemu pogorszeniu. PoniŜszy wykres przedstawia udział kredytów zagroŜonych (z utratą wartości) w kredytach ogółem gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. 14,0% 12,3% 11,7% 12,0% 10,0% 7,2% 8,0% 6,2% 5,5% 6,0% 3,5% 4,0% 2,0% Przedsiębiorstwa 2008 Gospodarstwa domowe 2009 Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 163 2010 Portfel kredytów zagroŜonych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych zwiększył się w okresie od 31.12.2008 r. do 31.12.2009 r. o odpowiednio 82,3% i 73,9%, a ich udział w kredytach ogółem wzrósł o odpowiednio 5,5 pp. i 2,0 pp. Tak duŜy wzrost wolumenu kredytów zagroŜonych był przede wszystkim spowodowany pogorszeniem sytuacji finansowej części klientów na skutek spowolnienia gospodarczego oraz nadmierną ekspansją kredytową w poprzednich okresach, połączoną z błędami w zarządzaniu ryzykiem. W roku 2010 jakość portfela kredytowego tych sektorów uległa dalszemu pogorszeniu o odpowiednio o 0,7 pp. i 1,2 pp. W roku 2010 oprócz istotnej poprawy wyników finansowych, do pozytywnych zjawisk naleŜy równieŜ zaliczyć dobrą sytuacje kapitałową i w konsekwencji wzrost poziomu adekwatności kapitałowej sektora bankowego. Podstawowy wskaźnik adekwatności kapitałowej – współczynnik wypłacalności na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniósł 13,81% wobec 13,29% i 11,20% odpowiednio na koniec 2009 r. i koniec 2008 r. PoniŜsza tabela przedstawia informacje dotyczące adekwatności kapitałowej sektora bankowego. Na dzień 31 grudnia 2010 2009 2008 2007 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2009 Zmiana 31.12.2010/ 31.12.2007 w mln zł Fundusze własne, w tym: 100 548 90 062 77 569 61 765 11,6% 62,8% - fundusze podstawowe 98 157 86 382 74 346 60 003 13,6% 63,6% - fundusze uzupełniające Całkowity wymóg kapitałowy, w tym: - z tytułu ryzyka kredytowego 11 391 9 914 8 542 5 742 14,9% 98,4% 58 242 54 220 55 537 40 725 7,4% 43,0% 50 843 47 307 48 537 38 552 7,5% - z tytułu ryzyka operacyjnego 6 307 5 963 5 712 13,81% 13,29% 11,20% Współczynnik wypłacalności - 5,8% 12,10% 0,52 pp. 31,9% 1,71 pp. Źródło: KNF - Raport o sytuacji banków w 2009 r. oraz Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010 W roku 2010 sektor bankowy zwiększył fundusze własne o 11,6%, w tym fundusze podstawowe o 13,6%, przy jednoczesnym wzroście całkowitego wymogu kapitałowego o 7,4%, w tym wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego o 7,5%. Głównym źródłem pozyskania kapitałów w latach 2009-2010 była akumulacja przewaŜającej części wypracowanego zysku netto, emisja akcji i sprzedaŜ udziałów oraz pozyskanie zobowiązań podporządkowanych. Równocześnie ze względu na niską dynamikę akcji kredytowej oraz zmiany w strukturze aktywów (istotne zmniejszenie zaangaŜowania w aktywa sektora finansowego, przy jednoczesnym wzroście inwestycji w bony pienięŜne NBP i papiery skarbowe) spowodowały nieznaczny wzrost wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego i w konsekwencji podniesienie współczynnika wypłacalności o 0,52 p.p. 20.1.3 Bank na tle banków zrzeszających Na Datę Prospektu, w polskim sektorze bankowości spółdzielczej funkcjonowało 576 banków spółdzielczych zrzeszonych w trzech zrzeszeniach: Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. – 3597 banków, Gospodarczym Banku Wielkopolskim S.A. – 150 banków, Mazowieckim Banku Regionalnym S.A. – 66 banków oraz jeden bank nie zrzeszony. Działalność trzech banków zrzeszających opiera się na zasadzie realizowania dwóch komplementarnych funkcji – zrzeszeniowej i komercyjnej. PoniŜsza tabela przedstawia informację dotyczące udziału Banku w wybranych pozycjach bilansu banków zrzeszających. Na dzień 31 grudnia 2009 2008 Zmiana 31.12.2009/ 31.12.2008 2007 Suma bilansowa 60,4% 58,3% 56,5% NaleŜności od sektora niefinansowego 56,6% 56,0% 52,3% 0,6 pp. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 74,6% 79,6% 78,7% -5,0 pp. 7 2,1 pp. W grudniu 2010 r. Bank podpisał Umowy Zrzeszenia z dziewięcioma bankami spółdzielczymi, zrzeszonymi obecnie z Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A. Umowy te wejdą w Ŝycie w przypadku jednego banku spółdzielczego z dniem 01.06.2011 r. oraz w przypadku ośmiu banków spółdzielczych z dniem 01.07.2011 r. 164 Fundusze własne 51,6% 54,9% 50,5% -3,3 pp. Wynik finansowy netto 69,7% 67,9%* 60,8% 1,8 pp. *Udział bez uwzględnienia straty netto zanotowanej przez jeden z banków spółdzielczych. Źródło: Raporty roczne Banku BPS S.A., GBW S.A. oraz MR Banku S.A. Udział sumy bilansowej Banku na koniec roku 2009 w łącznej sumie bilansowej wszystkich banków zrzeszających wyniósł 60,4%, udział w naleŜnościach i zobowiązaniach podmiotów niefinansowych odpowiednio 56,6% i 74,6%, a udział w funduszach własnych i zysku netto odpowiednio 51,6% i 69,7%. W okresie 12 miesięcy 2009 r. wzrósł udział Banku w sumie bilansowej o 2,1 pp., w naleŜnościach podmiotów niefinansowych o 0,6 pp., oraz w wyniku finansowym netto o 1,8 pp. Równocześnie na koniec 2009 r. podstawowe wskaźniki sprawności działania (ROA, ROE) w Banku ukształtowały się na poziomie korzystniejszym niŜ w pozostałych bankach zrzeszających. 20.2 TENDENCJE W POLSKIM SEKTORZE BANKOWYM 20.2.1 Otoczenie makroekonomiczne Po istotnym spowolnieniu tempa rozwoju gospodarczego w roku 2009, gdy wzrost PKB osiągnął poziom 1,7%, w 2010 r. odnotowano przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego do 3,8%. (źródło GUS: Produkt krajowy brutto w 2010 r. - szacunek wstępny). Rok 2011 powinien przynieść dalszą poprawę kondycji polskiej gospodarki i wzrost tempa rozwoju gospodarczego. Przewidywany wzrost PKB w roku 2011 powinien kształtować się w granicach 3,5% - 4,3% (źródło: Raport o inflacji – październik 2010 Narodowy Bank Polski i Projekt budŜetu państwa na 2011 r.). Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego powinien być popyt krajowy, a zasadniczymi jego elementami będą inwestycje infrastrukturalne stymulowane środkami z Unii Europejskiej i odbudowa zapasów przez przedsiębiorstwa po okresie intensywnego ich wykorzystania w fazie spowolnienia gospodarczego. Problemem moŜe być ograniczony wzrost konsumpcji indywidualnej wynikający z sytuacji na rynku pracy. Pomimo powolnej odbudowy popytu na pracę, liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy na koniec 2010 r. była wyŜsza o 62 tys. osób od notowanej na koniec 2009 r., a stopa bezrobocia ukształtowała się na poziomie 12,3%. Przewidywania na przyszłość są jednak korzystne – na zakończenie 2011 r. stopa bezrobocia ma spaść do poziomu jednocyfrowego (w projekcie ustawy budŜetowej przyjęto, Ŝe w grudniu 2011 r. wskaźnik spadnie do poziomu 9,9 %). NaleŜy równieŜ oczekiwać, Ŝe w skutek oŜywienia gospodarczego w Polsce i na świecie kontrybucja eksportu netto będzie ujemna. Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych mierzony wskaźnikiem inflacji w styczniu 2011 r. przekroczył o 1,3 p.p. poziom celu inflacyjnego NBP (2,5% r/r). MoŜna jednak zakładać, Ŝe w drugiej połowie 2011 r. roczne tempo wzrostu cen spowolni. W skutek rosnącego ryzyka ukształtowania się inflacji powyŜej celu inflacyjnego w średnim terminie RPP zdecydowała się na podwyŜszenie stóp procentowych o 0,25 pp. w styczniu br. Większość członków Rady uznała, Ŝe jest to początek cyklu zacieśniania polityki pienięŜnej. 20.2.2 Działalność depozytowa W roku 2011 tempo wzrostu depozytów gospodarstw domowych w porównaniu z dynamiką notowaną w roku 2010 (8,9%) powinno się nieznacznie poprawić, przekraczając poziom 10%. (źródło: KNF Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010). Głównym czynnikiem wzmacniającym dynamikę pozyskiwania środków od tego sektora będzie lepsza sytuacja na rynku pracy, choć wzrost zainteresowania alternatywnymi sposobami oszczędzania nie pozwoli na pozyskanie przez banki znacząco większych wolumenów depozytów tego sektora. Realny fundusz płac, dopiero wraz z sezonowym wzrostem zatrudnienia obserwowanym na wiosnę 2010 r., osiągnął wartości dodatnie, a spadające oprocentowanie nowych umów depozytowych dla gospodarstw domowych (średnio w grudniu 2010 r. 3,6% wobec 4,0% w analogicznym okresie 2009 r.), zachęca do poszukiwania alternatywnych moŜliwości inwestowania oszczędności. (źródło: „Statystyka stóp procentowych”, NBP, Warszawa, 2010 r.). Znaczącą konkurencją dla banków ponownie stały się fundusze inwestycyjne - saldo wpłat i umorzeń w okresie 12 miesięcy 2010 r. wyniosło 9,4 mld zł czyli prawie czterokrotnie więcej niŜ w analogicznym okresie 2009 r. (źródło: „SprzedaŜ i umorzenia w krajowych funduszach inwestycyjnych”, AnalizyOnline, Warszawa, styczeń 2011 r.). MoŜna równieŜ zakładać, iŜ kontynuacja tych trendów moŜe ponownie, w najbliŜszych miesiącach, zaostrzyć rywalizację o depozyty bankowe. 165 Notowana od sierpnia 2010 r. dodatnia dynamika depozytów przedsiębiorstw, potwierdza tendencje sukcesywnej odbudowy wolumenu depozytów tego sektora. Według danych KNF (źródło: KNF Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010), w okresie całego roku 2010 nastąpił wzrost wolumenu depozytów przedsiębiorstw o 10,7%, podobnie jak w analogicznym okresie roku 2009. Było to spowodowane z jednej strony poprawą sytuacji finansowej. Wynik finansowy brutto przedsiębiorstw w okresie pierwszych trzech kwartałów 2010 r. wyniósł 81,1 mld zł wobec 73,0 mld zł przed rokiem. Wynik finansowy netto wyniósł 67,5 mld zł i był wyŜszy o 12,5% niŜ w okresie styczeń-wrzesień 2009 r. (źródło: „Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w okresie I-IX 2010 roku”, GUS, Warszawa, 2010 r.). Z drugiej strony znacząco niŜszą niŜ w latach 2007-2008 skłonnością do rozpoczynania nowych inwestycji. Spadek inwestycji w roku 2009 wyniósł 1,1%, aby w roku 2010 obniŜyć się o dalsze 2,0%. (Źródło: GUS Produkt krajowy brutto w 2010 r. - szacunek wstępny). 20.2.3 Działalność kredytowa WciąŜ wysokie ryzyko kredytowe, niepewna sytuacja w zakresie popytu konsumpcyjnego i ostroŜne podejście przedsiębiorstw do inwestycji w dalszym ciągu nie pozwalają na dynamiczny rozwój akcji kredytowej w sektorze przedsiębiorstw. W roku 2010 nastąpił spadek wolumenu kredytów tego sektora o 1,1%, przy spadku o 0,2% w roku 2009. W poszczególnych miesiącach 2010 wolumen udzielonych kredytów ulegał wahaniom, a największe spadki miesięczne notowane były w marcu i grudniu - odpowiednio o 2,1% i 1,6%. (źródło: KNF Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010). MoŜna oczekiwać, Ŝe istotny wzrost akcji kredytowej w tej grupie podmiotów nastąpi dopiero w drugiej połowie 2011 r. NaleŜy się równieŜ liczyć z tym, Ŝe opóźnionym efektem spowolnienia gospodarczego moŜe być dalsze pogorszenie jakości portfela kredytowego. Równocześnie większy optymizm w stosunku do sytuacji gospodarczej oraz pewne rozluźnienie standardów polityki kredytowej w odniesieniu do klientów detalicznych, powoduje iŜ relatywnie szybko rośnie wolumen kredytów gospodarstw domowych. W roku 2010 wzrost kredytów udzielonych tej grupie podmiotów wyniósł 14,2% i był wyŜszy niŜ w roku 2009 o 1,2 pp. Wzrost ten zanotowany został szczególnie w przypadku kredytów mieszkaniowych, których wolumen podniósł się o 49,7 mld zł, tj. o 22,8%, wobec wzrostu o 12,3% w roku 2009 r. (źródło: KNF Dane miesięczne o rynku bankowym grudzień 2010). Symptomatyczne jest jednak, Ŝe aŜ 63,3% wzrostu przypadło na I połowę 2010 r., tj. przed wejściem w Ŝycie Rekomendacji T. NaleŜy takŜe sądzić, Ŝe w związku z realizacją przez banki w okresie całego roku zapisów Rekomendacji T, nowelizacją rekomendacji S oraz powracającej niepewności dotyczącej rozwoju gospodarczego, dynamika kredytów detalicznych moŜe w roku 2011 ulec spowolnieniu. 20.3 POLSKIE REGULACJE DOTYCZĄCE RYNKU KAPITAŁOWEGO I SEKTORA BANKOWEGO Zawarte w niniejszym rozdziale informacje mają ogólny charakter i odpowiadają stanowi prawnemu na Dzień Prospektu. Dla pełnego i aktualnego obrazu prawnego osoby zainteresowane powinny zapoznać się z właściwymi regulacjami lub skonsultować się z własnym doradcą prawnym w zakresie przepisów prawnych związanych z nabywaniem, posiadaniem i zbywaniem akcji Emitenta oraz regulacji sektora bankowego. 20.3.1 Ustawa o Ofercie Bank nie jest spółką publiczną w rozumieniu art. 4 pkt. 20 Ustawy o Ofercie. Przepisy Ustawy o Ofercie znajdują zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim regulują tryb realizacji przez Emitenta przysługującego Akcjonariuszom Banku, ustalonym w Dniu Prawa Poboru, przysługującego im Prawa Poboru akcji serii J. 20.3.2 Ustawa o Bankach Zrzeszających Banki spółdzielcze, działające w formie prawnej spółdzielni, co do zasady zrzeszają się na podstawie umowy zrzeszenia z jednym bankiem zrzeszającym. Bank spółdzielczy, posiadający fundusze własne mniejsze niŜ równowartość 5 000 000 euro jest obowiązany zrzeszyć się z bankiem zrzeszającym. Bank spółdzielczy zobowiązany jest do posiadania lub nabycia w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy zrzeszenia co najmniej jednej akcji banku zrzeszającego. Bank zrzeszający zapewni bankowi spółdzielczemu moŜliwość nabycia co najmniej jednej akcji. Bank zrzeszający zawiera z bankiem spółdzielczym umowę zrzeszenia według jednolitego wzoru dla danego zrzeszenia, zatwierdzonego przez KNF. Bank spółdzielczy moŜe wypowiedzieć umowę zrzeszenia z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia i zawrzeć umowę z innym bankiem 166 zrzeszającym. Akcjonariuszom banku zrzeszającego przysługuje na walnym zgromadzeniu jeden głos z kaŜdej posiadanej akcji. JednakŜe akcjonariusze banku zrzeszającego, niebędący bankami spółdzielczymi zrzeszonymi z tym bankiem lub innymi bankami zrzeszającymi, na walnym zgromadzeniu nie mogą wykonywać łącznie prawa głosu z więcej niŜ 24% akcji. Przez bank zrzeszający naleŜy rozumieć Gospodarczy Bank Wielkopolski Spółka Akcyjna w Poznaniu, Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna w Warszawie, Mazowiecki Bank Regionalny Spółka Akcyjna w Warszawie, jak równieŜ bank powstały w wyniku połączenia się co najmniej dwóch z tych banków, pod warunkiem Ŝe zrzesza co najmniej jeden bank spółdzielczy. Bank zrzeszający wykonuje czynności bankowe oraz inne czynności określone w Ustawie o Prawie Bankowym lub w innych ustawach, w zakresie ustalonym w Statucie. 20.3.3 Prawo Bankowe (I) Obowiązek uzyskania zezwolenia KNF na przekroczenie progu ogólnej liczby głosów Podmiot zamierzający bezpośrednio lub pośrednio objąć lub nabyć akcje banku jest obowiązany kaŜdorazowo zwrócić się z wnioskiem o wydanie przez KNF zezwolenia na wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu, jeŜeli w wyniku objęcia lub nabycia akcji osiągnąłby lub przekroczyłby próg odpowiednio: 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na walnym zgromadzeniu. PowyŜszy obowiązek uzyskania zezwolenia dotyczy takŜe: − osoby, która po uzyskaniu zezwolenia KNF na wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu na poziomie określonym w zezwoleniu, w wyniku zbycia akcji lub z innej przyczyny, utraciła prawo do wykonywania prawa głosu na tym poziomie, − zastawnika i uŜytkownika akcji, jeśli zgodnie z art. 340 § 1 Ksh są oni uprawnieni do wykonywania prawa głosu z akcji, oraz − sytuacji, w których następuje zmiana w liczbie głosów na walnym zgromadzeniu w wyniku zmiany statutu lub w następstwie wygaśnięcia uprzywilejowania akcji. Osiągnięcie lub przekroczenie któregokolwiek z wskazanych powyŜej progów liczby głosów na walnym zgromadzeniu z naruszeniem obowiązku uzyskania zezwolenia KNF powoduje bezskuteczność wykonywania prawa głosu z akcji będących przedmiotem czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego, którego skutkiem jest osiągnięcie lub przekroczenie danego progu. W takiej sytuacji uchwały podjęte przez walne zgromadzenie są niewaŜne. Wskazać ponadto naleŜy, iŜ nabycie lub posiadanie akcji przez podmiot zaleŜny uwaŜa się za nabycie lub posiadanie akcji przez podmiot dominujący. (II) Obowiązek powiadomienia banku o przekroczeniu progu ogólnej liczby głosów Osoba, która objęła lub nabyła akcje banku, jest kaŜdorazowo obowiązana do niezwłocznego powiadomienia banku, którego akcje były przedmiotem transakcji lub innego zdarzenia prawnego, jeŜeli wraz z akcjami objętymi lub nabytymi wcześniej pakiet łącznie posiadanych akcji powoduje osiągnięcie lub przekroczenie progu 5%, 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na walnym zgromadzeniu. Obowiązek powiadomienia banku dotyczy takŜe: − sytuacji, w których następuje zmiana w liczbie głosów nawalnym zgromadzeniu w wyniku zmiany statutu lub w następstwie wygaśnięcia uprzywilejowania akcji, oraz − nabycia i zbycia obligacji zamiennych na akcje banku lub kwitów depozytowych w rozumieniu art. 96 Ustawy o Ofercie, jak równieŜ innych instrumentów finansowych, z których wynika prawo lub obowiązek nabycia akcji banku. (III) Obowiązek powiadomienia KNF o zbyciu pakietu akcji Obowiązany do powiadomienia o swoim zamiarze KNF jest kaŜdy podmiot, który zamierza zbyć pakiet akcji banku: − uprawniający do wykonywania ponad 10% głosów na walnym zgromadzeniu, − w wyniku zbycia którego pozostały w jego posiadaniu pakiet akcji będzie uprawniał do wykonywania mniej niŜ 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66% i 75% głosów na walnym zgromadzeniu. 167 PowyŜszy obowiązek winien być odpowiednio wykonywany w przypadku nabycia i zbycia obligacji zamiennych na akcje banku, kwitów depozytowych w rozumieniu art. 96 Ustawy o Ofercie, jak równieŜ innych papierów wartościowych, z których wynika prawo lub obowiązek nabycia akcji banku. 20.3.4 Nadzór bankowy Nadzór bankowy w Polsce sprawuje KNF. Komisja dysponuje szerokimi kompetencjami i instrumentami prawnymi słuŜącymi sprawowaniu nadzoru nad bankami. Do kompetencji KNF naleŜy w szczególności: − udzielanie zezwoleń na utworzenie banku, zmianę postanowień statutu banku, powołanie części członków zarządu banku, w tym prezesa, oraz wykonywanie prawa głosu na walnym zgromadzeniu banku ponad określone progi, − nadzorowanie działalności banku w zakresie przestrzegania przepisów prawa oraz postanowień statutu banku, − monitorowanie stanu finansowego banku oraz ustalanie wiąŜących norm ostroŜnościowych oraz innych norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banku, − wydawanie rekomendacji dotyczących dobrych praktyk zarządzania bankiem, − wydawanie zaleceń dotyczących podejmowania lub zaprzestania podejmowania określonych działań, − nakładanie kar oraz określanie innych środków naprawczych w przypadku naruszenia przepisów dotyczących działalności bankowej, w tym między innymi kar finansowych, zawieszenia w czynnościach członków zarządu, ograniczenie działalności banku lub cofnięcie zezwoleń bankowych, oraz − ustanawianie zarządu komisarycznego w banku. 20.3.5 Inne organy sprawujące istotny nadzór nad działalnością banków W określonych zakresach swego działania banki podlegają nadzorowi takŜe innych organów administracji, w tym między innymi: − Prezesa UOKiK w zakresie prawa konkurencji i ochrony praw konsumentów, − Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w zakresie przetwarzania i ochrony danych osobowych, − Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. 20.3.6 Specjalne wymagania stawiane bankom Bank musi spełniać szereg wymogów związanych z prowadzoną działalnością. Sposób wykonywania przez bank czynności bankowych jest regulowany. Spośród najistotniejszych wymogów naleŜy wskazać obowiązek prowadzenia gospodarki finansowej przez banki w ściśle określony sposób, wymogi dotyczące funduszy własnych, współczynnika wypłacalności, koncentracji zaangaŜowania, adekwatności kapitałowej, a takŜe systemu zarządzania ryzykiem. Uchwały, zarządzenia oraz rekomendacje wydawane przez KNF mają równieŜ istotne znaczenie dla banku. Ponadto bank obowiązany jest chronić tajemnicę bankową (informacje dotyczące czynności bankowych dokonywanych przez bank) oraz przestrzegać przepisów dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Powierzenie przez bank podmiotom trzecim pośrednictwa w zakresie czynności bankowych w imieniu i na rzecz banku oraz dokonywania czynności faktycznych związanych z działalnością bankową podlega ograniczeniom. 20.3.7 Bankowy Fundusz Gwarancyjny Środki pienięŜne zgromadzone na rachunku bankowym lub naleŜne z tytułu wierzytelności potwierdzonych dokumentami wystawionymi przez bank są objęte systemem gwarantowania przez BFG. Banki wnoszą na rzecz BFG obowiązkowe opłaty roczne. W przypadku niewypłacalności banku środki BFG są przeznaczane na pokrycie części lub całości ewentualnych roszczeń klientów banku. 20.3.8 Przywileje bankowe Bankom przysługują określone przez przepisy prawa przywileje związane z prowadzoną działalnością, w tym 168 m.in. ułatwione procedury zabezpieczania wierzytelności bankowych, czy przyznanie wybranym dokumentom bankowym mocy prawnej dokumentów urzędowych. Ponadto bank jest uprawniony do stosowania uproszczonego systemu dochodzenia roszczeń dzięki moŜliwości wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych oraz posiada moŜliwość przeniesienia przysługujących Emitentowi wierzytelności na inny podmiot w celu emisji przez ten podmiot papierów wartościowych, których zabezpieczeniem są przenoszone wierzytelności (sekurytyzacja wierzytelności bankowych). 20.3.9 Ochrona konsumentów Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001 r., Nr 100, poz. 1081 z późn. zm.), przepisy Kc inne przepisy dotyczące ochrony konsumentów nakładają na bank szereg obowiązków związanych z umowami z osobami fizycznymi, które dokonują czynności niezwiązanych bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową (konsumenci). Wśród najistotniejszych naleŜy wskazać na obowiązki informowania o kosztach udzielanych kredytów i poŜyczek oraz zakaz zawierania w umowach określonych postanowień niekorzystnych dla konsumentów (klauzule niedozwolone). Ponadto maksymalne odsetki, które banki mogą zastrzec w umowie kredytu konsumenckiego, wynoszą czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. NiezaleŜnie od powyŜszego, łączna kwota wszystkich opłat, prowizji i innych płatności związanych z kredytem konsumenckim (z wyłączeniem np. kredytów hipotecznych) nie moŜe przekroczyć 5% kwoty kredytu konsumenckiego. 20.3.10 Ochrona danych osobowych Ze względu na liczbę osób fizycznych obsługiwanych przez bank, istotne znaczenie dla działalności banku posiadają regulacje dotyczące ochrony danych osobowych. Przetwarzanie danych osobowych moŜe odbywać się jedynie w sposób określony przepisami, przy zastosowaniu środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych, w szczególności przed ich ujawnieniem osobom nieupowaŜnionym. Dodatkowo osobom, których dane dotyczą, powinno zostać zapewnione prawo dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania. 20.3.11 Kontrola koncentracji w prawie wspólnotowym Wymogi UE dotyczące kontroli koncentracji o wymiarze wspólnotowym wynikają z Rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw). Przepisy wspólnotowe znajdują zastosowanie wyłącznie do koncentracji przynoszących trwałą zmianę w strukturze właścicielskiej danego przedsiębiorcy. Koncentracje o wymiarze wspólnotowym podlegają zgłoszeniu do Komisji Europejskiej przed ich ostatecznym przeprowadzeniem. Koncentracja posiada wymiar wspólnotowy w przypadku, gdy: − łączny światowy obrót wszystkich przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 5 000 000000 euro, oraz − łączny obrót przypadający na Unię Europejską kaŜdego z co najmniej dwóch przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 250 000 000 euro, chyba Ŝe kaŜdy z przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji uzyskuje więcej niŜ dwie trzecie swoich łącznych obrotów przypadających na Unię Europejską w jednym i tym samym państwie członkowskim. Ponadto koncentracja niespełniająca powyŜszych progów obrotowych stanowi równieŜ koncentrację o wymiarze wspólnotowym, gdy: − łączny światowy obrót wszystkich przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 2 500 000 000 euro, − w kaŜdym z co najmniej trzech państw członkowskich łączny obrót wszystkich przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 100 000 000 euro, − w kaŜdym z co najmniej trzech państw członkowskich ujętych dla celów wskazanych w punkcie powyŜej, łączny obrót kaŜdego z co najmniej dwóch przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 25 000 000 euro, oraz 169 − łączny obrót przypadający na Unię Europejską kaŜdego z co najmniej dwóch przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji wynosi więcej niŜ 100 000 000 euro, chyba Ŝe kaŜdy z przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji uzyskuje więcej niŜ dwie trzecie swoich łącznych obrotów przypadających na UE w jednym i tym samym państwie członkowskim. 20.3.12 Kontrola koncentracji w prawie krajowym Zamiar koncentracji przedsiębiorców podlega zgłoszeniu Prezesowi UOKiK, jeŜeli łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 000 000 000 euro lub jeŜeli łączny obrót na terytorium Polski przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50 000 000 euro. PowyŜszy obrót obejmuje obrót zarówno przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji, jak i pozostałych przedsiębiorców naleŜących do grup kapitałowych, do których naleŜą przedsiębiorcy bezpośrednio uczestniczący w koncentracji. Obowiązek zgłoszenia Prezesowi UOKiK zamiaru koncentracji dotyczy zamiaru: − połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, − przejęcia – poprzez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób – bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców, − utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy, − nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeŜeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10 000 000 euro. W rozumieniu Ustawy o Ochronie Konkurencji i Konsumentów przez przejęcie kontroli rozumie się wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umoŜliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców. Ponadto Ustawa o Ochronie Konkurencji i Konsumentów przewiduje wyjątki od obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji, w szczególności zgodnie z art. 14 tej ustawy nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji: (a) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji w celu ich odsprzedaŜy, jeŜeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem Ŝe odsprzedaŜ ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia lub objęcia, oraz Ŝe (i) instytucja ta nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów, z wyjątkiem prawa do dywidendy, lub (ii) wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprzedaŜy całości lub części przedsiębiorstwa, jego majątku lub tych akcji albo udziałów; (b) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem Ŝe nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaŜy, (c) przedsiębiorców naleŜących do tej samej grupy kapitałowej, (d) następującej w toku postępowania upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę jest konkurentem albo naleŜy do grupy kapitałowej, do której naleŜą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego. Zgodnie z art. 97 Ustawy o Ochronie Konkurencji i Konsumentów przedsiębiorcy uczestniczący w koncentracji, która podlega zgłoszeniu, są obowiązani do wstrzymania się od jej dokonania do czasu wydania przez Prezesa UOKiK decyzji o wyraŜeniu zgody na dokonanie koncentracji lub upływu terminu, w jakim taka decyzja powinna zostać wydana. Prezes UOKiK moŜe, między innymi, nałoŜyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji administracyjnej, karę pienięŜną w wysokości nie większej niŜ 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałoŜenia kary, jeŜeli przedsiębiorca ten dokonał koncentracji bez uzyskania zgody Prezesa UOKiK. 20.4 OPODATKOWANIE Informacje zamieszczone w niniejszym rozdziale mają charakter ogólny i nie stanowią kompletnej analizy skutków podatkowych w prawie polskim związanych z nabyciem, posiadaniem, wykonaniem lub zbyciem akcji przez inwestorów. Z tych względów wszystkim inwestorom zaleca się skorzystanie w indywidualnych 170 przypadkach z porad doradców podatkowych, finansowych i prawnych. 20.4.1 Opodatkowanie dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych uzyskiwanych przez osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, osoby fizyczne, jeŜeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce połoŜenia Źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uwaŜa się osobę fizyczną, która: (i) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów Ŝyciowych), lub (ii) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłuŜej ni. 183 dni w roku podatkowym. Zgodnie z art. 30b ust. 1 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, podatek od dochodów uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z odpłatnego zbycia papierów wartościowych (w tym akcji) wynosi 19% uzyskanego dochodu. Przez dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych rozumieć naleŜy nadwyŜkę uzyskanych z tego tytułu przychodów (wartości papierów wartościowych wyraŜonej w cenie określonej w umowie sprzedaŜy) nad kosztami uzyskania przychodu (wydatkami poniesionymi na ich nabycie lub objęcie), osiągniętą w roku podatkowym, przy czym, w wypadku gdy cena papierów wartościowych wyraŜona w umowie bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej, przychód z odpłatnego zbycia określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej tych papierów wartościowych. Wskazanych dochodów nie łączy się z dochodami osiąganymi z innych tytułów. W trakcie roku podatkowego osoby fizyczne uzyskujące dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych nie są obowiązane do zaliczkowej płatności podatku dochodowego. Podatek (ani zaliczka) z opisanego powyŜej tytułu nie jest takŜe pobierany przez płatników. Natomiast po zakończeniu danego roku podatkowego, który w przypadku osób fizycznych toŜsamy jest z rokiem kalendarzowym, podatnicy osiągający dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych zobowiązani są wykazać je w rocznym zeznaniu podatkowym, obliczyć naleŜny podatek dochodowy i odprowadzić go na rachunek właściwego organu podatkowego. W przypadku osiągnięcia straty ze zbycia papierów wartościowych poniesionej w roku podatkowym strata ta moŜe obniŜyć dochód uzyskany z tego źródła (tj. ze zbycia papierów wartościowych) w najbliŜszych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym Ŝe wysokość obniŜenia w którymkolwiek z tych lat nie moŜe przekroczyć 50% kwoty tej straty. Strata osiągnięta z tytułu zbycia papierów wartościowych nie łączy się ze stratami osiągniętymi przez podatnika z innych tytułów. Roczne zeznanie podatkowe podatnicy powinni sporządzić w terminie do końca kwietnia roku następującego po roku podatkowym, na podstawie przekazanych im przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej do końca lutego roku następującego po roku podatkowym imiennych informacji o wysokości osiągniętego dochodu. PowyŜszych przepisów nie stosuje się, jeŜeli odpłatne zbycie papierów wartościowych następuje w wykonywaniu działalności gospodarczej, gdy. w takim przypadku przychody z ich sprzedaŜy kwalifikowane powinny być jako pochodzące z wykonywania takiej działalności i rozliczone na zasadach właściwych dla dochodu z tego źródła. 20.4.2 Opodatkowanie dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych uzyskiwanych przez osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej W myśl art. 3 ust. 2a Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych osoby fizyczne, jeŜeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy). Zgodnie z art. 4a Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych powyŜszy przepis stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Osoby objęte ograniczonym obowiązkiem podatkowym uzyskujące na terytorium Polski dochody z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych podlegają identycznym, jak opisane wyŜej, zasadom dotyczącym opodatkowania dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o ile umowy o unikaniu podwójnego 171 opodatkowania nie stanowią inaczej. W myśl art. 30b ust. 3 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania albo niezapłacenie podatku zgodnie z taką umową jest moŜliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji. 20.4.3 Opodatkowanie dochodów z dywidendy oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych uzyskiwanych przez osoby fizyczne posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, dochody osób fizycznych podlegających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, z tytułu dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (np. z tytułu umorzenia udziałów lub akcji, z tytułu otrzymania majątku spółki kapitałowej w związku z jej likwidacją) mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowane są zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% uzyskanego przychodu. Zgodnie z art. 41 ust. 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, do poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od dokonywanych wypłat lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pienięŜnych (m.in. wypłat z tytułu dywidend) zobowiązane są podmioty dokonujące tych czynności. Płatnicy przekazują kwoty podatku w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca siedziby płatnika. W terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnicy, o których mowa w art. 41 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, są obowiązani przesłać do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca siedziby płatnika, roczne deklaracje, według ustalonego wzoru. Dochodu z tytułu dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, od których pobrany został podatek zryczałtowany, nie łączy się z dochodami z innych źródeł i nie ujawnia w rocznym zeznaniu podatkowym. 20.4.4 Opodatkowanie dochodów z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych uzyskiwanych przez osoby fizyczne nie posiadające miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, takŜe dochody osób fizycznych podlegających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, uzyskane z tytułu dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowane są zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% uzyskanego przychodu, jednakŜe w przypadku wspomnianej kategorii podatników zasady opodatkowania stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Zgodnie z art. 41 ust. 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, do poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od dokonywanych wypłat lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pienięŜnych (m.in. wypłat z tytułu dywidend) zobowiązane są podmioty dokonujące tych czynności. Zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie (niezapłacenie) podatku zgodnie z taką umową jest moŜliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego certyfikatem rezydencji. Płatnicy przekazują kwoty podatku w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca siedziby płatnika. W terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnicy, o których mowa w art. 41 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, są obowiązani przesłać do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca siedziby płatnika, roczne deklaracje, według ustalonego wzoru. Dodatkowo płatnicy w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym są obowiązani przesłać podatnikom oraz urzędom skarbowym, którymi kierują naczelnicy urzędów skarbowych właściwi w sprawach opodatkowania osób zagranicznych – imienne informacje sporządzone według ustalonego wzoru. 172 20.4.5 Opodatkowanie dochodów ze sprzedaŜy akcji uzyskiwanych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych posiadających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Na mocy art. 3 ust. 1 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych podatnicy, jeŜeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Dochody podatników podatku dochodowego od osób prawnych posiadających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z odpłatnego zbycia papierów wartościowych podlegają opodatkowaniu w Polsce podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach. Dochodem z odpłatnego zbycia papierów wartościowych jest róŜnica między przychodem, tj. wartością papierów wartościowych wyraŜoną w cenie określonej w umowie sprzedaŜy, a kosztem jego uzyskania, tj. wydatkami poniesionymi na nabycie lub objęcie wskazanych papierów wartościowych, przy czym gdy cena papierów wartościowych bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej, przychód z odpłatnego zbycia określa organ podatkowy w wysokości ich wartości rynkowej. Dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych wraz z dochodami z innych źródeł łączy się u podatnika w podstawę opodatkowania. Zgodnie z art. 19 ust. 1 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, podatek od dochodów osiągniętych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 19% podstawy opodatkowania. 20.4.6 Opodatkowanie dochodów ze sprzedaŜy akcji uzyskiwanych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych nie posiadających siedziby lub zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych podatnicy, jeŜeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych objęci ograniczonym obowiązkiem podatkowym, uzyskujący na terytorium Polski dochody z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych, podlegają identycznym jak opisane wyŜej zasadom dotyczącym opodatkowania dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o ile umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie stanowią inaczej. 20.4.7 Opodatkowanie dochodów z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uzyskiwanych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych posiadających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zgodnie z art. 22 ust. 1 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, dochody podatników podatku dochodowego od osób prawnych, którzy na terytorium Polski posiadają siedzibę lub zarząd, uzyskane z tytułu dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych (np. z tytułu umorzenia udziałów lub akcji, z tytułu otrzymania majątku spółki kapitałowej w związku z jej likwidacją) mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowane są zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% uzyskanego przychodu. Na podstawie art. 22 ust. 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, zwalnia się od podatku dochodowego dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, jeŜeli spełnione są łącznie następujące warunki: (i) wypłacającym dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka będąca podatnikiem podatku dochodowego, mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; (ii) uzyskującym dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o których mowa w pkt (i), jest spółka podlegająca w Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, (iii) spółka, o której mowa w pkt (ii), posiada bezpośrednio nie mniej niŜ 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, wypłacającej dywidendę; (iv) odbiorca dochodów (przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka, o której mowa w pkt (ii), albo zagraniczny zakład spółki, o której mowa w pkt (ii). Zwolnienie, o którym mowa powyŜej, ma zastosowanie w przypadku, kiedy spółka uzyskująca dochody 173 (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiada udziały (akcje) w spółce wypłacającej te naleŜności w wysokości 10% udziałów (akcji) w kapitale, nieprzerwanie przez okres dwóch lat. Zwolnienie to ma równieŜ zastosowanie w przypadku, gdy okres dwóch lat nieprzerwanego posiadania udziałów (akcji), w wymaganej wysokości, przez spółkę uzyskującą dochody (przychody) z tytułu udziału w zysku osoby prawnej mającej siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, upływa po dniu uzyskania tych dochodów (przychodów). W przypadku niedotrzymania warunku posiadania udziałów (akcji) w wymaganej wysokości nieprzerwanie przez okres dwóch lat, podatnik jest obowiązany do zapłaty podatku, wraz z odsetkami za zwłokę, w wysokości 19% dochodów (przychodów) do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym utracił prawo do zwolnienia. Odsetki nalicza się od następnego dnia po dniu, w którym po raz pierwszy podatnik skorzystał ze zwolnienia. Zgodnie z art. 26 ust. 1c Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych zastosowanie powyŜszego zwolnienia jest moŜliwe pod warunkiem udokumentowania przez spółkę uzyskującą dochody (przychody) z dywidend jej miejsca siedziby dla celów podatkowych, uzyskanym od niej certyfikatem rezydencji. Na mocy art. 26 ust. 1 i 3 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, wskazane w tym przepisie podmioty, które dokonują wypłat naleŜności z tytułu dywidend oraz innych naleŜności z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, są obowiązane – jako płatnicy – pobierać w dniu dokonania wypłaty zryczałtowany podatek dochodowy. Kwoty podatku przekazane zostają w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on pobrany, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby podatnika. W terminie przekazania kwoty pobranego podatku płatnicy są obowiązani przesłać podatnikowi informacje o pobranym podatku, sporządzone według ustalonego wzoru. Dodatkowo, zgodnie z art. 26a Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych w terminie do końca pierwszego miesiąca roku następującego po roku podatkowym, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku, płatnicy, o których mowa w art. 26, są obowiązani przesłać do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby podatnika, roczne deklaracje sporządzone według ustalonego wzoru. 20.4.8 Opodatkowanie dochodów z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uzyskiwanych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych nie posiadających siedziby lub zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Osoby objęte ograniczonym obowiązkiem podatkowym uzyskujące na terytorium Polski dochody z tytułu dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych podlegają identycznym zasadom opodatkowania jak podmioty podlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, o ile umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie stanowią inaczej. Dodatkowo na podstawie art. 22 ust. 4 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, zwalnia się od podatku dochodowego dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, jeŜeli spełnione są łącznie następujące warunki: (i) wypłacającym dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka będąca podatnikiem podatku dochodowego, mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; (ii) uzyskującym dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o których mowa w pkt (i), jest spółka podlegająca w innym niŜ Rzeczpospolita Polska Państwie Członkowskim, lub w innym państwie naleŜącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, (iii) spółka, o której mowa w pkt (ii), posiada bezpośrednio nie mniej niŜ 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, wypłacającej dywidendę, (iv) odbiorcą dochodów (przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka, o której mowa w pkt (ii), albo zagraniczny zakład spółki, o której mowa w pkt (ii). Zwolnienie, o którym mowa powyŜej, ma zastosowanie w przypadku, kiedy spółka uzyskująca dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiada udziały (akcje) w spółce wypłacającej te naleŜności w wysokości 10% udziałów (akcji) w kapitale, nieprzerwanie przez okres dwóch lat. Zwolnienie to ma równieŜ zastosowanie w przypadku, gdy okres dwóch lat nieprzerwanego posiadania udziałów (akcji), w wymaganej wysokości, przez spółkę uzyskującą dochody (przychody) z tytułu udziału w zysku osoby prawnej mającej 174 siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, upływa po dniu uzyskania tych dochodów (przychodów). W przypadku niedotrzymania warunku posiadania udziałów (akcji) w wymaganej wysokości nieprzerwanie przez okres dwóch lat podatnik jest obowiązany do zapłaty podatku, wraz z odsetkami za zwłokę, w wysokości 19% dochodów (przychodów) do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym utracił prawo do zwolnienia. Odsetki nalicza się od następnego dnia po dniu, w którym po raz pierwszy podatnik skorzystał ze zwolnienia. Zwolnienie powyŜsze ma równieŜ odpowiednie zastosowanie do spółdzielni zawiązanych na podstawie rozporządzenia nr 1435/2003/WE z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu Spółdzielni Europejskiej (SCE) (Dz. Urz. WE L 207 z 18.08.2003), dochodów (przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych wypłacanych spółkom podlegającym w Konfederacji Szwajcarskiej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, przy czym określony powyŜej bezpośredni udział procentowy w kapitale spółki wypłacającej dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych wynosi nie mniej niŜ 25%; oraz do podmiotów wymienionych w załączniku nr 4 do Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, przy czym w przypadku Konfederacji Szwajcarskiej zwolnienie ma zastosowanie w odniesieniu do podmiotów podlegających w tym kraju opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, przy czym określony powyŜej bezpośredni udział procentowy w kapitale spółki wypłacającej dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych wynosi nie mniej niŜ 25%. Na mocy art. 26 ust. 1 i 3 Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych, wskazane w tym przepisie podmioty, które dokonują wypłat naleŜności z tytułu dywidend oraz innych naleŜności z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, są obowiązane – jako płatnicy – pobierać w dniu dokonania wypłaty zryczałtowany podatek dochodowy. JednakŜe zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania albo niepobranie podatku zgodnie z taką umową jest moŜliwe pod warunkiem udokumentowania miejsca siedziby podatnika dla celów podatkowych uzyskanym od podatnika certyfikatem rezydencji. Kwoty podatku przekazane zostają w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on pobrany, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych. Płatnicy są obowiązani przesłać podatnikom oraz urzędowi skarbowemu informację o dokonanych wypłatach i pobranym podatku, sporządzone według ustalonego wzoru. Informację taką płatnik jest zobowiązany przesłać do końca trzeciego miesiąca roku następującego po roku podatkowym, w którym dokonano wypłat. Dodatkowo, na pisemny wniosek podatnika, płatnik, w terminie 34 dni od dnia złoŜenia tego wniosku, jest obowiązany do sporządzenia i przesłania podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych, informacji o dokonanych wypłatach i pobranym podatku, sporządzone według ustalonego wzoru. Dodatkowo, zgodnie z art. 26a Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych w terminie do końca pierwszego miesiąca roku następującego po roku podatkowym, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku, płatnicy, o których mowa w art. 26, są obowiązani przesłać do urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych roczne deklaracje sporządzone według ustalonego wzoru. 20.4.9 Zasady opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych umów sprzedaŜy papierów wartościowych Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) w związku z art. 1 ust. 4 Ustawy o Podatku od Czynności Cywilnoprawnych, podatkowi podlegają umowy sprzedaŜy oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, jeŜeli ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym papiery wartościowe. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej i ciąŜy on – przy umowie sprzedaŜy – na kupującym. Podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca połoŜenia, stanu i stopnia zuŜycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i cięŜarów. Zasadniczo przy sprzedaŜy praw majątkowych (w tym papierów wartościowych) stawka podatku wynosi 1% podstawy opodatkowania. Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złoŜyć deklarację w sprawie podatku od 175 czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika, którym w przypadku czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego jest notariusz. Jednocześnie na podstawie art. 9 pkt 9 Ustawy o Podatku od Czynności Cywilnoprawnych sprzeda. maklerskich instrumentów finansowych firmom inwestycyjnym, bądź za ich pośrednictwem, oraz sprzeda. tych instrumentów dokonywana w ramach obrotu zorganizowanego – w rozumieniu przepisów Ustawy o obrocie. 20.4.10 Zasady opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn Zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy o Podatku od Spadków i Darowizn, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. tytułem dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny oraz polecenia darczyńcy. Obowiązek podatkowy ciąŜy na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i cięŜarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Wysokość podatku ustala się w zaleŜności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Stawki podatku mają charakter progresywny i wynoszą od 3% do 20% podstawy opodatkowania, w zaleŜności od grupy podatkowej, do jakiej zaliczony został nabywca. Dla kaŜdej grupy istnieją takŜe kwoty wolne od podatku. Podatnicy są obowiązani, z wyjątkiem przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika, złoŜyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Podatek płatny jest w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji naczelnika urzędu skarbowego ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Na mocy art. 4a ust. 1 Ustawy o Podatku od Spadków i Darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych (w tym papierów wartościowych) przez małŜonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeŜeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. W przypadku niespełnienia powyŜszego warunku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Dodatkowo podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (w tym papierów wartościowych), jeŜeli w dniu nabycia ani nabywca, ani teŜ spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 20.4.11 Inne Zgodnie z art. 30. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2005 Nr 8 poz. 60) płatnik podatku, który nie wykonał obowiązków pobrania i/lub wpłaty podatku, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony całym swoim majątkiem. Emitent zapewnia, Ŝe wykona wszystkie ciąŜące na nim z tytułu obowiązujących przepisów obowiązki płatnika podatku dochodowego, w szczególności w zakresie podatku od dochodów z dywidend uzyskiwanych przez osoby prawne (płatnikiem podatku jest spółka wypłacająca dywidendę, która potrąca kwotę zryczałtowanego podatku dochodowego z przypadającej do wypłaty sumy oraz wpłaca ją na rachunek właściwego dla podatnika urzędu skarbowego). 176 21. POZOSTAŁE INFORMACJE 21.1.1 GRUPA KAPITAŁOWA BANKU Na Datę Prospektu Bank posiadał zaangaŜowania kapitałowe w następujących jednostkach zaleŜnych i jednostce stowarzyszonej. Nazwa spółki Podlasie Leasing spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji Centrum Finansowe Banku BPS S.A. 1) Forma prawna Siedziba i adres Przedmiot działalności spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 10-578 Olsztyn, ul. Piłsudskiego 32 Obsługa i finansowanie operacji leasingowych 100 Spółka Akcyjna 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B Restrukturyzacja i windykacja wierzytelności 100 Tworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi 100 BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna Spółka Akcyjna 00-842 Warszawa, ul. Łucka 7 lokal 9 Dom Maklerski Banku BPS Spółka Akcyjna Spółka Akcyjna 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B Centrum Technologii Informatycznych IT CARD Spółka Akcyjna Spółka Akcyjna 18-400 ŁomŜa, ul. Piłsudskiego 75 Spółka Akcyjna 30-211 Kraków Ul. Piastowska 8D spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Libero Group Spółka Akcyjna 2) IT BPS Spółka z o.o. BPS Leasing Spółka Akcyjna Faktor BPS Spółka Akcyjna (w organizacji) 4) 3) Udział w kapitale zakładowym (%) Działalność maklerska związana z rynkiem papierów wartościowych Informatyka, usługi szkół języków obcych, obsługa nieruchomości, usługi wynajmu maszyn Leasing, factoring oraz inne usługi finansowe dla przedsiębiorstw. 30,59 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B, Usługi teleinformatyczne 100 Spółka Akcyjna 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B, lokal 416 Działalność leasingowa 0 Spółka Akcyjna 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B Działalność faktoringowa 0 60,75 75 Źródło: Emitent 1) Przekształcenie formy prawnej spółki Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. w spółkę akcyjną Centrum Finansowe Banku BPS S.A. nastąpiło w dniu 24 września 2010r. (data wpisu w KRS). 2) W dniu 22 września 2010r. Bank podpisał Umowę o objęciu akcji serii B na kwotę 1 000 000,00 zł. spółki Libero Group S.A., a następnie w dniu 27 stycznia 2011 r. Bank podjął decyzję o zwiększeniu swojego zaangaŜowania kapitałowego w Spółkę o kwotę 2 000 000,00 zł. Po objęciu akcji nowej emisji udział Banku w kapitale akcyjnym Spółki wyniesie 75%. Obecnie przebiega proces rejestracji akcji w KRS oraz zmiany nazwy spółki na Dom Inwestycyjny Libero S.A. 3) Sposób powiązania: Bank BPS posiada dominującą pozycję w RN i powołuje Zarząd Spółki 4) Sposób powiązania: Bank BPS posiada dominującą pozycję w Libero Group S.A., która ma uprawnienie do powoływania 2 z 3 lub 3 z 5 członków Rady Nadzorczej BPS Faktor S.A Wymienione spółki nie miały istotnego wpływu na działalność Emitenta, ocenę jego własnych aktywów i pasywów, sytuację finansową oraz wynik finansowy z uwagi na zakres działalności oraz kwotę zaangaŜowania Emitenta w tych podmiotach. PoniŜej przedstawiono najwaŜniejsze informacje, aktualne na Datę Prospektu o spółkach wchodzących w skład grupy kapitałowej Emitenta. 177 21.1.2 Dom Maklerski Banku BPS S.A. Udział Banku w kapitale zakładowym: 60,748%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 62,511%. Nazwa i forma prawna: Dom Maklerski Banku BPS S.A. Siedziba i adres: ul. Płocka 11/13, 01-231 Warszawa. Kapitał zakładowy: 6 669 000 zł. Kapitał własny: 18 591 620.55 zł Podstawowy przedmiot działalności: działalność maklerska. Numer KRS: 0000304923. Data objęcia akcji: 11 kwietnia 2008 r. 21.1.3 Centrum Finansowe Banku BPS S.A. Udział Banku w kapitale zakładowym: 100%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 100%. Nazwa i forma prawna: Centrum Finansowe Banku BPS S.A. Siedziba i Adres: ul. Płocka 9/11 B, 01-231 Warszawa. Kapitał zakładowy: 1 150 000,- zł. Kapitał własny: 5 311 320,65 zł. Podstawowy przedmiot działalności pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Numer KRS:0000366388. Data objęcia akcji: 5 czerwca 2008 r. 21.1.4 BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. Udział Banku w kapitale zakładowym: 100%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 100%. Nazwa i forma prawna: BPS Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych Spółka Akcyjna. Siedziba i adres: ul. Łucka 7 lokal 9, 00-842 Warszawa. Kapitał zakładowy: 2 000 000 zł. Kapitał własny: 1 739 666.05 zł. Podstawowy przedmiot działalności: tworzenie funduszy inwestycyjnych i zarządzanie nimi Numer KRS: 0000303993. Data objęcia akcji: 05 stycznia 2010 r. 21.1.5 Centrum Technologii Informatycznych IT CARD S.A. Udział Banku w kapitale zakładowym: 18,25%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 15,87%. Nazwa i forma prawna: Centrum Technologii Informatycznych IT CARD Spółka Akcyjna. Siedziba i adres: ul. Piłsudskiego 75, 18-400 ŁomŜa. Kapitał zakładowy: 4 000 000,00 zł. Kapitał własny: 15 023 444,38 zł. Podstawowy przedmiot działalności: procesing elektronicznych transakcji płatniczych Numer KRS 0000262496. Data objęcia akcji: 14 kwietnia 2009 r. 178 21.1.6 Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji Udział Banku w kapitale zakładowym: 100%. Udział Banku w głosach na Zgromadzeniu Wspólników: 100%. Nazwa i forma prawna: Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji. Siedziba i adres: 10-578 Olsztyn, ul. Piłsudskiego 32.. Kapitał zakładowy: 76 000 zł. Kapitał własny: -9 939 293,34 zł. Podstawowy przedmiot działalności: obsługa i finansowanie operacji leasingowych. Numer KRS 0000159332. Data objęcia udziałów: 15 marca 2002 r. 21.1.7 Libero Group S.A Udział Banku w kapitale zakładowym: 50%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 50%. Nazwa i forma prawna: Libero Group S.A. Siedziba i adres: Ul. Piastowska 8D, 30-211 Kraków Kapitał zakładowy: 1 000 000 zł. Kapitał własny: 1 699 452,48 zł. Podstawowy przedmiot działalności: Leasing, factoring oraz inne usługi finansowe dla przedsiębiorstw. Numer KRS 0000355344. Data objęcia akcji: po ukończeniu procesu rejestracji w KRS. 21.1.8 IT BPS Spółka z o.o. Udział Banku w kapitale zakładowym: 100%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 100%. Nazwa i forma prawna: IT BPS Spółka z o.o. Siedziba i adres: 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B Kapitał zakładowy: 200 000 zł. Podstawowy przedmiot działalności: usługi teleinformatyczne Numer KRS 0000376071. Data objęcia udziałów: 31.01.2011 21.1.9 BPS Leasing Spółka Akcyjna Udział Banku w kapitale zakładowym: 0%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 0%. Nazwa i forma prawna: Leasing Spółdzielczy Spółka Akcyjna Siedziba i adres: 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B, lokal 416 Kapitał zakładowy: 1 000 000 zł. Podstawowy przedmiot działalności: leasing Numer KRS: 368784 Data rejestracji Spółki w KRS: 25.10.2010r. 21.1.10 BPS Faktor S.A. (w organizacji) Udział Banku w kapitale zakładowym: 0%. Udział Banku w głosach na Walnym Zgromadzeniu: 0%. Nazwa i forma prawna: BPS Faktor S.A. 179 Siedziba i adres: 01-231 Warszawa, ul. Płocka 9/11B Kapitał zakładowy: 1 000 000 zł. Podstawowy przedmiot działalności: faktoring Na datę prospektu Spółka nie zarejestrowana w KRS 180 22. WYKORZYSTANIE WPŁYWÓW Z OFERTY PUBLICZNEJ Zakładając, Ŝe wszystkie Akcje Oferowane zostaną objęte, przewiduje się, Ŝe szacunkowe wpływy z emisji Akcji Oferowanych netto ukształtują się na poziomie 65 165 583,96 zł po uwzględnieniu wskazanych poniŜej kosztów Oferty, w tym szacunkowej prowizji i wynagrodzenia dla Oferującego w kwocie 866 104,04 zł. Bank spodziewa się, Ŝe pozostałe koszty Oferty, bez prowizji i wynagrodzenia dla Oferującego, którego wysokość jest zaleŜna od wpływów brutto z Oferty, wyniosą około 591 700,00 zł (z uwzględnieniem podatku VAT, o ile będzie naleŜny). Bank zamierza wykorzystać wpływy z oferty do końca 2013 roku na rozwój akcji kredytowej, z czego ok. 70% wpływów będzie przeznaczonych na wsparcie dla segmentu korporacyjnego i ok. 30% na wsparcie segmentu detalicznego. Takie wykorzystanie wpływów z emisji jest zgodne ze strategią Banku, skoncentrowaną na rozwoju produktów i usług dla istniejących i nowych klientów w obu segmentach Banku Bank planuje takŜe finansować wskazaną wyŜej działalność kredytową z posiadanych juŜ funduszy własnych lub wygenerowanych w przyszłości zysków. JeŜeli Bank pozyska niewystarczającą kwotę wpływów netto w niniejszej Ofercie, projekty zostaną w niezbędnym zakresie sfinansowane środkami dłuŜnymi lub z przyszłych zysków. Bank zastrzega sobie moŜliwość zmiany powyŜej przedstawionych celów emisji Akcji Oferowanych, jeŜeli realizacja wskazanych celów emisji okazałaby się niemoŜliwa lub niecelowa bądź wystąpiłyby nieprzewidziane okoliczności i zdarzenia, których zaistnienie mogłoby negatywnie wpłynąć na działalność Banku. Informacja o zmianie celów emisji zostanie przekazana do publicznej wiadomości niezwłocznie po powzięciu ewentualnej decyzji w tym zakresie w aneksu do prospektu (w terminie waŜności Prospektu) bądź na stronie internetowej Banku (po upływie waŜności Prospektu). Do czasu całkowitego wydatkowania środków pozyskanych z emisji Akcji Oferowanych Bank będzie je inwestował na warunkach rynkowych, między innymi w skarbowe papiery wartościowe i depozyty międzybankowe. 181 23. INFORMACJE DODATKOWE Niniejszy Prospekt stanowi prospekt emisyjny w formie jednolitego dokumentu w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 1 Ustawy o Ofercie Publicznej i został sporządzony zgodnie z Ustawą o Ofercie Publicznej, Rozporządzeniem 809/2004 oraz innymi właściwymi regulacjami i rekomendacjami. NaleŜy podkreślić, Ŝe na potrzeby oferowania inwestorom akcji serii J wyłącznie Prospekt zawiera prawnie wiąŜące informacje na temat Emitenta oraz Oferty. Przed podjęciem decyzji o wykonaniu Prawa Poboru akcji serii J inwestorzy powinni wnikliwie przeanalizować treść całego Prospektu, w tym zatwierdzonych przez KNF aneksów do Prospektu. Od dnia opublikowania Prospektu w okresie jego waŜności Prospekt wraz z ewentualnymi aneksami do Prospektu będzie dostępny na stronie internetowej Emitenta (www.bankbps.pl) oraz Oferującego (www.dmbps.pl), jak równieŜ w formie drukowanej w siedzibie Emitenta, w Warszawie, przy ul. Płocka 9/11 B, 01-231 Warszawa, tel.: +48 22 53 95 100, fax: +48 22 53 95 222, w dni robocze w godzinach pracy Emitenta, tj. od godz. 8:00 do godz. 16:00. 23.1 DOKUMENTY UDOSTĘPNIONE DO WGLĄDU Następujące dokumenty: (i) Statut; (ii) aktualny odpis z KRS Banku; (iii) regulamin Zarządu, Regulamin Rady Nadzorczej oraz Regulamin Walnego Zgromadzenia; (iv) uchwała Walnego Zgromadzenia nr 2/2010 z dnia 23 czerwca 2010 r. w sprawie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J oraz (v) statutowe sprawozdania finansowe za lata 2007-2009 będą udostępnione do publicznej wiadomości w okresie waŜności Prospektu na stronie internetowej Banku (www.bankbps.pl) oraz w siedzibie Emitenta, w Warszawie, przy ul. Płocka 9/11 B, 01-231 Warszawa, tel. +48 22 53 95 100, fax: +48 22 53 95 222, w dni robocze w godzinach pracy Emitenta, tj. od godz. 8:00 do godz. 16:00. Do wglądu, w siedzibie Emitenta, udostępnione będą równieŜ sprawozdania finansowe spółek zaleŜnych. 23.2 BIEGLI REWIDENCI Podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych Banku jest Ernst & Young Audit sp. z o.o., Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa. Ernst & Young Audit sp. z o.o. jest wpisana na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych pod numerem ewidencyjnym 130. Sprawozdania finansowe Banku za lata zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2007, 2008 i 2009 roku, sporządzone zgodnie z Polskimi Standardami Rachunkowości, zostały zbadane przez Arkadiusza Krasowskiego, biegłego rewidenta nr 10018. W okresie objętym historycznymi informacjami finansowymi nie było przypadku rezygnacji, zwolnienia lub nie wybrania na kolejny rok biegłego rewidenta. Zgodnie ze Statutem Banku, podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych Banku jest powoływany przez Radę Nadzorczą. Zdaniem Emitenta, podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych powołany przez Radę Nadzorczą do zbadania sprawozdań finansowych zawartych w niniejszym Prospekcie jest niezaleŜny od Banku, zgodnie z definicjami zawartymi w odpowiednich przepisach prawa, w tym w szczególności w Ustawie o Rachunkowości. 23.3 PODMIOTY ZAANGAśOWANE W OFERTĘ Wskazane poniŜej podmioty są zaangaŜowane w Ofertę: 23.3.1 Oferujący Funkcję Oferującego w ramach Oferty Publicznej pełni Dom Maklerski Banku BPS Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie przy ul. Płocka 11/13, 01-231 Warszawa, tel.: +48 22 539 55 55, fax: +48 22 539 55 56. Zakres działania Oferującego obejmuje świadczenie na rzecz Banku usług na potrzeby przygotowania i przeprowadzenia Oferty Publicznej. 182 Łączna kwota wynagrodzenia naleŜnego Oferującemu z tytułu usług świadczonych na rzecz Banku na potrzeby przygotowania i przeprowadzenia Oferty Publicznej jest uzaleŜniona od wielkości wpływów pozyskanych przez Bank z Oferty Publicznej. Na Datę Prospektu Oferujący nie posiada Akcji Banku. Na Datę Prospektu nie istnieje konflikt interesów w związku z zaangaŜowaniem Oferującego w przygotowanie i przeprowadzenie Oferty Publicznej. Oferujący: − otrzymywał i moŜe w przyszłości otrzymywać wynagrodzenia i prowizje zwyczajowo stosowane w przypadku świadczenia usług maklerskich − moŜe nabywać instrumenty finansowe Banku lub instrumenty powiązane z instrumentami finansowymi Banku. 23.3.2 Doradca Prawny Usługi prawne na rzecz Banku w związku z oferowanie akcji serii J świadczy kancelaria prawna Wojnar, Gajek i Wspólnicy. Adwokaci. spółka partnerska z siedzibą w Warszawie przy ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa, tel.: +48 420 59 95, fax: +48 420 45 96. Ponadto kancelaria prawna Wojnar, Gajek i Wspólnicy. Adwokaci. spółka partnerska świadczyła i moŜe świadczyć w przyszłości inne usługi prawne na rzecz Emitenta w zakresie prowadzonej przez Emitenta działalności gospodarczej na podstawie odpowiednich umów o świadczenie usług prawnych. Wynagrodzenie Doradcy Prawnego Banku nie jest powiązane z wielkością środków uzyskanych z emisji akcji serii J. 23.4 INFORMACJE POCHODZĄCE OD EKSPERTÓW W Prospekcie nie wykorzystywano informacji stanowiących oświadczenia lub raporty ekspertów. 23.5 OSOBY ODPOWIEDZIALNE 23.5.1 Oświadczenie Emitenta Emitent, będąc odpowiedzialnym za informacje zawarte w Prospekcie, niniejszym oświadcza, Ŝe zgodnie z najlepszą wiedzą i przy dołoŜeniu naleŜytej staranności, by zapewnić taki stan, informacje zawarte w Prospekcie są prawdziwe, rzetelne i zgodne ze stanem faktycznym i Ŝe w Prospekcie nie pominięto niczego, co mogłoby wpływać na jego znaczenie. Mirosław Potulski Piotr Pokropek Prezes Zarządu Wiceprezes Zarządu 183 23.5.2 Oświadczenie Oferującego Działając w imieniu Domu Maklerskiego Banku BPS Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, niniejszym oświadczam, Ŝe zgodnie z moją najlepszą wiedzą i przy dołoŜeniu naleŜytej staranności, by zapewnić taki stan, informacje zawarte w częściach Prospektu, za które Dom Maklerski Banku BPS Spółka Akcyjna jest odpowiedzialny, tj. w następujących częściach Prospektu: Czynniki ryzyka związane z Ofertą Publiczną i Akcjami Oferowanymi, Warunki Oferty Publicznej, Rozwodnienie są prawdziwe, rzetelne i zgodne ze stanem faktycznym oraz w częściach tych nie pominięto niczego, co mogłoby wpływać na ich znaczenie. Jan Kuźma Prezes Zarządu 184 23.5.3 Oświadczenie Doradcy Prawnego Działając w imieniu kancelarii prawnej Wojnar, Gajek i Wspólnicy. Adwokaci. spółka partnerska z siedzibą w Warszawie oświadczam, iŜ zgodnie z moją najlepszą wiedzą i przy dołoŜeniu naleŜytej staranności, by zapewnić taki stan, informacje zawarte w częściach Prospektu, za które kancelaria prawna Wojnar, Gajek i Wspólnicy. Adwokaci. spółka partnerska jest odpowiedzialna, tj. w następujących rozdziałach Prospektu: Polskie regulacje dotyczące rynku kapitałowego i sektora bankowego, Opodatkowanie, Podmioty zaangaŜowane w ofertę – Doradca Prawny, Osoby odpowiedzialne – Oświadczenie Doradcy Prawnego, są prawdziwe, rzetelne i zgodne ze stanem faktycznym oraz w częściach tych nie pominięto niczego, co mogłoby wpływać na ich znaczenie. Piotr Wojnar Partner 185 24. WARUNKI OFERTY PUBLICZNEJ 24.1 PODSTAWOWE INFORMACJE O OFERCIE Zgodnie z Uchwałą Emisyjną kapitał zakładowy Banku zostanie podwyŜszony o kwotę nie niŜszą niŜ 40 000 000 zł i nie wyŜszą niŜ 66 623 388 zł w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J, o numerach od 1 do nie mniej niŜ 40 000 000 do nie więcej niŜ 66 623 388 o wartości nominalnej złotych 1,00 za kaŜdą akcję. Oferta jest przeprowadzana na zasadach prawa pierwszeństwa dotychczasowych akcjonariuszy do objęcia Akcji Oferowanych w stosunku do liczby posiadanych Akcji (prawo poboru), stosownie do treści przepisu art. 436 § 1 3 Ksh. Akcje Oferowane nie objęte w terminie wykonania Prawa Poboru, zgodnie z przepisami art. 436 § 1 – 3 Ksh, Zarząd Banku przydzieli na podstawie art. 436 § 4 Ksh wg swego uznania po cenie nie niŜszej niŜ Cena Emisyjna. Prawo poboru Akcji Oferowanych nie zostało ograniczone lub wyłączone. Dwa Prawa Poboru uprawniają do objęcia jednej Akcji Oferowanej. Dniem Prawa Poboru jest dzień 23 czerwca 2010 r. Cena Emisyjna Akcji Oferowanych wynosi 1 zł za jedną akcję, przy czym cena Akcji Oferowanych, subskrybowanych w odpowiedzi na zaproszenie Zarządu Banku nie moŜe być niŜsza niŜ 1 zł za jedną akcję. Emitent nie zamierza wprowadzać Akcji Oferowanych do obrotu na rynku regulowanym lub do alternatywnego systemu obrotu. Akcje Emitenta nie są przedmiotem obrotu na Ŝadnym z ww. rynków. Oferta dochodzi do skutku przy prawidłowym subskrybowaniu co najmniej 40 000 000 Akcji Oferowanych. 24.2 PODMIOTY, DO KTÓRYCH KIEROWANA JEST OFERTA Oferta kierowana jest do Osób Uprawnionych do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz do złoŜenia Zapisu Dodatkowego. Akcje Oferowane nieobjęte w ramach Wykonania Praw Poboru oraz nieobjęte Zapisami Dodatkowymi Zarząd przydzieli, według własnego uznania, podmiotom, które złoŜą zapisy w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu Emitenta. Zaproszenie zostanie skierowane w formie pisemnej do Osób Uprawnionych lub innych osób, wg wyboru Zarządu Banku. Oferta nie jest dzielona na transze. Oferta jest przeprowadzana wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Poza jej terytorium niniejszy Prospekt nie moŜe być traktowany, jako rekomendacja, propozycja lub zachęta do składania propozycji nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych. 24.3 HARMONOGRAM OFERTY − 23 czerwca 2010 r. - Dzień Prawa Poboru, − 9 marca 2011 r. - Publikacja Prospektu, − 21 marca 2011 r. - Rozpoczęcie przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 29 marca 2011 r. - Zakończenie przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 30 marca 2011 r. - Przydział Akcji Oferowanych objętych w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisów Dodatkowych, − 30 marca 2011 r. - Przyjmowanie zapisów w odniesieniu do Akcji Oferowanych, na które nie złoŜono zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub w Zapisach Dodatkowych, − 31 marca 2011 r. - Przydział Akcji Oferowanych, na które nie złoŜono zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub w Zapisach Dodatkowych, − kwiecień/maj 2011 r. – planowana rejestracja przez Sąd Rejestrowy podwyŜszenia kapitału zakładowego. Zarząd moŜe postanowić o zmianie terminów rozpoczęcia przyjmowania zapisów. Informacja o takiej zmianie zostanie podana do publicznej wiadomości w trybie art. 52 ust. 2 Ustawy o Ofercie Publicznej w drodze komunikatu aktualizacyjnego podanego do publicznej wiadomości na stronie internetowej Banku 186 www.bankbps.pl i Oferującego www.dmbps.pl. Zarząd moŜe postanowić równieŜ o zmianie terminów zakończenia przyjmowania zapisów. Informacja o takiej zmianie zostanie podana do publicznej wiadomości w trybie art. 52 ust. 2 Ustawy o Ofercie Publicznej w formie komunikatu aktualizacyjnego podanego do publicznej wiadomości na stronie internetowej www.bankbps.pl i Oferującego www.dmbps.pl. Nastąpi to nie później niŜ w pierwotnie określonym dniu zakończenia przyjmowania zapisów. W przypadku, gdy w ocenie Banku zmiana ta stanowiłaby znaczący czynnik mogący wpłynąć na ocenę Akcji Oferowanych, informacja ta zostanie udostępniona do publicznej wiadomości równieŜ w formie aneksu do niniejszego Prospektu, zgodnie z art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej. Osoby, które złoŜyły zapis, w takim przypadku będą mogły uchylić się od skutków swojego oświadczenia woli przez złoŜenie - w dowolnym punkcie usług maklerskich Oferującego - oświadczenia na piśmie w terminie dwóch dni roboczych od dnia udostępnienia aneksu do niniejszego Prospektu w trybie art. 51a Ustawy o Ofercie Publicznej. Dokonane wpłaty na Akcje Oferowane zostaną zwrócone przez Dom Maklerski, jeŜeli nie doszło jeszcze do złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane lub jeśli subskrybent uchylił się od skutków swojego oświadczenia woli w trybie art. 51a Ustawy o Ofercie Publicznej. Zwrot wpłat na Akcje Oferowane nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu lub dokonującego wpłaty, w terminie 14 dni od dnia złoŜenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli lub od wskazania sposobu zwrotu wpłaty przez osobę, która nie złoŜyła jeszcze zapisu. Wpłaty na Akcje Oferowane nie podlegają oprocentowaniu, a dokonujący wpłaty nie jest uprawniony do jakiegokolwiek odszkodowania lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych przez subskrybenta w związku z subskrybowaniem Akcji Oferowanych na rynku wtórnym. Pozostałe terminy realizacji Oferty mogą równieŜ ulec zmianie. Nowe terminy zostaną podane do publicznej wiadomości nie później niŜ w dniu upływu danego terminu, a ponadto w formie komunikatu aktualizacyjnego, w sposób w jaki został udostępniony Prospekt zgodnie z art. 52 ust. 2 Ustawy o Ofercie Publicznej. Zmiana terminów przeprowadzenia Oferty nie stanowi odstąpienia od Oferty. 24.4 ODSTĄPIENIE LUB ZAWIESZENIE PRZEPROWADZENIA OFERTY Zarząd nie jest uprawniony do podejmowania decyzji o odstąpieniu lub zawieszeniu przeprowadzenia Oferty. Walne Zgromadzenie Banku moŜe podjąć uchwałę o odstąpieniu lub zawieszeniu przeprowadzenia Oferty. JeŜeli odstąpienie od przeprowadzenia Oferty nastąpi przed rozpoczęciem przyjmowania zapisów, Bank nie będzie zobowiązany do podania powodów takiego odstąpienia. Odstąpienie od przeprowadzenia Oferty po rozpoczęciu przyjmowania zapisów moŜe mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy wystąpi zdarzenie lub zdarzenia, które mogą ograniczyć szanse na to, Ŝe w ramach Oferty dojdzie do objęcia wszystkich Akcji Oferowanych, które zostały lub zostaną zaoferowane do objęcia, lub które to zdarzenia mogą powodować zwiększone ryzyko inwestycyjne dla subskrybentów Akcji Oferowanych. Chodzi w szczególności o następujące zdarzenia: (i) istotna zmiana sytuacji gospodarczej lub politycznej w Polsce lub na świecie, (ii) istotna zmiana sytuacji na rynkach finansowych w Polsce lub na świecie, (iii) istotna negatywna zmiana w zakresie działalności, zarządzania, sytuacji finansowej, kapitałów własnych lub wyników operacyjnych Banku. Walne Zgromadzenie Banku moŜe podjąć w kaŜdym czasie uchwałę o zawieszeniu przeprowadzenia Oferty. JeŜeli zawieszenie nastąpi przed rozpoczęciem przyjmowania zapisów, Bank nie będzie zobowiązany do podania powodów takiego zawieszenia. Zawieszenie przeprowadzenia Oferty po rozpoczęciu przyjmowania zapisów moŜe mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy wystąpi zdarzenie lub zdarzenia, które mogą ograniczyć szanse na to, Ŝe w ramach Oferty dojdzie do objęcia wszystkich Akcji Oferowanych, które zostały lub zostaną zaoferowane do objęcia, lub które to zdarzenie lub zdarzenia mogą powodować zwiększone ryzyko inwestycyjne dla subskrybentów Akcji Oferowanych. Zawieszenie Oferty moŜe zostać dokonane bez jednoczesnego podania nowych terminów jej przeprowadzenia. Podjęcie decyzji o odwieszeniu Oferty nastąpi w kaŜdym razie w takim terminie, aby przeprowadzenie Oferty było dalej prawnie moŜliwe, w szczególności przy uwzględnieniu ograniczenia wynikającego z art. 431 § 4 Ksh. Informacja o odstąpieniu od przeprowadzenia Oferty, o zawieszeniu lub odwieszeniu Oferty zostanie podana do publicznej wiadomości w formie aneksu do niniejszego Prospektu zgodnie z art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej. 187 24.5 SKUTKI ODSTĄPIENIA ALBO ZAWIESZENIA OFERTY PUBLICZNEJ JeŜeli do odstąpienia od przeprowadzenia Oferty dojdzie po rozpoczęciu przyjmowania zapisów, wszystkie złoŜone zapisy będą bezskuteczne. JeŜeli do zawieszenia przeprowadzenia Oferty dojdzie po rozpoczęciu przyjmowania zapisów, wszystkie złoŜone zapisy pozostaną skuteczne, przy czym osoby, które złoŜyły zapisy, będą mogły uchylić się od skutków swojego oświadczenia woli w terminie dwóch dni roboczych od dnia udostępnienia aneksu do niniejszego Prospektu w trybie art. 51a Ustawy o Ofercie Publicznej. Wpłaty na Akcje Oferowane nie podlegają oprocentowaniu. W przypadku odstąpienia przez Bank od Oferty lub w przypadku zawieszenia Oferty dokonujący wpłaty nie jest uprawniony do jakiegokolwiek odszkodowania lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych w związku z subskrybowaniem Akcji Oferowanych. Zwrot dokonanych wpłat na Akcje Oferowane objęte zapisami, co do których uchylono się od skutków złoŜonego oświadczenia woli w związku z zawieszeniem Oferty, nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu, w terminie 14 dni od dnia złoŜenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków złoŜonego oświadczenia woli. Zwrot dokonanych wpłat na Akcje Oferowane w przypadku odstąpienia przez Bank od Oferty po rozpoczęciu przyjmowania zapisów nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia o odstąpieniu od Oferty. 24.6 CENA EMISYJNA Cena Emisyjna Akcji Oferowanych wynosi 1,00 zł. Akcje Oferowane nie objęte w terminie wykonania Prawa Poboru, zgodnie z przepisami art. 436 § 1 – 3 Ksh, Zarząd Banku przydzieli na podstawie art. 436 § 4 Ksh wg swego uznania po cenie nie niŜszej niŜ Cena Emisyjna. ZłoŜenie zapisu lub objęcie Akcji Oferowanych nie wiąŜe się z uiszczeniem przez inwestora opłat, prowizji lub teŜ podatków. 24.7 LICZBA AKCJI OBJĘTYCH OFERTĄ Ofertą objętych jest 66 623 388 Akcji Oferowanych przy czym, Oferta dochodzi do skutku przy prawidłowym objęciu w ramach tej Oferty nie mniej niŜ 40 000 000 Akcji Oferowanych. W przypadku niedojścia Oferty do skutku przedmiotowa informacja zostanie przekazana do publicznej wiadomości w trybie art. 52 ust. 2 Ustawy o Ofercie Publicznej w drodze komunikatu aktualizacyjnego podanego do publicznej wiadomości na stronie internetowej Banku www.bankbps.pl i Oferującego www.dmbps.pl. 24.8 OBRÓT PRAWAMI POBORU Przeniesienie Praw Poboru moŜliwe jest, po uzyskaniu zgody Rady Nadzorczej Emitenta, do zakończenia przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub Zapisu Dodatkowego. Obowiązku nie stosuje się w przypadku przenoszenia Prawa Poboru pomiędzy Bankami Spółdzielczymi. ZłoŜenie Zapisu Dodatkowego moŜliwe jest wyłącznie przez osoby, które były akcjonariuszami w Dniu Prawa Poboru. Niewykorzystane Prawo Poboru wygasa w dniu zakończenia przyjmowania zapisów w Wykonaniu Praw Poboru lub Zapisu Dodatkowego. 24.9 OSOBY UPRAWNIONE DO ZAPISANIA SIĘ NA AKCJE OFEROWANE W WYKONANIU PRAW POBORU ORAZ DO ZAPISÓW DODATKOWYCH Osobami Uprawnionymi do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru są: − osoby, które posiadały akcje Banku na Dzień Prawa Poboru i które nie dokonały całkowitego zbycia Praw Poboru do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane, − osoby, które nabyły skutecznie Prawa Poboru i nie dokonały ich całkowitego zbycia do momentu złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane (przy czym na zbycie Praw Poboru z wyłączeniem Praw Poboru przysługujących i zbywanych na rzecz Banków Spółdzielczych wymagana jest zgoda Banku wyraŜona w postaci uchwały Rady Nadzorczej) 188 oraz posiadały co najmniej dwa Prawa Poboru. Krąg Osób Uprawnionych ostatecznie określa Emitent (działając zgodnie postanowieniami Prospektu) i przekazuje te informacje do Oferującego, który na podstawie tych informacji przyjmuje zapisy. Osoby Uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru mogą złoŜyć zapis maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z posiadanych Praw Poboru. W przypadku, gdy liczba Akcji Oferowanych, co do których danej osobie przysługuje pierwszeństwo ich objęcia na podstawie posiadanych przez nią Praw Poboru, jest liczbą niecałkowitą, osoba ta moŜe zapisać się maksymalnie na liczbę Akcji Oferowanych wynikającą z zaokrąglenia liczby Akcji Oferowanych, co do których przysługuje jej pierwszeństwo ich objęcia w dół do najbliŜszej liczby całkowitej. NiezaleŜnie od tego zaokrąglenia, wykorzystane przy takim zapisie kaŜde Prawo Poboru jest uwaŜane za wykonane w całości. Dopuszcza się moŜliwość wielokrotnego składania zapisów w ramach Wykonania Praw Poboru, przy czym łączna liczba Akcji Oferowanych na jaką Osoba Uprawniona złoŜy zapis/zapisy w Wykonaniu Prawa Poboru nie moŜe przekraczać liczby Akcji Oferowanych jej przysługującej na warunkach opisanych w Prospekcie. Minimalną wielkością zapisu w Wykonaniu Praw Poboru jest 1 Akcja Oferowana. ZłoŜenie Zapisu Dodatkowego moŜliwe jest wyłącznie przez osoby, które były akcjonariuszami w Dniu Prawa Poboru, skuteczność Zapisu Dodatkowego nie zaleŜy od złoŜenia zapisu w Wykonaniu Praw Poboru. Dopuszcza się moŜliwość wielokrotnego składania zapisów w ramach Zapisu Dodatkowego, przy czym łączna liczba Akcji Oferowanych na jaką Osoba Uprawniona złoŜy Zapis/Zapisy Dodatkowe nie moŜe być większa niŜ wielkość Oferty. Minimalną wielkością Zapisu Dodatkowego jest 1 Akcja Oferowana. Zapis na Akcje Oferowane złoŜony przez osobę nieuprawnioną jest bezskuteczny. Zapis złoŜony na liczbę Akcji Oferowanych większą niŜ wynikająca z zasad opisanych powyŜej jest bezskuteczny w części przekraczającej tę liczbę. 24.10 MIEJSCE PRZYJMOWANIA ZAPISÓW W WYKONANIU PRAW POBORU ORAZ ZAPISU DODATKOWEGO Osoby uprawnione do zapisania się na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz do złoŜenia Zapisu Dodatkowego mogą dokonywać zapisów na Akcje Oferowane w Domu Maklerskim i naleŜących do niego punktach usług maklerskich. Adres Domu Maklerskiego oraz punktów usług maklerskich dostępny jest na stronie internetowej www.dmbps.pl oraz jest wskazany w pkt 28.7 Prospektu. 24.11 SPOSÓB SKŁADANIA DODATKOWEGO ZAPISÓW W WYKONANIU PRAW POBORU ORAZ ZAPISU Zapis na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapis Dodatkowy składane są na oddzielnych formularzach, kaŜdorazowo w trzech egzemplarzach. Wzór formularza zapisu na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz wzór formularza Zapisu Dodatkowego będą dostępne na stronie internetowej Banku (www.bankbps.pl) oraz Oferującego (www.dmbps.pl). Zapis złoŜony poza formularzem oraz zapis, który nie zawiera wszystkich danych wymaganych przez formularz, jest niewaŜny. Dodatkowe postanowienia nie przewidziane w formularzu nie wywołują skutków prawnych. NiewaŜny jest równieŜ zapis dokonany pod warunkiem lub z zastrzeŜeniem terminu. Wszelkie konsekwencje wynikające z niewłaściwego wypełnienia formularzy zapisu na Akcje Oferowane ponosi subskrybent. Na dowód przyjęcia zapisu składający zapis otrzyma jeden egzemplarz wypełnionego i podpisanego formularza zapisu. Nie jest moŜliwe przyjmowanie zapisów przez Internet, telefon, faks lub za pomocą innych środków technicznych. Składając zapis w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisu Dodatkowego, Osoba Uprawniona lub jej pełnomocnik zobowiązany jest okazać dowód osobisty lub paszport w celu weryfikacji danych zawartych w formularzu zapisu. Osoba działająca w imieniu osoby prawnej zobowiązana jest ponadto złoŜyć oryginał lub notarialnie poświadczony odpis z odpowiedniego rejestru oraz dokument zaświadczający o jej uprawnieniu do reprezentowania osoby prawnej. Osoba działająca w imieniu jednostki organizacyjnej nieposiadającej 189 osobowości prawnej obowiązana jest ponadto złoŜyć oryginał lub notarialnie poświadczony odpis aktu zawiązania tej jednostki lub innego dokumentu, z którego wynikać będzie forma organizacyjna i adres siedziby oraz umocowanie osób do reprezentowania danej jednostki. Pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności. W przypadku osób działających w imieniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej pełnomocnictwo powinno zostać udzielone zgodnie z zasadami reprezentacji. Pełnomocnictwo udzielone jednostce nie posiadającej osobowości prawnej, osobie fizycznej lub osobie prawnej powinno być udzielone w formie pisemnej z podpisem mocodawcy notarialnie poświadczonym lub w formie aktu notarialnego lub złoŜone przez mocodawcę w obecności pracownika Oferującego. PrzedłoŜone pełnomocnictwo powinno wskazywać, iŜ uprawnia wskazaną w nim osobę do złoŜenia zapisu na akcje będące przedmiotem oferty. 24.12 OPŁACENIE ZAPISÓW W WYKONANIU PRAW POBORU ORAZ ZAPISÓW DODATKOWYCH ORAZ SKUTKI BRAKU OPŁACENIA ZAPISU Zapisy na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisy Dodatkowe powinny zostać opłacone w kwocie wynikającej z iloczynu liczby Akcji Oferowanych na które będzie składany zapis i ich Ceny Emisyjnej. ZłoŜenie zapisu jest moŜliwe po wpływie środków na wskazany poniŜej rachunek Oferującego. Zwraca się uwagę subskrybentom, Ŝe ponoszą oni wyłączne ryzyko wynikające z terminów realizacji rozliczeń bankowych (dot. to zarówno wpłat na rachunek oraz przelewów bankowych) dokonywanych w celu opłacenia zapisu. Emitent oraz Dom Maklerski nie ponoszą Ŝadnej odpowiedzialności w przypadku braku środków na opłacenie zapisu. Adres Domu Maklerskiego oraz punktów usług maklerskich dostępny jest na stronie internetowej www.dmbps.pl oraz jest wskazany w pkt 28.7 Prospektu. Wpłata na Akcje Oferowane, określona tytułem „Wpłata na akcje serii J” powinna zostać dokonana w gotówce lub przelewem, w walucie Polskiej na rachunek Oferującego: Dom Maklerski Banku BPS S.A. ul. Płocka 11/13 01-231 Warszawa 36 1930 1419 2300 0336 7193 0006 w Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna Wpłaty na Akcje Oferowane nie podlegają oprocentowaniu. 24.13 OBEJMOWANIE AKCJI OFEROWANYCH NIEOBJĘTYCH W WYKONANIU PRAW POBORU ORAZ ZAPISÓW DODATKOWYCH Akcje Oferowane nieobjęte zapisami składanymi w Wykonaniu Praw Poboru oraz Zapisami Dodatkowymi Zarząd przydzieli wyłącznie osobom, które złoŜą zapisy w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu. Zapisy na Akcje Oferowane złoŜone w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu, będą przyjmowane za pośrednictwem Oferującego w terminach wskazanych w pkt Harmonogram Oferty – termin zakończenia przyjmowania zapisów na Akcje Oferowane nieobjęte w Wykonaniu Praw Poboru lub Zapisów Dodatkowych. W odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu zapis moŜe być złoŜony na co najmniej 1 Akcję Oferowaną i nie więcej niŜ na liczbę Akcji Oferowanych wskazaną w zaproszeniu do złoŜenia zapisu wystosowanym przez Zarząd. W przypadku złoŜenia zapisu na większą liczbę Akcji Oferowanych niŜ liczba Akcji Oferowanych wskazana w zaproszeniu zapis taki będzie traktowany jako zapis na liczbę Akcji Oferowanych wskazaną w zaproszeniu. Zapis na Akcje Oferowane złoŜony w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu składany jest na formularzu, w trzech egzemplarzach. Osoba wskazana przez Zarząd do objęcia Akcji Oferowanych moŜe złoŜyć wyłącznie jeden zapis, a kaŜdy kolejny zapis złoŜony przez taką osobę jest bezskuteczny. 190 Składający zapis lub pełnomocnik na Akcje Oferowane w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu zobowiązany jest okazać dowód osobisty lub paszport w celu weryfikacji danych zawartych w formularzu zapisu. Osoba działająca w imieniu osoby prawnej zobowiązana jest ponadto złoŜyć oryginał lub notarialnie poświadczony odpis z odpowiedniego rejestru oraz dokument zaświadczający o jej uprawnieniu do reprezentowania osoby prawnej. Osoba działająca w imieniu jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej obowiązana jest ponadto złoŜyć oryginał lub notarialnie poświadczony odpis aktu zawiązania tej jednostki lub innego dokumentu, z którego wynikać będzie forma organizacyjna i adres siedziby oraz umocowanie osób do reprezentowania danej jednostki. Pełnomocnictwo, o którym mowa powyŜej winno być udzielone w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności. W przypadku osób działających w imieniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej pełnomocnictwo powinno zostać udzielone zgodnie z zasadami reprezentacji. Pełnomocnictwo powinno zostać przedstawione w oryginale lub w notarialnie poświadczonym odpisie. Zapis złoŜony poza formularzem oraz zapis, który nie zawiera wszystkich danych wymaganych przez formularz, jest niewaŜny. Dodatkowe postanowienia nie przewidziane w formularzu nie wywołują skutków prawnych. NiewaŜny jest równieŜ zapis dokonany pod warunkiem lub z zastrzeŜeniem terminu. Wszelkie konsekwencje wynikające z niewłaściwego wypełnienia formularza zapisu na Akcje Oferowane ponosi subskrybent. Na dowód przyjęcia zapisu osoba uprawniona otrzyma jeden egzemplarz wypełnionego i podpisanego formularza zapisu. 24.14 OPŁACENIE ZAPISÓW SKŁADANYCH NA AKCJE OFEROWANE W ODPOWIEDZI NA ZAPROSZENIE ZARZĄDU ORAZ SKUTKI BRAKU OPŁACENIA ZAPISU Zapisy na Akcje Oferowane złoŜone w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu powinny zostać opłacone w kwocie wynikającej z iloczynu liczby Akcji Oferowanych na które będzie składany zapis i ich Ceny Emisyjnej. ZłoŜenie zapisu jest moŜliwe po wpływie środków na wskazany poniŜej rachunek Oferującego. Zwraca się uwagę subskrybentom, Ŝe ponoszą oni wyłączne ryzyko wynikające z terminów realizacji rozliczeń bankowych (dot. to zarówno wpłat na rachunek oraz przelewów bankowych) dokonywanych w celu opłacenia zapisu. Emitent oraz Dom Maklerski nie ponoszą Ŝadnej odpowiedzialności w przypadku braku środków na opłacenie zapisu. Wpłata na Akcje Oferowane, określona tytułem „Wpłata na akcje serii J” powinna zostać dokonana w gotówce lub przelewem, w walucie Polskiej na rachunek Oferującego: Dom Maklerski Banku BPS S.A. ul. Płocka 11/13 01-231 Warszawa 36 1930 1419 2300 0336 7193 0006 w Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna Wpłaty na Akcje Oferowane nie podlegają oprocentowaniu. 24.15 WIĄśĄCY CHARAKTER ZAPISU ZłoŜony zapis jest nieodwołalny. Osoba, która złoŜyła zapis, moŜe uchylić się od skutków prawnych złoŜonego zapisu na warunkach określonych w art. 51a Ustawy o Ofercie Publicznej, a więc w przypadku udostępnienia do publicznej wiadomości, po rozpoczęciu subskrypcji, aneksu do niniejszego Prospektu, jeŜeli osoba taka złoŜyła zapis przed udostępnieniem tego aneksu. Uchylenie następuje przez oświadczenie na piśmie złoŜone w dowolnym punkcie usług maklerskich Oferującego lub w siedzibie Oferującego, w terminie dwóch dni roboczych od dnia udostępnienia aneksu. Bank moŜe dokonać przydziału papierów wartościowych nie wcześniej niŜ po upływie terminu do uchylenia się przez subskrybenta od skutków prawnych złoŜonego zapisu. Zwrot wpłat na Akcje Oferowane dokonanych w związku ze złoŜeniem zapisów, w odniesieniu do których osoba składająca zapis uchyliła się od skutków złoŜonego oświadczenia woli, nastąpi zgodnie z dyspozycją wskazaną 191 przez subskrybenta w formularzu zapisu, w terminie 14 dni od dnia złoŜenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli. Zwrot wpłat nastąpi bez jakichkolwiek odsetek, odszkodowań lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych przez subskrybenta w związku z subskrybowaniem Akcji Oferowanych. 24.16 PRZYDZIAŁ AKCJI OFEROWANYCH Osobom składającym zapis na Akcje Oferowane w Wykonaniu Praw Poboru przydzielona zostanie liczba Akcji Oferowanych wynikająca ze skutecznie złoŜonego przez nich i w pełni opłaconego zapisu. W przypadku nieobjęcia zapisami złoŜonymi w Wykonaniu Praw Poboru wszystkich Akcji Oferowanych nieobjęte w ten sposób Akcje Oferowane zostaną przeznaczone na realizację skutecznie złoŜonych i w pełni opłaconych Zapisów Dodatkowych. JeŜeli Zapisy Dodatkowe opiewać będą na większą liczbę Akcji Oferowanych niŜ pozostająca do objęcia, zostanie dokonana proporcjonalna, w stosunku do wielkości Zapisów Dodatkowych, redukcja Zapisów Dodatkowych. Zaokrąglenia liczby przydzielanych Akcji Oferowanych będą dokonywane w dół do najbliŜszej liczby całkowitej. Akcje Oferowane nie przyznane w wyniku zaokrągleń nie zostaną przydzielone i zostaną zaoferowane w wyniku zaproszenia kierowanego przez Zarząd. W kaŜdym wypadku na Ŝaden Zapis Dodatkowy nie zostanie dokonany przydział większej liczby Akcji Oferowanych aniŜeli objęta tym zapisem. Akcje Oferowane w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu zostaną przydzielone według własnego uznania Zarządu. Wykazy subskrybentów ze wskazaniem liczby przyznanych kaŜdemu z nich Akcji Oferowanych zostaną wyłoŜone w terminie tygodnia od Dnia Przydziału (tj. nie później niŜ 6 kwietnia 2011 r.) i pozostawione do wglądu dla subskrybentów przez następne dwa tygodnie w miejscach, w których zapisy były przyjmowane. 24.17 ZASADY ZWROTU ŚRODKÓW Rozliczenie Oferty nastąpi za pośrednictwem Oferującego. Zwrot środków pienięŜnych osobom, którym nie przydzielono Akcji Oferowanych, lub których zapisy zostały zredukowane, zostanie dokonany zgodnie z dyspozycją wskazaną przez subskrybenta w formularzu zapisu, w terminie 14 dni od dnia przydziału. W przypadku niedojścia emisji do skutku zwrot wpłat nastąpi w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia o niedojściu emisji do skutku. Zwrot nadpłat i wpłat nastąpi bez jakichkolwiek odsetek, odszkodowań lub zwrotu wydatków, w tym kosztów poniesionych przez subskrybenta w związku z subskrybowaniem Akcji Oferowanych. 24.18 WYDANIE AKCJI OFEROWANYCH Subskrybent, któremu Bank przydzielił Akcje Oferowane nabywa roszczenie o wydanie dokumentu akcji w terminie miesiąca od dnia rejestracji przez sąd rejestrowy podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku w związku z emisją Akcji Oferowanych. Zarząd zobowiązany jest wydać dokumenty Akcji Oferowanych w terminie tygodnia od dnia zgłoszenia ww. roszczenia. 192 25. ROZWODNIENIE Skala i wielkość rozwodnienia udziałów dotychczasowych akcjonariuszy Banku uzaleŜnione będą od liczby dotychczasowych akcjonariuszy Banku, którzy złoŜą zapisy na Akcje Oferowane w wykonaniu przysługujących im Praw Poboru, liczby dotychczasowych akcjonariuszy Banku, którzy zbędą przysługujące im Prawa Poboru, liczby dotychczasowych akcjonariuszy Banku, którzy obejmą dodatkowe Akcje Oferowane w wyniku złoŜenia Dodatkowego Zapisu oraz liczby Akcji Oferowanych objętych przez podmioty niebędące akcjonariuszami Banku w związku z objęciem Akcji Oferowanych w wyniku wykonania nabytych przez te podmioty Praw Poboru lub nabycia Akcji Oferowanych, które nie zostały objęte zapisami w wykonaniu Praw Poboru oraz Dodatkowych Zapisów. W przypadku gdyby dotychczasowi akcjonariusze Banku nie wykonali przysługującego im Prawa Poboru i nie objęli jakichkolwiek Akcji Oferowanych, wówczas skala i wielkość rozwodnienia udziałów dotychczasowych akcjonariuszy Banku będą uzaleŜnione od liczby podmiotów niebędących akcjonariuszami Banku, które złoŜą zapisy na Akcje Oferowane w wykonaniu nabytych przez nie Praw Poboru bądź w odpowiedzi na Zaproszenie Zarządu Banku oraz liczby Akcji Oferowanych objętych takimi zapisami. Zakładając, Ŝe w ramach Oferty Publicznej Bank wyemituje maksymalną dopuszczalną liczbę Akcji Oferowanych (tj. 66 623 388 sztuk akcji) i wszystkie Akcje Oferowane zostaną zaoferowane i objęte przez inwestorów, nie będących na Dzień Prawa Poboru akcjonariuszami to maksymalne natychmiastowe rozwodnienie udziału akcjonariusza, który nie wykona prawa objęcia Akcji Oferowanych wynikającego z jego Praw Poboru, w kapitale zakładowym oraz ogólnej liczbie głosów na Walnym Zgromadzeniu wyniesie 33,33%. W rezultacie, po zarejestrowaniu podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku wynikającego z emisji Akcji Oferowanych, 133 246 777 Akcji reprezentujących na dzień Prospektu 100% kapitału zakładowego Banku oraz ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu, będzie stanowić 66,66% kapitału zakładowego Banku oraz uprawniać łącznie do 66,66% ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu. 193 26. HISTORYCZNE INFORMACJE FINANSOWE BANKU POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI SPÓŁKA AKCYJNA ZA ROK ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2009 ROKU Historyczne informacje finansowe Banku prezentowane są za lata obrotowe zakończone odpowiednio dnia 31 grudnia 2009, 2008 i 2007 roku. Historyczne informacje finansowe zostały sporządzone w oparciu o statutowe sprawozdania finansowe Banku za lata obrotowe zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2009 roku, 2008 roku , 2007 roku. Bank sporządził powyŜsze statutowe sprawozdania finansowe zgodnie z Ustawą o rachunkowości oraz szczegółowymi przepisami prawa regulującymi działalność bankową. Historyczne informacje finansowe zostały sporządzone zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku, wykonującego dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie informacji zawartych w prospektach emisyjnych oraz formy wyłączenia przez odniesienie i publikacji takich prospektów emisyjnych oraz rozpowszechniania reklam, a takŜe w formacie określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 października 2005 roku w sprawie zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych i skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych, wymaganych w prospekcie emisyjnym dla emitentów z siedzibą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, dla których właściwe są polskie zasady rachunkowości (Dz. U. Nr 209, poz.1743, z późniejszymi zmianami). Historyczne informacje finansowe Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna na dzień 31 grudnia 2009 roku zostały przedstawione w rozdziale Załączniki w punkcie Historyczne informacje finansowe. 194 27. SKRÓTY I DEFINICJE JeŜeli inaczej nie wynika z kontekstu, terminy niezdefiniowane w Prospekcie, a pisane wielką literą, mają znaczenie nadane im poniŜej: Akcje - Akcje Istniejące oraz Akcje Oferowane, Akcje Istniejące, Akcje - wyemitowane na Datę Prospektu 133 246 777 akcje imienne Banku, Akcje Oferowane - od 40 000 000 do 66 623388 akcji zwykłych imiennych serii J o wartości nominalnej 1 zł kaŜda emitowanych przez Bank na podstawie Uchwały PodwyŜszeniowej i oferowanych na podstawie Prospektu w formie subskrypcji zamkniętej, ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Bank, Bank Zrzeszający - Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, Banki Spółdzielcze - polskie banki spółdzielcze (działające w formie prawnej spółdzielni) zrzeszone z Bankiem na podstawie Umów Zrzeszenia, Basel I - Umowa Kapitałowa z 1988 r. opublikowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego – zbiór przepisów zewnętrznych określających początkowe podejście do kalkulacji wymogów kapitałowych i zarządzania ryzykiem bankowym. W Polsce wprowadzona w drodze nowelizacji Prawa Bankowego oraz przyjęcia uchwał nr 4–6/2004 KNB z września 2004 r., które zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2005 r., Basel II - Nowa Umowa Kapitałowa z dnia 26 czerwca 2004 r. opublikowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego – zbiór przepisów zewnętrznych określających nowe podejście do kalkulacji wymogów kapitałowych i zarządzania ryzykiem bankowym. W Polsce wprowadzona w drodze nowelizacji Prawa Bankowego oraz przyjęcia uchwał nr 1–6/2007 KNB z marca 2007 r., które zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2008 r. (przy załoŜeniu wykorzystania opcji zawartej w art. 14 ust. 1 uchwały nr 1/2007 KNB), BFG - Bankowy Fundusz Gwarancyjny, BGK - Bank Gospodarstwa Krajowego Bank Państwowy z siedzibą w Warszawie, BIA - metoda wyliczania wskaźnika podstawowego adekwatności kapitałowej zgodna z Basel II (ang. Basic Indicator Approach), BPV - wskaźnik wraŜliwości wyniku finansowego na zmianę stopy procentowej o 1 punkt bazowy (ang. Basis Point Value), CAD - dyrektywa Rady 93/6/EEC w sprawie adekwatności kapitałowej instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, uchylona CAD 2, CAD 2 - dyrektywa 98/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. zmieniająca Dyrektywę Rady 93/6/EWG w sprawie adekwatności kapitału firm inwestycyjnych i instytucji kapitałowych, 197 Cena Emisyjna - Cena emisyjna Akcji Oferowanej w ramach Wykonania Prawa Poboru i składania Zapisu Dodatkowego tj. 1,00 zł., CRD - Dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe oraz Dyrektywa 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych, Dom Maklerski - Oferujący, Dzień Prawa Poboru - dzień 23 czerwca 2010 r., tj. dzień, według którego określa się akcjonariuszy, którym przysługuje Prawo Poboru, Dzień Prospektu - dzień zatwierdzenia Prospektu przez KNF, EAR - metoda szacowania ryzyka opierająca się na modelu zmienności zysków (ang. Earnings-At-Risk), Emitent - Bank, GBPZ S.A. - Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni Spółka Akcyjna z siedzibą we Wrocławiu, GPW - Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, Grupa BPS - Bank oraz jednostki zaleŜne i stowarzyszone, GUS - Główny Urząd Statystyczny, Historyczne informacje finansowe Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. na dzień 31 grudnia 2009 roku - zbadane przez biegłego rewidenta historyczne informacje finansowe za lata obrotowe zakończone odpowiednio dnia 31 grudnia 2009, 2008 i 2007 roku, sporządzone zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku, wykonującego dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie informacji zawartych w prospektach emisyjnych oraz formy wyłączenia przez odniesienie i publikacji takich prospektów emisyjnych oraz rozpowszechniania reklam, a takŜe w formacie określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 października 2005 roku w sprawie zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych i skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych, wymaganych w prospekcie emisyjnym dla emitentów z siedzibą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, dla których właściwe są polskie zasady rachunkowości (Dz. U. Nr 209, poz.1743, z późniejszymi zmianami), w dalszej części prospektu zwane równieŜ "sprawozdaniem finansowym". KDPW - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. z siedzibą w Warszawie, KIR - Krajowa Izba Rozliczeniowa, KNB - Komisja Nadzoru Bankowego, której kompetencje od 1 stycznia 2008 r. przejęła KNF, KNF - Komisja Nadzoru Finansowego, Kodeks Cywilny, kc - Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), 198 Kodeks Karny, kk - Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), Kodeks Spółek Handlowych, Ksh - Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), KRI - Kluczowe wskaźniki ryzyka (ang. Key Risk Indicators), KRS - Krajowy Rejestr Sądowy prowadzony przez Wydział Gospodarczy właściwego miejscowo Sądu Rejonowego, MF - Ministerstwo Finansów, MSP - Małe i średnie przedsiębiorstwa, NBP - Narodowy Bank Polski, Oferta, Oferta publiczna - Oferta publiczna Akcji Oferowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Oferujący - Dom Maklerski Banku BPS Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, Ordynacja Podatkowa - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja Podatkowa (Dz. U. z 1997 r., Nr 137, poz. 926 z późn. zm.), Osoba Uprawniona - osoba, która była akcjonariuszem banku w Dniu Prawa Poboru lub posiada tytuł prawny do Prawa Poboru, PKB - Produkt krajowy brutto, PLN, zł - Złoty polski, waluta obowiązująca w Polsce, p.p. - Punkt procentowy, Prawo Poboru - uprawnienie do złoŜenia zapisu na Akcje Oferowane w Wykonaniu Prawa Poboru lub złoŜenia Zapisu Dodatkowego, Prospekt - Niniejszy prospekt emisyjny Banku, stanowiący prospekt emisyjny w rozumieniu Ustawy o Ofercie Publicznej oraz Rozporządzenia 809/2004, na podstawie którego Bank będzie przeprowadzał Ofertę, PSR - Polskie Standardy Rachunkowości, Publikacja Prospektu - podanie Prospektu do publicznej wiadomości zgodnie z wymogami Ustawy o Ofercie, Rada Nadzorcza - Rada Nadzorcza Banku, Rekomendacja S II - rekomendacja KNF z dnia 17 grudnia 2008 r., która dotyczy dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, Rekomendacja T - rekomendacja KNF z dnia 23 lutego 2010 r., która dotyczy dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym, ROA - wskaźnik rentowności aktywów (ang. Return On Assets), 199 ROE - wskaźnik zwrotu z kapitału własnego (ang. Return On Equity), Rozporządzenie 809/2004 - Rozporządzenie Komisji (WE) nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. stanowiące przepis wykonawczy do Dyrektywy 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie informacji zawartych w prospektach emisyjnych oraz formy, włączenia przez odniesienie i publikacji takich prospektów oraz rozpowszechniania reklam, Rozporządzenie Rady w Sprawie Koncentracji - Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, RPP - Rada Polityki PienięŜnej, Sprawozdanie Finansowe - zbadane sprawozdanie finansowe Banku za rok obrotowy zakończony dnia 31 grudnia 2009 r., Statut - Statut Banku, SZR - System Zarządzania Ryzykiem w Banku, TFI - Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, Uchwała PodwyŜszeniowa, Uchwała Emisyjna - Uchwała nr 2/2010 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 23 czerwca 2010 roku w sprawie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J, UE - Unia Europejska, Umowa Zrzeszenia - umowa zawierana pomiędzy Bankiem a Bankiem Spółdzielczym, zgodnie z Ustawą o Bankach Zrzeszających, na podstawie której Bank Spółdzielczy przystępuje do Zrzeszenia, UOKiK - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Ustawa o Prawie Bankowym - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1997 r., Nr 140, poz. 939), Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym - Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. Nr 4, poz. 18 z późn. zm.), Ustawa o Bankach Zrzeszających - Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z dnia 7 grudnia 2000 r. (Dz.U. Nr 119, poz. 1252 z późn. zm.), Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych - Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 146, poz. 1546, z poźn. zm.), Ustawa o Nadzorze nad Rynkiem Finansowym - Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119 z poźn. zm.), Ustawa o Nadzorze nad Rynkiem Kapitałowym - Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1537, z późn. zm.), Ustawa o Obligacjach - Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jednolity Dz. U. z 1995 r., Nr 83, poz. 420, z poźn. zm.), Ustawa o Obrocie 200 Instrumentami Finansowymi - Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538, z poźn. zm.), Ustawa o Ochronie Konkurencji i Konsumentów - Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331, z poźn. zm.), Ustawa o Ofercie Publicznej - Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184, poz. 1539, z późn. zm.), Ustawa o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych - Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r., Nr 80, poz. 350, z późn. zm.), Ustawa o Podatku Dochodowym od Osób Prawnych - Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 1992 r. Nr 21, poz. 86, z późn. zm.), Ustawa o Podatku od Czynności Cywilnoprawnych - Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r., Nr 86, poz. 959, z późn. zm.), Ustawa o Podatku od Spadków i Darowizn - Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity Dz. U. z 1983 r., Nr 45, poz. 207, z późn. zm.), Ustawa o Rachunkowości - Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z późn. zm.), Ustawa o Swobodzie Działalności Gospodarczej - Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807, z późn. zm.), VaR - wskaźnik wartości zagroŜonej (ang. Value at Risk), Walne Zgromadzenie - Walne Zgromadzenie Banku, Wykonanie Prawa Poboru - złoŜenie skutecznego zapisu na Akcje Oferowane, zgodnie z treścią przepisu art. 436 §1 Ksh, Zapis Dodatkowy - zapis na Akcje Oferowane w liczbie nie większej niŜ wielkość emisji, który mogą złoŜyć osoby, będące akcjonariuszami Banku w Dniu Prawa Poboru jednocześnie z Wykonaniem Prawa Poboru, Akcje Oferowane nieobjęte w ramach wykonania Praw Poboru oraz w ramach Zapisów Dodatkowych Zarząd przydzieli według własnego uznania podmiotom, które złoŜą zapisy w odpowiedzi na jego zaproszenie zgodnie z postanowieniami art. 436 § 4 Ksh. Zarząd - Zarząd Banku, Zrzeszenie - funkcjonalna struktura społeczno-gospodarcza, na którą składają się Banki Spółdzielcze oraz Bank, który pełni rolę lidera, oparta o Ustawę o Bankach Zrzeszających. Zaproszenie Zarządu 201 28. ZAŁĄCZNIKI 28.1 ŚRÓDROCZNE DANE FINANSOWE ZA OKRES 9 MIESIĘCY ZAKOŃCZONY DNIA 30 WRZEŚNIA 2010 ROKU WRAZ Z DANYMI PORÓWNYWALNYMI 1. Informacje ogólne Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. („BPS S.A.”, „Bank”) został utworzony na podstawie decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 65 z dnia 22 października 1991 roku. Pierwotnie działał pod firmą Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni S.A. („GBPZ S.A.”) z siedzibą we Wrocławiu. Na podstawie uchwały nr 12/2001 Walnego Zgromadzenia GBPZ S.A. podjętej w dniu 16 maja 2001 roku, firmę zmieniono na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Zmiana firmy na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. została zarejestrowana w KRS w dniu 27 marca 2002 roku. Obecnie siedziba Banku mieści się w Warszawie przy ul. Płockiej 9/11B. Spółka wpisana jest do rejestru handlowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta Warszawy, XII Wydział Gospodarczy pod numerem KRS 0000069229 nadanym w dniu 10 grudnia 2001 roku. Bankowi nadano w dniu 6 sierpnia 2002 roku numer statystyczny REGON: 930603359. BPS S.A. jest Bankiem Zrzeszającym w rozumieniu Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z późniejszymi zmianami. 2. Okres, za który sporządzone są śródroczne dane finansowe Śródroczne dane finansowe Banku prezentowane są za okres 9 miesięcy kończący się 30 września 2010 roku. Porównywalne dane finansowe dla bilansu zostały zaprezentowane na dzień 31 grudnia 2009 roku, natomiast dla rachunku zysków i strat obejmują okres 9 miesięcy kończący się dnia 30 września 2009 roku („dane porównywalne”). Przedstawione w niniejszych śródrocznych danych finansowych dane finansowe za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku oraz dane porównywalne za okres 9 miesięcy kończący się 30 września 2009 roku nie były przedmiotem badania przez podmiot uprawniony („dane niebadane”). 3. ZałoŜenie kontynuacji działalności gospodarczej Prezentowane śródroczne dane finansowe za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku zostały sporządzone przy załoŜeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Bank, w nie zmniejszonym istotnie zakresie, w okresie nie krótszym niŜ 12 miesięcy od dnia bilansowego, tj. do dnia 30 września 2011 roku. Zarząd Banku nie stwierdza na dzień podpisania śródrocznych danych finansowych istnienia faktów i okoliczności, które wskazywałyby na zagroŜenia dla moŜliwości kontynuacji działalności na skutek zamierzonego lub przymusowego zaniechania bądź istotnego ograniczenia przez Bank dotychczasowej działalności. 4. Stosowane zasady rachunkowości, w tym metody wyceny aktywów i pasywów, pomiaru wyniku finansowego oraz podstawa sporządzenia śródrocznych danych finansowych Niniejsze śródroczne dane finansowe Banku za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku wraz z danymi porównywalnymi zostały sporządzone zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku, wykonującego dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie 202 informacji zawartych w prospektach emisyjnych oraz formy wyłączenia przez odniesienie i publikacji takich prospektów emisyjnych oraz rozpowszechniania reklam. Śródroczne dane finansowe zostały przygotowane zgodnie z przedstawionymi poniŜej polskimi standardami rachunkowości, lecz jedynie w zakresie bilansu, rachunku zysków i strat, informacji o stosowanych przez Bank zasadach rachunkowości oraz wybranych not objaśniających. 4.1. Śródroczne dane finansowe Banku zostały sporządzone w oparciu o: - Ustawę z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości z późniejszymi zmianami („Ustawa o rachunkowości”), - Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe z późniejszymi zmianami, - Ustawę z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 sierpnia 2008 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 października 2008 roku w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, z późniejszymi zmianami, - Uchwałę Komisji Nadzoru Finansowego Nr 76 z dnia 10 marca 2010 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, - Uchwałę Komisji Nadzoru Finansowego Nr 381 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie innych pomniejszeń funduszy podstawowych, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, pomniejszeń funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy uzupełniających banku; oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu funduszy własnych. Śródroczne dane finansowe zostały sporządzone zgodnie z konwencją kosztu historycznego, która została zmodyfikowana w przypadku instrumentów finansowych wycenianych do wartości godziwej oraz inwestycji w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności. 4.2. Stosowane metody wyceny aktywów i pasywów 4.2.1. NaleŜności od sektora finansowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora finansowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją” i grupy „zagroŜonych” tworzy się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciąŜającego daną ekspozycję, jednak w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego: - 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „pod obserwacją”, 20% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „poniŜej standardu”, 203 - 50% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „wątpliwe”, 100% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „stracone”. Przy ustalaniu podstawy tworzenia rezerw celowych w przypadku ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii „pod obserwacją” lub grupy „zagroŜonych” uwzględnia się wartość posiadanych zabezpieczeń zgodnie z zasadami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. 4.2.2. NaleŜności od sektora budŜetowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora budŜetowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. 4.2.3. NaleŜności od sektora niefinansowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora niefinansowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi, stanowiącymi naleŜności z tytułu poŜyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii „normalne” tworzy się w wysokości 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją” i grupy „zagroŜonych” tworzy się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciąŜającego daną ekspozycję, jednak w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego: - 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „pod obserwacją”, 20% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „poniŜej standardu”, 50% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „wątpliwe”, 100% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „stracone”. Przy ustalaniu podstawy tworzenia rezerw celowych w przypadku ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii „pod obserwacją” lub grupy „zagroŜonych” uwzględnia się wartość posiadanych zabezpieczeń zgodnie z zasadami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Wymagany poziom rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi: wynikającymi z poŜyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii "normalne" – pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, zaklasyfikowanymi do kategorii "pod obserwacją" – pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne. 4.2.4. Papiery wartościowe W portfelu papierów wartościowych wyróŜnia się trzy kategorie papierów wartościowych: a) przeznaczone do obrotu Są to papiery wartościowe, które zostały nabyte z zamiarem szybkiej sprzedaŜy w celu generowania zysku w wyniku krótkookresowych wahań cen. Na moment początkowego ujęcia w księgach wykazywane są w cenie 204 nabycia. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu wycenia się według wartości godziwej. Skutki wyceny do wartości godziwej zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. b) utrzymywane do terminu zapadalności Są to dłuŜne papiery wartościowe, które zostały nabyte z zamiarem utrzymywania do terminu zapadalności. Na moment początkowego ujęcia w księgach wykazywane są w cenie nabycia. Papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności wycenia się według zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej. W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości określonego papieru wartościowego, następuje jego przeszacowanie do wartości odzyskiwalnej, a skutki tej wyceny ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości”. c) dostępne do sprzedaŜy Są to papiery wartościowe nie uwzględnione w wyŜej opisanych kategoriach. DłuŜne papiery wartościowe dostępne do sprzedaŜy wycenia się według wartości godziwej, a zyski i straty z tytułu zmiany wartości godziwej w stosunku do wyceny według zamortyzowanego kosztu odnosi się na kapitał z aktualizacji wyceny. Papiery wartościowe z prawem do kapitału wycenia się według wartości rynkowej, a jeśli nie istnieje na nie aktywny rynek to w inny sposób określonej wartości godziwej. W przypadku braku moŜliwości ustalenia wiarygodnej wartości godziwej stosowane są zasady wyceny wg ceny nabycia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości. Kapitał z aktualizacji wyceny podlega rozliczeniu poprzez rachunek zysków i strat w momencie sprzedaŜy danego papieru wartościowego. W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości określonego papieru wartościowego, wcześniej ujęte zwyŜki z wyceny do wartości godziwej pomniejszają kapitał z aktualizacji wyceny. JeŜeli kwota zwyŜek nie wystarcza na pokrycie trwałej utraty wartości, brakującą róŜnicę odnosi się do rachunku zysków i strat w pozycji „odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości”. 4.2.5. Instrumenty pochodne Instrumenty pochodne wycenia się według wartości godziwej. Skutki zmiany wartości godziwej odnosi się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. 4.2.6. Akcje i udziały zaliczone do aktywów trwałych Akcje i udziały w jednostkach podporządkowanych wycenia się metodą praw własności, natomiast pozostałe akcje i udziały zaliczane do aktywów trwałych wycenia się według ceny nabycia z uwzględnieniem odpisów z tytułu trwałej utraty wartości. 4.2.7. Aktywa przejęte do zbycia Aktywa przejęte za długi wycenia się według wartości godziwej. Na róŜnicę pomiędzy kwotą długu a niŜszą od niej wartością godziwą przejętych aktywów dokonuje się odpisu aktualizującego wartość tych aktywów. W przypadku, gdy wartość godziwa przejętych aktywów jest wyŜsza od kwoty długu róŜnica stanowi zobowiązanie wobec kredytobiorcy. 4.2.8. Zobowiązania finansowe nieprzeznaczone do obrotu i niebędące instrumentami pochodnymi Zobowiązania finansowe nieprzeznaczone do obrotu i niebędące instrumentami pochodnymi wycenia się w wysokości zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej. PowyŜsze zobowiązania obejmują głównie depozyty oraz zobowiązania podporządkowane Banku. 205 4.2.9. Rzeczowe aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe stanowią kontrolowane przez Bank środki trwałe i zrównane z nimi prawa oraz środki trwałe w budowie. Do środków trwałych i zrównanych z nimi praw zaliczane są składniki rzeczowych aktywów trwałych, które są kompletne i zdatne do uŜytku oraz są przeznaczone na własne potrzeby, a ich przewidywany okres ekonomicznej uŜyteczności wynosi dłuŜej niŜ rok. Do środków trwałych zalicza się równieŜ środki trwałe kontrolowane przez Bank uŜywane na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej o podobnym charakterze, jeŜeli przewiduje ona spełnienie co najmniej jednego z warunków określonych w artykule 3 ust. 4 Ustawy o rachunkowości. Środki trwałe w budowie obejmują ogół poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze budową, montaŜem lub ulepszeniem istniejącego środka trwałego. Środki trwałe w budowie nie są amortyzowane do momentu zakończenia ich budowy i oddania do uŜytkowania. Środki trwałe wykazuje się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub w wartości przeszacowanej wynikającej z aktualizacji wyceny środków trwałych, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Środki trwałe o niskiej jednostkowej wartości początkowej odnoszone są jednorazowo w koszty. Odpowiednie wartości graniczne wynoszą dla: - środków trwałych z grup 1, 3, 6 i 7 – 3.500,00 zł, - środków trwałych z grupy 4 – 2.500,00 zł, - środków trwałych z grupy 8 – 500,00 zł. Na dzień bilansowy Bank kaŜdorazowo ocenia, czy wartość bilansowa wykazanych aktywów nie przekracza wartości przewidywanych przyszłych korzyści ekonomicznych. Jeśli istnieją przesłanki, które by na to wskazywały, wartość bilansowa aktywów jest obniŜana do ceny sprzedaŜy netto. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości dotyczące środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, zmniejszają odniesione na kapitał z aktualizacji wyceny róŜnice spowodowane aktualizacją wyceny. Ewentualna nadwyŜka odpisu nad róŜnicami z aktualizacji wyceny zaliczana jest do pozostałych kosztów operacyjnych. 4.2.10. Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne stanowią kontrolowane przez Bank, nabyte prawa majątkowe o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności dłuŜszym niŜ rok. Głównie są to oprogramowania komputerowe i licencje. Nakłady na nabycie licencji na oprogramowanie komputerowe są aktywowane w wysokości poniesionych wydatków na ich nabycie oraz implementację. Wartości niematerialne i prawne wykazywane są w cenie nabycia pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Nakłady poniesione po początkowym ujęciu nabytego składnika wartości niematerialnych są aktywowane tylko w przypadku, gdy nakłady te zwiększają przyszłe korzyści ekonomiczne wynikające z uŜytkowania tego składnika. W pozostałych przypadkach nakłady te są ujmowane w rachunku zysków i strat w momencie ich poniesienia. Na dzień bilansowy Bank kaŜdorazowo ocenia, czy wartość bilansowa wykazanych aktywów nie przekracza wartości przewidywanych przyszłych korzyści ekonomicznych. Jeśli istnieją przesłanki, które by na to wskazywały, wartość bilansowa aktywów jest obniŜana do ceny sprzedaŜy netto. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. 206 4.2.11. Odpisy amortyzacyjne Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych dokonywane są metodą liniową zgodnie z ustalonym okresem ekonomicznej uŜyteczności oraz odpowiadającej stawce amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje od pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym przyjęto środek lub prawo do uŜytkowania, a jej zakończenie, nie później niŜ z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową lub przeznaczenia środka trwałego lub prawa do likwidacji. Szacunki dotyczące okresu ekonomicznej uŜyteczności oraz metoda amortyzacji są przedmiotem przeglądu na koniec kaŜdego roku obrotowego w celu weryfikacji, czy zastosowane metody i okres amortyzacji są zgodne z przewidywanym rozkładem czasowym korzyści ekonomicznych przynoszonych przez dany środek trwały, dane wartości niematerialne i prawne. Bank przyjął następujące okresy i wartości niematerialnych i prawnych: uŜywania dla Budynki i budowle Urządzenia techniczne i maszyny Środki transportu Zestawy komputerowe Inne środki trwałe Licencje na programy komputerowe podstawowych grup środków trwałych 40 lat, 5 – 10 lat, 5 lat, 5 lat, 5 – 10 lat, 4 lata. Bank nie amortyzuje gruntów i środków trwałych w budowie. Wartość odpisów amortyzacyjnych odnosi się do rachunku zysków i strat w pozycji „amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych”, natomiast odpis z tytułu trwałej utraty wartości obciąŜa pozostałe koszty operacyjne. 4.2.12. Trwała utrata wartości aktywów Na kaŜdy dzień bilansowy Bank ocenia, czy istnieją obiektywne dowody wskazujące na trwałą utratę wartości składnika bądź grupy aktywów. Jeśli dowody takie istnieją, Bank ustala szacowaną, moŜliwą do odzyskania wartość składnika aktywów i dokonuje odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości, w kwocie równej róŜnicy między wartością moŜliwą do odzyskania i wartością bilansową. Strata wynikająca z utraty wartości jest ujmowana w rachunku zysków i strat za bieŜący okres. W przypadku gdy uprzednio dokonano przeszacowania aktywów to strata pomniejsza wysokość kapitałów z przeszacowania, a następnie jest odnoszona na rachunek zysków i strat bieŜącego okresu. 4.2.13. Leasing Spółka jest stroną umów leasingowych, na podstawie których przyjmuje do odpłatnego uŜywania lub pobierania poŜytków obce środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne przez uzgodniony okres. W przypadku umów leasingu, na mocy których następuje przeniesienie zasadniczo całego ryzyka i poŜytków wynikających z tytułu posiadania aktywów będących przedmiotem umowy, przedmiot leasingu jest ujmowany w aktywach jako środek trwały i jednocześnie ujmowane jest zobowiązanie w kwocie równej wartości bieŜącej minimalnych opłat leasingowych ustalonej na dzień rozpoczęcia leasingu. Opłaty leasingowe są dzielone między koszty finansowe i zmniejszenie salda zobowiązania w sposób umoŜliwiający uzyskanie stałej stopy odsetek od pozostałego do spłaty zobowiązania. Koszty finansowe ujmowane są bezpośrednio w rachunku zysków i strat. 207 Środki trwałe będące przedmiotem umowy leasingu finansowego są amortyzowane w sposób określony dla własnych środków trwałych. JednakŜe, gdy brak jest pewności co do przejścia prawa własności przedmiotu umowy, wówczas środki trwałe uŜywane na podstawie umów leasingu finansowego są amortyzowane przez krótszy z dwóch okresów: przewidywany okres uŜytkowania lub okres trwania leasingu. Opłaty leasingowe z tytułu umów, które nie spełniają warunków umowy leasingu finansowego, ujmowane są jako koszty w rachunku zysków i strat metodą liniową przez okres trwania leasingu. 4.2.14. Rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne Bank dokonuje czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów jeśli wydatki dotyczą okresów następujących po okresie, w którym je poniesiono. Do biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów zalicza się koszty z tytułu świadczeń wykonywanych na rzecz Banku, lecz jeszcze nie stanowiących jego zobowiązań. W szczególności jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów ujmuje się zobowiązania wobec pracowników z tytułu niewykorzystanych urlopów, premii uznaniowych oraz utworzone rezerwy na koszty rzeczowe. Do rozliczeń międzyokresowych zalicza się równieŜ przychody otrzymane z góry oraz naleŜne Bankowi odsetki od naleŜności zagroŜonych do czasu ich otrzymania. 4.2.15. Podatek dochodowy i podatek dochodowy odroczony Podatek dochodowy obliczany jest w oparciu o wynik księgowy brutto skorygowany o: przychody, które zgodnie z przepisami podatkowymi nie są zaliczane do przychodów podatkowych, przychody podatkowe nie będące przychodami księgowymi, koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów i koszty podatkowe nie będące kosztami księgowymi, zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi. PowyŜsze pozycje korygują wynik księgowy brutto. Pozycje te obejmują głównie przychody i koszty z tytułu odsetek naliczonych do otrzymania i zapłacenia, opłaty rozliczane w czasie, rezerwy na naleŜności oraz zobowiązania pozabilansowe, a takŜe wycenę instrumentów finansowych do wartości godziwej. Odroczony podatek dochodowy jest ustalany metodą zobowiązań bilansowych w stosunku do wszystkich róŜnic przejściowych występujących na dzień bilansowy między wartością podatkową aktywów i pasywów a ich wartością bilansową wykazaną w sprawozdaniu finansowym. Rezerwa na odroczony podatek dochodowy tworzona jest w odniesieniu do wszystkich dodatnich róŜnic przejściowych, chyba Ŝe rezerwa na odroczony podatek dochodowy powstaje w wyniku amortyzacji wartości firmy lub początkowego ujęcia składnika aktywów lub pasywów przy transakcji nie stanowiącej połączenia jednostek i w chwili jej zawierania nie ma wpływu ani na wynik finansowy brutto, ani na dochód do opodatkowania lub stratę podatkową. Składnik aktywów z tytułu podatku odroczonego ujmowany jest w odniesieniu do wszystkich ujemnych róŜnic przejściowych, jak równieŜ niewykorzystanych strat podatkowych przeniesionych na następne lata, w takiej wysokości, w jakiej jest prawdopodobne, Ŝe zostanie osiągnięty dochód do opodatkowania, który pozwoli wykorzystać powyŜsze róŜnice. Wartość bilansowa składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku jest weryfikowana na kaŜdy dzień bilansowy i ulega stosownemu obniŜeniu o tyle, o ile przestało być prawdopodobne osiągnięcie dochodu do opodatkowania wystarczającego do częściowego lub całkowitego zrealizowania składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku. 208 Aktywa z tytułu odroczonego podatku oraz rezerwy na podatek odroczony wyceniane są z zastosowaniem stawek podatkowych, które według przewidywań będą obowiązywać w okresie, gdy składnik aktywów zostanie zrealizowany lub rezerwa rozwiązana, przyjmując za podstawę stawki podatkowe (i przepisy podatkowe) obowiązujące na dzień bilansowy. Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem własnym, odnosi się równieŜ na kapitał własny. 4.2.16. Rezerwy na przyszłe zobowiązania Rezerwy na przyszłe zobowiązania obejmują: - rezerwy na przyszłe zobowiązania o wysokim stopniu prawdopodobieństwa wystąpienia z tytułu toczących się spraw sądowych, których stroną jest Bank, - rezerwy na długoterminowe świadczenia pracownicze, a w szczególności rezerwę na odprawy emerytalne. - rezerwy na ryzyko operacyjne. Utworzone rezerwy na przyszłe zobowiązania ujmowane są w pasywach w pozycji „Rezerwy” oraz odpowiednio w rachunku zysków i strat jako pozostałe koszty operacyjne, a w przypadku rezerw na odprawy emerytalne jako odpowiednie koszty rodzajowe. Wysokość odpraw emerytalnych ustalana jest na podstawie kalkulacji aktuarialnej dokonanej przez Bank. 4.2.17. Kapitały własne Fundusze własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na fundusze podstawowe i fundusze uzupełniające. Fundusze podstawowe stanowią kapitał zakładowy, kapitał zapasowy oraz kapitały rezerwowe. Funduszem uzupełniającym jest kapitał z aktualizacji wyceny. Kapitał zakładowy wykazywany jest w wysokości zgodnej ze statutem oraz wpisem do rejestru sądowego według wartości nominalnej. Kapitał zapasowy tworzony jest zgodnie ze statutem Banku oraz z premii emisyjnych uzyskanych z emisji akcji. Kapitały rezerwowe tworzone są zgodnie ze statutem Banku i obejmują fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej oraz pozostały kapitał rezerwowy. Kapitał z aktualizacji wyceny obejmuje wartość aktualizacji rzeczowych aktywów trwałych i skutki wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy z uwzględnieniem wpływu podatku odroczonego. Zysk/strata z lat ubiegłych obejmuje nie podzielone zyski i nie pokryte straty z lat ubiegłych. Zysk netto stanowi zysk wynikający z rachunku zysków i strat za okres, za który jest sporządzane sprawozdanie. Zysk netto uwzględnia podatek dochodowy zarówno w części bieŜącej jak i odroczonej oraz inne obowiązkowe obciąŜenia. 4.3. Metody pomiaru wyniku finansowego W księgach rachunkowych Banku ujmowane są wszystkie osiągnięte, przypadające na jego rzecz przychody i obciąŜające go koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezaleŜnie od terminu ich zapłaty. Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane są koszty lub przychody przypadające na ten okres sprawozdawczy, które jeszcze nie zostały poniesione lub otrzymane. 209 4.3.1. Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody z tytułu odsetek obejmują w szczególności odsetki otrzymane i naleŜne (zapadłe i niezapadłe), w tym dyskonto, odsetki skapitalizowane oraz rozliczone opłaty podlegające rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii „normalne” oraz „pod obserwacją”. Do przychodów odsetkowych nie zalicza się odsetek naleŜnych zapadłych i niezapadłych, w tym skapitalizowanych od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych, które ujmowane są jako przychody zastrzeŜone do czasu ich otrzymania. W przychodach odsetkowych nie ujmuje się takŜe rozliczonych opłat podlegających rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych w części dotyczącej niespłaconego kapitału, które zaliczane są do przychodów zastrzeŜonych. 4.3.2. Przychody i koszty z tytułu prowizji Prowizje obejmują głównie kwoty zapłacone przez klientów od wykonywanych operacji bankowych na rachunkach, rozliczone prowizje z tytułu udzielenia kredytów w rachunku bieŜącym oraz rewolwingowych, rozliczone prowizje z tytułu obsługi kart płatniczych. 4.3.3. Pozostałe przychody i koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne obejmują głównie przychody z tytułu sprzedaŜy/likwidacji składników majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, odzyskanych naleŜności nieściągalnych, otrzymanych odszkodowań, kar, grzywien, przychodów z tytułu dzierŜawy/najmu nieruchomości oraz rozwiązanych rezerw na sprawy sporne i aktywa przejęte za długi. Na pozostałe koszty operacyjne składają się głównie koszty sprzedaŜy/likwidacji majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, koszty windykacji naleŜności, koszty rezerw na sprawy sporne, darowizny i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości aktywów przejętych za długi. 4.3.4. Wynik z pozycji wymiany Wynik z operacji wymiany jest róŜnicą pomiędzy przychodami i kosztami z operacji wymiany walutowej. Wynika on ze zrealizowanych róŜnic kursowych oraz róŜnic kursowych powstałych z wyceny aktywów i pasywów wyraŜonych w walutach obcych. 4.3.5. Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach finansowych realizowany jest poprzez transakcje kupna i sprzedaŜy papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu, dostępnych do sprzedaŜy i utrzymywanych do terminu zapadalności oraz transakcje ujmowane w zobowiązaniach pozabilansowych Banku, w tym instrumenty pochodne. 4.4. Stosowane metody wyceny rozchodu aktywów finansowych Bank przyjął następujące metody rozchodu aktywów finansowych: a) Przy wycenie rozchodu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu lub dostępnych do sprzedaŜy, nabytych po róŜnych cenach, charakteryzujących się jednakowymi lub podobnymi cechami przyjmuje się, Ŝe rozchód składnika aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) nabycia tych składników aktywów, które Bank nabył najwcześniej. 210 b) Przy wycenie rozchodu walut obcych, nabytych po róŜnych cenach, stosuje się metodę cen średnich, to jest ustalonych w wysokości średniej ceny (kosztów) nabycia danej waluty. 4.5. Przyjęte zasady spisywania naleŜności NaleŜności spisuje się w cięŜar utworzonych rezerw celowych po stwierdzeniu udokumentowania nieściągalności naleŜności lub przedawnienia roszczeń Banku. Spisanie moŜe następować z umorzeniem lub bez umorzenia naleŜności, zgodnie z obowiązującymi w Banku procedurami windykacyjnymi. 4.6. Przyjęte zasady rachunkowości zabezpieczeń W okresie 9 miesięcy zakończonym dnia 30 września 2010 roku oraz w 2009 roku Bank nie stosował rachunkowości zabezpieczeń. 4.7. Wycena aktywów i pasywów wyraŜonych w walutach obcych Aktywa i pasywa bilansowe w walutach obcych wykazuje się w złotych po przeliczeniu według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na dzień bilansowy. RóŜnice kursowe wynikające z przeliczenia sald aktywów i pasywów bilansowych w walutach obcych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z pozycji wymiany. Kursy walut przyjęte przy sporządzaniu danych finansowych na dzień 30 września 2010 roku wyniosły: 2,9250 zł za 1 USD, 3,9870 zł za 1 EUR. Porównywalne dane finansowe w części dotyczącej naleŜności i zobowiązań w walutach obcych zostały przeliczone przy zastosowaniu średnich kursów ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski na dzień 31 grudnia 2009 roku, które wynosiły: - 2,8503 zł za 1 USD, 4,1082 zł za 1 EUR. 5. Zmiany zasad rachunkowości W okresie 9 miesięcy zakończonym dnia 30 września 2010 roku oraz w 2009 roku Bank nie dokonywał zmian zasad rachunkowości. 6. Korekty błędu podstawowego W okresie 9 miesięcy zakończonym dnia 30 września 2010 roku oraz w 2009 roku Bank nie dokonywał korekty błędu podstawowego. 7. Zmiany szacunków W okresie 9 miesięcy zakończonym dnia 30 września 2010 roku oraz w 2009 roku Bank nie dokonywał istotnych zmian szacunków. 8. Informacje o zdarzeniach dotyczących lat ubiegłych ujętych w śródrocznych danych finansowych bieŜącego roku obrotowego 211 W okresie 9 miesięcy zakończonym dnia 30 września 2010 roku nie wystąpiły zdarzenia dotyczące lat ubiegłych, w stosunku do których istniałby obowiązek ujęcia w śródrocznych danych finansowych za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku. 9. Informacje o znaczących zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, a nie uwzględnionych w danych finansowych Do dnia sporządzenia śródrocznych danych finansowych za okres 9 miesięcy zakończony dnia 30 września 2010 roku, to znaczy do dnia 23 listopada 2010 roku, nie wystąpiły zdarzenia, które nie zostały, a powinny być ujęte w księgach rachunkowych okresu. 212 Lp. AKTYWA I. Kasa, środki w Banku Centralnym 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe 3. Inne środki DłuŜne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania II. w Banku Centralnym III. NaleŜności od sektora finansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe IV. NaleŜności od sektora niefinansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe V. NaleŜności od sektora budŜetowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z VI. otrzymanym przyrzeczeniem odkupu VII. DłuŜne papiery wartościowe 1. Banków 2. BudŜetu Państwa i budŜetów terenowych 3. Pozostałe VIII. Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych 1. W instytucjach finansowych 2. W pozostałych jednostkach IX. Udziały lub akcje w jednostkach współzaleŜnych 1. W instytucjach finansowych 2. W pozostałych jednostkach X. Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych 1. W instytucjach finansowych 2. W pozostałych jednostkach XI. Udziały i akcje w innych jednostkach 1. W instytucjach finansowych 2. W pozostałych jednostkach XII. Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe XIII. Wartości niematerialne i prawne, w tym: - wartość firmy XIV. Rzeczowe aktywa trwałe XV. Inne aktywa 1. Przejęte aktywa do zbycia 2. Pozostałe XVI. Rozliczenia międzyokresowe 1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Pozostałe rozliczenia międzyokresowe SUMA AKTYWÓW 213 30.09.2010 dane niebadane 676 258 676 258 0 0 31.12.2009 dane zbadane 225 470 225 470 0 0 0 0 719 039 107 478 611 561 4 695 175 438 700 4 256 475 372 682 7 102 365 580 1 214 409 19 009 1 195 400 3 903 625 381 469 3 522 156 354 739 3 277 351 462 0 0 7 004 901 1 650 291 5 079 786 274 824 17 129 17 129 0 0 0 0 797 0 797 223 622 60 980 162 642 109 882 27 612 0 91 266 39 623 526 39 097 37 006 33 666 3 340 14 014 992 6 383 164 1 810 705 4 522 090 50 369 9 152 9 152 0 0 0 0 730 0 730 48 410 20 144 28 266 163 197 25 032 0 86 258 27 627 789 26 838 31 689 27 425 4 264 12 473 502 Lp. PASYWA 30.09.2010 dane niebadane I. II. Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe III. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1. Rachunki oszczędnościowe, w tym: a/ bieŜące b/ terminowe 2. Pozostałe, w tym: a/ bieŜące b/ terminowe IV. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 1. BieŜące 2. Terminowe Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów V. wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu Zobowiązania z tytułu emisji dłuŜnych papierów VI. wartościowych VII. Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych VIII. Fundusze specjalne i inne zobowiązania IX. Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów 2. Ujemna wartość firmy 3. Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeŜone X. Rezerwy 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Pozostałe rezerwy XI. Zobowiązania podporządkowane XII. Kapitał (fundusz) podstawowy XIII. NaleŜne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) XIV. Akcje własne (wielkość ujemna) XV. Kapitał (fundusz) zapasowy XVI. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny XVII. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe 1. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego 2. Pozostałe XVIII. Zysk (strata) z lat ubiegłych XIX. Zysk (strata) netto SUMA PASYWÓW Współczynnik wypłacalności wynosił: 10,30% 214 31.12.2009 dane zbadane 0 11 367 253 790 851 10 576 402 1 362 400 827 206 494 345 332 861 535 194 192 051 343 143 239 337 126 311 113 026 0 0 10 216 580 640 844 9 575 736 1 210 555 739 313 517 954 221 359 471 242 180 893 290 349 169 097 109 293 59 804 0 0 0 3 147 230 126 800 1 435 116 871 133 252 9 201 0 117 599 16 056 0 117 196 34 593 18 528 16 065 230 102 133 247 0 31 078 16 599 14 479 149 656 133 247 0 0 266 439 11 502 37 974 11 300 26 674 0 58 112 14 014 992 0 227 383 (7 176) 34 374 7 700 26 674 0 57 150 12 473 502 9,72% Lp. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. Treść informacji Przychody z tytułu odsetek 1. Od sektora finansowego 2. Od sektora niefinansowego 3. Od sektora budŜetowego 4. Z papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu Koszty odsetek 1. Od sektora finansowego 2. Od sektora niefinansowego 3. Od sektora budŜetowego Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji Koszty z tytułu prowizji Wynik z tytułu prowizji Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu 1. Od jednostek zaleŜnych 2. Od jednostek współzaleŜnych 3. Od jednostek stowarzyszonych 4. Od pozostałych jednostek Wynik na operacjach finansowych 1. Papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi 2. Pozostałych Wynik z pozycji wymiany Wynik na działalności bankowej Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Koszty działania banku 1. Wynagrodzenia 2. Ubezpieczenia i inne świadczenia 3. Inne Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 1. Odpisy na rezerwy celowe i na ogólne ryzyko bankowe 2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości dotyczące aktualizacji 1. Rozwiązanie rezerw celowych i rezerw na ryzyko ogólne 2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji 215 Od 01 stycznia 2010 Od 01 stycznia 2009 do 30 września 2010 do 30 września 2009 dane niebadane dane niebadane 471 852 447 112 18 906 31 897 197 201 143 217 24 912 21 506 230 833 250 492 380 756 333 723 348 028 290 235 24 965 33 940 7 763 9 548 91 096 113 389 61 871 54 111 24 164 16 491 37 707 37 620 12 549 2 044 0 0 0 12 549 49 225 40 640 300 0 0 1 744 30 109 28 929 8 585 10 639 201 216 22 043 11 776 129 913 57 039 11 109 61 765 11 362 1 180 12 847 196 009 29 211 21 001 119 399 55 657 10 760 52 982 9 433 37 723 37 723 62 716 62 716 0 28 239 0 51 978 28 239 51 978 0 (9 484) 0 (10 738) XVIII. Wynik z działalności operacyjnej XIX. Wynik na operacjach nadzwyczajnych 1. Zyski nadzwyczajne 2. Straty nadzwyczajne XX. Zysk (strata) brutto XXI. Podatek dochodowy XXII. Udział w wyniku netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności XXIII. Zysk (strata) netto 216 60 724 0 0 0 60 724 8 544 5 932 64 649 0 0 0 64 649 12 620 57 58 112 52 086 WYBRANE NOTY OBJAŚNIAJĄCE 1. Struktura naleŜności a. NaleŜności według struktury rodzajowej Sektor Finansowy 30.09.2010 Sektor Niefinansowy Sektor BudŜetowy lokaty środki na rachunkach bieŜących nostro kredyty i poŜyczki skupione wierzytelności zrealizowane gwarancje inne naleŜności odsetki 317 951 92 479 298 672 9 824 440 4 672 186 513 986 2 508 113 276 368 752 4 697 NaleŜności brutto razem 719 366 4 789 469 373 449 Korekty wartości (197) (37 288) (767) Rezerwy na naleŜności (130) (57 006) - 719 039 4 695 175 372 682 NaleŜności netto razem Sektor Finansowy lokaty środki na rachunkach bieŜących nostro kredyty i poŜyczki skupione wierzytelności zrealizowane gwarancje inne naleŜności odsetki NaleŜności brutto razem Korekty wartości 31.12.2009 Sektor Niefinansowy Sektor BudŜetowy 900 367 4 302 298 389 10 834 866 3 877 044 584 986 3 051 112 000 352 115 3 820 1 214 758 3 993 665 355 935 (219) (29 200) (532) 217 Rezerwy na naleŜności NaleŜności netto razem b. (130) (60 840) (664) 1 214 409 3 903 625 354 739 Klasyfikacja naleŜności i rezerw celowych w podziale na kategorie ryzyka, zgodnie z przepisami o tworzeniu rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 30.09.2010 Brutto NaleŜności w sytuacji: - normalnej - pod obserwacją - poniŜej standardu - wątpliwe - stracone Odsetki Razem 5 101 910 336 716 165 572 38 988 120 684 118 414 5 882 284 Korekty wartości Rezerwy Celowe (34 276) (2 641) (806) (219) (310) (38 252) (1 306) (18) (2 760) (1 476) (51 576) (57 136) Wymagany poziom rezerw Netto 5 066 328 334 057 162 006 37 293 68 798 118 414 5 786 896 (57 136) 31.12.2009 Brutto NaleŜności w sytuacji: - normalnej - pod obserwacją - poniŜej standardu - wątpliwe - stracone Odsetki Razem 4 848 811 306 651 129 202 58 880 104 128 116 686 5 564 358 Korekty wartości Rezerwy Celowe (26 539) (2 039) (763) (412) (198) (29 951) (822) (3 957) (1 706) (55 149) (61 634) Wymagany poziom rezerw (61 634) 218 Netto 4 821 450 304 612 124 482 56 762 48 781 116 686 5 472 773 2. DłuŜne papiery wartościowe a. Podział dłuŜnych papierów wartościowych według emitentów 30.09.2010 1 650 291 1 507 900 9 689 132 702 5 079 786 766 172 4 296 733 16 881 274 824 274 824 7 004 901 Banki Bony pienięŜne NBP Obligacje komercyjne banków Certyfikaty depozytowe banków BudŜet Państwa i budŜety terenowe Bony skarbowe Obligacje Skarbu Państwa Obligacje komunalne Pozostałe Obligacje komercyjne DłuŜne papiery wartościowe razem b. 31.12.2009 1 810 705 1 350 381 167 554 292 770 4 522 090 713 623 3 793 503 14 964 50 369 50 369 6 383 164 Klasyfikacja dłuŜnych papierów wartościowych do poszczególnych portfeli 30.09.2010 279 279 3 836 086 766 172 1 394 529 1 507 900 1 526 9 689 49 624 106 646 3 168 536 2 901 925 83 078 168 178 15 355 7 004 901 Portfel przeznaczony do obrotu Obligacje Skarbu Państwa Portfel dostępny do sprzedaŜy Bony skarbowe Obligacje Skarbu Państwa Bony pienięŜne NBP Obligacje komunalne Obligacje komercyjne banków Certyfikaty depozytowe banków Obligacje komercyjne pozostałe Portfel utrzymywany do terminu zapadalności Obligacje Skarbu Państwa Obligacje komercyjne banków Certyfikaty depozytowe banków Obligacje komercyjne pozostałe Obligacje komunalne DłuŜne papiery wartościowe razem 219 31.12.2009 745 745 2 984 917 713 623 858 029 1 350 381 3 137 9 558 32 915 17 274 3 397 502 2 934 729 157 996 259 855 33 095 11 827 6 383 164 3. Udziały i akcje w innych jednostkach oraz pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe a. Udziały i akcje w innych jednostkach Rodzaj portfela Przeznaczony do obrotu Akcje notowane na GPW Akcje nie notowane na GPW Udziały Dostępny do sprzedaŜy Akcje notowane na GPW Akcje nie notowane na GPW Udziały Razem udziały i akcje w innych jednostkach Rodzaj portfela Przeznaczony do obrotu Akcje notowane na GPW Akcje nie notowane na GPW Udziały Dostępny do sprzedaŜy Akcje notowane na GPW Akcje nie notowane na GPW Udziały Razem udziały i akcje w innych jednostkach b. 30.09.2010 Wartość według ceny nabycia 17 998 17 998 192 230 176 540 4 314 11 376 210 228 Korekta do wartości rynkowej 361 361 13 033 13 033 13 394 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 17 570 17 570 31 094 15 458 4 314 11 322 Korekta do wartości rynkowej (242) (242) (12) (12) - 48 664 (254) Wartość bilansowa 18 359 18 359 205 263 189 573 4 314 11 376 223 622 Wartość bilansowa 17 328 17 328 31 082 15 446 4 314 11 322 48 410 Pozostałe papiery i inne aktywa finansowe (portfel przeznaczony do obrotu) 30.09.2010 31.12.2009 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe: - jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych - kontrakty terminowe - inne aktywa finansowe 103 320 5 6 557 162 475 722 - Razem 109 882 163 197 220 4. Noty objaśniające do rachunku zysków i strat a. Wynik z tytułu odsetek 01.01.201030.09.2010 01.01.200930.09.2009 Przychody z tytułu odsetek 471 852 447 112 - Od sektora finansowego - Od sektora niefinansowego - Od sektora budŜetowego - Z papierów wartościowych 18 906 197 201 24 912 230 833 31 897 143 217 21 506 250 492 Koszty z tytułu odsetek 380 756 333 723 - Od sektora finansowego - Od sektora niefinansowego - Od sektora budŜetowego 348 028 24 965 7 763 290 235 33 940 9 548 91 096 113 389 Wynik z tytułu odsetek b. Wynik na operacjach finansowych 01.01.201030.09.2010 01.01.200930.09.2009 Papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi 40 640 28 929 - przychody z operacji papierami wartościowymi - koszty operacji papierami wartościowymi 91 992 51 352 112 466 83 537 8 585 1 180 49 225 30 109 Pozostałych Wynik na operacjach finansowych, razem c. RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji 01.01.201030.09.2010 01.01.200930.09.2009 Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości (37 723) (62 716) Odpisy na rezerwy na: - naleŜności normalne - naleŜności pod obserwacją - naleŜności zagroŜone - ogólne ryzyko bankowe - zobowiązania pozabilansowe (37 723) (493) (1 673) (32 308) (2 700) (549) (62 716) (2 459) (58 156) (1 800) (301) 221 Aktualizacja wartości - aktywów finansowych - - Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości 28 239 51 978 Rozwiązanie rezerw na: - naleŜności normalne - naleŜności pod obserwacją - naleŜności zagroŜone - ogólne ryzyko bankowe - zobowiązania pozabilansowe 28 239 9 2 735 24 957 538 51 978 2 809 48 866 303 - - (9 484) (10 738) Aktualizacja wartości - aktywów finansowych RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji 5. ObciąŜenie ryzykiem kredytowym W Banku działalność kredytowa jest sferą, gdzie ekspozycja na ryzyko jest największa. Związane jest to zarówno z ryzykiem działalności gospodarczej, wynikającym z trudnością przewidywania zjawisk gospodarczych ze względu na ich duŜą zmienność, jak i zmiany wartości rynkowej przyjmowanych zabezpieczeń i ich róŜnej płynności. Informacja o obciąŜeniu ryzykiem kredytowym w sposób zagregowany prezentowana jest poprzez wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego uwzględniany przy obliczania współczynnika wypłacalności. Bank stosuje metodę standardową wyliczania wymogów kapitałowych zgodnie Uchwałą nr 380/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku. Wymogi kapitałowe oraz współczynnik wypłacalności Banku kształtowały się następująco: 30.09.2010 Wymóg kapitałowy z tytułu: Ryzyka kredytowego, kredytowego kontrahenta, rozmycia i dostawy instrumentów do rozliczenia w późniejszym terminie, w tym dla ekspozycji: 31.12.2009 422 907 352 840 - - - z wagą ryzyka 20% 12 937 24 367 - z wagą ryzyka 35% 6 201 3 086 - z wagą ryzyka 50% 18 390 19 487 - z wagą ryzyka 75% 107 048 98 247 - z wagą ryzyka 100% 275 119 204 907 - z wagą ryzyka 150% 3 212 2 746 Ryzyka operacyjnego 32 472 32 472 Fundusze własne 586 070 468 287 Współczynnik wypłacalności 10,30% 9,72% - z wagą ryzyka 0% 222 Mirosław Potulski Prezes Zarządu Piotr Pokropek Wiceprezes Zarządu Aleksander Trojanowicz Wiceprezes Zarządu Krzysztof Jagielski Wiceprezes Zarządu Anna Zawada Główny Księgowy Banku Warszawa, 23 listopada 2010 roku Niniejsze śródroczne dane finansowe zawierają 23 kolejno ponumerowane strony. 223 28.2 SZACUNKOWE INFORMACJE FINANSOWE ZA ROK ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2010 R. 28.2.1 Oświadczenie wskazujące podstawowe załoŜenia, na których Emitent opiera swoje szacunki Szacunki wyników i danych finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna prezentowane są za okres od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku i obejmują: - wybrane elementy rachunku zysków i strat za rok zakończony dnia 31 grudnia 2010 roku, - wybrane elementy bilansu na dzień 31 grudnia 2010, - wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego, - wybrane wskaźniki finansowe. Wyniki i dane szacunkowe zostały sporządzone na dzień 21 stycznia 2011 roku z uwzględnieniem wszystkich zdarzeń jakie wystąpiły pomiędzy dniem 1 stycznia a 21 stycznia 2011 roku, a które mogłyby mieć wpływ na wyniki szacunkowe za rok 2010. Zarząd Emitenta dołoŜył naleŜytej staranności aby powyŜsze wyniki i dane szacunkowe zostały sporządzone w sposób rzetelny, zgodnie z najlepszą wiedzą Emitenta. Wyniki i dane szacunkowe Banku BPS S.A. zostały sporządzone zgodnie z zasadami rachunkowości, wynikającymi z ustawy o rachunkowości i wydanymi na jej podstawie przepisami. Wyniki i dane szacunkowe zostały sporządzone przy zastosowaniu tych samych zasad rachunkowości wyceny i prezentacji, które mają zastosowanie do rocznego sprawozdania finansowego Emitenta, w tym które zostały zastosowane do sporządzenia Historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku zamieszczonych w punkcie 26 niniejszego Prospektu. Sprawozdanie finansowe sporządzone na potrzeby określenia szacunkowych informacji finansowych nie podlegało badaniu przez biegłego rewidenta, dlatego teŜ zaprezentowane wyniki szacunkowe mogą być róŜne od wartości, które będą wynikały z rocznego sprawozdania finansowego Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna za rok zakończony dnia 31 grudnia 2010 roku. Zarząd Emitenta opiera swoje wyniki i dane szacunkowe za rok 2010 na wstępnym zamknięciu 4 kwartału 2010 roku uwzględniającym w szczególności: - utworzenie rezerw na przyszłe koszty lub straty, zarówno faktyczne, jak i warunkowe, - ujawnienie wszystkich zobowiązań znanych na dzień przeprowadzania szacunków, - ujęcie rozliczeń międzyokresowych kosztów i przychodów z zachowaniem zasady ostroŜności, - utworzenie rezerw celowych wynikających z przeprowadzonego przeglądu kredytowego. 223 28.2.2 Wyniki i dane szacunkowe Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna Wyniki i dane szacunkowe Banku BPS S.A. za okres od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco: Wybrane elementy bilansu dane szacunkowe na dzień 31 grudnia 2010 roku (tys. zł) Suma bilansowa 16 554 672 NaleŜności od instytucji finansowych 905 276 NaleŜności od podmiotów niefinansowych 5 047 443 NaleŜności od instytucji rządowych i samorządowych 386 910 Zobowiązania wobec instytucji finansowych 13 757 123 Zobowiązania wobec podmiotów niefinansowych 1 514 575 Zobowiązania wobec instytucji rządowych i samorządowych 243 498 Kapitał własny 515 307 Współczynnik wypłacalności (%) 9,4 Fundusze własne 579 204 Wybrane wskaźniki jakości portfela kredytowego, dane szacunkowe na dzień 31 grudnia 2010 roku Wskaźnik kredytów niepracujących 1 (%) 6,9 Wybrane wskaźniki finansowe, dane szacunkowe za 2010 rok ROE netto 2 (%) 21,4 ROA netto 3 (%) 0,6 Wskaźnik C/I (%) 65,0 4 1 2 3 4 Obliczony jako udział kredytów w sytuacji zagroŜonej (tj. poniŜej standardu, wątpliwa oraz stracona) w kredytach brutto ogółem. Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo kapitałów własnych (obliczonego jako średnia arytmetyczna kapitałów własnych na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Obliczony poprzez podzielenie zysku netto przez średnie saldo aktywów ogółem (obliczonego jako średnia arytmetyczna sumy aktywów na koniec kaŜdego miesiąca w okresie sprawozdawczym). Obliczony poprzez podzielenie kosztów działania i amortyzacji przez wynik na działalności bankowej łącznie z wynikiem na pozostałej działalności operacyjnej. PowyŜsze wskaźniki mogą nie być porównywalne do podobnie nazywanych wskaźników prezentowanych przez inne spółki lub banki. Zarząd Banku wykorzystuje te wskaźniki wraz z danymi wynikowymi na potrzeby oceny efektywności oraz skali prowadzonej przez Bank działalności. 224 Wybrane elementy rachunku zysków i strat wyniki szacunkowe za 2010 rok (tys. zł) Przychody z tytułu odsetek 645 723 - od instytucji finansowych 25 050 - od podmiotów niefinansowych 273 242 - od instytucji rządowych i samorządowych 35 728 - od operacji papierami wartościowymi 311 703 Koszty z tytułu odsetek 512 367 - od instytucji finansowych 468 147 - od podmiotów niefinansowych 34 370 - od instytucji rządowych i samorządowych 9 850 Wynik z tytułu prowizji 49 669 Wynik na operacjach finansowych 74 584 Wynik na działalności bankowej 285 940 Koszty działania i amortyzacja 195 353 RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji (12 455) Zysk brutto 100 304 Zysk netto 85 110 Mirosław Potulski Prezes Zarządu Warszawa, dnia 21 stycznia 2011 roku Piotr Pokropek Wiceprezes Zarządu Aleksander Trojanowicz Wiceprezes Zarządu Krzysztof Jagielski Wiceprezes Zarządu Anna Zawada Główny Księgowy Banku 225 28.2.3 Raport niezaleŜnego biegłego rewidenta o szacunkowych informacjach finansowych 226 227 28.3 FORMULARZ ZAPISU NA AKCJE OFEROWANE FORMULARZ ZAPISU NA AKCJE IMIENNE SERII J BANKU POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI S.A. SUBSKRYPCJA ZAMKNIĘTA nr. formularza ….…………………………... Niniejszy dokument stanowi zapis na akcje imienne serii J Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie (Bank BPS S.A., Emitent), przy ul. Płockiej 9/11 B, 01-231 Warszawa, wpisanym do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Warszawie, Wydział XII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000069229, o wartości nominalnej 1,00 zł kaŜda, oferowane w ramach przysługującego akcjonariuszom Prawa Poboru. Akcje serii J emitowane są na mocy Uchwały nr 2/2010 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 23 czerwca 2010 roku w sprawie podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w drodze emisji akcji zwykłych imiennych serii J. Warunki objęcia akcji serii J określone zostały w Prospekcie emisyjnym oraz w niniejszym formularzu zapisu. 1. Imię i nazwisko lub firma osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej ........................................................................................................................................................................................................................ 2. Adres zamieszkania / siedziba ........................................................................................................................................................................................................................ 3. Adres do korespondencji ......................................................................................................................................................................telefon....................................... 4. Status dewizowy*: Rezydent Nierezydent 5. Numer identyfikacyjny (dot. osób fizycznych): w przypadku rezydentów: seria i numer dowodu osobistego albo paszportu w odniesieniu do osób fizycznych, a w przypadku nierezydentów: numer paszportu, kod kraju, obywatelstwo w odniesieniu do osób fizycznych albo numer rejestru właściwego dla kraju pochodzenia w odniesieniu do osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. ........................................................................................................................................................................................................................ 6. Liczba posiadanych Praw Poboru w chwili składania zapisu........................................................................ Słownie:.......................................................................................................................................................................................................... 7. Cena emisyjna akcji serii J wynosi……………………………………………………………….zł.(Słownie:). 8. Liczba subskrybowanych akcji serii J …................................................................................................................................................... Słownie: ........................................................................................................................................................................................................ 9. Kwota wpłaty na akcje serii J..................................................................................................................................................................... Słownie: ......................................................................................................................................................................................................... 10. Forma wpłaty na akcje serii J: Gotówka* Przelew* 11. Zwrot wpłaty dokonywany przelewem na rachunek: właściciel rachunku:.............................................................................................................................................................................. numer rachunku:.................................................................................................................................................................................. prowadzony przez:............................................................................................................................................................................... 12. Typ zapisu: ZAPIS PODSTAWOWY* ZAPIS DODATKOWY* ZAPIS W OPARCIU O ZAPROSZENIE ZARZĄDU* 13. Subskrybent, któremu Bank przydzielił Akcje Oferowane nabywa roszczenie o wydanie dokumentu akcji w terminie miesiąca od dnia rejestracji przez sąd rejestrowy podwyŜszenia kapitału zakładowego Banku w związku z emisją Akcji Oferowanych. Zarząd zobowiązany jest wydać dokumenty Akcji Oferowanych w terminie tygodnia od dnia zgłoszenia ww. roszczenia. UWAGA: w przypadku podania niepełnego lub niewłaściwego numeru rachunku, Emitent albo osoby działające za Emitenta nie ponoszą odpowiedzialności za nieterminowy zwrot środków. Zwrot środków nastąpi bez jakichkolwiek odsetek i odszkodowań. Wszelkie konsekwencje nieprawidłowego bądź niepełnego wypełnienia formularza ponosi Inwestor. OŚWIADCZENIE INWESTORA Ja, niŜej podpisany(a) oświadczam, Ŝe zapoznałem(am) się z treścią Prospektu emisyjnego akcji serii J Banku BPS S.A. i Statutu Banku BPS S.A. i akceptuję zawarte w nim warunki Publicznej Oferty. Jest mi znana treść Statutu Banku BPS S.A. i zgadzam się na jego brzmienie. Zgadzam się na przydzielenie mi akcji serii J zgodnie z zasadami opisanymi w Prospekcie emisyjnym oraz Statucie Banku BPS S.A. WyraŜam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia Publicznej Oferty akcji serii J, a takŜe przyjmuję do wiadomości, Ŝe przysługuje mi prawo wglądu do swoich danych osobowych i ich poprawiania oraz, Ŝe dane na formularzu zapisu zostały podane dobrowolnie. Ponadto wyraŜam zgodę na przekazywanie objętych tajemnicą zawodową swoich danych osobowych oraz informacji związanych z dokonywanym zapisem na akcje serii J przez dom maklerski przyjmujący zapis oraz Emitenta, w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia emisji akcji serii J oraz, Ŝe upowaŜnia te podmioty do otrzymania tych informacji. ................................................................................... Data i podpis Inwestora ................................................................................... Data przyjęcia zapisu oraz podpis i pieczęć przyjmującego zapis Adres podmiotu upowaŜnionego do przyjmowania zapisów i wpłat na akcje serii J.: Dom Maklerski Banku BPS S.A. ul. Płocka 11/13 01-231 Warszawa * właściwe zaznaczyć „x” 228 28.4 STATUT EMITENTA Załącznik do Uchwały nr 09/01/2010 Rady Nadzorczej Banku BPS S.A. z dnia 15 lipca 2010 roku Tekst jednolity Statutu Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie według stanu prawnego na dzień 21 kwietnia 2010 roku Statut Banku BPS S.A. zmieniony poniŜszymi uchwałami Walnego Zgromadzenia: 1. Uchwałą nr 25/2002 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 14.06.2002 r. 2. Uchwałą nr 26/2002 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 14.06.2002 r. 3. Uchwałą nr 27/2002 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 14.06.2002 r. 4. Uchwałą nr 53/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 24.06.2003 r. 5. Uchwałą nr 54/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 6. Uchwałą nr 55/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 7. Uchwałą nr 56/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 8. Uchwałą nr 57/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 9. Uchwałą nr 58/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 10. Uchwałą nr 28/2004 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2004 r. 11. Uchwałą nr 29/2004 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2004 r. 12. Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 13. Uchwałą nr 2/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 14. Uchwałą nr 43/2006 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 22.06.2006 r. 15. Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 16. Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 30.06.2009 r. 17. Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. 18. Uchwałą nr 28/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. I. POSTANOWIENIA OGÓLNE § 1. 1. BANK POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI, zwany dalej “Bankiem”, jest bankiem działającym w formie spółki akcyjnej i będącym Bankiem Zrzeszającym w rozumieniu ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz.U. Nr 119, poz. 1252), zwanej dalej “Ustawą”. 2. Akcjonariuszami Banku są banki spółdzielcze z nim zrzeszone. Akcjonariuszami Banku mogą być inne podmioty na zasadach określonych w ustawie. 3. Bank zrzesza banki spółdzielcze na zasadach określonych w umowie Zrzeszenia. § 2. 1. Bank działa pod nazwą BANK POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI SPÓŁKA AKCYJNA. 2. Bank ma prawo posługiwać się nazwą skróconą: „BANK POLSKIEJ SPÓŁDZIELCZOŚCI S.A.” oraz „Bank BPS S.A.” 3. Bank działa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej granicami.8 4. Siedzibą Banku jest miasto stołeczne Warszawa. 5. Podstawową strukturę organizacyjną w Banku tworzą: Centrala oraz Oddziały. 9 6. Bank moŜe tworzyć, przekształcać i likwidować jednostki organizacyjne w kraju i za granicą. 10 8 § 2 ust. 3 zmieniony Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. § 2 ust. 2-5 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 10 § 2 ust. 6 zmieniony Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 9 229 II. PRZEDMIOT I ZAKRES DZIAŁANIA § 3. 1. Głównym zadaniem Banku jest wypełnianie funkcji zrzeszeniowych wobec Banków Spółdzielczych, dbałość o rozwój Zrzeszenia oraz prowadzenie działalności komercyjnej w rozmiarze zakreślonym przez akcjonariuszy.11 2. Bank prowadzi działalność bankową ze szczególnym uwzględnieniem wspierania i uzupełniania Banków Spółdzielczych w obsłudze bankowej małych i średnich przedsiębiorstw, jednostek samorządu terytorialnego oraz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.12 3. Bank prowadzi swoją działalność w sposób nie stanowiący konkurencji dla zrzeszonych banków spółdzielczych. § 4. 1. Działalność Banku obejmuje: 1) wykonywanie następujących czynności bankowych: a) przyjmowanie wkładów pienięŜnych płatnych na Ŝądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, b) prowadzenie innych rachunków bankowych, c) udzielanie kredytów, d) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, e) emitowanie bankowych papierów wartościowych, f) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pienięŜnych, g) udzielanie poŜyczek pienięŜnych, h) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, i) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich uŜyciu, j) terminowe operacje finansowe, k) nabywanie i zbywanie wierzytelności pienięŜnych, l) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, ł) prowadzenie skupu i sprzedaŜy wartości dewizowych, m) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,13 n) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, o) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pienięŜnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym, p) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego.14 2) wykonywanie innych czynności: a) obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, b) dokonywanie obrotu papierami wartościowymi, c) dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłuŜnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłuŜnika, d) nabywanie i zbywanie nieruchomości, e) świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych, f) świadczenie następujących usług finansowych: • pośrednictwo ubezpieczeniowe, • przyjmowanie i przekazywanie zleceń nabycia lub zbycia jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, 11 § 3 ust. 1 zmieniony Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. § 3 ust. 1 i 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 13 § 4 ust. 1 pkt. 2 lit. m) zmieniono Uchwałą nr 28/2004 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2004 r. 14 § 4 ust. 1 pkt. 1 lit. p) dodano Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 12 230 • nabywanie lub zbywanie na własny rachunek papierów wartościowych, tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, instrumentów rynku pienięŜnego oraz kontraktów terminowych, swapów, umów forward na stopę procentową, oraz innych instrumentów pochodnych, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pienięŜne, o ile przedmiotem tych czynności są papiery wartościowe, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2005 r. Nr 183 poz.1538 z późn. zm.), lub inne niedopuszczone do obrotu zorganizowanego instrumenty finansowe,15 prowadzenie na zlecenie ewidencji obligacji, factoring, leasing finansowy, prowadzenie transakcji na rynku pochodnych instrumentów finansowych, zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych,16 pośredniczenie w zawieraniu umów w zakresie świadczenia usług certyfikacyjnych.17 obowiązany do sprzedaŜy składników majątku, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. c), g) h) i) j) k) l) 2. Bank jest w odniesieniu do:18 1) nieruchomości – w okresie nie dłuŜszym niŜ 5 lat od daty nabycia, 2) pozostałych składników majątku – w okresie nie dłuŜszym niŜ 3 lata od daty nabycia. 19 20 3. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2, nie spoczywa na Banku, jeŜeli przejęte składniki majątku wykorzysta do prowadzenia własnej działalności bankowej.21 4. Poza wykonywaniem czynności wymienionych w ust. 1 Bank: a) wykonuje zadania i czynności na rzecz zrzeszonych banków spółdzielczych, określone w umowie Zrzeszenia, b) występuje w uzasadnionych przypadkach do Komisji Nadzoru Finansowego o zastosowanie środków przewidzianych w ustawie Prawo bankowe,22 c) realizuje zawarte umowy o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie zastępczej obsługi obrotu oszczędnościowego, d) dokonuje obrotu wierzytelnościami przejętymi od banków spółdzielczych w celu ich restrukturyzacji. 5. JeŜeli do wykonywania czynności określonych w niniejszym przepisie wymagane jest zgodnie z obowiązującymi przepisami uzyskanie szczególnego zezwolenia, Bank wykonuje te czynności po uzyskaniu zezwolenia i w jego granicach. 6. Bank moŜe zlecać na podstawie umowy innym podmiotom, w tym innym bankom, wykonywanie w imieniu Banku czynności naleŜących do zakresu jego działania oraz zakresu działania tych podmiotów, a zwłaszcza banków.23 III. ORGANIZACJA BANKU § 5. 1. Bank wykonuje swoje zadania poprzez Centralę oraz inne jednostki organizacyjne.24 2. Decyzje o § 10 pkt. 11. 3. Szczegółową strukturę organizacyjną Banku określa regulamin organizacyjny uchwalany przez Zarząd i zatwierdzany przez Radę Nadzorczą.25 utworzeniu i likwidacji jednostek organizacyjnych podejmuje Zarząd z zastrzeŜeniem IV. ORGANY BANKU 15 § 4 ust. 1 pkt. 2 lit. f) zmieniono Uchwała nr 28/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. § 4 ust. 1 pkt. 2 lit. k) dodano Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 17 § 4 ust. 1 pkt. 2 lit. l) dodano Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 18 § 4 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 19 § 4 ust. 1 i 2 zmieniono Uchwałą nr 53/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 24.06.2003 r. 20 § 4 ust. 1 i 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005r. 21 § 4 ust. 3 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 22 § 4 ust. 4 lit. b) zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 23 § 4 ust. 5 i 6 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 24 § 5 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 25 § 5 ust. 1,2 i 3 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 16 231 § 6. Organami Banku są: 1) Walne Zgromadzenie, 2) Rada Nadzorcza, 3) Zarząd. Walne Zgromadzenie § 7. 1. Walne Zgromadzenie jest zwoływane przez Zarząd w trybie zwyczajnym lub nadzwyczajnym. 2. Zwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje się raz w roku. Powinno się ono odbyć w ciągu 6 miesięcy po upływie kaŜdego roku obrotowego. 3. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd z własnej inicjatywy bądź na Ŝądanie Rady Nadzorczej lub akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego, złoŜone na piśmie lub w postaci elektronicznej.26 4. Akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę ogółu głosów w spółce mogą zwołać Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie. Akcjonariusze wyznaczają Przewodniczącego tego zgromadzenia.27 5. Rada Nadzorcza ma prawo zwoływania Walnego Zgromadzenia w trybie: 1) zwyczajnym, jeŜeli Zarząd tego nie uczynił w ustalonym czasie, 2) nadzwyczajnym, jeŜeli Zarząd tego nie uczynił w ciągu 2 tygodni od zgłoszenia odpowiedniego wniosku przez Radę Nadzorczą lub akcjonariuszy. 6. Walne Zgromadzenia odbywają się w siedzibie Banku lub w innym miejscu wyznaczonym przez Zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.28 7. Walne Zgromadzenie zwołuje się zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, w tym zwłaszcza poprzez ogłoszenie, które powinno być dokonane co najmniej na trzy tygodnie przed terminem Walnego Zgromadzenia, jeŜeli jednak wszystkie akcje wyemitowane przez Bank są imienne, Walne Zgromadzenie moŜe być zwołane za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem Walnego Zgromadzenia, a zamiast listu poleconego lub przesyłki nadanej pocztą kurierską, zawiadomienie moŜe być wysłane akcjonariuszowi pocztą elektroniczną, jeŜeli uprzednio wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.29 30 § 8. 1. Banki spółdzielcze będące akcjonariuszami Banku są reprezentowane na Walnym Zgromadzeniu przez pełnomocnika – wybranego przez Radę Nadzorczą w głosowaniu tajnym. 2. Pełnomocnictwo do uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu winno być wystawione na piśmie pod rygorem niewaŜności i dołączone do protokółu. Przedstawiciele akcjonariuszy i ich pełnomocnicy winni do pełnomocnictw załączyć wyciągi z odpowiednich rejestrów lub inne dokumenty wymieniające osoby uprawnione do reprezentowania akcjonariuszy.31 32 § 9. 1. Wszystkie sprawy umieszczone w porządku obrad Walnego Zgromadzenia, Zarząd Banku przedstawia Radzie Nadzorczej i Radzie Zrzeszenia do zaopiniowania. 26 § 7 ust. 3 zmieniono Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. § 7 ust. 4 dodano Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. 28 § 7 ust. 5 zmieniono Uchwałą nr 25/2002 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 14.06.2002 r. 29 § 7 ust. 5 i 6 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005r. 30 § 7 ust. 6 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 31 § 8 ust. 2 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005r. 32 § 8 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 27 232 2. Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego mogą Ŝądać umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliŜszego Walnego Zgromadzenia. śądanie powinno zostać złoŜone na piśmie lub w postaci elektronicznej Zarządowi nie później niŜ na czternaście dni przed wyznaczonym terminem zgromadzenia i zawierać uzasadnienie lub projekt uchwały dotyczącej proponowanego punktu porządku obrad.33 § 10. Do wyłącznej kompetencji Walnego Zgromadzenia naleŜy: 34 1) rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania Zarządu z działalności Banku oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, 2) podejmowanie uchwał o podziale zysku lub pokryciu strat, 3) udzielanie członkom organów Banku absolutorium z wykonania przez nich obowiązków, 4) powoływanie i odwoływanie członków Rady Nadzorczej oraz ustalanie wysokości wynagrodzenia członków Rady, 5) zmiana statutu Banku, 6) podejmowanie uchwał w przedmiocie tworzenia i likwidowania funduszy specjalnych oraz uchwalanie regulaminów określających gospodarkę tymi funduszami, 7) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa, 8) zatwierdzanie regulaminu działania Rady Nadzorczej, 9) uchwalanie regulaminu obrad Walnego Zgromadzenia, 10) podejmowanie uchwał w przedmiocie zbycia przedsiębiorstwa bankowego lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, 11) podejmowanie uchwał w sprawie utworzenia lub likwidacji Oddziałów Regionalnych, 12) podejmowanie uchwał w sprawach wniesionych przez akcjonariuszy, Radę Nadzorczą lub Zarząd Banku, albo inne podmioty uprawnione, zgodnie z obowiązującymi przepisami i niniejszym Statutem. 35 § 11. 1. Walne Zgromadzenie jest waŜne bez względu na liczbę reprezentowanych akcji z zastrzeŜeniem przypadków określonych w Kodeksie spółek handlowych. 2. Uchwały Walnego Zgromadzenia są podejmowane zwykłą większością oddanych głosów, o ile Statut oraz Kodeks spółek handlowych nie wymagają większości kwalifikowanej. 3. Uchwała Walnego Zgromadzenia w sprawie określonej w § 10 pkt 10 podejmowana jest większością 3/4 głosów oddanych. 4. Uchwały Walnego Zgromadzenia są protokołowane przez notariusza pod rygorem niewaŜności.36 § 12. 1. Głosowanie jest jawne. 2. Tajne głosowanie zarządza się przy wyborach oraz nad wnioskami o odwołanie członków organów Banku lub likwidatorów, o pociągnięcie ich do odpowiedzialności, jak równieŜ w sprawach osobowych. 3. Tajne głosowanie naleŜy zarządzić takŜe na Ŝądanie choćby jednego z akcjonariuszy, obecnych lub reprezentowanych na Walnym Zgromadzeniu.37 § 13. Walne Zgromadzenie otwiera Przewodniczący Rady Nadzorczej lub jego zastępca, po czym spośród osób reprezentujących akcjonariuszy na Walnym Zgromadzeniu wybiera się Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia. W razie nieobecności tych osób Walne Zgromadzenie otwiera Prezes Zarządu albo osoba wyznaczona przez Zarząd. 33 § 9 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. § 10 zmieniono Uchwałą nr 54/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 24.06.2003 r. 35 § 10 pkt. 12 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005r. 36 § 11 ust. 1,2 i 4 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 37 § 12 ust. 1,2 i 3 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 34 233 Rada Nadzorcza § 14. 1. Członków Rady Nadzorczej wybiera Walne Zgromadzenie spośród akcjonariuszy lub ich pełnomocników uprawnionych do wykonywania głosu na Walnym Zgromadzeniu Banku. 38 2. Wybory do Rady Nadzorczej przeprowadza się w drodze głosowania oddzielnymi grupami, w sposób zapewniający reprezentację akcjonariuszy z terenu działania kaŜdego Oddziału Regionalnego i Oddziału Wojewódzkiego przez co najmniej jednego ich przedstawiciela, w liczbie określanej dla kaŜdej z tych grup kaŜdorazowo przez Walne Zgromadzenie w zaleŜności od ustalonej przez Walne Zgromadzenie liczby członków Rady Nadzorczej, w sposób szczegółowo określony w Regulaminie wyboru Rady.39 § 15. 1. Rada Nadzorcza liczy od 9 do 15 członków.40 2. Kadencja Rady Nadzorczej trwa 4 lata. 3. Do Rady Nadzorczej wchodzą osoby, które niezaleŜnie od liczby głosujących uzyskały największą liczbę głosów oddanych w grupach obejmujących tereny działania kaŜdego Oddziału Regionalnego i Oddziału Wojewódzkiego, określonych w Regulaminie wyboru Rady. 4. Członkowie Rady Nadzorczej wybierają ze swojego grona w głosowaniach tajnych: Przewodniczącego, Wiceprzewodniczącego i Sekretarza tworzących Prezydium Rady Nadzorczej.41 5. Członków Rady Nadzorczej powołuje się na okres wspólnej kadencji. Mandaty członków Rady Nadzorczej wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka Rady Nadzorczej.42 6. Członkowie Rady Nadzorczej mogą być wybierani ponownie. 7. Członkowie Rady Nadzorczej mogą sprawować swoje funkcje tylko osobiście. 8. Członek Rady Nadzorczej moŜe być odwołany przez Walne Zgromadzenie w kaŜdym czasie. § 16. 1. W razie ustąpienia, odwołania lub śmierci członka Rady Nadzorczej przed upływem kadencji, najbliŜsze Walne Zgromadzenie uzupełni skład Rady, z zachowaniem zasady określonej w § 14 ust. 2 Statutu.43 2. W przypadku gdy skład Rady Nadzorczej zmniejszy się poniŜej minimalnej liczby członków określonej w § 15 ust. 1 Zarząd zobowiązany jest do niezwłocznego zwołania Walnego Zgromadzenia. 3. Uzupełnienie składu Rady Nadzorczej następuje w drodze wyborów uzupełniających, z zachowaniem postanowień § 14 ust. 2 Statutu. § 17. Rada Nadzorcza uchwala regulamin działania, który podlega zatwierdzeniu przez Walne Zgromadzenie. § 18. 38 § 14 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. § 14 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 40 § 15 ust. 1zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008r. 41 § 15 ust. 4 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008r. 42 § 15 ust. 1-5 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 43 § 16 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 27/2002 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 14.06.2002 r. 39 234 1. Do waŜności uchwał Rady Nadzorczej wymagane jest zaproszenie w sposób pisemny, elektroniczny lub telefoniczny wszystkich jej członków i obecność na posiedzeniu co najmniej ich połowy, w tym przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego.44 2. Uchwały Rady Nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów obecnych na posiedzeniu członków Rady, o ile odrębne przepisy prawa nie wymagają większości kwalifikowanej. 3. Członkowie Rady Nadzorczej mogą brać udział w podejmowaniu uchwał Rady oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka Rady Nadzorczej, z tym Ŝe oddanie głosu na piśmie nie moŜe dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu Rady Nadzorczej. 4. Uchwały Rady Nadzorczej mogą być równieŜ podejmowane w pisemnym trybie obiegowym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Uchwała tak podjęta jest waŜna, gdy wszyscy członkowie Rady zostali powiadomieni o treści projektu uchwały. Postanowienia ust. 2 stosuje się odpowiednio.45 5. Podejmowanie uchwał w trybie określonym w ust. 3 i 4 nie jest dopuszczalne w sprawach wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady Nadzorczej, powołania, odwołania i zawieszenia członka Zarządu, oraz w kaŜdym przypadku przeprowadzenia głosowania tajnego.46 § 19. 1. Posiedzenia Rady Nadzorczej odbywają się w miarę potrzeby, nie rzadziej niŜ raz na kwartał. Posiedzenia Rady Nadzorczej są protokołowane, a protokoły z posiedzeń Rady Nadzorczej podpisują członkowie Rady obecni na posiedzeniu. 2. Prace Rady Nadzorczej organizuje Prezydium Rady, którego kompetencje szczegółowo określa Rada Nadzorcza. 3. Posiedzenia Rady Nadzorczej zwołuje Przewodniczący Rady z własnej inicjatywy, na wniosek Zarządu lub członka Rady w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania wniosku. 4. Rada Nadzorcza moŜe powoływać składające się z jej członków stałe lub tymczasowe komitety, komisje lub grupy robocze do zbadania problemów, które uwaŜa za konieczne, określając ich skład i uprawnienia. 5. Rada Nadzorcza powołuje ze swoich członków Komitet Audytu. Do zadań Komitet Audytu naleŜy w szczególności monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej, skuteczności systemów kontroli wewnętrznej, audytu wewnętrznego oraz zarządzania ryzykiem, wykonywania czynności rewizji finansowej oraz niezaleŜności biegłego rewidenta i podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Skład oraz szczegółowy zakres zadań Komitetu Audytu określa Rada Nadzorcza w odrębnej uchwale.47 § 20. 1. Do kompetencji Rady Nadzorczej naleŜy sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością Banku, a w szczególności:48 1) ocena sprawozdania finansowego oraz sprawozdania Zarządu z działalności Banku za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami oraz stanem faktycznym, 2) ocena wniosków Zarządu co do podziału zysku lub pokrycia strat, 3) składanie Walnemu Zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wyników oceny, o której mowa w pkt 1 i 2, 4) powoływanie i odwoływanie Prezesa Zarządu, a na wniosek Prezesa Zarządu powoływanie pozostałych członków Zarządu. Odwołanie członka Zarządu nie wymaga wniosku Prezesa. Powołanie i odwołanie Prezesa i pozostałych członków Zarządu następuje po zasięgnięciu opinii Rady Zrzeszenia,49 5) zawieszenie, z waŜnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków Zarządu oraz delegowanie członków Rady Nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków Zarządu nie mogących sprawować swoich czynności, 6) zawieranie w imieniu Banku umów o pracę i innych umów z członkami Zarządu, 44 § 18 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. § 18 ust. 2-4 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 46 § 18 ust. 5 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 47 § 19 zmieniono Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. 48 § 20 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 49 § 20 ust. 1 pkt. 4 zmieniono Uchwałą nr 2/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 45 235 7) opiniowanie wszelkich spraw i wniosków wymagających uchwały Walnego Zgromadzenia oraz innych spraw wnoszonych przez Zarząd pod obrady Walnego Zgromadzenia,50 8) wybór biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe, 9) określenie polityki w zakresie udzielania i zaciągania kredytów oraz udzielania i przyjmowania gwarancji, 10) zatwierdzanie planów finansowych, 11) zatwierdzanie regulaminu organizacyjnego Banku, 12) zatwierdzanie regulaminu działania Zarządu, 13) uchwalanie regulaminu Rady Nadzorczej, 14) uchwalanie regulaminów o udzielaniu kredytów, poŜyczek pienięŜnych, gwarancji bankowych lub poręczeń członkom Zarządu lub Rady Nadzorczej Banku lub osobie zajmującej stanowisko kierownicze w Banku, podmiotom powiązanym kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku.51 15) wyraŜanie zgody na udzielenie kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi Zarządu, członkowi Rady Nadzorczej Banku, podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającego 10 000 euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia; uchwały te zapadają bez udziału osoby zainteresowanej w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu Rady Nadzorczej,52 53 16) zatwierdzanie strategii działania Banku oraz zasad ostroŜnego i stabilnego zarządzania Bankiem, 17) nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze strategią i planem finansowym Banku, 18) sprawowanie nadzoru nad wprowadzeniem w Banku systemu zarządzania oraz ocena adekwatności i skuteczności tego systemu, 19) wyraŜanie zgody na nabycie albo zbycie nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo prawie wieczystego uŜytkowania jeŜeli ich wartość jest większa niŜ 5% kapitału zakładowego Banku, o ile nabycie albo zbycie nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo prawie wieczystego uŜytkowania nie następuje w drodze egzekucji, upadłości, układu lub ugody z dłuŜnikiem Banku.54 2. W przypadku obowiązku zasięgnięcia przez Radę Nadzorczą opinii Rady Zrzeszenia, a nie przedstawienia tej opinii Radzie Nadzorczej przez Radę Zrzeszenia niezwłocznie, nie później jednak niŜ w terminie do 30 dni od daty przesłania wniosku Radzie Zrzeszenia, Rada Nadzorcza wykonuje przewidziane w statucie czynności.55 Zarząd § 21. 1. Zarząd prowadzi sprawy Banku i reprezentuje Bank na zewnątrz. 2. Do kompetencji Zarządu naleŜą wszystkie sprawy nie zastrzeŜone do kompetencji innych organów przepisami prawa lub niniejszego statutu. 56 3. Nabycia i zbycia nieruchomości albo prawa wieczystego uŜytkowania lub udziału w nieruchomości albo w prawie wieczystego uŜytkowania dokonuje Zarząd, z zastrzeŜeniem postanowień § 20 ust.1 pkt 19.57 58 59 4. Uchwały Zarządu wymaga w szczególności: 1) podejmowanie decyzji o zaciągnięciu zobowiązań lub rozporządzeniu aktywami, których łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu przekracza 5 % funduszy własnych, 50 § 20 ust. 1 pkt. 7 zmieniono Uchwałą nr 2/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. § 20 ust. 1 pkt. 14 zmieniono Uchwałą nr 29/2004 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2004 r. 52 § 20 ust. 1 pkt. 15 dodano Uchwałą nr 29/2004 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2004 r. 53 § 20 ust. 1 pkt. 15 zmieniono Uchwałą nr 2/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 54 § 20 ust. 1 pkt. 16-19 dodano Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 55 § 20 ust. 2 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 07.12.2005 r. 56 § 21 ust. 1-2 zmieniono Uchwałą nr 56/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 24.06.2003 r. 57 § 21 ust. 3 dodano Uchwałą nr 56/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 24.06.2003 r. 58 § 21 ust. 3 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 59 § 21 ust. 3 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008r. 51 236 2) wyraŜanie zgody na udzielenie kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi Zarządu, członkowi Rady Nadzorczej Banku, podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem Zarządu albo Rady Nadzorczej Banku lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w Banku w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającego 10 000 euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, poŜyczki pienięŜnej, gwarancji bankowej lub poręczenia; uchwały te zapadają bez udziału osoby zainteresowanej w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu Zarządu.60 § 22. 1. Zarząd liczy od 3 do 5 członków.61 2. W skład Zarządu Banku wchodzą: 1) Prezes, 2) Wiceprezesi, 3) pozostali członkowie Zarządu. § 23. 1. Wspólna kadencja Zarządu trwa 3 lata. 62 2. Powołanie dwóch członków Zarządu, w tym Prezesa, następuje za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, a z wnioskiem o wyraŜenie zgody występuje Rada Nadzorcza. Rada Nadzorcza informuje Komisję Nadzoru Finansowego o składzie Zarządu oraz o zmianie jego składu niezwłocznie po jego powołaniu lub po dokonaniu zmiany jego składu. Rada Nadzorcza informuje Komisję Nadzoru Finansowego takŜe o członkach Zarządu, którym w ramach podziału kompetencji podlega w szczególności zarządzanie ryzykiem i komórka audytu wewnętrznego.63 3. Mandaty członków Zarządu wygasają najpóźniej z dniem odbycia Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka Zarządu. 4. Członek Zarządu moŜe być odwołany w kaŜdym czasie lub zawieszony w czynnościach z waŜnych powodów. § 24. 1. Prezes Zarządu kieruje bieŜącą działalnością Banku oraz sprawuje nadzór nad całością funkcjonowania Banku, a w szczególności: 1) reprezentuje Bank jako pracodawcę w stosunkach pracy zawieranych przez Bank oraz udziela upowaŜnień w tym zakresie innym pracownikom Banku, 2) powołuje i odwołuje osoby na stanowiska kierownicze w Banku oraz ustala wynagrodzenia na tych stanowiskach, 3) wydaje zarządzenia wewnętrzne i przepisy regulujące działalność Banku w zakresie nie zastrzeŜonym dla kompetencji organów Banku, 4) sprawuje bezpośredni nadzór nad komórką audytu wewnętrznego.64 2. Wiceprezesowi Zarządu, powołanemu za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego podporządkowany jest bezpośrednio pion zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem kredytowym, odpowiadający w szczególności za dobór i ustalenie: 1) procesów zarządzania ryzykiem Banku, 2) narzędzi do oceny wiarygodności kredytowej, 3) strategii, polityk i metod zarządzania ryzykami, 4) struktur organizacyjnych w obszarze zarządzania ryzykami.65 3. Szczegółowy zakres kompetencji Prezesa, Wiceprezesów i Członków Zarządu określają odpowiednie regulaminy.66 67 60 § 21 ust. 4 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. § 22 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 62 § 23 ust. 1-3 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 63 § 23 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008r. 64 § 24 ust. 1 pkt. 4 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 65 § 24 ust. 1 i 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 66 § 24 ust. 1-3 zmieniono Uchwałą nr 43/2006 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 22.06.2006 r. 67 § 24 ust. 2 i 3 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 61 237 § 25. 1. Zarząd udziela i odwołuje pełnomocnictwa. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków Zarządu. Odwołać prokurę moŜe kaŜdy członek Zarządu. 2. Zarząd wydaje regulaminy oraz inne przepisy regulujące działalność Banku. § 26. 1. Zarząd uchwala regulamin działania, który zatwierdza Rada Nadzorcza. 2. Posiedzenia Zarządu odbywają się w miarę potrzeby i są zwoływane przez Prezesa Zarządu lub w razie nieobecności Prezesa Zarządu, przez Wiceprezesa Zarządu upowaŜnionego przez Prezesa Zarządu do tej czynności.68 3. Uchwały Zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, o ile odrębne przepisy prawa nie wymagają większości kwalifikowanej, a w przypadku równości głosów decyduje głos Prezesa Zarządu.69 4. Posiedzenia Zarządu są protokołowane. Protokoły podpisują obecni na posiedzeniu członkowie Zarządu.70 § 27. 1. Oświadczenia woli w imieniu Banku składają działający łącznie: 71 1) dwaj członkowie Zarządu, 2) jeden członek Zarządu łącznie z prokurentem.72 2. Do wykonywania czynności w imieniu Banku, Zarząd moŜe ustanowić pełnomocników działających w granicach udzielonych im pełnomocnictw: samodzielnie lub łącznie z osobą wymienioną w ust. 1 albo innym pełnomocnikiem.73 74 V. RADA ZRZESZENIA § 28. 1. Rada Zrzeszenia jest organem opiniodawczo - doradczym zrzeszenia. 2. Głównym zadaniem Rady Zrzeszenia jest opiniowanie dokumentów mających zasadnicze znaczenie dla Zrzeszenia, kierowanych do rozpatrzenia przez organy Banku. 3. Szczegółowy zakres kompetencji, tryb powoływania, odwoływania i funkcjonowania Rady Zrzeszenia określa Regulamin zatwierdzony przez Zgromadzenie Prezesów zrzeszonych banków spółdzielczych. VI. KOMITET KREDYTOWY BANKU75 § 29. 1. W Banku działają komitety, w tym Komitet Kredytowy Banku oraz inne powoływane w zaleŜności od potrzeb wynikających z działalności Banku. 2. Regulamin Komitetu Kredytowego Banku zatwierdza Rada Nadzorcza.76 VII. GOSPODARKA FINANSOWA BANKU77 68 § 26 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. § 26 ust. 3 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. 70 § 26 ust. 4 dodano Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 71 § 27 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 72 § 27 ust. 1 pkt. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 73 § 27 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 74 § 27 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. 75 Pkt. VI Statutu zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 76 § 29 ust. 1 i 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 69 238 § 30. 1. Bank prowadzi samodzielną gospodarkę finansową i zgodnie z zasadami samofinansowania pokrywa z uzyskanych przychodów koszty działalności oraz zobowiązania wobec budŜetu państwa i zobowiązania z tytułu zawartych umów, a takŜe wydatki na rozwój i inne potrzeby. 2. Środki finansowe Banku powinny być wykorzystywane zgodnie z zasadami określonymi w Ustawie i umowie zrzeszenia. 3. Bank moŜe emitować obligacje zamienne lub z prawem pierwszeństwa.78 § 31. 1. Funduszami własnymi Banku są: 1) fundusze podstawowe, 2) fundusze uzupełniające, 3) pozycje pomniejszające fundusze własne.79 2. Fundusze podstawowe stanowią: 1) kapitał zakładowy - wpłacony i zarejestrowany, 2) kapitał zapasowy, 3) kapitał rezerwowy, 4) fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyka działalności bankowej. 3. Fundusze uzupełniające tworzone są zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe i przepisami odrębnymi. § 32. 1. Kapitał zakładowy Banku wynosi 133.246.777,00 zł (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych) i dzieli się na 133.246.777 (sto trzydzieści trzy miliony dwieście czterdzieści sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem) akcji o wartości nominalnej 1 zł (jeden złoty) kaŜda. 80 ---------------------------------------- 2. Akcje, z wyłączeniem akcji zdematerializowanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538), są akcjami imiennymi.81 3. Akcje będą oznaczone jako seria „A” numerami od 1 do 2.000.000, seria „B” numerami od 1 do 12.000.000, seria „C” numerami od 1 do 4.000.000, seria „D” numerami od 1 do 2.000.000, seria „E” numerami od 1 do 1.865.000, seria „F” numerami od 1 do 1.517.700, seria „H” numerami od 1 do 74.864.077, seria „I” numerami od 1 do 35.000.000.-------------------------------------- § 33. 1. KaŜdemu akcjonariuszowi Banku przysługuje na Walnym Zgromadzeniu jeden głos z kaŜdej posiadanej akcji. 2. Akcjonariusze Banku nie będący bankami spółdzielczymi zrzeszonymi z Bankiem, na Walnym Zgromadzeniu nie mogą wykonywać łącznie prawa głosu z więcej niŜ 24% akcji. 3. Ograniczenia, o których mowa w ust. 2 nie stosuje się do banków zrzeszających.82 4. Akcje akcjonariuszy serii A-F uprzywilejowane są w zakresie dywidendy w ten sposób, Ŝe przypadająca na nie dywidenda wynosi 150 % wartości dywidendy z pozostałych akcji. PowyŜsze uprzywilejowanie obowiązuje do momentu uzyskania rekompensaty z tytułu utraconych przychodów 1,35 zł za akcję, w stosunku do innych akcjonariuszy na dzień połączenia. § 34. 77 Pkt. VII Statutu zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. § 30 zmieniono Uchwałą nr 57/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 79 § 31 ust. 1 pkt. 3) dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 80 § 32 ust. 1 i 3 zmieniono Uchwałą nr 58/2003 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 24.06.2003 r. 81 § 32 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 30.06.2009 r. 82 § 33 ust. 3 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 78 239 1. Zbycie akcji imiennych, z wyłączeniem akcji będących własnością i zbywanych na rzecz akcjonariuszy-banków spółdzielczych zrzeszonych z Bankiem, uzaleŜnione jest od zezwolenia Banku. Zezwolenia na zbycie akcji imiennych udziela Rada Nadzorcza w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności w terminie 60 dni od dnia doręczenia Bankowi wniosku w tym przedmiocie.83 2. Wniosek o udzielenie zezwolenia na zbycie akcji imiennych akcjonariusz składa na adres siedziby Banku, wskazując nabywcę, liczbę zbywanych akcji oraz ich serie i numery, a takŜe cenę za jaką akcje maja być zbyte. 3. Bank udziela zezwolenia na zbycie akcji imiennych na okres nie dłuŜszy niŜ 12 miesięcy, a po upływie tego okresu, w przypadku nie dokonania zbycia akcji imiennych, akcjonariusz jest zobowiązany do ponownego uzyskania zezwolenia w tym przedmiocie.84 4. JeŜeli Bank odmawia zezwolenia na zbycie akcji imiennych, winien w terminie określonym w ust.1 wskazać innego nabywcę spośród podmiotów spełniających warunki określone w Ustawie. 5. JeŜeli w terminie określonym w ust.1 Bank nie udzieli, ani nie odmówi udzielenia zgody na zbycie akcji imiennych, akcje te mogą być zbyte bez ograniczenia. 6. Nabywca wskazany przez Bank, najpóźniej w terminie 14 dni od dnia wskazania winien zapłacić cenę równą określonej we wniosku, o którym mowa w ust.1 albo cenę uzgodnioną ze zbywcą.85 7. W przypadku wypowiedzenia umowy zrzeszenia przez akcjonariuszy – banki spółdzielcze i niemoŜności zbycia akcji, zostaną one umorzone po zakończeniu najbliŜszego roku obrotowego. Wynagrodzenie akcjonariuszy akcji umorzonych będzie wypłacane wyłącznie z zysku spółki, wykazanego w sprawozdaniu finansowym zbadanym przez biegłego rewidenta, nie wcześniej niŜ sześć miesięcy przed umorzeniem akcji. 8. Wynagrodzenie za umorzone akcje w trybie określonym w ust. 7 niniejszego paragrafu ustalone będzie wg ich wartości nominalnej. § 34a 1. Na zasadach ustalonych w art. 362 i 363 Kodeksu spółek handlowych Bank moŜe nabywać akcje własne w celu ich umorzenia lub dalszej odsprzedaŜy. 2. JeŜeli Bank nabędzie akcje uprzywilejowane, o których mowa w § 33 ust. 4 Statutu, uprzywilejowanie to wygasa w przypadku odsprzedaŜy tych akcji podmiotowi innemu niŜ bank spółdzielczy.86 § 34b 1. Akcje mogą być umarzane. Umorzenie akcji następuje poprzez obniŜenie kapitału zakładowego Banku. 2. Umorzenie akcji moŜe być dokonane za zgodą akcjonariusza (umorzenie dobrowolne). 3. Umorzenie dobrowolne następuje na wniosek akcjonariusza, w drodze nabycia przez Bank akcji posiadanych przez wnioskodawcę. Wniosek o umorzenie akcji składa się w siedzibie Banku, w terminie umoŜliwiającym umieszczenie stosownego punktu w porządku obrad Walnego Zgromadzenia, w formie pisemnej pod rygorem niewaŜności. 4. Szczegółowe warunki umorzenia dobrowolnego określa kaŜdorazowo uchwała Walnego Zgromadzenia, wskazująca między innymi: podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia dla akcjonariusza albo uzasadnienie umorzenia bez wynagrodzenia, termin wypłaty wynagrodzenia, a takŜe sposób obniŜenia kapitału zakładowego (akcyjnego). 5. Wynagrodzenie akcjonariuszy akcji umorzonych będzie wypłacane, w przypadku jego uchwalenia, wyłącznie z funduszu na wynagrodzenia z tytułu umarzanych akcji, tworzonego z odpisów z zysku Banku.87 § 35. 1. Kapitał zapasowy tworzy się z corocznych odpisów z zysku netto z przeznaczeniem na pokrycie strat bilansowych, jakie mogą wynikać z działalności Banku lub na inne cele. Na kapitał zapasowy przeznacza się nie mniej niŜ 8 % zysku, dopóki kapitał ten nie osiągnie wysokości odpowiadającej 1/3 części kapitału zakładowego.88 83 § 34 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 30.06.2009 r. § 34 ust. 1-3 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. 85 § 34 ust. 3-6 dodano Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. 86 § 34a dodano Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. 87 § 34b dodano Uchwałą nr 27/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 21.04.2010 r. 88 § 35 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 84 240 2. Kapitał zapasowy moŜe być tworzony takŜe z nadwyŜek osiągniętych przy emisji akcji powyŜej ich wartości nominalnej, a pozostałych po pokryciu kosztów emisji akcji oraz dopłat, które uiszczają akcjonariusze w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom, o ile dopłaty nie będą uŜyte na wyrównywanie nadzwyczajnych odpisów lub strat. § 36. 1. Kapitał rezerwowy tworzy się z części rocznego zysku netto, niezaleŜnie od kapitału zapasowego z przeznaczeniem na pokrycie szczególnych strat i wydatków w Banku. 2. Fundusz na ogólne ryzyko na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej tworzony z części rocznego zysku netto. § 37. O wykorzystaniu kapitałów zapasowego i rezerwowego rozstrzyga Walne Zgromadzenie; jednak część kapitału zapasowego w wysokości odpowiadającej 1/3 kapitału zakładowego moŜe być wykorzystywana jedynie na pokrycie strat bilansowych.89 § 38. Funduszami specjalnymi Banku są: 1) zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, 2) inne fundusze specjalne wynikające z przepisów prawa, bądź utworzone uchwałami Walnego Zgromadzenia. § 39. Zasady gospodarowania funduszami specjalnymi, za wyjątkiem funduszu wymienionego w § 38 pkt 1, określają regulaminy uchwalone przez Walne Zgromadzenie. § 40. Roczny zysk netto przeznacza się na: 1) kapitał zapasowy, 2) kapitał rezerwowy,90 3) dywidendę dla akcjonariuszy, 4) fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyka działalności bankowej oraz inne fundusze ustalone uchwałami Walnego Zgromadzenia,91 5) inne cele stosownie do uchwał Walnego Zgromadzenia. § 41. Wypłata dywidend z akcji dokonywana jest w terminach i wysokości ustalonych przez Walne Zgromadzenie.92 VIII. RACHUNKOWOŚĆ BANKU § 42. Bank prowadzi rachunkowość na podstawie zasad określonych w ustawie o rachunkowości z uwzględnieniem szczególnych zasad rachunkowości bankowej, zakładowego planu kont banku przyjętego zgodnie z tymi przepisami oraz odpowiednich postanowień kodeksu spółek handlowych. Szczegółowe zasady i organizację rachunkowości ustala Zarząd Banku na podstawie obowiązujących przepisów. § 43. 89 § 37 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. § 40 pkt. 2 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 26.06.2008 r. 91 § 40 pkt. 4 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. 92 § 41 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 90 241 1. Roczne sprawozdanie finansowe oraz roczne sprawozdanie z działalności Banku powinny być sporządzone najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od zakończenia roku obrotowego. 2. Rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy. § 44. 1. Roczne sprawozdanie finansowe Banku podlega badaniu przez biegłego rewidenta, o którym mowa w § 20 pkt 8. 2. Biegły rewident składa pisemną opinię wraz z raportem Zarządowi Banku, który następnie przedkłada je Radzie Nadzorczej i Walnemu Zgromadzeniu. § 45. Roczne sprawozdanie finansowe, roczne sprawozdanie z działalności Banku oraz wnioski co do podziału zysku lub pokrycia strat Zarząd Banku przedkłada Radzie Nadzorczej.93 § 46. Roczne sprawozdanie z działalności Banku, roczne sprawozdanie finansowe, sprawozdania Rady Nadzorczej oraz opinia i raport biegłego rewidenta będą udostępnione akcjonariuszom na ich Ŝądanie w ciągu 15 dni przed Walnym Zgromadzeniem. IX. KONTROLA WEWNĘTRZNA94 § 47. 1. W Banku funkcjonuje system zarządzania, w którego skład wchodzi system kontroli wewnętrznej. 2. Celem systemu kontroli wewnętrznej jest wspomaganie procesów decyzyjnych przyczyniających się do zapewnienia 1) skuteczności i wydajności działania Banku, 2) wiarygodności sprawozdawczości finansowej, 3) zgodności działania Banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi. 3. System kontroli wewnętrznej obejmuje: 1) mechanizmy kontroli ryzyka, 2) badanie zgodności działania Banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi, 3) audyt wewnętrzny. 4. Bank posiada system kontroli wewnętrznej dostosowany do struktury organizacyjnej, który obejmuje jednostki i komórki organizacyjne Banku. 5. Zarząd Banku odpowiada za opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych strategii oraz procedur w zakresie systemu kontroli wewnętrznej. 6. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad systemem kontroli wewnętrznej Banku oraz ocenia adekwatność i skuteczność tego systemu. 7. Na podstawie dokonywanych przeglądów i ocen efektywności wewnętrznych mechanizmów kontrolnych Zarząd i Rada Nadzorcza Banku otrzymują: 1) informacje dotyczące istotnych, stwierdzonych nieprawidłowości mechanizmów kontroli wewnętrznej, niezwłocznie po ich ujawnieniu oraz informacje dotyczące efektów działań podjętych w celu usunięcia tych nieprawidłowości, 2) okresowe informacje dotyczące wszystkich obszarów kontroli wewnętrznej. 8. Regulamin Kontroli Wewnętrznej Banku uchwalany jest przez Zarząd i zatwierdzany przez Radę Nadzorczą. 9. W Banku funkcjonuje komórka audytu wewnętrznego podlegająca bezpośrednio Prezesowi Zarządu Banku, której zadaniem jest badanie i ocena, w sposób niezaleŜny i obiektywny, adekwatności i skuteczności systemu kontroli wewnętrznej oraz opiniowanie systemu zarządzania bankiem, w tym skuteczności zarządzania ryzykiem związanym z działalnością Banku.9593 94 § 45 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. Pkt. IX Statutu - § 47 dodano Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 07.12.2005 r. 242 X. POSTANOWIENIA KOŃCOWE § 48. 1. Osoby będące członkami Zarządu lub Rady Nadzorczej, jak teŜ osoby zajmujące stanowiska kierownicze w Banku w rozumieniu ust.2 niniejszego paragrafu nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi.96 2. Przez osoby zajmujące stanowiska kierownicze rozumie się pracowników podlegających bezpośrednio członkom Zarządu, w szczególności osoby zajmujące stanowisko głównego księgowego i kierownika (dyrektora) jednostki organizacyjnej oraz kierownika komórki organizacyjnej w Centrali Banku z wyłączeniem radców prawnych.97 § 49. We wszystkich nie przewidzianych niniejszym Statutem sprawach rozstrzygają postanowienia ustawy Prawo bankowe, Kodeksu spółek handlowych, ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz innych obowiązujących przepisów.98 § 50. Przewidziane przez prawo oraz statut ogłoszenia Banku będą zamieszczane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, albo ogłaszane w inny sposób przewidziany przepisami prawa.99 § 51. Sprawozdania finansowe Bank ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Polski - B”. 95 § 47 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. § 48 ust. 1 zmieniono Uchwałą nr 24/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z 26.06.2008 r. 97 § 48 ust. 2 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 98 § 49 zmieniono Uchwałą nr 1/2005 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A z dnia 07.12.2005 r. 99 § 50 zmieniono Uchwałą nr 27/2009 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia BPS S.A. z dnia 30.06.2009 r. 96 243 28.5 HISTORYCZNE INFORMACJE FINANSOWE Na kolejnych stronach Prospektu zostały przedstawione Historyczne informacje finansowe Banku zbadane przez biegłego rewidenta. 28.5.1 Wprowadzenie do historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. („BPS S.A.”, „Bank”, „Spółka”) został utworzony na podstawie decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 65 z dnia 22 października 1991 roku. Pierwotnie działał pod firmą Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni S.A. („GBPZ S.A.”) z siedzibą we Wrocławiu. Na podstawie uchwały nr 12/2001 Walnego Zgromadzenia GBPZ S.A. podjętej w dniu 16 maja 2001 roku, firmę zmieniono na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Zmiana firmy na Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. została zarejestrowana w KRS w dniu 27 marca 2002 roku. Obecnie siedziba Banku mieści się w Warszawie przy ul. Płockiej 9/11B. Spółka wpisana jest do rejestru handlowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta Warszawy, XII Wydział Gospodarczy pod numerem KRS 0000069229 nadanym w dniu 10 grudnia 2001 roku. Kapitał zakładowy wynosi 133 246 777,00 złotych. Bankowi nadano w dniu 6 sierpnia 2002 roku numer statystyczny REGON: 930603359. BPS S.A. jest Bankiem Zrzeszającym w rozumieniu Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z późniejszymi zmianami. 5. Działalność Banku Bank sprawując funkcję Banku Zrzeszającego, na podstawie Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z późniejszymi zmianami, działa na rzecz rozwoju banków spółdzielczych zrzeszenia i prowadzi niekonkurencyjną wobec zrzeszonych banków działalność komercyjną na rzecz klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych prowadząc operacje zarówno w złotych, jak i w walutach obcych poprzez sieć jednostek organizacyjnych na terytorium kraju. Przedmiotem działalności Banku jest wykonywanie następujących czynności: 1. Przyjmowanie wkładów pienięŜnych płatnych na Ŝądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, 2. Prowadzenie innych rachunków bankowych, 3. Udzielanie kredytów, 4. Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, 5. Emitowanie bankowych papierów wartościowych, 6. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pienięŜnych, 7. Udzielanie poŜyczek pienięŜnych, 8. Wykonywanie operacji czekowych i wekslowych oraz operacji, których przedmiotem są warranty, 9. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich uŜyciu, 10. Wykonywanie terminowych operacji finansowych, 11. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pienięŜnych, 244 12. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 13. Prowadzenie skupu i sprzedaŜy wartości dewizowych, 14. Udzielanie i potwierdzanie poręczeń, 15. Wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, 16. Pośredniczenie w dokonywaniu przekazów pienięŜnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym, 17. Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego, 18. Obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, 19. Dokonywanie obrotu papierami wartościowymi, 20. Dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłuŜnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłuŜnika, 21. Nabywanie i zbywanie nieruchomości, 22. Świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych, 23. Świadczenie następujących usług finansowych: - pośrednictwo ubezpieczeniowe, - pośredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, 24. Prowadzenie na zlecenie ewidencji obligacji, 25. Factoring, 26. Leasing finansowy, 27. Prowadzenie transakcji na rynku pochodnych instrumentów finansowych, 28. Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych, 29. Wykonywanie zadań i czynności na rzecz zrzeszonych banków spółdzielczych, określonych w umowie Zrzeszenia, 30. Występowanie w uzasadnionych przypadkach do Komisji Nadzoru Finansowego o zastosowanie środków przewidzianych w ustawie Prawo bankowe, 31. Realizowanie zawartych umów o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie zastępczej obsługi obrotu oszczędnościowego, 32. Dokonywanie obrotu wierzytelnościami przejętymi od banków spółdzielczych w celu ich restrukturyzacji. Czynności szczegółowo opisane powyŜej zaklasyfikowane zostały według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) do przedmiotu działalności określonego zgodnie z PKD 2007 numerem 6419Z – pozostałe pośrednictwo pienięŜne. 6. Czas trwania Banku Czas trwania Banku Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna jest nieoznaczony 7. Okresy, za które prezentowane są historyczne informacje finansowe Historyczne informacje finansowe Banku prezentowane są za okres obrotowy od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku wraz z porównywalnymi danymi finansowymi za okres obrotowy od dnia 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku oraz od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku. Niniejsze historyczne informacje finansowe zostały sporządzone w oparciu o statutowe sprawozdania finansowe Banku za lata 2009, 2008, 2007. Dane finansowe prezentowane są w tysiącach złotych, jeśli nie wskazano inaczej. 245 8. Informacje dotyczące składu osobowego Zarządu oraz Rady Nadzorczej Skład Zarządu Banku na dzień 31 grudnia 2009 roku: Mirosław Potulski Aniela Szafran Aleksander Trojanowicz Krzysztof Jagielski Piotr Pokropek Prezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Skład Rady Nadzorczej na dzień 31 grudnia 2009 roku Romuald Piotruk Mirosław Jan Michałowski Andrzej Tadeusz Kocój Józef Bogusław Cieszyński Jan Czesak Józef BłaŜej Czysz Roman Marian Domański Roman Kazimierz Górczyński Roman Hrynkiewicz Krzysztof Kajko Wojciech Kulak Józef Jan Myrczek Hanna Barbara Ruszczyńska Zygmunt Sitek Przewodniczący Rady Nadzorczej Banku Wiceprzewodniczący Rady nadzorczej Banku Sekretarz Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku Członek Rady Nadzorczej Banku W dniu 30 czerwca 2009 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy powołało wyŜej wymienione osoby w skład Rady Nadzorczej Banku na kadencję obejmującą lata 2009-2013. 9. Wewnętrzne jednostki organizacyjne wchodzące w skład Banku Jednostki wchodzące w skład struktury organizacyjnej Banku nie sporządzają samodzielnie sprawozdań finansowych. Sprawozdanie finansowe sporządzone za okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku wraz z porównywalnymi danymi finansowymi za okresy od dnia 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku oraz od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku zawiera dane łączne jednostek organizacyjnych Banku. 10. Wskazanie, czy Bank jest jednostką dominującą lub znaczącym inwestorem oraz czy sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna jest jednostką dominującą Grupy Kapitałowej. W 2008 oraz 2009 roku Bank posiadał wyłącznie jednostki zaleŜne, których skala działalności oraz dane finansowe w ujęciu jednostkowym oraz łącznie wszystkich jednostek zaleŜnych są nieistotne dla realizacji obowiązku rzetelnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego Banku. W związku z powyŜszym Bank korzystając z zapisów art. 58 ust 1 ustawy o rachunkowości nie obejmował konsolidacją danych finansowych spółek zaleŜnych i nie sporządzał skonsolidowanego sprawozdania finansowego obejmującego sprawozdania finansowe spółek. Informacje oraz dane finansowe na temat podstawowych wskaźników ekonomiczno-finansowych charakteryzujących działalność jednostek powiązanych zostały przedstawione w notach 10A, 10B oraz 10C niniejszych informacji finansowych. 246 11. ZałoŜenie kontynuacji działalności gospodarczej Prezentowane historyczne informacje finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku zostały sporządzone przy załoŜeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Bank, w nie zmniejszonym istotnie zakresie, w okresie nie krótszym niŜ 12 miesięcy od dnia bilansowego, tj. do 31 grudnia 2010 roku. Zarząd Banku nie stwierdza na dzień podpisania historycznych informacji finansowych istnienia faktów i okoliczności, które wskazywałyby na zagroŜenia dla moŜliwości kontynuacji działalności na skutek zamierzonego lub przymusowego zaniechania bądź istotnego ograniczenia przez Bank dotychczasowej działalności. 12. Format sprawozdania finansowego Historyczne informacje finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku wraz z danymi porównywalnymi za lata zakończone dnia 31 grudnia 2007 roku oraz dnia 31 grudnia 2008 roku zostały sporządzone zgodnie z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 809/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku, wykonującego dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie informacji zawartych w prospektach emisyjnych oraz formy wyłączenia przez odniesienie i publikacji takich prospektów emisyjnych oraz rozpowszechniania reklam, a takŜe w formacie określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 października 2005 roku w sprawie zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych i skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych, wymaganych w prospekcie emisyjnym dla emitentów z siedzibą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, dla których właściwe są polskie zasady rachunkowości (Dz. U. Nr 209, poz.1743, z późniejszymi zmianami). 13. Porównywalne dane finansowe Historyczne informacje finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku wraz z danymi porównywalnymi za lata obrotowe zakończone dnia 31 grudnia 2008 roku oraz 31 grudnia 2007 roku zostały sporządzone przy zastosowaniu jednolitych zasad rachunkowości w odniesieniu do zasad stosowanych w latach obrotowych kończących się odpowiednio dnia 31 grudnia 2008 roku oraz dnia 31 grudnia 2007 roku. 14. Opinie audytora z badania sprawozdań finansowych Bank sporządził statutowe sprawozdania finansowe za lata obrotowe zakończone dnia 31 grudnia odpowiednio 2007, 2008 oraz 2009 roku zgodnie z Ustawą o rachunkowości, które były przedmiotem badania przez podmiot uprawniony. Podmiot uprawniony wydał o powyŜszych sprawozdaniach finansowych opinie bez zastrzeŜeń z datami odpowiednio 25 kwietnia 2008 roku, 24 kwietnia 2009 roku oraz 24 marca 2010 roku. 15. Stosowane zasady rachunkowości, w tym metody wyceny aktywów i pasywów, pomiaru wyniku finansowego oraz sposobu sporządzenia historycznych informacji finansowych 11.1. Historyczne informacje finansowe Banku zostały sporządzone w oparciu o: - Ustawę z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości z późniejszymi zmianami („Ustawa o rachunkowości”), - Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe z późniejszymi zmianami, - Ustawę z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 sierpnia 2008 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z późniejszymi zmianami, 247 - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 października 2008 roku w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, z późniejszymi zmianami, - Uchwałę Komisji Nadzoru Finansowego Nr 380 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym zakresu i warunków stosowania metod statystycznych oraz zakresu informacji załączanych do wniosków o wydanie zgody na ich stosowanie, zasad i warunków uwzględniania umów przelewu wierzytelności, umów o subpartycypację, umów o kredytowy instrument pochodny oraz innych umów niŜ umowy przelewu wierzytelności i umowy o subpartycypację, na potrzeby wyznaczania wymogów kapitałowych, warunków, zakresu i sposobu korzystania z ocen, nadawanych przez zewnętrzne instytucje oceny wiarygodności kredytowej oraz agencje kredytów eksportowych, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, - Uchwałę Komisji Nadzoru Finansowego Nr 381 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie innych pomniejszeń funduszy podstawowych, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, pomniejszeń funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy uzupełniających banku; oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu funduszy własnych. Ponadto, dane za rok zakończony dnia 31 grudnia 2007 roku zostały sporządzone w oparciu o: - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, z późniejszymi zmianami, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków, - Uchwałę Komisji Nadzoru Bankowego Nr 4 z dnia 8 września 2004 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, oraz zakresu stosowania metod statystycznych i warunków, których spełnienie umoŜliwia uzyskanie zgody na ich stosowanie, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, - Uchwałę Komisji Nadzoru Bankowego Nr 1 z dnia 13 marca 2007 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym zakresu i warunków stosowania metod statystycznych oraz zakresu informacji załączanych do wniosków o wydanie zgody na ich stosowanie, zasad i warunków uwzględniania umów przelewu wierzytelności, umów o subpartycypację, umów o kredytowy instrument pochodny oraz innych umów niŜ umowy przelewu wierzytelności i umowy o subpartycypację, na potrzeby wyznaczania wymogów kapitałowych, warunków, zakresu i sposobu korzystania z ocen, nadawanych przez zewnętrzne instytucje oceny wiarygodności kredytowej oraz agencje kredytów eksportowych, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, - Uchwałę Komisji Nadzoru Bankowego Nr 2 z dnia 13 marca 2007 roku w sprawie innych pomniejszeń funduszy podstawowych, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych 248 pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, pomniejszeń funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy uzupełniających banku; oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu funduszy własnych. Historyczne informacje finansowe zostały sporządzone zgodnie z konwencją kosztu historycznego, która została zmodyfikowana w przypadku instrumentów finansowych wycenianych do wartości godziwej oraz inwestycji w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności. 11.2. Stosowane metody wyceny aktywów i pasywów 11.2.1. NaleŜności od sektora finansowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora finansowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, a w zakresie danych finansowych za 2007 rok, w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją” i grupy „zagroŜonych” tworzy się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciąŜającego daną ekspozycję, jednak w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego: - 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „pod obserwacją”, - 20% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „poniŜej standardu”, - 50% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „wątpliwe”, - 100% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „stracone”. Przy ustalaniu podstawy tworzenia rezerw celowych w przypadku ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii „pod obserwacją” lub grupy „zagroŜonych” uwzględnia się wartość posiadanych zabezpieczeń zgodnie z zasadami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, a w zakresie danych finansowych za 2007 rok, zgodnie z zasadami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. 11.2.2. NaleŜności od sektora budŜetowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora budŜetowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, a w zakresie danych finansowych za 2007 rok, w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. 11.2.3. NaleŜności od sektora niefinansowego, rezerwy na naleŜności NaleŜności od sektora niefinansowego wykazywane są w bilansie według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej oraz z uwzględnieniem rezerw celowych. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, a w zakresie danych finansowych za 2007 rok, w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. 249 Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi, stanowiącymi naleŜności z tytułu poŜyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii „normalne” tworzy się w wysokości 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi zaklasyfikowanymi do kategorii „pod obserwacją” i grupy „zagroŜonych” tworzy się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciąŜającego daną ekspozycję, jednak w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego: - 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „pod obserwacją”, - 20% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „poniŜej standardu”, - 50% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „wątpliwe”, - 100% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii „stracone”. Przy ustalaniu podstawy tworzenia rezerw celowych w przypadku ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii „pod obserwacją” lub grupy „zagroŜonych” uwzględnia się wartość posiadanych zabezpieczeń zgodnie z zasadami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, a w zakresie danych finansowych za 2007 rok, zgodnie z zasadami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Wymagany poziom rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi: - wynikającymi z poŜyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii "normalne" – pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, - zaklasyfikowanymi do kategorii "pod obserwacją" – pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne. 11.2.4. Papiery wartościowe W portfelu papierów wartościowych wyróŜnia się trzy kategorie papierów wartościowych: d) przeznaczone do obrotu Są to papiery wartościowe, które zostały nabyte z zamiarem szybkiej sprzedaŜy w celu generowania zysku w wyniku krótkookresowych wahań cen. Na moment początkowego ujęcia w księgach wykazywane są w cenie nabycia. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu wycenia się według wartości godziwej. Skutki wyceny do wartości godziwej zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. e) utrzymywane do terminu zapadalności Są to dłuŜne papiery wartościowe, które zostały nabyte z zamiarem utrzymywania do terminu zapadalności. Na moment początkowego ujęcia w księgach wykazywane są w cenie nabycia. Papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności wycenia się według zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej. W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości określonego papieru wartościowego, następuje jego przeszacowanie do wartości odzyskiwalnej, a skutki tej wyceny ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości”. f) dostępne do sprzedaŜy Są to papiery wartościowe nie uwzględnione w wyŜej opisanych kategoriach. DłuŜne papiery wartościowe dostępne do sprzedaŜy wycenia się według wartości godziwej, a zyski i straty z tytułu zmiany wartości godziwej w stosunku do wyceny według zamortyzowanego kosztu odnosi się na kapitał z aktualizacji wyceny. 250 Papiery wartościowe z prawem do kapitału wycenia się według wartości rynkowej, a jeśli nie istnieje na nie aktywny rynek to w inny sposób określonej wartości godziwej. W przypadku braku moŜliwości ustalenia wiarygodnej wartości godziwej stosowane są zasady wyceny wg ceny nabycia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości. Kapitał z aktualizacji wyceny podlega rozliczeniu poprzez rachunek zysków i strat w momencie sprzedaŜy danego papieru wartościowego. W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości określonego papieru wartościowego, wcześniej ujęte zwyŜki z wyceny do wartości godziwej pomniejszają kapitał z aktualizacji wyceny. JeŜeli kwota zwyŜek nie wystarcza na pokrycie trwałej utraty wartości, brakującą róŜnicę odnosi się do rachunku zysków i strat w pozycji „odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości”. 11.2.5. Instrumenty pochodne Instrumenty pochodne wycenia się według wartości godziwej. Skutki zmiany wartości godziwej odnosi się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. 11.2.6. Akcje i udziały zaliczone do aktywów trwałych Akcje i udziały w jednostkach podporządkowanych wycenia się metodą praw własności, natomiast pozostałe akcje i udziały zaliczane do aktywów trwałych wycenia się według ceny nabycia z uwzględnieniem odpisów z tytułu trwałej utraty wartości. 11.2.7. Aktywa przejęte do zbycia Aktywa przejęte za długi wycenia się według wartości godziwej. Na róŜnicę pomiędzy kwotą długu a niŜszą od niej wartością godziwą przejętych aktywów dokonuje się odpisu aktualizującego wartość tych aktywów. W przypadku, gdy wartość godziwa przejętych aktywów jest wyŜsza od kwoty długu róŜnica stanowi zobowiązanie wobec kredytobiorcy. 11.2.8. Zobowiązania finansowe nieprzeznaczone do obrotu i niebędące instrumentami pochodnymi Zobowiązania finansowe nieprzeznaczone do obrotu i niebędące instrumentami pochodnymi wycenia się w wysokości zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej. PowyŜsze zobowiązania obejmują głównie depozyty oraz zobowiązania podporządkowane Banku. 11.2.9. Rzeczowe aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe stanowią kontrolowane przez Bank środki trwałe i zrównane z nimi prawa oraz środki trwałe w budowie. Do środków trwałych i zrównanych z nimi praw zaliczane są składniki rzeczowych aktywów trwałych, które są kompletne i zdatne do uŜytku oraz są przeznaczone na własne potrzeby, a ich przewidywany okres ekonomicznej uŜyteczności wynosi dłuŜej niŜ rok. Do środków trwałych zalicza się równieŜ środki trwałe kontrolowane przez Bank uŜywane na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej o podobnym charakterze, jeŜeli przewiduje ona spełnienie co najmniej jednego z warunków określonych w artykule 3 ust. 4 Ustawy o rachunkowości. Środki trwałe w budowie obejmują ogół poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze budową, montaŜem lub ulepszeniem istniejącego środka trwałego. Środki trwałe w budowie nie są amortyzowane do momentu zakończenia ich budowy i oddania do uŜytkowania. 251 Środki trwałe wykazuje się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub w wartości przeszacowanej wynikającej z aktualizacji wyceny środków trwałych, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Środki trwałe o niskiej jednostkowej wartości początkowej odnoszone są jednorazowo w koszty. Odpowiednie wartości graniczne wynoszą dla: - środków trwałych z grup 1, 3, 6 i 7 – 3.500,00 zł, - środków trwałych z grupy 4 – 2.500,00 zł, - środków trwałych z grupy 8 – 500,00 zł. Na dzień bilansowy Bank kaŜdorazowo ocenia, czy wartość bilansowa wykazanych aktywów nie przekracza wartości przewidywanych przyszłych korzyści ekonomicznych. Jeśli istnieją przesłanki, które by na to wskazywały, wartość bilansowa aktywów jest obniŜana do ceny sprzedaŜy netto. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości dotyczące środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, zmniejszają odniesione na kapitał z aktualizacji wyceny róŜnice spowodowane aktualizacją wyceny. Ewentualna nadwyŜka odpisu nad róŜnicami z aktualizacji wyceny zaliczana jest do pozostałych kosztów operacyjnych. W 2009, 2008 oraz 2007 roku Bank nie dokonywał aktualizacji wyceny środków trwałych. 11.2.10. Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne stanowią kontrolowane przez Bank, nabyte prawa majątkowe o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności dłuŜszym niŜ rok. Głównie są to oprogramowania komputerowe i licencje. Nakłady na nabycie licencji na oprogramowanie komputerowe są aktywowane w wysokości poniesionych wydatków na ich nabycie oraz implementację. Wartości niematerialne i prawne wykazywane są w cenie nabycia pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Nakłady poniesione po początkowym ujęciu nabytego składnika wartości niematerialnych są aktywowane tylko w przypadku, gdy nakłady te zwiększają przyszłe korzyści ekonomiczne wynikające z uŜytkowania tego składnika. W pozostałych przypadkach nakłady te są ujmowane w rachunku zysków i strat w momencie ich poniesienia. Na dzień bilansowy Bank kaŜdorazowo ocenia, czy wartość bilansowa wykazanych aktywów nie przekracza wartości przewidywanych przyszłych korzyści ekonomicznych. Jeśli istnieją przesłanki, które by na to wskazywały, wartość bilansowa aktywów jest obniŜana do ceny sprzedaŜy netto. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. 11.2.11. Odpisy amortyzacyjne Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych dokonywane są metodą liniową zgodnie z ustalonym okresem ekonomicznej uŜyteczności oraz odpowiadającej stawce amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje od pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym przyjęto środek lub prawo do uŜytkowania, a jej zakończenie, nie później niŜ z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową lub przeznaczenia środka trwałego lub prawa do likwidacji. Szacunki dotyczące okresu ekonomicznej uŜyteczności oraz metoda amortyzacji są przedmiotem przeglądu na koniec kaŜdego roku obrotowego w celu weryfikacji, czy zastosowane metody i okres amortyzacji są zgodne z przewidywanym 252 rozkładem czasowym korzyści ekonomicznych przynoszonych przez dany środek trwały, dane wartości niematerialne i prawne. Bank przyjął następujące okresy i wartości niematerialnych i prawnych: uŜywania dla podstawowych grup Budynki i budowle 40 lat, Urządzenia techniczne i maszyny 5 – 10 lat, Środki transportu 5 lat, Zestawy komputerowe 5 lat, Inne środki trwałe 5 – 10 lat, Licencje na programy komputerowe 4 lata. środków trwałych Bank nie amortyzuje gruntów i środków trwałych w budowie. Wartość odpisów amortyzacyjnych odnosi się do rachunku zysków i strat w pozycji „amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych”. 11.2.12. Trwała utrata wartości aktywów Na kaŜdy dzień bilansowy Bank ocenia, czy istnieją obiektywne dowody wskazujące na trwałą utratę wartości składnika bądź grupy aktywów. Jeśli dowody takie istnieją, Bank ustala szacowaną, moŜliwą do odzyskania wartość składnika aktywów i dokonuje odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości, w kwocie równej róŜnicy między wartością moŜliwą do odzyskania i wartością bilansową. Strata wynikająca z utraty wartości jest ujmowana w rachunku zysków i strat za bieŜący okres. W przypadku gdy uprzednio dokonano przeszacowania aktywów to strata pomniejsza wysokość kapitałów z przeszacowania, a następnie jest odnoszona na rachunek zysków i strat bieŜącego okresu. 11.2.13. Leasing Spółka jest stroną umów leasingowych, na podstawie których przyjmuje do odpłatnego uŜywania lub pobierania poŜytków obce środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne przez uzgodniony okres. W przypadku umów leasingu, na mocy których następuje przeniesienie zasadniczo całego ryzyka i poŜytków wynikających z tytułu posiadania aktywów będących przedmiotem umowy, przedmiot leasingu jest ujmowany w aktywach jako środek trwały i jednocześnie ujmowane jest zobowiązanie w kwocie równej wartości bieŜącej minimalnych opłat leasingowych ustalonej na dzień rozpoczęcia leasingu. Opłaty leasingowe są dzielone między koszty finansowe i zmniejszenie salda zobowiązania w sposób umoŜliwiający uzyskanie stałej stopy odsetek od pozostałego do spłaty zobowiązania. Koszty finansowe ujmowane są bezpośrednio w rachunku zysków i strat. Środki trwałe będące przedmiotem umowy leasingu finansowego są amortyzowane w sposób określony dla własnych środków trwałych. JednakŜe, gdy brak jest pewności co do przejścia prawa własności przedmiotu umowy, wówczas środki trwałe uŜywane na podstawie umów leasingu finansowego są amortyzowane przez krótszy z dwóch okresów: przewidywany okres uŜytkowania lub okres trwania leasingu. Opłaty leasingowe z tytułu umów, które nie spełniają warunków umowy leasingu finansowego, ujmowane są jako koszty w rachunku zysków i strat metodą liniową przez okres trwania leasingu. 11.2.14. Rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne Bank dokonuje czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów jeśli wydatki dotyczą okresów następujących po okresie, w którym je poniesiono. 253 Do biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów zalicza się koszty z tytułu świadczeń wykonywanych na rzecz Banku, lecz jeszcze nie stanowiących jego zobowiązań. W szczególności jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów ujmuje się zobowiązania wobec pracowników z tytułu niewykorzystanych urlopów, premii uznaniowych oraz utworzone rezerwy na koszty rzeczowe. Do rozliczeń międzyokresowych zalicza się równieŜ przychody otrzymane z góry oraz naleŜne Bankowi odsetki od naleŜności zagroŜonych do czasu ich otrzymania. 11.2.15. Podatek dochodowy i podatek dochodowy odroczony Podatek dochodowy obliczany jest w oparciu o wynik księgowy brutto skorygowany o: przychody, które zgodnie z przepisami podatkowymi nie są zaliczane do przychodów podatkowych, przychody podatkowe nie będące przychodami księgowymi, koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów i koszty podatkowe nie będące kosztami księgowymi, zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi. PowyŜsze pozycje korygują wynik księgowy brutto. Pozycje te obejmują głównie przychody i koszty z tytułu odsetek naliczonych do otrzymania i zapłacenia, opłaty rozliczane w czasie, rezerwy na naleŜności oraz zobowiązania pozabilansowe, a takŜe wycenę instrumentów finansowych do wartości godziwej. Odroczony podatek dochodowy jest ustalany metodą zobowiązań bilansowych w stosunku do wszystkich róŜnic przejściowych występujących na dzień bilansowy między wartością podatkową aktywów i pasywów a ich wartością bilansową wykazaną w sprawozdaniu finansowym. Rezerwa na odroczony podatek dochodowy tworzona jest w odniesieniu do wszystkich dodatnich róŜnic przejściowych, chyba Ŝe rezerwa na odroczony podatek dochodowy powstaje w wyniku amortyzacji wartości firmy lub początkowego ujęcia składnika aktywów lub pasywów przy transakcji nie stanowiącej połączenia jednostek i w chwili jej zawierania nie ma wpływu ani na wynik finansowy brutto, ani na dochód do opodatkowania lub stratę podatkową. Składnik aktywów z tytułu podatku odroczonego ujmowany jest w odniesieniu do wszystkich ujemnych róŜnic przejściowych, jak równieŜ niewykorzystanych strat podatkowych przeniesionych na następne lata, w takiej wysokości, w jakiej jest prawdopodobne, Ŝe zostanie osiągnięty dochód do opodatkowania, który pozwoli wykorzystać powyŜsze róŜnice. Wartość bilansowa składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku jest weryfikowana na kaŜdy dzień bilansowy i ulega stosownemu obniŜeniu o tyle, o ile przestało być prawdopodobne osiągnięcie dochodu do opodatkowania wystarczającego do częściowego lub całkowitego zrealizowania składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku. Aktywa z tytułu odroczonego podatku oraz rezerwy na podatek odroczony wyceniane są z zastosowaniem stawek podatkowych, które według przewidywań będą obowiązywać w okresie, gdy składnik aktywów zostanie zrealizowany lub rezerwa rozwiązana, przyjmując za podstawę stawki podatkowe (i przepisy podatkowe) obowiązujące na dzień bilansowy. Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem własnym, odnosi się równieŜ na kapitał własny. 11.2.16. Rezerwy na przyszłe zobowiązania Rezerwy na przyszłe zobowiązania obejmują: - rezerwy na przyszłe zobowiązania o wysokim stopniu prawdopodobieństwa wystąpienia z tytułu toczących się spraw sądowych, których stroną jest Bank, - rezerwy na długoterminowe świadczenia pracownicze, a w szczególności rezerwę na odprawy emerytalne. 254 - rezerwy na ryzyko operacyjne. Utworzone rezerwy na przyszłe zobowiązania ujmowane są w pasywach w pozycji „Rezerwy” oraz odpowiednio w rachunku zysków i strat jako pozostałe koszty operacyjne, a w przypadku rezerw na odprawy emerytalne jako odpowiednie koszty rodzajowe. Wysokość odpraw emerytalnych ustalana jest na podstawie kalkulacji aktuarialnej dokonanej przez Bank. 11.2.17. Kapitały własne Fundusze własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na fundusze podstawowe i fundusze uzupełniające. Fundusze podstawowe stanowią kapitał zakładowy, kapitał zapasowy oraz kapitały rezerwowe. Funduszem uzupełniającym jest kapitał z aktualizacji wyceny. Kapitał zakładowy wykazywany jest w wysokości zgodnej ze statutem oraz wpisem do rejestru sądowego według wartości nominalnej. Kapitał zapasowy tworzony jest zgodnie ze statutem Banku oraz z premii emisyjnych uzyskanych z emisji akcji. Kapitały rezerwowe tworzone są zgodnie ze statutem Banku i obejmują fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej oraz pozostały kapitał rezerwowy. Kapitał z aktualizacji wyceny obejmuje wartość aktualizacji rzeczowych aktywów trwałych i skutki wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy z uwzględnieniem wpływu podatku odroczonego. Zysk/strata z lat ubiegłych obejmuje nie podzielone zyski i nie pokryte straty z lat ubiegłych. Zysk netto stanowi zysk wynikający z rachunku zysków i strat za okres, za który jest sporządzane sprawozdanie finansowe. Zysk netto uwzględnia podatek dochodowy zarówno w części bieŜącej, jak i odroczonej oraz inne obowiązkowe obciąŜenia. 11.3. Metody pomiaru wyniku finansowego W księgach rachunkowych Banku ujmowane są wszystkie osiągnięte, przypadające na jego rzecz przychody i obciąŜające go koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezaleŜnie od terminu ich zapłaty. Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane są koszty lub przychody przypadające na ten okres sprawozdawczy, które jeszcze nie zostały poniesione lub otrzymane. 11.3.1. Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody z tytułu odsetek obejmują w szczególności odsetki otrzymane i naleŜne (zapadłe i niezapadłe), w tym dyskonto, odsetki skapitalizowane oraz rozliczone opłaty podlegające rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii „normalne” oraz „pod obserwacją”. Do przychodów odsetkowych nie zalicza się odsetek naleŜnych zapadłych i niezapadłych, w tym skapitalizowanych od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych, które ujmowane są jako przychody zastrzeŜone do czasu ich otrzymania. W przychodach odsetkowych nie ujmuje się takŜe rozliczonych opłat podlegających rozliczeniu w czasie efektywną stopą procentową od naleŜności zakwalifikowanych do kategorii zagroŜonych w części dotyczącej niespłaconego kapitału, które zaliczane są do przychodów zastrzeŜonych. 255 11.3.2. Przychody i koszty z tytułu prowizji Prowizje obejmują głównie kwoty zapłacone przez klientów od wykonywanych operacji bankowych na rachunkach, rozliczone prowizje z tytułu udzielenia kredytów w rachunku bieŜącym oraz rewolwingowych, rozliczone prowizje z tytułu obsługi kart płatniczych. 11.3.3. Pozostałe przychody i koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne obejmują głównie przychody z tytułu sprzedaŜy/likwidacji składników majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, odzyskanych naleŜności nieściągalnych, otrzymanych odszkodowań, kar, grzywien, przychodów z tytułu dzierŜawy/najmu nieruchomości oraz rozwiązanych rezerw na sprawy sporne i aktywa przejęte za długi. Na pozostałe koszty operacyjne składają się głównie koszty sprzedaŜy/likwidacji majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, koszty windykacji naleŜności, koszty rezerw na sprawy sporne, darowizny i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości aktywów przejętych za długi. 11.3.4. Wynik z pozycji wymiany Wynik z operacji wymiany jest róŜnicą pomiędzy przychodami i kosztami z operacji wymiany walutowej. Wynika on ze zrealizowanych róŜnic kursowych oraz róŜnic kursowych powstałych z wyceny aktywów i pasywów wyraŜonych w walutach obcych. 11.3.5. Wynik na operacjach finansowych Wynik na operacjach finansowych realizowany jest poprzez transakcje kupna i sprzedaŜy papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu, dostępnych do sprzedaŜy i utrzymywanych do terminu zapadalności oraz transakcje ujmowane w zobowiązaniach pozabilansowych Banku, w tym instrumenty pochodne. 11.4. Stosowane metody wyceny rozchodu aktywów finansowych Bank przyjął następujące metody rozchodu aktywów finansowych: a) Przy wycenie rozchodu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu lub dostępnych do sprzedaŜy, nabytych po róŜnych cenach, charakteryzujących się jednakowymi lub podobnymi cechami przyjmuje się, Ŝe rozchód składnika aktywów wycenia się kolejno po cenach (kosztach) nabycia tych składników aktywów, które Bank nabył najwcześniej. b) Przy wycenie rozchodu walut obcych, nabytych po róŜnych cenach, stosuje się metodę cen średnich, to jest ustalonych w wysokości średniej ceny (kosztów) nabycia danej waluty. 11.5. Przyjęte zasady spisywania naleŜności NaleŜności spisuje się w cięŜar utworzonych rezerw celowych po stwierdzeniu udokumentowania nieściągalności naleŜności lub przedawnienia roszczeń Banku. Spisanie moŜe następować z umorzeniem lub bez umorzenia naleŜności, zgodnie z obowiązującymi w Banku procedurami windykacyjnymi. 256 12. RóŜnice pomiędzy zasadami rachunkowości stosowanymi przy sporządzaniu historycznych informacji finansowych Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. a Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). Spółka nie sporządzała i nie sporządza sprawozdania finansowego zgodnie z MSSF. Gdyby sprawozdanie finansowe sporządzane było zgodnie z MSSF, główne róŜnice pomiędzy zasadami rachunkowości przyjętymi dla załączonego sprawozdania (PSR), a MSSF, przy załoŜeniu, Ŝe dniem przejścia na MSSF jest 1 stycznia 2007 r. oraz nieuwzględniania przepisów MSSF 1 „Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej po raz pierwszy”, dotyczyłyby w szczególności następujących obszarów: Utrata wartości aktywów MSSF Zgodnie z MSR 39 utrata wartości składnika aktywów finansowych występuje, jeŜeli jego wartość bilansowa jest wyŜsza niŜ jego szacowana wartość ekonomiczna. Na kaŜdy dzień bilansowy jednostka jest obowiązana ocenić, czy istnieją obiektywne dowody na utratę wartości danego składnik aktywów. Do takich dowodów zaliczane są między innymi informacje dotyczące znaczących trudności finansowych emitenta lub faktycznego niedotrzymania warunków umowy np. niespłacenia odsetek lub kapitału. W przypadku, gdy nastąpiła utrata wartości, kwota odpisu aktualizującego równa się róŜnicy pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów a wartością bieŜącą oczekiwanych przyszłych przepływów zdyskontowanych z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej. PSR Zgodnie z PSR banki nie rzadziej niŜ raz na kwartał dokonują przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych do pięciu grup ryzyka tj. naleŜności normalne, pod obserwacją, poniŜej standardu, wątpliwe, stracone. Klasyfikacji dokonuje się w oparciu o kryterium terminowości spłaty naleŜności i kryterium sytuacji ekonomiczno – finansowej dłuŜnika. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi tworzy się w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw dla poszczególnych grup ryzyka. Wymagany poziom rezerw celowych w zaleŜności od grupy ryzyka wynosi od 1,5% do 100% podstawy tworzenia rezerw. Przy kalkulacji rezerw celowych przyjęto szacunki wartości zabezpieczeń zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz wewnętrznymi uregulowaniami Banku w zakresie metod szacowania wartości zabezpieczeń wykorzystywanych do pomniejszeń podstawy tworzenia rezerw celowych. Bank dokonuje systematycznych przeglądów i oszacowań wartości aktywów i tworzy rezerwy zabezpieczające przed utratą wartości lub dokonuje odpisów z tytułu trwałej utraty wartości w przypadku wystąpienia przesłanek uzasadniających takie pomniejszenie wartości. Wycena udziałów w jednostkach zaleŜnych, współzaleŜnych i stowarzyszonych MSSF Podstawowym sprawozdaniem finansowym jest sprawozdanie skonsolidowane, obejmujące jednostki zaleŜne, współzaleŜne i stowarzyszone, sporządzone z zastosowaniem odpowiednich metod ujęcia. W jednostkowym sprawozdaniu finansowym zgodnie z MSSF udziały w jednostkach zaleŜnych wyceniane są według kosztu historycznego lub według zasad MSR 39. PSR Zgodnie z wymogami PSR Bank sporządza jednostkowe sprawozdanie finansowe, w którym udziały w jednostkach zaleŜnych i stowarzyszonych wyceniane są z zastosowaniem metody praw własności. Efekt gospodarki inflacyjnej MSSF Międzynarodowy Standard Rachunkowości 29 „Sprawozdawczość finansowa w warunkach inflacji” (MSR 29) wymaga, aby wykazywane w okresie hiperinflacji wartości aktywów i pasywów były wyraŜone w cenach bieŜących na koniec 257 hiperinflacyjnego okresu sprawozdawczego i stanowiły podstawę do wyceny aktywów i pasywów w sprawozdaniach finansowych następnych okresów. PSR Gospodarka polska do końca 1996 roku spełniała kryteria gospodarki hiperinflacyjnej. Bank nie zastosował MSR 29 w latach ubiegłych, dokonując tylko zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, przeszacowania środków trwałych na dzień 1 stycznia 1995 roku w celu odzwierciedlenia wpływu inflacji na ich wartość bilansową poprzez zastosowanie wskaźników przeszacowania ustalonych przez Ministerstwo Finansów dla poszczególnych grup środków trwałych. Odsetki zastrzeŜone MSSF Przychody naliczone z tytułu odsetek od naleŜności zagroŜonych rozpoznawane są w wyniku odsetkowym, a następnie obejmowane są odpisem pomniejszającym wartość aktywów i obciąŜającym wynik finansowy. PSR Naliczone odsetki dotyczące naleŜności zagroŜonych wykazywane są jako odsetki zastrzeŜone w pasywach i nie znajdują odzwierciedlenia w rachunku zysków i strat. Zakres informacji dodatkowej i formatu sprawozdania finansowego Zakres informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego i formatu sprawozdania finansowego zgodnie z wymogami PSR i MSSF róŜni się istotnie. RóŜnice te dotyczą w szczególności zakresu ujawnianych informacji w odniesieniu do instrumentów finansowych, działalności kredytowej oraz podatku dochodowego od osób prawnych. Niniejsza nota identyfikująca główne obszary róŜnic pomiędzy polskimi standardami rachunkowości, a MSSF została sporządzona w oparciu o MSSF, które obowiązują na dzień 31 grudnia 2009 r. i przy załoŜeniu, Ŝe dniem przejścia na MSSF jest 1 stycznia 2007 roku. Ze względu na to, Ŝe wciąŜ trwają prace nad kolejnymi standardami oraz zmianami obecnych standardów istnieje moŜliwość, Ŝe standardy według których Spółka sporządzi swoje pierwsze sprawozdanie finansowe według MSSF będą się róŜniły od standardów zastosowanych do sporządzenia niniejszej noty. Wiarygodna kwantyfikacja róŜnic pomiędzy PSR a MSSF na potrzeby sporządzenia niniejszych historycznych informacji finansowych nie była moŜliwa. Zgodnie z MSSF, tylko kompletne sprawozdanie finansowe, zawierające bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale, rachunek przepływów pienięŜnych wraz z danymi porównywalnymi i notami objaśniającymi moŜe przedstawiać w sposób rzetelny sytuację finansową, wyniki działalności i przepływy pienięŜne zgodnie z MSSF. 13. Kursy walut przyjęte przy sporządzaniu sprawozdania finansowego Aktywa i pasywa bilansowe w walutach obcych wykazuje się w złotych po przeliczeniu według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na dzień bilansowy. RóŜnice kursowe wynikające z przeliczenia sald aktywów i pasywów bilansowych w walutach obcych zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z pozycji wymiany. Kursy walut przyjęte przy sporządzaniu historycznych informacji finansowych na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz na odpowiednie daty zawartych porównywalnych danych finansowych wyniosły: EUR Kurs obowiązujący na ostatni dzień okresu Kurs stanowiący średnią arytmetyczną kursów 01.01.2009 – 31.12.2009 01.01.2008 – 31.12.2008 01.01.2007 – 31.12.2007 4,1082 4,1724 3,5820 4,3406 3,5317 3,7768 258 obowiązujących na ostatni dzień kaŜdego miesiąca danego okresu NajwyŜszy kurs w okresie NajniŜszy kurs w okresie 4,8999 4,1848 3,9170 3,2026 3,9385 3,5699 Do przeliczenia wartości pozycji bilansowych i pozabilansowych na dzień 31 grudnia 2009 roku na walutę EUR zastosowano średni kurs ogłoszony przez Narodowy Bank Polski na ten dzień wynoszący 4,1082 zł za 1 EUR. Porównywalne dane finansowe w części dotyczącej pozycji bilansowych i pozabilansowych zostały przeliczone na walutę EUR przy zastosowaniu średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień 31 grudnia 2008 roku, który wynosił 4,1724 zł za 1 EUR, natomiast na dzień 31 grudnia 2007 roku kurs ten wynosił 3,5820 zł za 1 EUR. 259 Wybrane pozycje aktywów w złotych oraz przeliczone na EUR tys. zł 31.12.2009 tys. EUR Kasa, środki w Banku Centralnym NaleŜności od sektora finansowego NaleŜności od sektora niefinansowego NaleŜności od sektora budŜetowego DłuŜne papiery wartościowe Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych Udziały i akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Inne aktywa Rozliczenia międzyokresowe Aktywa razem 225 470 1 214 409 3 903 625 354 739 6 383 164 9 152 730 48 410 163 197 25 032 86 258 27 627 31 689 12 473 502 Wybrane pozycje pasywów w złotych oraz przeliczone na EUR 31.12.2009 tys. zł tys. EUR 10 216 580 2 486 875 1 210 555 294 668 169 097 41 161 1 435 349 116 871 28 448 133 252 32 436 31 078 7 565 149 656 36 429 133 247 32 434 227 383 55 349 (7 176) (1 747) 34 374 8 367 57 150 13 911 Zobowiązania wobec sektora finansowego Zobowiązania wobec sektora niefinansowego Zobowiązania wobec sektora budŜetowego Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych Fundusze specjalne i inne zobowiązania Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone Rezerwy Zobowiązania podporządkowane Kapitał podstawowy Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe Zysk (strata) netto 54 883 295 606 950 203 86 349 1 553 762 2 228 178 11 784 39 725 6 093 20 996 6 724 7 714 3 036 245 tys. zł 31.12.2008 tys. EUR 152 648 1 318 856 2 911 333 307 232 6 386 491 2 931 3 388 26 678 14 094 83 118 31 934 32 552 11 271 255 36 585 316 090 697 760 73 634 1 530 652 702 812 6 394 3 378 19 921 7 654 7 802 2 701 384 31.12.2008 tys. zł tys. EUR 8 943 880 2 143 582 1 380 793 330 935 177 082 42 441 22 698 5 440 96 044 23 019 133 251 31 936 39 835 9 547 66 623 15 968 133 247 31 935 190 707 45 707 1 551 372 31 974 7 663 53 570 12 839 tys. zł 31.12.2007 tys. EUR 98 048 2 201 308 2 358 072 321 222 4 305 334 2 793 57 9 410 81 878 38 909 29 214 9 446 245 27 372 614 547 658 312 89 677 1 201 936 780 16 2 627 22 858 10 862 8 156 2 637 143 31.12.2007 tys. zł tys. EUR 7 371 443 2 057 913 1 237 955 345 604 121 042 33 792 105 29 98 418 27 476 247 912 69 210 21 948 6 128 133 247 37 199 148 687 41 510 (8 506) (2 375) 30 174 8 424 43 820 12 233 260 Pasywa razem 12 473 502 3 036 245 11 271 255 2 701 384 9 446 245 2 637 143 31.12.2009 Wybrane pozycje pozabilansowe w złotych oraz przeliczone na EUR tys. zł 31.12.2008 tys. EUR tys. zł 31.12.2007 tys. EUR tys. zł tys. EUR Pozabilansowe obowiązania warunkowe Zobowiązania związane z realizacją operacji kupna/sprzedaŜy Pozostałe 1 705 045 415 035 1 377 176 330 068 754 877 210 742 325 358 4 274 79 197 1 040 503 572 2 611 120 691 626 31 155 - 8 697 - Pozycje pozabilansowe razem 2 034 677 495 272 1 883 359 451 385 786 032 219 439 Wybrane pozycje rachunku zysków i strat w złotych oraz przeliczone na EUR 2009 tys. zł Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu Wynik na operacjach finansowych Wynik z pozycji wymiany Wynik na działalności bankowej Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Koszty działania banku Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji Wynik z działalności operacyjnej Zysk (strata) brutto 261 2008 tys. EUR tys. zł 2007 tys. EUR tys. zł tys. EUR 144 540 49 701 33 300 11 450 140 592 57 423 39 808 16 259 116 191 54 945 30 764 14 548 2 586 36 014 18 114 250 955 42 434 28 526 165 826 596 8 297 4 173 57 816 9 776 6 572 38 204 1 181 7 195 16 352 222 743 34 778 26 727 148 244 334 2 037 4 630 63 068 9 847 7 568 41 975 1 022 6 074 15 836 194 068 23 850 18 183 133 021 271 1 608 4 193 51 384 6 315 4 814 35 221 12 937 (15 972) 70 128 70 128 2 980 (3 680) 16 156 16 156 10 140 (4 861) 67 549 67 549 2 871 (1 376) 19 125 19 125 9 035 (2 546) 55 133 55 133 2 392 (674) 14 598 14 598 Podatek dochodowy Udział w zyskach/stratach netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności 14 499 3 340 13 642 3 863 11 313 2 995 1 521 350 (337) (95) - - Zysk netto 57 150 13 166 53 570 15 167 43 820 11 603 Główne pozycje rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pienięŜnych za 2009 rok przeliczone zostały na walutę EUR według kursu 4,3406 zł za 1 EUR. Kurs ten wyliczono jako średnią arytmetyczną średnich kursów ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski obowiązujących na ostatni dzień kaŜdego miesiąca objętego sprawozdaniem finansowym. Główne pozycje rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pienięŜnych za 2008 i 2007 rok przeliczone zostały na walutę EUR odpowiednio według kursu 3,5317 zł za 1 EUR oraz 3,7768 zł za 1 EUR. Kursy te wyliczono jako średnią arytmetyczną średnich kursów ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski obowiązujących na ostatni dzień kaŜdego miesiąca objętego rocznymi porównywalnymi danymi finansowymi. Wybrane pozycje rachunku przepływów pienięŜnych w złotych oraz przeliczone na EUR Przepływy pienięŜne netto z działalności operacyjnej Przepływy pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej Przepływy pienięŜne netto z działalności finansowej Przepływy pienięŜne netto razem 262 2009 2008 2007 tys. zł 398 027 (307 882) 68 541 tys. EUR 91 699 (70 931) 15 791 tys. zł (16 331) (18 344) 66 230 tys. EUR (4 624) (5 194) 18 753 tys. zł (154 449) (11 544) (181 392) tys. EUR (40 894) (3 057) (48 028) 158 686 36 559 31 555 8 935 (347 385) (91 979) L.p. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. Stan na dzień Nota AKTYWA Kasa, środki w Banku Centralnym DłuŜne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym NaleŜności od sektora finansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe NaleŜności od sektora niefinansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe NaleŜności od sektora budŜetowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu DłuŜne papiery wartościowe Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach współzaleŜnych Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych Udziały i akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Wartości niematerialne i prawne, w tym: - wartość firmy Rzeczowe aktywa trwałe Inne aktywa 1. Przejęte aktywa do zbycia 2. Pozostałe Rozliczenia międzyokresowe 1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Pozostałe rozliczenia międzyokresowe AKTYWA RAZEM 31.12.2009 31.12.2008 225 470 152 648 98 048 - - - 1 214 409 15 505 1 198 904 3 903 625 381 469 3 522 156 354 739 3 277 351 462 1 318 856 7 459 1 311 397 2 911 333 321 878 2 589 455 307 232 5 302 301 930 2 201 308 6 906 2 194 402 2 358 072 279 480 2 078 592 321 222 4 492 316 730 - - - 6 7,10 6 383 164 9 152 6 386 491 2 931 4 305 334 - 8,10 - - - 9,10 730 - - 11 48 410 3 388 2 793 12 163 197 26 678 57 14 25 032 86 258 27 627 790 26 837 31 689 14 094 83 118 31 934 3 178 28 756 32 552 9 410 81 878 38 909 3 196 35 713 29 214 27 425 27 970 25 910 4 264 4 582 3 304 12 473 502 11 271 255 9 446 245 1 2 3 4 5 15 16 17 31.12.2007 263 Rachunek zysków i strat naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku L.p. Stan na dzień 31.12.2009 31.12.2008 10 216 580 640 844 9 575 736 1 210 555 739 313 517 954 221 359 471 242 180 893 290 349 169 097 109 293 59 804 8 943 880 581 169 8 362 711 1 380 793 790 225 306 836 483 389 590 568 180 382 410 186 177 082 140 961 36 121 7 371 443 479 356 6 892 087 1 237 955 607 652 357 284 250 368 630 303 200 282 430 021 121 042 80 917 40 125 23 - - - 24 - - - 1 435 22 698 105 25 116 871 96 044 98 418 26 133 252 133 251 247 912 16 056 - 16 619 - 9 689 - 117 196 116 632 238 223 31 078 39 835 21 948 16 599 28 101 13 953 14 479 2 478 12 001 11 734 1 823 9 911 7 995 232 7 763 149 656 66 623 - Nota 31.12.2007 PASYWA I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego 1. W rachunku bieŜącym 2. Terminowe Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1. Rachunki oszczędnościowe, w tym: a/ bieŜące b/ terminowe 2. Pozostałe, w tym: a/ bieŜące b/ terminowe Zobowiązania wobec sektora budŜetowego 1. BieŜące 2. Terminowe Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu Zobowiązania z tytułu emisji dłuŜnych papierów wartościowych Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych Fundusze specjalne i inne zobowiązania Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeŜone 1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów 2. Ujemna wartość firmy 3. Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeŜone Rezerwy 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Pozostałe rezerwy a) krótkoterminowe b) długoterminowe Zobowiązania podporządkowane XI. 20 21 22 27 28 264 Rachunek zysków i strat naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. Kapitał podstawowy NaleŜne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) Akcje własne (wielkość ujemna) Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe 133 247 133 247 133 247 - - - 30 31 32 227 383 (7 176) 190 707 1 551 148 687 (8 506) 33 34 374 31 974 30 174 7 700 26 674 57 150 5 300 26 674 53 570 3 500 26 674 43 820 12 473 502 11 271 255 9 446 245 29 1. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego 2. Pozostałe XVIII. Zysk (strata) z lat ubiegłych XIX. Zysk (strata) netto PASYWA RAZEM L.p. Współczynnik wypłacalności (w %) 34 9,72% 11,35% 10,41% Wartość księgowa akcji Liczba akcji Wartość księgowa na jedną akcję (w zł) Rozwodniona liczba akcji Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (w zł) 444 978 133 246 777 35 3,34 133 246 777 35 3,34 411 049 133 246 777 3,08 133 246 777 3,08 347 422 133 246 777 2,61 133 246 777 2,61 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Zobowiązania warunkowe udzielone i otrzymane 1. Zobowiązania udzielone a) finansowe b) gwarancyjne 2. Zobowiązania otrzymane a) finansowe b) gwarancyjne Zobowiązania związane z realizacją operacji kupna/sprzedaŜy Pozostałe 1 705 045 1 638 981 1 571 619 67 362 66 064 4 345 61 719 1 377 176 1 322 191 1 251 905 70 286 54 985 12 704 42 281 754 877 704 572 638 471 66 101 50 305 1 617 48 688 325 358 503 572 31 155 4 274 2 611 - POZYCJE POZABILANSOWE RAZEM 2 034 677 1 883 359 786 032 Stan na dzień Nota POZYCJE POZABILANSOWE I. II. III. 265 Rachunek zysków i strat naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku L.p. Za okres Nota RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT I. Przychody z tytułu odsetek II. Koszty odsetek III. Wynik z tytułu odsetek IV. Przychody z tytułu prowizji V. Koszty z tytułu prowizji VI. Wynik z tytułu prowizji Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych VII. papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu 1. Od jednostek zaleŜnych 2. Od jednostek współzaleŜnych 3. Od jednostek stowarzyszonych 4. Od pozostałych jednostek VIII. Wynik na operacjach finansowych IX. Wynik z pozycji wymiany X. Wynik na działalności bankowej XI. Pozostałe przychody operacyjne XII. Pozostałe koszty operacyjne XIII. Koszty działania banku Amortyzacja środków trwałych oraz wartości XIV. niematerialnych i prawnych XV. Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 1. Odpisy na rezerwy celowe i na ogólne ryzyko bankowe 2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych XVI. Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości 1. Rozwiązanie rezerw celowych i rezerw na ryzyko ogólne 2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych XVII. RóŜnica wartości rezerw i aktualizacji XVIII. Wynik z działalności operacyjnej XIX. Wynik na operacjach nadzwyczajnych 1. Zyski nadzwyczajne 2. Straty nadzwyczajne XX. Zysk (strata) brutto XXI. Podatek dochodowy 1.Część bieŜąca 2. Część odroczona XXII. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 2009 2008 2007 584 270 439 730 144 540 76 694 26 993 49 701 651 164 510 572 140 592 73 844 16 421 57 423 413 300 297 109 116 191 80 178 25 233 54 945 2 586 1 181 1 022 300 2 286 36 014 18 114 250 955 42 434 28 526 165 826 1 181 7 195 16 352 222 743 34 778 26 727 148 244 1 022 6 074 15 836 194 068 23 850 18 183 133 021 12 937 10 140 9 035 85 758 33 991 39 408 85 758 33 841 39 402 69 786 150 29 130 6 36 862 69 636 29 130 36 862 150 (15 972) 70 128 70 128 14 499 23 401 (8 902) - (4 861) 67 549 67 549 13 642 3 920 9 722 - (2 546) 55 133 55 133 11 313 7 099 4 214 - 266 Rachunek zysków i strat naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku (zwiększenie straty) Udział w zyskach/stratach netto jednostek XXIII. podporządkowanych wycenianych metodą praw własności XXIV. Zysk (strata) netto Zysk (strata) netto (zanualizowany) Średnia waŜona liczba akcji zwykłych Zysk (strata) na jedną akcję zwykłą (w zł) Średnia waŜona rozwodniona liczba akcji zwykłych Rozwodniony zysk (strata) na jedną akcję zwykłą (w zł) 51 1 521 (337) - 52 57 150 53 570 43 820 57 150 133 246 777 0,43 133 246 777 53 570 133 246 777 0,40 133 246 777 43 820 133 246 777 0,33 133 246 777 53 53 0,43 0,40 0,33 267 Rachunek zysków i strat naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku L.p. I I.a. 1. 1.1. a) b) 1.2. 2. 2.1. a) b) 2.2. 3. a) b) 3.1 4. 4.1 a) b) 4.2. 5. 5.1 a) Za okres ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE Kapitał własny na początek okresu (BO) a) zmiany zasad rachunkowości b) korekty błędów Kapitał własny na początek okresu (BO), po uzgodnieniu do danych porównywalnych Kapitał zakładowy na początek okresu Zmiany kapitału zakładowego zwiększenia z tytułu: - emisji akcji zmniejszenia z tytułu: - umorzenia akcji Kapitał zakładowy na koniec okresu NaleŜne wpłaty na poczet kapitału zakładowego na początek okresu Zmiana naleŜnych wpłat na kapitał zakładowy zwiększenia z tytułu: zmniejszenie z tytułu: NaleŜne wpłaty na poczet kapitału zakładowego na koniec okresu Akcje własne na początek okresu zwiększenia zmniejszenia Akcje własne na koniec okresu Kapitał zapasowy na początek okresu Zmiany kapitału zapasowego zwiększenia z tytułu: - emisji akcji powyŜej wartości nominalnej - podział zysku (ustawowo) - nadwyŜka wartości godziwej nad ceną nabycia -przeniesienie z kapitału z aktualizacji zmniejszenia z tytułu: - pokrycia straty Kapitał zapasowy na koniec okresu Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu - zmiana przyjętych zasad polityki rachunkowości Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu po korektach Zmiany kapitału z aktualizacji wyceny zwiększenie z tytułu: -wyceny papierów dostępnych do sprzedaŜy 2009 2008 2007 411 049 - 347 422 - 316 588 - 411 049 347 422 316 588 133 247 133 247 133 247 133 247 133 247 133 247 - - - - - - - - - 190 707 36 676 36 676 36 676 227 383 1 551 - 148 687 42 020 42 020 42 020 190 707 (8 506) - 148 657 29 29 29 148 687 4 510 - 1 551 (8 506) 4 510 (8 727) 2 055 - 10 057 12 424 12 424 (13 016) 3 046 - 268 Rachunek przepływów pienięŜnych naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku b) 5.2 6. 6.1. a) b) 6.2. 7. 7.1. a) b) 7.2. 8. 8.1. 8.2. 8.3. a) b) 8.4. 8.5. 8.6. 8.7. a) b) 8.8. 8.9. - aktywa i rezerwa z tytułu odroczonego podatku doch. zmniejszenie z tytułu: - przeniesienie do kapitału zapasowego - wycena aktywów finansowych - aktywa i rezerwa z tytułu odroczonego podatku Kapitał z aktualizacji wyceny na koniec okresu Fundusz ogólnego ryzyka bankowego na poczatek okresu Zmiany funduszu ogólnego ryzyka bankowego zwiększenia z tytułu: -podział zysku zmniejszenia z tytułu: Fundusz ogólnego ryzyka bankowego na koniec okresu Pozostałe kapitały rezerwowe na początek okresu Zmiany pozostałych kapitałów rezerwowych zwiększenia z tytułu: - podział zysku zmniejszenia z tytułu: -pokrycie straty Pozostałe kapitały rezerwowe na koniec okresu Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu Zysk z lat ubiegłych na początek okresu a) zmiany zasad rachunkowości b) korekty błędów Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po uzgodnieniu do danych porównywalnych Zmiana zysku z lat ubiegłych zwiększenia z tytułu: zmniejszenie z tytułu podziału zysku - na kapitał zapasowy - na kapitał rezerwowy - na fundusz ogólnego ryzyka bankowego - na wypłatę dywidendy Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu Strata z lat ubiegłych na początek okresu a) zmiany zasad rachunkowości b) korekty błędów Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po uzgodnieniu do danych porównywalnych Zmiana straty z lat ubiegłych zwiększenie z tytułu: zmniejszenie z tytułu: Strata z lat ubiegłych na koniec okresu Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu 2 055 10 782 10 782 (7 176) 2 367 2 367 1 551 3 046 16 062 29 16 033 (8 506) 5 300 3 500 2 500 2 400 2 400 2 400 - 1 800 1 800 1 800 - 1 000 1 000 1 000 - 7 700 5 300 3 500 26 674 26 674 53 570 53 570 - 26 674 26 674 43 820 43 820 - 4 971 21 703 21 703 21 703 26 674 22 703 22 703 - 53 570 43 820 22 703 (53 570) 53 570 36 676 2 400 14 494 - (43 820) 43 820 42 020 1 800 - (22 703) 22 703 21 703 1 000 - - - - - - - 269 Rachunek przepływów pienięŜnych naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku 9. a) b) II Wynik netto zysk netto strata netto Kapitał własny na koniec okresu (BZ) 57 150 57 150 444 978 53 570 53 570 411 049 43 820 43 820 347 422 III Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty) 430 484 396 555 347 422 L.p. A. I. II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. III. B. I. 1. 2. 3. Nota Za okres RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘśNYCH (metoda pośrednia) Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej Zysk (strata) netto Korekty razem: Amortyzacja Odsetki Dywidendy otrzymane Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej Zmiana stanu rezerw 55 Zmiana stanu dłuŜnych papierów wartościowych 55 Zmiana stanu naleŜności od sektora finansowego 55 Zmiana stanu naleŜności od sektora niefinansowego i sektora budŜetowego Zmiana stanu udziałów lub akcji, pozostałych papierów 55 wartościowych i innych aktywów finansowych (handlowych) Zmiana stanu zobowiązań wobec sektora finansowego 55 (łącznie z Bankiem Centralnym) Zmiana stanu zobowiązań wobec sektora niefinansowego i sektora budŜetowego Zmiana stanu zobowiązań z tytułu papierów wartościowych Zmiana stanu innych zobowiązań, w tym z tytułu instrumentów finansowych Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 55 Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów i zastrzeŜonych Zmiana innych aktywów Inne korekty 56 Przepływy pienięŜne netto z działalności operacyjnej (I+/-II) Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej Wpływy Zbycie udziałów lub akcji w jednostkach zaleŜnych Zbycie udziałów lub akcji w jednostkach współzaleŜnych Zbycie udziałów lub akcji w jednostkach stowarzyszonych 2009 2007 2008 57 150 53 570 340 877 (69 901) 12 937 10 140 (160 825) 1 (1 744) (1 181) (778) (274) (6 752) 15 384 430 865 (2 068 735) 190 311 859 406 43 820 (198 269) 9 035 492 (1 022) (1 224) 2 086 310 003 (868 194) (1 039 799) (539 270) (503 747) (181 078) (27 217) 310 1 272 699 1 572 830 746 121 (178 222) 198 878 185 422 - - - (439) 20 219 (12 007) 351 3 729 4 364 563 (121 591) (50 791) 4 307 (1 519) 6 975 805 (19 293) 176 398 027 (16 331) (154 449) 997 229 50 3 216 - 3 814 38 270 Rachunek przepływów pienięŜnych naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku 4. 5. 6. 7. II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. III. C. I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Zbycie udziałów lub akcji w innych jednostkach, pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych (lokacyjnych) Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych Dywidendy otrzymane Inne wpływy inwestycyjne 56 Wydatki Nabycie udziałów lub akcji w jednostkach zaleŜnych Nabycie udziałów lub akcji w jednostkach współzaleŜnych Nabycie udziałów lub akcji w jednostkach stowarzyszonych Nabycie udziałów lub akcji w innych jednostkach, pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych (lokacyjnych) Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych Inne wydatki inwestycyjne Przepływy pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej Wpływy Zaciągnięcie długoterminowych kredytów od innych banków Zaciągnięcie długoterminowych poŜyczek od innych niŜ banki instytucji finansowych Emisja dłuŜnych papierów wartościowych dla innych instytucji finansowych Zwiększenie stanu zobowiązań podporządkowanych Wpływy netto z emisji i dopłat do kapitału Inne wpływy finansowe Wydatki Spłaty długoterminowych kredytów na rzecz innych banków Spłaty długoterminowych poŜyczek na rzecz innych niŜ banki instytucji finansowych Wykup dłuŜnych papierów wartościowych od innych instytucji finansowych Z tytułu innych zobowiązań finansowych Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego Zmniejszenie stanu zobowiązań podporządkowanych Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli Inne, niŜ wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku Nabycie akcji własnych Inne wydatki finansowe 819 200 - - 2 221 2 029 2 724 1 744 174 014 1 305 111 4 700 780 1 181 6 21 560 3 268 - 1 022 30 15 358 - 1 271 174 - - 28 457 18 292 15 358 - - - (307 882) (18 344) (11 544) 83 033 66 623 - - - - - - - - - - 83 033 14 492 66 623 393 181 392 - - 181 392 - 393 - - - - 14 492 - - - - - - - - 271 Rachunek przepływów pienięŜnych naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku III. D. E. F. G. Przepływy pienięŜne netto z działalności finansowej (III) Przepływy pienięŜne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III) Bilansowa zmiana stanu środków pienięŜnych, w tym - zmiana stanu środków pienięŜnych z tytułu róŜnic kursowych Środki pienięŜne na początek okresu Środki pienięŜne na koniec okresu (F+/-D), w tym - o ograniczonej moŜliwości dysponowania 68 541 66 230 (181 392) 158 686 158 686 31 555 31 555 (347 385) (347 385) - - - 166 029 324 715 1 189 134 474 166 029 1 144 481 859 134 474 - 272 Rachunek przepływów pienięŜnych naleŜy czytać łącznie z wprowadzeniem oraz z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami, które stanowią integralną część historycznych informacji finansowych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2009 roku DODATKOWE INFORMACJE I OBJAŚNIENIA NOTY OBJAŚNIAJĄCE NOTA 1.1. Kasa, operacje z Bankiem Centralnym 31.12.2009 1. Kasa 2. Środki na rachunku bieŜącym 3. Rezerwa obowiązkowa 31.12.2008 31.12.2007 95 401 130 069 - 84 823 67 825 - 59 090 38 953 - 4. Środki Bankowego Funduszu Gwarancyjnego 5. Inne środki - - 5 Kasa, operacje z Bankiem Centralnym, razem 225 470 152 648 98 048 NOTA 1.2. Środki pienięŜne (struktura walutowa) 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty po przeliczeniu na zł 201 015 24 455 2 226 6 346 3 625 14 892 621 2 858 130 359 - 135 118 17 530 1 497 4 433 2 599 10 842 450 1 932 115 323 - 87 410 10 638 1 004 2 446 1 700 6 090 366 1 784 147 318 - Środki pienięŜne, razem 225 470 152 648 98 048 NOTA 2.1. NaleŜności od sektora finansowego według struktury rodzajowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Rachunki bieŜące 2. Kredyty, lokaty i poŜyczki, w tym: a) lokaty w innych bankach i w innych podmiotach finansowych 3. Skupione wierzytelności 4. Zrealizowane gwarancje i poręczenia 5. Inne naleŜności 6. Odsetki a) niezapadłe e) zapadłe 11 433 1 198 756 6 712 1 306 078 2 962 2 192 255 900 367 3 703 866 865 1 1 079 904 1 266 5 270 5 268 2 2 029 963 1 080 1 141 17 439 11 579 5 860 NaleŜności brutto od sektora finansowego, razem 1 214 758 1 319 326 2 214 877 219 130 155 315 59 13 510 1 214 409 1 318 856 2 201 308 Korekty wartości* Rezerwa celowa NaleŜności netto od sektora finansowego, razem 273 * W pozycji korekta wartości zaprezentowano wartość pobranych opłat związanych z udzieleniem kredytów podlegających rozliczeniu w czasie w rachunku efektywnej stopy procentowej NOTA 2.2 NaleŜności brutto od sektora finansowego według terminów zapadalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W rachunku bieŜącym 2. NaleŜności terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: a) do 1 miesiąca b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku d) powyŜej 1 roku do 5 lat e) powyŜej 5 lat f) dla których termin zapadalności upłynął 3. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe 15 406 7 423 6 620 1 198 486 813 576 86 923 44 211 177 586 76 190 866 865 1 1 306 633 486 031 508 705 128 918 108 246 74 731 2 5 270 5 268 2 2 190 818 454 253 1 460 350 138 236 69 665 55 430 12 884 17 439 11 579 5 860 NaleŜności brutto od sektora finansowego, razem 1 214 758 1 319 326 2 214 877 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 NOTA 2.3. NaleŜności brutto od sektora finansowego według pierwotnych terminów zapadalności 1. W rachunku bieŜącym 15 406 7 423 6 620 1 198 486 1 306 633 2 190 818 762 899 414 617 b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy 91 627 461 342 292 209 1 471 010 c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku 77 354 240 385 281 511 d) powyŜej 1 roku do 5 lat 84 887 65 324 45 380 181 719 124 965 100 708 3. Odsetki 866 5 270 17 439 a) niezapadłe 865 5 268 11 579 1 2 5 860 1 214 758 1 319 326 2 214 877 2. NaleŜności terminowe o okresie spłaty: a) do 1 miesiąca e) powyŜej 5 lat b) zapadłe NaleŜności brutto od sektora finansowego, razem 274 NOTA 2.4. NaleŜności brutto od sektora finansowego według struktury walutowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty (po przeliczeniu na zł) 1 021 181 193 577 15 857 45 196 32 421 133 194 2 701 12 420 350 969 1 798 1 077 948 241 378 18 345 54 334 42 053 175 463 1 878 8 058 580 1 624 1 899 1 922 955 291 922 18 708 45 553 61 378 219 856 4 815 23 444 719 1 553 1 516 NaleŜności brutto od sektora finansowego, razem 1 214 758 1 319 326 2 214 877 NOTA 2.5. NaleŜności brutto od sektora finansowego 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. NaleŜności normalne 2. NaleŜności pod obserwacją 3. NaleŜności zagroŜone, w tym: a) poniŜej standardu b) wątpliwe c) stracone 4. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe - od naleŜności normalnych i pod obserwacją - od naleŜności zagroŜonych 1 213 762 130 130 866 865 1 1 - 1 293 025 21 031 5 270 5 268 2 2 - 2 183 583 13 855 13 855 17 439 11 579 5 860 5 860 NaleŜności brutto od sektora finansowego, razem 1 214 758 1 319 326 2 214 877 NOTA 2.6. Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego dotyczące naleŜności: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Pod obserwacją 2. ZagroŜonych a) poniŜej standardu b) wątpliwych c) straconych - 31 - - Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego, razem - 31 - 275 NOTA 2.7. Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Pod obserwacją 2. ZagroŜone a) poniŜej standardu b) wątpliwe c) stracone 130 130 315 - 13 510 13 510 Rezerwy celowe na naleŜności od sektora finansowego, razem 130 315 13 510 NOTA 2.8. Zmiana stanu rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego 2009 Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego na początek okresu Zwiększenia - utworzenie rezerw celowych - inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: - rozwiązanie rezerw - umorzenie w cięŜar rezerw - odpisanie do ewidencji pozabilansowej - reklasyfikacja rezerw - inne zmniejszenia 2008 2007 315 1 987 1 987 2 172 2 172 - 13 510 852 852 14 047 560 13 487 - 23 849 11 11 10 350 362 4 780 5 208 - Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego na koniec okresu 130 315 13 510 Wymagany poziom rezerw celowych na naleŜności od sektora finansowego na koniec okresu, zgodnie z obowiązującymi przepisami 130 315 13 510 NOTA 3.1. NaleŜności od sektora niefinansowego według struktury rodzajowej 31.12.2009 1. Kredyty i poŜyczki 31.12.2008 31.12.2007 3 877 044 2 880 386 2 319 041 2. Skupione wierzytelności 584 730 6 363 3. Zrealizowane gwarancje i poręczenia 986 - - 3 051 4 273 112 000 113 125 223 775 a) niezapadłe 14 437 16 952 23 417 b) zapadłe 97 563 96 173 200 358 4. Inne naleŜności 5. Odsetki NaleŜności brutto od sektora niefinansowego, razem 3 993 665 w tym, naleŜności brutto z tytułu leasingu finansowego 2 994 245 - 2 549 452 - - 19 Korekty wartości* 29 200 805 Rezerwa celowa 60 840 276 16 782 63 174 598 107 NaleŜności netto od sektora niefinansowego, razem 3 903 625 2 911 333 2 358 072 * W pozycji korekta wartości zaprezentowano wartość pobranych opłat związanych z udzieleniem kredytów podlegających rozliczeniu w czasie w rachunku efektywnej stopy procentowej NOTA 3.2. NaleŜności brutto od sektora niefinansowego według terminów zapadalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W rachunku bieŜącym 2. NaleŜności terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: a) do 1 miesiąca b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku d) powyŜej 1 roku do 5 lat e) powyŜej 5 lat f) dla których termin zapadalności upłynął 3. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe 378 628 321 325 282 100 3 503 037 46 421 128 896 758 792 1 416 968 1 058 081 93 879 112 000 14 437 97 563 2 559 795 34 520 138 362 410 930 1 136 274 756 859 82 850 113 125 16 952 96 173 2 043 577 29 441 59 904 361 632 832 126 564 074 196 400 223 775 23 417 200 358 NaleŜności brutto od sektora niefinansowego, razem 3 993 665 2 994 245 2 549 452 NOTA 3.3. NaleŜności brutto od sektora niefinansowego według pierwotnych terminów zapadalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1.W rachunku bieŜącym 2. NaleŜności terminowe o okresie spłaty: a) do 1 miesiąca b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku d) powyŜej 1 roku do 5 lat e) powyŜej 5 lat 3. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe 378 628 3 503 037 718 913 297 913 805 342 2 398 151 112 000 14 437 97 563 321 325 2 559 795 11 161 136 690 629 599 1 793 334 113 125 16 952 96 173 282 100 2 043 577 140 1 375 153 129 496 150 1 392 783 223 775 23 417 200 358 NaleŜności brutto od sektora niefinansowego, razem 3 993 665 2 994 245 2 549 452 NOTA 3.4. NaleŜności brutto od sektora niefinansowego według struktury walutowej 31.12.2009 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł 3 932 923 60 742 182 520 14 659 60 222 277 31.12.2008 2 953 784 40 461 326 966 9 466 39 495 31.12.2007 2 547 236 2 216 93 226 556 1 990 c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł 3. Pozostałe waluty po przeliczeniu na zł - NaleŜności brutto od sektora niefinansowego, razem - - - 3 993 665 2 994 245 2 549 452 NOTA 3.5. NaleŜności brutto od sektora niefinansowego 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. NaleŜności normalne 2. NaleŜności pod obserwacją 3. NaleŜności zagroŜone, w tym: a) poniŜej standardu b) wątpliwe c) stracone 4. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe - od naleŜności normalnych i pod obserwacją - od naleŜności zagroŜonych 3 286 797 306 120 288 748 125 870 58 879 103 999 112 000 14 437 97 563 382 97 181 2 401 859 231 616 247 645 126 553 24 398 96 694 113 125 16 952 96 173 368 95 805 1 834 341 166 682 324 654 89 891 12 192 222 571 223 775 23 417 200 358 203 200 155 NaleŜności brutto od sektora niefinansowego, razem 3 993 665 2 994 245 2 549 452 NOTA 3.6. Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego dotyczące naleŜności: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Normalnych 2. Pod obserwacją 3. ZagroŜonych a) poniŜej standardu b) wątpliwych c) straconych 242 383 210 290 108 237 54 748 47 305 159 610 170 259 112 750 22 570 34 939 130 544 137 691 81 432 10 520 45 739 Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego, razem 452 673 329 869 268 235 NOTA 3.7. Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego 31.12.2009 1. Normalne 2. Pod obserwacją 3. ZagroŜone a) poniŜej standardu 822 60 018 3 293 278 31.12.2008 63 107 2 532 31.12.2007 174 598 1 525 b) wątpliwe c) stracone 1 706 55 019 779 59 796 758 172 315 Rezerwy celowe na naleŜności od sektora niefinansowego, razem 60 840 63 107 174 598 NOTA 3.8. Zmiana stanu rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) utworzenie rezerw celowych b) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) rozwiązanie rezerw b) umorzenie w cięŜar rezerw c) odpisanie do ewidencji pozabilansowej d) reklasyfikacja rezerw e) inne zmniejszenia 2009 2008 2007 63 107 174 598 221 648 68 936 68 765 171 71 203 56 887 14 313 3 - 25 173 25 170 3 136 664 22 678 1 269 112 571 146 - 35 100 34 530 570 82 150 32 639 4 691 41 164 3 656 - Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego na koniec okresu 60 840 63 107 174 598 Wymagany poziom rezerw celowych na naleŜności od sektora niefinansowego na koniec okresu, zgodnie z obowiązującymi przepisami 60 840 63 107 174 598 Rezerwa celowa NOTA 4.1. 664 - - 354 739 31.12.2009 307 232 31.12.2008 321 222 31.12.2007 352 115 301 418 316 342 2. Skupione wierzytelności - - - 3. Zrealizowane gwarancje i poręczenia - - - 4. Inne naleŜności - 169 - 5. Odsetki 3 820 5 880 5 148 a) niezapadłe 3 817 5 872 5 094 3 8 54 355 935 307 467 NaleŜnościnetto od sektora budŜetowego według struktury rodzajowej NleŜności od sektora budŜetowego, razem 1. Kredyty i poŜyczki b) zapadłe NaleŜności brutto od sektora budŜetowego, razem w tym, kredyty z tytułu leasingu finansowego Korekty wartości* 279 321 490 - - - 532 235 268 * W pozycji korekta wartości zaprezentowano wartość pobranych opłat związanych z udzieleniem kredytów podlegających rozliczeniu w czasie w rachunku efektywnej stopy procentowej NOTA 4.2. NaleŜności brutto od sektora budŜetowego według terminów zapadalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W rachunku bieŜącym 2. NaleŜności terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: a) do 1 miesiąca b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku d) powyŜej 1 roku do 5 lat e) powyŜej 5 lat f) dla których termin zapadalności upłynął 3. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe - 297 - 352 115 1 460 11 894 54 462 190 035 94 264 3 820 3 817 3 301 290 1 720 13 334 48 575 163 219 74 442 5 880 5 872 8 316 342 2 392 11 146 49 273 173 508 80 023 5 148 5 094 54 NaleŜności brutto od sektora budŜetowego, razem 355 935 307 467 321 490 NOTA 4.3. NaleŜności brutto od sektora budŜetowego według pierwotnych terminów zapadalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W rachunku bieŜącym 2. NaleŜności terminowe o okresie spłaty: a) do 1 miesiąca b) powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy c) powyŜej 3 miesięcy do 1 roku d) powyŜej 1 roku do 5 lat e) powyŜej 5 lat 3. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe 352 115 1 110 39 421 311 584 3 820 3 817 3 297 301 290 1 170 40 952 259 168 5 880 5 872 8 316 342 54 063 262 279 5 148 5 094 54 NaleŜności brutto od sektora budŜetowego, razem 355 935 307 467 321 490 NOTA 4.4. NaleŜności brutto od sektora budŜetowego według struktury walutowej 31.12.2009 1) w walucie polskiej 2) w walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł 355 935 280 31.12.2008 307 467 - 31.12.2007 321 490 - d) w tys. CHF w tys. zł 3. Pozostałe waluty po przeliczeniu na zł NaleŜności brutto od sektora budŜetowego, razem - - - 355 935 307 467 321 490 NOTA 4.5. NaleŜności brutto od sektora budŜetowego 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. NaleŜności normalne 2. NaleŜności pod obserwacją 3. NaleŜności zagroŜone, w tym: a) poniŜej standardu b) wątpliwe c) stracone 4. Odsetki a) niezapadłe b) zapadłe - od naleŜności normalnych i pod obserwacją - od naleŜności zagroŜonych 348 251 531 3 333 3 333 3 820 3 817 3 3 - 299 275 2 312 5 880 5 872 8 8 - 313 860 2 482 5 148 5 094 54 54 - NaleŜności brutto od sektora budŜetowego, razem 355 935 307 467 321 490 NOTA 4.6. Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego dotyczące naleŜności: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Normalnych 2. Pod obserwacją 3. ZagroŜonych a) poniŜej standardu b) wątpliwych c) straconych - 1 123 - - Wartość zabezpieczeń prawnych pomniejszających podstawę naliczania rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego, razem - 1 123 - NOTA 4.7. Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Normalne 2. Pod obserwacją 3. ZagroŜone a) poniŜej standardu b) wątpliwe c) stracone 664 664 - - - Rezerwy celowe na naleŜności od sektora budŜetowego, razem 664 - - NOTA 4.8. 281 Zmiana stanu rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) utworzenie rezerw celowych b) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) rozwiązanie rezerw b) umorzenie w cięŜar rezerw c) odpisanie do ewidencji pozabilansowej d) reklasyfikacja rezerw e) inne zmniejszenia 2009 2008 2007 - - - 664 664 - - 157 157 157 157 - Stan rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego na koniec okresu 664 - - Wymagany poziom rezerw celowych na naleŜności od sektora budŜetowego na koniec okresu, zgodnie z obowiązującymi przepisami 664 - - NOTA 5. NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Od sektora finansowego 2. Od sektora niefinansowego 3. Od sektora budŜetowego 4. Odsetki - - - NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu, razem - - - NOTA 6.1. DłuŜne papiery wartościowe 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Emitowane przez banki centralne, w tym: a) obligacje wyraŜone walutach obcych 2. Emitowane przez pozostałe banki, w tym: a) wyraŜone walutach obcych 3. Emitowane przez inne podmioty finansowe, w tym: a) wyraŜone walutach obcych 4. Emitowane przez podmioty niefinansowe, w tym: a) wyraŜone walutach obcych 5. Emitowane przez BudŜet Państwa, w tym: a) wyraŜone walutach obcych 6. Emitowane przez budŜety terenowe, w tym: a) wyraŜone walutach obcych 7. Odkupione własne dłuŜne papiery wartościowe 1 350 381 460 324 50 369 17 274 4 507 126 14 964 - 247 191 339 324 5 791 081 8 895 - 121 142 40 962 4 130 398 12 832 - DłuŜne papiery wartościowe, razem 6 383 164 6 386 491 4 305 334 282 NOTA 6.2. DłuŜne papiery wartościowe według rodzaju 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Emitowane przez BudŜet Państwa, w tym: a) obligacje b) bony skarbowe c) inne 2. Emitowane przez jednostkę dominująca, w tym: a) obligacje b) inne 3. Emitowane przez wspólnika jednostki współzaleŜnej, w tym: a) obligacje b) inne 4. Emitowane przez znaczącego inwestora, w tym: a) obligacje b) inne 5. Emitowane przez jednostki zaleŜne, w tym: a) obligacje b) inne 6. Emitowane przez jednostki współzaleŜne, w tym: a) obligacje b) inne 7. Emitowane przez jednostki stowarzyszone, w tym: a) obligacje a) inne 8. Emitowane przez inne jednostki, w tym: a) obligacje NBP b) bony pienięŜne NBP c) obligacje komunalne d) obligacje komercyjne e) certyfikaty depozytowe 4 507 126 3 793 503 713 623 - 5 791 081 3 533 657 2 257 424 - 4 130 398 2 938 086 1 192 312 - 1 876 038 1 350 381 14 964 217 923 292 770 595 410 3 725 243 466 8 895 148 592 190 732 174 936 3 691 117 451 12 832 13 976 26 986 DłuŜne papiery wartościowe, razem 6 383 164 6 386 491 4 305 334 Zmiana stanu dłuŜnych papierów wartościowych 2009 2008 2007 Stan dłuŜnych papierów wartościowych na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) zakup b) naliczenie odsetek c) rozliczenie dyskonta d) wzrost wartości aktywów e) przekwalifikowanie Zmniejszenia z tytułu: a) sprzedaŜ b) wykup c) rozliczenie premii d) spadku wartości aktywów 6 386 491 69 980 108 69 662 638 172 320 144 749 401 69 983 435 16 018 188 53 951 404 954 12 889 4 305 334 46 610 742 43 338 510 217 350 118 941 21 679 2 914 262 44 529 585 27 446 571 14 166 608 1 777 367 4 630 456 73 593 308 73 460 602 99 202 33 094 410 73 918 430 55 239 488 18 658 346 4 866 15 730 NOTA 6.3. 283 e) przekwalifikowanie - Stan dłuŜnych papierów wartościowych na koniec okresu 6 383 164 2 914 262 6 386 491 4 305 334 NOTA 7.1. Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W bankach 2. W innych podmiotach sektora finansowego 3. W podmiotach sektora niefinansowego 9 152 - 2 931 - - Udziały lub akcje w jednostkach zaleŜnych, razem 9 152 2 931 - NOTA 7.2. Zmiana stanu udziałów lub akcji w jednostkach zaleŜnych 2009 2008 2007 Stan na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) zakup udziałów lub akcji b) wzrostu wartości z tytułu udziału Banku w zysku spółki c) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) sprzedaŜ b) spadku wartości z tytułu udziału Banku w stracie spółki c) inne zmniejszenia 2 931 6 221 4 700 1 521 - 3 554 3 268 286 623 623 - - Stan udziałów i akcji w jednostkach zaleŜnych na koniec okresu 9 152 2 931 - NOTA 8.1. Udziały lub akcje w jednostkach współzaleŜnych 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W bankach 2. W innych podmiotach sektora finansowego 3. W podmiotach sektora niefinansowego - - - Udziały lub akcje w jednostkach współzaleŜnych, razem - - - NOTA 8.2. Zmiana stanu udziałów lub akcji w jednostkach współzaleŜnych 2009 Stan na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) zakup b) wycena c) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) sprzedaŜ 2008 - 284 2007 - - b) wycena c) inne zmniejszenia - - - Stan udziałów i akcji w jednostkach współzaleŜnych na koniec okresu - - - NOTA 9.1. Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W bankach 2. W innych podmiotach sektora finansowego 3. W podmiotach sektora niefinansowego 730 - - Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych, razem 730 - - NOTA 9.2. Zmiana stanu udziałów lub akcji w jednostkach stowarzyszonych 2009 2008 2007 Stan na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) zakup b) wycena c) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) sprzedaŜ b) wycena c) inne zmniejszenia 730 730 - - - Stan udziałów i akcji w jednostkach stowarzyszonych na koniec okresu 730 - - - NOTA 9.3. Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych, w tym: 31.12.2009 1. Wartość firmy – jednostki stowarzyszone 2. Ujemna wartość firmy – jednostki stowarzyszone 31.12.2008 - 31.12.2007 - - NOTA 9.4. Zmiana stanu wartości firmy - jednostki stowarzyszone 2009 2008 2007 Wartość firmy brutto na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) inne zmniejszenia - - - Wartość firmy brutto na koniec okresu - - - Odpis wartości firmy na początek okresu Odpis wartości firmy za okres - - - Odpis wartości firmy na koniec okresu - - - Wartość firmy netto na koniec okresu - - - 285 NOTA 9.5. Zmiana stanu ujemnej wartości firmy - jednostki stowarzyszone 2009 2008 2007 Ujemna wartość firmy brutto na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: a) inne zmniejszenia - - - Ujemna wartość firmy brutto na koniec okresu - - - Odpis ujemnej wartości firmy na początek okresu Odpis ujemnej wartości firmy za okres - - - Odpis ujemnej wartości firmy na koniec okresu - - - Ujemna wartość firmy netto na koniec okresu - - - 286 NOTA 10.A Udziały lub akcje w jednostkach podporządkowanych na dzień 31.12.2009 roku Nazwa (firma) jednostki Siedziba Przedmiot przedsiębiorstwa Charakter powiązania (z wyszczególnieniem powiązań bezpośrednich i pośrednich) Data objęcia kontroli, uzyskania znaczącego wpływu Wartość udziałów/akcji według ceny nabycia Korekty aktualizujące wartość Wartość bilansowa udziałów/akcji Procent posiadanego kapitału zakładowego Udział w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu Kapitał własny jednostki, w tym: a) kapitał zakładowy b) naleŜne wpłaty na kapitał zakładowy c) kapitał zapasowy d) pozostały kapitał własny, w tym: - zysk (strata) z lat ubiegłych - zysk (strata) netto - kapitał z aktualizacji wyceny Zobowiązania jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe NaleŜności jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe Aktywa jednostki, razem Dom Maklerski Banku BPS S.A. Warszawa działalność maklerska jednostka zaleŜna/ powiązanie bezpośrednie 11 kwietnia 2008 6 819 578 7 397 60,75% 62,51% 12 234 6 669 5 557 8 (972) 980 25 907 25 907 10 501 10 501 38 439 287 Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. Warszawa usługi finansowe jednostka zaleŜna/ powiązanie bezpośrednie 5 czerwca 2008 1 150 605 1 755 100% 100% 2 855 1 150 4 1 701 1 509 192 5 636 4 311 1 325 1 101 1 101 8 939 IT Card S.A. Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji ŁomŜa technologie informatyczne Olsztyn leasing jednostka stowarzyszona/ powiązanie pośrednie 14 kwietnia 2009 730 730 18,25% 18,25% 4 136 4 000 77 59 2 57 167 167 213 213 4 304 jednostka zaleŜna/ powiązanie bezpośrednie marzec 2002*) 23 (23) 100% 100% (9 939) 156 (10 095) (10 004) (91) 9 994 9 994 72 Przychody ze sprzedaŜy Nieopłacona przez emitenta wartość udziałów/akcji w jednostce Otrzymane lub naleŜne dywidendy od jednostki za ostatni rok obrotowy 5 164 5 941 3 714 - - - - - - - - - *data wniesienia udziałów przez Warmińsko Mazurski Bank Regionalny, toŜsama z datą połączenia banków w BPS 288 NOTA 10.B. Udziały lub akcje w jednostkach podporządkowanych na dzień 31.12.2008 roku Nazwa (firma) jednostki Siedziba Przedmiot przedsiębiorstwa Charakter powiązania (z wyszczególnieniem powiązań bezpośrednich i pośrednich) Data objęcia kontroli/współkontroli/uzyskania znaczącego wpływu Wartość udziałów/akcji według ceny nabycia Korekty aktualizujące wartość Wartość bilansowa udziałów/akcji Procent posiadanego kapitału zakładowego Udział w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu Kapitał własny jednostki, w tym: a) kapitał zakładowy b) naleŜne wpłaty na kapitał zakładowy c) kapitał zapasowy d) pozostały kapitał własny, w tym: - zysk (strata) z lat ubiegłych - zysk (strata) netto - kapitał z aktualizacji wyceny Zobowiązania jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe NaleŜności jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe Aktywa jednostki, razem Przychody ze sprzedaŜy Nieopłacona przez emitenta wartość udziałów/akcji w jednostce Otrzymane lub naleŜne dywidendy od jednostki za ostatni rok obrotowy Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. Dom Maklerski Banku BPS S.A. Warszawa działalność maklerska jednostka zaleŜna/ powiązanie bezpośrednie Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji Warszawa Olsztyn usługi finansowe leasing jednostka zaleŜna/ jednostka zaleŜna/ powiązanie powiązanie bezpośrednie bezpośrednie 11 kwietnia 2008 3 218 (624) 2 594 64,97% 5 czerwca 2008 50 287 337 100% marzec 2002*) 23 (23) 100% 64,98% 3 978 4 850 100 (972) (972) 1 691 1 691 5 788 5 100% 354 50 304 304 1 447 1 447 456 456 2 221 2 239 100% (8 460) 156 (8 616) (8 503) (113) 9 869 9 864 5 11 174 11 174 11 210 - - - - - - - *) data wniesienia udziałów przez Warmińsko Mazurski Bank Regionalny, toŜsama z datą połączenia banków w BPS 289 NOTA 10.C. Udziały lub akcje w jednostkach podporządkowanych na dzień 31.12.2007 roku Podlasie Leasing Sp. z o.o. w likwidacji Nazwa (firma) jednostki Siedziba Przedmiot przedsiębiorstwa Charakter powiązania (z wyszczególnieniem powiązań bezpośrednich i pośrednich) Data objęcia kontroli/współkontroli/uzyskania znaczącego wpływu Wartość udziałów/akcji według ceny nabycia Korekty aktualizujące wartość Wartość bilansowa udziałów/akcji Procent posiadanego kapitału zakładowego Udział w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu Kapitał własny jednostki, w tym: a) kapitał zakładowy b) naleŜne wpłaty na kapitał zakładowy c) kapitał zapasowy d) pozostały kapitał własny, w tym: - zysk (strata) z lat ubiegłych - zysk (strata) netto - kapitał z aktualizacji wyceny Zobowiązania jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe NaleŜności jednostki a) długoterminowe b) krótkoterminowe Aktywa jednostki, razem Przychody ze sprzedaŜy Nieopłacona przez emitenta wartość udziałów/akcji w jednostce Otrzymane lub naleŜne dywidendy od jednostki za ostatni rok obrotowy Olsztyn leasing jednostka zaleŜna/ powiązanie bezpośrednie marzec 2002*) 23 (23) 100% 100% (8 348) 156 (8 504) (8 603) 99 9 867 9 864 3 1 851 1 851 1 970 16 - *) data wniesienia udziałów przez Warmińsko Mazurski Bank Regionalny, toŜsama z datą połączenia banków w BPS 290 NOTA 11.1. Udziały lub akcje w innych jednostkach 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 W podmiotach sektora finansowego W podmiotach sektora niefinansowego 20 144 28 266 3 037 351 2 791 2 Udziały lub akcje w innych jednostkach, razem 48 410 3 388 2 793 NOTA 11.2. Zmiana stanu udziałów lub akcji w innych jednostkach 2009 Stan na początek okresu 2008 2007 3 388 2 793 4 072 Zwiększenia z tytułu: 161 350 2 311 197 a) zakup 159 890 2 308 197 1 084 3 - 376 - - Zmniejszenia z tytułu: 116 328 1 716 1 476 a) sprzedaŜ 114 782 1 544 564 1 260 172 - 286 - 912 48 410 3 388 2 793 b) wycena c) wycofanie wyceny w związku ze sprzedaŜą b) wycena c) wycofanie wyceny w związku ze sprzedaŜą Stan udziałów i akcji w innych jednostkach na koniec okresu 291 NOTA 11.3. Lp. Nazwa (firma) jednostki Mazowiecki Bank Regionalny SA Gospodarczy Bank Wielkopolski 2 S.A. Krajowa Izba Rozliczeniowa 3 S.A. Udziały lub akcje w innych jednostkach na dzień 31 grudnia 2009 roku Udział w Otrzymane Nieopłacon Procent ogólnej lub Kapitał Wartość a przez posiadaneg liczbie naleŜne własny Przedmiot bilansowa Kapitał emitenta Siedziba o kapitału głosów na dywidendy przedsiębiorstwa udziałów jednostki, zakładowy wartość zakładoweg walnym za ostatni lub akcji w tym: akcji o zgromadzeni rok (udziałów) obrotowy u Warszawa bank 4 004 8,84% 192 087 45 275 - - Poznań bank 10 0,03% 294 151 109 789 - 1 Warszawa wymiana zleceń płatniczych 300 5,51% 91 855 5 445 - 1 636 Opole bank spółdzielczy 254 3,08% 8 154 563 - 14 Andrychów bank spółdzielczy 300 1,59% 18 921 3 242 - - 6 BS Baborów Baborów bank spółdzielczy 200 4,26% 4 838 686 - - 7 BS Branice Branice bank spółdzielczy 417 9,46% 4 355 1 597 - - 8 BS Bytom Bytom bank spółdzielczy 300 5,96% 5 026 438 - - 9 BS Chmielnik Chmielnik bank spółdzielczy 200 3,96% 4 963 396 - - 10 BS Głogówek Głogówek bank spółdzielczy 69 1,37% 5 006 389 - - 11 BS Głubczyce Głubczyce bank spółdzielczy 15 0,26% 5 610 360 - - 12 BS Głuchołazy Głuchołazy bank spółdzielczy 355 8,49% 4 704 1 407 - - 13 BS Juchnowiec Górny Juchnowiec bank spółdzielczy 198 3,83% 5 173 433 - - Kłobuck bank spółdzielczy 200 4,21% 4 746 413 - - 15 BS Kołaczyce Kołaczyce bank spółdzielczy 200 4,07% 4 888 1 745 - - 16 BS Konopiska Konopiska bank spółdzielczy 200 4,47% 4 480 1 253 - - Konstantynów bank spółdzielczy 200 4,55% 4 333 992 - - Końskowola bank spółdzielczy 200 3,77% 5 301 827 - - 1 4 Bank Rolników w Opolu 5 BS Andrychów 14 BS Kłobuck 17 BS Konstantynów 18 BS Końskowola 292 19 BS Krapkowice Krapkowice bank spółdzielczy 19 0,43% 9 570 403 - - 20 BS Kurów Kurów bank spółdzielczy 200 3,63% 5 497 1 616 - - 21 BS Leśnica Leśnica bank spółdzielczy 636 4,98% 12 857 1 461 - - Leśniowice bank spółdzielczy 200 4,13% 4 838 816 - 62 Lipinki bank spółdzielczy 200 4,26% 4 610 1 693 - - 24 BS Łubniany Łubniany bank spółdzielczy 6 0,10% 5 333 562 - - 25 BS Mierzęcice Mierzęcice bank spółdzielczy 200 4,70% 4 253 415 - - Mstów bank spółdzielczy 400 8,82% 4 950 899 - - Namysłów bank spółdzielczy 50 0,29% 16 308 3 802 - - Narew bank spółdzielczy 195 3,84% 5 075 513 - - Nawojowa bank spółdzielczy 200 4,17% 4 766 374 - - Oborniki Śląskie bank spółdzielczy 14 0,23% 6 015 265 - - Oława bank spółdzielczy 83 0,55% - - - 10 32 BS Ozorków Ozorków bank spółdzielczy 100 2,01% 4 971 1 175 - - 33 BS Poczesna Poczesna bank spółdzielczy 200 3,92% 5 096 374 - - Podegrodzie bank spółdzielczy 200 4,18% 4 745 367 - - Popowo/Zawady bank spółdzielczy 400 8,72% 4 580 807 - - 36 BS Praszka Praszka bank spółdzielczy 200 4,09% 4 912 373 - - 37 BS Przecław Przecław bank spółdzielczy 100 1,97% 5 028 566 - - Radków Nowa Ruda bank spółdzielczy 200 3,76% 5 320 812 - - RóŜan bank spółdzielczy 200 3,98% 5 012 595 - - Samsonów bank spółdzielczy 330 6,59% 5 003 1 369 - - 41 BS Sawin Sawina bank spółdzielczy 200 4,47% 4 604 549 - - 42 BS Siewierz Siewierz bank spółdzielczy 200 4,20% 4 749 941 - - 43 BS Szumowo Szumowo bank spółdzielczy 100 1,84% 5 429 515 - - Środa Śląska bank spółdzielczy 65 1,20% 5 456 492 - 17 Trzebnica bank spółdzielczy 322 6,06% 5 538 662 - - 22 BS Leśniowice 23 BS Lipinki 26 BS Mstów 27 BS Namysłów 28 BS Narew 29 BS Nawojowa 30 BS Oborniki Śląskie 31 BS Oława 34 BS Podegrodzie 35 BS Popowo z/s w Zawadach 38 BS Radków Nowa Ruda 39 BS RóŜan 40 BS Samsonów 44 BS Środa Śląska 45 BS Trzebnica 293 Wielopole Skrzyńskie bank spółdzielczy 300 7,26% 4 807 2 014 - - Wisznice bank spółdzielczy 200 3,95% 5 046 1 276 - - 48 BS Wodzisław Wodzisław bank spółdzielczy 249 5,08% 4 856 594 - - 49 BS Wojsławice Wojsławice bank spółdzielczy 200 3,86% 5 186 823 - - Wręczyca Wielka bank spółdzielczy 400 9,14% 4 475 815 - - Wysokie bank spółdzielczy 200 4,59% 4 361 792 - - Zawadzkie bank spółdzielczy 43 0,49% 8 719 603 - - śołynia bank spółdzielczy 400 13,21% 3 723 2 270 - - Kędzierzyn Koźle bank spółdzielczy 115 0,99% 11 562 2 050 - - Złotoryja bank spółdzielczy 225 3,91% 7 744 686 - - Kęty bank spółdzielczy telekomunikacja i transmisja informacji finansowych międzynarodowych 400 3,79% 10 514 1 775 - - - - - - bd bd - - 46 BS Wielopole Skrzyńskie 47 BS Wisznice 50 BS Wręczyca Wielka 51 BS Wysokie 52 BS Zawadzkie 53 BS śołynia 54 Powiatowy BS Kędzierzyn Koźle 55 Powiatowy BS Złotoryja 56 BS Kęty S.W.I.F.T. SCRL (Society for 57 Worldwide Interbank Financial Telecommunication) Suwalska Spółdzielnia Mieszkaniowa 59 Czeska Grupa Energetyczna 58 Belgia 60 Suwałki spółdz. mieszk. Czechy energetyka 3 232 0,04% 200 361 53 798 - - Warszawa media 2 000 0,06% 10 933 - - Wysogotowo budownictwo 4 064 14 295 - - 62 PEKAO Warszawa bank 4 510 262 341 - - 63 PGE Warszawa energetyka 8 039 - - 64 TP SA Warszawa 293 338 1 395 305 18 288 019 31 168 324 16 579 000 - - 60 CYFRA POLSAT 61 Piecobiogaz RAZEM telekomunikacja 2 10 929 48 410 294 bd 0,14% 0,01% 0,02% 0,05% 17 300 900 4 006 947 1 740 NOTA 11.4. Udziały lub akcje w innych jednostkach na dzień 31 grudnia 2008 roku Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Nazwa (firma) jednostki Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. Bank Rolników w Opolu BS Andrychów BS Baborów BS Branice BS Głogówek BS Głubczyce BS Głuchołazy BS Konstantynów BS Krapkowice BS Leśnica BS Łubniany BS Namysłów BS Oborniki Śląskie Siedziba Przedmiot przedsiębiorstwa Poznań bank Warszawa Opole Andrychów Baborów Branice Głogówek Głubczyce Głuchołazy Konstantynów Krapkowice Leśnica Łubniany Namysłów Oborniki Śląskie wymiana zleceń płatniczych bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy Otrzymane Udział w Nieopłacona lub Wartość Procent Kapitał ogólnej przez naleŜne bilansowa posiadanego liczbie własny Kapitał emitenta dywidendy udziałów kapitału głosów na jednostki, zakładowy wartość za ostatni lub akcji zakładowego w tym: walnym akcji rok zgromadzeniu (udziałów) obrotowy 10 0,03% 268 826 92 978 - 1 300 5,51% 103 136 5 445 - 1 050 254 150 25 18 69 15 55 99 19 637 5 50 14 3,08% 1,59% 4,26% 9,46% 1,37% 0,26% 8,49% 4,55% 0,43% 4,98% 0,10% 0,29% 0,23% 7 481 17 439 3 999 3 683 4 117 5 093 3 769 3 879 8 314 11 306 4 879 16 664 4 845 563 3 989 226 644 244 380 1 093 834 394 1 364 493 3 789 266 - 21 1 52 1 - 295 16 17 18 19 20 21 22 BS Oława BS Przecław BS Samsonów BS Szumowo BS Środa Śląska BS Trzebnica BS Zawadzkie Powiatowy BS Kędzierzyn 23 Koźle 24 Powiatowy BS Złotoryja Oława Przecław Samsonów Szumowo Środa Śląska Trzebnica Zawadzkie bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy 83 100 130 100 26 322 43 0,55% 1,97% 6,59% 1,84% 1,20% 6,06% 0,49% bd 4 190 4 114 4 105 4 448 4 446 7 559 bd 590 1 154 364 212 650 655 - 21 2 Kędzierzyn Koźle bank spółdzielczy 115 0,99% 9 957 2 055 - - Złotoryja bank spółdzielczy 225 3,91% 4 836 689 - 32 Belgia telekomunikacja i transmisja informacji finansowych międzynarodowych 61 bd bd - - Suwałki spółdz. mieszk. 2 bd bd - - 27 BRE Bank Warszawa bank 59 118 763 - - 28 Bank PKO BP Warszawa bank 53 1000 000 - - 29 ASSECO POLAND Rzeszów doradztwo w zakresie informatyki 94 77 565 - - Lubin górnictwo 71 Wysogotowo budownictwo 94 Płock przerób ropy 90 S.W.I.F.T. SCRL (Society for 25 Worldwide Interbank Financial Telecommunication) 26 Suwalska Spółdzielnia Mieszkaniowa 30 KGHM 31 PBG 32 PKN ORLEN RAZEM 0,001% 3 388 296 0,001% 0,001% 0,001% 0,003% 0,003% 0,001% 0,002% 3 894 452 13 951 800 3 402 864 10 924 505 927 504 17 873 091 2 000 000 14 295 - - - - 534 636 - 1 181 NOTA 11.5. Udziały lub akcje w innych jednostkach na dzień 31 grudnia 2007 roku Lp. 1 Nazwa (firma) jednostki Siedziba Przedmiot przedsiębiorstwa Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. Poznań bank Krajowa Izba Rozliczeniowa 2 S.A. Warszawa 3 4 5 6 7 Baborów Branice Głogówek Głubczyce Głuchołazy 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 BS Baborów BS Branice BS Głogówek BS Głubczyce BS Głuchołazy Powiatowy BS Kędzierzyn Koźle BS Konstantynów BS Krapkowice BS Leśnica BS Łubniany BS Namysłów BS Oborniki Śląskie Bank Rolników w Opolu BS Oświęcim BS Środa Śląska BS Trzebnica Kędzierzyn Koźle Konstantynów Krapkowice Leśnica Łubniany Namysłów Oborniki Śląskie Opole Oświęcim Środa Śląska Trzebnica wymiana zleceń płatniczych, rejestracja wzajemnych wierzytelności, bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy Otrzymane Udział w Nieopłacona lub Wartość Procent ogólnej Kapitał przez naleŜne bilansowa posiadanego liczbie własny Kapitał emitenta dywidendy głosów na jednostki, zakładowy wartość udziałów kapitału za ostatni lub akcji zakładowego walnym w tym: akcji rok zgromadzeniu (udziałów) obrotowy 10 0,03% 182 040 50 884 - 1 300 5,51% 89 179 5 445 - 972 25 18 69 15 55 0,62% 0,46% 1,72% 0,31% 1,44% 4 015 3 643 3 989 4 775 3 838 245 655 253 418 1 091 - 1 - 115 1,30% 8 819 2 056 - - 99 19 637 5 50 14 254 200 26 322 2,57% 0,26% 5,92% 0,11% 0,43% 0,34% 3,74% 0,00% 0,64% 8,15% 3 853 7 141 10 764 4 455 11 636 4 027 6 801 3 861 4 087 3 947 834 388 1 222 498 3 960 277 609 1 516 212 644 - 35 1 1 10 - 297 19 20 21 22 23 24 BS Zawadzkie Powiatowy BS Złotoryja BS Samsonów BS Krosno Odrzańskie BS Oława BS Siedlec S.W.I.F.T. SCRL (Society for 25 Worldwide Interbank Financial Telecommunication) 2) 26 Suwalska Spółdzielnia Mieszkaniowa Zawadzkie Złotoryja Samsonów Krosno Odrzańskie Oława Siedlec bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy bank spółdzielczy 43 196 130 26 83 28 Belgia telekomunikacja i transmisja informacji finansowych międzynarodowych 52 spółdz. Mieszk. 2 Suwałki RAZEM 0,61% 4,60% 3,38% 0,73% 1,01% 0,36% 6 984 4 246 3 849 13 373 637 597 1 154 630 - 2 - bd bd - - bd bd - - 0,001% 2 793 298 0,001% 1 023 NOTA 12.1. Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według rodzaju 31.12.2009 1. Prawa poboru 31.12.2008 - 2. Prawa pochodne 163 3. Inne, w tym: 31.12.2007 - - - - 26 197 678 57 162 a) jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych 475 - - 26 b) kontrakty terminowe - wycena 722 c) inne Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe, razem 029 57 163 197 649 - 26 678 57 NOTA 12.2. Zmiana stanu pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych 2009 2008 2007 Stan na początek okresu Zwiększenia z tytułu: - zakup - wycena - inne zwiększenia Zmniejszenia z tytułu: - realizacja kontraktów - wycena - inne zmniejszenia 26 678 163 197 162 000 1 197 26 678 26 029 649 57 26 678 26 029 649 57 57 - 57 57 - Stan pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych na koniec okresu 163 197 26 678 57 NOTA 12.3. Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według struktury walutowej 31.12.2009 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł 3. Pozostałe waluty po przeliczeni na zł 163 197 - 299 31.12.2008 26 678 - 31.12.2007 57 - Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe, razem 163 197 26 678 57 NOTA 13.1. Aktywa finansowe 31.12.2009 1. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu 2. Kredyty i poŜyczki udzielone przez bank i wierzytelności własne, nieprzeznaczone do obrotu 3. Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności 4. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy Aktywa finansowe, razem 31.12.2008 31.12.2007 244 265 180 062 127 962 5 472 773 4 537 421 4 880 602 3 397 502 3 188 356 2 958 718 3 433 356 4 278 270 12 302 896 11 109 557 9 286 834 NOTA 13.2. Aktywa finansowe według struktury walutowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1.W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty po przeliczeniu na zł 12 006 787 296 109 18 265 52 062 54 925 225 643 3 322 15 278 480 1 328 1 798 10 810 126 299 431 20 168 59 733 54 132 225 861 2 328 9 990 695 1 947 1 900 8 982 002 304 832 19 805 48 225 63 649 227 990 5 181 25 228 866 1 872 1 517 Aktywa finansowe, razem 12 302 896 11 109 557 9 286 834 31.12.2008 31.12.2007 NOTA 13.3. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu według zbywalności 31.12.2009 A. Z nieograniczoną zbywalnością, notowane na giełdach (wartość bilansowa) 1. Akcje (wartość bilansowa): a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia 2. Obligacje (wartość bilansowa): a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia 3. Instrumenty pochodne i instrumenty wbudowane (wartość bilansowa) a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia 300 18 795 27 414 29 914 17 328 17 328 17 328 17 570 745 745 745 703 461 461 461 480 275 275 275 260 29 857 29 857 29 857 29 351 722 722 722 722 26 678 26 678 26 678 26 678 57 57 57 57 B. Z nieograniczoną zbywalnością, notowane na rynkach pozagiełdowych (wartość bilansowa) - - - - - - C. Z nieograniczoną zbywalnością, nienotowane na rynkach regulowanych (wartość bilansowa) 225 470 152 648 98 048 1. Pozostałe (wartość bilansowa): 1.1. Kasa środki na rachunkach w NBP a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia 225 470 225 470 225 470 225 470 225 470 152 648 152 648 152 648 152 648 152 648 98 048 98 048 98 048 98 048 98 048 D. Z ograniczoną zbywalnością (wartość bilansowa) - - - 1. Inne - wg grup rodzajowych (wartość bilansowa): a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia - - - Wartość według ceny nabycia razem 244 465 180 066 127 456 Wartość na początek okresu 180 062 127 962 308 925 ( 231) 19 272 244 265 180 062 127 962 1.Jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (wartość bilansowa) a) wartość godziwa b) wartość rynkowa c) wartość według cen nabycia Korekty aktualizujące wartość (za okres) razem Wartość bilansowa razem NOTA 13.4. Aktywa finansowe utrzymywane do upływu terminu zapadalności według zbywalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 A. Z nieograniczoną zbywalnością notowane na giełdach ( wartość bilansowa) 2 106 215 2 173 465 - 1. Obligacje Skarbu Państwa (wartość bilansowa): 2 106 215 2 173 465 - - - - b) wartość na początek okresu 2 173 465 - - c) wartość według cen nabycia 2 063 915 2 123 717 - B. Z nieograniczoną zbywalnością, notowane na rynkach pozagiełdowych (wartość bilansowa) 9 654 - - 1. Obligacje komunalne (wartość bilansowa) 9 654 - - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) - - - b) wartość na początek okresu - - - c) wartość według cen nabycia 9 525 - - 453 119 - - 2 173 - - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) - - - b) wartość na początek okresu - - - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) C. Z nieograniczoną zbywalnością, nienotowane na rynkach regulowanych (wartość bilansowa) 1. Obligacje komunalne (wartość bilansowa) 301 2 150 - - 157 996 - - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) - - - b) wartość na początek okresu - - - c) wartość według cen nabycia 157 003 - - 3. Certyfikaty depozytowe banków (wartość bilansowa) 259 855 - - - - - 258 139 - - 33 095 - - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) - - - b) wartość na początek okresu - - - c) wartość według cen nabycia 32 546 - - D. Z ograniczoną zbywalnością (wartość bilansowa) 828 514 785 253 - 1. Obligacje Skarbu Państwa (wartość bilansowa) 828 514 785 253 - a) korekty aktualizujące wartość (za okres) b) wartość na początek okresu c) wartość według cen nabycia 785 253 820 281 770 330 - Wartość według cen nabycia razem 3 343 559 2 894 047 - Wartość na początek okresu, razem 2 958 718 - - - - - 3 397 502 2 958 718 - c) wartość według cen nabycia 2. Obligacje komercyjne banków (wartość bilansowa) a) korekty aktualizujące wartość (za okres) b) wartość na początek okresu c) wartość według cen nabycia 4. Obligacje komercyjne pozostałe (wartość bilansowa) Korekty aktualizujące wartość (za okres) razem Wartość bilansowa razem NOTA 13.5. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy według zbywalności 31.12.2009 A. Z nieograniczoną zbywalnością, notowane na giełdach (wartość bilansowa) 31.12.2008 31.12.2007 873 475 574 664 1 880 465 1. Akcje (wartość bilansowa): 15 446 - - a) wartość godziwa 15 446 - - b) wartość rynkowa 15 446 - - c) wartość według cen nabycia 15 458 - - 2. Obligacje Skarbu Państwa (wartość bilansowa): 858 029 574 664 1 880 465 a) wartość godziwa 858 029 574 664 1 880 465 b) wartość rynkowa 858 029 574 664 1 880 465 c) wartość według cen nabycia 855 966 560 288 1 868 790 B. Z nieograniczoną zbywalnością, notowane na rynkach pozagiełdowych (wartość bilansowa) 162 475 - - 1. Jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych(wartość bilansowa): 162 475 - - a) wartość godziwa 162 475 - - b) wartość rynkowa 162 475 - - 302 c) wartość według cen nabycia 162 000 - - 2 152 406 2 858 692 1 370 041 1. Akcje (wartość bilansowa): 4 314 310 310 a) wartość godziwa 4 314 310 310 b) wartość rynkowa 4 314 310 310 c) wartość według cen nabycia 4 314 310 310 2. Bony skarbowe (wartość bilansowa): 713 623 2 257 424 1 192 312 a) wartość godziwa 713 623 2 257 424 1 192 312 b) wartość rynkowa 713 623 2 257 424 1 192 312 c) wartość według cen nabycia 706 529 2 227 819 1 188 653 3. Udziały (wartość bilansowa): 11 322 2 617 2 483 a) wartość godziwa 11 322 2 617 2 483 b) wartość rynkowa 11 322 2 617 2 483 c) wartość według cen nabycia 11 322 2 767 2 483 4. Bony pienięŜne (wartość bilansowa) 1 350 381 243 466 117 451 a) wartość godziwa 1 350 381 243 466 117 451 b) wartość rynkowa 1 350 381 243 466 117 451 c) wartość według cen nabycia 1 350 250 243 196 117 386 5. Obligacje NBP (wartość bilansowa) - 3 725 3 691 a) wartość godziwa - 3 725 3 691 b) wartość rynkowa - 3 725 3 691 c) wartość według cen nabycia - 3 566 3 566 6. Obligacje komunalne (wartość bilansowa) 3 137 8 895 12 832 a) wartość godziwa 3 137 8 895 12 832 b) wartość rynkowa 3 137 8 895 12 832 c) wartość według cen nabycia 3 100 8 750 12 700 7. Obligacje komercyjne banków (wartość bilansowa) 9 558 148 592 13 976 a) wartość godziwa 9 558 148 592 13 976 b) wartość rynkowa 9 558 148 592 13 976 c) wartość według cen nabycia 10 001 147 804 13 709 8. Certyfikaty depozytowe banków (wartość bilansowa) 32 915 190 732 26 986 a) wartość godziwa 32 915 190 732 26 986 b) wartość rynkowa 32 915 190 732 26 986 c) wartość według cen nabycia 32 576 188 573 26 615 9. Obligacje komercyjne pozostałe (wartość bilansowa) 17 274 - - a) wartość godziwa 17 274 - - b) wartość rynkowa 17 274 - - c) wartość według cen nabycia 16 824 - - 10. Akcje udziały w j. podporz. (wartość bilansowa) 9 882 2 931 - a) wartość godziwa 9 882 2 931 - b) wartość rynkowa 9 882 2 931 - C. Z nieograniczoną zbywalnością, nienotowane na rynkach regulowanych (wartość bilansowa) 303 c) wartość według cen nabycia 8 722 3 291 23 D. Z ograniczoną zbywalnością (wartość bilansowa) - - 1 027 764 1. Obligacje Skarbu Państwa (wartość bilansowa): - - a) wartość godziwa - - b) wartość rynkowa - - c) wartość według cen nabycia - - 1 027 764 1 027 764 1 027 764 1 011 322 Wartość według cen nabycia razem 3 177 062 3 386 364 4 245 557 Wartość na początek okresu 3 433 356 4 278 270 4 613 874 (10 114) 668 (11 756) 3 188 356 3 433 356 4 278 270 Korekty aktualizujące wartość (za okres), razem Wartość bilansowa razem NOTA 14.1. Wartości niematerialne i prawne 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych - - - 2. Wartość firmy - - - 3. Koncesje, patenty, licencje i podobne wartości, w tym 15 212 7 930 6 904 a) oprogramowanie komputerowe 15 212 7 930 6 904 - - - 9 820 6 164 2 506 25 032 14 094 9 410 4. Inne wartości niematerialne i prawne 5. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne razem NOTA 14.2.A Zmiana stanu wartości niematerialnych i prawnych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2009-31.12.2009 roku Autorskie prawa majątkowe, licencje Nakłady na wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne razem Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu 25 401 6 164 31 565 Zwiększenia 11 469 3 656 15 125 Przeniesienie z inwestycji 5 028 (5 354) (326) Zakupy 6 441 9 010 15 451 Zmniejszenia - - - Likwidacja - - - Pozostałe - - - Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 36 870 9 820 46 690 Skumulowana amortyzacja na początek okresu 17 471 - 17 471 304 Zwiększenia 4 187 - 4 187 Amortyzacja 4 187 - 4 187 Zmniejszenia - - - Likwidacja - - - Pozostałe - - - 21 658 - 21 658 Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu - - - Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na koniec okresu - - - Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu 7 930 6 164 14 094 Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 15 212 9 820 25 032 Skumulowana amortyzacja na koniec okresu NOTA 14.2.B Zmiana stanu wartości niematerialnych i prawnych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2008-31.12.2008 roku Autorskie prawa majątkowe, licencje Nakłady na wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne razem 21 657 2 506 24 163 Zwiększenia 3 746 3 658 7 404 Przeniesienie z inwestycji 2 163 (2 179) (16) Zakupy 1 583 5 837 7 420 Zmniejszenia 2 - 2 Likwidacja 2 - 2 Pozostałe - - - Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 25 401 6 164 31 565 Skumulowana amortyzacja na początek okresu 14 753 - 14 753 Zwiększenia 2 720 - 2 720 Amortyzacja 2 720 - 2 720 Zmniejszenia 2 - 2 Likwidacja 2 - 2 Pozostałe - - - 17 471 - 17 471 Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu - - - Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na koniec okresu - - - Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu 6 904 2 506 9 410 Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 7 930 6 164 14 094 Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu Skumulowana amortyzacja na koniec okresu 305 NOTA 14.2.C Zmiana stanu wartości niematerialnych i prawnych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2007-31.12.2007 roku Autorskie prawa majątkowe, licencje Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu Nakłady na wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne razem 32 390 271 32 661 Zwiększenia 2 403 2 235 4 638 Przeniesienie z inwestycji 1 472 (1 494) (22) 931 3 729 4 660 13 136 - 13 136 Likwidacja 1 991 - 1 991 Pozostałe 11 145 - 11 145 Wartość brutto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 21 657 2 506 24 163 Skumulowana amortyzacja na początek okresu 20 894 - 20 894 Zwiększenia 2 212 - 2 212 Amortyzacja 2 212 - 2 212 Zmniejszenia 8 353 - 8 353 Likwidacja 1 962 - 1 962 Pozostałe 6 391 - 6 391 14 753 - 14 753 4 754 - 4 754 - - - Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na początek okresu 6 742 271 7 013 Wartość netto wartości niematerialnych i prawnych na koniec okresu 6 904 2 506 9 410 Zakupy Zmniejszenia Skumulowana amortyzacja na koniec okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na koniec okresu NOTA 14.3. Wartości niematerialne i prawne według struktury własnościowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Własne 2. UŜywane na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej umowy, w tym umowy leasingu w tym: 25 032 14 094 9 410 - - - Wartości niematerialne i prawne , razem 25 032 14 094 9 410 306 NOTA 15.1. Rzeczowe aktywa trwałe 31.12.2009 1. Środki trwałe, w tym: 31.12.2008 31.12.2007 83 379 78 793 75 426 1 355 1 355 1 360 b) budynki, lokale i obiekty inŜynierii lądowej i wodnej 58 602 58 142 59 842 c) urządzenia techniczne i maszyny 17 655 14 127 9 738 d) środki transportu 89 487 1 469 e) inne środki trwałe 5 678 4 682 3 017 2. Środki trwałe w budowie 2 879 4 325 6 452 - - - 86 258 83 118 81 878 a) grunty (w tym prawo uŜytkowania wieczystego gruntu) 3. Zaliczka na środki trwałe w budowie Rzeczowe aktywa trwałe razem 307 NOTA 15.2.A Zmiana stanu środków trwałych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Budynki i budowle Prawo wieczystego uŜytkowania gruntów Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu uŜytkowego Ulepszenia w obcych obiektach Środki trwałe w budowie Urządzenia i maszyny Środki transportu Pozostałe środki trwałe 1 355 69 713 639 901 10 648 4 325 51 425 917 19 009 158 932 - 1 754 1 743 11 1 576 1 576 - 38 38 - - 2 606 2 541 65 20 20 - (1 446) (10 468) 9 022 - 8 185 4 046 4 129 10 2 095 224 1 858 13 746 746 - 2 244 1 379 864 1 908 263 644 1 13 343 (759) 14 091 11 5 383 2 867 2 502 14 1 355 69 891 601 901 13 234 2 879 57 515 171 20 345 166 892 Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu - 17 614 639 246 5 213 - 37 298 430 14 327 75 767 Zwiększenia Amortyzacja Pozostałe Zmniejszenia SprzedaŜ i likwidacja Pozostałe - 1 758 1 758 508 507 1 38 38 - 23 23 - 1 042 1 041 1 11 11 - - 4 592 4 592 2 030 2 027 3 109 109 457 457 - 1 227 1 227 887 887 - 8 751 8 750 1 3 931 3 927 4 Skumulowana amortyzacja (umorzenia) na koniec okresu - 18 864 601 269 6 244 - 39 860 82 14 667 80 587 - - - - 47 47 - - - - 47 47 Grunty własne Wartość brutto środków trwałych na początek okresu Zwiększenia Przeniesienie z inwestycji Zakupy bezpośrednie Pozostałe Zmniejszenia SprzedaŜ Likwidacja Pozostałe Wartość brutto środków trwałych na koniec okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości 308 Środki trwałe razem na koniec okresu Wartość netto środków trwałych na początek okresu 1 355 52 099 - 655 5 388 4 325 14 127 487 4 682 83 118 Wartość netto środków trwałych na koniec okresu 1 355 51 027 - 632 6 943 2 879 17 655 89 5 678 86 258 NOTA 15.2.B Zmiana stanu środków trwałych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2008 – 31.12.2008 roku Budynki i budowle Prawo wieczystego uŜytkowania gruntów Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu uŜytkowego Ulepszenia w obcych obiektach Środki trwałe w budowie Urządzenia i maszyny Środki transportu Pozostałe środki trwałe 1 368 69 217 689 901 11 213 6 452 46 651 4 011 16 990 157 492 14 14 27 27 - 1 664 1 351 313 1 168 1 168 - 50 41 9 - - 650 454 196 1 215 1 215 - (2 127) (8 678) 6 551 - 8 054 5 558 2 496 3 280 139 3 141 - 3 094 3 094 - 2 633 920 1 713 614 77 537 - 10 888 (395) 11 283 9 448 4 546 4 902 - 1 355 69 713 639 901 10 648 4 325 51 425 917 19 009 158 932 Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu - 16 112 689 224 4 779 - 36 907 2 542 13 973 75 226 Zwiększenia amortyzacja pozostałe Zmniejszenia sprzedaŜ i likwidacja - 1 770 1 770 268 268 50 50 22 22 - 723 723 289 289 - 3 620 3 593 27 3 229 3 229 320 320 2 432 2 432 992 992 638 611 7 447 7 420 27 6 906 6 879 Grunty własne Wartość brutto środków trwałych na początek okresu Zwiększenia przeniesienie z inwestycji zakupy bezpośrednie pozostałe Zmniejszenia sprzedaŜ likwidacja pozostałe Wartość brutto środków trwałych na koniec okresu 309 Środki trwałe razem pozostałe - - - - - - - - 27 27 Skumulowana amortyzacja (umorzenia) na koniec okresu - 17 614 639 246 5 213 - 37 298 430 14 327 75 767 8 44 - - - - 388 - - - - 47 - - - Wartość netto środków trwałych na początek okresu 1 360 53 061 - 677 6 104 6 452 9 738 1 469 3 017 81 878 Wartość netto środków trwałych na koniec okresu 1 355 52 099 - 655 5 388 4 325 14 127 487 4 682 83 118 Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na koniec okresu 330 - 6 47 NOTA 15.2.C Zmiana stanu środków trwałych według grup rodzajowych w okresie od dnia 01.01.2007 – 31.12.2007 roku Budynki i budowle Prawo wieczystego uŜytkowania gruntów Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu uŜytkowego Ulepszenia w obcych obiektach Środki trwałe w budowie Urządzenia i maszyny Środki transportu Pozostałe środki trwałe 1 433 70 419 701 1 272 11 422 649 54 344 3 947 19 348 163 535 65 65 - 469 177 290 2 1 671 1 671 - 12 12 - 371 162 209 95 12 83 304 301 3 5 803 (1 206) 7 009 - 3 229 671 2 558 10 922 2 079 8 299 544 293 293 229 198 31 - 841 234 599 8 3 199 83 1 650 1 466 10 730 (112) 10 832 10 16 773 4 270 10 281 2 222 1 368 69 217 689 901 11 213 6 452 46 651 4 011 16 990 157 492 - 14 771 681 246 4 309 - 44 944 2 271 16 273 83 495 Grunty własne Wartość brutto środków trwałych na początek okresu Zwiększenia Przeniesienie z inwestycji Zakupy bezpośrednie Pozostałe Zmniejszenia SprzedaŜ Likwidacja Pozostałe Wartość brutto środków trwałych na koniec okresu Skumulowana amortyzacja 310 Środki trwałe razem (umorzenie) na początek okresu Zwiększenia Amortyzacja Pozostałe Zmniejszenia SprzedaŜ i likwidacja Pozostałe - 1 783 1 783 442 442 - 20 20 12 12 - 26 26 48 47 1 767 767 297 297 - - 2 863 2 863 10 900 10 356 544 476 476 205 205 - 888 888 3 188 1 722 1 466 6 823 6 823 15 092 13 081 2 011 Skumulowana amortyzacja (umorzenia) na koniec okresu - 16 112 689 224 4 779 - 36 907 2 542 13 973 75 226 8 44 - - 330 - 6 - - 388 8 44 - - 330 - 6 - - 388 Wartość netto środków trwałych na początek okresu 1 425 55 604 20 1 026 6 783 649 9 394 1 676 3 075 79 652 Wartość netto środków trwałych na koniec okresu 1 360 53 061 - 677 6 104 6 452 9 738 1 469 3 017 81 878 Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na początek okresu Odpis z tytułu trwałej utraty wartości na koniec okresu 311 NOTA 15.3. Środki trwałe bilansowe według struktury własnościowej 31.12.2009 1. Własne 2. UŜywane na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej umowy, w tym umowy leasingu w tym: 31.12.2008 86 258 83 118 81 878 - - - - - - 86 258 83 118 81 878 a) grunty i budynki Środki trwałe bilansowe, razem 31.12.2007 NOTA 15.4. Środki trwałe wykazywane pozabilansowo 31.12.2009 1. UŜywane na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub umowy leasingu, w tym: 31.12.2008 4 274 2 611 - - - - 4 274 2 611 - a) wartość gruntów uŜytkowych wieczyście Środki trwałe pozabilansowe, razem 31.12.2007 NOTA 16.1. Inne aktywa 31.12.2009 1. Przyjęte aktywa do zbycia 2. Pozostałe, w tym: 31.12.2008 31.12.2007 3 540 3 390 3 418 34 033 36 408 43 705 a) rozrachunki międzybankowe - b) rozrachunki z dłuŜnikami 35 626 41 366 105 73 1 938 1 274 653 334 4 56 67 37 573 39 798 47 123 9 946 7 864 8 214 27 627 31 934 38 909 e) inne Inne aktywa brutto, razem Odpis aktualizujący oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości Inne aktywa netto, razem - 32 650 c) rozrachunki publiczno-prawne d) zapasy związane z działalnością uboczna - NOTA 16.2. Przejęte aktywa do zbycia 31.12.2009 1. Środki trwałe w budowie 31.12.2008 31.12.2007 - - - 3 462 3 312 3 312 78 78 106 Przejęte aktywa do zbycia brutto 3 540 3 390 3 418 Odpis z tytułu trwałej utraty wartości 2 750 212 222 790 3 178 3 196 2. Nieruchomości 3. Inne Przejęte aktywa do zbycia netto, razem 312 NOTA 17.1. Rozliczenia międzyokresowe 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Długoterminowe, w tym 27 425 27 970 25 910 a) aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 27 425 27 970 25 910 - - - 2. Krótkoterminowe, w tym: 4 264 4 582 3 304 a) koszty zapłacone z góry 1 186 2 365 712 b) przychody do otrzymania 3 078 2 217 2 592 31 689 32 552 29 214 b) pozostałe rozliczenia międzyokresowe Rozliczenia międzyokresowe, razem 313 NOTA 17.2.A Zmiana stanu aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu Zmiany odnoszone na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu Zmiany odnoszone odroczonego podatku na kapitał dochodowego na koniec okresu 1. Odsetki naliczone do zapłacenia 8 263 935 - 9 198 2. Rezerwy celowe na kredyty i poŜyczki 8 685 (2 586) - 6 099 3. Świadczenia pracownicze 1 088 (6) - 1 082 444 (154) - 290 5 248 2 400 - 7 648 2 431 46 50 2 527 1 811 (1 230) - 581 27 970 (595) 50 27 425 25 543 (595) - 24 948 2 427 - 50 2 477 4. Pozostałe rezerwy 5. Prowizje i inne przychody rozliczane w czasie 6.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy 7. Inne Razem Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na kapitał 314 NOTA 17.2.B Zmiana stanu aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2008 - 31.12.2008 roku Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu Zmiany odnoszone na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu Zmiany odnoszone odroczonego podatku na kapitał dochodowego na koniec okresu 1. Odsetki naliczone do zapłacenia 5 008 3 255 - 8 263 2. Rezerwy celowe na kredyty i poŜyczki 9 624 (939) - 8 685 3. Świadczenia pracownicze 1 035 53 - 1 088 53 391 - 444 4 410 838 - 5 248 2 342 (48) 137 2 431 3 438 (1 627) - 1 811 25 910 1 923 137 27 970 23 620 1 923 - 25 543 2 290 - 137 2 427 4. Pozostałe rezerwy 5. Prowizje i inne przychody rozliczane w czasie 6.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy 7. Inne Razem Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na kapitał 315 NOTA 17.2.C Zmiana stanu aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2007 - 31.12.2007 roku Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu 1. Odsetki naliczone do zapłacenia Zmiany odnoszone na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu Zmiany odnoszone odroczonego podatku na kapitał dochodowego na koniec okresu 3 540 1 468 - 5 008 11 445 (1 821) - 9 624 915 120 - 1 035 30 23 - 53 5. Prowizje i inne przychody rozliczane w czasie 6.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy 3 825 585 - 4 410 306 (137) 2 173 2 342 7. Inne 4 377 (939) - 3 438 24 438 (701) 2 173 25 910 24 321 (701) - 23 620 117 - 2 173 2 290 2. Rezerwy celowe na kredyty i poŜyczki 3. Świadczenia pracownicze 4. Pozostałe rezerwy Razem Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na wynik finansowy Stan aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionych na kapitał 316 NOTA 17.3. Pozostałe rozliczenia międzyokresowe 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1.Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, w tym: 1 186 2 365 712 a) koszty płacone z góry 1 186 2 365 712 2. Inne rozliczenia międzyokresowe, w tym: 3 078 2 217 2 592 a) przychody do otrzymania 3 078 2 217 2 592 Pozostałe rozliczenia międzyokresowe, razem 4 264 4 582 3 304 NOTA 18.A Udzielone poŜyczki podporządkowane według stanu na dzień 31.12.2009 roku Nazwa jednostki BS Radków BS Konopiska BS Biszcza BS StrzyŜów BS Tyczyn BS śołynia BS KsięŜpol BS Przecław BS śołynia BS Szepietowo BS Głuchołazy BS Biała Rawska BS Limanowa BS Nawojowa BS Podegrodzie BS Popów z/s w Zawadach BS Wielopole Skrzyńskie BS Stary Dzików BS Lipinki BS Mstów BS Kołaczyce BS Konstantynów BS Platerów BS Wręczyca Wielka BS Zabłudów BS Poddębice BS Kwidzyn BS Radzyń Podlaski BS Biała Rawska BS Frampol BS Wojsławice BS Konopiska BS Popów z/s w Zawadach BS Poczesna Wartość poŜyczki waluta tys. zł. PLN 350 PLN 315 PLN 355 PLN 334 PLN 300 PLN 224 PLN 320 PLN 378 PLN 149 PLN 1 000 PLN 400 PLN 2 500 PLN 500 PLN 500 PLN 500 PLN 300 PLN 637 PLN 250 PLN 500 PLN 400 PLN 330 PLN 300 PLN 200 PLN 530 PLN 1 500 PLN 2 000 PLN 5 000 PLN 2 500 PLN 3 200 PLN 800 PLN 800 PLN 800 PLN 900 PLN 700 317 Warunki oprocentowania 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta Termin wymagalności 2010.09.11 2010.09.12 2010.09.19 2010.09.19 2010.09.19 2010.09.19 2010.09.22 2010.09.22 2010.09.27 2010.02.24 2010.03.04 2012.04.26 2010.04.26 2010.05.04 2010.05.04 2010.06.01 2015.06.01 2015.07.11 2013.07.14 2010.10.03 2011.10.05 2010.10.06 2012.10.07 2010.10.21 2010.10.21 2011.11.15 2011.12.22 2012.03.08 2017.04.04 2012.04.04 2015.04.04 2013.04.12 2013.04.12 2012.04.23 BS Kurów BS Sawin BS Warta BS Kołaczyce BS Lipinki BS Józefów n/Wisłą BS Kłobuck BS śyraków BS śytno BS Chojnów BS Łososina Dolna BS Samsonów BS Koniecpol BS Sarnaki BS Szydłów BS Baborów BS Mrozy BS Roźwienica BS Stopnica BS Chmielnik BS Mierzęcice BS Radków BS Końskowola BS Radomyśl Wielki BS Biszcza BS Kock BS Platerów BS Wysokie BS Kalwaria Zebrzydowska BS Mokobody BS Piwniczna Zdrój BS Dobre BS Kałuszyn BS Stary Dzików BS Obsza BS Bukowina Tatrzańska BS RóŜan BS Sanok BS Zawiercie BS Wodzisław BS Niechobrz BS Sokołów Małopolski BS Adamów BS Branice BS Grodzisk Mazowiecki BS Wysokie Mazowieckie BS Głuchołazy BS Szepietowo BS Podegrodzie PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 1 000 1 100 900 480 450 1 000 1 000 200 250 700 400 1 200 400 1 050 530 500 800 900 900 450 900 800 300 410 600 1 050 500 1 150 750 900 650 1 050 700 550 700 300 500 5 000 700 850 300 900 700 1 100 300 1 000 700 3 000 700 318 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 2012.04.26 2014.04.27 2014.04.27 2014.05.08 2014.05.08 2013.05.09 2014.05.16 2012.05.16 2012.05.16 2016.05.18 2012.05.18 2017.05.18 2012.05.23 2014.05.24 2014.05.24 2012.05.25 2017.05.28 2013.05.28 2014.05.28 2012.05.30 2012.06.01 2013.06.01 2012.06.06 2012.06.11 2013.06.14 2013.06.14 2014.06.14 2014.06.14 2013.06.19 2013.06.19 2012.06.20 2014.06.22 2014.06.22 2015.06.25 2014.06.29 2012.07.03 2012.07.06 2012.07.10 2012.07.10 2014.07.11 2012.07.12 2015.07.12 2012.07.13 2012.07.13 2012.07.24 2012.07.27 2015.08.07 2012.09.14 2012.09.26 BS Lubań (Sulików) BS Łukowa BS Mała Wieś BS Przeworsk BS Grębów BS Przecław BS Krzepice BS Konstantynów BS Andrychów BS Ustrzyki Dolne BS Dębica BS Kamień BS Nawojowa BS Sanok BS Wielopole Skrzyńskie BS Mstów BS Wręczyca Wielka BS Poddębice BS Lubań (Sulików) BS GiŜycko BS Garwolin BS KsięŜpol BS Bielsk Podlaski BS Namysłów BS Wieliczka BS Łomianki BS Jasieniec BS Skierniewice BS Zambrów BS Aleksandrów Łódzki BS Biała Podlaska BS Kęty BS Radziechowy-Wieprz BS KBS/Niegowa BS Mińsk Mazowiecki BS Sochaczew BS Nowy Dwór Mazowiecki BS Otmuchów BS Zabłudów BS Parczew BS Limanowa BS Czerwińsk BS Kielce BS Ustroń BS Mała Wieś BS Podegrodzie BS Szumowo BS Szczebrzeszyn PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 200 450 400 750 600 350 450 1 020 1 440 1 200 800 1 200 800 10 000 398 1 000 950 2 000 1 000 1 000 2 000 400 1 000 5 000 5 000 3 000 1 950 4 000 2 000 2 500 5 000 3 000 750 2 200 5 000 4 300 2 000 500 4 000 2 000 4 000 2 000 7 000 1 000 475 550 800 550 319 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 2012.09.28 2012.10.01 2013.10.01 2012.10.01 2012.10.02 2015.10.03 2012.10.05 2015.10.31 2012.11.07 2015.11.12 2012.11.14 2017.11.15 2015.11.15 2017.11.20 2017.11.23 2016.11.13 2015.12.03 2012.12.07 2012.12.11 2014.12.12 2014.12.20 2014.12.27 2014.12.31 2012.12.31 2013.01.08 2013.02.04 2016.02.07 2014.02.07 2013.02.14 2014.02.28 2014.03.06 2015.03.06 2013.05.08 2015.05.09 2013.05.21 2013.06.06 2013.07.11 2013.10.30 2013.10.30 2013.11.05 2014.12.22 2013.12.29 2014.01.06 2014.03.02 2015.03.04 2017.04.01 2014.04.01 2014.04.03 BS Wojsławice BS Roźwienica BS Wilamowice BS Jeleśnia BS Chojnów BS Chmielnik BS KoŜuchów BS Przecław BS Końskowola BS Mrozy BS Kurów BS Poczesna BS Bystra BS Kalwaria Zebrzydowska BS Radomyśl Wielki BS Zawiercie BS Radków BS Dobre BS Dębica BS Samsonów BS Rymanów BS Tyczyn BS śmigród BS Kałuszyn BS Wysokie Mazowieckie BS Konstantynów BS Frampol BS KsięŜpol BS Praszka BS Głuchołazy BS Sawin BS Wielopole Skrzyńskie BS Knurów BS Rzeszów BS Jastrzębie Zdrój BS Biszcza BS Złotoryja BS Wysokie BS Wyszków BS śołynia PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PoŜyczki z Funduszu Pomocowego, razem MR Bank PKO BP* ESBank BS Santok BS Duszniki 500 800 600 520 500 300 300 500 550 700 850 600 600 600 400 800 500 500 600 250 2 000 450 250 500 1 300 400 500 2 000 1 500 500 430 400 5 000 3 000 6 600 200 2 000 420 5 000 1 300 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 0,95 x st. redyskonta 2015.04.03 2015.04.09 2015.04.22 2014.04.28 2014.04.29 2015.05.04 2014.05.06 2017.05.06 2015.05.07 2015.05.13 2015.05.19 2015.05.21 2015.05.26 2015.05.26 2015.05.29 2015.05.29 2015.06.22 2015.06.23 2015.06.25 2015.06.29 2014.07.02 2014.07.02 2014.07.07 2015.07.10 2015.07.21 2019.07.23 2016.08.05 2015.08.12 2015.08.19 2019.08.21 2015.10.01 2017.10.13 2014.10.14 2014.11.18 2014.11.23 2015.11.26 2015.12.04 2019.12.09 2015.12.17 2017.12.22 213 745 PLN PLN PLN PLN PLN 9 500 10 000 2 200 2 000 2 200 320 WIBOR 6M + 2,75pp WIBOR 6M + 1pp WIBOR 3M + 2 pp WIBOR 3M + 1,2pp WIBOR 3M + 2,5pp 2014.01.23 2017.10.30 2018.08.19 2013.11.12 2014.04.29 BS Piaseczno PLN 5 000 PoŜyczki z własnych środków 30 900 PoŜyczki podporządkowane, razem 244 645 1,1 x st. redyskonta 2014.12.17 * Obligacje wyemitowane przez Bank PKO BP mające charakter długu podporządkowanego Banki Spółdzielcze zrzeszone w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz Bank BPS S.A. utworzyły Fundusz Pomocowy, którego celem jest wspieranie zrzeszonych banków spółdzielczych w formie udzielania poŜyczek, w tym poŜyczek podporządkowanych. Fundusz Pomocowy tworzony jest z wpłat zrzeszonych banków spółdzielczych oraz Banku BPS S.A. w wysokości określonej jako 0,35% depozytów w bankach tworzących Fundusz, zgromadzonych na koniec roku poprzedzającego wpłatę, stanowiących podstawę naliczania rezerwy obowiązkowej. Na dzień 31 grudnia 2009 roku w ramach Funduszu zgromadzono środki w wysokości 253.004 tys. zł udział środków Banku BPS S.A. w środkach Funduszu wynosił 5.469 tys. zł. tj. 2,16% Regulamin Funduszu Pomocowego przewiduje, Ŝe ewentualne straty poniesione z tytułu niespłaconych poŜyczek udzielonych z tych środków obciąŜają wszystkich uczestników Funduszu proporcjonalnie do wysokości wniesionych wpłat, w związku z tym udział Banku BPS S.A. w ryzyku kredytowym tych aktywów wynosi 4.617 tys. zł tj. 2,16 % kwoty udzielonych poŜyczek podporządkowanych. Na dzień 31 grudnia 2008 roku udział Banku BPS S.A. w finansowanie poŜyczek podporządkowanych wyniósł 3.941 tys. zł, tj. 2,45% kwoty udzielonych poŜyczek podporządkowanych, natomiast na dzień 31 grudnia 2007 roku udział ten wyniósł 3.185 tys. zł co stanowiło 2,88% kwoty udzielonych poŜyczek. NOTA 18.B Udzielone poŜyczki podporządkowane według stanu na dzień 31.12.2008 roku Warunki Termin Nazwa jednostki Wartość poŜyczki oprocentowania wymagalności waluta tys. zł. BS Radków PLN 350 0,75 x st. redyskonta 2010.09.11 BS Konopiska PLN 315 0,75 x st. redyskonta 2010.09.12 BS Biszcza PLN 355 0,75 x st. redyskonta 2010.09.19 BS StrzyŜów PLN 334 0,75 x st. redyskonta 2010.09.19 BS Tyczyn PLN 300 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS śołynia PLN 224 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS KsięŜpol PLN 320 0,75 x st. redyskonta 2010.09.22 BS Przecław PLN 378 0,65 x st. redyskonta 2010.09.22 BS śołynia PLN 149 0,65 x st. redyskonta 2010.09.27 BS Szumowo PLN 500 st. redyskonta 2009.06.23 BS Sanok PLN 1 500 st. redyskonta 2009.10.07 BS Szepietowo PLN 1 000 st. redyskonta 2010.02.24 BS Głuchołazy PLN 400 st. redyskonta 2010.03.04 BS Biała Rawska PLN 2 500 st. redyskonta 2012.04.26 BS Limanowa PLN 500 st. redyskonta 2010.04.26 BS Nawojowa PLN 500 st. redyskonta 2010.05.04 BS Podegrodzie PLN 500 st. redyskonta 2010.05.04 BS Popów z/s w Zawadach PLN 300 st. redyskonta 2010.06.01 BS Wielopole Skrzyńskie PLN 637 st. redyskonta 2015.06.01 BS Stary Dzików PLN 250 st. redyskonta 2015.07.11 BS Lipinki PLN 500 st. redyskonta 2013.07.14 321 BS Mstów BS Kołaczyce BS Konstantynów BS Platerów BS Wręczyca Wielka BS Zabłudów BS Poddębice BS Kwidzyn BS Radzyń Podlaski BS Biała Rawska BS Frampol BS Wojsławice BS Konopiska BS Popowo BS Poczesna BS Kurów BS Sawin BS Warta BS Kołaczyce BS Lipinki BS Józefów n/Wisłą BS Kłobuck BS śyraków BS śytno BS Chojnów BS Łososina Dolna BS Samsonów BS Koniecpol BS Sarnaki BS Szydłów BS Baborów BS Mrozy BS Roźwienica BS Stopnica BS Chmielnik BS Mierzęcice BS Radków BS Końskowola BS Radomyśl Wielki BS Biszcza BS Kock BS Platerów BS Wysokie BS Kalwaria Zebrzydowska BS Mokobody BS Piwniczna Zdrój BS Dobre BS Kałuszyn BS Stary Dzików PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 400 330 300 200 530 1 500 2 000 5 000 2 500 3 200 800 800 800 900 700 1 000 1 100 900 480 450 1 000 1 000 200 250 700 400 1 200 400 1 050 530 500 800 900 900 450 900 800 300 410 600 1 050 500 1 150 750 900 650 1 050 700 550 322 st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 2010.10.03 2011.10.05 2010.10.06 2012.10.07 2010.10.21 2010.10.21 2011.11.15 2011.12.22 2012.03.08 2017.04.04 2012.04.04 2015.04.04 2013.04.12 2013.04.12 2012.04.23 2012.04.26 2014.04.27 2014.04.27 2014.05.08 2014.05.08 2013.05.09 2014.05.16 2012.05.16 2012.05.16 2016.05.18 2012.05.18 2017.05.18 2012.05.23 2014.05.24 2014.05.24 2012.05.25 2017.05.28 2013.05.28 2014.05.28 2012.05.30 2012.06.01 2013.06.01 2012.06.06 2012.06.11 2013.06.14 2013.06.14 2014.06.14 2014.06.14 2013.06.19 2013.06.19 2012.06.20 2014.06.22 2014.06.22 2015.06.25 BS Obsza BS Bukowina Tatrzańska BS RóŜan BS Sanok BS Zawiercie BS Wodzisław BS Niechobrz BS Sokołów Małopolski BS Adamów BS Branice BS Grodzisk Małopolski BS Wysokie Mazowieckie BS Głuchołazy BS Szepietowo BS Podegrodzie BS Sulików BS Łukowa BS Mała Wieś BS Przeworsk BS Grębów BS Przecław BS Krzepice BS Konstantynów BS Oświęcim BS Ustrzyki Dolne BS Dębica BS Kamień BS Nawojowa BS Sanok BS Wielopole Skrzyńskie BS Mstów BS Wręczyca Wielka BS Poddębice BS Sulików BS GiŜycko BS Garwolin BS KsięŜpol BS Bielsk Podlaski BS Namysłów BS Wieliczka BS Łomianki BS Jasieniec BS Skierniewice BS Zambrów BS Aleksandrów Łódzki BS Biała Podlaska BS Kęty BS Radziechowy-Wieprz BS Niegowa PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 700 300 500 5 000 700 850 300 900 700 1 100 300 1 000 700 3 000 700 200 450 400 750 600 350 450 1 020 1 440 1 200 800 1 200 800 10 000 398 1 000 950 2 000 1 000 1 000 2 000 400 1 000 5 000 5 000 3 000 1 950 4 000 2 000 2 500 5 000 3 000 750 2 200 323 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 2014.06.29 2012.07.03 2012.07.06 2012.07.10 2012.07.10 2014.07.11 2012.07.12 2015.07.12 2012.07.13 2012.07.13 2012.07.24 2012.07.27 2015.08.07 2012.09.14 2012.09.26 2012.09.28 2012.10.01 2013.10.01 2012.10.01 2012.10.02 2015.10.03 2012.10.05 2015.10.31 2012.11.07 2015.11.12 2012.11.14 2017.11.15 2015.11.15 2017.11.20 2017.11.23 2016.11.13 2015.12.03 2012.12.07 2012.12.11 2014.12.12 2014.12.20 2014.12.27 2014.12.31 2012.12.31 2013.01.08 2013.02.04 2016.02.07 2014.02.07 2013.02.14 2014.02.28 2014.03.06 2015.03.06 2013.05.08 2015.05.09 BS Mińsk Mazowiecki BS Sochaczew BS Nowy Dwór Mazowiecki BS Łazy BS Otmuchów BS Zabłudów BS Parczew BS Limanowa BS Czerwińsk PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 5 000 4 300 2 000 200 500 4 000 2 000 4 000 2 000 PoŜyczki z Funduszu Pomocowego ESBank BS Santok PKO BP 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 2013.05.21 2013.06.06 2013.07.11 2013.09.05 2013.10.30 2013.10.30 2013.11.05 2014.12.22 2013.12.29 WIBOR 3M + 2 pp WIBOR 3M + 1,2pp WIBOR 6M+1pp 2018.08.19 2013.11.12 2017.10.30 160 850 PLN PLN PLN 2 200 2 000 10 000 PoŜyczki z własnych środków 14 200 PoŜyczki podporządkowane, razem 175 050 * Obligacje wyemitowane przez Bank PKO BP mające charakter długu podporządkowanego NOTA 18.C Udzielone poŜyczki podporządkowane według stanu na dzień 31.12.2007 roku Warunki Termin Nazwa jednostki Wartość poŜyczki oprocentowania wymagalności waluta tys. zł. BS Radków PLN 350 0,75 x st. redyskonta 2010.09.11 BS Konopiska PLN 315 0,75 x st. redyskonta 2010.09.12 BS Biszcza PLN 355 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS StrzyŜów PLN 334 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS Tyczyn PLN 300 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS śołynia PLN 224 0,65 x st. redyskonta 2010.09.19 BS KsięŜpol PLN 320 0,65 x st. redyskonta 2010.09.22 BS Przecław PLN 378 0,65 x st. redyskonta 2010.09.22 BS śołynia PLN 149 0,65 x st. redyskonta 2010.09.27 BS ŁomŜa PLN 1 000 st. redyskonta 2008.08.18 BS Sokółka PLN 270 st. redyskonta 2008.08.19 BS Radzyń Podlaski PLN 500 st. redyskonta 2008.08.25 BS Jastrzębie Zdrój PLN 1 000 st. redyskonta 2008.12.17 BS Szumowo PLN 500 st. redyskonta 2009.06.23 BS Sanok PLN 1 500 st. redyskonta 2009.10.07 BS Szepietowo PLN 1 000 st. redyskonta 2010.02.24 BS Głuchołazy PLN 400 st. redyskonta 2010.03.04 BS Biała Rawska PLN 2 500 st. redyskonta 2012.04.26 BS Limanowa PLN 500 st. redyskonta 2010.04.26 BS Nawojowa PLN 500 st. redyskonta 2010.05.04 BS Podegrodzie PLN 500 st. redyskonta 2010.05.04 BS Popów z/s w Zawadach PLN 300 st. redyskonta 2010.06.01 BS Wielopole Skrzyńskie PLN 637 st. redyskonta 2015.06.01 324 BS Stary Dzików BS Lipinki BS Mstów BS Kołaczyce BS Konstantynów BS Platerów BS Radoszyce BS Wręczyca Wielka BS Zabłudów BS Poddębice BS Kwidzyn BS Radzyń Podlaski BS Biała Rawska BS Frampol BS Wojsławice BS Konopiska BS Popowo BS Poczesna BS Kurów BS Sawin BS Warta BS Kołaczyce BS Lipinki BS Józefów n/Wisłą BS Kłobuck BS śyraków BS śytno BS Chojnów BS Łososina Dolna BS Samsonów BS Koniecpol BS Sarnaki BS Szydłów BS Baborów BS Mrozy BS Roźwienica BS Stopnica BS Chmielnik BS Mierzęcice BS Radków BS Końskowola BS Radomyśl Wielki BS Biszcza BS Kock BS Platerów BS Wysokie BS Kalwaria Zebrzydowska BS Mokobody BS Piwniczna Zdrój PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 250 500 400 330 300 200 380 530 1 500 2 000 5 000 2 500 3 200 800 800 800 900 700 1 000 1 100 900 480 450 1 000 1 000 200 250 700 400 1 200 400 1 050 530 500 800 900 900 450 900 800 300 410 600 1 050 500 1 150 750 900 650 325 st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 2015.07.11 2013.07.14 2010.10.03 2011.10.05 2010.10.06 2012.10.07 2010.10.18 2010.10.21 2010.10.21 2011.11.15 2011.12.22 2012.03.08 2017.04.04 2012.04.04 2015.04.04 2013.04.12 2013.04.12 2012.04.23 2012.04.26 2014.04.27 2014.04.27 2014.05.08 2014.05.08 2013.05.09 2014.05.16 2012.05.16 2012.05.16 2016.05.18 2012.05.18 2017.05.18 2012.05.23 2014.05.24 2014.05.24 2012.05.25 2017.05.28 2013.05.28 2014.05.28 2012.05.30 2012.06.01 2013.06.01 2012.06.06 2012.06.11 2013.06.14 2013.06.14 2014.06.14 2014.06.14 2013.06.19 2013.06.19 2012.06.20 BS Dobre BS Kałuszyn BS Stary Dzików BS Obsza BS Bukowina Tatrzańska BS RóŜan BS Sanok BS Zawiercie BS Wodzisław BS Niechobrz BS Sokołów Małopolski BS Adamów BS Branice BS Grodzisk M. BS Wysokie Mazowieckie BS Głuchołazy BS Szepietowo BS Podegrodzie BS Sulików BS Łukowa BS Mała Wieś BS Przeworsk BS Grębów BS Przecław BS Krzepice BS Konstantynów BS Oświęcim BS Ustrzyki Dolne BS Dębica BS Kamień BS Nawojowa BS Sanok BS Wielopole Skrzyńskie BS Mstów BS Wręczyca Wielka BS Poddębice BS Sulików BS GiŜycko BS Garwolin BS KsięŜpol BS Bielsk Podlaski BS Namysłów PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN PLN 1 050 700 550 700 300 500 5 000 700 850 300 900 700 1 100 300 1 000 700 3 000 700 200 450 400 750 600 350 450 1 020 1 440 1 200 800 1 200 800 10 000 398 1 000 950 2 000 1 000 1 000 2 000 400 1 000 5 000 PoŜyczki z Funduszu Pomocowego BS Jastrzębie Zdrój 2014.06.22 2014.06.22 2015.06.25 2014.06.29 2012.07.03 2012.07.06 2012.07.10 2012.07.10 2014.07.11 2012.07.12 2015.07.12 2012.07.13 2012.07.13 2012.07.24 2012.07.27 2015.08.07 2012.09.14 2012.09.26 2012.09.28 2012.10.01 2013.10.01 2012.10.01 2012.10.02 2015.10.03 2012.10.05 2015.10.31 2012.11.07 2015.11.12 2012.11.14 2017.11.15 2015.11.15 2017.11.20 2017.11.23 2016.11.13 2015.12.03 2012.12.07 2012.12.11 2014.12.12 2012.12.20 2014.12.27 2014.12.31 2012.12.31 st. redyskonta 2008.07.31 110 600 PLN 1 000 PoŜyczki z własnych środków PoŜyczki podporządkowane, razem 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 0,75 x st. redyskonta 1 000 111 600 326 NOTA 19.A. Zmiana stanu odpisów aktualizujących w okresie 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Rzeczowe aktywa trwałe Akcje i udziały Stan na początek okresu Wartości niematerialne i prawne Aktywa do zbycia Razem 173 47 - 212 432 Zwiększenia - - - 2 691 2 691 Utworzenie odpisu - - - 2 691 2 691 Zmniejszenia 150 - - 153 303 Rozwiązanie odpisu 150 - - - 150 - - - 153 153 23 47 - 2 750 2 820 Spisanie w cięŜar odpisu Stan na koniec okresu NOTA 19.B. Zmiana stanu odpisów aktualizujących w okresie 01.01.2008 - 31.12.2008 roku Rzeczowe aktywa trwałe Akcje i udziały Stan na początek okresu Wartości niematerialne i prawne Aktywa do zbycia Razem 23 388 - 222 633 Zwiększenia 150 476 - 18 644 Utworzenie odpisu 150 476 - 18 644 Zmniejszenia - 817 - 28 845 Rozwiązanie odpisu - 3 - 3 6 Spisanie w cięŜar odpisu - 814 - 25 839 173 47 - 212 432 Stan na koniec okresu NOTA 19.C. Zmiana stanu odpisów aktualizujących w okresie 01.01.2007 - 31.12.2007 roku Rzeczowe aktywa trwałe Akcje i udziały Stan na początek okresu Wartości niematerialne i prawne Aktywa do zbycia Razem 54 388 4 754 415 5 611 Zwiększenia 6 - - 2 249 2 255 Utworzenie odpisu 6 - - 2 249 2 255 37 - 4 754 2 442 7 233 Zmniejszenia 327 Rozwiązanie odpisu - - - 22 22 Spisanie w cięŜar odpisu 37 - 4 754 2 420 7 211 Stan na koniec okresu 23 388 - 222 633 NOTA 20.1. Zobowiązania wobec sektora finansowego według struktury rodzajowej 31.12.2009 1. Środki na rachunkach i depozytach, w tym 31.12.2008 31.12.2007 10 149 623 8 883 018 7 312 421 9 523 675 8 315 837 6 854 791 2. Kredyty i poŜyczki otrzymane - - 391 3. Weksle własne - - - 4. Własna emisja papierów wartościowych - - - 5. Inne zobowiązania z tytułu: 22 477 24 016 35 165 a) zabezpieczeń pienięŜnych 578 878 1 790 b) pozostałe 21 899 23 138 33 375 6. Odsetki 44 480 36 846 23 466 10 216 580 8 943 880 7 371 443 a) depozyty banków i innych podmiotów finansowych Zobowiązania wobec sektora finansowego razem NOTA 20.2. Zobowiązania wobec sektora finansowego według terminów wymagalności 31.12.2009 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Odsetki Zobowiązania wobec sektora finansowego razem 31.12.2008 31.12.2007 640 844 581 169 479 356 9 531 256 7 088 324 1 262 497 1 176 237 1 160 3 038 44 480 8 325 865 6 399 371 965 198 915 360 42 236 3 639 61 36 846 6 868 621 5 671 933 585 560 564 316 41 378 5 348 86 23 466 10 216 580 8 943 880 7 371 443 NOTA 20.3. Zobowiązania wobec sektora finansowego według pierwotnych terminów wymagalności 31.12.2009 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat 640 844 9 283 540 6 295 108 1 493 585 1 457 896 36 951 328 31.12.2008 581 169 8 132 175 5 865 077 1 163 399 910 211 193 488 - 31.12.2007 479 356 6 733 722 5 230 167 659 201 804 820 39 534 - - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Depozyty zablokowane 4. Odsetki Zobowiązania wobec sektora finansowego razem 247 716 44 480 193 690 36 846 134 899 23 466 10 216 580 8 943 880 7 371 443 NOTA 20.4. Zobowiązania wobec sektora finansowego według struktury walutowej 31.12.2009 1.W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty (po przeliczeniu na zł) Zobowiązania wobec sektora finansowego, razem 31.12.2008 31.12.2007 9 973 058 243 522 14 333 40 854 45 697 187 734 2 921 13 431 449 1 244 259 8 740 567 203 313 13 079 38 738 37 057 154 615 1 746 7 492 620 1 736 732 7 182 510 188 933 10 550 25 690 40 715 145 841 3 044 14 820 820 1 773 809 10 216 580 8 943 880 7 371 443 NOTA 21.1. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego według struktury rodzajowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Środki na rachunkach i depozytach 2. Kredyty i poŜyczki otrzymane 3. Weksle własne 4. Własna emisja papierów wartościowych 5. Inne zobowiązania a) pozostałe zobowiązania wobec klientów sektora niefinansowego 6. Odsetki 1 198 137 8 479 1 364 993 9 225 1 222 811 12 250 8 479 3 939 9 225 6 575 12 250 2 894 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego, razem 1 210 555 1 380 793 1 237 955 NOTA 21.2. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - lokaty oszczędnościowe według terminów wymagalności 31.12.2009 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku 329 31.12.2008 31.12.2007 696 128 485 750 556 025 502 009 355 053 88 578 53 652 879 243 431 667 314 800 127 584 666 786 475 289 101 885 83 755 - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Odsetki Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - lokaty oszczędnościowe, razem 4 612 61 53 3 855 5 076 61 55 6 483 5 750 62 45 2 725 1 201 992 1 371 476 1 225 536 NOTA 21.3. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - lokaty oszczędnościowe według pierwotnych terminów wymagalności 31.12.2009 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Depozyty zablokowane 4. Odsetki 31.12.2008 696 128 500 842 315 497 66 903 113 661 180 4 539 62 485 750 877 744 399 224 311 418 110 469 51 617 4 955 61 - Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - lokaty oszczędnościowe, razem 31.12.2007 556 025 665 998 418 856 116 923 121 701 3 230 5 227 61 - - 1 167 3 855 1 499 6 483 788 2 725 1 201 992 1 371 476 1 225 536 NOTA 21.4. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego – pozostałe według terminów wymagalności 31.12.2009 a) Zobowiązania bieŜące b) Zobowiązania terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął c) Odsetki Zobowiązania wobec sektora niefinansowego – pozostałe, razem 330 31.12.2008 31.12.2007 2 719 1 468 1 541 5 760 341 406 3 407 337 53 1 216 84 7 757 539 192 5 011 666 155 1 194 92 10 709 355 230 4 938 4 540 304 342 169 8 563 9 317 12 419 NOTA 21.5. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego pozostałe według pierwotnych terminów wymagalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 a) Zobowiązania bieŜące b) Zobowiązania terminowe, o okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął c) Odsetki 2 719 5 760 5 760 84 1 468 7 757 7 757 92 1 541 10 709 10 709 169 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego pozostałe, razem 8 563 9 317 12 419 NOTA 21.6. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego według struktury walutowej 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty po przeliczeniu na zł 1 136 504 74 051 5 071 14 454 14 130 58 052 300 1 379 60 166 - 1 300 316 80 477 6 832 20 236 14 111 58 880 285 1 227 47 134 - 1 131 752 106 203 9 649 23 495 20 450 73 251 1 926 9 375 38 82 - Zobowiązania wobec sektora niefinansowego, razem 1 210 555 1 380 793 1 237 955 NOTA 22.1. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego według struktury rodzajowej 31.12.2009 1. Środki na rachunkach i depozytach 2. Kredyty i poŜyczki otrzymane 3. Weksle własne 4. Własna emisja papierów wartościowych 5. Inne zobowiązania a) pozostałe zobowiązania wobec klientów sektora 331 31.12.2008 31.12.2007 169 023 29 176 855 114 120 967 12 29 114 12 budŜetowego 6. Odsetki Zobowiązania wobec sektora budŜetowego, razem 45 113 63 169 097 177 082 121 042 NOTA 22.2. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - lokaty oszczędnościowe według terminu wymagalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Odsetki 109 264 59 759 54 048 5 074 637 45 140 846 36 009 26 125 9 666 218 113 80 904 40 063 31 797 7 335 931 63 Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - lokaty oszczędnościowe, razem 169 068 176 968 121 030 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 NOTA 22.3. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - lokaty oszczędnościowe według pierwotnych terminów wymagalności 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 109 264 140 846 80 905 59 759 59 551 58 150 36 009 33 556 2 228 225 40 063 31 123 7 997 943 - 4. Odsetki 45 Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - lokaty oszczędnościowe razem 169 068 332 113 176 968 63 121 030 NOTA 22.4. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - pozostałe według terminów wymagalności 31.12.2009 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o pozostałym od dnia bilansowego okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Odsetki Zobowiązania wobec sektora budŜetowego – pozostałe, razem 31.12.2008 31.12.2007 29 114 12 - - - 29 114 12 NOTA 22.5. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego - pozostałe według pierwotnych terminów wymagalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Zobowiązania bieŜące 2. Zobowiązania terminowe, o okresie spłaty: - do 1 miesiąca - powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyŜej 3 miesięcy do 1 roku - powyŜej 1 roku do 5 lat - powyŜej 5 lat do 10 lat - powyŜej 10 lat do 20 lat - powyŜej 20 lat - dla których termin wymagalności upłynął 3. Odsetki 29 - 114 - 12 - Zobowiązania wobec sektora budŜetowego – pozostałe, razem 29 114 12 NOTA 22.6. Zobowiązania wobec sektora budŜetowego według struktury walutowej 31.12.2009 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł 168 809 288 70 288 333 31.12.2008 176 798 284 68 284 31.12.2007 120 849 193 54 193 c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł e) pozostałe waluty (po przeliczeniu na zł) Zobowiązania wobec sektora budŜetowego razem 169 097 177 082 121 042 NOTA 23 Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Wobec sektora finansowego 2. Wobec sektora niefinansowego i sektora budŜetowego 3. Odsetki - - - Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu razem - - - NOTA 24.1. Zobowiązania z tytułu emisji dłuŜnych papierów wartościowych 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Obligacji 2. Certyfikatów 3. Pozostałych (z tytułu) a) weksli 4. Odsetki - - - Zobowiązania z tytułu emisji dłuŜnych papierów wartościowych razem - - - NOTA 24.2. Zmiana stanu zobowiązań z tytułu emisji dłuŜnych papierów wartościowych 2009 2008 2007 Stan na początek okresu Zwiększenia (z tytułu) a) emisja weksla b) emisja obligacji c) przejęcie d) odsetki oraz róŜnice kursowe od obligacji Zmniejszenia (z tytułu) a) róŜnice kursowe b) wykup weksla c) zapłata odsetek od obligacji d) wykup obligacji - - - Stan zobowiązań z tytułu emisji dłuŜnych papierów wartościowych na koniec okresu - - - 334 NOTA 24.3. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku, 31 grudnia 2008 roku oraz na dzień 31 grudnia 2007 roku Bank nie posiadał zobowiązań długoterminowych z tytułu wyemitowanych dłuŜnych instrumentów finansowych. NOTA 25 31.12.2009 Fundusze specjalne i inne zobowiązania 31.12.2008 31.12.2007 1. Fundusze specjalne (z tytułu): a) Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych b) Fundusz Pomocy Bankom Spółdzielczym 2. Inne zobowiązania (z tytułu): a) rozrachunki międzybankowe b) rozrachunki publiczno-prawne c) rozrachunki z wierzycielami d) inne 4 769 1 189 3 580 112 102 76 656 20 619 7 895 6 932 4 724 1 144 3 580 91 320 79 640 6 357 5 323 - 4 707 1 127 3 580 93 711 78 860 4 064 10 784 3 Fundusze specjalne i inne zobowiązania, razem 116 871 96 044 98 418 NOTA 26.1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Krótkoterminowe, w tym koszty do zapłacenia z tytułu: a) usług informatycznych b) usług KIR i kosztów eksploatacyjnych c) kosztów doradztwa finansowego d) reklamy e) wynagrodzenia za administrację wierzytelnościami f) przyszłych świadczeń na rzecz pracowników g) inne 2. Długoterminowe, w tym: 16 056 6 445 1 685 774 2 189 961 1 984 2 018 - 16 619 7 144 1 758 1 034 1 964 1 877 2 842 - 9 689 4 148 1 011 281 1 659 2 590 - Rozliczenia międzyokresowe kosztów, razem 16 056 16 619 9 689 NOTA 26.2. Zmiana stanu ujemnej wartości firmy 2009 2008 2007 Stan ujemnej wartości firmy na początek okresu Zwiększenia z tytułu: a) inne Zmniejszenia z tytułu: a) inne - - - Stan ujemnej wartości firmy na koniec okresu - - - 335 NOTA 26.3. Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeŜone 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Krótkoterminowe, w tym: a) inne 2. Długoterminowe, w tym: a) przychody pobierane z góry b) odsetki zastrzeŜone c) skapitalizowane odsetki zastrzeŜone d) inne przychody zastrzeŜone 117 196 6 472 108 230 426 2 068 116 632 4 361 109 862 777 1 632 238 223 3 066 229 151 1 099 4 907 Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeŜone, razem 117 196 116 632 238 223 336 NOTA 27.1.A Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Zmiany odnoszone na wynik finansowy Zmiany odnoszone na kapitał (1 135) - Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na koniec okresu 1 942 61 (19) - 42 1 004 257 - 1 261 62 159 - 221 2 560 6 (2 005) 561 6. Rozliczenie odsetek i dyskonta od papierów wartościowych 21 337 (8 765) - 12 572 Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, razem 28 101 (9 497) (2 005) 16 599 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na wynik finansowy 25 541 (9 497) - 16 044 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na kapitał 2 560 - (2 005) 555 1. Odsetki naliczone do otrzymania 2. Wartość netto środków trwałych objętych ulgą inwestycyjną 3. Rozliczenie róŜnicy pomiędzy amortyzacją podatkową i bilansową 4. Prowizje i inne koszty rozliczane w czasie 5.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu 3 077 337 NOTA 27.1.B Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2008 – 31.12.2008 roku Zmiany odnoszone na wynik finansowy Zmiany odnoszone na kapitał (778) - Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na koniec okresu 3 077 83 (22) - 61 529 475 - 1 004 - 62 - 62 56 - 2 504 2 560 9 430 11 907 - 21 337 13 953 11 644 2 504 28 101 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na wynik finansowy 13 897 11 644 - 25 541 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na kapitał 56 - 2 504 2 560 1. Odsetki naliczone do otrzymania 2. Wartość netto środków trwałych objętych ulgą inwestycyjną 3. Rozliczenie róŜnicy pomiędzy amortyzacją podatkową i bilansową 4. Prowizje i inne koszty rozliczane w czasie 5.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy 6. Rozliczenie odsetek i dyskonta od papierów wartościowych Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, razem Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu 3 855 338 NOTA 27.1.C Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego w okresie 01.01.2007 - 31.12.2007 roku 1. Odsetki naliczone do otrzymania 2. Wartość netto środków trwałych objętych ulgą inwestycyjną Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na początek okresu 3 119 Zmiany odnoszone na wynik finansowy Zmiany odnoszone na kapitał 736 - Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego na koniec okresu 3 855 108 (25) - 83 3. Rozliczenie róŜnicy pomiędzy amortyzacją podatkową i bilansową 4. Prowizje i inne koszty rozliczane w czasie - 529 - 529 27 (27) - - 5.Wycena aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy 930 - (874) 56 7 130 2 300 - 9 430 11 314 3 513 (874) 13 953 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na wynik finansowy 10 384 3 513 - 13 897 Stan rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego odniesionej na kapitał 930 - (874) 56 6. Rozliczenie odsetek i dyskonta od papierów wartościowych Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, razem 339 NOTA 27.2. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego struktura walutowa 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. .zł e) pozostałe waluty (po przeliczeniu na zł) 16 599 - 28 101 - 13 953 - Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, razem 16 599 28 101 13 953 NOTA 27.3. Pozostałe rezerwy 31.12.2009 1. Rezerwa na pozabilansowe zobowiązania warunkowe 2. Rezerwa na ryzyko ogólne 3. Rezerwa na zobowiązania wobec pracowników 4. Inne rezerwy Pozostałe rezerwy, razem 31.12.2008 31.12.2007 1 724 7 940 3 710 1 105 360 5 540 3 848 1 986 232 3 740 3 790 233 14 479 11 734 7 995 NOTA 27.4. Pozostałe rezerwy 31.12.2009 1. Krótkoterminowe (wg tytułów): a) na pozabilansowe zobowiązania warunkowe b) na ryzyko operacyjne 2. Długoterminowe (wg tytułów): a) na ryzyko ogólne b) na świadczenia pracownicze c) na sprawy sporne Pozostałe rezerwy, razem 2 478 1 724 754 12 001 7 940 3 710 351 14 479 31.12.2008 1 823 360 1 463 9 911 5 540 3 848 523 11 734 31.12.2007 232 232 7 763 3 740 3 790 233 7 995 NOTA 27.5. Pozostałe rezerwy struktura walutowa 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. W walucie polskiej 2. W walutach obcych (po przeliczeniu na zł) a) w tys. USD w tys. zł b) w tys. EUR w tys. zł c) w tys. GBP w tys. zł d) w tys. CHF w tys. zł 14 479 - 11 734 - 7 995 - Pozostałe rezerwy , razem 14 479 11 734 7 995 340 NOTA 27.6.A Zmiana stanu pozostałych rezerw krótkoterminowych w okresie 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na początek okresu Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy Inne zmniejszenia Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na koniec okresu Rezerwa na pozabilansowe zobowiązania warunkowe Rezerwa na ryzyko operacyjne 360 1 463 1 823 11 941 11 941 10 577 10 577 - 1 500 1 500 2 209 2 209 - 13 441 13 441 12 786 2 209 10 577 - 1 724 754 2 478 Razem NOTA 27.6.B Zmiana stanu pozostałych rezerw krótkoterminowych w okresie 01.01.2008 - 31.12.2008 roku Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na początek okresu Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy Inne zmniejszenia Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na koniec okresu Rezerwa na pozabilansowe zobowiązania warunkowe Rezerwa na ryzyko operacyjne 232 - 232 6 020 6 020 5 892 5 892 - 1 500 1 500 37 37 - 7 520 7 520 5 929 37 5 892 - 360 1 463 1 823 Razem NOTA 27.6.C Zmiana stanu pozostałych rezerw krótkoterminowych w okresie 01.01.2007 - 31.12.2007 roku Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na początek okresu Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy Inne zmniejszenia Stan pozostałych rezerw krótkoterminowych na koniec okresu 341 Rezerwa na pozabilansowe zobowiązania warunkowe Rezerwa na ryzyko operacyjne 232 - 232 3 704 3 704 3 704 3 704 - - 3 704 3 704 3 704 3 704 - 232 - 232 Razem NOTA 27.7.A Zmiana stanu pozostałych rezerw długoterminowych w okresie 01.01.2009 - 31.12.2009 roku Rezerwa na ryzyko ogólne Rezerwa na świadczenia pracownicze Rezerwa na sprawy sporne Razem Stan pozostałych rezerw długoterminowych na początek okresu 5 540 3 848 523 9 911 Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy Inne zmniejszenia 2 400 2 400 - 442 442 580 243 337 - 28 28 200 200 - 2 870 2 870 780 443 337 - Stan pozostałych rezerw długoterminowych na koniec okresu 7 940 3 710 351 12 001 NOTA 27.7.B Zmiana stanu pozostałych rezerw długoterminowych w okresie 01.01.2008 - 31.12.2008 roku Rezerwa na ryzyko ogólne Rezerwa na świadczenia pracownicze Rezerwa na sprawy sporne Razem Stan pozostałych rezerw długoterminowych na początek okresu 3 740 3 790 233 7 763 Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy 1 800 1 800 - 850 850 792 792 323 323 33 25 8 2 973 2 973 825 25 800 342 Inne zmniejszenia Stan pozostałych rezerw długoterminowych na koniec okresu - - - - 5 540 3 848 523 9 911 343 NOTA 27.7.C Zmiana stanu pozostałych rezerw długoterminowych w okresie 01.01.2007 - 31.12.2007 roku Rezerwa na świadczenia pracownicze Rezerwa na ryzyko ogólne Rezerwa na sprawy sporne Razem Stan pozostałych rezerw długoterminowych na początek okresu 2 740 3 228 3 222 9 190 Zwiększenia Utworzenie rezerwy na przyszłe zobowiązania Inne zwiększenia Zmniejszenia Wykorzystanie rezerwy z tytułu powstania zobowiązania Rozwiązanie rezerwy Inne zmniejszenia 1 000 1 000 - 1 193 1 193 631 631 - 230 230 3 219 3 017 201 1 2 423 2 423 3 850 3 017 832 1 Stan pozostałych rezerw długoterminowych na koniec okresu 3 740 3 790 233 7 763 Nota 28.1.A Zobowiązania podporządkowane według stanu na dzień 31.12.2009 roku waluta tys. zł Warunki oprocentowania Certyfikaty depozytowe, dla których agentem emisji jest Bank PKO S.A. Seria I PLN Seria II PLN 30 450 30 000 WIBOR 3M + 300pb. WIBOR 3M + 120pb. Nazwa podmiotu Wartość długu Termin wymagalności 17-06-2013 25-09-2013 Wartość nominalna zobowiązań podporządkowanych Odsetki 30 450 30 000 91 31 344 Korekta wartości (87) (65) Wartość bilansowa 30 454 29 966 Seria III Seria IV Seria V Seria VI Seria VII Seria VIII PLN PLN PLN PLN PLN PLN Razem 6 125 5 000 29 275 10 000 10 000 29 150 WIBOR 3M + 300pb. WIBOR 3M + 120pb. WIBOR 3M + 300pb. WIBOR 3M + 300pb. WIBOR 3M + 300pb. WIBOR 3M + 300pb. 29-10-2013 05-02-2014 22-05-2014 28-09-2014 06-11-2014 03-12-2014 150 000 6 125 5 000 29 275 10 000 10 000 29 150 77 42 231 8 110 167 (19) (12) (76) (171) (174) (497) 6 183 5 030 29 430 9 837 9 936 28 820 150 000 757 (1 101) 149 656 NOTA 28.1.B Zobowiązania podporządkowane według stanu na dzień 31.12.2008 roku waluta tys. zł Warunki oprocentowania Certyfikaty depozytowe, dla których agentem emisji jest Bank PKO S.A. Seria I PLN Seria II PLN Seria III PLN 30 450 30 000 6 125 WIBOR 3M + 120pb. WIBOR 3M + 120pb. WIBOR 3M + 120pb. Razem 66 575 Nazwa podmiotu Wartość długu Termin wymagalności 17-06-2013 25-09-2013 29-10-2013 Wartość nominalna zobowiązań podporządkowanych Odsetki 30 450 30 000 6 125 96 44 87 (80) (82) (17) 30 466 29 962 6 195 66 575 227 (179) 66 623 345 Korekta wartości Wartość bilansowa NOTA 28.2. Zmiana stanu zobowiązań podporządkowanych 2009 Stan zobowiązań podporządkowanych na początek okresu Zwiększenia z tytułu: 2008 2007 66 623 89 696 83 425 6 205 68 580 66 575 1 994 - rozliczenie kosztów związanych z emisją Zmniejszenia z tytułu: 66 6 663 11 1 957 - - rozliczenie kosztów związanych z emisją 988 5 675 190 1 767 - 149 656 66 623 - - emisja certyfikatów depozytowych - naliczenie odsetek - wypłata naliczonych odsetek Stan zobowiązań podporządkowanych na koniec okresu 346 - NOTA 29.1. Kapitał zakładowy - struktura własności Ministerstwo Skarbu Państwa Banki Spółdzielcze Zrzeszone Banki Spółdzielcze Niezrzeszone Bank Spółdzielczy Współpracujący Inne Banki Polskie Banki Zagraniczne Pozostali akcjonariusze - osoby fizyczne Pozostali akcjonariusze Razem: Stan na dzień 31.12.2009 Stan na dzień 31.12.2008 Stan na dzień 31.12.2007 Udział w kapitale Udział w kapitale Udział w kapitale Liczba akcji (w szt.) Liczba akcji (w szt.) Liczba akcji (w szt.) zakładowym zakładowym zakładowym 2 104 560 1,58% 2 104 560 1,58% 2 104 560 1,58% 108 838 358 81,68% 107 877 204 80,96% 107 886 804 80,97% 3 025 644 2,27% 3 135 644 2,35% 4 814 772 3,61% 2 918 390 2,19% 2 918 390 2,19% 2 818 390 2,12% 4 712 478 3,54% 4 612 478 3,46% 2 953 350 2,21% 4 217 815 3,17% 4 528 969 3,40% 4 528 969 3,40% 1 287 214 0,97% 1 287 214 0,97% 1 287 214 0,97% 6 142 318 4,60% 6 782 318 5,09% 6 852 718 5,14% 133 246 777 100% 133 246 777 347 100% 133 246 777 100% NOTA 29.2. Kapitał zakładowy - struktura Seria emisji Rodzaj akcji A B C D E F H I imienne imienne imienne imienne imienne imienne imienne imienne Rodzaj uprzywilejowania Liczba akcji (w szt.) akcji 2 000 000 12 000 000 4 000 000 2 000 000 1 865 000 1 517 700 74 864 077 35 000 000 Liczba akcji, razem 2 000 000 12 000 000 4 000 000 2 000 000 1 865 000 1 517 700 74 864 077 35 000 000 Sposób pokrycia kapitału gotówka gotówka gotówka gotówka gotówka gotówka aport gotówka Data rejestracji 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2003.12.03 Prawo do dywidendy 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2002.03.12 2003.12.03 133 246 777 Kapitał zakładowy, razem Wartość nominalna 1 akcji Wartość emisji według wartości nominalnej 133 246 777 1,00 zł Akcje serii A, B, C, D, E i F są uprzywilejowane w zakresie dywidendy w ten sposób, Ŝe przypadająca na nie dywidenda wynosi 150% wartości dywidendy z akcji serii H i I. PowyŜsze uprzywilejowanie będzie obowiązywało do momentu uzyskania przychodów w wysokości 1,35 zł za akcję, w stosunku do innych akcjonariuszy, którzy objęli akcje serii H. Akcje serii H otrzymali akcjonariusze 5 banków przyłączonych do Banku GBPZ S.A. w dniu 15 marca 2002 roku. 348 NOTA 30.1. Akcje własne 31.12.2009 1. Liczba akcji 2. Wartość według ceny nabycia 3. Wartość bilansowa 4. Cel nabycia 5. Przeznaczenie 31.12.2008 - 31.12.2007 - - NOTA 30.2. Akcje Banku będące własnością jednostek podporządkowanych 31.12.2009 1. Nazwa jednostki 2. Siedziba 3. Liczba akcji 4. Wartość według ceny nabycia 5. Wartość bilansowa 31.12.2008 - 31.12.2007 - - NOTA 31. Kapitał zapasowy 31.12.2009 1. Ze sprzedaŜy akcji powyŜej ich wartości nominalnej 2. Utworzony ustawowo 3. Utworzony zgodnie ze statutem ponad wymaganą ustawową wartość 4. Z dopłat akcjonariuszy 5. Inny Kapitał zapasowy, razem 31.12.2008 31.12.2007 99 462 91 463 99 462 54 787 99 462 12 767 36 458 36 458 36 458 227 383 190 707 148 687 NOTA 32. Kapitał z aktualizacji wyceny 31.12.2009 1. Z tytułu aktualizacji wyceny środków trwałych 2. Z tytułu odroczonego podatku dochodowego 3 RóŜnice kursowe z przeliczenia oddziałów zagranicznych 4. Z tytułu wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy Kapitał z aktualizacji wyceny, razem 31.12.2008 31.12.2007 1 016 1 922 - 1 016 (133) - 1 016 2 234 - (10 114) 668 (11 756) (7 176) 1 551 (8 506) NOTA 33. Pozostałe kapitały rezerwowe 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego 2. Pozostałe 7 700 26 674 5 300 26 674 3 500 26 674 Kapitał z aktualizacji wyceny, razem 34 374 31 974 30 174 349 NOTA 34. Współczynnik wypłacalności 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Kwota wymogu kapitałowego, w tym: 385 312 303 643 224 243 1. Ryzyko kredytowe aktywów 2. Ryzyko kredytowe pozycji pozabilansowych 3. Ryzyko kredytowe instrumentów pochodnych 4. Ryzyko operacyjne 333 437 19 233 170 32 472 254 739 17 261 404 31 239 213 321 10 916 6 - Fundusze własne dla potrzeb adekwatności kapitałowej 468 287 430 835 291 839 Fundusze własne podstawowe, w tym: 383 182 357 593 290 645 1. Kapitał zakładowy 2. Kapitał zapasowy 3. Kapitał rezerwowy 4. Fundusz ogólnego ryzyka 5. Zatwierdzony zysk netto roku bieŜącego 6. Pozycje pomniejszające fundusze podstawowe, w tym: a) niezrealizowane straty na instrumentach finansowych dostępnych do sprzedaŜy b) wartości niematerialne i prawne c) 50% zaangaŜowań kapitałowych i poŜyczek podporządkowanych oraz brakujacej kwoty rezerw celowych 133 247 227 383 26 674 7 700 41 465 (53 287) 133 247 190 707 26 674 5 300 31 079 (29 414) 133 247 148 687 26 674 3 500 (21 463) (13 048) (25 032) (12 856) (14 094) (12 053) (9 410) (15 207) (2 464) - 85 105 73 242 1 194 1 016 1 016 1 016 1 761 97 535 (15 207) 8 114 66 575 (2 463) 178 - (15 207) (2 463) - 9,72% 11,35% 10,41% Fundusze własne uzupełniające, w tym: 1. Kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych 2. Niezrealizowane zyski na instrumentach finansowych dostępnych do sprzedaŜy 3. Zobowiązania podporządkowane 4. Pozycje pomniejszające fundusze uzupełniające, w tym: a) 50% zaangaŜowań kapitałowych i poŜyczek podporządkowanych oraz brakującej kwoty rezerw celowych Współczynnik wypłacalności NOTA 35.1. Wartość księgowa akcji 31.12.2009 1. Kapitał akcyjny 2. Kapitał zapasowy 3. Kapitał rezerwowy 4. Kapitał z aktualizacji wyceny 5. Zysk (strata) z lat ubiegłych 6. Zysk (strata) netto 133 247 227 383 34 374 (7 176) 57 150 350 31.12.2008 133 247 190 707 31 974 1 551 53 570 31.12.2007 133 247 148 687 30 174 (8 506) 43 820 Razem kapitały Liczba akcji Wartość księgowa na jedną akcję (w zł) 444 978 411 049 347 422 133 246 777 133 246 777 133 246 777 3,34 3,08 2,61 NOTA 35.2. Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję zwykłą 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Kapitał akcyjny 2. Kapitał zapasowy 3. Kapitał rezerwowy 4. Kapitał z aktualizacji wyceny 5. Zysk (strata) z lat ubiegłych 6. Zysk (strata) netto 133 247 227 383 34 374 (7 176) 57 150 133 247 190 707 31 974 1 551 53 570 133 247 148 687 30 174 (8 506) 43 820 Razem kapitały 444 978 411 049 347 422 133 246 777 133 246 777 133 246 777 3,34 3,08 2,61 Liczba akcji Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję zwykłą (w zł) NOTA 36.1. Zobowiązania warunkowe na rzecz jednostek powiązanych z tytułu: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Udzielonych gwarancji i poręczeń, w tym: a) jednostkom zaleŜnym b) jednostkom współzaleŜnym c) jednostkom stowarzyszonym d) znaczącemu inwestorowi e) jednostce dominującej f) pozostałych jednostek 2. Pozostałych, w tym: a) jednostkom zaleŜnym b) jednostkom współzaleŜnym c) jednostkom stowarzyszonym d) znaczącemu inwestorowi e) jednostce dominującej f) pozostałych jednostek - - - Pozostałe rezerwy, razem - - - NOTA 36.2. Zobowiązania warunkowe od jednostek powiązanych z tytułu: 31.12.2009 1. Otrzymanych gwarancji i poręczeń, w tym: a) jednostek zaleŜnych b) jednostek współzaleŜnych 31.12.2008 - 351 31.12.2007 - - c) jednostek stowarzyszonych d) znaczącego inwestora e) jednostki dominującej f) pozostałych jednostek 2. Pozostałych, w tym: a) jednostek zaleŜnych b) jednostek współzaleŜnych c) jednostek stowarzyszonych d) znaczącego inwestora e) jednostki dominującej f) pozostałych jednostek - - - Pozostałe rezerwy, razem - - - NOTY OBJAŚNIAJĄCE DO RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT NOTA 37 Przychody z tytułu odsetek 2009 1. Od sektora finansowego 2008 2007 38 487 85 445 131 319 198 448 186 145 118 364 30 135 43 268 31 321 4. Z papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu 317 200 336 306 132 296 Przychody z tytułu odsetek, razem 584 270 651 164 413 300 2. Od sektora niefinansowego 3. Od sektora budŜetowego NOTA 38 Koszty z tytułu odsetek 2009 2008 2007 1. Od sektora finansowego 2. Od sektora niefinansowego 3. Od sektora budŜetowego 385 712 42 240 11 778 448 064 48 350 14 158 261 923 29 092 6 094 Koszty z tytułu odsetek, razem 439 730 510 572 297 109 NOTA 39 Przychody z tytułu prowizji 2009 2008 2007 1. Prowizje z tytułu działalności bankowej 2. Prowizje z tytułu działalności maklerskiej 76 694 - 73 844 - 80 178 - Przychody z tytułu prowizji, razem 76 694 73 844 80 178 NOTA 40 Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu 2009 1. Od jednostek zaleŜnych 2. Od jednostek współzaleŜnych 2008 300 - 352 2007 - - 3. Od jednostek stowarzyszonych 4. Od pozostałych jednostek 2 286 1 181 1 022 Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu, razem 2 586 1 181 1 022 NOTA 41 Wynik na operacjach finansowych 2009 1. Papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi a) przychody z operacji papierami wartościowymi b) koszty operacji papierami wartościowymi 2. Pozostałych Wynik operacji finansowych, razem 2008 2007 34 466 121 675 87 209 1 548 7 244 49 957 42 713 (49) 4 955 7 697 2 742 1 119 36 014 7 195 6 074 NOTA 42 Pozostałe przychody operacyjne 1. Z tytułu działalności zarządzania majątkiem osób trzecich 2. Z tytułu sprzedaŜy lub likwidacji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz aktywów do zbycia 3. Z tytułu odzyskanych naleŜności przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych 4. Otrzymane odszkodowania, kary i grzywny 5. Otrzymane darowizny 6. Pozostałe z tytułu: a) odzyskane koszty windykacji b) sprzedaŜy towarów i usług c) rozwiązania odpisów aktualizujących d) inne Pozostałe przychody operacyjne, razem 2009 2008 2007 - - - 2 221 2 029 2 915 11 889 129 28 195 2 323 25 268 604 6 004 115 26 630 930 24 509 824 367 2 070 223 18 642 1 151 16 079 831 581 42 434 34 778 23 850 NOTA 43 Pozostałe koszty operacyjne 2009 1. Z tytułu działalności zarządzania majątkiem osób trzecich 2. Z tytułu sprzedaŜy lub likwidacji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz aktywów do zbycia 3. Z tytułu odpisanych naleŜności 4. Zapłacone odszkodowania, kary i grzywny 5. Przekazane darowizny 6. Pozostałe z tytułu: a) zakupu towarów i usług 353 2008 2007 - - - 1 443 68 105 26 910 19 245 1 757 33 109 24 828 19 164 1 927 73 89 16 094 12 705 b) windykacji naleŜności c) tworzenia odpisów aktualizujących d) inne 1 250 6 134 281 1 938 3 483 243 940 1 916 533 Pozostałe koszty operacyjne, razem 28 526 26 727 18 183 NOTA 44 Koszty działania banku 2009 1. Wynagrodzenia 2. Ubezpieczenia i inne świadczenia 3. Koszty rzeczowe 4. Podatki i opłaty 5. Składka i wpłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny 6. Pozostałe Koszty działania banku, razem 2008 2007 73 019 14 690 64 855 1 855 1 708 9 699 71 356 14 499 50 029 1 835 604 9 921 65 474 13 940 41 673 1 869 502 9 563 165 826 148 244 133 021 NOTA 45 Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości 2009 1. Odpisy na rezerwy na: a) naleŜności normalne b) naleŜności pod obserwacją c) naleŜności zagroŜone d) ogólne ryzyko bankowe e) zobowiązania pozabilansowe 2. Aktualizacja wartości a) aktywów finansowych Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości, razem 2008 85 758 822 4 350 66 245 2 400 11 941 85 758 2007 33 841 1 675 24 346 1 800 6 020 150 150 33 991 39 402 1 689 33 009 1 000 3 704 6 6 39 408 NOTA 46 Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości 2009 2008 2007 1. Rozwiązanie rezerw na: a) naleŜności normalne b) naleŜności pod obserwacją c) naleŜności zagroŜone d) ogólne ryzyko bankowe e) zobowiązania pozabilansowe 2. Aktualizacja wartości: a) aktywów finansowych 69 636 4 667 54 392 10 577 150 150 29 130 2 275 20 963 5 892 - 36 862 2 327 30 831 3 704 - Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości, razem 69 786 29 130 36 862 NOTA 47 Zyski nadzwyczajne 2009 2008 2007 1. Losowe 2. Inne - - - Zyski nadzwyczajne, razem - - - 354 NOTA 48 Straty nadzwyczajne 2009 2008 2007 1. Losowe 2. Inne - - - Straty nadzwyczajne, razem - - - NOTA 49.1. Podatek dochodowy bieŜący 2009 1. Zysk brutto 2. Przychody roku bieŜącego nie zaliczone do dochodu do opodatkowania a) rozwiązanie rezerw celowych i odpisów aktualizujących wartość naleŜności oraz rezerw na zobowiązania b) przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych c) wycena papierów wartościowych zaliczonych do portfela przeznaczonych do obrotu d) inne 3. Koszty roku bieŜącego nie uznawane za koszty uzyskania przychodów a) utworzenie rezerw celowych i odpisów aktualizujących wartość naleŜności oraz rezerw na zobowiązania b) odpisy amortyzacyjne c) koszty działania d) wycena papierów wartościowych zaliczonych do portfela przeznaczonych do obrotu e) inne 4. Korekty przychodów księgowych a) odsetki od naleŜności, w tym skapitalizowane b) przychody z tytułu odsetek i prowizji pobrane z góry c) przychody do otrzymania z tytułu prowizji d) dyskonto i odsetki od papierów wartościowych e) przychody z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych pochodzących z przewłaszczenia f) inne 5. Korekty kosztów księgowych a) odsetki od zobowiązań b) premia i odsetki od papierów wartościowych c) przekwalifikowanie podatkowe rezerw celowych na ekspozycje kredytowe d) prowizje i inne koszty zapłacone rozliczane w czasie e) nadwyŜka amortyzacji podatkowej nad bilansową f) wydatki na nabycie rzeczy i praw majątkowych pochodzących z przewłaszczenia g) inne 355 2008 2007 70 128 67 549 55 133 (59 823) (24 765) (28 824) (55 789) (1 744) (22 188) (1 181) (26 195) (1 022) (797) (1 493) (487) (909) (410) (1 197) 79 065 31 952 28 771 69 634 324 4 521 26 093 395 3 565 23 327 441 3 406 1 014 3 572 64 590 5 344 12 169 160 46 130 380 1 519 (54 047) 3 728 4 447 134 (62 664) 615 982 (9 634) (4 165) 3 237 56 (12 105) 211 576 (25 730) 5 309 (389) 164 144 4 992 17 231 (3 496) 3 277 66 (6 334) 7 793 (2 120) (24 061) (839) (1 390) (4 199) (324) (2 500) (3 218) 139 (2 784) (364) (3 996) (176) (1 544) (5 402) (742) 6. Dochód 7. Odliczenia od dochodu 128 230 (34) 25 681 (16) 39 112 (29) 8. Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym 128 197 25 665 39 083 19% 19% 19% 24 357 4 876 7 426 (956) (956) (725) (956) - (956) - (478) (247) 23 401 3 920 6 701 23 401 3 920 7 099 - - - - - - 9. Stawka podatku 10. Podatek dochodowy (bieŜący) 11. Odliczenia od podatku a) pomniejszenie zobowiązania podatkowego o wysokość środków pienięŜnych przekazanych na zasilenie Funduszu Poręczeń Unijnych moŜliwych do odliczenia b) podatek pobrany przez płatnika 12. Podatek dochodowy (bieŜący) wykazany w deklaracji podatkowej, w tym: a) wykazany w rachunku zysków i strat b) dotyczący pozycji, które zmniejszyły lub zwiększyły kapitał własny c) dotyczy pozycji, które zmniejszyły lub zwiększyły wartość firmy lub ujemną wartość firmy NOTA 49.2 Podatek dochodowy odroczony wykazywany w rachunku zysków i strat 2009 1. Zmniejszenie, zwiększenie z tytułu powstania i odwrócenia się róŜnic przejściowych 2. Zmniejszenie, zwiększenie z tytułu zmiany stawek podatkowych 3. Zmniejszenie, zwiększenie z tytułu poprzednio nieujętej straty podatkowej, ulgi podatkowej lub róŜnicy przejściowej poprzedniego okresu 4. Zmniejszenie, zwiększenie z tytułu odpisania aktywów z tytułu odroczonego podatku 5. Zmniejszenie zobowiązania podatkowego o wysokość środków pienięŜnych z tytułu oprocentowania rezerwy obowiązkowej, przekazanych na zasilenie Funduszu Poręczeń Unijnych 2008 (9 858) 2007 8 766 3 736 - - - - - - - - - 956 956 Podatek dochodowy odroczony, razem 478 ( 8 902) 9 722 4 214 NOTA 50 Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty) 2009 2008 2007 1. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku 2. Pozostałe obowiązkowe zwiększenie straty - - - Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty), razem - - - 356 NOTA 51 Udział w zyskach (stratach) netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności 2009 2008 2007 1. Odpis wartości firmy jednostek podporządkowanych 2. Odpis ujemnej wartości firmy jednostek podporządkowanych 3. Odpis róŜnicy w wycenie aktywów netto - - - 1 521 (337) - Udział w zyskach (stratach) netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności, razem 1 521 (337) - NOTA 52. Podział zysku (pokrycie straty) 2009 Zysk netto za okres przeznaczony na: a) wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy b) kapitał zapasowy c) fundusz ogólnego ryzyka 2008 57 150 14 494 39 056 3 600 2007 53 570 14 494 36 676 2 400 43 820 42 020 1 800 Podział zysku za okres od 01 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku został zatwierdzony Uchwałą nr 04/2010 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenie Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 21 kwietnia 2010 roku. Podział zysku netto za okres od dnia 01 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku został zatwierdzony przez Zwyczajne Walne Zgromadzenie Banku BPS S.A. Uchwałą nr 26/2009 z dnia 30 czerwca 2009 roku, natomiast podział zysku za okres od dnia 01 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku nastąpił na mocy Uchwały nr 23/2008 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. z dnia 26 czerwca 2008 roku. Podział zysku netto za wszystkie wskazane wyŜej okresy nastąpił na podstawie zatwierdzonych sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z przepisami Ustawy o rachunkowości. NOTA 53.1. Zysk przypadający na jedną akcję 2009 2008 2007 Zysk netto przypadający na akcjonariuszy Średnia waŜona liczba akcji zwykłych 57 150 133 246 777 53 570 133 246 777 43 820 133 246 777 Zysk przypadający na jedną akcję (w zł) 0,43 0,40 0,33 NOTA 53.2. Rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję 2009 Zysk netto przypadający na akcjonariuszy Średnia waŜona liczba akcji zwykłych Rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję (w zł) 2008 57 150 133 246 777 53 570 133 246 777 43 820 133 246 777 0,43 0,40 0,33 NOTY OBJAŚNIAJĄCE DO RACHUNKU PRZEPŁYWÓW PIENIĘśNYCH 357 2007 Dla celów sprawozdania z przepływu środków pienięŜnych do kwoty wykazanej w pozycji „Środki pienięŜne na początek okresu” oraz w pozycji „Środki pienięŜne na koniec okresu” Bank zaliczył środki pienięŜne w kasie, środki na rachunkach nostro w Narodowym Banku Polskim, środki na rachunkach nostro w innych bankach oraz lokaty jednodniowe złoŜone w innych bankach. NOTA 54. Środki pienięŜne 31.12.2009 1. Środki pienięŜne w kasie 2. Środki na rachunkach nostro w NBP 3. Środki na rachunkach nostro w innych bankach 4. Lokaty jednodniowe w innych bankach Środki pienięŜne, razem 31.12.2008 31.12.2007 95 401 84 823 59 095 130 069 67 825 38 953 4 302 6 496 2 690 94 943 6 885 33 736 324 715 166 029 134 474 NOTA 55. RóŜnice pomiędzy bilansowymi zmianami niektórych pozycji a zmianami wynikającymi z rachunku przepływów pienięŜnych 2009 Bilansowa zmiana stanu rezerw rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w części odniesionej na kapitał z aktualizacji wyceny Zmiana stanu rezerw w rachunku przepływów pienięŜnych Bilansowa zmiana stanu dłuŜnych papierów wartościowych wycena do wartości godziwej odniesiona na kapitał z aktualizacji wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy Reklasyfikacja wartości bilansowej dłuŜnych papierów wartościowych utrzymywanych do terminu zapadalności prezentowanych w działalności inwestycyjnej Zmiana stanu dłuŜnych papierów wartościowych w rachunku przepływów pienięŜnych Bilansowa zmiana stanu naleŜności od sektora finansowego wyłączenie zmiany stanu w części naleŜności stanowiących ekwiwalent środków pienięŜnych, w tym: - środków na rachunkach w innych bankach - lokat jednodniowych Zmiana stanu naleŜności od sektora finansowego w rachunku przepływów pienięŜnych Bilansowa zmiana stanu udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych (handlowych) 358 2008 2007 (8 757) 17 888 1 213 2 005 (2 504) 873 (6 752) 15 384 2 086 3 326 (2 081 158) 325 124 (11 245) 12 423 (15 121) 438 784 - - 430 865 (2 068 735) 310 003 104 447 882 451 (711 032) 85 864 (2 194) 88 058 (23 045) 3 806 (26 851) (157 162) 520 (157 682) 190 311 859 406 (868 194) (181 541) (27 217) 1 222 wycena do wartości godziwej odniesiona na kapitał z aktualizacji wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy Zmiana stanu udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych aktywów finansowych (handlowych) w rachunku przepływów pienięŜnych Bilansowa zmiana stanu zobowiązań wobec sektora finansowego (łącznie z Bankiem Centralnym) wyłączenie zmiany stanu zobowiązań z tytułu kredytów otrzymanych od pozostałych instytucji finansowych prezentacja w części dotyczącej działalności finansowej w pozycji "Spłata długoterminowych poŜyczek na rzecz innych niŜ banki instytucji finansowych" Zmiana stanu zobowiązań wobec sektora finansowego w rachunku przepływów pienięŜnych Bilansowa zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w części odniesionej na kapitał z aktualizacji wyceny Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych w rachunku przepływów pienięŜnych 463 - (912) (181 078) (27 217) 310 1 272 699 1 572 438 565 221 - 392 180 900 1 272 699 301 1 572 830 3 592 746 121 2 191 50 137 2 173 351 3 729 4 364 Objaśnienie podziału działalności Banku na działalność operacyjną i finansową przyjętego dla celów sprawozdania z przepływu środków pienięŜnych Działalność operacyjna – podstawowy rodzaj działalności nie zaliczany do działalności inwestycyjnej i finansowej. Działalność inwestycyjna – działalność, której przedmiotem jest zakup i sprzedaŜ rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, akcji i udziałów w jednostkach podporządkowanych oraz innych aktywów finansowych, w tym dłuŜnych papierów wartościowych zaklasyfikowanych do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności oraz związane z tym pienięŜne korzyści i koszty. Działalność finansowa – działalność, której przedmiotem jest pozaoperacyjne pozyskiwanie źródeł finansowania lub ich spłata oraz związane z tym pienięŜne korzyści i koszty. NOTA 56. 2009 Przepływy pienięŜne netto z działalności operacyjnej - inne korekty Wycena udziałów i akcji w podmiotach zaleŜnych Korekta odpisu na trwałą utratę wartości środków trwałych i udziałów Inne 2008 (1 519) 2007 805 176 (1 520) 1 338 473 (6) 206 (30) Przepływy pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej - inne wpływy inwestycyjne 174 014 6 30 Otrzymane odsetki od zbytych dłuŜnych papierów wartościowych 174 014 - - - 6 30 Inne 359 DODATKOWE NOTY OBJAŚNIAJĄCE 1. Informacje z zakresu struktury koncentracji zaangaŜowania Banku w poszczególne podmioty, grupy kapitałowe, segmenty branŜowe i geograficzne. a) NaleŜności według struktury rodzajowej Sektor Finansowy 31.12.2009 Sektor Niefinansowy Sektor BudŜetowy 900 367 4 302 298 389 10 834 866 1 214 758 3 877 044 584 986 3 051 112 000 3 993 665 352 115 3 820 355 935 Korekty wartości (219) (29 200) (532) Rezerwy na naleŜności (130) (60 840) (664) 1 214 409 3 903 625 354 739 Sektor Finansowy 31.12.2008 Sektor Niefinansowy Sektor BudŜetowy 1 079 904 6 496 226 174 1 482 5 270 1 319 326 2 880 386 730 4 113 125 2 994 245 301 418 169 5 880 307 467 Korekty wartości (155) (19 805) (235) Rezerwy na naleŜności (315) (63 107) - 1 318 856 2 911 333 307 232 lokaty środki na rachunkach bieŜących nostro kredyty i poŜyczki skupione wierzytelności zrealizowane gwarancje inne naleŜności odsetki NaleŜności brutto razem NaleŜności netto razem lokaty środki na rachunkach bieŜących nostro kredyty i poŜyczki skupione wierzytelności zrealizowane gwarancje inne naleŜności odsetki NaleŜności brutto razem NaleŜności netto razem 31.12.2007 360 Sektor Finansowy Sektor Niefinansowy Sektor BudŜetowy lokaty środki na rachunkach bieŜących nostro kredyty i poŜyczki skupione wierzytelności inne naleŜności odsetki 2 029 963 2 690 162 292 1 080 1 413 17 439 2 319 041 6 363 273 223 775 316 342 5 148 NaleŜności brutto razem 2 214 877 2 549 452 321 490 Korekty wartości Rezerwy na naleŜności (59) (13 510) (16 782) (174 598) (268) - 2 201 308 2 358 072 321 222 NaleŜności netto razem b) Limity koncentracji Ustawa Prawo bankowe określa limity maksymalnego zaangaŜowania banków. Zgodnie z art. 71 ustawy suma wierzytelności banku, udzielonych przez Bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez Bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub teŜ wkładów albo sum komandytowych – w zaleŜności od tego, która z tych kwot jest większa – w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, obciąŜonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie (zaangaŜowanie) nie moŜe przekroczyć limitu koncentracji zaangaŜowań, który wynosi: 1) 20% funduszy własnych banku - dla zaangaŜowania banku wobec kaŜdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zaleŜnym albo jest podmiotem zaleŜnym od podmiotu dominującego wobec banku, 2) 25% funduszy własnych banku - dla zaangaŜowania banku wobec kaŜdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy Ŝaden z nich nie jest podmiotem powiązanym z bankiem w sposób określony w pkt 1. Ustalone zgodnie z wyŜej wymienionymi przepisami limity koncentracji wierzytelności kształtowały się następująco: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 20% funduszy własnych Banku 93 657 86 167 58 368 25% funduszy własnych Banku 117 072 107 709 72 960 Według stanu na dzień 31.12.2009 roku, 31.12.2008 roku oraz 31.12.2007 roku w Banku nie wystąpiło przekroczenie normy określonej w art. 71.1 ustawy Prawo bankowe. Na dzień 31.12.2009 roku odnotowano 5 duŜych zaangaŜowań o łącznym zaangaŜowaniu wynoszącym 379 165 tys. zł, na dzień 31.12.2008 roku - 4 duŜe zaangaŜowania o łącznej wartości 252 489 tys. zł. natomiast na dzień 31.12.2007 roku odnotowano 8 duŜych zaangaŜowań o łącznej wartości 301 068 tys. zł. Wewnętrzny limit duŜych zaangaŜowań w BPS S.A. ustalony w wysokości 600% funduszy własnych Banku został wykorzystany w 13,49% na dzień 31.12.2009 roku, w 9,77% na dzień 31.12.2008 roku oraz w 17,19% na dzień 31.12.2007 roku. 361 Fundusze własne Banku na dzień 31.12.2009 roku dla celów wyliczenia limitów koncentracji wyniosły 468 287 tys. zł, na 31.12.2008 roku 430 835 tys. zł, natomiast na dzień 31.12.2007 roku wyniosły 291 839 tys. zł. c) Struktura podmiotowa Struktura zaangaŜowania Banku wobec największych podmiotów - stan na dzień 31.12.2009 roku, 31.12.2008 roku oraz 31.12.2007 roku: Podmiot 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Udział % Udział % Udział % w zaangaŜowaniu kredytowym* w zaangaŜowaniu kredytowym* w zaangaŜowaniu kredytowym* Podmiot A 1,85% - - Podmiot B 1,54% 1,04% 0,98% Podmiot C 1,29% - - Podmiot D 1,19% - - Podmiot E 1,13% 1,56% 1,64% Podmiot F 0,85% 1,07% 1,17% Podmiot G 0,80% 0,86% 0,88% Podmiot H 0,79% 1,10% 1,22% Podmiot I 0,79% 0,75% - Podmiot J 0,73% - - Podmiot K - 0,94% - Podmiot L - 0,78% - Podmiot Ł - 0,74% - Podmiot M - 0,74% 0,98% Podmiot N - - 1,02% Podmiot O - - 0,88% Podmiot P - - 0,68% Podmiot R - - 0,67% 9,58% 10,12% Razem zaangaŜowanie bilansowe i pozabilansowe podmiotów 10,96% * zaangaŜowanie kredytowe bilansowe i pozabilansowe d) Struktura koncentracji według branŜ Struktura zaangaŜowania według segmentów branŜowych przedstawiała się następująco: BranŜa Administracja publiczna i obrona narodowa, Udział danej branŜy w zaangaŜowaniu kredytowym 31.12.2008 31.12.2009 7,22% 8,06% 362 31.12.2007 10,17% obowiązkowe ubezpieczenia społeczne Budowa dróg i autostrad 0,87% 1,19% 0,79% Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 0,83% 0,08% 0,29% 0,21% 0,16% 0,23% Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 1,09% 1,16% 0,35% 4,07% 3,59% 2,54% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 7,18% 6,71% 5,91% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Edukacja 1,36% 3,07% 2,10% 5,50% 4,82% 4,36% 0,13% 0,06% 0,06% Górnictwo i wydobywanie 0,43% 0,61% 0,69% Informacja i komunikacja 0,10% 0,03% 0,05% Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 1,67% 1,41% 1,87% Pozostała działalność usługowa 0,17% 0,18% 0,15% Pozostała sprzedaŜ i naprawa pojazdów samochodowych (włączając motocykle) 0,77% 0,57% 0,48% Pozostałe budownictwo 7,58% 9,80% 5,79% Pozostałe przetwórstwo przemysłowe 8,88% 8,04% 9,03% Produkcja mebli 0,86% 1,21% 1,43% Produkcja wód mineralnych, napojów bezalkoholowych, alkoholi, piwa, win, soków z owoców i warzyw Produkcja wyrobów i maszyn dla budownictwa 1,49% 1,44% 1,04% 2,65% 1,94% 2,58% Produkcja, przetwarzanie i konserwowanie mięsa Przemysł papierniczy, introligatorstwo 3,48% 4,29% 5,19% 0,96% 1,10% 0,20% Przetwórstwo mleka i wyrób serów 0,39% 0,61% 0,60% 12,46% 14,69% 16,73% SprzedaŜ detaliczna 3,73% 4,86% 4,41% SprzedaŜ hurtowa 8,62% 7,24% 9,76% Transport i gospodarka magazynowa 1,47% 1,77% 2,56% Uprawa zbóŜ, roślin strączkowych i roślin oleistych na nasiona Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 3,11% 3,29% 3,41% 0,26% 0,33% 0,31% Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (z wyłączeniem uprawy zbóŜ) 363 Wytwarzanie produktów przemiału zbóŜ, produkcji pieczywa, wyrobów ciastkarskich, makaronów i podobnych wyrobów mącznych Inne 1,73% 2,28% 1,66% 10,73% 5,41% 5,26% Razem 100,00% 100,00% 100,00% *) zaangaŜowanie kredytowe bilansowe podmiotów sektora: finansowego, niefinansowego oraz instytucji rządowych i samorządowych e) Struktura geograficzna Struktura koncentracji geograficznej na dzień 31.12.2009 roku, na dzień 31.12.2008 roku oraz na dzień 31.12.2007 roku przedstawiała się następująco: 31.12.2009 Udział w % 31.12.2008 31.12.2007 15,03% 15,74% 16,29% kujawsko-pomorskie 1,08% 0,94% 1,29% lubelskie 4,71% 4,65% 6,36% lubuskie 2,27% 1,59% 1,66% łódzkie 2,56% 2,78% 3,32% małopolskie 13,41% 13,56% 9,28% mazowieckie 21,05% 17,19% 14,12% opolskie 5,11% 5,35% 6,32% podkarpackie 7,27% 8,24% 9,99% podlaskie 5,73% 6,32% 7,42% pomorskie 0,50% 0,00% 0,00% śląskie 9,86% 11,31% 10,56% świętokrzyskie 2,03% 2,39% 2,51% warmińsko-mazurskie 9,39% 9,94% 10,88% 100,00% 100,00% 100,00% Województwo dolnośląskie Razem naleŜności brutto (sektor finansowy, niefinansowy, instytucji rządowych i samorządowych) 364 f) Klasyfikacja naleŜności i rezerw celowych w podziale na kategorie ryzyka, zgodnie z przepisami o tworzeniu rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 31.12.2009 Brutto NaleŜności w sytuacji: - normalnej - pod obserwacją - poniŜej standardu - wątpliwe - stracone Odsetki Razem 4 848 811 306 651 129 202 58 880 104 128 116 686 5 564 358 Korekta wartości* Rezerwy Celowe (26 539) (2 039) (763) (412) (198) (822) (3 957) (1 706) (55 149) (29 951) (61 634) Wymagany poziom rezerw Netto 4 821 450 304 612 124 482 56 762 48 781 116 686 5 472 773 (61 634) 31.12.2008 Brutto NaleŜności w sytuacji: - normalnej - pod obserwacją - poniŜej standardu - wątpliwe - stracone Odsetki Razem 3 994 158 254 959 126 554 24 399 96 693 124 275 4 621 038 Korekta wartości* Rezerwy Celowe (17 570) (1 664) (548) (199) (214) (315) (2 532) (779) (59 796) (20 195) (63 422) Wymagany poziom rezerw Netto 3 976 588 252 980 123 474 23 421 36 683 124 275 4 537 421 (63 422) 31.12.2007 Brutto NaleŜności w sytuacji: - normalnej - pod obserwacją 4 331 784 169 163 Korekta wartości* (14 834) (1 434) 365 Rezerwy Celowe - Netto 4 316 950 167 729 - poniŜej standardu - wątpliwe - stracone Odsetki Razem 89 891 12 192 236 427 246 362 5 085 819 (595) (78) (168) (1 525) (758) (185 825) (17 109) (188 108) Wymagany poziom rezerw 87 771 11 356 50 434 246 362 4 880 602 (188 108) * W kolumnie korekta wartości zaprezentowano wartość pobranych opłat związanych z udzieleniem kredytów podlegających rozliczeniu w czasie w rachunku efektywnej stopy procentowej. g) Informacja o kredytach i poŜyczkach, od których nie naliczano odsetek W portfelu Banku znajdują się kredyty i poŜyczki nieoprocentowane, w stosunku do których zostały podjęte decyzje o zaprzestaniu naliczania odsetek ze względu na złą sytuację kredytobiorców, przewaŜnie znajdujących się w upadłości. Na dzień 31.12.2009 roku wartość zaangaŜowania kredytowego, od którego nie nalicza się odsetek wyniosła 6 604 tys. zł, na 31.12.2008 roku wynosiła 16 572 tys. zł, natomiast na dzień 31.12.2007 roku wartość tego zaangaŜowania wynosiła 77 011 tys. zł. h) NaleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu W Banku na dzień 31.12.2009 roku, na dzień 31.12.2008 roku oraz na 31.12.2007 roku nie wystąpiły naleŜności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu. 2. Źródła pozyskania depozytów Główne źródło finansowania Banku stanowią depozyty zrzeszonych banków spółdzielczych. W mniejszym stopniu Bank finansuje się równieŜ poprzez depozyty innych podmiotów finansowych, podmiotów niefinansowych i jednostek budŜetowych. a) Zobowiązania według struktury rodzajowej Sektor finansowy 31.12.2009 Sektor niefinansowy a) środki na rachunkach i depozyty b) kredyty i poŜyczki otrzymane c) weksle własne d) inne zobowiązania z tytułu: - zabezpieczeń pienięŜnych - pozostałe e) odsetki 10 149 623 22 477 578 21 899 44 480 1 198 137 8 479 5 760 2 719 3 939 169 023 29 29 45 Zobowiązania razem 10 216 580 1 210 555 169 097 31.12.2008 366 Sektor budŜetowy Sektor finansowy Sektor niefinansowy Sektor budŜetowy a) środki na rachunkach i depozyty b) kredyty i poŜyczki otrzymane c) weksle własne d) inne zobowiązania z tytułu: - zabezpieczeń pienięŜnych - pozostałe e) odsetki 8 883 018 24 016 878 23 138 36 846 1 364 993 9 225 7 757 1 468 6 575 176 855 114 114 113 Zobowiązania razem 8 943 880 1 380 793 177 082 Sektor finansowy 31.12.2007 Sektor niefinansowy a) środki na rachunkach i depozyty b) kredyty i poŜyczki otrzymane c) weksle własne d) inne zobowiązania z tytułu: - zabezpieczeń pienięŜnych - pozostałe e) odsetki 7 312 421 391 35 165 1 790 33 375 23 466 1 222 811 12 250 10 709 1 541 2 894 120 967 12 12 63 Zobowiązania brutto razem 7 371 443 1 237 955 121 042 Sektor budŜetowy b) Struktura geograficzna Według stanu na dzień 31.12.2009 roku, 31.12.2008 roku oraz 31.12.2007 roku źródła pozyskania depozytów z uwzględnieniem podziału na sektory i geograficzne segmenty rynku przedstawiały się następująco: 31.12.2009 Województwo dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie Sektor Sektor niefinansowy finansowy 1 361 233 696 17 231 164 171 317 3 36 991 92 37 338 367 Sektor budŜetowy 36 152 15 944 2 022 1 762 Razem 271 209 17 231 187 425 39 016 39 192 małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie Razem Województwo dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie Razem 73 10 213 431 1 213 218 220 804 10 216 580 94 038 115 520 101 590 112 757 69 750 88 101 046 14 851 104 342 1 210 555 31.12.2008 Sektor Sektor niefinansowy finansowy 1 655 282 581 10 859 322 175 116 6 35 451 116 43 185 281 98 123 8 939 544 139 126 1 142 191 196 116 887 299 86 348 435 96 509 16 480 1 025 137 937 8 943 880 1 380 793 41 144 12 071 45 141 11 219 3 048 594 169 097 Sektor budŜetowy 20 636 14 158 2 434 1 054 2 940 26 918 18 378 66 730 12 388 11 163 283 177 082 94 111 10 370 095 113 662 158 111 81 187 88 104 314 14 851 105 740 11 596 232 Razem 304 872 10 859 189 596 37 891 44 355 101 344 9 105 588 160 570 183 813 99 035 108 107 16 480 139 245 10 501 755 31.12.2007 Województwo dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie Razem Sektor Sektor niefinansowy finansowy 4 887 256 465 6 152 2 554 150 388 2 29 175 37 161 4 970 71 284 7 344 960 113 887 103 415 5 424 100 710 390 87 564 5 338 141 943 8 192 2 918 131 619 7 371 443 1 237 955 368 Sektor budŜetowy 18 302 14 801 1 246 957 3 460 4 271 29 580 33 391 8 564 5 083 376 1 011 121 042 Razem 279 654 6 152 167 743 30 423 38 118 79 714 7 463 118 132 995 139 525 96 518 152 364 8 568 135 548 8 730 440 c) Struktura podmiotowa Struktura źródeł pozyskania depozytów z rynku na dzień 31.12.2009 roku, 31.12.2008 roku oraz 31.12.2007 roku według rodzaju klienta: Udział % w portfelu Rodzaj podmiotu 31.12.2009 Monetarne instytucje finansowe 31.12.2008 31.12.2007 87,73% 84,98% 84,15% Instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne 0,01% 0,01% 0,01% Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego 0,23% 0,07% 0,06% Pomocnicze instytucje finansowe 0,12% 0,10% 0,19% Przedsiębiorstwa i spółki państwowe 0,05% 0,19% 0,20% Przedsiębiorstwa i spółki prywatne oraz spółdzielnie 2,33% 3,21% 4,25% Przedsiębiorcy indywidualni 0,54% 0,85% 1,06% Osoby prywatne 6,41% 7,56% 7,02% Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych 0,41% 0,46% 0,62% 0,71% 0,88% 1,06% Instytucje rządowe szczebla centralnego 0,21% 0,21% 0,32% Instytucje samorządowe 1,23% 1,47% 1,06% Fundusze ubezpieczeń społecznych 0,02% 0,01% 0,00% 100,00% 100,00% 100,00% Razem zobowiązania 369 d) Struktura zobowiązań według terminów wymagalności Na dzień 31.12.2009 roku od 1 m-ca do 3 m-cy do 1 m-ca Zobowiązania wobec Banku Centralnego od 3 m-cy do 1 roku od 1 do 5 lat powyŜej 5 lat Zobowiązania razem - - - - - - Zobowiązania wobec sektora finansowego 7 773 648 1 262 497 1 176 237 1 160 3 038 10 216 580 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1 058 180 88 984 57 059 4 949 1 383 1 210 555 163 386 5 074 637 - - 169 097 8 995 214 1 356 555 1 233 933 6 109 4 421 11 596 232 Zobowiązania wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych Razem Na dzień 31.12.2008 roku od 1 m-ca do 3 m-cy do 1 m-ca Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec sektora finansowego - od 3 m-cy do 1 roku - od 1 do 5 lat - powyŜej 5 lat Zobowiązania razem - - - 7 017 386 965 198 915 360 42 236 3 700 8 943 880 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 925 999 314 992 132 595 5 742 1 465 1 380 793 Zobowiązania wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych 167 198 9 666 218 - - 177 082 8 110 583 1 289 856 1 048 173 47 978 5 165 10 501 755 Razem 370 Na dzień 31.12.2007 roku od 1 m-ca do 3 m-cy do 1 m-ca Zobowiązania wobec Banku Centralnego od 3 m-cy do 1 roku od 1 do 5 lat powyŜej 5 lat Zobowiązania razem - - - - - - Zobowiązania wobec sektora finansowego 6 174 755 585 560 564 316 41 378 5 434 7 371 443 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 1 036 104 102 115 88 693 10 290 753 1 237 955 112 776 7 335 931 - - 121 042 7 323 635 695 010 653 940 51 668 6 187 8 730 440 Zobowiązania wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych Razem 371 3. Informacje o zmianach wartości dotacji dla oddziałów zagranicznych. Bank Polskiej Spółdzielczości Spółka Akcyjna nie posiada oddziałów zagranicznych. 4. Instrumenty finansowe 4.1. Podział instrumentów finansowych posiadanych przez Bank a) Klasy instrumentów finansowych Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Kredyty i poŜyczki udzielone przez bank i wierzytelności własne, nieprzeznaczone do obrotu Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy Aktywa finansowe, razem Zobowiązania przeznaczone do obrotu Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, razem 31.12.2009 244 265 31.12.2008 180 062 31.12.2007 127 962 5 472 773 3 397 502 3 188 356 12 302 896 4 537 421 2 958 718 3 433 356 11 109 557 4 880 602 4 278 270 9 286 834 31.12.2009 1 435 31.12.2008 22 698 31.12.2007 105 1 435 22 698 105 Do portfela aktywów przeznaczonych do obrotu Bank zaklasyfikował posiadane środki pienięŜne zarówno w kasach jak teŜ na rachunku bieŜącym w Narodowym Banku Polskim, nabyte z intencją szybkiej sprzedaŜy papiery wartościowe dłuŜne i z prawem do kapitału oraz instrumenty pochodne. Stan bilansowy oraz skutki wyceny poszczególnych instrumentów finansowych zaklasyfikowanych do portfela przeznaczonych do obrotu przedstawione zostały w notach poniŜej. Do portfela aktywów finansowych utrzymywanych do terminu zapadalności zaklasyfikowane zostały dłuŜne papiery wartościowe, w szczególności obligacje Skarbu Państwa, dłuŜne papiery wartościowe emitowane przez banki komercyjne oraz obligacje komunalne emitowane przez jednostki budŜetowe nabyte przez Bank z intencją utrzymywania ich do terminów wykupu. Najistotniejszą pozycję w ogólnej wartości aktywów zaklasyfikowanych do portfela aktywów utrzymywanych do terminu zapadalności według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz w okresach, za które prezentowane są dane porównywalne stanowiły obligacje Skarbu Państwa oraz dłuŜne papiery wartościowe emitowane przez banki komercyjne. Szczegółowe dane dotyczące instrumentów finansowych zaklasyfikowanych do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności przedstawione zostały w notach poniŜej. W portfelu instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaŜy znajdują się wszystkie inne instrumenty finansowe niezaklasyfikowane do portfela aktywów przeznaczonych do obrotu, kredytów i poŜyczek oraz do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności. Szczegółowe dane dotyczące instrumentów finansowych zaklasyfikowanych do portfela dostępnych do sprzedaŜy przedstawione zostały w notach poniŜej. 372 b) Zmiana stanu instrumentów finansowych w okresach objętych niniejszym sprawozdaniem Zmiana stanu w okresie 01.01.2009 roku do 31.12.2009 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach DłuŜne papiery wartościowe Stan na 01.01.2009 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - wycofanie wyceny w związku ze sprzedaŜą - pozostałe - zmiana salda pozycji "Kasa, operacje z Bankiem Centralnym" Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup lub realizacja kontraktów - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - pozostałe Stan aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu na 31.12.2009 r. Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności Kasa, operacje z Bankiem Centralnym Razem 275 27 139 152 648 180 062 92 774 92 663 48 27 36 107 579 106 153 1 050 72 822 - 273 175 198 816 48 27 1 086 - 376 - - 376 - 92 304 92 261 12 1 30 - 116 668 89 062 26 029 928 649 72 822 - 72 822 208 972 181 323 26 041 1 958 649 745 18 050 225 470 244 265 DłuŜne papiery wartościowe Stan na 01.01.2009 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: 2 958 718 1 431 430 1 270 604 148 500 12 326 992 646 373 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach - Razem 2 958 718 1 431 430 1 270 604 148 500 12 326 992 646 - sprzedaŜ - wykup - spadku wartości aktywów - pozostałe Stan aktywów finansowych utrzymywanych do terminu zapadalności na 31.12.2009 r. 992 645 1 - - 992 645 1 - 3 397 502 - 3 397 502 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach DłuŜne papiery wartościowe Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy Stan na 01.01.2009 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - pozostałe Stan aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy na 31.12.2009 r. Razem 3 427 498 5 858 3 433 356 68 455 905 68 299 372 23 772 132 396 365 68 898 486 15 925 927 52 958 748 953 12 858 - 223 919 221 167 2 752 26 338 25 720 332 286 68 679 219 68 520 541 23 772 132 396 2 510 68 924 219 15 951 648 52 958 748 953 12 870 - 2 984 917 203 439 3 188 356 Zmiana stanu w okresie 01.01.2008 roku do 31.12.2008 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pozostałe papiery wartościowe i inne Kasa, operacje aktywa, w tym z Bankiem udziały lub akcje w Centralnym innych jednostkach DłuŜne papiery wartościowe Razem Stan na 01.01.2008 r. 29 857 57 98 048 127 962 Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe - zmiana salda pozycji "Kasa, operacje z Bankiem Centralnym" 80 121 79 136 470 28 487 - 28 705 2 024 26 032 649 54 600 - 163 426 81 160 470 28 26 519 649 - - 54 600 54 600 374 Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup lub realizacja kontraktów - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - pozostałe 109 703 104 707 4 719 67 210 - 1 623 1 544 57 22 - - 111 326 106 251 4 776 67 232 - 275 27 139 152 648 180 062 Stan aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu na 31.12.2008 r. Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności DłuŜne papiery wartościowe Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach Razem Stan na 01.01.2008 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - reklasyfikacja z kategorii dostępnych do sprzedaŜy - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup - spadku wartości aktywów - pozostałe 2 958 718 44 256 200 2 914 262 - - 2 958 718 44 256 200 2 914 262 - Stan aktywów finansowych utrzymywanych do terminu zapadalności na 31.12.2008 r. 2 958 718 - 2 958 718 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy DłuŜne papiery wartościowe Stan na 01.01.2008 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: 375 Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach Razem 4 275 477 2 793 4 278 270 43 571 903 43 259 374 172 624 118 713 21 192 44 419 882 3 838 3 552 286 773 43 575 741 43 262 926 172 624 118 713 21 478 44 420 655 - sprzedaŜ - wykup - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - przekwalifikowanie do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności Stan aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy na 31.12.2008 r. 27 341 864 14 161 889 1 710 157 773 27 341 864 14 161 889 1 710 930 2 914 262 - 2 914 262 3 427 498 5 858 3 433 356 Zmiana stanu w okresie 01.01.2007 roku do 31.12.2007 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach DłuŜne papiery wartościowe Stan na 01.01.2007 r. Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - pozostałe - zmiana salda pozycji "Kasa, operacje z Bankiem Centralnym" Stan aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu na 31.12.2007 r. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy Kasa, operacje z Bankiem Centralnym Razem 20 654 235 305 233 339 1 482 74 410 226 102 223 009 2 274 210 609 - 57 57 - 288 271 190 223 - 308 925 235 362 233 339 1 482 74 467 416 325 223 009 2 274 210 609 - - - 190 223 190 223 29 857 57 98 048 127 962 DłuŜne papiery wartościowe Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa, w tym udziały lub akcje w innych jednostkach Razem Stan na 01.01.2007 r. 4 609 802 4 072 4 613 874 Zwiększenia z tytułu: - zakup - naliczenie odsetek - rozliczenie dyskonta 73 358 003 73 227 263 97 720 33 020 197 197 - 73 358 200 73 227 460 97 720 33 020 376 - wzrost wartości aktywów - przekwalifikowanie - pozostałe Zmniejszenia z tytułu: - sprzedaŜ - wykup - rozliczenie premii - spadku wartości aktywów - wycofanie wyceny w związku ze sprzedaŜą 73 692 328 55 016 479 18 656 072 4 656 15 121 - 1 476 564 912 73 693 804 55 017 043 18 656 072 4 656 15 121 912 Stan aktywów finansowych dostępnych do sprzedaŜy na 31.12.2007 r. 4 275 477 2 793 4 278 270 Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku nie występowały aktywa finansowe klasyfikowane do kategorii utrzymywanych do terminu zapadalności. 4.2. Charakterystyka instrumentów finansowych 4.2.1. Szczegółowy opis posiadanych przez Bank instrumentów finansowych 1) Kasa, operacje z Bankiem Centralnym 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Gotówka w kasie - złote Gotówka w kasie - waluty obce Rachunek bieŜący w NBP Znaki wartościowe 70 989 24 412 130 069 - 67 733 17 090 67 825 - 48 471 10 619 38 953 5 Kasa, operacje z Bankiem Centralnym razem 225 470 152 648 98 048 Bank nalicza i utrzymuje w odpowiedniej, określonej przepisami wysokości rezerwę obowiązkową zrzeszonych Banków Spółdzielczych oraz własną na rachunku w Narodowym Banku Polskim, zgodnie z art. 19 ust. 2, pkt 1 i 2 Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Wymagana wysokość rezerwy obowiązkowej naliczonej na podstawie środków pienięŜnych w złotych i walutach obcych, którą Bank zobowiązany jest utrzymywać na rachunku w Narodowym Banku Polskim w okresie od dnia 31 grudnia 2009 roku do dnia 31 stycznia 2010 roku dotycząca własnej działalności Banku wynosiła 43 997 tys. zł, natomiast dotycząca działalności zrzeszonych banków spółdzielczych wynosiła 342 436 tys. zł. Wymagana wysokość rezerwy obowiązkowej, którą Bank zobowiązany jest utrzymywać na rachunku w Narodowym Banku Polskim w okresie od dnia 31 grudnia 2008 roku do dnia 01 lutego 2009 roku oraz w okresie 31 grudnia 2007 roku do dnia 30 stycznia 2008 roku wynosiła odpowiednio 53 230 tys. zł z własnej działalności Banku i 389 983 tys. zł. dotycząca działalności banków spółdzielczych oraz 46 246 tys. zł z własnej działalności Banku i 313 417 tys. zł dotycząca działalności zrzeszonych banków spółdzielczych. 2) DłuŜne papiery wartościowe a) Podział dłuŜnych papierów wartościowych według emitentów Banki Bony pienięŜne NBP 31.12.2009 1 810 705 1 350 381 377 31.12.2008 586 515 243 466 31.12.2007 162 104 117 451 Obligacje NBP Obligacje komercyjne banków Certyfikaty depozytowe banków 167 554 292 770 3 725 148 592 190 732 3 691 13 976 26 986 BudŜet Państwa i budŜety terenowe 4 522 090 5 799 976 4 143 230 Bony skarbowe Obligacje Skarbu Państwa Obligacje komunalne Pozostałe Obligacje komercyjne 713 623 3 793 503 14 964 50 369 50 369 2 257 424 3 533 657 8 895 - 1 192 312 2 938 086 12 832 - DłuŜne papiery wartościowe razem 6 383 164 6 386 491 4 305 334 b) Klasyfikacja papierów wartościowych do poszczególnych portfeli – według wyceny bilansowej netto 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 745 275 29 857 745 275 29 857 858 029 574 664 1 880 465 713 623 2 257 424 1 192 312 1 350 381 243 466 117 451 - 3 725 3 691 3 137 8 895 12 832 9 558 148 592 13 976 32 915 190 732 26 986 17 274 - - - - 805 DłuŜne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, notowane na giełdzie – obligacje Skarbu Państwa DłuŜne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu razem DłuŜne papiery wartościowe dostępne do sprzedaŜy Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, notowane na giełdzie - obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym - bony skarbowe Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym - bony pienięŜne NBP Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje NBP Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komunalne Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komercyjne banków Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – certyfikaty depozytowe banków Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komercyjne pozostałe Papiery wartościowe z ograniczoną zbywalnością stanowiące zabezpieczenie Bankowego Funduszu – obligacje Skarbu 378 Państwa Papiery wartościowe z ograniczoną zbywalnością (dotyczy FOŚG) – obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe z ograniczoną zbywalnością, stanowiące zabezpieczenie zobowiązań Banku - obligacje Skarbu Państwa DłuŜne papiery wartościowe dostępne do sprzedaŜy razem - - 56 249 - - 970 710 2 984 917 3 427 498 4 275 477 2 106 215 2 173 465 - 157 996 - - 2 173 - - 9 654 - - 259 855 - - 33 095 - - 117 510 67 688 - 711 004 717 565 - DłuŜne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności razem 3 397 502 2 958 718 - DłuŜne papiery wartościowe razem 6 383 164 6 386 491 4 305 334 DłuŜne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, notowane na giełdzie - obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komercyjne banków Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komunalne Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością, znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komunalne Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – certyfikaty depozytowe banków Papiery wartościowe z nieograniczoną zbywalnością nie notowane na giełdzie i nie znajdujące się w regulowanym obrocie pozagiełdowym – obligacje komercyjne pozostałe Papiery wartościowe z ograniczoną zbywalnością (dotyczy FOŚG) – obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe z ograniczoną zbywalnością, stanowiące zabezpieczenie zobowiązań Banku - obligacje Skarbu Państwa W miesiącu październiku 2008 roku Bank dokonał przeklasyfikowania części posiadanych obligacji Skarbu Państwa z portfela dostępnych do sprzedaŜy do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności. Przesłanką przeklasyfikowania był brak lub zanik aktywności na rynku. Wartość nominalna przeklasyfikowanych obligacji wyniosła 2 892 885 tys. zł. Skutkiem podjętej decyzji było zaprzestanie wyceny tych obligacji do wartości godziwej, natomiast powstałe w okresach przeszłych skutki przeszacowań ujęte w kapitale z aktualizacji wyceny Bank rozlicza w okresach do terminu zapadalności za pomocą efektywnej stopy procentowej. Wartość godziwa dłuŜnych papierów wartościowych na dzień reklasyfikacji stanowiła ich nowy zamortyzowany koszt. Na dzień 31 grudnia 2008 roku wartość niezamortyzowanego salda wyceny przypisanej do powyŜszych instrumentów w kapitale z aktualizacji wyceny wynosiła 9 290 tys. zł, natomiast na dzień 31 grudnia 2009 roku wartość ta wynosiła 9 048 tys. zł. 379 Na dzień 31.12.2009, 31.12.2008 i 31.12.2007 roku Bank posiadał w swoim portfelu certyfikaty depozytowe oraz obligacje komercyjne i komunalne o wartościach nominalnych przedstawionych w poniŜszej tabeli: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Certyfikaty depozytowe: - banków 294 000 294 000 192 500 192 500 26 500 26 500 Obligacje komercyjne: - banków - innych podmiotów 223 461 168 900 54 561 154 800 149 800 5 000 18 500 13 500 5 000 Obligacje komunalne 15 250 8 750 12 700 532 711 356 050 57 700 Razem 3) Akcje i udziały w innych jednostkach Na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz na dzień 31 grudnia 2008 roku i 31 grudnia 2007 roku stan inwestycji kapitałowych Banku według wartości bilansowej przedstawiał się następująco: 31.12.2009 Akcje i udziały w jednostkach zaleŜnych 9 152 Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych Akcje będące w publicznym obrocie Akcje nie dopuszczone do publicznego obrotu Udziały mniejszościowe 730 31.12.2008 31.12.2007 2 931 - - - 32 774 461 - 4 314 310 310 11 322 2 617 2 483 Inwestycje kapitałowe, razem 58 292 6 319 2 793 Na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz na dzień 31 grudnia 2008 roku i 31 grudnia 2007 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej przedstawiał się następująco: a) Akcje i udziały w jednostkach zaleŜnych i stowarzyszonych 31.12.2009 Nazwa podmiotu 1 2 3 4 Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. Dom Maklerski Banku BPS S.A. Centrum Technologii Informatycznych IT Card S.A. Podlasie Leasing Spółka z o.o. w likwidacji Wartość według ceny nabycia Wartość korekty do wyceny według metody praw własności Wartość bilansowa 1 150 6 819 605 578 1 755 7 397 730 23 (23)* 730 - 380 Razem akcje i udziały w jednostkach zaleŜnych i stowarzyszonych * odpis z tytułu trwałej utraty wartości 8 722 1 160 9 882 31.12.2008 50 3 218 23 Wartość korekty do wyceny według metody praw własności 287 (624) (23)* 3 291 (360) Wartość według ceny nabycia Nazwa podmiotu 1 2 3 Centrum Finansowe Banku BPS Sp. z o.o. Dom Maklerski Banku BPS S.A. Podlasie Leasing Spółka z o.o. w likwidacji Razem akcje i udziały w jednostkach zaleŜnych i stowarzyszonych * odpis z tytułu trwałej utraty wartości Wartość bilansowa 337 2 594 2 931 31.12.2007 23 23 (23)* Wartość według ceny nabycia Nazwa podmiotu 1 Wartość korekty do wyceny według metody praw własności (23) Podlasie Leasing Spółka z o.o. w likwidacji Razem akcje i udziały w jednostkach zaleŜnych i stowarzyszonych * odpis z tytułu trwałej utraty wartości Wartość bilansowa - - b) Akcje będące w publicznym obrocie (portfel przeznaczony do obrotu) Nazwa podmiotu 1 2 3 4 5 CYFRPLSAT PBG PEKAO PGEA TPSA Razem akcje notowane na giełdzie 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 27 1 437 4 577 484 11 045 Korekta do wartości rynkowej (79) (67) 20 (116) 17 570 (242) 31.12.2008 381 Wartość bilansowa 27 1 358 4 510 504 10 929 17 328 Nazwa podmiotu 1 2 3 4 5 6 BRE PKO BP ASSECOPOL KGHM PBG PKN ORLEN Razem akcje notowane na giełdzie Wartość według ceny nabycia 67 52 98 74 98 91 Korekta do wartości rynkowej (8) 1 (4) (3) (4) (1) 480 Wartość bilansowa 59 53 94 71 94 90 (19) 461 Na dzień 31.12.2007 roku Bank nie posiadał akcji notowanych w portfelu przeznaczonym do obrotu. c) Akcje będące w publicznym obrocie (portfel dostępny do sprzedaŜy) Nazwa podmiotu 1 2 3 4 CEZ CYFRPLSAT PBG PGEA Razem akcje notowane na giełdzie 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 3 282 1 982 2 764 7 430 Korekta do wartości rynkowej (50) (9) (58) 105 15 458 (12) Wartość bilansowa 3 232 1 973 2 706 7 535 15 446 Na dzień 31.12.2008 oraz na dzień 31.12.2007 roku Bank nie posiadał w portfelu dostępnym do sprzedaŜy akcji notowanych. d) Akcje nie dopuszczone do publicznego obrotu (portfel dostępny do sprzedaŜy) Nazwa podmiotu 1 2 3 KIR S.A. GBW S.A. MBR S.A. Razem akcje nie notowane na giełdzie Nazwa podmiotu 1 KIR S.A. 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 300 10 4 004 4 314 Kwota odpisu aktualizującego - 31.12.2008 Wartość według ceny nabycia 300 382 Kwota odpisu aktualizującego - Wartość bilansowa 300 10 4 004 4 314 Wartość bilansowa 300 2 GBW S.A. Razem akcje nie notowane na giełdzie Nazwa podmiotu 1 2 KIR S.A. GBW S.A. Razem akcje nie notowane na giełdzie 10 - 10 310 - 310 31.12.2007 Wartość według ceny nabycia 300 10 310 Kwota odpisu aktualizującego - Wartość bilansowa 300 10 310 e) Udziały mniejszościowe (portfel dostępny do sprzedaŜy) Nazwa podmiotu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 BS Leśnica BS Branice BS Mstów BS Popowo z/s w Zawadach BS Wręczyca Wielka BS śołynia BS Kęty BS Głuchołazy BS Samsonów BS Trzebnica BS Andrychów BS Bytom BS Wielopole Skrzyńskie inne banki spółdzielcze SWIFT Scrl spółdzielnie mieszkaniowe Razem udziały Nazwa podmiotu 1 2 3 4 5 6 BS Leśnica BS Trzebnica BS Oświęcim Bank Rolników w Opolu Powiatowy Bank Spółdzielczy Złotoryja BS Samsonów 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 637 418 400 400 400 400 400 355 330 322 300 300 300 6 298 60 2 11 322 Kwota odpisu aktualizującego - 31.12.2008 Wartość według ceny nabycia 637 322 300 254 Kwota odpisu aktualizującego (150) - Wartość bilansowa 637 418 400 400 400 400 400 355 330 322 300 300 300 6 298 60 2 11 322 Wartość bilansowa 637 322 150 254 225 - 225 130 - 130 383 7 8 9 10 11 12 13 Powiatowy Bank Spółdzielczy Kędzierzyn Koźle BS Szumowo BS Przecław BS Konstantynów inne banki spółdzielcze SWIFT Scrl spółdzielnie mieszkaniowe Razem udziały Nazwa podmiotu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 BS Leśnica BS Trzebnica BS Oświęcim Bank Rolników w Opolu Powiatowy Bank Spółdzielczy Złotoryja BS Samsonów Powiatowy Bank Spółdzielczy Kędzierzyn Koźle BS Konstantynów inne banki spółdzielcze SWIFT Scrl spółdzielnie mieszkaniowe Razem udziały 115 - 115 100 100 99 422 61 2 - 100 100 99 422 61 2 2 767 (150) 2 617 31.12.2007 Wartość według ceny nabycia 637 322 200 254 Kwota odpisu aktualizującego - Wartość bilansowa 637 322 200 254 196 - 196 130 - 130 115 - 115 99 476 52 2 - 99 476 52 2 2 483 - 2 483 4) Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe a) Pozostałe papiery i inne aktywa finansowe (portfel przeznaczony do obrotu) Na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz na dzień 31 grudnia 2008 roku i 31 grudnia 2007 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej przedstawiało się następująco: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 722 722 26 029 649 26 678 57 57 1. Kontrakty terminowe 2. Inne aktywa finansowe Razem Pozycja kontrakty terminowe w powyŜszej tabeli wynika z dodatniej wyceny kontraktów typu Forward, które zostały przedstawione poniŜej. Ujemna wycena kontraktów wykazywana jest w pozycji VII Pasywów - Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych i zaprezentowana jest w nocie 4.1.a). 384 Instrument Stosowana metoda wyceny Wycena Kupna kontraktów SprzedaŜy Cel zawarcia kontraktu Ilość zawartych kontraktów Przyszłe przychody/płatności Data zawarcia kontraktu Zapadalność Waluta Rodzaj ryzyka 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Fx Forward rynkowa (1 435) 722 do obrotu 16 zmienne 29.10.2009-30.12.2009 04.01.2010-11.03.2010 EUR,USD walutowe, płynności, kontrahenta Fx Forward rynkowa 26 029 (22 698) do obrotu 68 zmienne 10.07.2008-03.11.2008 12.01.2009-07.04.2009 EUR,USD walutowe, płynności, kontrahenta Fx Forward rynkowa (105) 57 do obrotu 4 zmienne 23.11.2007-30.11.2007 22.05.2008 EUR walutowe, płynności, kontrahenta Na dzień 31.12.2009 roku Bank posiadał w swoim portfelu kontrakty typu Forward na ogólną kwotę bazową 35 000 tys. EUR, w tym kontrakty kupna na wartość 20 000 tys. EUR i kontrakty sprzedaŜy na wartość 15 000 tys. EUR oraz kontrakty kupna typu Forward na ogólną kwotę bazową 591 tys. USD. Na dzień 31.12.2008 roku Bank posiadał w swoim portfelu kontrakty typu Forward na ogólną kwotę bazową 52 000 tys. EUR, w tym kontrakty kupna na wartość 26 000 tys. EUR i kontrakty sprzedaŜy na wartość 26 000 tys. EUR oraz kontrakty typu Forward na ogólną kwotę bazową 12 000 tys. USD, w tym kontrakty kupna na wartość 6 000 tys. USD i kontrakty sprzedaŜy na wartość 6 000 tys. USD. Na dzień 31.12.2007 roku Bank posiadał kontrakty na ogólną kwotę bazową 2 000 tys. EUR, w tym kontrakty kupna na wartość 1 000 tys. EUR i kontrakty sprzedaŜy na wartość 1 000 tys. EUR. Kontrakty zostały rozliczone zgodnie z odpowiadającymi im datami zapadalności. Nominał kontraktów ewidencjonowany jest na kontach pozabilansowych, natomiast skutki wyceny odnoszone są do rachunku zysków i strat na koniec okresu sprawozdawczego. W okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku rozpoznano w rachunku zysków i strat kwotę 3 221 tys. zł z tytułu rozliczenia instrumentów pochodnych, w okresie od dnia 1 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku kwota ta wynosiła minus 214 tys. zł, natomiast w okresie od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku rozpoznano kwotę minus 118 tys. zł. b) Pozostałe papiery i inne aktywa finansowe (portfel dostępny do sprzedaŜy) Na dzień 31 grudnia 2009 roku oraz na dzień 31 grudnia 2008 roku i 31 grudnia 2007 roku zaangaŜowanie Banku w pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe według wartości bilansowej przedstawiało się następująco: 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 1. Jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych 162 475 - - Razem 162 475 - - Na dzień 31.12.2009 roku Bank angaŜował nadwyŜki finansowe w jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Instrumenty te zostały zaklasyfikowane do portfela dostępnych do sprzedaŜy. Stan tych inwestycji w portfelu Banku na dzień 31.12.2009 roku przedstawiał się następująco: 385 31.12.2009 Wartość według ceny nabycia 47 000 35 000 30 000 50 000 Nazwa podmiotu 1 2 3 4 TFI Allianz Polska S.A. Aviva Investors Poland TFI S.A. SKARBIEC AMH S.A. Union Investments TFI Razem jednostki uczestnictwa Korekta do wartości rynkowej (255) 369 512 (151) 162 000 Wartość bilansowa 46 745 35 369 30 512 49 849 475 162 475 Według stanu na dzień 31.12.2008 roku oraz na dzień 31.12.2007 roku Bank nie posiadał w portfelu jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. W okresie od dnia 01 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku Bank rozpoznał w rachunku zysków i strat wynik na sprzedaŜy jednostek w wysokości 3 428 tys. zł. Wynik z wyceny do wartości godziwej jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych rozpoznany w kapitale z aktualizacji wyceny na dzień 31 grudnia 2009 roku wyniósł 475 tys. zł. 5) Pozabilansowe instrumenty finansowe Zobowiązania pozabilansowe związane z realizacją operacji kupna/sprzedaŜy BieŜące operacje wymiany obejmują transakcje kupna oraz sprzedaŜy środków pienięŜnych realizowane w krótkim terminie tj. do 48 godzin liczonych według kalendarza dni roboczych. Terminowe operacje wymiany obejmują zawarte na datę bilansową kontrakty walutowe Forward. Transakcje te opisano w pkt. 4.4.4 a) 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 31 872 46 556 16 633 Terminowe operacje wymiany 293 486 457 016 14 522 Razem 325 358 503 572 31 155 BieŜące operacje wymiany a) BieŜące operacje wymiany - zakup waluta 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 USD w walucie 659 w złotych 1 878 w walucie 145 w złotych 430 w walucie 735 w złotych 1 791 EUR 1 700 6 984 920 3 839 - - GBP - - 69 297 - - CZK - - 500 78 - - CHF - - 30 84 - - SKK PLN - 7 067 - 3 000 320 - 6 218 - 15 929 18 523 23 251 b) BieŜące operacje wymiany – sprzedaŜ 386 8 329 waluta USD 31.12.2009 w walucie w złotych 250 712 31.12.2008 w walucie w złotych 350 1 037 31.12.2007 w walucie w złotych 300 731 EUR 1 600 6 573 3 805 15 877 1 700 6 088 GBP 100 460 300 1 287 200 973 SEK 800 320 1 050 401 500 190 DKK - - 400 223 - - NOK - - 500 212 - - PLN - 7 878 - 4 268 - 322 15 943 23 305 8 304 Wartość nominalna instrumentów bazowych będących przedmiotem kontraktów na instrumenty pochodne c) Terminowe operacje wymiany - zakup waluta 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 USD w walucie 591 w złotych 1 685 w walucie 6 000 w złotych 17 771 EUR 20 000 82 164 26 000 PLN - 62 527 - 146 376 w walucie w złotych - - 108 482 1 000 3 582 103 921 - 3 653 230 174 7 235 d) Terminowe operacje wymiany - sprzedaŜ waluta 31.12.2009 w walucie 31.12.2008 w złotych USD - - w walucie 6 000 EUR 15 000 61 623 26 000 PLN - 85 487 - 147 110 31.12.2007 w złotych 17 771 w złotych - - 108 482 1 000 3 582 100 589 - 3 705 226 842 387 w walucie 7 287 6) Instrumenty finansowe według terminów zapadalności a) Stan na dzień 31 grudnia 2009 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu do 1 miesiąca powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy dla których powyŜej 3 o powyŜej 1 termin miesięcy do powyŜej 5 lat nieokreślonej roku do 5 lat zapadalności 1roku zapadalności upłynął Razem Kasa, operacje z Bankiem Centralnym DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa Udziały lub akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 225 470 - - - - - - 225 470 - - - 745 - - - 17 328 745 17 328 722 - - - - - - 722 Razem 226 192 - - 745 - - 17 328 244 265 Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜety terenowe DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez inne podmioty Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Razem do 1 miesiąca powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy dla których powyŜej 3 o powyŜej 1 termin miesięcy do powyŜej 5 lat nieokreślonej roku do 5 lat zapadalności 1roku zapadalności upłynął Razem - - - 857 629 2 077 100 - - 2 934 729 - - - 506 11 321 - - 11 827 122 123 295 727 - 33 096 - - - 450 946 - - - - - - - - 122 123 295 727 - 891 231 2 088 421 - - 3 397 502 388 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜety terenowe DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez NBP DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez inne podmioty Udziały lub akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Razem do 1 miesiąca powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy dla których o powyŜej 1 roku powyŜej 5 termin nieokreślonej do 5 lat lat zapadalności zapadalności upłynął powyŜej 3 miesięcy do 1roku Razem 1 571 652 200 188 698 538 728 632 396 211 630 - - - - 2 134 1 003 - - - 1 350 381 - - - - - - 3 137 1 350 381 - - 32 914 - 17 275 - 9 558 - - 40 964 59 747 40 964 - - - - - - 162 475 162 475 203 439 3 188 356 1 350 581 188 698 573 776 650 674 221 188 - b) Stan na dzień 31 grudnia 2008 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu do 1 miesiąca powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyŜej 3 miesięcy do 1roku dla których o powyŜej 1 roku powyŜej 5 termin nieokreślonej do 5 lat lat zapadalności zapadalności upłynął Razem Kasa, operacje z Bankiem Centralnym DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa Udziały lub akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 152 648 - - - - - - 152 648 - - - 275 - - - 461 275 461 - 26 678 - - - - - 26 678 Razem 152 648 26 678 - 275 - - 461 180 062 389 Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności do 1 miesiąca powyŜej 1 powyŜej 3 powyŜej 1 miesiąca do miesięcy do roku do 5 lat 3 miesięcy 1roku powyŜej 5 lat dla których o termin nieokreślonej zapadalności zapadalności upłynął Razem DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe - - - 862 457 2 096 261 - - 2 958 718 - - - - - - - - Razem - - - 862 457 2 096 261 - - 2 958 718 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜety terenowe DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez NBP DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez inne podmioty Udziały lub akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Razem do 1 miesiąca powyŜej 1 powyŜej 3 powyŜej 1 miesiąca do miesięcy do roku do 5 lat 3 miesięcy 1roku powyŜej 5 lat dla których o termin nieokreślonej zapadalności zapadalności upłynął Razem 41 127 249 859 1 987 162 553 940 - - - 2 832 088 243 466 - 5 748 - 3 147 3 725 - - - 8 895 247 191 100 980 - 132 990 - 62 160 - 33 068 - 10 126 - - 5 858 339 324 5 858 - - - - - - - - 385 573 382 849 2 055 070 593 880 10 126 - 5 858 3 433 356 390 c) Stan na dzień 31 grudnia 2007 roku Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu do 1 miesiąca powyŜej 1 powyŜej 3 powyŜej 1 miesiąca do miesięcy do roku do 5 lat 3 miesięcy 1roku dla których o termin nieokreślonej zapadalności zapadalności upłynął powyŜej 5 lat Razem Kasa, operacje z Bankiem Centralnym DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe 98 048 - - - - - - 98 048 - - 14 881 14 976 - - - 29 857 - 57 - - - - - 57 Razem 98 048 57 14 881 14 976 - - - 127 962 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaŜy DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜet państwa DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez budŜety terenowe DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez NBP DłuŜne papiery wartościowe emitowane przez inne podmioty Udziały lub akcje w innych jednostkach Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe Razem do 1 miesiąca powyŜej 1 miesiąca do 3 miesięcy dla których powyŜej 3 o powyŜej 1 termin miesięcy do powyŜej 5 lat nieokreślonej roku do 5 lat zapadalności 1roku zapadalności upłynął Razem 152 799 224 269 1 098 351 865 784 1 759 338 - - 4 100 541 117 451 - 5 505 - 7 327 3 691 - - - 12 832 121 142 - - - 40 962 - - - 2 793 40 962 2 793 - - - - - - - - 270 250 224 269 1 103 856 917 764 1 759 338 - 2 793 4 278 270 Na dzień 31 grudnia 2007 roku Bank nie posiadał aktywów finansowych zaklasyfikowanych do portfela utrzymywanych do terminu zapadalności. 391 7) Skutki wyceny do poziomu wartości godziwej posiadanych instrumentów finansowych a) zaklasyfikowanych jako przeznaczone do obrotu 31.12.2009 31.12.2008 31.12.2007 Wynik na wycenie akcji Wynik na wycenie dłuŜnych papierów wartościowych Wynik na wycenie instrumentów pochodnych (224) 6 (4 044) (19) 277 3 379 (199) (18) Razem wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu (4 262) 3 637 (217) Skutki wyceny do wartości godziwej aktywów finansowych zaklasyfikowanych do portfela przeznaczonych do obrotu odnoszone są do rachunku zysków i strat. W okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2009 roku z tytułu wyceny do wartości godziwej aktywów finansowych zaklasyfikowanych do portfela przeznaczonych do obrotu Bank odniósł do rachunku zysków i strat kwotę – 4 262 tys. zł. W okresie od dnia 1 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku oraz od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku kwoty te wynosiły odpowiednio 3 637 tys. zł. oraz – 217 tys. zł. 8) Tabela zmian w kapitale z aktualizacji wyceny w zakresie instrumentów finansowych zaklasyfikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaŜy 1 2 3 4 5 6 7 8 a) b) c) Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu Zmiana do wartości godziwej - zwyŜki Zmiana do wartości godziwej - zniŜki Kwoty przeszacowania odpisane w przypadkach utraty wartości Zyski lub straty z wyceny ustalone na dzień przekwalifikowania aktywów do kategorii dostępnych do sprzedaŜy Kwoty odpisane na dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych wycofanie wartości wyceny w związku ze sprzedaŜą Kwoty rozliczone w przypadku przekwalifikowania aktywów do kategorii utrzymywanych do terminu wymagalności Kwoty rozliczone w przypadku zabezpieczenia wartości godziwej oprocentowanego instrumentu finansowego Okresowa wycena pozycji zabezpieczanych oraz instrumentów zabezpieczających w związku z zabezpieczaniem: zmian w przepływach pienięŜnych udziałów w aktywach netto jednostek zagranicznych ustalenia, przeszacowania i odpisania na wynik rezerwy oraz aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego Kapitał z aktualizacji wyceny w zakresie instrumentów finansowych na koniec okresu 392 2009 2008 2007 668 28 185 (20 943) (11 756) 84 952 (76 190) 4 277 7 960 (20 943) - - - - - - (19 272) 3 454 (3 050) 1 248 208 - - - - - - - - - - (10 114) 668 (11 756) 9) Zasady wprowadzania do ksiąg rachunkowych instrumentów finansowych nabytych na rynku regulowanym Instrumenty finansowe nabyte na regulowanym rynku ujmowane są w księgach rachunkowych Banku na dzień zawarcia transakcji w wartości odpowiadającej cenie nabycia, która stanowi wartość godziwą na ten dzień. Instrumenty finansowe wyceniane są na kaŜdy dzień bilansowy według zasad obowiązujących dla wyceny kategorii, do której zaliczono nabyty instrument finansowy. Szczegółowe zasady opisane zostały w pkt. 11.2. Wprowadzenia do historycznych informacji finansowych. 393 10) Ryzyko stopy procentowej Zestawienie luki stopy procentowej na 31.12.2009 roku Lp. Wyszczególnienie Termin przeszacowania Ogółem 1. 1) 2) 3) 4) <= 1D (1D–7D] (7D–1M] (1M–3M] (3M–6M] (6M–12M] > 12M Aktywa oprocentowane Lokaty udzielone bankom komercyjnym Papiery wartościowe - stopa stała Papiery wartościowe - stopa zmienna Portfel kredytowy Pozostałe aktywa - stopa zarządzana przez 5) Bank 6) Pozostałe aktywa - stopa zmienna i stała 11 906 385 682 473 2 888 735 3 519 663 4 169 320 3 241 028 3 190 126 358 134 150 996 38 500 78 559 5 290 272 489 391 1 351 500 2 130 353 844 570 1 423 731 42 086 188 853 1 147 532 29 006 508 410 469 400 22 150 5 085 239 564 77 580 148 000 11 258 845 245 801 402 33 128 10 716 5 314 - - 5 314 - - - - 640 880 50 902 90 079 469 144 16 254 11 775 2 726 - 2. Pasywa oprocentowane 1) Depozyty przyjęte od banków komercyjnych Pozostałe pasywa - stopa zarządzana przez 2) Bank 3) Pozostałe pasywa - stopa zmienna i stała 11 081 275 - 150 111 - 4 191 390 - 4 071 195 - 1 490 311 - 715 532 - 461 044 - 1 692 - 623 008 - - 623 008 - - - - 10 458 267 150 111 4 191 390 3 448 187 1 490 311 715 532 461 044 1 692 3 090 917 (3 833 256) 825 110 (2 265 807) 1 219 077 1 567 449 (66 580) 348 372 (207 122) 414 952 (221 480) 622 074 843 554 843 554 3. 4. Luka netto (aktywa-pasywa) Luka skumulowana 825 110 5. zmiana wyniku odsetkowego w ciągu 1 roku wywołana zmianą oprocentowania o 50 p.b. 394 wzrost % 4 285 spadek % (4 291) Analiza ryzyka stopy procentowej, przeprowadzona dla 4 jego rodzajów, tj. ryzyka terminów przeszacowania, ryzyka krzywej dochodowości, ryzyka bazowego i ryzyka opcji klienta, wskazuje, Ŝe według stanu na koniec 2009 roku wielkość ekspozycji Banku na to ryzyko nie przekroczyła obowiązujących wartości granicznych. Zgodnie z procedurami wewnętrznymi, dla stanów bilansowych na 31.12.2009 roku została oszacowana potencjalna zmiana wyniku odsetkowego Banku dla zmiany stóp procentowych o 50 p.b. W przypadku spadku oprocentowania, moŜliwą zmianę wyniku z tytułu odsetek skalkulowano na - 4 291 tys. zł, natomiast dla wariantu wzrostu stóp procentowych – na 4 285 tys. zł. Zestawienie luki stopy procentowej na 31.12.2008 roku Lp. Wyszczególnienie Termin przeszacowania Ogółem 1. 1) 2) 3) 4) <= 1D (1D–7D] (7D–1M] (1M–3M] (3M–6M] (6M–12M] > 12M Aktywa oprocentowane Lokaty udzielone bankom komercyjnym Papiery wartościowe - stopa stała Papiery wartościowe - stopa zmienna Portfel kredytowy Pozostałe aktywa - stopa zarządzana przez 5) Bank 6) Pozostałe aktywa - stopa zmienna i stała 10 839 542 924 358 3 125 239 3 247 501 3 118 476 2 278 519 2 250 306 675 925 271 502 243 500 110 338 3 309 767 149 319 41 290 2 146 253 712 492 1 759 707 496 034 251 870 987 998 18 805 1 088 586 944 420 54 200 13 070 1 135 616 7 503 1 100 750 16 550 7 952 591 422 543 409 42 500 5 513 5 000 - - 5 000 - - - - 418 968 28 213 50 585 255 413 5 000 76 896 2 861 - 2. Pasywa oprocentowane 1) Depozyty przyjęte od banków komercyjnych Pozostałe pasywa - stopa zarządzana przez 2) Bank 3) Pozostałe pasywa - stopa zmienna i stała 10 023 313 23 049 2 581 160 - 2 061 182 23 049 3 179 405 - 1 347 413 - 285 008 - 566 575 - 2 570 - 761 056 - - 761 056 - - - - 9 239 208 2 581 160 2 038 133 2 418 349 1 347 413 285 008 566 575 2 570 (302 641) (1 385 257) 816 229 1 118 870 130 362 2 504 127 412 294 2 373 765 803 578 1 961 471 569 041 1 157 893 588 852 588 852 3. 4. Luka netto (aktywa-pasywa) Luka skumulowana 816 229 395 5. wzrost % zmiana wyniku odsetkowego w ciągu 1 roku wywołana zmianą oprocentowania o 50 p.b. spadek % (94) 66 Według stanu na koniec 2008 roku bilans Banku charakteryzowała przewaga oprocentowanych aktywów nad wraŜliwymi pasywami, która wynosiła 816,2 mln zł, stanowiąc 7,2% sumy bilansowej Banku. W oparciu o zestawienie luki terminów przeszacowania na 31.12.2008 roku i przy załoŜeniu zmiany stóp procentowych o 50 p.b., potencjalną zmianę wyniku odsetkowego Banku w okresie najbliŜszego roku oszacowano na kwotę: – 66 tys. zł dla wariantu spadku oprocentowania, – - 94 tys. zł dla wariantu wzrostu stóp procentowych. Zestawienie luki stopy procentowej na 31.12.2007 roku Lp. Wyszczególnienie Termin przeszacowania Ogółem 1. 1) 2) 3) 4) <= 1D (1D–7D] (7D–1M] (1M–3M] (3M–6M] (6M–12M] > 12M Aktywa oprocentowane Lokaty udzielone bankom komercyjnym Papiery wartościowe - stopa stała Papiery wartościowe - stopa zmienna Portfel kredytowy Pozostałe aktywa - stopa zarządzana przez 5) Bank 6) Pozostałe aktywa - stopa zmienna i stała 8 947 041 1 978 742 1 943 744 2 359 251 2 464 664 1 554 821 1 533 308 236 976 83 732 117 500 6 729 3 187 928 338 475 150 500 1 724 623 844 974 2 336 388 1 459 535 227 000 577 928 71 925 371 099 77 000 283 843 6 500 3 000 914 516 20 000 861 560 10 200 2 756 345 313 303 341 40 000 1 972 3 662 - - 3 662 - - - - 196 978 21 513 29 015 125 694 - 756 20 000 - 2. Pasywa oprocentowane 1) Depozyty przyjęte od banków komercyjnych 2) Pozostałe pasywa - stopa zarządzana przez 8 284 574 135 000 667 836 1 278 699 - 2 817 265 135 000 - 2 892 491 667 836 684 768 - 222 177 - 388 906 - 268 - 396 Bank 3) Pozostałe pasywa - stopa zmienna i stała 7 481 738 662 467 1 278 699 2 682 265 2 224 655 684 768 222 177 388 906 268 276 122 (2 580 289) 662 467 386 345 295 437 2 966 634 1 651 620 2 671 197 148 922 1 019 577 525 610 870 655 345 045 345 045 3. 4. Luka netto (aktywa-pasywa) Luka skumulowana 5. zmiana wyniku odsetkowego w ciągu 1 roku wywołana zmianą oprocentowania o 50 p.b. wzrost % 1 021 spadek % (1 023) Analiza ryzyka stopy procentowej według stanu na koniec 2007 roku wskazuje, Ŝe ekspozycja na wszystkie monitorowane rodzaje tego ryzyka mieściła się w ramach obowiązujących limitów. W oparciu o dane na 31.12.2007 roku obliczono potencjalną zmianę wyniku finansowego (odsetkowego) Banku dla zmiany stóp procentowych o 50 p.b. W przypadku spadku oprocentowania, potencjalna zmiana wyniku odsetkowego została oszacowana na -1 023 tys. zł, natomiast dla wariantu wzrostu stóp procentowych – na 1 021 tys. zł. 397 11. ObciąŜenie ryzykiem kredytowym poszczególnych instrumentów finansowych a) Instrumenty bilansowe PoniŜej przedstawiono wartość bilansową i wartość waŜoną ryzykiem poszczególnych klas instrumentów bilansowych. Na dzień 31 grudnia 2009 roku Klasa ekspozycji Rządy i banki centralne Samorządy terytorialne i władze lokalne Organy administracji i podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej Instytucje - banki Przedsiębiorstwa Detaliczne Zabezpieczenie na nieruchomościach Przeterminowane Z tytułu uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania Pozostałe Razem Inne aktywa niestanowiące ekspozycji w rozumieniu Uchwały nr 380 KNF, w tym odsetki od naleŜności zagroŜonych Inne aktywa nie wpływające na ryzyko Banku, w tym udzielane poŜyczki z obcych środków Aktywa bilansowe, razem Ekspozycje pierwotna po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw 5 990 730 366 409 Wartość aktywów waŜonych ryzykiem 73 282 11 604 11 604 1 437 714 2 061 958 1 596 533 109 732 57 466 162 475 333 682 384 681 2 061 958 1 197 400 71 326 71 832 162 475 198 154 12 128 303 4 232 712 110 723 234 476 12 473 502 Na dzień 31 grudnia 2008 roku Klasa ekspozycji Rządy i banki centralne Samorządy terytorialne i władze lokalne Organy administracji i podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej Instytucje - banki Przedsiębiorstwa Detaliczne Zabezpieczenie na nieruchomościach Przeterminowane Z tytułu uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania Pozostałe Razem Inne aktywa niestanowiące ekspozycji w rozumieniu Uchwały nr 380 KNF, w tym odsetki od naleŜności zagroŜonych 398 Ekspozycje pierwotna po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw 6 111 213 306 466 6 514 1 657 562 962 746 835 825 968 602 32 615 276 618 11 158 161 112 255 Wartość aktywów waŜonych ryzykiem 61 293 6 514 580 150 962 746 626 869 629 592 40 768 120 713 3 028 645 Inne aktywa nie wpływające na ryzyko Banku, w tym udzielane poŜyczki z obcych środków 839 Aktywa bilansowe, razem 11 271 255 Na dzień 31 grudnia 2007 roku Klasa ekspozycji Rządy i banki centralne Samorządy terytorialne i władze lokalne Organy administracji i podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej Instytucje - banki Przedsiębiorstwa Detaliczne Zabezpieczenie na nieruchomościach Przeterminowane Z tytułu uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania Pozostałe Razem Ekspozycje pierwotna po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw 4 372 420 321 661 Inne aktywa niestanowiące ekspozycji w rozumieniu Uchwały KNF, w tym odsetki od naleŜności zagroŜonych Inne aktywa nie wpływające na ryzyko Banku, w tym udzielane poŜyczki z obcych środków Wartość aktywów waŜonych ryzykiem 64 332 6 238 2 236 135 521 161 613 980 967 346 33 570 373 734 6 238 586 354 521 161 460 485 628 775 41 962 218 266 9 446 245 2 527 573 - Aktywa bilansowe, razem 9 446 245 b) Instrumenty pozabilansowe PoniŜej przedstawiono kwoty zaangaŜowania pierwotnego netto, równowaŜnik kredytowy oraz wartość waŜoną ryzykiem poszczególnych klas instrumentów pozabilansowych. Na dzień 31 grudnia 2009 roku Klasa ekspozycji Rządy i banki centralne Samorz