Zaburzenia dzieci i młodzieży
Transkrypt
Zaburzenia dzieci i młodzieży
PSYCHOLOGIA KLINICZNA mgr Lidia Dąbrowa ZABURZENIA DZIECI I MŁODZIEŻY 1. Dzieci o niskiej kontroli (nadpobudliwe) albo jako silnie uzewnętrzniające emocje zaburzenia zachowania. (sprawia problemy innym) 2. Dzieci odznaczające się podwyższoną kontrolą albo przeżywające zdecydowanie bardziej wewnętrznie - deficyty reagowania i zahamowania emocjonalne. (Stwarza problemy sobie) ZABURZENIA DZIECI O OBNIŻONEJ KONTROLI 1. ZABURZENIA UWAGI I NADAKTYWNOŚĆ 2. ZABURZENIA ZACHOWANIA SĄ TO ZABURZENIA NADPOBUDLIWE Do nadpobudliwości dochodzi wówczas, gdy współwystępują predyspozycje do zaburzeń i niekorzystne praktyki wychowawcze rodziców. Rodzice nadpobudliwych dzieci udzielają im więcej wskazówek i poleceń, a relacje przyjmują zabarwienie negatywne. Zaburzenia zachowania występują 3 - 4 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. Początek pojawienia się objawów zaburzeń zachowania ma ogromne znaczenie dla rokowania. Obowiązuje tu zasada: im wcześniej, tym grosze prognozy. Epidemiologię zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży określa się na 2 - 6%. W wieku 4 - 11 lat 4%, jednak 12 - 16 lat aż 8% Pojęcie zaburzenie zachowania (DSMIV) nie ma jednoznacznego rozumienia. Zawiera ono różnorodne zachowania nadpobudliwe: * zastraszanie i poniżanie innych; * agresja wobec ludzi i zwierząt; * upór, nieposłuszeństwo; * wszczynanie bójek, wrogość słowna; * kłamstwo, destrukcja; * wandalizm, kradzież, rozmyślne niszczenie mienia; * wczesna konsumpcja alkoholu i narkotyków; * ucieczki z domu i wagary * zmuszanie innych do kontaktów seksualnych. Zaburzenia zachowania określane są poprzez wpływ jakie to zachowanie ma na otoczenie (szkoła, rodzina, rówieśnicy). ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ - ADHD Zaburzenia zachowania stają się coraz częstsze i bardziej ostre. Istnieje coraz silniejsza tendencja traktowania ich jako wyodrębnionej jednostki chorobowej związanej ze zmianami w mózgu. CZYNNIKI POWODUJĄCE ZMIANY W CUN Dzieci pozostawione są samym sobie; nadmiar bodźców powodujących chaos społeczny; słabsze więzi emocjonalne; coraz więcej czasu spędzają przed tv i komputerem; coraz słabsze więzi emocjonalne; samotność w świecie bajek, gier i iluzji. Zmiany w CUN głównie w zakresie wydzielania: Serotoniny, Noradrenaliny, Dopaminy, neuroprzekaźników odpowiedzialnych za przekaz informacji między neuronami u ok. 3% dzieci mniejsza objętość mózgu. Etiologia zaburzeń zachowania Uwarunkowania rodzinne (złe doświadczenia rodzinne w tym wykorzystywanie seksualne) Uwarunkowania genetyczne (badania bliźniąt jedno i dwu jajowych). Dziecko w rodzinie alkoholika Zasady, których uczy się dziecko: nie mówić nie ufać; nie odczuwać. Role dla dla dzieci w rodzinie alkoholowej: Najstarsze: silne, dzielne, twarde - mały dorosły; młodsze: „czarny charakter” - niemożność dorównania starszemu rodzeństwu; kolejne dziecko: dziecko zagubione i wycofane; najmłodsze: wewnętrznie rozdarte pomiędzy tym co słyszy a tym co widzi, wesołkowate, maskotka rodzinna. Role te podejmowane są w sposób nieświadomy i trwają w różnym nasileniu przez całe życie. DZIECI MALTRETOWANIE I WYKORZYSTYWANE SEKSUALNIE. Obniżona samoocena; brak zaufania; szczególne zainteresowanie seksem lub unikanie wszelkiego kontekstu i skojarzeń seksualnych; zaburzenia snu; nasilenie depresji i izolacji; specyficzna ocena własnego ciała (uszkodzone, brudne); zmiana zachowania; tajemniczość; uwidocznienie przejawów przemocy seksualnej w pracach plastycznych; nasilenie agresji; pojawienie się myśli lub prób samobójczych. LECZENIE: PSYCHOTERAPIA ZARÓWNO DZIECI JAK I ICH RODZINY WYMAGAJĄ FACHOWEJ POMOCY, KTÓREJ CELEM JEST ODZYSKANIE WŁASNEJ WARTOŚCI ORAZ UWOLNIENIE OD POCZUCIA WINY Leczenie zaburzeń zachowania Podejście indywidualne; trening kontroli złości; trening zastępowania agresji stosowanie terapeutycznych metod ma charakter prewencyjny ZABURZENIA DZIECI O PODWYŻSZONEJ SAMOKONTROLI. Objawy nadmiernego lęku: nasilony niepokój odmowa wykonywania obowiązków dolegliwości somatyczne nieodstępowanie osób bliskich silny, chroniczny niepokój napięcie utrudniające codzienne funkcjonowanie LĘKI DZIECIĘCE: Zaburzenia lękowe wykazuje 6 - 8% wszystkich dzieci i młodzieży, co sprawia, że jest to najczęstsze zaburzenie u dzieci. ETIOLOGIA ZABURZEŃ LĘKOWYCH. O CHARAKTERZE WRODZONYM O CHARAKTERZE ŚRODOWISKOWYM Najważniejsze uwarunkowania: * zaburzone kontakty rodzinne; * nadmierne wymagania; * nadmierna wrażliwość; * mały zakres doświadczeń i obniżona sprawność procesów intelektualnych; * brak lub obniżenie umiejętności przewidywania - trudności w unikaniu sytuacji traumatyzujących. FOBIA SZKOLNA: Niechęć chodzenia do szkoły może pochodzić z trudności występujących w relacji matka dziecko (lęk przed rozłąką). Lęk przed szkołą - sama szkoła lub ogólna fobia społeczna. W wielu przypadkach lęki dziecięce ustępują samorzutnie. Leczenie: Wzmocnienie pozytywne techniki modelowego uczenia się Terapia jest bardzo skuteczna. Po 8 tygodniach leczenia dzieci zostają uwolnione od fobii. W 80% przypadków - pełne wyzdrowienie. NIEŚMIAŁOŚĆ SPOŁECZNA Brak wiary w swoje możliwości i umiejętności; unikają obcych oraz nowych sytuacji; boją się zabierać głos;(wybiórczy mutuzm); lubią przebywać w otoczeniu rodziców i najbliższej rodziny. Terapia: jak w innych zaburzeniach lękowych. DEPRESJA W DZIECIŃSTWIE I MŁODOŚCI (7 - 17 LAT) APATIA I SMUTEK; WYCOFANIE SIĘ; POCZUCIE ZMĘCZENIA; DOLEGLIWOŚCI SOMATYCZNE; NIEPOKÓJ I ROZDRAŻNIENIE; BUNT I PRZEJAWY AGRESJI; NADWRAŻLIWOŚĆ; UTRATA DOTYCHCZASOWYCH ZAINTERESOWAŃ; OGRANICZENIE APETYTU I TRUDNOŚCI ZE SNEM. Etiologia: Możliwość genetycznego uwarunkowania. Zasadniczo jednak badania koncentrują się na determinantach rodzinnych jako najbardziej istotnych. LECZENIE: PSYCHOTERAPIA TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH JAK POMÓC DZIECKU: wsparcie emocjonalne; rozmowa o zdarzeniu, przeżyciach; tworzenie atmosfery spokoju; wykazanie zainteresowania problemami dziecka udzielanie pozytywnych i rzeczowych informacji o tym co można zrobić w przyszłości w podobnej sytuacji. ANOREKSJA JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY W etiologii anoreksji uwzględnia się następujące czynniki: konflikt między potrzebą niezależności od rodziny oraz lęk przed stawaniem się dorosłym; lęk przed nadwagą (narzucony obraz kobiety idealnej); uwarunkowania organiczne - zaburzenia funkcjonowania podwzgórza konflikt w rodzinie lub zawód miłosny; lęk przed odpowiedzialnością. Objawy: Zaburzenie łaknienia; zaparcia; biegunki; brak menstruacji; pogarszające się krążenie krwi; podatność na infekcje; zmiany w zachowaniu LECZENIE: Medyczne: zapobieganie komplikacjom fizjologicznym. Psychoterapeutyczne: wyjście z izolacji, powrót do otoczenia, a zwłaszcza terapia rodzinna. BULIMIA: Okresowe spożywanie ogromnych ilości jedzenia w krótkim czasie i uwalnianie się od nich poprzez wymioty lub zażywanie środków przeczyszczających. Cechy charakterystyczne: * rzadka u mężczyzn; * rozpoczyna się w okresie dorastania i wczesnej dorosłości (15 - 24 r. ż.) * napady jedzenia trwają 3 lata, zanim zaczną pacjenci stosować wypróżnienie; Cykl przejadania i wypróżniania występuje z różną częstotliwością: raz na tydzień; raz dziennie; nawet kilkadziesiąt razy na tydzień. Pacjenci cierpią na depresję, mają trudności w kontaktach interpersonalnych,rodzinne i zawodowe. Leczenie farmakologiczne: środki antydepresyjne oraz psychoterapia. Zaburzenia czynności wydalania. Dzieci z zaburzeniami wydalania moczą się lub zanieczyszczają wielokrotnie i mimowolnie swoje ubrania, łóżko lub podłogę pomimo osiągnięcia wieku, w którym powinno się te funkcje opanować. Wyróżniamy: moczenie pierwotne - zaniedbanie środowiskowe moczenie wtórne - zaburzenia emocjonalne Objawy te wykazuje ok. 7% chłopców i 3% dziewczynek w wieku 5 lat i ok. 3% chłopców i 2% dziewczynek w wieku 10 lat. Leczenie: techniki warunkowania klasycznego i leczenie farmakologiczne. Nie należy ich zawstydzać czy też karać. ZABURZENIA UCZENIA SIĘ, KOORDYNACJI I KOMUNIKACJI Trudności z opanowaniem umiejętności liczenia (dyskalkulia); zaburzenia pisania (dysgrafia); zaburzenia czytania (dysleksja). 10 - 15% populacji dziecięcej. PRZYCZYNY: Czynniki genetyczne; zaburzenia CUN: - opóźnione, spowolnione dojrzewanie; - zaburzenia funkcjonalne; - mikrouszkodzenia. Wpływ czynników psychogennych: zaburzenia emocjonalne (uraz psychiczny lub stres). POMOC: 1. Indywidualizacja wymagań; 2. Uczestnictwo w grupie korekcyjno kompensacyjnej; 3. Pomoc poradni psychologiczno pedagogicznej; 4. Tworzenie klas terapeutycznych w szkole; 5. Intensywna terapia w oddziale dłuższego pobytu. TERAPIA W ZABURZENIACH LĘKOWYCH Uczenie prawidłowego reagowania; terapia przez zabawę; techniki plastyczne; psychoterapia grupowa; psychodrama; techniki relaksacyjne i oddechowe. AUTYZM Jedno z najcięższych zaburzeń rozwojowych, dotyczące rozwoju emocjonalnego i społecznego. Przyczyny nadal pozostają nie rozpoznane, nie jest chorobą jednolitą, a jej przebieg i obraz jest bardzo zróżnicowany. Zaburzenia pojawiają się przed 30-tym miesiącem życia. OBJAWY: Różnice na poziomie wyrażania emocji; brak zainteresowania otoczeniem; skrajna samotność; nie nawiązywanie kontaktów osobistych; brak kontaktu wzrokowego; traktowanie ludzi w sposób mechaniczny; Brak zmiany w wyrazie twarz (nawet na kontakty z rodzicami); braki w funkcjach mowy i możliwościach komunikacji; echolalia (to powtarzanie słów lub zwrotów wypowiedzianych przez inne osoby lub zasłyszanych np. w telewizji. Zdarza się także, że osoba chora powtarza słowa wypowiedziane przed chwilą przez siebie. Dwie najczęstsze formy echolalii to echolalia natychmiastowa i echolalia odroczona.); mówienie o sobie w drugiej osobie; język metaforyczny; upór; monotonia; jednostajność; agresja; samookaleczanie się; nadwrażliwość. ETIOLOGIA I POMOC Koncepcje: EEG i tomografia: nieprawidłowości w budowie mózgu (rejony móżdżku); środowiskowe: obciążenia w najwcześniejszym dzieciństwie (chłód emocjonalny rodziców, sposoby kontaktowania się z dzieckiem). POMOC ZINDYWIDUALIZOWANIE MOŻLIWOŚCI ADAPTACYJNYCH DZIECI; WSPOMAGANIE FARMAKOLOGICZNE; TRENING NAWIĄZYWANIA KONTAKU; WARUNKOWANIE OPERACYJNE; INTEGRACJA RODZINY ZE ŚRODOWISKIEM Rokowania nie są jednak zbyt dobre. Ogromnie ważna jest pomoc rodzicom tych dzieci. SAMOBÓJSTWO Co kilkadziesiąt sekund ktoś na świecie popełnia samobójstwo. Co kilkanaście ktoś usiłuje to zrobić. Zaliczane jest obecnie do jednej z dziesięciu głównych przyczyn śmierci. Ma miejsce we wszystkich grupach społecznych i zawodowych. Nie chroni przed nim żaden poziom wykształcenia. Samobójstwo to świadomy wysiłek rozwiązania problemu powodującego silne cierpienie, przy utracie nadziei na możliwość jego konstruktywnego rozwiązania. Edwin Shneidman Niektóre badania prowadzone w ostatnich latach wskazują na zmiany anatomiczne i chemiczne w 2-ch rejonach mózgu części korowej płatów czołowych fragmencie pnia mózgu Oba te ośrodki odpowiedzialne są za produkcję i wykorzystanie serotoniny hormonu o działaniu uspokajającym Nie udało się dotychczas wyodrębnić genu odpowiadającego za predyspozycje do samobójstwa Czynniki charakteryzujące osoby myślące o samobójstwie: poczucie braku własnej wartości brak zakorzenienia (zmiana miejsca zamieszkania, rozbicie rodziny) zaniedbanie i poczucie samotności (atmosfera w domu, średni czas poświęcany dziecku: 2,5 min. Dziennie, reszta czasu; karcenie i pouczanie) poczucie niezrozumienia i niedoceniania Samobójstwa wśród dzieci i młodzieży Według danych statystycznych GUS w latach 2000-2005 odnotowywano przeciętnie 30-46 samobójstw rocznie w grupie wiekowej 10-14 lat oraz 267-285 przypadków samobójstw prowadzących do zgonu w grupie wiekowej 15-19 lat. Wśród dzieci młodszych 7-9 lat odnotowano w tym samym okresie 16 przypadków. Jak informuje we wprowadzeniu do problematyki prewencji samobójstw dzieci i młodzieży dr Włodzimierz A. Brodniak, sekretarz Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, „wyniki wielu badań naukowych i szacunków wykazują, że liczba prób samobójczych o różnym stopniu zagrożenia dla zdrowia i życia, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, jest co najmniej 15-krotnie wyższa niż liczba samobójstw zakończonych zgonem, w tym prawie dwukrotnie częściej wśród dziewczynek.(...)". Oznacza to, że "w Polsce liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, czyli uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, licealnych i techników, może szacunkowo wynosić 4-5 tysięcy rocznie". Blisko 25% nastolatków cierpi na depresję i obciążenia typowe dla tego okresu: egzaminy konkurencja w szkole poczucie zmęczenia konflikty oraz napięcia w szkole konflikty w domu pierwsze próby alkoholowe i narkotyczne wpływ środków przekazu tempo przemian Najwyższa korelacja między popełnieniem samobójstwa a warunkami domowymi występuje u dzieci rodziców nadużywających alkoholu, przy czym zachowania suicydalne wywoływał przede wszystkim alkoholizm matki. Najczęstsze znaki ostrzegawcze; Werbalne znaki wahają się od otwartych deklaracji do niejasnych wzmianek i ukrytych aluzji (chcę umrzeć, mam dość, już niedługo nie będziesz się o mnie musiał martwić...) rozdawanie swoich cennych rzeczy nagłe zainteresowanie tematyką śmierci i umierania zaniedbanie życia towarzyskiego, pracy, wyglądu zewnętrznego Porządkowanie spraw o charakterze ostatecznym szukanie pogodzenia z osobami wrogimi wcale nie musi tym osobom towarzyszyć depresja niedawna śmierć bliskiej osoby zmiana w cechach osobowości: nadpobudliwość lub wyciszenie Pomoc: psychoterapia Wytworzenie pozytywnego, opartego na zaufaniu wzajemnego stosunku pełnego zrozumienia poprzez znalezienie alternatywy dla postaw samobójczych ocena możliwości dokonania samobójstwa u rozmówcy, ocena poziomu zagrożenia Odkrycie i uaktywnienie tych zasobów, możliwości i sił w osobie zagrożonej i jej najbliższym środowisku (przyjaciele, rodzina), które mogą być jej szczególnie pomocne wspólne stworzenie określonego planu działania, wspólne poszukiwanie rozwiązania na najbliższy czas kolejne spotkania w następnych dniach, konkretne zachowania, współpraca z bliskimi osobami dalsze etapy głębszej terapii