docWyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym
download 
Reklamacja Transkrypt
Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym
NAŁĘCZÓW - miejscowość z Questem Ulotki z questami dostępne są na stronie: www.narowerach.turystyka.pl www.zielonypierscien.pl www.bestquest.pl Adresatem tej książki jest turysta w każdym wieku, który pieszo lub rowerem chce za pomocą Questu poznać dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze lub urokliwe krajobrazy nieodkrytych dotychczas miejsc na Lubelszczyźnie. Jest ona także adresowana do mieszkańców miejscowości, o których opowiadają Questy zamieszczone w ursztynowym B zamy na a n ów wyprawy odkrywc Szlaku Greenways Wydawnictwo jest także niezwykłym przewodnikiem, ponieważ swoimi wierszowanymi opowieściami odkrywa przed turystą miejsca i ludzi, o których w „tradycyjnych” przewodnikach pisze się niewiele lub wcale. Staje się zaproszeniem na wyprawę po nieoznakowanym szlaku, podczas której turysta ma odnaleźć hasło i skarb. Wyprawa angażuje poszukiwacza skarbu, bawi i edukuje. Publikacja składa się z 15 wypraw w 10 miejscowościach – w tych bardziej znanych turystom jak Nałęczów, Janowiec czy Wojciechów, jak i w takich, które jeszcze nie znalazły swojego stałego miejsca na turystycznych szlakach (np. Celejów, Gołąb, Klementowice, Zabłocie). Należy mieć nadzieję, że dzięki Questom te mniej znane miejscowości staną się niebawem celem wypraw wielu turystów z różnych stron Polski. Zapras P ublikacja Bankowego Towarzystwa Rowerowego w Nałęczowie pt. „Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways” jest wyjątkowym wydawnictwem i niezwykłym przewodnikiem turystycznym po urokliwych zakątkach nadwiślańskiego trójkąta turystycznego Kazimierz Dolny -Nałęczów - Puławy oraz po jego najbliższych okolicach. Przede wszystkim dlatego, że jest to pierwszy w Polsce zbiór tak wielu wypraw odkrywców (Questów) skoncentrowanych na tak niewielkim obszarze. Tworzą one sieć turystycznych atrakcji, która jako całość, bez względu na porę roku i pogodę, staje się oryginalną ofertą kilkudniowego wypoczynku dla gości odwiedzających Lubelszczyznę. WSTEP Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways niniejszej publikacji, a zwłaszcza do dzieci, młodzieży i ich nauczycieli, dla których wyprawa po skarb może stać się nie tylko zabawą, ale także wspomagającym narzędziem edukacyjnym, umożliwiającym poznanie historii swojej małej ojczyzny. Na koniec jeszcze jedna uwaga. Jeśli nie znalazłeś Skarbu, prosimy o zgłoszenie tego Opiekunowi wyprawy. Na każdej wyprawie Skarb na pewno jest! Wyprawy odkrywców ulegają zmianom, są aktualizowane i uatrakcyjniane. Dlatego przed wyprawą prosimy o odwiedzenie w/w stron i pobranie aktualnej ulotki Questu. I jeszcze kilka słów o autorach tej książki. Ich imiona i nazwiska można znaleźć pod każdym Questem. Są nimi zwykli mieszkań- Zbigniew Pacholik cy niewielkich miejscowości, dla których prezes Lokalnej Grupy Działania tworzenie wypraw odkrywców stało się „Zielony Pierścień” społeczną pracą dla swojej małej ojczyzny, promowaniem jej dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Dla niektórych autorów Questy stały się prawdziwą pasją, którą dzielą się z innymi podczas warsztatów, na których powstają kolejne wyprawy. Co lokalni pasjonaci sądzą o questingu, możemy przeczytać w dalszej części tego wydawnictwa. Niniejsza publikacja nie jest zamkniętą listą Questów z obszaru nadwiślańskiego trójkąta turystycznego. Jest to zbiór pierwszych 15 wypraw odkrywców opracowanych dla tego subregionu. Nowe wyprawy cały czas powstają i będą na bieżąco udostępniane turystom w formie ulotki na stronach internetowych: www.narowerach.turystyka.pl www.zielonypierscien.pl www.bestquest.pl 4 Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca przez aktywna zabawe J est wiele sposobów prezentacji, udostępniania i interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Wszystkie one mogą być wykorzystywane zarówno w edukacji regionalnej jak i przy tworzeniu atrakcji turystycznych, w tym szlaków czy ekomuzeów. Jedną z ciekawszych i zyskującą na popularności metodą jest questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca – metoda polegająca na tworzeniu nieoznakowanych szlaków, które można zwiedzać podążając za informacjami, zawartymi w pisanych wierszem wskazówkach. Quest, czyli to co powstaje w wyniku zastosowania metody, to forma aktywnego zwiedzania miejsca poprzez zabawę w poszukiwanie skarbu, do którego prowadzą wierszowane zagadki. W USA, gdzie powstała ta koncepcja odkrywania walorów przyrody i dziedzictwa, często porównywana jest do poszukiwania skarbów. W Polsce najbliższa jest harcerskiej zabawie w podchody – choć jej celem jest nie tylko zdobycie sprawności i wykazanie się pomysłowością przy rozwiązywaniu zadań – ale przede wszystkim odkrycie wyjątkowości danego miejsca. Specjaliści – Delia Clark i Steven Glazer twierdzą, że „najlepsze questy potrafią uchwycić i oddać ducha miejsca. Oddanie ducha miejsca wymaga jednak, abyśmy istotę miejsca odkryli poprzez własne doświadczenie czy przeżycie czegoś wyjątkowego. Jeśli pragniemy Quest prowadzi po różnych miejscach na szlaku, a informacja o lokalizacji każdego kolejnego punktu zawarta jest we wskazówce, stanowiącej rozwiązanie zagadki i wyszukanie w terenie miejsca, które pasuje do tego rozwiązania – może to być na przykład grupa pięciu drzew, albo liczba, która jest datą powstania jakiegoś budynku, rzeźba w terenie czy specyficzny detal architektoniczny. Na końcu szlaku umieszczona jest skrzyneczka – skarb, w której znajduje się pieczątka, potwierdzająca przebycie całej trasy i odgadnięcie hasła do ostatecznego odkrycia skarbu. 5 Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca przez aktywna zabawe odnaleźć ducha miejsca, musimy się nauczyć jak dostrzegać szczegóły – i odkrywać ukryte historie”. Quest to opowieść o miejscu i ludziach, którą sami odkrywamy i poznajemy, prowadzeni poetycką narracją. teru przestrzeni, w której się żyje – genius loci, poprzez zwrócenie uwagi na, często z pozoru zupełnie zwyczajne, codziennie spotykane miejsca i dostrzeżenie w nich wyjątkowości, wartości i magii. W efekcie Quest to zaproszenie a także propozycja aktywnego i wciągającego sposobu poznawania i zwiedzania miejsca ze zwróceniem uwagi na to co szczególnie wartościowe i piękne, a często niedostrzegane zarówno przez mieszkańców jak i turystów. Tworzenie questów jest odkrywcze i atrakcyjne dla ich twórców – pozwala na lepsze poznanie miejsca, w którym się mieszka, dostrzeżenie jego walorów, poznanie historii, zrozumienie jak zmieniało się w czasie i w jakim kierunku się rozwija. Ważny jest sam proces, przeprowadzenie go uważnie, bez pośpiechu, poświęcając odpowiednią ilość czasu na każdy jego etap. Decyduje to o jakości questu i o jego znaczeniu dla lokalnej społeczności. W USA, gdzie questing jest popularną metodą edukacji regionalnej i sposobem na zwiedzanie, są regiony, które wyspecjalizowały się w rozwijaniu sieci questów. Dobrym przykładem jest Program „Valley Quest”, w ramach którego powstało Głównym celem tworzenia questów jest ponad 160 questów na obszarze obejmujązwrócenie uwagi na wyjątkowe miejsca, cym 50 miasteczek w dolinie rzeki Connecludzi i historie związane z lokalnym dzie- ticut w stanie Vermont i New Hampshire. dzictwem przyrodniczym i kulturowym. Questing to sztuka odnajdywania wyjątkoWażne jest odkrycie niezwykłego charak- wości w rzeczach pozornie zwykłych. 6 Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca przez aktywna zabawe Do Polski metodyka questingu trafiła wraz z jej twórcą i światowym ekspertem ze Stanów Zjednoczonych, Stevenem Glazerem, Dyrektorem Programu The Valley Quest (www.vitalcommunities.org), który przyjechał na moje osobiste zaproszenie i dzięki wsparciu amerykańsko-kanadyjskiej organizacji Quebec-Labrador Foundation – Atlantic Center for the Environment w roku 2008. Pierwsze warsztaty odbyły się na Dolnym Śląsku w miejscowości Dziewin i stopniowo wraz z kolejnymi wizytami Stevena Glazera i rosnącą grupą wielbicieli questingu sieć questów zaczyna coraz mocniej oplatać całą Polskę. Obecnie jedną z prężnie rozwijających tę metodykę organizacji w Polsce jest Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych MiLA (www.mila.org.pl), współpracująca na co dzień ze Stevenem Glazerem a więcej informacji o samej metodzie i questach w Polsce, dostępnych dla wszystkich zainteresowanych ich odwiedzeniem, można znaleźć na stronie www.bestquest.pl. Na Lubelszczyznę questing dotarł dość szybko. Pierwszy quest powstał w Nałęczowie już w 2010 roku i był tworzony zgodnie z metodyką the Valley Quest, której autorem jest Steven Glazer. Zresztą autor metody miał w roku 2012 okazję do osobistej ewaluacji nałęczowskiego questu z grupą uczestników międzynarodowej konferencji na temat Zielonych Szlaków Greenways i quest został udoskonalony. Od tego czasu na obszarze działania Lokalnej Grupy Działania „Zielony Pierścień” powstało kilkanaście wypraw odkrywców. Wśród nich znalazł się też quest „Janowiec – historie z widokiem”, który powstał jako efekt szkolenia zorganizowanego przez Fundację Miejsc i Ludzi Aktywnych, podczas którego grupa wielbicieli questingu kształciła się u samego mistrza. Barbara Kazior prezes Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych MiLA 7 Lokalni twórcy i miłosnicy Questingu o swoim doswiadczeniu z Questami... Wiesława Dobrowolska-Łuszczynska, tempie, z jaką uwagą będzie poruszać się w proponowanej przestrzeni. Zmotyworedaktor „Głosu Nałeczowa: wany odgadywaniem zagadek, liczeniem np. drzew, latarni, kamieni, szukaniem liter niezbędnych do hasła, wyszukiwaniem ciekawych fragmentów architektury, pobudzony potrzebą określenia koloru przedmiotu, znalezienia interesującego detalu, „wchodzi” niejako w środek opisywanej w instrukcji rzeczywistości. Sam podejmuje decyzję w jakim tempie iść, przy czym dłużej się zatrzymać. Jeżeli coś go szczególnie zainteresuje, zechce poszukać dodatkowej informacji w kolorowym folderze. Na pewno dłużej zapamięta ciekawy obiekt, egzotyczne drzewo, smak źródlanej wody. Zatem nie zmuszanie do wysłuchiwania informacji turystycznych, a możliwość przeżycia turystycznej przygody. W tym tkwi siła questingu, prawdziwej według Stevena Glazera „poezji miejsca”. Dla mnie questing jest absolutnym zaprzeczeniem wszystkich grzechów, jakie ciążą na współczesnych organizatorach turystyki, z jednej strony uciekających od krajoznawstwa w stronę wszelkich atrakcji, mających zadowolić turystę, z drugiej epatujących nadmiernym dydaktyzmem w wykonaniu nauczycieli i przewodników. Najłatwiej przekonać się o tym, siedząc w majowy lub czerwcowy dzień na ławeczcew w nałęczowskim Parku Zdrojowym, w pobliżu której gromadzi się przeciętnie co 20 minut kolejna grupa, przeważnie ze szkolnej wycieczki. Konieczność wysłuchiwania w upalny dzień opowieści nasączonych szczegółami historycznymi, wymóg patrzenia prosto w oczy opowiadającego, skutecznie zniechęca do „zwiedzania”. Moje wnuki opanowały w takich sytuacjach natychmiastową umiejętność totalnego „wyłączania się”. Małgorzata Kowalczyk, przedsiebiorca, włascicielka mini skansenu „Wojciechosko Zagroda” w Wojciechowie: Tworząc Quest pt.„O dawnym życiu na wsi” chciałam w ten sposób dotrzeć do młodszych turystów, młodzieży gimnazjalnej i tej trochę starszej, którzy odwiedzają „Wojciechoską Zagrodę”. Młodzi ludzie już coraz Zupełnie inaczej reaguje młody „odkrywca” poruszony perspektywą „znalezienia skarbu”, który SAM decyduje, w jakim 8 Lokalni twórcy i miłosnicy Questingu o swoim doswiadczeniu z Questami... rzadziej wybierają skanseny, najczęściej zaliczane przez nich do „nudnych miejsc”. Questing to uczenie się poprzez zabawę. W swoim Queście połączyłam właśnie przekaz ważnych informacji z dobrą zabawą. Wspólne „Questowanie” grupy uczniów to także uczenie się współpracy w rozwiązywaniu łamigłówek i poleceń, wzajemne komunikowanie się i poznawanie oraz proces integrowania grupy. Uśmiech na twarzy młodzieży, która zakończyła Quest - to najlepsza zapłata. Wiem wtedy, że nie zanudziłam ich swoim opowiadaniem i liczę, że wyjadą z pięknymi wspomnieniami, a może jeszcze raz wrócą do „Wojciechoski Zagrody” na kolejny Quest. To miłe … Questy - to wspaniała rozrywka dla całych rodzin, rodzinna wyprawa odkrywców stanowi bodziec do świetnej wspólnej zabawy, przeżycia ciekawej i niebanalnej przygody. To wędrowanie niewidoczną ścieżką. Musisz tę ścieżkę zobaczyć. Aby to uczynić musisz być uważny, aby niczego nie przeoczyć i odkryć wszystkie tajemnice. Każda wyprawa odkrywców jest inna, wyjątkowa i niepowtarzalna. Zabiera uczestnika w pełną przygód podróż, opowiada nieznane i tajemnicze historie, pokazuje wyjątkowe miejsca, oraz przybliża znane z historii postaci. Quest dla jego twórców jest wyjątkowym wyzwaniem i doświadczeniem, tworzeniem ciekawego i niepowtarzalnego szlaku dla turysty. Nigdy nie dowiedziałem się tyle o danej miejscowości co podczas prowadzenia warsztatów, na których powstają kolejne wyprawy. Sławomir Łowczak, dyrektor Gminnego Domu Kultury w Markuszowie: Questy – wyprawy odkrywców zachęcają uczestników do patrzenia na otaczający nas świat w nowy, znacznie bardziej ciekawy i odkrywczy sposób. Łączą ze sobą różnych ludzi w dążeniu do wspólnego celu. Tworzą pewną magiczną więź między ich twórcami a osobami rozwiązującymi questy. Uczestnictwo w queście gwarantuje pozostawienie w sercu i umyśle odkrywcy unikalnych, wyjątkowych i niepowtarzalnych przeżyć oraz wspomnień. 9 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Polska to najlepsze miejsce na Questy Przywołaj w myślach swoje dzieciństwo, przywróć w pamięci przyrodę, krajobrazy i kulturowe skarby rodzinnych stron. Być może tak jak inni miałeś swoje tajemnicze miejsca, taki wyjątkowy i magiczny świat, do którego można było uciec od codzienności. Czy ukrywałeś skarby? Czy tworzyłeś mapy do ich poszukiwania? Czy poszukiwałeś jakichś znaków, które mogłyby Ci pomóc dotrzeć do skarbów? Tego typu wyprawy na małą skalę to świat przygody bez paszportu, bez lotniczego biletu, bez karty podróżnika. Mieszkańcy doliny rzeki Connecticut w stanie Vermont w USA wykorzystali zabawę poszukiwania skarbów do promocji dziedzictwa swojego regionu i opracowali w 1995 r. Program Valley Quest. Każdy Quest jest niepowtarzalną wyprawą po skarb, która prowadzi turystów po wyjątkowym miejscu i uczy ich dostrzegania tej wyjątkowości. Quest powinien zawierać: • wskazówki, które prowadzą i uczą turystów jak mają poruszać się po obszarze, • mapy, które ilustrują szlak Questu, aby turysta nie zgubił się, • skrzyneczkę ze skarbem na końcu Questu, w której znajduje się pamiątkowa księga i pieczęć wyprawy. 10 W ramach Programu Valley Quest opublikowane zostały dwa wydawnictwa pt. „Valley Quest: 89 Treasure Hunts in the Upper Valley (2001) oraz “Best of Valley Quest: Treasure Hunts to Special Places” (2008). W ciągu ostatnich 5 lat program rozprzestrzenił się na Stany Zjednoczone i kilka europejskich krajów. Polska bardzo szybko stała się najlepszym miejscem na Questy. Dlaczego? Po pierwsze, dlatego że metoda Questing przypomina znaną w Polsce grę terenową “podchody”. Po drugie, Questing wykorzystuje lokalne dziedzictwo i bogatą historią Polski obecną np. w ruinach zamku, na starych rynkach, kościołach, parkach. Wreszcie tutaj w Polsce jest wielu mistrzów Questingu. Pierwsze warsztaty w Polsce poświęcone temu jak robić Questy zostały zorganizowane dzięki wsparciu Fundacji Quebec-Labrador. Barbara Kazior oraz Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych byli organizatorami ko- Bursztynowy Szlak Greenways na Lubelszczyznie lejnych warsztatów w południowo-zachodniej, centralnej i południowo-wschodniej Polsce. Teraz w Polsce jest już ponad 100 Questów. Bursztynowy Szlak Greenways na Lubelszczyznie W tych miejscach, w tym także w Nałęczowie i Janowcu, które odwiedziłem, ukrytych jest tak wiele skarbów. Można czerpać tak wiele przyjemności z poszukiwania, znajdywania i doświadczania ich. Bursztynowy Szlak Greenways to międzynarodowa trasa dziedzictwa prowadząca przez Polskę, Słowację i Węgry śladami starożytnego szlaku, którym transportowano bursztyn znad Morza Bałtyckiego nad Adriatyk. Idea współczesnego BursztynoCzytelnikom tej książki życzę przyjemnej wego Szlaku nawiązuje do różnorodnych lektury i radości z poszukiwania skarbów funkcji, jakie przed wiekami pełniły szlaki w magicznych miejscach wschodniej Pol- handlowe: ekonomicznych, komunikacyjski. Powodzenia na szlakach odkrywców! nych i społeczno-kulturowych. Przy bursztynowym szlaku skupiało się życie mieszSteve Glazer kańców Europy Środkowej zapisane w Vital Community, USA, legendach, krajobrazie krain czy skarbach współtwórca metody Questing miejscowości rozwijających się przez setki lat dzięki licznym kontaktom handlowym i kulturowym. Współcześnie to materialne i duchowe dziedzictwo regionów jest motywem przewodnim podróży po Bursztynowym Szlaku Greenways. W oparciu o trasę turystyczną lokalne społeczności prezentują i udostępniają turystom swoje dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze. Główna nitka szlaku to trasa rowerowa, która łączy miejsca atrakcyjne pod względem krajoznawczym, przyrodniczym, kulturo- 11 Bursztynowy Szlak Greenways na Lubelszczyznie spotkanie z autentycznymi lokalnymi twórcami, udział w lokalnych wydarzeniach kulturalnych. Szlaki łączą atrakcje turystyczne i lokalne inicjatywy, wspierają rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i promują zdrowy styl życia. Stwarzają szansę na poStowarzyszenie Lokalna Grupa Działania prawę jakości życia lokalnych społeczności, „Zielony Pierścień” (LGD) od 2010 r. jest lo- ożywianie lokalnej gospodarki, promocję kalnym koordynatorem odcinka głównej produktów lokalnych, wzmacnianie przedosi Bursztynowego Szlaku Greenways od siębiorczości wśród mieszkańców oraz zaJanowca do Dęblina na Lubelszczyźnie na chowanie unikalnych wartości przyrody, długości ponad 60 km. LGD wspólnie z 14 krajobrazu i kultury obszaru. gminami przygotowała w 2010 r. Projekt pn. Utworzenie pętli rowerowych na obszarze od Na Bursztynowym Szlaku Greenways na Kazimierskiego do Kozłowieckiego Parku Kra- Lubelszczyźnie turyści już mogą nabyć lojobrazowego jako zintegrowanego, innowa- kalne produkty oraz pamiątki turystyczne z cyjnego i sieciowego produktu turystycznego” naszego subregionu w siedmiu Izbach Proi uzyskała wsparcie finansowe na jego reali- duktu Lokalnego. Dodatkową atrakcją są zację. W efekcie oznakowana została głów- także wyprawy odkrywców. na oś Bursztynowego Szlaku Greenways od Janowca do Dęblina oraz kilkunaście lokal- Więcej informacji o Bursztynowym Szlaku nych pętli rowerowych o łącznej długości Greenways na Lubelszczyźnie szukaj na blisko 500 km. Przy szlakach utworzono www.zielonypierscien.pl oraz także m.in. 31 miejsc wypoczynkowych dla www.krainarowerowa.pl turystów (drewniane wiaty ze stołami i ławami, miejsca na grill, stojaki na rowery, tablice informacyjne, kosze na śmieci), miejsca do naprawy rowerów oraz pierwszej pomocy. wym i historycznym. Biegnie ona od Budapesztu, przez Kraków, aż na Hel. Wokół niej rozwijana jest sieć różnorodnych, tematycznych szlaków i pętli. W Polsce szlak jest oznakowany tylko na kilku odcinkach. Z założenia zaprojektowana sieć pętli rowerowych jest nie tylko trasą, którą przemierza się rowerem, ale jako produkt turystyczny „żyje” i oferuje turystom ciekawą przygodę, 12 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Tropem bociana podróznika” TEMATYKA: Zapraszamy na spacer po Celejowie, który umożliwi poznanie nam walorów przyrodniczych, krajobrazowych i historycznych tej malowniczej miejscowości leżącej nad rzeką Bystrą. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można autobusem PKS lub busem bezpośrednio z Lublina, Puław i Warszawy. Wyprawa, na którą zaprasza celejowski bocian, zaczyna się pod barem „U Teresy”, leżącym przy trasie 830, obok przystanku PKS. Podczas wędrówki zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. GDZIE TO JEST: Celejów położony jest w powiecie puławskim, w zachodniej części województwa lubelskiego, na Płaskowyżu Nałęczowskim CZAS PRZEJSCIA: ok. 1,5 godz. przy trasie 830. Ok. 10 km od Kazimierza Dolnego i 15 km od Nałęczowa. OPIEKUN WYPRAWY: Regionalne Stowarzyszenie Odnowy i Rozwoju „Wokół Bystrej” [email protected] 13 Quest „Tropem bociana podróznika” M nie bociana wszyscy znają, w obcych krajach podziwiają. Choć zwiedziłem krańce świata, to w te strony chętnie wracam, gdzie śpiewają gospodynie najsłynniejsze w całej gminie: „Choć Celejów mała wieś, urokliwy bardzo jest, swe walory dobrze zna, więc czas zajrzeć tam!!!” Spotkajmy się przy „Teresy barze” Tu herbatkę wam zaparzę Pizzę z pieca podam wnet i ruszajmy w trasę het. malowniczy i bajkowy. Odsłonięte drzew korzenie tworzą zjawy, widma, cienie. Lecz nie koniec to atrakcji Dwa kolejne wiodą nas Do krainy „Siódmy Las” Gdy opuścisz już wąwozy Do zakrętu szybko spiesz Tu punkt widokowy jest Spójrz na świata cztery strony Z lewej domek jest zielony Z prawej daszek ma _ _ _ _ _ _ _ _ Wyjdźmy z baru gościnnego Nie idź w stronę gniazda mego, Bież na prawo do figurki Krocz, choć nie masz z górki. Ta figurka to jest krzyż A więc się do niego zbliż Skręć znów w prawo Idziesz dobrze, brawo, brawo Trasa piękna acz niełatwa Ale przejdzie ją i dziatwa. Bar na wstępie był tu po to Abyś w trasę szedł z ochotą. Droga bita wiedzie prosto Górkę zaatakuj ostro Dalej wąwóz na Cię czeka i pies Zuzy z dala szczeka. Wąwóz piękny to lessowy 15 16 14 Zachwyć się turysto drogi panoramą wzgórz wspaniałą widok wart wysiłku nogi pamiątką zostanie trwałą. Lipa z prawej białe pasy ma i kierunek wskaże nam. Z góry bież na łeb na szyję ja nad Tobą poszybuję wśród gniazd swoich wyląduję. 14 Quest „Tropem bociana podróznika” Obok krzyża skręcaj w prawo niżej Bystra płynie żwawo. Z lewej popatrz – rozlewisko to lipienia jest łowisko. Mostek tutaj przerzucony młyn zaprasza z drugiej strony: Jest tam krąg ogniska wygasłego A na ławce graffiti artysty nieznanego Usiądź więc wygodnie sobie A ja w tym czasie żaby połowię Myśliwi tutaj spotkania mają Po polowaniu się rozgrzewają Bardzo miłują zwierzynę, choć na nią polują A _ _ _ _ _ ich koła kraty ukazują. 13 4 Ty już odpocząłeś - żaby już zjedzone Już od wieku mąkę mielę zajrzyj do mnie przyjacielu. Należę do _ _ _ _ _ _ _ _ Niedźwieckiego 10 8 on nauczy fachu tego. Obsypany mąką z młyna wróć przez mostek Kolego z lewej strony grobla się zaczyna Ty idź dalej, za bocianem, W polną dróżkę skręć na zachód. Z drogi widać zarys czerwonego dachu Dotrzesz do szosy po kilkuset krokach Przechodząc uważaj – nie bujaj w obłokach Przed Tobą myśliwski domek stoi Za nim _ _ _ _ _ zaprasza do swych podwoi 9 11 Ruszajmy zatem w dalszą świata stronę Tym razem na północ serpentyną drogi Idziemy wspólnie wyciągając nogi, pół kilometrowa trasa przebyta Po lewej żółty dom sołtysa Ciebie powita Skręć przed nim w drogę polną Wieść gminna niesie, że jest ona sporną wszyscy chcą szerokiej, lecz ziemi skąpią opony granic strzegą, sąsiedzi nie ustąpią. Policz z prawej czarne kręgi z _ _ _ _ 7 15 Quest „Tropem bociana podróznika” Odgadniesz liczbę dużych – masz powód do dumy Jest ich razem _ _ _ _ _ _ 1 HASŁO: 12 Do hasła uzyskałeś kolejne litery. Idź w przód śmiało, bo hasło to za mało. 1 Spójrz nieopodal, za bramą, atrakcji wiele Warto tu przyjść z dziećmi także w niedzielę „Twoja Szkoła _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 5 3 6 9 2 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 Miejsce na skarb (pieczatke questu) 2 chętnych zaprasza Dotarłeś do celu – dobra nasza Skarb jest w budynku po prawej ukryty Wejdź i podaj hasło – jesteś znakomity To już kres naszej wędrówki Musimy się rozstać Lecz Ty możesz przecież Na dłużej pozostać Celejów - to miejsce które się nie nudzi Wróć - do pięknej przyrody i życzliwych ludzi. Data: TWÓRCY QUESTU: Danuta Grzybowska, Ewa Osiecka, Piotr Pasek, Lucyna Dzwonnik, Henryka Szeląg, Zuzanna Rodzik, Teresa Pasek, Barbara Plewińska, Ewelina Kominek, Bartek Kozak, Bartek Fołek, Julia Kominek, Teresa Ścibior, Rozalia Mazurek, Elżbieta Tomaszewska, Angelika Wrzesińska, Agata Kołosińska, Alicja Piłat, Magdalena Głos, Sandra Sadurska, Justyna Osiecka, Małgorzata Sosik, Łucja Wasilewska, Alicja Wasilewska, Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Sławomir Łowczak. Opracowanie: Sławomir Łowczak. 16 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Z imć Onufrym od Swietej Anny do holenderni” TEMATYKA: Końskowola, w przeszłości prywatne miasto Tęczyńskich, Zbaraskich, Sieniawskich i Czartoryskich, także silny ośrodek browarniczy, włókienniczy, a dziś „stolica róż”, posiada niezwykłe cenne perły architektury. Zapraszamy zatem do osady, by w towarzystwie „Pana Zagłoby”, który wg H. Sienkiewicza zauważył: „Bardzo też liche piwsko w tej Końskowoli” przemierzyć trasę, na której turysta odkryje zaskakujące piękno zabytków i pozna renesansowe cuda architektury i rzeźby, które wyszły spod ręki np. Tylmana z Gameren, Franciszka Mayera czy też artystów z warsztatów puławskich Hoffmana. GDZIE TO JEST: Miejscowość położona przy szosie nr 12 znajduje się w odległości 5 km od Puław, 10 km od Kurowa oraz 42 km od Lublina. JAK DOJECHAĆ: Można do niej dojechać autobusem z pobliskich Puław lub Kurowa. Pociąg osobowy zatrzymuje się w odległości 2 km, na stacji Pożóg (trasa Warszawa-Lublin). Wyprawa zaczyna się przy budynku Gminnego Ośrodka Kultury (parking) w pobliżu przystanku PKS na ul. Lubelskiej. Aby dotrzeć do skarbu turysta musi ułożyć hasło z ukrytych na trasie liter. CZAS PRZEJSCIA: ok. 1godz. OPIEKUN WYPRAWY: Gminny Ośrodek Kultury w Końskowoli www.gok.konskowola.pl 17 Quest „Z imć Onufrym od Swietej Anny do holenderni” D rogi Turysto, spragnion przygód wielu Witam Cię w Końskowoli, drogi przyjacielu. Jam Onufry Zagłoba, wojak oraz szlachcic Herbu Wczele, co oznajmiam z wielką dumą Waści. Informacji wszelakiej możesz być Waść pewnym Gdy tę wyprawę zaczniesz ze mną po skarb cenny Bo jestem człek i śmiały i ciekawy wielce Co w mym kraju zobaczyć można przy butelce Ale też z konia, pieszo, patrząc dookoła. Ruszajmy zatem w drogę, bo przygoda woła. Prawdziważ to perła renesansu lubelskiego Doskonałością kształtów zachwyca każdego. Kołatka w drzwiach żelaznych dla wiernych zrobiona Co z rana i wieczór chcą się modlić do swego patrona. Zaczynamy wędrówkę w Lubelskiej ulicy Przy wielkim gmachu ze szkła , co GOK-iem się mieni Będziemy dzisiaj jako wielcy podróżnicy Co diariusz w drodze piszą światem zachwyceni. Wędrujemy więc traktem w kierunku zachodu Podziwiając pod drodze skutki działań rodów, Które kiesą swą zawsze zarządzały skrzętnie By miasto wyglądało dumnie i szlachetnie. Świątynia przypomina farę w Kazimierzu Podobne dekoracje, sklepienie z lunetą Dwa szczyty ze sterczyną, ale tu zagadka Bo miało być ich tyle, ilu apostołów, jednak murator uznał, że jeden z nich zdradził, zatem nie było powodu, by go tu posadzić Jeszcze jedną zagadkę kryje ta budowla. Na poziomie empory muzycznej drzwi stare Jednak mocno cegłą są zamurowane. Ponoć tajemne przejście było tu dla księży Którzy ze swej plebanii przechodzili tędy. Ale plebania przecież oddalona znacznie Po drugiej stronie drogi, czyżby tu opacznie Murator słynnym włoskim zwyczajem sklepił Jakiś „Most Westchnień” jako we Florencji. Drogi tu drzewiej nie było, powstała za Czartoryskich Nowy i wygodny trakt uszczęśliwia wszystkich Pozostawmy zagadki innym podróżnikom Stańmy więc chwilę obok przy jakimś pomniku, Kapliczce raczej, z krzyżem, z _ _ _ _ _ _ _ _ _ ramieniem Po prawej stronie traktu świątynia nieduża Na skarpie postawiona, wśród drzew się wynurza To św. Anny kościół, szpitalnym nazwany Bo przy szpitalu miejskim ufundowany. 12 11 Chroni on od zarazy przez wieki sumiennie. 18 Quest „Z imć Onufrym od Swietej Anny do holenderni” Na tablicy z roku 1892 ujrzysz oczyma odkrywczymi Wezwania broniące przed klęskami, chorobami wszelkimi Modlitwy wiernych symbolizują litery, odczytaj te najniżej _ _ + _ + _ _ – jedna potrzebna do hasła Jeśliś już kościół obaczył cały, po wyjściu z lewej strony Zobaczysz pomnik, dowiedz się komu poświęcony Znakomity wierszokleta jest tu pochowany Dionizym _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ położonego poniżej. przy chrzcie nazwany W bzach wtopiony płot żeliwny kiedyś był solidny, dziś zaprasza w dalszą drogę Idź więc dalej, w lewą stronę stawiaj nogę Z kościółka kieruj się na wschód zacny podróżniku Tam śladów przeszłości odkryjesz bez liku Przeczytaj z uwagą wszystkie grobu strofy Bądź tutaj uważny – przyda się to potem Jedna ze strof napisana ze szczególnym polotem Dziś czytelna, dawniej pokryta nalotem Jeśli się sprawiłeś, bież na prawo śmiało Jeden odkryty nagrobek to dla Waści mało Naprzeciw poety czarny sarkofag stoi Waleczny był mąż pochowany pod nim 2 W oddali zobaczysz dwie wysokie wieże To kościół parafialny umacnia lud w wierze Przejdź ostrożnie przez przejście dla pieszych Człek roztropny w tym miejscu się nie spieszy Do bramy kościoła _ _ _ _ _ stopni prowadzi 7 10 Przed wejściem czapki zdjąć nie zawadzi 4 17 Przyjaciel Kościuszki i Czartoryskich Los ojczyzny był mu zawsze bliski To generał wojsk polskich Dzielny dowódca Józef _ _ _ _ _ _ _ _ 1 5 Dalej jest dzwonnica z roku 1778 Fundacji księcia Augusta Czartoryskiego Gdy dzwonią _ _ _ _ dzwony na niej umieszczone 8 Znak to, że niebawem modlitwy będą odprawione. Spacerując dziedzińcem dalej dookoła Uważnie oglądaj mury kościoła Zadrzyj głowę do góry koniecznie Nad głośnikiem herb Tęczyńskich spogląda odwiecznie Jeśli trafiłeś pod kościół toś już szczęśliwy Możesz w nim zwiedzić podziemne niwy Tam krypty prastare zadziwiają turystów Opowiadają tutejsze dzieje – nie odchodź od zmysłów Nad tarczą to nie buty na piłce lecz dawne turniejowe przyłbice Jeśliś człek dociekliwy i ciekawy na murach nie przegapisz sprawy Krypty jasne, oświetlone nie straszą za wiele Zwiedzaj je żwawo, nie stój jako cielę Elektroniczny przewodnik opowie ciekawie Co kryje się w kryptach oraz bocznej nawie wiele tam jest tablic pamiątkowych oraz inicjały muratorów cechowych. Po wschodniej parkanu ścianie Jest wyjście na dalsze questowanie 19 Quest „Z imć Onufrym od Swietej Anny do holenderni” Kieruj się na pasy ze światłami Po prawej miniesz głaz z napisem „_ _ _ _ _ _ _ Boże” 13 14 Bież śmiało przez ulicę Bóg jest z nami Nie sprawdzaj jak auta są hoże Wciśnij wcześniej przycisk i czekaj na zielone By skręcić po przejściu w lewą stronę Obacz na park z kapliczką odrestaurowaną Idąc dalej, w głębi dostrzeżesz szkołę murowaną Skręć w pierwszą uliczkę „nieprostą” na prawo Bież nią ostrożnie, auta jeżdżą żwawo Dzisiaj to słynny pasaż handlowy Spotkasz w nim po Kramie, Jacka i _ _ _ _ _ _ , Bobasa i Anię 19 Za holendernią stoi spichlerz stary Z maleńkimi okienkami Drzewiej tu przechowywano zboże Dziś tu rolnik kupić wszystko może Na szkolnych murach autor „Quo vadis” wisi Drogi nie znają tylko ludzie cisi Ciebie Acan quest poprowadzi Czytać go uważnie nie zawadzi Pod spichlerzem są podziemia i korytarze Znają je tylko budynku gospodarze Za szkołą na prawo na wzniesieniu Wśród drzew stoi „rządcówka” Tam mieszkał rządca Czartoryskich Okiem uważnym baczył on na wszystkich Łączyły się z dawnym browarem Noszono tędy korce zboża ziaren Idź dalej śmiało „nieprostą” ulicą Na pewno nie spotkasz się tu z żadną ulicznicą dojdziesz do jej końca, a po prawej stronie Szkółkarska _ _ _ _ _ _ _ _ _ 3 9 16 15 Po browarze nie ma dawno śladu A Sienkiewicz o nim tylko gadu, gadu Ja piwa tu ongiś próbowałem Choć się w nim nie rozsmakowałem 18 na holenderni ogonie Zakupić tu możesz rośliny przecudne Dzięki nim twe życie nie będzie nudne A po drugiej stronie czujne oko wójta Pilnuje porządku – jednak się nie bójta Ty idź Acan chodnikiem na południe Jeśli chcesz coś kupić, poczujesz się cudnie Wcześniej tu gościły holenderskie krowy To podróży kres, jeśliś zdrożony, Kieruj się w piekielne strony 20 Quest „Z imć Onufrym od Swietej Anny do holenderni” W holenderni jest czarcia gospoda W której jejmość panna strawę poda _ _ _ _ _ prosto z pieca 6 Napis przy wejściu poleca Jeśli znasz już hasło całe Jesteś zuchem i Tobie chwała Podaj je gospodyni przy kominie A nagroda Waszmości nie ominie Miejsce na skarb (pieczatke questu) HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 15 16 17 18 19 11 12 13 14 TWÓRCY QUESTU: Joanna Agnieszka Trawińska, Jadwiga Dąbska - Próchniak, Małgorzata Sosik, Katarzyna Kozak, Elżbieta Antas, Artur Poczybola, Marlena Wójcik, Bożena Reniuszek, Teresa Orłowska, Elżbieta Urbanek, Jan Krzysztof Łuszczyński, Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Sławomir Łowczak. Opracowanie: Sławomir Łowczak. Data: 21 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Markuszów Sobieskiego” TEMATYKA: Zapraszamy do Markuszowa na spacer z królem Janem III Sobieskim po starym, historycznym i wielokulturowym mias-teczku. Wyprawa po skarb umożliwi poznanie historii, najciekawszych zabytków oraz postaci związanych z tym miejscem. JAK DOJECHAĆ: Dojechać można tu autobusem PKS lub busem bezpośrednio z Lublina, Puław i Warszawy. Wyprawa zaczyna się pod Urzędem Gminy na ul. Marka Sobieskiego 1. Podczas wędrówki Waszym zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. GDZIE TO JEST: CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. Markuszów położony jest w powiecie puławOPIEKUN WYPRAWY: skim, w zachodniej części województwa luGminny Dom Kultury w Markuszowie belskiego. 26 km od Lublina, 20 km od Puław. www.markuszow.pl 22 Quest „Markuszów Sobieskiego” Z anim Królem Janem zostałem, w odsieczy przeciw Turkom, po bitwie okrytym Wiktorią nad wszelkim czambułem, w Markuszowie bywałem jako młodzian ciesząc się jaworowskiego starosty tytułem. Między gwiazdy wpatrzon przez szkiełka lunety, zaproszony do miasta, gdzie serce płonęło Dziś wędrówkę zaczynam z Tobą, słuckim pasem spięty, Odkrywco, co chcesz poznać życia mego dzieło. Od Firlejów przejąwszy majętności wielkie zadbałem, by Markuszów wrócił do świetności, jarmarki przywróciłem, przywileje wszelkie, szynkarzom zezwoliłem gorzałką raczyć gości. Spróbujmy zatem dzisiaj, turysto ciekawy, co skarb odnaleźć pragniesz, trudów nieświadomy, przejść po dawnych uliczkach, prześledzić przemiany, może zostały do dziś jakieś stare domy? Nagrodą skarb będzie na końcu wędrówki Ale musisz uważnie wkoło toczyć oczy Odnaleźć cenne mury, dawnych czasów ślady, Krainy Jana Pocka krajobraz uroczy. Miły kompanie, zacząć nam już pora Wędrówkę przy gmachu podobnym do dwora, W którym mężczyźni w swych hełmach ze stali Przed kurem chcąc bronić, siedzibę swą obrali Zdziwisz się pewnie gdy Ci opowiem, że ziemia na której stoisz, pełna tajemnic, szczątków pokoleń, myślę Waść, że się nie boisz? Prochy tu bowiem wielkiego narodu, Leżą pod stopą od wieków. Kiedyś tu cmentarz z kamieniem macew, Utrwalał losy człowieka W mym Markuszowie mieszkali razem, Polacy, Tatarzy, Żydzi, W przyjaźni dużej i pracy wspólnej, Bo handlem nikt się nie brzydził. Wielkie jarmarki, dóbr pełne różnych, Ściągały tu gości z dala Dzisiaj urzędy tu ważne widać Tablice, nazwy u góry Tu gminy „Urząd”, tu zaś „_ _ _ _”, Do dzisiaj także targ poniedziałkowy, Wielki tłum kupców zachwala Idźmy ku _ _ _ _ _ A obok Gminny Dom Kultury kroków trzydzieści, Skręćmy w ulicę Strażacką, Aby podziwiać domostwa z drewna wybudowane, 11 Dzisiaj na scenie w tym wielkim domu Erato, Kaliope rządzą, Lub Polihymnia z chórem niewieścim Muzyczne strofy niosą 17 23 Quest „Markuszów Sobieskiego” Na podmurówce niskiej Zielenią _ _ _ _ _ _ _ _ obramowane 1 Z boków narożniki wąskie W narożu ogrodu kościelnego krzyż stoi drewniany I wita przechodniów rozpostartymi ramionami Skręć w lewo w Lubelską wzdłuż murów kościoła Tuż za nim zauważ obelisk murowany Cytat piękny z __________ Do uliczki Chopina trzeba iść na prawo Wiedzie nas ku południu, postępujmy żwawo. 9 Wielki trakt ją przecina Z Krakowa do Lublina czytaj na tablicy Na lewo spójrz no Waszmość, przed kościółkiem małym Wysoka osiem metrów _ _ _ _ _ _ _ _ _ okazała 16 Dźwiga się na cokole w kolumn obramieniu Wykuta zręcznym dłutem w piaskowca kamieniu Fundatorem jej była Firlejów rodzina Ichże to w niej są herby w postaci Lewarta Przeniesiona spod szkoły, wieki podziwiana Dziś też naszego spojrzenia i zachwytu warta Wolność ceniący mocno, do dziś podziwiany Naczelnik te słowa wypowiedział By polski naród ich przestrzegał A z obywatelami Markuszowa i dziedzic Wołk-_ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 obelisk ufundował Wśród wysokich drzew w lipcu miodem pachnących, Ujrzysz kościółek w głębi bielejący Na cześć renesansu lubelskiego ptaków słychać śpiew Po chwili zadumy dokonaj zwrotu Idź prosto przed siebie, traktem na Warszawę Ujrzysz domek niziutki, z _ _ _ _ _ _ zbudowany 14 Lada jak otynkowany Pamięta on czasy odlegle Szabasy, modlitwy i bajgle Zielone ramy i drzwi wejściowe Pamiętają liczne dzieci tu ongiś biegające Z Italii dalekiej przybył, by go wybudować, Piotr, Durie z nazwiska, Włoch uzdolnion wielce Mieszczaninem Markuszowskim kazał się mianować Budowa trwała 2 lata, dzięki fundacji Firlejów dużej kiesce Stoisz obok budynku Banku ______________ 3 przy ulicy mego brata, Marka Sobieskiego, 24 Quest „Markuszów Sobieskiego” Tu dawniej stała bożnica – miejsce modlitwy mieszkańców wyznania mojżeszowego. Pisał wiersze w wiejskiej chacie o pięknie tej ziemi Był wybitnym poetą, uprawiał rolę rękoma własnemi Dziś tu finansowa nowoczesność zawitała, Bankomat z wielką anteną w niebo skierowała. Udaj się teraz na zachód, zacny nasz kompanie, Chcąc poszukać skarbu, który w skrzynce ma schowanie. Gdy znajdziesz się przy pomniku dużym, Gdzie ludowy poeta Jan Pocek siedzi przy stole Mijaj wartko aptekę, wszak zdrowie ci nie szwankuje Uciekaj od pigularza, bo pieniądze w twej kiesie wyczuje. Omiń SKOK Stefczyka i pomykaj dalej W _ _ _ _ _ _ _ zrobisz zakupy i dowiesz się wiele, 8 Nie masz na to czasu, idź dalej i nie stój jak ciele. Po przebyciu 70-u kroków, po prawej przy ulicy Błońskiej, Zobaczysz dom drewniany o architekturze swojskiej To zabytek z pięknymi odrzwiami i zielonymi okiennicami Dziś stary i pochylony - podparty dwoma komórkami. Nieopodal znajdował się dawny plac targowy Centrum życia Markuszowa w każdy dzień handlowy Przez stulecia pełen ludzi, gwaru, targowania Dziś drzemie – różnorodny drzewostan go osłania Na skwerze rośnie lipa obręczą opasana Obok _ _ _ _ _ _ _ okazała o czterech konarach 18 Po północnej stronie rynku dom Żurawskich odrestaurowany Zatrzymaj się chwilę, wejdź na górkę I znajdź nazwisko rzeźbiarza wyryte w murze: _ _ _ _ _ _ _ 2 Stamtąd przejdź na drugą arterii stronę, Gdzie w głębi znajdowała się stara gospoda Teraz widnieje przed nią dom nowy, Lecz nazwa tej uliczki na wieki się zachowa To tutaj, aby pozbyć się frasunków Szukali sponsorów amatorzy trunków Dlatego aleją _ _ _ _ _ ją nazywano 15 Gdyż pito tu na kredyt wieczorem oraz rano. Idź ciągle prosto, skręć później w lewo Tam dojrzysz z dala kościół Józefa świętego Z XVII wieku. Miń kapliczkę z 1908 roku i wejdź w bramy świątyni krok po kroku Zna dzieje rodziny i historię tutejszej fabryki oranżady. Właściciel tego domu po wojny pożodze Rozwoził oranżadę chevroletem – transportowym wozem. W północno-zachodniej części rynku stoi budynek _____ 13 Onegdaj ratusz, miejskimi urzędnikami wypełniony cały Ty wędrowcze powróć pod lipę niczym poeta Kochanowski Szukaj pomnika także Jana, ale to wieszcz markuszowski, 25 Quest „Markuszów Sobieskiego” Tam znajdziesz na murze wiszącą tablicę Z roku 19 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 12 Co upamiętnia walki z nawałą o polskie ulice Toczone pod wodzą Józefa Piłsudskiego Skarb Twój tutaj jest schowany _ _ _ _ _ _ rośnie koło bramy 5 Pod drzewem, skrzynka leży Kto nie gapa - do niej bieży W wesołym ulu jest schowana Strzeże wejścia do niej brama Jak głosi legenda, głęboko pod nami Łączy się wszystko podziemnymi tunelami Piwnice Rynku z nieistniejącym pałacem, Po którym po pożarze zostały tylko place Choć prywatne to są włości Jeśli znasz hasło - gospodarz się nie złości. Nazwa słynnego markuszowskiego dania Jest zawarta w haśle – w domu do spróbowania. I dwa kościoły złączone ze sobą Których mury mają od ognia _ _ _ _ kolor 7 Stoisz tyłem do świątyni I wejdź w bramę od zachodu Wnet plebanię miniesz starą Sławną mieszkańcami swymi Tuszę, że miałeś Acan przygód w bród Zacnie wspominaj Sobieskiego gród. Idź dalej, wzdłuż muru kościelnego Z górki, brukiem w dół - do celu Piękny widok – królestwa wodnego To są _ _ _ _ _ - mieszkanie ryb wielu 10 Tuż po lewej za plecami Znajdź tablicę z napisami Po „_ _ _ _ _ _ _ Jana Pocka” 1 Wyrusz kiedyś rowerami Spojrzyj w górę, gdzie kopuła Dach zwykłego domu zdobi Tam pasjonat astronomii Szuka swojej Mlecznej Drogi 26 Quest „Markuszów Sobieskiego” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Jeśli wyślesz e-maila z poprawnym hasłem na adres [email protected] otrzymasz przepis na najsłynniejsze markuszowskie danie. Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: TWÓRCY QUESTU: Maria Przybyłko, Wiesława Dybała, Sabina Seroczyńska-Kozuba, Jan Łuszczyński, Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Sławomir Bogusz, Irena Opolska, Teresa Nowaczyk, Ewelina Fabian, Monika Paprota, Bogumiła Bogusz, Karolina Oleksiewicz, Sławomir Łowczak, Małgorzata Fedas, Krzysztof Florys, Aneta Sosik-Kierszniewska, Zbigniew Pacholik. Rysunki: Kamila Bartuzi. Opracowanie: Sławomir Łowczak. 27 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „O dawnym zyciu na wsi” TEMATYKA: Zapraszamy na wędrówkę po Wojciechoski Zagrodzie, podczas której zobaczyć można, jak dawniej wyglądało obejście gospodarskie, a także poznać dawne życie na wsi. D GDZIE TO JEST: Wojciechosko Zagroda znajduje się w miejscowości Wojciechów Kolonia Piąta, w odległości 25 km od Lublina, 10km od Nałęczowa i Bełżyc, 35km od Kazimierza Dolnego. JAK DOJECHAĆ: Dojazd samochodem, rowerem lub pieszo z przystanku PKS w Wojciechowie (ok. 1 km). Wędrówka zaczyna się przy bramie wejściowej „Wojciechoski Zagrody”, prosimy o sygnalizowanie przybycia zamieszczonym tam dzwonkiem. Podczas wędrówki należy ułożyć hasło z ukrytych na trasie liter. CZAS PRZEJSCIA: ok. 45 min OPIEKUN WYPRAWY: Miniskansen „Wojciechosko Zagroda” www.wojciechoskozagroda.pl 28 zisiaj u bramy Zagrody stoita I historię chłopa polskiego usłyszyta A wiedzta, moje drogie dzieciska, Że ciężka praca była mu bliska Naszą wędrówkę tutaj zaczniemy I w kierunku _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 5 9 chaty pójdziemy Powoli tylko, bo to tu blisko, Zanim wejdziemy na podwórzysko Przed chatą stańcie popatrzcie w górę Tylko na dach - a nie na chmurę Nie jeden takiego dachu nie widział, Który się dawni _ _ _ _ _ _ _ _ nazywał 18 Teraz już dobrze miluścy wicie W jaki to chacie chłop wiódł swe życie Łatwo nie było, bo czasy trudne, Ale ich życie nie było nudne Wejdźcie do chaty, no proszę, śmiało! - żeby na dworze nikogo nie zostało Choć chata mała i strzechą kryta była, To liczną rodzinę w sobie pomieściła Quest „O dawnym zyciu na wsi” Starsi na łóżkach i na kanapach, Mali w kołyskach lub na zapiecku A jeśli mowa już o zapiecku To tam na _ _ _ _ _ - najcieplej było dziecku 4 11 A teraz proszę obróćcie się w koło Raz w lewo, raz w prawo Popatrzcie do góry, popatrzcie pod nogi, Czy znacie nazwę takiej podłogi? Ta podłoga _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14 10 była nazywana, Z gliny i wody została wykonana A na klepisku, zamiast dywanów, Były pasiaki ze _ _ _ _ _ _ _ gałganów 20 7 Utkać ich trzeba było na krosnach, A praca tkaczki nie była prosta Tkaczki na krosnach i płótno tkały, Z którego dawni ubrania dziergały Przejdźcie już dalej i wyjdźcie z chałupy, Tam na podwórzu ustawcie się w pary Teraz na południe 14 kroków Gdzie dawni pracował garncarz stary Tu w izbie warsztaty garncarskie miejsce mają, A wszyscy chętni przy kole swe siły sprawdzają Możecie zobaczyć tu ręcznie garnki wykonane, A te najładniejsze na półkach ustawiane Na drugiej półce od dołu Pod niebieskim garnkiem Kilka liter znajdziecie Z nich spółgłoski w 1 i 16 miejsce hasła wpiszecie Obróćmy się w kierunku chaty i ruszajmy dalej Tam gdzie chłopy dawni zboże składali Nie wiecie gdzie iść, to Wam podpowiem Budynek największy w obejściu, za obory rogiem Tak, już jesteśmy w _ _ _ _ _ _ _ 15 To tu dawni chłop składał zboże w zapole A tu na środku, tzw. klepisku, Chłop walił cepami zboże po pysku Musicie wiedzieć jeszcze, moi mili, Czym dawni w chacie ludzie świecili Żarówka teraz – to rzecz nowa A dawniej była _ _ _ _ _ naftowa 13 Spójrzcie na południowe okno w chacie Stoi tam na parapecie Lampa mała i z lusterkiem Oświetlała chaty niewielkie 29 Quest „O dawnym zyciu na wsi” Po lewej stronie na ścianie, idąc na zapole, Zobaczysz _ _ _ _ _ , którym chłop kosił pole Teraz byśta się nie zanudzili Idźta poprać, moi mili, Tu przy studni jak widzita Mota balia, no i tara , czyli ______ 2 Bo musita wiedzieć, gromado miło, Że kombajnów dawni na wsi nie było 17 Na klepisku stoją żarna stare Co dwa kamienie mają nie małe One ziarno na _ _ _ _ ścierały 6 bardzo stara 12 Dawni w saganach wodę się grzało Potem na tarze szarym mydłem prało, A jak brudu dużo było To kijanką się waliło I rodzinę wyżywić pozwalały Niech teraz najsilniejszy chwat z grupy Zbierze swe siły do kupy I jak posłucha rad moich To zadziwi kolegów swoich Jak już wszyscy spróbowali Jak ludziska dawni prali To wytrzyjcie ręce swoje I ruszajmy dalej w boje Przy chruścianym płotku _ _ _ _ drzewa stoją Żeby mąkę zrobić Trza posłuchać rady: Wsyp w środek kamienia ziarno I kręć mocno, nie od parady 19 8 Na nich stada głodnych szpaków, co niczego się nie boją A dla Was może to jest nowina Barszcz z dzikich czereśni - to dawna zupina Teraz wszyscy pobiegnijcie Tam do sadu na przód chaty I zza rogu zobaczycie Gdzie muzykant jest brzuchaty Jak widzisz nie były to lekkie roboty Nie raz wycisnęły z człeka poty Lecz radość potem była wielka Móc zjeść kawałek chleba bochenka A jak widać już gotowy Grajek z bębnem tutaj stoi, Bo muzyka była dawni Przyjemnością w chłopa doli Tu w zapolu za żarnami jak spojrzyta, To kącik stolarza zoboczyta Robił on łóżka, stoły i inne graty, Które potrzebne były do chaty To przystanek jest ostatni Dziś na trasie Waszej drogi Już za chwilkę skarb znajdziecie I odpoczną wreszcie nogi 30 Quest „O dawnym zyciu na wsi” Hasło questu tez ułózcie, I przysłowiem sie posłuzcie: 1 2 3 4 5 9 10 11 12 13 6 7 8 14 15 16 17 18 19 20 Miejsce na skarb (pieczatke questu) A te miejsce dla Was cenne Wskaże liczba desek w płocie Więc od lewej odliczajcie Liczbę dziewiętnaście prosze! Tu na desce macie rebus I rozwiązać prosto go On wskazówką jest do skarbu A więc na przód – bierzcie go! A na koniec podziękować ja chcę wszystkim Wam, Że na quest „o dawnym życiu”, nie poszedłem dzisiaj sam Jeśli Wam się podobało, to powróćcie znowu tu A Zagroda Wojciechosko da zabawę dobrą Wum! Data: Opracowanie: Małgorzata Kowalczyk współpraca: Małgorzata Fedas 31 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Sladami papieza Jana Pawła II” TEMATYKA: Wyprawa odkrywców tym szlakiem umożliwi poznanie piękna Nałęczowa, miasta-ogrodu, i jego osobliwości, jakimi są wąwozy lessowe. Trasa wiedzie śladami papieża Jana Pawła II, który będąc jeszcze kardynałem krakowskim, trzykrotnie bywał w Nałęczowie, gdzie odwiedzał przyjaciela, swego asystenta w Katedrze Etyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, ks. Tadeusza Stycznia. GDZIE TO JEST: Nałęczów znajduje się około 27 km od Lublina i 23 km od Kazimierza Dolnego. 32 JAK DOJECHAĆ: Dojechać można tu pociągiem, autobusem PKS lub busem bezpośrednio z Lublina, Puław i Warszawy. Wędrówkę należy rozpocząć od parkowej Bramy Żelaznej, idąc z centrum miasta do skrzyżowania ul. 1-go Maja z al. Lipową, a potem obok Urzędu Miejskiego. Szukając skarbu, układaj hasło z ukrytych na trasie liter. CZAS PRZEJSCIA: ok. 2 godz. OPIEKUN WYPRAWY: Lokalna Grupa Działania „Zielony Pierścień” [email protected] Quest „Sladami papieza Jana Pawła II” S anto subito – skandował lud w Rzymie Gdy przyszło żegnać ŚWIĘTEGO Wśród wielu zalet, sławiąc Jego przymiot Wędrowca nieustraszonego. Ten Biały Pielgrzym przemierzał ziemię Przez pontyfikatu prawie trzydziestolecie Po prawej ujrzysz mało znany Dworek Saski dziś remontowany. Białym _ _ _ _ _ _ _ _ 6 mostkiem Jakich w parku wiele Przejdź „Bochotniczanki” łagodne zakole. _ _ _ _ _ _ _ _ dzisiaj chlubi się bardzo 8 Że Gość go zacny odwiedzał Miły odkrywco – witaj na szlaku Papieskim zwanym odważnie I niezależnie, jak tu dotarłeś Zacznij od Bramy Żelaznej. Gdy przekroczysz bramę Powita Cię park uroczy Lipa wiekowa burzą rozdarta tajemną siłą Na pamiątkowy kamień otwarta. Po obu stronach rzeźby, pamiątka pleneru Co rzeźbiarzy ze świata tu sprowadził wielu Ta z prawej „Drzewo życia” znamionuje, A z lewej, para kamiennych kochanków, prawie się całuje. Podejdź bliżej, herb rozpoznaj Z treścią tablicy się zapoznaj. Wnet przetniesz Aleję Kasztanową By wspiąć się ścieżką nieco stromą. Skręć w lewo, a oczy swe zwróć na prawo Ujrzysz wille: „Oktawię” i „Ukrainę” żwawo. Już wiesz: to nałęczowianie w 2000 roku Ten obelisk ufundowali Największemu z Rodaków Sercem podziękowali Jeszcze rzut oka na _ _ _ _ _ Małachowskich 2 z oddali widziany W gąszczu zieleni niemal schowany. Teraz zwrot w prawo, podążaj ku schodom Które w aleję klonową Cię wiodą. Idąc dalej prosto alejką parku Dotrzesz do Bramy Północną zwaną. Na Górę Armatnią przez nią wejdziesz szparko Przed Tobą historyczna trasa do poznania. Wśród zieleni drzew wysokich zauważ „Podgórze” Tak bardzo bliskie szwajcarskiej architekturze. Sienkiewicz, Deotyma – goście znakomici Bywali tu, by zdrowym powietrzem się nasycić. 33 Quest „Sladami papieza Jana Pawła II” Po prawej, przez gałęzie, zoczysz panoramę Rozległych wzgórz – podobnych bieszczadzkim – i bramę Zieloną do wąwozu – celu naszych kroków. Na razie stąpaj wolno, lecz ufnie, odważnie Choć wąski przesmyk w schodkach zniża się dość stromo. Witaj znów Armatnią Górę z willą „Widok” z boku. Na prawo skręcaj ostro, wędruj dołem zbocza Po _ _ _ _ _ zieleń Parku cieszy wzrok – urocza, 14 Opodal zakopiańskim stylem się zachwycisz, W drewnianej kaplicy modlitwą wyciszysz. Warszawski architekt ją projektował A ród Bennich ją ufundował. Wejdziesz przez _ _ _ _ _ _ łukiem zwieńczoną 10 Zawołaniem papieskim „Totus Tuus” ozdobioną. Musisz zawrócić tą samą drogą Potem się wspinać noga za nogą. Po prawej w wyniosłości „Osłoda” osiadła Dawniej pensjonat pełen koszernego jadła. A na szczycie „Osłody” 2 łabędzie w drewnie To symbol Nałęczowa, rozpoznasz go pewnie. Mkniemy dalej, przed siebie, zostawiając z boku Gmach „ _ _ _ _ Pałacowych” słynący z botoksu. 5 Idąc Paderewskiego, patrz wokół uważnie Miniesz wnet „Czekoladkę” i „Jutrzenkę” także. Wielka budowla z lewej zadziwi Cię mocno Przypomina pagodę chińską lśniącą w słońcu. Zowie się willa „_ _ _ _ _ „od ziem właścicieli 7 _ _ _ _ _ imieniem wielkiego twórcy nazwana 15 Bo przy niej Chata przez niego wybudowana. Nie wędruj do Chaty, skręć w ulicę Różaną Te parę schodków niech Cię nie znuży Po prawej stronie zauważ dom duży Stowarzyszeniu „Zielony _ _ _ _ _ _ _ _ _” 1 dziś dobrze on służy. Na końcu „Różanej” dom Salwatorianów _ _ _ _ _ _ dwukrotnie bywał w nim, jak wieść niesie 3 by przyjaciela swego w chorobie pocieszyć. Z uliczki Różanej skręć w dół w Lasockiego Lecz zanim schodzić zaczniesz, zwróć _ _ _ _ _ 12 w dal odległą. 34 Dziś „Domem Przyjęć” zwana przez jej wielbicieli. Potem spojrzyj na prawo - miłorząb wyniosły Roztacza swe konary przy domku z werandą Gdzie Siostry Służki teraz wieczorem i rano Dusze zmarłych powstańców otaczają modły Pamięć o weteranach zrywu styczniowego Trwa żywa, przewodnicy często informują Lub barwne opowieści o partyjkach szachów Między Prusem a gospodarzem Jasińskim znów snują. Wspominali dwaj starcy młodzieńcze przygody Klęski, rany, potyczki, dzieje dramatyczne Część nich Bolesław twórczo w swych pismach przetworzył Sprawiając, by zostały w pamięci lirycznej. Za _ _ _ _ _ biegnie wąwóz – z początku ulica 11 Quest „Sladami papieza Jana Pawła II” Po stu metrach, jeśli zboczysz, domek cię zachwyca Prostotą kształtów swoich, „Starówki” obliczem W kamieniu tu zamkniętym ręką Witkiewicza. Droga odkrywców długa, więc powróćmy na szlak Idźmy tuż przy stadionów murawie zielonej Ku mostkowi na „Bystrej”; „Cisy” _ Orlika 4 Zostawiając za sobą znów po lewej stronie. Szlak nasz wiedzie na zachód wygodnym chodnikiem Śledź tu numery domostw aż do 89 Wedle miejscowej mody, miodowy szalunek na domu – to Twój cel Na razie czas wędrówki często skracaj śpiewem. Za domkiem wąska dróżka poprowadzi w górę Po 200 krokach zieleń nagle Cię otoczy Obezwładni swym czarem, upoi westchnieniem Liści szemrzących w górze pni strzeliście rosłych. Tu przed laty dotarli dostojni wędrowcy Kardynał Karol, młody Krakus spragniony wędrówki I jego towarzysze, którzy w ślad zeń przyszli Ks. Szostek, ks. Jaworski i Jerzy Gałkowski. W „Wąwozie Łukoszyńskim” szlak wiedzie po środku Głębokiej doliny o zboczach rozległych Dróżka zbacza, to pnie się, zakręca w uskoku Uważaj tu odkrywco, szukający skarbu Bo uroki wąwozu są zdradliwe bardzo. Jeżeli się zapomnisz – wyjdziesz w Wąwolnicy A tam skarbu nie znajdziesz, zbłądzisz po próżnicy. Radzimy więc z zegarkiem _ _ _ _ _ _ _ _ 9 ku niebu Najwyżej 10 minut, potem wracać trzeba Czar natury jak syren śpiew dawkować zwolna Zawsze przecież powrócić można tu – z osobna. Wracając, pomyśl jeszcze, o czym rozmawiali Ci uczeni wędrowcy, znani w świecie całym Można mniemać, że -lecie KULu omawiali I nałęczowskim lasem tu się zachwycali. Jedno jest jednak pewne, gdy się zagadali O godzinie powrotu całkiem zapomnieli A podwieczorek smaczny - kasza, zsiadłe mleko Czekały nań na ulicy Kościuszki daleko. Dotarli na kolację – ale Anuncjata Przełożona sióstr szarych, biegła w kulinariach Przewidziała spóźnienie , tak więc dla turystów Stały na stole mięsa, zielona sałata. Drogi turysto, który cierpliwie tu tropisz Skarb będący wędrówki mozolnej klejnotem Nie martw się, że zawracasz, nagroda już czeka Całkiem też niedaleko, za niewielkim płotem. Przed zakrętem i mostem jest Zajazd wspaniały „_ _ _ _ ” się zowie pięknie na pamięć lektury 13 Tam znajdziesz skarb swój, lecz ważniejszy odeń Jest ślad papieskich kroków, które Ci sprzyjały. Gdy będziesz w domu, wspomnij po jak cennych śladach, Stąpałeś na tej ziemi, dzieliłeś zachwyty Nad nałęczowską łąką, lasem i wąwozem Wiodącym całkiem nagle na duchowe szczyty. 35 Quest „Sladami papieza Jana Pawła II” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Maria Przybyłko, Sabina Seroczyńska-Kozuba (w tym także mapa i rysunki) 36 11 12 13 14 15 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Od Kraka do Sacrum” TEMATYKA: Wyprawa po skarb w Wąwolnicy umożliwi Wam poznanie wielowiekowej historii miejscowości, jednego z najstarszych na Lubelszczyźnie ośrodków administracyjnych państwa Piastów oraz miejsca kultu Matki Boskiej Kębelskiej. GDZIE TO JEST: Wąwolnica leży w powiecie puławskim, w zachodniej części województwa lubelskiego, na terenie Płaskowyżu Nałęczowskiego. Położona jest na wzgórzu, u podnóża którego płynie malownicza rzeka Bystra. Dzisiaj miejscowość ta kojarzy się przede wszystkim jako cel pielgrzymek, a mało kto wie jak ciekawe tajemnice kryje jej historia. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej 830, między Kazimierzem Dolnym a Lublinem, w bliskim sąsiedztwie Nałęczowa. OPIEKUN WYPRAWY: Towarzystwo Przyjaciół Wąwolnicy JAK DOJECHAĆ: Można tu dojechać autobusem PKS lub busem z Lublina, Puław i Warszawy. Aby udać się na wyprawę, należy kierować się w stronę wieży kościelnej położonej na wzgórzu. Na końcu ul. Zamkowej znajduje się parking. Od tego miejsca zaczniemy naszą wyprawę. Podczas wędrówki Waszym zadaniem jest ułożenie hasła z ukrytych liter. WAWOLNICA 37 CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. Quest „Od Kraka do Sacrum” 38 Quest „Od Kraka do Sacrum” W itaj miły przyjacielu U podnóża małego Wawelu Jak legenda stara głosi Krak tu ze swym dworem gościł Wzruszony miejsca urokiem Gród tu wybudował A Kazimierz Wielki wzniósł miasto i murem ufortyfikował 4 Nie przypadkiem jest to „Wawel” Czyli wzgórze znad mokradeł Bo jak sięgnąć dookoła Wszędzie są tu mokre pola Nim na wzgórze się udamy Spójrz na zachód, dom drewniany Dawniej szpital - w nim leczyli Ze Świętego Krzyża - bracia ___________ Ona ludziom zdrowie, Wzrok przywraca I zagubione dusze nawraca Jak ongiś Klempińskiemu Co kapliczkę jako Wotum ufundował Podejdź doń kroków kilka Tablica wisi na _ _ _ _ _ _ _ 1 Z niej odczytasz kto Tu czasem brał mieszkanie Wpisz niżej nazwisko Jego Tak - Kardynała _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 3 Teraz skręć na prawo Idź pod górę krokiem żwawo Stań za ogrodzeniem To dawnego grodziska wzniesienie Teraz stoi tu kościół Neogotyk murowany Ze strzelistą wieżą Wstąp do środka W _ _ _ _ _ _ _ głównym 5 9 10 Figury przodków miasta rzeźbione 7 rezyduje Przyklęknij, myśli zatrzymaj Spójrz w Jej złote oblicze 11 6 I bogato zdobione Błagają Opatrzność Bożą O wolność Ojczyzny Na wschód tuż obok kościoła Stoi kaplica benedyktyńska Za czasów Jagiellonów wzniesiona W niej od 1700 roku Cudowna Figura Matki Bożej __________ Przy odrobinie szczęścia w niedzielę Zwiedzisz tajemne podziemie gdzie poznasz Wawelnicy dawne dzieje Epitafium nad zejściem do muzeum głosi O _ _ _ _ _ _ _ , sławnym teologu 8 i rektorze krakowskim Wychodząc z kaplicy kieruj się na prawo Za murem kościelnym cztery młode dęby dostojnie wzrastają O oficerach w Katyniu zamordowanych cicho wspominają O ofiarach katastrofy smoleńskiej pamięć ocalają A potem mijasz plebanię białą Zabytkową, bo bardzo starą Tuż obok Dom Pielgrzyma Utrudzonym wędrowcom za mieszkanie stoi 39 Quest „Od Kraka do Sacrum” Schodząc z kościelnego wzgórza na wschód swe kroki kieruj rzuć okiem w stronę lewą tam XIX wieczne dwa domy widnieją Oto Kazimierz - zamek obronny zbudował Waszmość kasztelan tu sądy sprawował Króla tego dobrze w Wąwolnicy znamy I prawa miejskie mu zawdzięczamy Na rozstaju dróg tajemnicza kapliczka stoi Kawalerowie wznieśli ją w jedną noc Obok kapliczki stara studnia przestrzeń zdobi Od Figury przy Dulęby Obok „opon” pójdźmy tędy Gdy spojrzysz w prawo między budynki Ujrzysz piękne wzgórza i dolinki Po prawej dom z opoki mijamy I dalej do przodu się przemieszczamy Czyś jest stary czyś jest młody Zrosisz czoło w zdroju wody Spojrzysz na prawo, pytasz dlaczego Miejsce spoczynku widać wiecznego Tu zacni ludzie są pochowani Fragment historii jest zachowany Tuż obok Wojciech - patron parafii Odnajdź na rzeźbie autora, jeśli potrafisz Następnie zrobisz pół obrotu w prawo W dali pola polokacyjne widać pod uprawą Dom z opoki z 1925-go Tuż za nim kapliczka, skręć w lewo kolego Obok figurki krzyż wysoki stoi Pochylcie tu czoło piechurzy moi Pójdź dalej prosto, jeszcze odrobinę Zanim się spostrzeżesz dotrzesz aż na rynek Dalej skręć w lewo, droga będzie łatwa, Aż dojdziesz do miejsca gdzie uczy się dziatwa Rynek historię ma wiekową Znajdziesz przy nim nie jedną budowlę zabytkową W czasach gdy Żydzi tutaj mieszkali W starej bożnicy się spotykali Na dziedzińcu szkolnym pomiędzy lipami Stał kiedyś kościół jeszcze przed wiekami Pośrodku skweru stał kiedyś ratusz Lecz jednak zniknął z upływem czasu A jego funkcje przejął dom nowy Na rogu ulic dach ma bordowy I znów na Rynek wartko podążamy, Dwie ciekawe rzeźby tam dostrzegamy W dawnym ratuszu znajdź skarb ukryty A poznasz szybko herb Wąwolnicy 40 Quest „Od Kraka do Sacrum” Rozwiąż Questu zagadki I literki wpisz w kratki Odgadniesz imię dzielnego Męża Który na koniu smoka zwycięża HASŁO: 1 2 3 4 5 7 8 9 10 11 6 Miejsce na skarb (pieczatke questu) Data: Opracowanie: Magdalena Lewandowska, Ania Masajda, Sebastian Kurnicki, Damian Ambrozik, Ania Jarosz, Sylwia Wiślińska, Ilona Aleksandrowicz, Teresa Ścibior, Sławomir Juraszewski, Anna Malicka-Pielak, Katarzyna Malik-Wójtowicz, Julia Kominek, Anna Plewińska, Róża Stefańska, Alicja Wasilewska, Ziemowit Medykowski, Wiesława Ryl, Wiesława Dybała, Sabina Seroczyńska-Kozuba, Maria Przybyłko, Zbigniew Pacholik. 41 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Zródło przygody” TEMATYKA: Zapraszamy do Nałęczowa na spacer z Bolesławem Prusem po XIX-wiecznym Parku Zdrojowym. Wyprawa po skarb umożliwi poznanie historii, najciekawszych zabytków oraz postaci związanych z tym miejscem. JAK DOJECHAĆ: Dojechać można tu pociągiem, autobusem PKS lub busem bezpośrednio z Lublina, Puław i Warszawy. Wyprawa zaczyna się przy bramie Parku Zdrojowego na ul. Chopina. Podczas wędrówki Waszym zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. GDZIE TO JEST: Nałęczów położony jest w województwie CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. lubelskim na obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego, słynącego z dużej liczby wąOPIEKUN WYPRAWY: wozów oraz niezwykłego mikroklimatu. Lokalna Grupa Działania „Zielony Pierścień” Miasto znajduje się około 27 km od Lublina [email protected] i 23 km od Kazimierza Dolnego. 42 Quest „Zródło przygody” G dy odwiedzisz nasze miasto samochodem, autobusem, Zacznij spacer przez Nałęczów ze mną – Bolesławem Prusem Przekroczmy przy ROKO Wschodnią Bramę _ _ _ _ _ Zdrojowego 8 4 11 Tu ukaże Ci się serce mego Miasta Kochanego Pójdźmy drogą wśród kasztanów kroków nie za wiele Tuż przed piątą lampą kutą, skręć w lewo w aleję Tam wśród dębów falujących Znany pisarz Poznaj proszę, imię jego: ______ 1 - w dłucie Żurakowskiego To literat znakomity Mój Nałęczów nazwał „Cisy” W małej chacie z jedną izbą Pisał dużo i z charyzmą Lecz zostawmy Żeromskiego Ty poczytaj coś z dzieł jego A my wróćmy w tę aleję Co kasztanów rodzi wiele I popatrzmy na te drzewa Może jakiś ptaszek śpiewa Teraz kroków nie za wiele Bo po prawej– bardzo blisko Dom Gotycki w oko wpada Tu doktor _ _ _ _ _ _ urodę damom nada 13 Panna brzydka, czy „zmęczona” Wyjdzie stąd już „poprawiona” Ten po lewej co spróbował Szybko tego pożałował Bo jak widzisz miły mój On ma tylko skąpy strój … Ach te żarty, dalej kroczmy! I wskazówek nie przeoczmy! Po prawej, z Gotyckiego Domku Weź folderów kilka Jeśli drzemie w Tobie Turystyczna żyłka. Patrz, przed nami z lewej strony W stawie łabędź szuka żony Tak wędrując między drzewy Dochodzimy tam, gdzie chcemy Leczyć oczy umęczone, Pójdźmy prosto, w tamtą stronę Idąc dalej w zachód słońca, Rzeźba trójki panien młodych Chociaż z tyłu stoi „_ _ _ _ _ _ Józef,” Wszystkie patrzą w taflę wody Odpocznij przy stawie na ławeczce przy damach W towarzystwie kaczek i łabędzi niemych Potem znów do „Józefa” skieruj swe nogi Skręć przed nim w lewo i stań gdzie krzyżują się drogi Z prawej strony pod białym portykiem Nie odnajdziesz raczej cienia. 43 Quest „Zródło przygody” Prędzej mogą Cię prześwietlić Promieniami _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wotywna figura w szat czerwień odziana Po udanej kuracji tu ufundowana. Idąc dalej wzdłuż alejki, Patrz jak w parku cudnie, 7 Na południe się obróćmy Tam jest gmach innego tonu „Atrium” się nazywa pięknie, A ze szkła jest i betonu Wypatruj ceglanej wieży przy bramie, Przed nią skręć w lewo – Questu Fanie Idź dalej wzdłuż budynku, wejdź do środka śmiało W recepcji poznaj „Term _ _ _ _ _ _ _ _ _ _„ 6 ofertę wspaniałą. „Szklane domy” Żeromskiego, Zostawiając z lewej ręki, Kierujemy się do przodu Gdzie najstarsze są _ _ _ _ _ _ _ _ Poszukaj _ _ _ , które zdrowie niesie poprzez wodę 5 9 W basenie, na zabiegach odzyskasz urodę. 12 Dwie tablice w białej wieży Jedna Celińskiego sławi, Który wodę tutaj badał Twierdząc, że od chorób zbawi Na tablicy co jest z roku Jeden osiem siedemnaście, Ponad lwią mosiężną głową, Drugą mi literę wskażcie. Nim ruszymy w dalszą drogę, Zanotuj tę literkę więc, Bo w haśle musisz ją wpisać W okienku numer dziesięć. Pewnie nie wiesz, że dawniej były tu „Kąpiele Tanie” Dla okolicznych włościan - mym Imieniem zwane. Wyjdź z „Term”, idź poprzez mostek widoczny w oddali, Którego biel odbija od zieleni łąki. W górę rzeki jak pstrągi wędruj z szumem fali, Śledząc na asfalcie niebieską strzałkę ścieżki _ _ _ _ _ _ walking 3 Idź drogą wzdłuż latarni, smakuj łąk zapachy Aż usłyszysz szum źródła w betonowej formie Słynny to zdrój „Miłości”, przysparza sympatii Za nim w Pijalni, magia wody Cię porwie Woda ta rodzi miłość w czterech porach roku, Tu panny łowią mężów, a chłopcy żonusie. W „Kronikach” moich czytaj o tym chłonąc widok Łabędzi, których w zdroju krzyk przerywa ciszę. Źródło Celińskiego pożegnaj skwapliwie, Traktem królów podążaj ku Wrotom Zachodu, 160 kroków odmierzaj cierpliwie, A idąc, zerknij w lewo, by skłonić się Bogu. W domu pod palmami aż trzy źródła biją, z których chętnie wszyscy piją Tu dla zdrowia i urody, Wypij sobie szklankę wody 44 Quest „Zródło przygody” Gdy brakuje Ci słodkości Z drugiej strony domu idź Waszmości Dam Ci radę nie od parady Wstąp do pijalni czekolady Gdy już ciało pokrzepione, wyjdź od Wedla Skieruj kroki w lewę stronę Tu wędrowcze Ci przystoi Zrobić zdjęcie na bicyklu moim Pod nim szukaj Alei Gwiazd _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 Polskiego A do skarbu będzie Ci bliżej, kolego! Spójrz na staw, na nim wyspa zaklęta! Za mych czasów grała tu orkiestra dęta Teraz skieruj kroki w prawą stronę Wzdłuż Domu Zdrojowego poprowadzą Cię one Łagodnym łukiem w lewo podążając Kasztanowce czerwone mijając Dojdziesz do dróg rozwidlenia Usiądź tu na ławce dla wytchnienia Pod nimi kamień i napis pamiętny Przeczytaj proszę, jeśliś bracie chętny Na rozstaju drogowskaz na pałac drogę wskazuje Aleją po lewej najlepiej się wędruje Bądź uważny! Po prawej piramidalne dęby rosną Liczba ich to: _ _ _ _ _ _ _ _, policzyć jest prosto Pod pałacem na ławeczce siądź ze mną przyjacielu Taką okazję przed wiekiem w Nałęczowie miało wielu Piękna sala balowa w pałacu barokowym A nad wejściem nałęczka na kartuszu herbowym Małachowscy pałac ten postawili Ich następcy go w leczniczy „Kursal” przerobili W późniejszych czasach ja tutaj mieszkałem I o _ _ _ _ _ _ _ Łęckiej „Lalkę” napisałem Jeszcze jeden wysiłek tu na Ciebie czeka Na parterze w pałacu przy schodach, odszukaj człowieka Co skarbu strzeże pilnie, hasło mu wyrecytuj I uśmiechaj się mile, a wnet skarb będzie Twój. Za plecami Twymi Werandki się znajdują W nich kuracjusze zdrowie odzyskują Podążaj teraz dalej prosto Po lewej w grupie klony rosną 45 Quest „Zródło przygody” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Ewelina Kominek, Małgorzata Kowalczyk, Hanna Lis, Kalina Łapińska, Sławomir Łowczak, Urszula Mirosław, Urszula Osek, Marzena Puzio, Sabina Seroczyńska-Kozuba, Elżbieta Skoczylas, Małgorzata Sosik, Maria Tomaszewska, Joanna Agnieszka Trawińska, Łucja Wasilewska, Alicja Wasilewska, Jarosław Wartacz, Andrzej Wenerski 46 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Z zycia kowala” TEMATYKA: Zapraszamy na wędrówkę po Zagrodzie Kowala, podczas której zobaczycie jak dawniej wyglądało jego życie, a także będziecie mieli okazję zobaczyć starą drewnianą kuźnię z 1918 r. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można samochodem, rowerem lub dojść pieszo z przystanku w Wojciechowie (ok. 1 km). Wędrówka zaczyna się przy bramie wejściowej – prosimy o sygnalizowanie przybycia zamieszczonym tam dzwonkiem. GDZIE TO JEST: Wojciechosko Zagroda znajduje się na tra- CZAS PRZEJSCIA: ok. 40 min sie Nałęczów – Wojciechów w miejscowości Wojciechów Kolonia Piąta. Leży w odległości OPIEKUN WYPRAWY: 25 km od Lublina, 10 km od Nałęczowa i Miniskansen „Wojciechosko Zagroda” Bełżyc, 35 km od Kazimierza. Adres: Wojciechów Kolonia Piąta 114 tel. 695 177 327, [email protected] www.wojciechoskozagroda.pl 47 Quest „Z zycia kowala” P ewnego razu anioła spotkałem I tu z mą kuźnią wylądowałem Aniołem mała Małgorzata była Co zapomnianą już kuźnię – ocaliła. _ _ _ _ _ , koza mleko dała 1 Owca wełnę na swetry ofiarowała A koń dawniej w orce mi pomagał, Żebym się sam z rolą nie zmagał Dzisiaj ja Stanisław jestem tu w Zagrodzie I Wam opowiem o kowala zawodzie. Robota moja lekka nie była Lecz wielu ludziom na co dzień służyła Po lewo warzywniak mej żony wita I w powrotnej drodze niech każdy tam zawita Bo przy dobrych chęciach, kiedy tam zajrzycie Sporo o warzywach się nauczycie To tyle na wstępie moi mili Czas byście w Waszą drogę ruszyli Żwawo ruszajcie za wskazówkami Wiele zabawy jest dziś przed Wami! Spójrzcie do góry tu gdzie stoicie Słupy stoją i _ _ _ _ na ich szczycie 9 Wiosną bocian tu osiądzie I mocno dziobem klekotać będzie. Zagrodę kowala drogowskaz wskaże I kierunek drogi Wam pokaże A przy wiśni na wprost stoi, Co się latem szpaków boi Lecz słupy kryją dla Was zagadkę Ostrożnie by nie wpaść w skrytą pułapkę Z tyłu na słupie literę znajdziecie I w kratkę z cyfrą 11 w hasło wpiszecie Teraz idźcie prosto na wschód Za zielone ogrodzenie I już zaraz Was powita Jakże piękne położenie Tutaj długo już stoicie I na pewno się nudzicie Wiec ruszajcie dalej śmiało Idąc ładnie para za parą. Tu wkoło Zagroda Kowala się rozciąga I swym pięknem wzrok przyciąga Z prawej zielone pastwiska, z lewej moja rola A dalej Wystawa Starych Maszyn _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ rozstawiona 13 Tu - maszyn rolniczych wystawa Niech ktoś ich liczbę policzy - łatwa to sprawa I 1 literę z 1 maszyny odgadujecie - bo w hasło w miejsce z 12 numerem ją wpiszecie 8 Bo ja nie tylko kowalem Ale też zwykłym chłopem byłem Który z kowalstwa i pracy na roli Razem z rodziną godnie żyłem Dalej już widać me serce kowala Małe , drewniane ,w którym palił z rana Nazwa jest Wam oczywista To _ _ _ _ _ _ - była mi bardzo bliska 2 Spójrzcie teraz tu na prawo Gdzie zwierzyna zajada się trawą Ja o nią bardzo dbałem I dzięki niej koniec z końcem wiązałem. Kuźnie dawniej przy drogach stały I z dala od domostw się znajdowały 48 Quest „Z zycia kowala” Bo podczas pożaru , gdy ogień szalał To chałup we wsi nie podpalał Robota szła lepiej i czas mijał prędzej Jak dobra zabawa przy dobrej piosence Ta kuźnia jest bardzo _ _ _ _ _ 16 Bo w 1918 roku powstała W takim stanie się zachowała Bo I wojnę światową przetrwała Lecz ważne w kuźni i palenisko było W którym się miechem _ _ _ _ _ roznieciło W kuźni tata i ja ciężko pracowałem I dla kowalstwa sił nie żałowałem Na _ _ _ _ _ _ _ tutaj swego marsza grałem Koło kowadła wielki młot _ _ _ _ 6 Którego już od dzieciństwa w swoim sercu miałem 14 19 Bo zanim na kowadle żem kuł Rozgrzewałem żelazo, aż żar żem czuł 4 Niech do najsilniejszej osoby dziś należy Gdy kowalskiego marsza grać spróbujesz To się przez chwilę kowalem poczujesz Bo starej trzymałem się zasady Fach po _ _ _ _ przejąłem - by był rady 3 18 Ciężko żem tu pracował i konie podkuwał Ale wiedziałem, że ojciec nade mną zawsze czuwał Rożne rodzaje starych młotków A teraz z najdłuższym trzonkiem wyciągnijcie Ten co znajduje się gdzieś po środku A mnie małego i ojca mego Zobaczyć możecie na ścianie po lewo To stareńkie zdjęcie co się zachowało Świadectwo naszego kowalstwa będzie dawało On Wam kolejną cyfrę z hasła da W którą wpiszecie literę: A Teraz popatrzcie do czego ich używałem Przecież bez potrzeby tylu ich nie miałem. Po lewo znajdziecie też otwór w ścianie On nie powstał przez dzięcioła dziobanie To odłamek bomby zostawił ślad Który obok kuźni podczas wojny spadł. Teraz mając chwilę czasu Rozejrzyjcie się tu w środku No i jeszcze przeczytajcie O rodzajach starych podków W kuźni najważniejsze kowadło było Bo na nim się wszystkie prace robiło Kuło podkowy, lemiesze klepało Ono się żadnej pracy nie bało Gdy stąd Wasza grupa wyjdzie Niech na prawo się kieruje Bo za rogiem mojej kuźni Kowala chata się ukazuje. Ja z mym _ _ _ _ _ _ _ _ żyłem za pan brat Do jej środka maszerujcie I tam się już zrelaksujcie Rozejrzyjcie się dokoła I kowalstwu chylcie czoła. 15 5 Przy jego dźwięku piękniejszy był świat _ _ _ oknem wschodnim zobaczycie 10 49 Quest „Z zycia kowala” Różne me prace tu znajdziecie Jedne rozpoznacie, o innych nic nie wiecie Lecz warto rozejrzeć się dokładnie Może ostatnia litera hasła w oko Wam wpadnie HASŁO: 1 2 3 10 11 12 4 13 5 6 7 8 9 14 15 16 17 18 A litery z hasła kiedy ciąg utworzą To drogę do skarbu Wam otworzą Więc kolejno spisujcie: 4., 19., 6., 7., 8., 12., 15. litera – wskazuje miejsce skarbu, który grupa zabiera 19 Miejsce na skarb (pieczatke questu) Gdy skarb swój już znaleźliście Drogę Questu skończyliście Lecz z przysłowia korzystajcie I swe „losy wykuwajcie”! Bo kto życie swe kształtuje Na pochwałę zasługuje. Mówi to Wam stary kowal Co wraz z Wami dziś wędrował. Opracowanie: Małgorzata Kowalczyk Współpraca: Małgorzata Fedas Data: 50 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Z zamiłowania do natury” OPIEKUN WYPRAWY: Jolanta Pecio, Skarby Natury – Zabłocie www.skarbynatury.eu TEMATYKA: Zapraszamy na spacer do Zabłocia, wsi kryjącej wiele niespodzianek, których poznanie pozwoli nam docenić piękno naturalnych: krajobrazów, barw, zapachów i smaków a więc doznań jakie funduje nam sama natura. Poznamy też szczyptę historii Zabłocia wioski, w której urodził się Jan Pocek i której piękno tak malowniczo opisywał w swoich wierszach. GDZIE TO JEST: Zabłocie położone jest w powiecie puławskim, w zachodniej części województwa lubelskiego, u podnóża Płaskowyżu Nałęczowskiego, w odległości ok. 10 km od Nałęczowa i ok.1 km od Markuszowa. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można autobusem PKS lub busem bezpośrednio z Lublina, Puław i Warszawy, wysiadając w Markuszowie. Wyprawa rozpoczyna się obok kościoła parafialnego, leżącego ok. 100 m na południe od przystanku PKS. Podczas wędrówki zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. CZAS PRZEJSCIA: ok. 1,5 godz. 51 Quest „Z zamiłowania do natury” M arkuszowska Ziemia, piękna okolica. Każdego przybysza urokiem zachwyca. Aby poznać bliżej jedną z miejscowości, Zachęcamy w tym Queście naszych miłych gości. Patrz uważnie na mapę, a tekst głośno czytaj, Kieruj się wskazówkami i o nic nie pytaj. Stoisz przed Kościołem starym, barokowym, To początek przygody. Czyś na nią gotowy? Już za chwilę przed Tobą piękne stawy będą. Przyjazne kaczkom, rybom, łabędziom. Jeśli dzień upalny to przystań na chwilę I popatrz jak ryby z wody się wychylą. Pomiędzy stawami jest mostek, grobelka. Pod nim płynie Kurówka rzeczka niewielka. Tuż za stawami żegnamy się z Markuszowem. I kolejne przygody czekają niebawem. Gdy dalej pomaszerujesz krajobraz się zmieni Na zakręcie szosy zobaczysz wał ziemi. Czy może myśl jakaś przychodzi do głowy. A może przypomina to miejsce nasyp kolejowy. Przed wieloma laty kolejka tu była I do pobliskiej cukrowni buraki dowoziła. Dziś nie ma już cukrowni i buraków mało, A miejscowi dotąd to miejsce „kolejką” nazywają. Za „kolejką” rozpościera się zielona kraina. Po obu stronach szosy zielona _ _ _ _ się zaczyna. 8 Ulica Kościelna na południe prowadzi. Podążaj nią śmiało, przecież nic nie wadzi. Szosą asfaltową idź prosto do przodu. Uważaj tylko bo nie brak tu samochodów. Na tych łąkach stada bocianów sejmikują, Kiedy jesienią w daleką podróż się _ _ _ _ _ _ _ 19 24 4 Nad głowami liście _ _ _ _ _ _ 16 2 drogę zacieniają, Miły chłód południową porą dają. Dochodzisz do wioski o nazwie _ _ _ _ _ _ _ _ 15 23 Jeśli będziesz cierpliwy, znajdziesz skarbów krocie. 52 3 Quest „Z zamiłowania do natury” Tylko krocz dalej mój miły kolego, Do celu wzdłuż szlaku rowerowego. Na krzyżówkach skręć w lewo tuż obok kapliczki. Dobrze, że idziesz szosą – masz suche trzewiczki. I Punkt Przyjazny Rowerom tutaj się znajduje, Obecność bicykla o tym informuje. Ale jeszcze zaczekaj, skręć w prawo, pod górę. Dawniej po deszczu było tu błota co niemiara. Stąd nazwa Zabłocie do dziś się zachowała. Wkrótce widzisz plac zabaw, tuż obok świetlica. To Dom _ _ _ _ _ _ - tak głosi tablica. 5 14 17 18 Stoi on na miejscu bardzo historycznym. Przyjeżdżali tu dawniej goście bardzo liczni. Przyjeżdżał tu Żeromski i Prus też tu bywał, Kiedy w pobliskim _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9 11 pomieszkiwał. Na szczycie góry kolejny punkt oczekuje. Między roślinami ścieżką gęsiego podążaj dokładnie. Nie wydeptuj roślinek niech rosną sobie ładnie. Wkrótce wierzchołek góry osiągniesz i widok znów nowy. Widzisz skąd przyszedłeś? To punkt widokowy. Za pomocą lornetki, lunety zobaczysz szczegóły, Obejrzałeś, czas wracać, no to biegnij z góry. Stary Dom Ludowy co stał tu opodal, Rozebrano niedawno choć bardzo go szkoda. Zostawiamy po lewo to miejsce historyczne, Wszak czekają nas jeszcze niespodzianki liczne. Idź dalej szosą mijając zagrody, Wsłuchaj się w głosy, podziwiaj wsi urodę. Tuż za zakrętami, wychodzisz na prostą. Do skarbu się zbliżasz i to bardzo mocno. Przed szosą wyhamuj i ostrożnie przejdź na stronę drugą. Skarb swój tutaj znajdziesz i to całkiem niedługo. „Skarby Natury” to miejsce się zowie. Dlaczego tak się nazywa sam zaraz odpowiesz. Tablicą miejsce oznaczone już przed sobą widzisz ____ _________ Tu dowiesz się wiele jak to z olejem było, I dziś jak się go tłoczy i dawniej tłoczyło. Możesz sam troszeczkę oleju wycisnąć spróbować. Musisz tylko na spory wysiłek się przygotować. 7 21 1 28 27 _ _ _ _ _ _ _ _ _ - tak głosi napis 20 6 30 53 Quest „Z zamiłowania do natury” Poznasz tu nasiona i różne rośliny oleiste. Przekonasz się, że nie wszystko jest takie oczywiste. „Lepszy _ _ _ _ niż _ _ _ ” 12 10 Czy już teraz rozumiesz, czy nie masz wątpliwości dlaczego nazwa tego miejsca to „_ _ _ _ _ _ Natury”. 26 25 - pewnie znasz to przysłowie, Ale, że nie o grzyba w nim chodzi tu właśnie się dowiesz. Poznasz małą, niepozorną roślinkę, którą rydzem nazywają, Tutaj się dowiesz, dlaczego te rośliny taką nazwę mają. Możesz też spróbować swoich artystycznych zdolności. Samemu wykonać stroik, palmę czy słomiane rozmaitości. Wiele tutaj jeszcze atrakcji dla turystów mamy Do odwiedzenia tego miejsca wszystkich zapraszamy. Ale ty pewnie skarbu nie możesz się doczekać Już jesteś o krok od niego i nie ma co zwlekać. Złóż tylko hasło z zaznaczonych literek I odszukaj miejsce w którym jest kuferek. Zaraz za bramą pieczęć i skarby na Ciebie czekają. Przybij pieczęć a skarby weź do domu i niech ci przypominają Tę dzisiejszą pieszą wycieczkę. Jeśli z niej zapamiętasz, no chociażby troszeczkę, Opowiedz o tym koleżankom, rodzeństwu, kolegom Zaproś ich do nas, niech też nas odwiedzą. Może też zechcą poznać i okolicę i jej osobliwości i smak świeżo wytłoczonego oleju i widok ze szczytu _ _ _ _ 22 13 54 29 Quest „Z zamiłowania do natury” HASŁO: 1 2 11 3 4 12 13 5 6 7 8 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 9 10 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Jolanta Pecio Twórcy Questu: Jolanta Pecio, Jakub Pecio, Stefan Wójcik, Grażyna Ror 55 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Wies przy wiezy” TEMATYKA: Wyprawa po skarb „Przy Ariańskiej Wieży” przybliży Wam kilkusetletnią historię Wojciechowa, który obecnie słynie z kowalskich tradycji. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można z Nałęczowa i Lublina autobusem PKS albo busem. Polecamy także dojazd rowerem po urokliwych szlakach rowerowych. Wyprawa zaczyna się przy głównej ulicy, GDZIE TO JEST: na parkingu na przeciwko Urzędu Gminy Wojciechów położony jest w wojewódz- w Wojciechowie. Podczas wędrówki zadatwie lubelskim, w dolinie malowniczej rzeki niem turysty będzie ułożenie hasła z ukryBystrej, w połowie drogi między Kazimie- tych na trasie liter i odnalezienie skarbu. rzem Dolnym a Lublinem. Oddalony jest około 9 km od Nałęczowa i 25 km od stolicy CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. województwa. OPIEKUN WYPRAWY: Stowarzyszenie „Wojciechowskie Arianki” [email protected] 56 Quest „Wies przy wiezy” W ędrówkę swoją rozpoczynasz Przy Wojciechowskim _ _ _ _ _ _ _ _ Gminy 8 2 Ten oto dworek to dawna własność Grodzickich – szlacheckiej rodziny. Trzydzieści kroków wnet odmierzaj Uważnie licz, a nie trać głowy Przyjrzyj się dobrze , szukaj w ziemi Historii znajdziesz tu fragmenty Czas zatarł wszystko, pozostały Zamku starego _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 11 5 Jan ze Szczekockich co tu rezydował Jak mówią dawnych kronik głosy Był pierwszym znanym panem Wojciechowa Tu stał dwór jego – a wokoło fosy Do centrum dalej więc podążaj Masz szczątki murów po prawicy. Wkrótce zobaczysz Ariańską _ _ _ _ _ 1 4 Dumę i chlubę okolicy. Do punktu wyjścia teraz wróć Gdzie stoi tablica kuta Na prawo patrz, wyrównaj krok I ruszaj mocno z buta Jej mury wiele już widziały Od szesnastego wieku stoją. Były mieszkaniem i spichlerzem Oraz Braci _ _ _ _ _ _ _ _ ostoją Lecz nie rozpędzaj się drogi kolego Bo tuż przy drodze gdzie twa lewa strona Kapliczka z wieku dziewiętnastego Rozpościera trójlistne ramiona Ona to w tamtych „złotych czasach” Kalwińską kazalnicą była. Bo w swych podwojach Krowickiego Nie lada mówcę – często gościła. A za kapliczką co słup przypomina Dawniej stawy się znajdowały Gdy świętojańska nadeszła godzina Dziewczęta _ _ _ _ _ _ na wodę rzucały Gdy dojdziesz do kutego znaku To w prawo skręć i oto Wieża. Twoim zadaniem teraz będzie Znaleźć skrytego w ścianie zwierza Teraz niech każdy na południe bieży Gdzie w samym sercu Wojciechowa Od dawien dawna olbrzymi _ _ _ _ leży 19 Szukaj go na północnej stronie Do góry swą unosząc brew Miał w sobie go herb wojciechowski A nazwa tego zwierza _ _ _ 3 Teraz już na południe zmierzaj Gdzie scena – i od jej połowy 12 9 Z nim wiąże się legenda miejscowa Tutaj to niegdyś spoczął człek ubogi Który dla dzieci swych szukał pomocy Złotą podkowę otrzymał od losu Cenną zgubę z królewskiej karocy Jeżeli stoisz już na dróg rozstaju 57 14 Quest „Wies przy wiezy” Głaz z lewej, ty w prawo nakieruj swe lica Stoi neogotycka _ _ _ _ _ _ _ 16 Tak grzechy swoje odpokutował 13 Jeśli masz chwilę to wstąp w jego wrota Podziwiaj wnętrze - nie podpieraj ściany Piękne ołtarze z okresu rokoka I zabytkowe kurdybany Przez jezdnię przejdź i ruszaj przed siebie A jeśli jeszcze nie powłóczysz nogą Dalsza wędrówka czeka na ciebie Przemiły spacer krętą drogą Wyjdziesz z kościoła i skręć w prawą stronę Podążaj prosto do najniższej bramy Gdzie pomnik. Na nim nazwisko znajome Zbyt młodej na anioła _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Gdzie strumyk wdzięki swoje odsłania Wzrok swój nacieszysz przyrody urokiem Dostrzeżesz ślady bobrów żerowania Pamiętaj – nie idź zbyt szybkim krokiem! 23 Dziesięć kroków w prawo zaś w ścianie Nagrobna płyta Spinki _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Zaraz za mostkiem jest plac całkiem spory I łatwo zgadnąć , że to nie jest rynek 20 To dla pamięci płytę wmurowano Mimo, że wciąż go otacza zła sława Możesz usłyszeć tu dźwięki orkiestry To bowiem _ _ _ _ _ _ pożarnej budynek 7 10 Do bramy wróć co na wschód kieruje Już widać aleję z kasztanami Za nią wiekowy cmentarz się znajduje Gdzie czeka św. _ _ _ _ _ z kluczami Skręć w lewo i podążaj w górę Widzisz? Już biały mur się wyłania Gdy dojdziesz – pierwsza furtka w murze Uprzejmie prosi Cię do zwiedzania 21 Idź szosą na północ . Zejdź schodkami w lewo Tu wierzby niczym dzieło rzeźbiarza artysty I kiedy inni widzą tylko drzewo Ty – klawisze, saksofon i rękę pianisty Idź w lewo ku zachodniej bramie U drzwi _ _ _ _ _ _ _ _ tablica Cię wita 15 6 18 W niej dzieje miejsca tego spisane Przystań na chwilę więc i poczytaj Czytaj uważnie wersy, wszystkie słowa I św. _ _ _ _ _ _ _ _ _ znajdź imię Na ławce teraz możesz spocząć chwilę Jeśli usłyszysz dźwięki metalowe To nic dziwnego bo tu właśnie obok Kują elementy ogrodzeniowe 17 Pierwszego patrona Wojciechowa Co ze swego męczeństwa słynie Kieruj się w prawo , gdy mostek przejdziesz Plac zabaw i przystanek – zostaw za plecami A teraz już żwawo – do mostu dotrzesz Tu cel Twój – sklep „ _ _ _ _ _ „ - przyjaciel Mai Kościół jest z wieku osiemnastego A były kalwin go ufundował To pan _ _ _ _ _ _ Orzechowski 22 24 58 Quest „Wies przy wiezy” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 17 18 19 20 21 22 23 24 Przekrocz próg sklepu tego I podaj hasło Questu naszego W zamian , na pamiątkę Przybiją Ci pieczątkę 14 15 16 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Stowarzyszenie „Wojciechowskie Arianki” Współpraca: LGD „Zielony Pierścień” 59 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Historie z widokiem” TEMATYKA: Zapraszamy na wyprawę po skarb do Janowca, która przybliży Wam kilkusetletnie dzieje miejscowości i okazałego zamku. Blisko 500 lat temu było to ważne miasteczko na handlowym szlaku, dla kupców - miejsce przeprawy przez Wisłę. U podnóża zamku tętniły życiem dwa kupieckie rynki, a od strony Wisły funkcjonował miejscowy browar. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można z Puław autobusem PKS, autobusem komunikacji miejskiej, busem albo rowerem zielonym szlakiem od strony Góry Puławskiej i Bursztynowym Szlakiem Greenways od strony Krakowa albo promem od strony Kazimierza Dolnego. Wyprawa zaczyna się przy restauracji „Dom Chleba”. Podczas wędrówki Waszym zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter i odnalezienie skarbu. GDZIE TO JEST: Janowiec położony jest w zachodniej części województwa lubelskiego, na lewym CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. brzegu Wisły, naprzeciw Kazimierza Dolnego. Oddalony jest około 15 km od Puław i ponad 60 km od Lublina. OPIEKUN WYPRAWY: Muzeum Zamek w Janowcu oraz LGD „Zielony Pierścień” 60 Quest „Historie z widokiem” 61 Quest „Historie z widokiem” Z acny gościu, jeśliś przybył w te przepiękne strony Tajemniczym Janowcem będziesz zachwycony Początek pełnej zagadek wyprawy jest na skraju Rynku Wielki biały dom zaprasza cię córko i synku „Serokomla” - napis na „Domu Chleba” odkrywasz Tutaj swą wędrówkę odkrywco rozpoczynasz Chociaż informacji o dawnej osadzie wciąż dziś brak Wiemy, że był tu browar, prom i handlowy szlak. Bież zatem w stronę baszty zamkowej widocznej na wzgórzu Przetniesz bursztynowy szlak pradawny i znany Teraz pod szyldem Greenways na nowo oddany Miniesz ławki z daszkiem, patrz przed siebie śmiało Murek spod dachówek połyskuje biało Za twymi plecami jest dalsza wskazówka W którą stronę Cię czeka dalsza wędrówka Sz _ _ _ panien we właściwą stronę bieży 8 Nie rozpędzaj się jednak, jak na smoka Jerzy Gdyż przed grubym murem musisz się wspiąć w górę Jesteś przy świątyni bramie Lecz zanim w niej twa noga stanie Warto po schodów zachodniej stronie odczytać kościoła dzieje Jeśliś aż tu dotarł, na odkrycie skarbu możesz mieć nadzieję Kamień ten wapienny W zamku był węgielnym Chodnik Cię skieruje w progi kościelne Rusz więc w tę stronę krocząc dzielnie Przejdź na prawo przez bramę, Co zawsze otwarta, Przed Tobą tajemnicza świątynia widnieje Kryje ona w swych murach wprost niezwykłe dzieje Dwu patronów: Stanisława oraz Małgorzaty Tablic drewnianych jest tutaj bez liku Ale dopiero ta przy schodkach nadaje szyku Widok tu widoczny chociaż z ptaka lotu Tak naprawdę był robiony z samolotu Wnętrze mieściło niegdyś dwa różne kościoły: Gotycka nawa średnie wieki przypomina Obok zaś na sklepieniu serca – miast anioły Renesansowych zdobień jest kolebka pełna. Wieś Serokomla uzyskała zaszczyt miasta chlubny Stało się to w roku tysiąc _ _ _ _ _ _ _ 4 trzydziestym siódmym Schody obok zapraszają do zejścia Zejdziesz bez trudu, mniej ich niż dwadzieścia W przeszłości dwa wyznania ją użytkowały, Arianie, katolicy powierzali Bogu swe intencje A wszystkim towarzyszył nagrobek wspaniały Dłuta Santi Guciego z dalekiej Florencji Jeśli _ _ _ _ _ _ _ zamknięty – wiedzę Ci przynosi 1 Skręcaj na wschód i idź do pomnika gdzie bramka z mieczami Cię powita Grunwaldzkie miecze – symbol wiktorii Hołd bohaterom oddają w glorii Tablica turystyczna z fotosami wielu Epitafium miecznika na bocznej fasadzie I szczyt smukły w lubelskim renesansu stylu Poeta pisze, że to co w _ ra _ _ _ _ _ wyryte… 5 Jest krwią i nadzieją pisane, a przez Cię odkryte 62 Obejdź nasyp, na którym kościół posadzony Schodzimy więc ośmioma schodkami do dołu Na „Mały Rynek”, a nad nim zamek zawieszony Quest „Historie z widokiem” Rynek zaś przez Andrzeja Firleja aktem lokowany Zwanym drugą lokacją miejską chyba po to By właściciel z góry liczył w koszach jajka By miał na oku kowala, którego dom Z opoki niegdyś, dziś otynkowany Dwoma drzwieżami mówi o mistrzu kowadła Na pierzei wschodniej, od północnej strony Stał niegdyś dom modlitwy, synagogą zwany Dwoma kondygnacjami wznosił się ku niebu A mury jej wysokie skrywał dach drewniany Na drugim piętrze dziewiąte i dziesiąte okno Zakończone łukiem cieszyło tancerzy Za nimi miejsce hucznych zabaw bowiem było Czyli sala _ _ _ _ _ _, warto w to uwierzyć 6 7 I podziwiać magnackich wielkich rodów dzieło Których było tu wiele, trzech hetmanów przecie Firlejowie, Tarłowie oraz Lubomirscy Co zamek uczynili twierdzą nie do zdobycia Zostawiając po lewej mur kościelny, po prawej dom kultury Twarzą w stronę zamku zwrócą naszą uwagę dachy i mury Dwóch bliźniaczych domków, a na prawym napis „Quchnia na _ _ _ _ _ _ _ _ _ ”, 9 kopalnia lokalnych smaków Aby dotrzeć do zamku, nazwa ulicy Cię poprowadzi Trzymaj się wapiennego murku, iść prosto nie zawadzi Teraz zwrot w prawo, podążaj ku schodom Które stromą i wąską ścieżką Cię wiodą Ta ścieżka w XVI wieku była jedyną do zamku drogą Popatrz chwilę na wieżę zakończoną szpicem 120 metrów ma tu elewacja Pełna udatnych zdobień i szerokich okien Zdolne ręce miała mistrzów włoskich nacja Ród Tarłów z tej warowni Renesansowy pałac ukształtował Popatrz na resztki dzieła ich przed siebie Wspinaj się wąską ścieżką Aż ujrzysz dwa drzewa Oparty tu o drzewo, co widzisz? To jedyne miejsce, gdzie mur patrzy na Ciebie Wspinając się do góry, dotrzesz do rozstaju dróg Popatrz teraz na miasto, co u stóp Ci leży Wspaniały widok doda sił, teraz nie żałuj nóg Bo przecież na sukcesie bardzo Ci zależy Trzymaj się prawej strony, aż tu krzyż zobaczysz Pamiątkę pewnie moru albo jakiejś wojny Za nim na panoramę Wisły tu popatrzysz Z prawej wita gościnnie dawny park pałacowy Spójrz na lewo i odnajdź drzewo 63 Quest „Historie z widokiem” Które wejścia do zamku strzeże Zanim przekroczysz fosę wykutą w kamiennej skale Swój wzrok skieruj na twierdzę Bronią wstępu do niej waleczni rycerze Pokonaj szybko sześć schodków I uskocz na lewo Niech twój wzrok niebieska komnata przyciągnie To tam najwięcej przygód Cię czeka Na murze pasy biało-czerwone Wskażą Ci wejście zamkowe Niebieska komnata przed Tobą odkryje Nagrobki właścicieli, wielkich antenatów Co w komnacie ostatniej, dobrze oświetlonej Oblicza swe odsłaniają w galerii portretów Zanim w oczy popatrzysz wielkim wojownikom Zobacz makiety zamku, wielkie tu widać jego przemiany Potem przyjrzyj się mężom okrytych sławą Podejdź bliżej i wpisz niżej nazwisko tego z buławą: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _. Za mostem zwodzonym Za bramą z kamiennym łukiem Gdy miniesz kraty, próg Na lewo skieruj swój chód Tam kupisz rycerskie tarcze Miecze i łuki różne Ale wpierw zamów bilety podróżne I wkrocz na zamkowy dziedziniec 2 3 Pozostaw za sobą patronów dostojnych Podejdź do okna i poznaj właściciela ostatniego Który za milion złotych sprzedał zamek do skarbu polskiego Zatrzymaj się chwilę, rozejrzyj wokół Po lewej w ruinie cokół W tym miejscu był pałac Andrzeja Firleja Trzeciego zamku właściciela Gdy zaś popatrzysz ku górze Zarys dachu ujrzysz na murze Gdy do wyjścia skierujesz swe kroki Zerknij w szklaną gablotę, co stoi po lewej Z niej zielona pani z kafelka, boginią płodności zwana Serdecznie Cię pozdrawia, odpowiedz uśmiechem Wędrowcze drogi, odczytaj napis z tego kafelka Za pomocą zwierciadełka Od bramy idź na wprost Po środku kaplica okazała W miejsce studni tu powstała Dawna studnia o głębokości 60 metrów była I ponoć tajnym przejściem do Wisły prowadziła Odwróć się do kaplicy tyłem, idź na wprost I gdy miniesz cztery kraty, które okien strzegą 64 Quest „Historie z widokiem” Lecz nie stój tu zbyt długo, bo jeszcze dalsza część podróży Cię czeka Do studni teraz odwróć się plecami Szukaj gdzie się skryły schody za kratami Stopnie niech prowadzą pod krzyżowe sklepienie I _ _ _ _ _ _ _ _ -białe pasy na ścianie. 10 Tutaj kiedyś Firleje w swej rycerskiej chwale Brać rycerską na obrady ważne zapraszali A w czas pokoju jako Janowieccy panowie Pod kolumnami Cz _ _ _ _ _ _ sądy sprawowali 11 Szukaj w murze najgrubszym otworów strzelniczych Zachowaj pamięć o zamku nigdy w bitwie nie zdobytym Wróć krużgankami, po których chadzali Mistrz Kochanowski, Bona, Zygmunt Stary Zmierzaj ku górze, wybierz stronę prawą Gdzie się za potrzebą parze iść zachciało Nawet w tym momencie, to ustronne miejsce Ich nie rozdzielało. Znów idź do góry, spójrz na Wisłę jak Firleje, niegdyś spoglądali. Gdy na tratwach do Gdańska swe zboża spławiali. I patrz jak Lubomirscy na Janowiec w dole Na bogate swe dziedzictwo, lasy, domy, role Jeśliś ciekaw gdzie skarb jest ukryty Zejdź na dół na dziedziniec, wędrówka prawie skończona Jeszcze stopnie po dwóch stronach Przy wejściu przed komnatą gdzie zamku historia Gdzie na framudze Szczepańskiego podpis wyryty W zielonym biurku jest: 65 Quest „Historie z widokiem” HASŁO: 1 2 3 4 5 7 8 9 10 11 6 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Dorota Adamska, Wioletta Anuszkiewicz, Emilia Badurek, Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Iwona Goluch, Grażyna Kapaon, Barbara Kazior, Sławomir Łowczak, Izabela Nowotny, Irena Opolska, Zbigniew Pacholik, Aneta Warchoł, Konsultacje eksperckie podczas warsztatów: Steven Glazer, Filip Jaroszyński 66 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” TEMATYKA: Zapraszamy na trasy spacerowe Nałęczowa, ukochanego letniska Bolesława Prusa, pasjonata nowinek technicznych, który nie mogąc przyjechać na kurację, wyobrażał sobie proroczo jego piękno przy pomocy wyimaginowanego „telepatrzydła”. Uroki zaś zdroju opiewał na kartach „Kronik” w „Kurierze Warszawskim”. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można samochodem z Lublina drogą nr 830, z Puław nr 824 i 830, z Markuszowa skręcając z drogi krajowej nr 17 w drogę nr 826. Trasa zaczyna się w środku al. Lipowej, w centrum miasta, przy willi „Pod Matką Boską” (ul. Lipowa 16). Zadaniem turysty jest ułożenie hasła z ukrytych w tekście liter. GDZIE TO JEST: Nałęczów, miasto-uzdrowisko, leżące w Kra- CZAS PRZEJSCIA: ok. 1godz. inie Lessowych Wąwozów na Płaskowyżu Nałęczowskim 27 km od Lublina i 23 km od Kazimierza Dolnego. OPIEKUN WYPRAWY: Galeria „Jaśminowa”, www.jasminowa.pl 67 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” 68 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” W itaj drogi turysto tu, w przesławnym zdroju! Szansa nowej przygody nie da Ci spokoju, Aż skarb znajdziesz ukryty w zielonej gęstwinie. Ruszaj szybko na trasę zanim dzień przeminie! Jak obywatel miłujący Wszystko, co nasze, ojczyste. By skarb trafić, fantazji uruchom więc wodze, Bo jest ona niezbędna na dzisiejszej drodze. W K _ _ _ _ _ _ _ więc 15 16 17 „Warszawskim” śladów szukać trzeba, Niech karty „Kronik” Prusa Ci przychylą nieba. Odlicz więc ze trzysta kroków (dziś) na ul. B. Prusa I pokłoń się przed kapliczką Sybiraka Mateusza. Gdy kiedyś nasz literat znalazł się w potrzasku Przyjaciel opowiedział mu o „wynalazku Edisona”, co pozwala ukochany Nałęczów pooglądać z dala. Za telepatrzydłem patrz, jak pięknie wokół, Niech cię nie przestraszy gromada chrabąszczy. Wokół „Góry Jabłuszko” zwanej też „Krzyżową Kręty strumyczek, sosnowy l _ s _ _ _ Ba, nie tylko oglądać, posmakować także, Wąchać zapach na „drucie” przyniesiony wiatrem. Cudowna ta maszyna to „telepatrzydło” Dziś wskaże nam kierunek to niezwykłe „dziwo”. Telepatrzydło więc prowadzi z alei Lipowej „Pod Matką Boską”, willi warszawskiego krawca. Prawdziwa osobliwość ten dom, dziś galeria Co się urządzeniem wytwornym i porządkiem odznacza. Tu w pokojach bardzo czystych, Na werandzie wśród rodziny Albo w małym domku obok Spędzał Prus twórczo godziny. 9 18 Te gaiki grabowe, leszczynowe gąszcze. Za czasów Pana Prusa odważny wędrowiec Mógł się przemknąć ku łąkom na tyłach ogrodów, Ale dziś lepiej obejść „Jabłuszko” od wschodu, Odszukać dom z 15-tką i skręcić w trakt leśny. Tu z górki więc na pazurki za głosem słowików Do ul. Słowiczej dotrzeć nam potrzeba. Zieleń łąki poraża, ciemna góra lasu, A nad wszystkim zupełnie włoski błękit nieba. Na codzienny spacer kroczył Z laską w tanim garniturze By nie jaśnieć garderobą Lecz przyglądać się naturze Skręcał w stronę małej górki Krokiem pewnym, zamaszystym Kroczmy zatem uroczą dolinką, zasypaną willami Śpiącymi po ogrodach, otoczoną wąwozami i lasami. Ze „Słowiczej” skręcamy na lewo ku rzece. 69 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” Przejdź teraz most na rzece _ _ _ _ _ _ _ 14 i w prawo kieruj się człowiecze. Wzdłuż Lasu Zakładowego „Harcerską” wędruj kolego, Aż do uliczki „Leśnej” , co na prawo zmierza, Pnie się w górę za „Bystrą”, która to rzeczułka Zuchwałych turystów wiedzie aż do Kazimierza. Zostawiamy więc z tyłu maleńką dolinkę Tak małą jak wszystko, co na świecie dobre Z resztą świata złączoną wąwozami w cieniu. Nad jarem w Bochotnicy przemknąwszy chyżo, Wkracza się w tunel lipi wśród will eleganckich Malowane sztachety, wytworne drzew gatunki, Pełno świerków, lip i dębów piramidalnych. Dziś podróżnych wrażenia także oszołomią Nadzieja zdrowia, piękna - serce twoje łechce. Prześlicznie dookoła nawet po stu latach: Tyle bzów i tyle słowików, że się wierzyć nie chce. Nasze telepatrzydło skłania, by iść do pałacu Istne też to królestwo płci pięknej. Tutaj damy są wszystkim, prawdziwe komety A mężczyznom wyznaczają rolę „ogonów”, niestety. Idziemy aż do końca, wypatrując krągłe Grupy lip i kasztanów, sosen oraz klonów, Co witają nas w bramie Parku Zdrojowego. Kiedyś też ananasy w słojach, słońce, bzy, słowiki Budziły w kuracjuszach zachwyt na całego. Pan Prus szybko się zgodził z damskimi rządami Widząc, że inspektorka mieszkań, kasjerka, kucharka Kierowniczka jadalni i administratorka Świetnie rządzą Zakładem – jakość tego warta. Telepatrzydło słowa Prusa przypomina: Że w tutejszym lesie jeszcze nikt nie zabłądził W wodzie nikt nie utonął A na wycieczkach nikt karku nie skręcił Do bezpiecznej wędrówki myśl się więc nagina. Przysiądź teraz turysto na Ławeczce z Prusem Zobacz, co trzyma w ręce, połącz z bezokolicznikiem _is_ _ k_ _ _ _ _ _ 3 Przed laty przed „Żelazną Bramę” zajeżdżały Bryczki lub zakładowy brek wygodny, A oczy kuracjuszy Kursal wypatrywały I cieszył kształt pałacu wielce okazały. 13 10 otrzymasz, a w nim wiele liter, Co w twoim haśle cennym znajdą się pewnikiem. Podróż zaś ze stolicy pełna urozmaiceń: Z Dworca Nadwiślańskiego o 3:23 zdążasz na kurację Potem młodzież staje przed tobą z tacami Pysznych kaw oraz herbat „i z butersznitami”. O siódmej rostbeft można zjeść w Iwanogrodzie, A o 8:19 jest się w Nałęczowie. Potem drogą błotnistą między jabłonkami, Które dziedzic Zawadzki w Sadurkach zasadził Jedzie się do Zakładu, mija dwór w Antopolu, Pozdrawiając szkółki wzorowe na polu. Warto zerknąć też w lewo na okna muzeum, Gdzie niegdyś mistrz nasz tworzył „Lalki” słynnej strony Okno zaś swe przesłaniał zieloną firanką, By odpędzić ciekawskie oczy białogłowy. W parku zdrojowym teraz zmuś telepatrzydło, By na ślad welocypedu naprowadzić chciało. Na grobelce, co w dole, pan Prus tu trenował Co mu siniaków w krzakach mnóstwo przysparzało. Na pamiątkę przy stawie rower więc zobaczysz I choć stylizowany, oko swe ucieszysz. 70 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” Patrz przed siebie, za wodę, gdzie schodki nad falą, Słuchaj przez chwilę bacznie, czy cię nie doleci Z _ _ _ p _ małej dźwięk miły orkiestry, maluchów 1 7 2 Czech, dyrygent Rohaczek, przemawia do słuchu, bo Żaden z malców nie chce zostać Paganinim Ale Rohaczek sposób znalazł na chłopięta Temu co grał na trąbie dał maleńkie skrzypce Do bębna zaś zapędził flecistę od święta. Flet powierzył chłopięciu, co wywijał kozły Ni stąd ni zowąd nagle powstała orkiestra. I przygrywać zaczęła , tym co spacerują, Piją wodę, flirtują, bowiem „miętę czują”. Warto więc się przyglądać, kto się też przechadza Po alejkach cienistych , łabędzie podgląda, Kto ławeczki nad stawem stale okupuje, Konwersacją zabawia, słowem, na coś tu poluje. _ _ ł _ _ _ _ _ _ k _ kuracja to ma więc do siebie 12 5 6 4 Usuwa oschłość serca starych kawalerów, Życzliwie usposabia dla płci pięknej wszystkich, Samotnika też wprawia w prawieniu duserów. Kto tutaj się wywinąć zdołał od małżeństwa, Jest już żonaty, albo też nie uleczony. To niezwykłe powietrze, piękno pań, kąpiele Sprawiają, że co drugi nie wraca bez żony. Najlepiej na spacerze sprawdzić swe uroki Więc za telepatrzydłem idąc, kieruj swoje kroki W lewo od „Księcia Józefa” dawnej Hydropatii, Wzdłuż Starych Łazienek do Królewskiej Bramy. To jest trasa, po której niegdyś przejeżdżały Bardzo piękne orszaki pełne kwiatów całe. Podczas corso estrada przed Łazienkami stała Pięknych sędzin gromada na dół spoglądała. Najpierw pędził samotny krakowiak na koniu Potem wóz z łobzowiankami i dzikimi ludźmi. Bombonierki, moc kwiatów, róż obfitość wielka, Wóz kucharski, ekwipaże w kształtach bardzo różnych. Gdy tak krążą powozy, trwa walka na kwiaty. Tak się tu pięknie niegdyś bawiono przed laty. Telepatrzydło za bramą wabi nas jeszcze na zachód Dróżką znajomą Prusa, dziś wielką ulicą. Paderewski patronem dzisiaj tej arterii Małe wille co przy niej, niechaj nas zachwycą. Na ulicy odmierz 300 kroków, skręć w prawo w _ ą_ _ _y 8 11 Pierwszy z nich to „Chmielewski” do „Starówki” nęci Skarb twój już niedaleko, nie przestrasz się zbocza By wdrapać się do góry, trzeba tylko chęci. Idąc do „Jaśminowej” obejrzyj fotosy, Co zdobią zbocza połać na skraju galerii I westchnij tu za Prusem, pełnym galanterii: Pięknie jest w Alpach, pięknie nad morzem Ale w Nałęczowie jest mi dobrze! Jeżeli odnalazłeś po drodze litery Potrzebne ci do hasła, skarb ci się należy. W środku drewnianej chaty poproś o nagrodę, Zapamiętaj na długo zdrojową przygodę Pamiętaj, że jaskinia skarbu łaskawa jest dla tych Co w dzień powszedni trafią tutaj po czternastej, W sobotę zaś i święta łaskawsza jest nieco Od jedenastej sprasza na małe co nieco. 71 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałeczowie” HASŁO: 1 11 2 3 4 5 6 7 8 9 12 13 14 15 16 17 18 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska. Rysunki i mapa: Katarzyna Montusiewicz 72 10 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Tajemnice wawozów” TEMATYKA: Wyprawa „Tajemnice Wąwozów” umożliwia gościom poznanie tajemnic Lasu Wąwozowego. Turysta spotka tu liczne gatunki flory i fauny, pozna miejsca, które od stu lat są ulubionym miejscem artystów, posmakuje wędrówki tajemniczymi i urokliwymi wąwozami Krainy Lessowych Wąwozów. Podczas wędrówki zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. Na wędrowców, którzy udokumentują zdjęciem co najmniej pięć wyliczonych w tekście egzemplarzy flory lub fauny czeka nagroda specjalna. GDZIE TO JEST: Nałęczów leży w powiecie puławskim, na terenie Płaskowyżu Nałęczowskiego. Jest znanym ponad dwustuletnim uzdrowiskiem polskim. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można koleją do stacji Nałęczów na trasie Warszawa-Lublin, Bydgoszcz-Lublin, Kraków-Lublin, Zamość-Warszawa. Samochodem - skręcając z drogi krajowej nr 17 w Markuszowie w drogę nr 826 (15 km), lub z Lublina czy Puław drogą nr 830 (27 km). OPIEKUN WYPRAWY: Kawiarnia - Galeria „Jaśminowa” www.jasminowa.pl CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. 20 min 73 Quest „Tajemnice wawozów” „Pani Jaśminowa” zaprasza do zdroju Gdzie turysta i kuracjusz spragnieni spokoju Poszukują tras uroczych, niebanalnych, pieszych By przeżyć przygodę, nie ruszając kiesy. Cztery kółka zostaw w „Termach”, „Cisach” lub „Energetyku” Stawiając się w gotowości u trzech ulic styku. Nogi odziej w but sportowy, kij też nie zawadzi W leśny ostęp po skarb drogi Pani zaprowadzi. Zacznijmy od zakątka, który Prus polubił I który się Prusa spacerami chlubił. Sprawdź na mapce, gdzie początek ul. Głowackiego I tu zacznij swą przygodę nasz miły kolego. Naprzeciwko jest dom dawny Jana Darmochwała którego rzeźba wieczka puzderek przyozdabiała. Pani Jaśminowa posiada zachowany talerz drewniany, dłutem w girlandy liści i kwiatów przybrany. Mijamy z lewej studnię, dziś deskami obitą cembrowinę ma starą i daszkiem nakrytą. W pobliżu leciwy kasztan konary się pyszni Jak rzeźba żywa na tle tuj i cisów licznych. Krocz zatem Głowackiego ulicą, Bartosza, Co w bojach z zaborcami zwykł przedkładać kosę! Idźmy wąską uliczką, co pnie się do góry Zakręcając wzdłuż parowu niezwykłej natury. Po lewej łagodne zbocze, tarasy rozlegle Dla wygody kuracjuszy ławeczki przyległe. Ze wszech stron bujna zieleń i wesołe trele trel To dzwoniec, sikorka, wilga, kos, zięba i trznadel, Istne ptasie radio, a w drzew i krzewów gęstwinie gniazda, niedostępne ni kukułce, ni sójce, ni kunie. Kiedyś była tu pracownia rzeźbiarza Żylskiego Który zdolnych chłopców kształcił na całego By z wikliny i drewna cuda wyrabiali Którymi się zachwycał aż Petersburg w dali. Czasami puszczyk huknie, gołąb przemknie w locie Drozd śpiewa, słowik kląska aż po ciemne noce Dzięcioł duży, czarny, zielony a to lubej przywoływanie Rozpoczną, to znów wysokiej sosny badanie. Dróżka pnie się wciąż w górę między wzniesieniami Po lewej _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 9 6 15 17 7 4 12 ZNP dziś mamy Po prawej poprzez liście widać hen w oddali Szereg chatek, gdzie artyści siedziby obrali. Dom Janeczki Zielińskiej, co pięknie malowała Kwiaty i elitę z całej Polski portretowała. „Jaśminowa” z plenerową galerią fotosów, Rezydencja Wiercieńskich, malarzy, miejscowych herosów. 74 Quest „Tajemnice wawozów” Skręcamy nieco w lewo, przed nami siedlisko Co swą nazwą zachęca do spacerów, blisko Do wąwozów, gdzie cisza bez recept przemożna „Ciche _ _ _ _ _ _” tu trochę odpocząć można 8 10 Mijamy bramę z lewej dróżką wzdłuż ogrodzeń Rozległy widok na sanatorium ma tutaj przechodzień. Po lewej pole, za nim głębia „Kamieniaka”, I znów pole, zamyślony wdepniesz na szaraka. Tu bażant wabi głosem, sarna stanie wypasem, Ponad głowami krogulec, myszołów przemkną czasem, W lucernie, koniczynie kuropatwa czyryka, Przepiórka z pisklętami w pole prosa zmyka. Posesję sanatorium, polną drogą wiedzeni, wkoło obchodzimy ku leśnej przestrzeni. Skręć turysto na prawo, w kierunku na wschód Uważaj teraz pilnie na rozwidleniu dróg. Szukanie skarbu wymaga cierpliwości i siły Nie żałuj więc trudów tropicielu miły Prawdziwej _ _ _ _ _ _ _ _ nie przeżyjesz zuchu, 11 Wylegując się w puchu. Lasy jak w Amazonii, Patagonii może, Wiekowe wielkie drzewa poznasz je po korze: Osiki, dęby, brzozy, buki oraz klony Pod nimi w czas _ _ _ _ _ _ _ 1 5 14 13 16 grzybowisk zagony, Borowików, opieńków i kani zatrzęsienie. Obfitość runa wprawi cię może w zdumienie Ale taka natura tutaj hojna bywa. Miłośników przygody ciągle tu przyzywa, Brzegiem lasu wędrując podziwiać należy Przylaszczki, łan zawilców, bądź opieńków wysyp świeży. Licz kroki, po dwustu zobaczysz drzewa znaczne Które się ku wędrowcom skłaniają nieznacznie To dęby, z prawej prawie trójząb okazały, Tajemny natury znak, gdzie zakręcić mamy By najkrótszą do skarbu drogą zawędrować A zasadzki ominąć lub łatwo sforsować. Schodzimy w wąwóz uważnie ścieżką dosyć stromą Mijając kretowiska, gdzie krety pod ochroną Mieszkają. Tu również jeże żerują zwabione insektami, Co są liści, mchów i próchna mieszkańcami. Pnie drzew strąconych wiatrem często przekraczamy. Nie słyszy kroków sowa, co śpi w dziupli nad nami. Nie trać ducha odkrywco, po minutach paru Najtrudniejszą część trasy pokonasz, wyjdziesz z jaru. Od przeszło stulecia wąwóz wabi tu, przybyłym wyprawia ucztę dla oczu i uszu I nie tylko, TPN dla mieszkańców i miasta bywalców Na polanie pikniki urządzało, nie zabrakło walców, Które orkiestra zdrojowa z altany grywała I którymi tańczących w dobry nastrój wprawiała. W przerwach kanapki, ciastka siły dodawały, a lokalne nalewki humory jeszcze poprawiały. Jesteśmy już na dole, na samym jaru dnie Nie martw się, że zabłądzisz, postępuj odważnie „Pani Jaśminowa” dotrzyma ci kroku Pomóc zawsze gotowa, gdy oczy w amoku 75 Quest „Tajemnice wawozów” Bo tak jest tutaj pięknie. A gdy śmielej puścisz fantazji wodze, na myśl ci przyjdzie inny jar – ten, gdzie Horpyna srodze strzeże dla watażki piękną Helenę z Kurcewiczów rodu Która _ _ _ o Skrzetuskim, co broni narodu. 1 By się wydobyć z jaru, skręć w lewo turysto I forsuj zbocze dróżką wąską, czasem śliską Uważaj pod nogami, a to jeż ci umknie A to zielona żabka wdzięcznie z boku „kumknie”. Jaskini skarbu, więc uważaj, niedaleko skarb twój, Wytrop drewniany dom, a trudów nie żałuj. Wiosną to sprawa prosta, przywabi cię woń krzewów jaśminu, tło fotosów, zmierzaj doń. Fotosów malowniczo na zboczu stojących Do zwiedzenia plenerowej galerii zachęcających. Podejdź do drzwi, gdzie klamka żelazna zamyka Wnętrze pełne tajemnic, niezwykłego szyku I smaków nadzwyczajnych, przekonasz się wkrótce. Gdy zawiśniesz w niewoli na smakowej nutce. Sforsuj drzwi drewniane ruchem nader śmiałym W końcu taki turysta jest zuchem niemałym Gromkim głosem zawołaj: Czy może „Pani Jaśminowa” mieszka w tym dworze? Podaj hasło wyszłemu naprzeciw cerberowi A wyda ci twój skarb. Skłoń się grzecznie ludowi, jeśli takowy cię licznie otoczy i opowiedz coś słyszał, coś poznał, coś zoczył. Po 200 krokach skręć w prawo w parowu odnogę Który cię wyprowadzi od wschodu na drogę Na ulicę T. Sołdka. Droga wzdłuż modrzewi wiedzie między ogródki działkowe I las, co dał ci przedsmak przygody życiowej. Zapamiętaj, że jaskinia nie zawsze otwarta Najlepiej po czternastej w dzień powszedni przybądź W sobotę zaś i święta już od jedenastej Będziesz tu miłym gościem, nawet nie zabraknie ciastek. I znów prawo wyboru. W dół wąwóz Chmielewskiego W lewo ścieżka do ulicy Wacława Lasockiego. Jeżeli chcesz skarb znaleźć, wybieraj Klonową Uliczkę, co się wije ponad przestrzenią wąwozową. Czasem świetlik, cytrynek, ćma lub chrabąszcz w maju będą ci towarzyszyć na drodze do raju, Jeżeli zaś maszerujesz zimą biegówki lub rakiety śnieżne pomogą ci sforsować wąwozów gąszcze leśne. Na przedwiośniu przylaszczki i zawilców kwiecie Będzie cię zwodzić z drogi do pożądanej wielce 76 Quest „Tajemnice wawozów” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Tekst: Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Izabella Nowotny 77 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Historie z legenda w tle” TEMATYKA: Zapraszamy do Klementowic na wyprawę rowerową po skarb. Podczas przejażdżki poznacie wydarzenia i ludzi związanych z historią tej miejscowości oraz urocze krajobrazy. Klementowice to jedyna na świecie miejscowość o takiej nazwie. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można bezpośrednio pociągiem albo autobusem PKS lub busem z Puław, Nałęczowa i Lublina. Wyprawa zaczyna się przy aptece gdzie znajduje się miejsce wypoczynkowe dla rowerzystów wyposażone w ławy i stół oraz stojak na rowery, podstawowe narzędzia naprawy rowerów, apteczkę pierwszej poGDZIE TO JEST: Klementowice znajdują się na Lubelszczyź- mocy oraz tablicę informacyjną. Podczas nie, w gminie Kurów. Oddalone są 18 km wędrówki Waszym zadaniem będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. od Puław i blisko 40 km od Lublina. CZAS PRZEJAZDU ROWEREM: ok. 1,5 godz., 10 km OPIEKUN WYPRAWY: Stowarzyszenie „Kobiety Razem” w Klementowicach 78 Quest „Historie z legenda w tle” 79 Quest „Historie z legenda w tle” P rzy postoju rowerowym Witamy Cię turysto drogi Na górce apteka z lekami To punkt, od którego zaczynamy Żółty budynek stacji nadal stoi Upływu czasu się nie boi. Że to jest wyprawa rowerowa Bądź ostrożny na drogach Czytaj Questu tekst starannie Pamiętaj wskazówki i jedź uważnie Sto trzydzieści lat historię tworzy Choć dzisiaj jakby sen go morzy Miał on swój wiek świetności Był świadkiem wielu uroczystości Jak wieść niesie na drewnianej podłodze Rozłożonej tuż przy drodze nieopodal na łące Harcowali i tańczyli ludzie, nie zające Wyjeżdżamy na drogę w prawo Wyskoczysz na górkę – brawo Sklep i bank po prawej Przejazd z lewej, jedźmy dalej Świętowali wydarzeń wiele Kolejarze, sąsiedzi i przyjaciele Patrzyła na to z okienka Nie najmłodsza już panienka Andzia gotowa do wzięcia Czekająca na swego księcia Na górce prosto podążamy Nie wjeżdżamy w żadne bramy Szkołę Agrobiznesu mijamy, Przybytek szkolny z tradycjami Przeniesiona z Ireny koło Dęblina W 1938 r. przyjęła się tu już inna Nie Handlowo – Rolnicza ale Powiatowa Szkoła Przysposobienia Rolniczego Była zdolna, układała kwiaty w kościele Bukietów ułożyła naprawdę wiele Te do świątyni piękne kwiaty Brała z własnej dworcowej rabaty Podobnych historii mury wiele widziały Tobie wędrowcze jedną z nich opowiedziały Przez lata rozwijała się wspaniale Wydając rzesze wychowanków niemałe Dzisiaj Stowarzyszenie „Wspólna Szansa” Prowadzi szkołę, nie ustępuje nikomu w szrankach Jedźmy dalej wzdłuż kolei Prosto, nie zbaczajmy, nawet gdybyśmy chcieli Z prawej krzewy i drzewa Potem w lekki zakręt wjechać trzeba Nagle co to? Pociąg jedzie, hałas wzrasta No tak to Kolej Nadwiślańska 80 Quest „Historie z legenda w tle” Nadal kolej nam towarzyszy Jeszcze chwila i skręcamy w prawo w ulicę Kiedyś piękne miała miano Nową Niwą ją nazywano. Kolejne dróg skrzyżowanie, figurka ogrodzona Lecz my w prawo skręcamy i podziwiamy Po chwili z lewej strony widok jest przecudny Panorama na kościół budzi zachwyt ogólny Dziś szkółkarzy, sadowników, ogrodników Znajdziesz tutaj bez liku Pachnie truskawkami, malinami Mnóstwem drzewek, iglaków i innymi uprawami Na końcu w prawo skręcamy Ciekawość nas wiedzie, nadzieją mami Wśród lasów niewielkich nasze położenie Skrzyżowanie dróg pokazało się niepostrzeżenie Na rozstaju dróg krzyż stoi A mała _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 3 1 podróżnych chroni Ten krzyż to wotum wdzięczności Bogu Za ocalenie domostwa z wojennej pożogi Odwróć się do kapliczki tyłem, zostaw ją za sobą Popatrz wprzód i jedź pod górkę leśną drogą Wdychajmy zapach leśnego zakątka I wypatrujemy dzikiego zwierzątka Na końcu tej drogi niezbyt wygodnej Skręcamy w prawo Na górce, którą zdobywamy nie bez walki Na skraju lasu stoi _ _ _ _ _ _ i figura Matki 9 4 8 Podążajmy dalej biorąc oddech głęboki Spójrz przed nami piękne widoki Jedziemy z górki i pod górkę, mijamy po prawo uli bez liku Zjeżdżamy na lewo w cień drzew kilku Zatrzymaj się przy dębie wiekowym Pomniku przyrody, dumie miejscowych Legenda głosi: dwa wieki temu Wojska Napoleona spoczywały w cieniu Dębu owego, który swym listowiem Osłaniał żołnierzy siedzących pospołem Lecz my jedźmy dalej żwawo W dół wąwozem i na prawo Szukajmy nowych doznań, wrażeń Ciekawi miejsc, ludzi i zdarzeń. Wnet wyłania się widok nowy Chłodnia owoców liczonych na tony Kiedyś tu była cegielnia stara Niejeden tu człowiek cegłę wyrabiał Komin górował nawet nad parkiem Który znajdował się tuż obok całkiem Otulony, osłoniony starym drzewostanem 81 Quest „Historie z legenda w tle” Dziś niedostępny przez zamkniętą bramę Dworek - siedziba patriotów wielu Właścicieli Klementowic dążących do szczytnych celów Drugą remizę strażaków Następnie budynek po przedszkolu starym Sołectwo ma wobec niego wielkie plany Wymieńmy choćby Adama Kotowskiego Który wystarał się o projekt kościoła modrzewiowego Był również Ignacy Potocki zacny polityk Oświecenia Gościł w swym dworku przyjaciół - J.U.Niemcewicza i ks.Piramowicza A oto kościół góruje nad nami Piękny to widok przyznacie sami Jego dwie wieże sięgają nieba Przy jego parkingu zatrzymać się trzeba Następny to Leon Dembowski, kasztelan i senator Syn Edward w 1864r powstania krakowskiego organizator Dziś dworek wykupiony, niedostępny Chociaż na zwiedzanie go byłby niejeden chętny Jedźmy prosto dalej, nie zjeżdżajmy wcale Wnet znajdziemy się przy stawie Spójrzmy na figurę stojącą centralnie Za wolność religijną w 1905 r. ufundowaną ofiarnie W tle za nią dziwaczny _ _ _ _ _ jest umiejscowiony 7 Możesz mieć przy nim zdjęcie aparatem zrobione Lecz my na Questu trasę wracajmy Aby znaleźć skarb, na lewo główną drogą podążajmy Jedziemy prosto wśród pól i ogrodów ładnych Aż do znaku „Izba Produktów Lokalnych” Staw jest duży, piękny i malowniczy Szkoda, że wygląda jakby był niczyj Łabędzie budują tu gniazdo I inne ptactwo lubi to miejsce bardzo Trzymajmy się tego stawu zatem Jedźmy prosto, mijamy zjazdy z prawej Także przystanek _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 5 6 I zaraz się naszym oczom ukazuje widok nowy Po prawej piękna góra stroma Wiosną i latem bogato ukwiecona Pan ogrodnik z rodziną całą Wkładają w to piękno zapału niemało. Tutaj skręć w lewo, gdzie krzyż żelazny i podążaj przed siebie Już nie daleko skarb czeka na Ciebie Po prawej ujrzysz bramę z żelaza Stań przed nią, lecz nie dzwoń po gospodarza Mosteczek minęliśmy właśnie Z prawej koń się przy stawku pasie Dalej droga prosto wiedzie Nie jedź w górkę w lewo, lecz przed siebie. Odsapnij chwilę, rozprostuj kości Zaraz poznasz Questu hasło: Historyczną nazwę tej miejscowości Odczytaj odgadnięte literki I wpisz je po kolei do poniższej tabelki Jadąc mijamy po chwili niewielkiej 82 Quest „Historie z legenda w tle” HASŁO: 1 2 3 4 5 N 6 H V 7 8 C 9 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: TWÓRCY QUESTU: Jolanta Czapla, Aleksandra Dymecka, Monika Franczak, Jadwiga Kluczewska-Cwalina, Alicja Kosińska, Sławomir Łowczak, Irena Opolska, Zbigniew Pacholik, Halina Rodzik, Grażyna Stasiak 83 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” TEMATYKA: Zapraszamy do Gołębia na spacer z hetmanem Stefanem Czarnieckim. Wyprawa po skarb umożliwi poznanie miejscowości o 1000-letniej historii, jej wyjątkowych zabytków oraz wydarzeń i postaci związanych z tym miejscem. GDZIE TO JEST: Gołąb położony jest w województwie lubelskim, na prawym brzegu Wisły między Puławami i Dęblinem. JAK DOJECHAĆ: Dojechać tu można bezpośrednio autobusem komunikacji miejskiej z Puław lub pociągiem, PKS-em albo busem z Puław, Dęblina i Warszawy. Wyprawa zaczyna się na rynku, przy kościele parafialnym pw. św. Floriana i św. Katarzyny. Podczas wędrówki zadaniem turysty będzie ułożenie hasła z ukrytych na trasie liter. CZAS PRZEJSCIA: ok. 1 godz. OPIEKUN WYPRAWY: Szkoła Podstawowa w Gołębiu 84 Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” 85 Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” W itaj wędrowcze spragniony zachwytów Nadwiślańskie Loreto – perła wszelkich szczytów Uniesień i zadziwień czeka na Cię w chwale. Historii starej karty poznasz tu wspaniałe. Fantazji, wyobraźni śmiało popuść wodze, Bo opiekę sprawuje tu „Patronka ludzi w drodze”. Choć dzieło było jeszcze nie skończone Przy samym Piłsudskim zostało poświęcone Obejdź wkoło obelisk i sprawdź z drugiej strony Kiedy tak naprawdę został ukończony (Zanotuj z daty dwie cyfry ostatnie Wpisz je słowami w pustych polach poniżej A na końcu wyprawy hasło odgadniesz) Tak w _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 21 Jam hetman jest Czarniecki, dziś twój cicerone, Co ze Szwedem bój toczył po Wisły prawej stronie. Jestem rycerz, o boju najchętniej rozprawiam Szczęku oręża, skrzydłach husarskich. Namawiam, 10 3 7 4 20 1 _ _ _ _ _ _ _ _ roku dzieło wypiękniało 12 24 8 6 Miejscowych patriotów oczy radowało. By z pamiętników Paskowych wyłowić, Jak ciężko było braci szlachciców sposobić Na wojnę z Tatarzynem, Szwedem czy Rusinem. Prawie nie zsiadać z konia, popasać po lasach Zapomnieć na dni długie o wielu wywczasach. Obróć się dookoła, odgadnij kształt rynku Dzielna Polski córko albo mężny synku Skwer dzisiejszy, wprzód rynek, ma bowiem kształt muszki Zbiegają się tutaj wszystkie miejskie dróżki Gołąb – miejsce szczególne, obfite w talenta I rozum wielu ludzi. Dziatwa tu pamięta imiona znaczne: Dantyszka i Hozjusza, króla Korybuta, Kossaków familiję i Ossolińskiego, A dziś także konstruktora, Józia Majewskiego. Chroniąc głowę od chaosu albo od frasunku, Rozpocznij więc turysto wędrówkę od rynku Co jest sercem miejscowości, kształtem dziwi człeka Więc wnikliwie obserwuj. Twa przygoda czeka. Miń trawnik zielony, na nim cztery klony Przejdź przez bramę kościoła Kiedyś tu był cmentarz dookoła Stań przed frontonem, Odszukaj głowy smoków Które strzegą wejścia z obydwu świątyni boków Stań przed murem okalającym kościół po zachodniej stronie Przed nim znajdziesz obelisk i orła w koronie Co ma _ _ _ _ i skrzydło postrzelone 22 16 11 z sowieckiej pepeszy bo swym dumnym widokiem najeźdźcę złościł i peszył. Odszukaj słowa bohaterom dedykowane W obecności Marszałka w 1930 r. uroczyście odczytane 86 W XVII w. w manierystycznym stylu zbudowany Przez miłośników sztuki często odwiedzany Widać w nim też ślady renesansu niderlandzkiego Jeśli dobrze się przypatrzysz, także lubelskiego. Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” Ksiądz Szymon Grzybowski świątynię budował A kanclerz Jerzy Ossoliński z serca ufundował. Skręć teraz w prawo na południe Tam Dom Świętej Rodziny wyłania się cudnie Zupełnie jak w Loreto poczujesz się z nagła Identyczna budowla we Włoszech osiadła. Podejdź bliżej do jednego z pięknych wejść od frontu przywitają Cię dwaj święci w niebiańskim rynsztunku Zobacz, jakie są atrybuty odźwiernego niebieskiego I czym pozbawiono życia drugiego świętego? Oglądasz _ _ _ Loretański 17 Przed wiekami i teraz - Dom Pański Ma masywne i podwójne, dość wysokie ściany Na oryginale spod Ankony włoskiej wzorowany Sześć posągów patrzy na Ciebie z wysoka Być może wygląda śladów zaginionego proroka Cztery nisze są puste i niezamieszkałe Prorocy są tu duchem, nieobecni ciałem Znajdź od zachodniej strony ukośne okno z kratowaniem Anioł Gabriel na promyku słońca przybył przezeń z zwiastowaniem Nad oknem anioły trzymały w ramie obraz Co on przedstawiał – jeszcze nie dowiesz się od nas Poszukaj też od zachodniej strony Cztery ziewające maszkarony Od południa czterej święci Nie ziewają, są zajęci. Święty Józef coś piłuje, gdyż stolarstwem się zajmuje Jan Chrzciciel z krzyżem i _ _ _ _ _ _ _ _ _ wędruje 25 14 9 Z orłem małym Jan Ewangelista się prezentuje Ulubionym malarstwem Święty Ł _ _ _ _ _ posługuje. 23 19 18 Gdy już wszystko obejrzałeś, Dostrzegłeś piękno domku i go podziwiałeś To zawróć do głównej bramy Idź na lewo z kostki alejkami. Za spółdzielnią skręcisz w lewo, Nie wpadnij przy tym na drzewo Idź prosto, śladami uczniów wesołych, Trafisz wprost do zadedykowanej mi szkoły. Ta szkoła nosi moje sławne w świecie imię, Dzięki temu ono przetrwa i nie zginie Jak wiesz, jestem Stefan Czarniecki Hetman wielki i waleczny Przed wiekami tu walczyłem Z innowiercą Szwedem się biłem Choć za Wieprz się wycofałem Wroga dotkliwie wciąż nękałem A taktykę moją autorską, nową Zwano odtąd wojną podjazdową Mój Ty bystrooki sokole Obacz kamienie przy szkole Przy kamieniach są drzewa Wiatr w liściach historię śpiewa To są katyńskie dęby pamięci W którym roku ksiądz je święcił? Przeczytaj pilnie wszystkie ważne słowa, Zawróć w stronę rynku – to twa dalsza droga Zerknij na trzy stare domy z drewna zbudowane Każdy węgłem ozdobiony, oknem z okiennicą Niech kunszt dawnych rzemieślników stale cię zachwyca. Kilkadziesiąt kroków dalej, z prawej Twojej strony Na cokole niewysokim Nepomucen zdumiony Przypomina jak dwa wieki temu okolica Utonęła w zwałach wody przy świetle księżyca. Na Domeczku Loretańskim linia przypomina 87 Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” Jak wysoko straszny żywioł w ruinę zamieniał Wszystkie domy, drzewa, sady, przysparzał cierpienia O tym wszystkim przypomina figura z kamienia. Skłoń wędrowcze głowę przed tym świętym Janem Na puławską drogę nogi niosą same. Mijasz z lewej „Michałki” dość starą dzielnicę Stał tu dworek i szkoła, przedszkole, piwnice. Kustosz Józef Majewski tak bardzo się stara, Że zobaczysz u niego wyroby kowala Wiele rzeźb i ozdób, obrazów, starych rzeczy Ciekawe to miejsce, nikt temu nie przeczy. Wyjdź za furtę Pana Majewskiego Bież ku Wiśle 20 kroków Kolego Po obydwu traktu stronach Starorzecze Wisły zwane Gruszką kona Gruszka rzeka stara od wieków tu płynie Dawne koryto Wisły dziś porasta, ginie Ale jeszcze choć ptaki miłe tu mieszkają Śpiewnym trelem i ćwierkaniem życie umilają Dwa młode drzewa splecione w uścisku Rosną nieopodal w wodnym uroczysku Tworzą jakoby okno przez które turysto Zobaczysz łabędzie – pływające bystro Bo ta nasza Gruszka ma przyjazne wody, Gdzie piękne łabędzie odbywają gody. Dalej, gdy się acan przemieścisz Muzealny szyld ujrzysz Niby nic – taka zagroda A różne cudeńka chowa Można oglądać, dotykać, dziwacznymi rowerami pomykać To _ _ _ _ _ _ Nietypowych _ _ _ _ _ _ _ 2 15 5 13 w kraju całym znane przez dzieci, młodzież, starszych mocno uwielbiane Jeśli cały Quest rozwiązałeś Ważne hasło już poznałeś Spójrz jeszcze na lewą ulicy stronę Zobaczysz wśród zielonych liter „o” czerwone. Pod napisem jest budynek Na półkach dużo tu szynek Przestąp jego niskie progi Wyciągając prężnie nogi Podaj hasło szynkarzowi On spod lady skarb wyłowi Choć żeś dalej człek ubogi Pakiet wrażeń wart był drogi Akrobacji rowerowych syty oraz niespodzianek Zobacz jeszcze kolekcję opakowań szklanych Na likwory, nalewki, miody i araki Z całego świata kształty i przeróżne smaki. 88 Quest „Gołab – nadwislanskie Loreto” HASŁO: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 18 19 20 21 22 23 24 25 15 16 17 Miejsce na skarb (pieczatke que stu) Data: Opracowanie: Wiesława Dobrowolska-Łuszczyńska, Dorota Jabłońska, Agnieszka Kozak, Dariusz Lipka, Sławomir Łowczak, Józef Konstanty Majewski, Jarosław Osiak, Zbigniew Pacholik, Sabina Seroczyńska-Kozuba. 89 Bankowe Towarzystwo Rowerowe w Nałeczowie Bankowe Towarzystwo Rowerowe w Nałęczowie ROK ZAŁOŻENIA 2006 Bankowe Towarzystwo Rowerowe w Nałęczowie rozpoczęło swoją działalność w 2006r. Zrzesza 40 członków (zaczynaliśmy od 18-tu). Utrzymujemy się ze składek członkowskich. Naszym głównym sponsorem jest Bank Spółdzielczy w Nałęczowie, dlatego też warunkiem statutowym członkostwa w naszym stowarzyszeniu jest bycie klientem Banku Spółdzielczego w Nałęczowie. Udało nam się w ciągu minionych lat spędzić na rowerze wiele weekendów. Oprócz 2 - 4 dniowych wyjazdów weekendowych m. in. na Roztocze, do Puszczy Białowieskiej, nad jeziora Łęczyńskie i nad Wigry, do Sobiboru, do Ojcowa, w Beskid Niski, w Góry Świętokrzyskie, w Bieszczady, do Puszczy Kampinoskiej, do Szczawnicy oraz szlakiem B. Prusa nad Bugiem do Hrubieszowa, spotykamy się 2-3 razy w miesiącu w niedzielę i wspólnie na rowerach zwiedzamy okolice Nałęczowa. W bieżącym roku odwiedzimy Kaszuby. Jednak najważniejsze są 10 dniowe wyjazdy poza granicę naszego kraju, w których bierze udział ok. 20 osobowa grupa. Byliśmy już 90 we Lwowie, w Rumunii, na Litwie, w Odessie nad Morzem Czarnym i na Słowacji. Nasze wyjazdy rowerowe zawsze łączymy ze zwiedzaniem ciekawych miejsc (zabytki, pomniki przyrody, kościoły, klasztory, miejsca czci narodowej, spotkania z polonią itp.) Chociaż w naszym statucie zawarte są ograniczenia wiekowe, to wspólne wyjazdy gromadzą również młodych sympatyków podróżowania na rowerze, co bardzo nas cieszy. Zachęcamy wszystkich chętnych, którzy dbając o swoje zdrowie i kondycję, mają ochotę na rowerze zwiedzać ciekawe miejsca, zachwycać się polskimi krajobrazami i spędzać czas w gronie pasjonatów rowerowych. Zapraszamy również na stronę internetową Bankowego Towarzystwa Rowerowego w Nałęczowie: www.btr.bsnaleczow.pl, gdzie znajdują się harmonogram i mapy wyjazdów, relacje z naszych wypraw oraz galerie zdjęć. Bankowe Towarzystwo Rowerowe w Nałęczowie jest Liderem Projektu pn. Sieciowa promocja subregionu poprzez utworzenie sieci 11 Miejsc Przyjaznych Rowerom i 7 Izb Produktu Lokalnego oraz druk wydawnictwa upowszechniającego turystykę odkrywców (questing), w ramach którego wydana jest niniejsza publikacja. Partnerami wspierającymi lidera są: Regionalne Stowarzyszenie Odnowy i Rozwoju „Wokół Bystrej w Celejowie i Stowarzyszenie Mieszkańców Wsi Bałtów. Bankowe Towarzystwo Rowerowe 24-150 Nałęczów, ul. 1-go Maja 16 NIP: 716-27-15-649; KRS: 0000269912;Regon 060200927 Bank Spółdzielczy w Nałęczowie 77 8733 0009 0014 1585 2000 0010 tel./fax 0815014180, tel. 0815014504, 0815014181 [email protected], www.bsnaleczow.pl Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Warsztaty z questingu w Klementowicach, czerwiec 2012 r. 91 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Warsztaty w Nałęczowie w grudniu 2010 r., tworzenie Questu „Nałęczów – źródło przygody” Uczestnicy warsztatów w Janowcu z dyplomami 92 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Warsztaty z questingu w Janowcu, czerwiec 2012 r. Barbara Kazior, Steve Glazer, Filip Jaroszyński podczas warsztatów w Janowcu w czerwcu 2012 r. Przygotowania Questu „Janowiec: historie z widokiem” 93 Wyprawy odkrywców po skarb na Bursztynowym Szlaku Greenways Spis tresci Wstęp .................................................................................................................................................................1 Questing – odkrywanie dziedzictwa miejsca przez aktywną zabawę ...................................... 3 Lokalni twórcy i miłośnicy Questingu o swoim doświadczeniu z Questami ...........................6 Polska to najlepsze miejsce na Questy ..................................................................................................8 Bursztynowy Szlak Greenways na Lubelszczyźnie ............................................................................9 Quest „Tropem bociana podróżnika” ..................................................................................................11 Quest „Z imć Onufrym od Świętej Anny do holenderni” ..............................................................15 Quest „Markuszów Sobieskiego” ........................................................................................................ 20 Quest „O dawnym życiu na wsi” .......................................................................................................... 26 Quest „Śladami papieża Jana Pawła II” ...............................................................................................30 Quest „Od Kraka do Sacrum” .................................................................................................................35 Quest „Źródło przygody” ....................................................................................................................... 40 Quest „Z życia kowala” ..............................................................................................................................45 Quest „Z zamiłowania do natury” ........................................................................................................ 49 Quest „Wieś przy wieży” .......................................................................................................................... 54 Quest „Historie z widokiem” ...................................................................................................................58 Quest „Z telepatrzydłem na tropach welocypedu i skutecznych konkurów w Nałęczowie” ...................................................................65 Quest „Tajemnice wąwozów” ................................................................................................................ 71 Quest „Historie z legendą w tle” ........................................................................................................... 76 Quest „Gołąb – nadwiślańskie Loreto” ...............................................................................................82 Bankowe Towarzystwo Rowerowe w Nałęczowie ...........................................................................88 Mini galeria ....................................................................................................................................................89 94 Warsztaty z questingu w Nałęczowie. Tworzenie Questu „Źródło przygody” Warsztaty w Klementowicach w czerwcu 2012 r. Przygotowanie Questu rowerowego pt. „Klementowice – historie z legendą w tle” Warsztaty z questingu ze Stevenem Glazerem w Nałęczowie w czerwcu 2012 r. Ewaluacja Questu Nałęczów – źródło przygody”. Publikacja zrealizowana w ramach Projektu pn. „Sieciowa promocja subregionu poprzez utworzenie sieci 11 miejsc przyjaznych rowerom i 7 Izb Produktu Lokalnego oraz druk wydawnictwa upowszechniającego turystykę odkrywców (questing)” współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Egzemplarz bezpłatny
