1. Hanna Biernacka – Rytm i melodia w piosence

Hanna Biernacka
© Centrum Edukacji Artystycznej
Jestem absolwentką Państwowej Szkoły Muzycznej
II stopnia im. Fryderyka Chopina w Warszawie oraz
Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka
Chopina w Warszawie. Od roku 1978 do chwili
obecnej pracuję jako nauczycielka rytmiki, kształcenia
słuchu i audycji muzycznych w Państwowej Szkole
Muzycznej I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego
w Warszawie. Mam również wieloletnie doświadczenie jako instruktor umuzykalnienia w przedszkolach. Z niesłabnącą przyjemnością staram się rozwijać
zamiłowanie do muzyki u wszystkich moich podopiecznych (od lat 2 do 18).
1
Hanna Biernacka
PSM I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie
Rytm i melodia w piosence
Pilotażowe zajęcia rytmiki z kształceniem słuchu przeprowadzone w ramach warsztatów dla
nauczycieli szkół muzycznych I stopnia w klasie pierwszej działu sześcioletniego w dniu 24
listopada 2012 roku. W zajęciach uczestniczyło dziesięcioro dzieci w wieku 6–8 lat.
Elementy lekcji powiązane są opowiadaniem Co się wydarzyło pewnego jesiennego dnia na
leśnej polanie autorstwa nauczycielki.
I. Utrwalanie wartości rytmicznych: ćwierćnuta, ósemka, półnuta
1.
Dzieci siedzą w półkolu naprzeciwko nauczycielki i słuchają opowiadania:
Była późna jesień. Na leśnej polanie leżał gruby dywan… (tu pokazujemy obrazek, a dzieci
dopowiadają)
…liści.
Nauczycielka: Jakie odgłosy wydają liście, gdy po nich chodzimy?
Dzieci: Szu-szu-szu-szu (mówią miarowo, pocierając pionowo dłonią o dłoń).
Mały jeżyk codziennie chodził tam na spacer. Zbierał najpiękniejsze liście na zimową
kołderkę. Któregoś dnia usłyszał nagle świst. Na leśną polanę przyleciał jesienny… (tu
pokazujemy obrazek, a dzieci dopowiadają)
N: Jakie odgłosy wydaje wiatr?
Dz: Wiuuu-wiuuu (mówią wolno, kreśląc koła rękami).
Wiatr przywiał ciemne chmury i po chwili jeżyk poczuł na nosku… (tu pokazujemy obrazek,
a dzieci dopowiadają)
…krople deszczu.
© Centrum Edukacji Artystycznej
…wiatr.
2
N: Jak mówimy, gdy pada deszcz?
Dz: Kap-kap, kap-kap (mówią szybko, klepiąc dłońmi w kolana).
Jeżyk postanowił przeczekać deszcz i schował się do swojej norki.
2.
N: A teraz zobaczcie, co znajduje się po drugiej stronie rysunków.
Dz: Po nazwaniu wartości recytują rytmicznie, ilustrując ustalonymi poprzednio gestami:
– li-ście (pocieranie dłonią o dłoń),
– kro-ple desz-czu (klepanie dłońmi w kolana),
Następnie powtarzają ćwiczenie w trzech grupach. Nauczyciel dyryguje, włączając lub
wyłączając poszczególne sekcje (polirytmia trzygłosowa).
3.
N: Zagrajmy to na instrumentach.
Dz: Realizują wartości rytmiczne:
© Centrum Edukacji Artystycznej
– wiaaatr (kreślenie kół rękami).
3
– na grzechotkach,
– na klawesach,
– na talerzach.
Nauczyciel dyryguje jak wyżej. Po kilku powtórzeniach dzieci wymieniają się instrumentami.
4.
N: Wykonajmy to ruchem.
Dz: Trzy grupy jednocześnie realizują swoje wartości (bez akompaniamentu):
– idą rzędem, mówiąc: szu, szu,
– biegną rzędem, mówiąc: kap-kap, kap-kap,
– dwoje dzieci, stojąc tyłem do siebie, zatacza koła rękami,
mówiąc: wiuuu!
II. Utrwalanie taktów 4/4 i 2/4
1.
Dzieci wracają do półkola.
Gdy deszcz przestał padać, jeżyk znów wyszedł na leśną polanę.
2.
Dz: Śpiewają powtórnie z zaznaczaniem pierwszej miary taktu:
– podczas zwrotki – klepnięciem jedną ręką o podłogę (sięgają do pięknego listka),
– podczas refrenu – klaśnięciem przed sobą (łapią spadający listek).
© Centrum Edukacji Artystycznej
N: Zaśpiewajcie piosenkę o jeżyku.
Dz: Śpiewają poznaną wcześniej piosenkę Jeżyk i liście [załącznik nr 1]. Określają metrum
zwrotki – na 4 oraz metrum refrenu – na 2.
4
III. Analiza przebiegu melodyczno-rytmicznego refrenu piosenki
1.
N: Narysujcie teraz na tablicy w kratkę, jak przebiega melodia refrenu naszej piosenki.
Dz: Wspólnie tworzą wykres. Za pomocą poziomych kresek określają wysokość i długość
dźwięków:
– jedna kratka w poziomie odpowiada jednej ósemce,
– jedna kratka w pionie odpowiada odległości jednej sekundy.
2.
Dz: Patrząc na wykres, śpiewają melodię zgodnie z rytmem:
ti ti taa – ti ti taa – ti ti ti ti – ti ti taa
IV. Zabawa relaksacyjna przy muzyce z płyty
Dzieci siadają w rozsypce. Nauczycielka kontynuuje opowieść. W tle słychać nastrojową
muzykę [After the rain z albumu Ocean & Earth Clive’a Lendicha], która trwa nieprzerwanie
do końca zabawy.
Z wysokiego drzewa wiatr zerwał dwa ostatnie listki i uniósł je wysoko, wysoko…
Dz: Tańczą po sali jak liście na wietrze (improwizują ruch).
Dz: Siadają i naśladują dłońmi liście poruszające się po pionowej powierzchni szyby.
Dzieci w przedszkolu wymyśliły zabawę: będą wodzić rączkami za listkami przesuwającymi się
po drugiej stronie szyby.
Dz: Parami siadają naprzeciwko siebie. Jedno dziecko improwizuje, a drugie dopasowuje ruch
(dłonie są blisko, ale nie stykają się). Po chwili dzieci zamieniają się rolami.
Wiatr ucichł i listki spadły na ziemię.
Muzyka cichnie…
© Centrum Edukacji Artystycznej
Listki doleciały do przedszkola i przykleiły się do mokrej szyby.
5
V. Przedstawienie przebiegu rytmicznego za pomocą wartości rytmicznych
1.
Dz: Siadają na podłodze przed tablicą z wykresem. Z kartoników przedstawiających różne
konfiguracje poznanych wartości, układają przebieg rytmiczny refrenu (dobierając właściwe
elementy). Dzielą go na takty w metrum dwumiarowym.
2
2.
Dz: Pojedynczo klaszczą rytm, patrząc na zapis wartości.
VI. Określenie nazw dźwięków
1.
Dz: Patrzą na tablicę z wykresem. Po nazwaniu przez nauczycielkę pierwszego dźwięku –
„sol” przyporządkowują nazwy solmizacyjne kolejnym dźwiękom. Zapamiętują je i odczytują
zgodnie z rytmem. Następnie robią to samo z nazwami literowymi.
2.
Dz: Patrząc na wykres, śpiewają melodię refrenu nazwami solmizacyjnymi i literowymi.
VII. Zabawa Jesienna pogoda rozwijająca pomysłowość i wyzwalająca
ekspresję ruchową
1.
N: Zamknijcie teraz oczy i posłuchajcie, co się dalej działo na leśnej polanie.
Dzieci słuchają nagrania składającego się z autentycznych odgłosów jesieni: szumu wiatru,
deszczu, burzy, piorunów, szelestu liści – „kompozycji” ułożonej przez nauczycielkę [załącznik
nr 2].
2.
Dz: Opowiadają treść nagrania.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Dzieci siedzą w kole. W środku leżą płachty gazet.
6
3.
N: Wykorzystajcie teraz gazetę do naśladowania odgłosów, które usłyszeliście.
Dzieci razem z nauczycielką ustalają sposoby imitowania:
– wiatru – machanie rozłożoną gazetą,
– deszczu – pukanie palcami (lekko lub mocniej) w gazetę trzymaną pionowo,
– piorunów – uderzanie całą dłonią w gazetę,
– szelestu liści – zgniatanie gazety.
4.
Dz: Podczas ponownego słuchania nagrania odtwarzają przebieg zmiennej jesiennej pogody
za pomocą gazet.
Deszcz przestał padać. Jeżyk, szurając łapkami, powędrował w głąb lasu…
N: I tak zakończyła się nasza dzisiejsza opowieść.
***
Lekcja jest podsumowaniem umiejętności uczniów w zakresie rytmiki i kształcenia słuchu,
nabytych w czasie dwóch i pół miesiąca nauki. Dzieci nie były wcześniej zapoznane z treścią
i przebiegiem lekcji.
Piosenka Jeżyk i liście została również wykorzystana na jednej z kolejnych lekcji przy
wprowadzeniu trójdźwięku. Dzieci analizowały wówczas ze słuchu przebieg melodycznorytmiczny zwrotki.
***
1. Nuty piosenki Jeżyk i liście
2. Plik dźwiękowy – „kompozycja” ułożona przez nauczycielkę, składająca się z autentycznych odgłosów jesieni: szumu wiatru, deszczu, burzy, piorunów, szelestu liści.
Utwory wykorzystane na lekcji:
1. Clive Lendich, After the rain z albumu Ocean & Earth
© Centrum Edukacji Artystycznej
Załączniki:
7
© Centrum Edukacji Artystycznej
Załącznik nr 1
8