Wzorzec pracy PDF Plik - e-Uczelnia UEK

UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE
WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA
Kierunek: Rachunkowość i Controlling
Specjalność: Controlling
Sławomir Sławomirski
OCENA PRZEBIEGU PROCESU
PRYWATYZACJI
NA PRZYKŁADZIE FABRYKI SILNIKÓW
ELEKTRYCZNYCH „TAMEL” S.A.
W TARNOWIE
Praca licencjacka napisana
pod kierunkiem
dr hab. Jarosława Kaczmarka
Kraków 2014
SPIS TREŚCI
str.
WSTĘP.............................................................................................................. 1
1. CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO MODELU PRYWATYZACJI
TRANSFORMACYJNEJ............................................................................... 3
1.1.
Istota i cele prywatyzacji w Polsce........................................................ 3
1.2.
Drogi i procedury prywatyzacyjne polskich przedsiębiorstw................ 6
1.3.
Oczekiwane efekty polskiej prywatyzacji.............................................. 22
1.4.
Bariery i zagrożenia............................................................................... 25
2. REALIZACJA PROCESU PRYWATYZACJI............................................ 29
2.1.
Komercjalizacja przedsiębiorstwa.......................................................... 29
2.2.
Prywatyzacja pośrednia i jej formy........................................................ 36
2.3.
Program Narodowych Funduszy Inwestycyjnych..................................43
3. PRZEBIEG KSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH W FSE TAMEL S.A.
W TARNOWIE................................................................................................ 48
3.1.
Charakterystyka przedsiębiorstwa i prowadzonej działalności.............. 48
3.2.
Cele procesu prywatyzacji..................................................................... 52
3.3.
Zmiana formy prawno–organizacyjnej przedsiębiorstwa..................54
3.4.
Wniesienie akcji przedsiębiorstwa do NFI i sprzedaż akcji................... 57
4. OCENA REALIZACJI I EFEKTÓW PRYWATYZACJI FSE TAMEL S.A.
W TARNOWIE................................................................................................61
4.1.
Ocena przebiegu prywatyzacji............................................................... 61
4.2.
Efekty prywatyzacji w zakresie produkcji i techniki............................. 64
4.3.
Zmiany w strukturze pracy i zatrudnienia.............................................. 68
4.4.
Ocena zmian sytuacji ekonomiczno–finansowej przedsiębiorstwa....... 76
4.5.
Możliwość rozwoju i realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych............ 85
ZAKOŃCZENIE................................................................................................ 89
BIBLIOGRAFIA................................................................................................ 92
SPIS TABEL....................................................................................................... 95
SPIS RYSUNKÓW............................................................................................. 96
2
WSTĘP
Jednym
z
w warunkach
czynników
gospodarki
trwania
rynkowej
i
rozwoju
jest
przedsiębiorstw
ustawiczne
państwowych
wprowadzanie
zmian
własnościowych, czyli prywatyzacja. Zmiany własnościowe w Polsce obejmują wiele
rozwiązań
o
charakterze
formalno–prawnym
i
organizacyjnym.
Stwarza
to
przedsiębiorstwom państwowym możliwość wyboru najkorzystniejszych rozwiązań. Z
prywatyzacją wiąże się wiele emocji i obaw. Pojawiają się problemy przedsiębiorstwa na
styku z otoczeniem oraz niedostrzeganie potrzeby dokonania odpowiednich zmian przez
kierownictwo przedsiębiorstw do coraz to nowych stanów otoczenia, co jest źródłem
kryzysów zagrażających trwaniu i rozwojowi wielu przedsiębiorstw.
Nowa sytuacja gospodarcza wymaga od kierownictw przedsiębiorstw umiejętności
myślenia i działania w kategoriach strategicznych. Przedsiębiorstwo chcąc osiągnąć i
utrzymać przewagę konkurencyjną na rynku musi posiadać takie cechy jak: elastyczność i
kreatywność,
pozwalające
sprawnie
wprowadzać
zmiany
organizacji
i
zasad
funkcjonowania.
Przechodzenie z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej
wymaga wprowadzenia radykalnych i szybkich zmian wewnątrz przedsiębiorstw, które
stanowią odpowiedź na zmiany w otoczeniu, które już zaszły lub mogą zajść
w najbliższym
czasie.
Odkładanie
zmian
na
późniejszy
okres
nie
sprzyja
przedsiębiorstwom, a wręcz jest szkodliwe dla ich efektywności oraz bytu
przedsiębiorstw. Dlatego potrzebna jest edukacja zarówno kierownictw przedsiębiorstw
jak i ich pracowników, co do konieczności ustawicznego wprowadzania zmian w
przedsiębiorstwach oraz o problemach ich przygotowania i przeprowadzania. Lęk i obawy
społeczeństwa przed prywatyzacją niejednokrotnie podważają jej celowość i poddają w
wątpliwość jej rezultaty.
Głównym zagadnieniem podjętym w tej pracy jest ocena procesu prywatyzacji
przedsiębiorstwa oparta na przykładzie Fabryki Silników Elektrycznych Tamel S.A. w
Tarnowie. Proces prywatyzacji miał w przypadku tego Przedsiębiorstwa do spełnienia
dwa cele: pozyskanie środków na modernizację i restrukturyzację przedsiębiorstwa,
wprowadzenie przedsiębiorstwa na tor rozwoju zbieżny z kierunkiem zmian w otoczeniu.
3
Praca składa się z trzech części. Część pierwsza przedstawia istotę, cel, podstawy
prawne, drogi i procedury prywatyzacji oraz występujące bariery i zagrożenia związane z
procesem
prywatyzacji.
Prezentuje
najnowsze
dane
dotyczące
zaawansowania
prywatyzacji w Polsce.
W części drugiej omówiono kryteria i metodę prywatyzacji kapitałowej, która jest
ze względu na zagadnienie pracy, drogą prywatyzacji, którą obrało przedsiębiorstwo FSE
Tamel S.A. w Tarnowie.
Część trzecia zawiera opis przebiegu przekształceń własnościowych w FSE Tamel
S.A. W rozdziale tym ujęte są cele prywatyzacji Przedsiębiorstwa, jak również zmiana
formy organizacyjno–prawnej i wyprzedaż akcji Przedsiębiorstwa w ramach Programu
Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.
Część czwarta podnosi bardzo ważny problem, a mianowicie ocenę realizacji i
efektów prywatyzacji przedsiębiorstwa FSE Tamel S.A., która stanowi odpowiedź na
wątpliwości jakie towarzyszą przy tego typu rodzaju zmianach własnościowych.
4
1. CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO MODELU
PRYWATYZACJI TRANSFORMACYJNEJ
1.1. Istota i cele prywatyzacji w Polsce
Obecnie w teorii ekonomii znaczącą pozycję zajmuje formacja intelektualna zwana
„szkołą praw własności” (property right school), propagująca indywidualną własność i
przedsiębiorczość związaną z tą własnością1. Przedstawiciele tej formacji intelektualnej
twierdzą, że różne formy własności są źródłem odmiennych systemów motywacji i
bodźców ekonomicznych, a to prowadzi do zróżnicowanej efektywności funkcjonowania
poszczególnych przedsiębiorstw. Jak podkreślają, własność prywatna w najszerszym
zakresie wywołuje proefektywnościowe zachowania przedsiębiorstw.
Z teorii tej wyprowadzany jest główny postulat prywatyzacji wszystkich przedsiębiorstw.
Prywatyzacja bowiem „uwalniając przedsiębiorstwo od balastu politycznej interwencji i
nierynkowych wytycznych działania ogranicza zdolność polityków do wpływania na
działalność przedsiębiorstwa w kierunku, jaki służy ich osobistym celom, czy też wyraża
partykularne cele przedsiębiorstwa i poprawia jego sprawność działania”2.
W polskim systemie ekonomicznym w okresie przemian ustrojowych prywatyzacja
stała się jednym z najważniejszych elementów transformacji. Proces ten obejmuje
różnorodne sfery życia społeczno–gospodarczego i jest dla jego uczestników (obywateli),
przedsiębiorstw, władz administracji centralnej i terenowej zjawiskiem nowym, nie
poddającym się opisowi według wcześniejszych reguł prawnych i społecznych3.
Stopniowa realizacja procesu transformacji, która zaczęła się w Polsce w 1990 roku,
wymagała
uruchomienia
wielu
regulacji
prawnych,
wypracowania
procedur
administracyjnych, organizacyjnych, analityczno–księgowych itp. Cechą procesów
prywatyzacyjnych i zarazem warunkiem ich realizacji stał się rozwój rynku finansowego,
który musiał zostać zbudowany od podstaw.
1
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Przebieg i ocena, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998, s. 17.
2
J. Tittenburn, Ekonomiczny sens prywatyzacji, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1995, s. 84, [w:]
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych... , op. cit., s. 17.
3
R. Czerniawski, Prywatyzacja, Ustawy z komentarzem, Poltext, Warszawa 1990, s. 1–2.
5
W Polsce przed 1990 rokiem sektor państwowy obejmował prawie całą
gospodarkę, mając udział nawet na poziomie ponad 95% dochodu narodowego. Aby
doprowadzić do poprawy efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw należało podjąć
budowę zupełnie nowej gospodarki. Logikę centralizacji zarządzania gospodarką
państwową należało zastąpić logiką gospodarki rynkowej, uzależnionej od własności
prywatnej4. Proces budowy takiej gospodarki należało wzorować na nowych regulacjach
prawnych, którymi zajął się Sejm.
Pierwszym określeniem prywatyzacji w polskim systemie prawnym była ustawa z
13 lipca 1990 roku, zgodnie z którą prywatyzacja przedsiębiorstw polega na
udostępnieniu osobom trzecim akcji lub udziałów Skarbu Państwa, powstałych z
przekształcenia przedsiębiorstwa lub sprzedaży przedsiębiorstwa5. W tym celu
przedsiębiorstwo państwowe może być przekształcone w spółkę lub zlikwidowane na
zasadach określonych ustawą. Tak więc prywatyzacja oznacza przekształcenie sektora
państwowego w sektor prywatny i polega w tym przypadku na przekazaniu przez państwo
prawa własności części majątku publicznego, zorganizowanego w przedsiębiorstwa,
określonym podmiotom fizycznym albo prawnym podmiotom prywatnym. Łączy się to z
ograniczeniem władzy i odpowiedzialności państwa6. Państwo przekazując obywatelom
swój majątek, przekazuje im również odpowiedzialność za efekty ekonomiczne
przedsiębiorstw oraz ryzyko za podejmowane przez nich decyzje.
Prywatyzacja z założenia miała wiele uwarunkowań w sferze ekonomicznej i
społecznej. W kontekście społecznym ważnymi uwarunkowaniami stały się: zapewnienie
pełnowartościowych miejsc pracy i eliminacja nadwyżek zatrudnienia lub zatrudnienia ze
względów socjalnych, przyspieszenie podnoszenia kwalifikacji pracowników czy awansu
dla najzdolniejszych. Wiąże się to z ważnymi procesami świadomościowymi, takimi jak
umożliwienie ludziom wykazania się inicjatywą i przedsiębiorczością, zwiększenie im
możliwości wyboru, preferowanie lepszych, umożliwienie samorealizacji itd.7
Z kolei procesy ekonomiczne mają w sobie wiele celów jak: chęć uzyskania dochodów ze
sprzedaży przez państwo przedsiębiorstw, otworzenie się na rynki światowe, czy
podniesienie
efektywności
ekonomicznej
przedsiębiorstwa.
Ale
w
praktyce
4
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa. Zarys problematyki, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa–Kraków 1999, s. 40.
5
Art. 1 Ustawy z 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz. U. Nr 51, poz. 298.
6
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa... , op. cit., s. 41.
7
Z. Olesiński, Proces prywatyzacji w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 2000, s. 45.
6
najważniejszym i głównym zarazem celem prywatyzacji stało się podniesienie
efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw, co w konsekwencji zapewnia rozwój całej
gospodarki. Realizacja tego celu jest możliwa wówczas, gdy prywatny sektor będzie
stanowił znaczący udział w gospodarce narodowej. Cel ten rozkłada się na szereg
cząstkowych ekonomicznych i społeczno–politycznych celów, takich jak8:
 demonopolizacja gospodarki, tworzenie konkurencyjnych układów,
 rozwój przedsiębiorczości, wyzwalanie inicjatyw gospodarczych,
 stworzenie warunków do rozwoju rynku kapitałowego,
 zmniejszenie kosztów budżetowych z racji likwidacji dotacji,
 zasilanie budżetu państwa z tytułu sprzedaży majątku państwowego i większych
dochodów sektora prywatnego,
 kierowanie się kryteriami ekonomicznymi a nie ideologicznymi w decyzjach
gospodarczych,
 budowa podmiotowości ekonomicznej obywateli przez upowszechnienie własności.
Analiza tych dwóch grup celów prywatyzacji polskich przedsiębiorstw
państwowych wskazuje, że efektywność działania pojedynczych przedsiębiorstw
państwowych wymaga dokonania wielu zmian w dotychczasowym otoczeniu prawnym,
politycznym i ekonomicznym.
Dotychczas realizacja wyżej wymienionych celów cząstkowych została nie do końca
spełniona. Nie do końca powiódł się proces demonopolizacji gospodarki. Występujący
brak
konkurencji
w
wielu
dziedzinach
m.in.
w
przemyśle
spirytusowym,
motoryzacyjnym, energetycznym, telekomunikacyjnym i w innych, spowodowany
polityką celną ogranicza, a wręcz blokuje konkurencję zachodnich przedsiębiorstw, co w
konsekwencji stwarza ochronę naszym przedsiębiorstwom przed zalewem zachodnimi
wyrobami i usługami. Ten okres ochronny nie może trwać zasadniczo długo. W ramach
zbliżającej się integracji z Unią Europejską dojdzie do połączenia naszego rynku z
rynkiem europejskim i wtedy okaże się, czy polscy producenci i usługodawcy są zdolni
konkurować z zachodnimi przedsiębiorstwami9.
8
E. Brozi, Drogi i bariery prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,
Łódź 1993, s. 32–33.
9
J. Adamczyk, A. Nehring, Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1995, s. 8.
7
Realizowanie drugiego celu – rozwój przedsiębiorczości i wyzwalanie inicjatyw
gospodarczych, uzależniony jest od czynnika czasu. Obywatele muszą przystosować się
do nowych jakościowo warunków życia gospodarczego, które daje im możliwości
rozpoczęcia działalności gospodarczej na własny rachunek. Działalność taką rozpoczęło
po 1990r. tysiące obywateli. Obecnie brak kapitału hamuje powstanie i rozwój kolejnych
przedsiębiorstw, które byłyby miejscem pracy dla dużej części bezrobotnych10.
Trzeci cel cząstkowy to stworzenie warunków do rozwoju rynku kapitałowego,
który stanowi jeden z koniecznych warunków prywatyzacji. Umożliwił on wdrożenie
Programu
Powszechnej
Prywatyzacji
(funkcjonowanie
Narodowych
Funduszy
Inwestycyjnych), do którego potrzebne było uruchomienie giełdy, depozytu papierów
wartościowych i biur maklerskich11. Notowania cen akcji na tym rynku umożliwiły
obiektywne podstawy do wyceny prywatyzowanych przedsiębiorstw. Powstanie rynku
kapitałowego
umożliwiło
także
wdrożenie
innych
programów
i
inicjatyw
prywatyzacyjnych (rekompensaty dla emerytów i rencistów oraz pracowników sfery
budżetowej, branżowe postępowania ugodowe czy powstanie regionalnych funduszy
inwestycyjnych). Tak więc rynek kapitałowy pozwala na finansowanie nowych inwestycji
bez konieczności zaciągania kredytów
bankowych, ułatwia dopływ
kapitałów
zagranicznych i inwestowanie w różne dziedziny.
Innym ważnym celem cząstkowym prywatyzacji jest odciążenie budżetu państwa
przez zmniejszenie subwencji świadczonych na rzecz przedsiębiorstw państwowych.
Skarb
Państwa
odciążył
swój
budżet
likwidując
dotacje
do
nierentownych
przedsiębiorstw, mając tym samym możliwość inwestowania w inne dziedziny życia
publicznego, np. służbę zdrowia. Ale z drugiej strony przedsiębiorstwa państwowe, które
zostały przekształcone w spółki, musiały dostosować swą działalność do otoczenia
redukując przy tym swoje koszty, powodując tym samym redukcję zatrudnienia. W
rezultacie nakłada to na państwo wydatki w postaci zasiłków dla bezrobotnych12.
Na szczególną uwagę zasługuje chęć pozyskania zagranicznych inwestorów.
Wprowadzając zasady gospodarki rynkowej spodziewano się napływu zachodniego
kapitału a wraz z nim zachodnich technologii, które miały zapewnić dynamiczny rozwój
10
A. Malewicz, Analiza i wycena przedsiębiorstw jako instrument prywatyzacji, PFPK, Warszawa 1991, s. 14–
15.
11
Prywatyzacja a rynek kapitałowy w Polsce, praca zbiorowa pod red. J. Czekaja i S. Owsiaka, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 68–73.
12
E. Brozi, Drogi i bariery prywatyzacji..., op. cit., s. 34.
8
w strukturze własności. Niestety nie sprawdziły się te założenia, na co wpłynęło szereg
czynników, m.in. istotny brak rozwiniętego systemu łączności, czy też infrastruktury
kapitałowo–finansowej, które skutecznie ograniczyły zainteresowanie inwestorów
zagranicznych polskimi przedsiębiorstwami13. Jednocześnie trzeba podkreślić, iż proces
prywatyzacji rozpoczął się w sytuacji generalnego nieuporządkowania praw własności
nieruchomości użytkowanych przez przedsiębiorstwa.
Realizacja polskiego modelu prywatyzacji przewiduje także wykorzystanie
zasobów majątku państwowego do spłaty zobowiązań państwa wobec obywateli
(roszczenia reprywatyzacyjne i zaległe wypłaty w sferze budżetowej) oraz wsparcie
reformy systemu emerytalnego14. Dokonanie tych celów, jak również konieczność spłaty
długu krajowego i zagranicznego, wymagają znacznych środków finansowych, które nie
mogą być pokryte przez bieżące wpływy podatkowe do budżetu. Dlatego też wpływy z
prywatyzacji są uważane jako istotny element wpływów budżetowych.
Prywatyzacja sektora państwowego ma poprawić funkcjonowanie gospodarki
także poprzez zwiększenie wpływów podatkowych od prywatnych firm w przyszłości, jak
również uzyskanie dochodów w budżecie ze sprzedaży zakładów nie nadających się do
dalszej eksploatacji15. Czynniki te regulują deficyt budżetu, jak również zwalniają rząd z
obowiązku bezpośredniego kontrolowania przedsiębiorstw państwowych, do czego on z
reguły nie jest przygotowany właściwie i co jest zawsze potencjalnym źródłem korupcji.
Z powyższych rozważań wynika, że różny jest stopień zaawansowania realizacji
cząstkowych celów warunkujących realizację celu podstawowego, jakim jest zwiększenie
efektywności działania sprywatyzowanych przedsiębiorstw. Dokonywanie zmian w
systemie regulacyjnym i dostosowywanie warunków organizacyjnych i techniczno–
finansowych uważane jest wciąż za niezbędne wobec dokonujących się przemian
własnościowych. Zmiany te hamują bariery społeczne i ekonomiczne, a przede wszystkim
postawy roszczeniowe, bierność i unikanie ryzyka gospodarczego oraz nieufność wobec
przemian własnościowych.
Dodatkowo występuje wiele czynników przyspieszających, bądź opóźniających
prywatyzację przedsiębiorstw na szeroką skalę. Decyduje o tym kształt polityki
prywatyzacji w państwie, która określa tempo rozwoju prywatyzacji, podstawy rozwoju
13
J. Adamczyk, Anna Nehring, Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych..., op. cit., s. 34.
Prywatyzacja a rynek kapitałowy w Polsce..., op. cit., s. 15.
15
T. S. Surdykowska, Prywatyzacja..., op. cit., s. 14–15.
14
9
jej metod oraz zakres preferencji dla wybranych grup inwestorów, pracowników,
menadżerów drobnych inwestorów strategicznych, instytucjonalnych i zagranicznych16. Z
polityki tej wynika także zakres pomocy państwa w zdobyciu kapitału na cele
prywatyzacyjne.
1.2. Drogi i procedury prywatyzacji w Polsce
Doskonalenie systemu gospodarczego Polski wymaga m.in. daleko idących zmian
w dotychczasowych stosunkach własnościowych przedsiębiorstw państwowych, a więc
prywatyzacji. Zmiany te odbywać się mogą poprzez przenoszenie praw własności z
sektora państwowego do prywatnego lub przez autonomiczny rozwój nowych prywatnych
jednostek gospodarczych17.
Z tak rozumianą prywatyzacją związane są następujące procesy18:
 prywatyzacja oddolna (założycielska, czyli powstawanie nowych prywatnych
podmiotów gospodarczych),
 prywatyzacja (odpłatna lub nieodpłatna) niegospodarczego mienia publicznego
(państwowego i komunalnego), w tym prywatyzacja ziemi, przekazywanie w
prywatne ręce budynków i budowli itp.,
 prywatyzacja bezpośrednia, a więc sprzedawanie lub rozdawanie przez właściciela
państwowego małych i średnich przedsiębiorstw konkretnym nabywcom, z reguły
osobom fizycznym,
 prywatyzacja kapitałowa, polegająca na sprzedaży, również w ofercie publicznej lub
rozdawaniu akcji państwowych spółek akcyjnych, zarówno produkcyjnych jak i
przedsiębiorstw użyteczności publicznej oraz monopolistów naturalnych.
Dwa ostatnie, z wyżej wymienionych procesów, związane są z transferem
przedsiębiorstw państwowych lub ich majątku do sektora prywatnego i na ogół traktować
16
Ibidem, s. 16.
Prywatyzacja przedsiębiorstw, praca zbiorowa pod red. R. Borowieckiego, TNOiK, Kraków 1992, s. 9.
18
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych..., op. cit., s. 19.
17
10
je można jako „prywatyzację w wąskim znaczeniu”. Zajmując się prywatyzacją w tym
znaczeniu wskazać można następujące przedsięwzięcia prywatyzacyjne19:
 rezygnacja z własności, czyli przekazanie (odpłatne, częściowo odpłatne lub
nieodpłatne)
osobom
prywatnym
praw
własności
przynależnych
państwu.
Przedmiotem przekazania mogą być funkcjonujące przedsiębiorstwa, jako całości lub
też określone składniki majątkowe przedsiębiorstw,
 powierzenie sektorowi prywatnemu określonego zakresu produkcji lub usług
wykonywanych dotąd przez przedsiębiorstwa państwowe. Sprowadza się to do
oddania przedsiębiorstwa lub jego mienia do odpłatnego użytkowania albo też do
udzielania koncesji na określoną działalność przy zachowaniu przez państwo prawa
nadzoru i kontroli,
 wycofywanie się państwa z pewnych obszarów działalności, nie korzystanie z
własności, świadome zostawienie miejsca dla rozwoju sektora prywatnego.
Zasadniczym
aktem
prawnym
regulującym
procedury
prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych w latach 1990 – 1996 i w pierwszym kwartale 1997r. była
ustawa z dnia 13 lipca 1990r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych20. Wejście w
życie z dniem 8 kwietnia 1997r. ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych21 zamknęło pierwszy etap przekształceń własnościowych w Polsce, na bazie
doświadczeń którego dalsza realizacja procesu odbywa się w oparciu o przepisy wyżej
wymienionej ustawy. Obecnie prywatyzacja bazuje na następujących aktach prawnych,
które wyznaczają jej kierunki i definiują zasady postępowania22:
 ustawa z dnia 25 września 1981r. o przedsiębiorstwie państwowym (Dz. Ust. z 1981r.
Nr 18, poz. 80), stanowi ona podstawę tzw. małej prywatyzacji,
 ustawa z dnia 30 sierpnia 1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych (Dz. Ust. z 1996r. Nr 118, poz. 561 z późniejszymi zmianami),
19
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 41.
Ustawa z dnia 13 lipca 1990r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz. Ust. z 1990r. Nr 51, poz.
298.
21
Ustawa z dnia 8 kwietnia 1997r. ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz.
Ust. z 1996r. Nr 118, poz. 561.
22
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w I półroczu 2000r., GUS, Warszawa 2000, s. 11.
20
11
 ustawa z dnia 3 lutego 1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych
przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.
Ust. z 1993r. Nr 16, poz. 69),
 ustawa z dnia 30 kwietnia 1993r. o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich
prywatyzacji (Dz. Ust. z 1993r. Nr 44, poz. 202),
 ustawa z dnia 19 października 1991r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa (Dz. Ust. z 1991r. Nr 107, poz. 464).
Każde przedsiębiorstwo państwowe może zostać poddane przekształceniom
własnościowym dzięki wyżej wymienionym aktom prawnym. W wyniku przekształcenia
staje się ono podmiotem samodzielnym i samofinansującym, posiadającym osobowość
prawną. Prywatyzacja majątku przedsiębiorstwa może odbywać się wówczas, gdy
przestanie istnieć forma organizacyjno–prawna, jaką jest przedsiębiorstwo państwowe, a
prawo do mienia nabędzie Skarb Państwa. Staje się to w chwili wykreślenia
przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych23. W celu przejęcia majątku
przedsiębiorstwa państwowego przez Skarb Państwa przedsiębiorstwo musi być
przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa albo być postawione w stan
likwidacji w celu prywatyzacji bezpośredniej (Art. 37 Ustawy o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych oraz Art. 39 Ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych) lub ze względów ekonomicznych (Art.19 Ustawy o
przedsiębiorstwie państwowym).
Do podstawowych kryteriów, jakie brane są pod uwagę przy wyborze metody
(drogi) prywatyzacji w odniesieniu do danego przedsiębiorstwa należą24:
 rozmiar przedsiębiorstwa (wartość majątku, liczba zatrudnionych pracowników) oraz
stopień monopolizacji rynku,
 sytuacja finansowo–ekonomiczna,
 struktura organizacyjna kandydata do prywatyzacji,
 przewidywane wyniki działalności określone za pomocą wskaźników finansowych i
produkcyjnych,
 wzajemne stosunki między dyrekcją, radą pracowniczą i związkami zawodowymi,
 realne możliwości sprywatyzowania przedsiębiorstwa państwowego.
23
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 158.
12
Wyżej wymienione kryteria nie mają wpływu na sam fakt prywatyzacji, natomiast mają
wpływ na to, jaką metodą może zostać sprywatyzowane dane przedsiębiorstwo
państwowe.
Aktem normatywnym regulującym procesy zmian własnościowych przez ponad
sześć lat była ustawa z 13 lipca 1990r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Umożliwiała ona dokonanie na wielką skalę przemian własnościowych w gospodarce
polskiej25. Mając na uwadze przepisy tej ustawy – nie zmienione co do istoty w ustawie o
komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych – można stwierdzić, że w
polskim systemie przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych istniały i
nadal istnieją dwa podstawowe rodzaje przekształceń26:
 zmiana formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego na spółkę prawa handlowego
jest początkiem prywatyzacji kapitałowej (pośredniej) polegającej na zbywaniu akcji
lub udziałów danej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa osobom trzecim,
 likwidacja przedsiębiorstwa państwowego jest początkiem prywatyzacji bezpośredniej
nazywanej likwidacyjną, polegającej na zadysponowaniu przez Skarb Państwa
aktywami zlikwidowanego przedsiębiorstwa.
Prywatyzacja
kapitałowa
(kapitałowa)
przewidziana
jest
dla
dużych
przedsiębiorstw, znajdujących się w dobrej kondycji finansowej, zatrudniających powyżej
500 osób. Procedura przekształcenia obejmuje dwa etapy. Etap pierwszy to tzw.
komercjalizacja,
oznaczająca
przekształcenie
przedsiębiorstwa
państwowego
w
jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W sensie prawnym spółka, która zostaje
utworzona
przejmuje
wszystkie
uprawnienia
i
zobowiązania
przekształconego
przedsiębiorstwa. W etapie drugim następuje właściwa prywatyzacja, czyli sprzedaż akcji
(udziałów). Udostępnienie akcji (udziałów) może odbywać się poprzez sprzedaż akcji,
zbycie praw z akcji lub oddanie w dzierżawę praw z akcji27 (szczegółowe omówienie
prywatyzacji kapitałowej zawiera podrozdział 2.2.).
24
T. S. Surdykowska, Prywatyzacja..., op. cit., s. 143.
W. Góralczyk, Komentarz do ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Poltext, Warszawa
1991, s. 5–10.
26
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych..., op. cit., s. 91–92.
27
J. Adamczyk i A. Nehring, Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych..., op. cit., s. 11.
25
13
Drugim podstawowym sposobem przekształceń jest prywatyzacja likwidacyjna czy
likwidacja i sprzedaż majątku przedsiębiorstwa. W pierwszym przypadku tzn.
prywatyzacji kapitałowej przedsiębiorstwo ulega transformacji a wszystkie prawa i
obowiązki przejmuje spółka. W tym zaś drugim przypadku przedsiębiorstwo przestaje
istnieć28.
Prywatyzacja likwidacyjna była realizowana na podstawie art.37 Ustawy o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, a obecnie jest prowadzona zgodnie z przepisem art. 39
Ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Celem jej jest
przekazanie zorganizowanej masy majątkowej przedsiębiorstwa państwowego nowemu
właścicielowi. Prywatyzacja bezpośrednia polega więc na rozporządzeniu wszystkimi
składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego
poprzez29:
 sprzedaż całego przedsiębiorstwa lub zorganizowanych części jego mienia,
 wniesienie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części do spółki w całości,
 oddanie przedsiębiorstwa w całości lub zorganizowanych częściach jego majątku do
odpłatnego korzystania (obecnie obowiązująca ustawa umożliwia w szczególnych
przypadkach [art. 51 ust. 3] oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania nie
spółce „pracowniczej”, ale innej osobie prawnej lub fizycznej).
Prywatyzacji bezpośredniej mogą być poddawane przedsiębiorstwa państwowe,
które spełniają łącznie następujące warunki30:
 zatrudnienie w dniu 31 grudnia roku poprzedzającego rok wydania decyzji o
prywatyzacji bezpośredniej nie przekracza 500 osób,
 wartość sprzedaży w roku poprzedzającym prywatyzację nie przekracza 6 mln Euro,
 wysokość funduszy własnych na koniec roku poprzedzającego prywatyzację nie
przekracza 2 mln ECU.
Poprzednio warunki te, choć nie wymienione w ustawie prywatyzacyjnej z 13 lipca 1990
roku, były przestrzegane przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych.
28
J. Czerniawski, Prywatyzacja. Ustawy z komentarzem..., op. cit., s. 65.
E. Brozi, Drogi i bariery prywatyzacji..., op. cit., s. 218.
30
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych..., op. cit., s. 108–109.
29
14
Prywatyzacji bezpośredniej dokonuje w imieniu Skarbu Państwa organ
założycielski gdy31:
 dyrektor przedsiębiorstwa państwowego i rada pracownicza wystąpi z odpowiednim
wnioskiem,
 zostanie złożona oferta nabycia przedsiębiorstwa,
 zostanie zawiązana spółka „pracownicza”, spełniająca określone wymogi, chcąca
przejąć majątek przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
Decyzję o podjęciu prywatyzacji likwidacyjnej poprzedza sporządzona przez specjalistów
opinia analizy stanu przedsiębiorstwa, zmierzająca do ustalenia stanu prawnego majątku
przedsiębiorstwa, ustaleniu sytuacji ekonomicznej i perspektyw rozwoju, oszacowaniu
wartości przedsiębiorstwa oraz założenia programu likwidacji przedsiębiorstwa32.
Charakterystykę sposobu prywatyzacji bezpośredniej przedstawia rysunek 1.1.
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w latach 1990–1998 była najczęściej
realizowana
poprzez
oddawanie
majątku
do
odpłatnego
korzystania
spółce
„pracowniczej”. Może się to odbywać na podstawie umowy leasingowej, umowy najmu
lub umowy dzierżawy z opcją sprzedaży (lub bez opcji sprzedaży)33. Ten sposób wg
przepisów odpowiednich ustaw wymaga zgromadzenia kapitału w wysokości 20% sumy
funduszu założycielskiego i funduszu przedsiębiorstwa likwidowanego podmiotu. Do
spółki przejmującej majątek przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania musi przystąpić
większość pracowników przedsiębiorstwa, a ich wspólnikami mogą być wyłącznie osoby
fizyczne. Wniosek o likwidację przedsiębiorstwa państwowego uchwala rada pracownicza
oraz co najmniej 20% akcji musi zostać objęte przez osoby nie zatrudnione w
przedsiębiorstwie.
31
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 163.
E. Brozi, Drogi i bariery prywatyzacji..., op. cit., s. 223.
33
J. Adamczyk, A. Nehring, Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych..., op. cit., s. 14.
32
15
Rysunek 1.1.
Sposoby prywatyzacji bezpośredniej
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE
WARUNKI ŁĄCZNE:
▫ zatrudnianie do 500 osób
▫ roczna sprzedaż nie wyższa od 6 mln ECU
▫ wartość funduszy własnych do 2 mln ECU lub
ew. zgoda Rady Ministrów mimo nie spełnionych
ww. warunków
PRYWATYZACJA
BEZPOŚREDNIA
DOKONUJE ORGAN ZAŁOŻYCIELSKI W IMIENIU
SKARBU PAŃSTWA, GDY:


z wnioskiem wystąpi dyrektor i rada
pracownicza p.p.
zostanie złożona oferta
 nabycia p.p.
 przejęcia do odpłatnego użytkowania
 zawiązania spółki, do której będzie
wniesione p.p.
WNIESIENIE DO
SPÓŁKI
SPRZEDAŻ



OSZACOWANIE WARTOŚCI
USTALENIE SYTUACJI PRAWNEJ
MAJĄTKU
USTALENIE SYTUACJI
EKONOMICZNEJ I PERSPEKTYW
ROZWOJU
ODDANIE DO ODPŁATNEGO
KORZYSTANIA
Źródło: A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 165.
Oddanie majątku przedsiębiorstwa do odpłatnego użytkowania spółce „pracowniczej”
następuje w wyniku zawarcia umowy notarialnej między spółką a organem
założycielskim przedsiębiorstwa, występującym w imieniu Skarbu Państwa. Cena
sprzedaży oddanego do użytkowania majątku jest ustalana przy zawieraniu umowy. Z
chwilą uiszczenia przez leasingobiorcę łącznej należności za korzystanie z mienia (raty
kapitałowe i opłaty dodatkowe) następuje przeniesienie własności34. Procedurę tej formy
prywatyzacji bezpośredniej przedstawia rys. 1.2.
Drugim sposobem prywatyzacji bezpośredniej jest sprzedaż. Procedura sprzedaży
przedsiębiorstw musi uwzględniać wybór najlepszej oferty pod względem ceny, czy też
34
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 164.
16
warunków późniejszego funkcjonowania i rozwoju, wielkości zatrudnienia itp.35
Charakterystykę prywatyzacji bezpośredniej drogą sprzedaży przedstawia rys. 1.3.
Po trzecie majątek prywatyzowanego przedsiębiorstwa może być wnoszony do
spółki z udziałem Skarbu Państwa na podstawie przepisów kodeksu handlowego o
aportach (wkładach rzeczowych). Forma ta jest podobna do założenia spółki Skarbu
Państwa z podmiotem krajowym lub zagranicznym36.
35
J. Adamczyk, A. Nehring, Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych, ..., op. cit., s. 14.
17
2. REALIZACJA PROCESU PRYWATYZACJI
2.1. Komercjalizacja przedsiębiorstwa
Po raz pierwszy w polskim prawie definicję komercjalizacji podaje Ustawa o
komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 8 kwietnia 1997r.
Komercjalizacja jest to przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową
spółkę Skarbu Państwa, która wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których
podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, działającą według przepisów Kodeksu
Handlowego, bez żadnych zmian własnościowych. Zasadą komercjalizacji jest
przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę kapitałową (akcyjną lub z
ograniczoną odpowiedzialnością)37. Do momentu uchwalenia Ustawy z 8 kwietnia 1997r.
była ona realizowana na podstawie Ustawy z 13 lipca 1990r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych wraz z odpowiednimi aktami wykonawczymi.
Komercjalizacja przedsiębiorstwa jest etapem przejściowym, po którym następuje
sprzedaż akcji lub udziałów – tzw. prywatyzacja indywidualna, bądź wniesienie akcji
lub udziałów do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych w celu ich prywatyzacji,
czyli tzw. prywatyzacja powszechna. Schematycznie przedstawia to rysunek nr 2.1.
Akt komercjalizacji ma charakter cywilnoprawny. Dokonuje go Minister Skarbu Państwa
na wspólny wniosek dyrektora i rady pracowniczej lub też z inicjatywy Ministra Skarbu
Państwa38.
Do
wniosku
o
komercjalizację
dołączony
zostaje
kwestionariusz
przedsiębiorstwa państwowego przeznaczonego do komercjalizacji wraz z innymi
dokumentami, które są niezbędne przy sporządzaniu aktu komercjalizacji.
Kwestionariusz stanowi syntetyczne zestawienie kryteriów oceny wyników
i zasobów przedsiębiorstwa oraz zarys prognozy w tej dziedzinie.39 Informacje zawarte w
kwestionariuszu stanowią podstawę kompleksowej analizy organizacyjno–prawnej,
ekonomiczno–finansowej, społecznej i pozycji rynkowej przedsiębiorstwa.
36
E. Brozi, Drogi i bariery..., op. cit., s. 223–224.
M. Bałtowski, Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych..., op. cit., s. 104.
38
Z. Tomczyk, Komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, Novator 1997, nr 9.
39
T. Grzeszczyk, Mechanizmy prywatyzacji..., op. cit., s. 153.
37
18
Rysunek 2.1.
Ścieżki przekształceń własnościowych
Komercjalizacja
Jednoosobowa spółka
Skarbu Państwa
prywatyzacja
kapitałowa
prywatyzacja
czasowa
zdobycie
akcji
Spółka prawa
handlowego
wniesienie
akcji
jednoosobowa spółka
Skarbu Państwa
Narodowe Fundusze
Inwestycyjne
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Z. Olesiński, Proces prywatyzacji w Polsce, Książka i Wiedza,
Warszawa 2000, s. 135.
Podstawowymi dokumentami, które brane są pod uwagę przez Ministra Skarbu
Państwa przy procesie komercjalizacji są:40
 opinia dotycząca stanu prawnego majątku,
 analiza ekonomiczno–finansowa,
 opinia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta.
40
A. Nalepka, Restrukturyzacja przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 153.
19
3.
PRZEBIEG KSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH
W FSE TAMEL S.A. W TARNOWIE
3.1. Charakterystyka przedsiębiorstwa i prowadzonej działalności
50 lat temu nastąpił ciąg zdarzeń, które dały początek Fabryce Silników
Elektrycznych Tamel S.A. w Tarnowie. Koncepcja budowy nowego przedsiębiorstwa
zrodziła się z potrzeby odbudowy gospodarki zniszczonej w czasie II wojny światowej i
została zlecona do realizacji inż. Franciszkowi Sumerze, wówczas kierownikowi
produkcji w dawnej fabryce Szwabego w Bielsku.
Na podstawie Dekretu z dnia 3 stycznia 1947r. o tworzeniu przedsiębiorstw
państwowych, Minister Przemysłu Ciężkiego, Zarządzeniem z dnia 15 grudnia 1949r.
utworzył Południowe Zakłady Wytwórcze Silników Elektrycznych z siedzibą w
Tarnowie, ustalając jednocześnie Statutem szczegółowy zakres działania i organizacji, a
także przekazał majątek Skarbu Państwa w zarząd Przedsiębiorstwa. Budowa Fabryki
przebiegała sprawnie. Prace były prowadzone w głównej mierze przy zastosowaniu
tradycyjnych metod. Brak odpowiedniego sprzętu, np. dźwigów, rekompensowała
inicjatywa i pomysłowość budowniczych. Efektem zaangażowania budowniczych Fabryki
było stosunkowo szybkie rozpoczęcie produkcji silników. Miało to miejsce w maju 1952
roku. Mając na uwadze skalę przedsięwzięcia, okres który minął od rozpoczęcia budowy
do uruchomienia produkcji jest imponujący, nawet w dzisiejszych czasach. Zakończona w
1952 roku budowa Fabryki miała zapewnić zdolność produkcyjną na poziomie 120.000
silników rocznie.
Przy
bardzo skromnym jak na owe czasy technicznym wyposażeniu,
rozpoczynając w maju 1952 roku produkcję, zdołano wyprodukować ponad 9.500
silników. Dalsze lata cechowała spora dynamika przyrostu produkcji. W 1956 roku po raz
pierwszy wykonano produkcję roczną w ilości 100.000 sztuk. Godnym odnotowania jest
fakt rozpoczęcia realizacji przez Fabrykę kontraktów eksportowych. Już w 1955r.
20
pierwsze 1.196 silników sprzedano kontrahentowi zagranicznemu, dynamicznie
zwiększając produkcję na eksport w kolejnych latach41.
Aby sprostać wymaganiom rynku oraz skutecznie konkurować z innymi
dostawcami, wyroby musiały podlegać nieustannej modernizacji. Szybko zdołano uporać
się z zastąpieniem serii silników tzw. „d” (licencja Związku Radzieckiego) opracowaną
przez krajowych specjalistów (projektantów biura branżowego i własnych konstruktorów)
nową serią silników tzw. „e”, a w późniejszym czasie również jej odmianę spełniającą
przepisy międzynarodowe (IEC) tzw. serię „Se”. Z tych samych przyczyn w latach 1970–
76 opracowano i wdrożono do produkcji nową odmianę silników tzw. serii „f”, a w latach
1987–91 znacznie udoskonalono jej wersję, tzw. serię „g”, a w znacznie poszerzonym w
latach 90–tych asortymencie, produkowane są one nadal, ciesząc się dobrą opinią
odbiorców.
Od początku uruchomienia Fabryki nie ustawały wysiłki w celu wyposażenia
oddziałów produkcyjnych w maszyny i urządzenia zwiększające wydajność pracy i
poziom jakości wyrobów. Dokonywane zakupy pras szybkobieżnych firmy Schuler,
maszyn uzwajających najpierw firmy Micafil, a następnie Fort–Wayne, automatycznych
ciągów do mechanicznej obróbki wałków, kadłubów, zespołów wirnika, pras
ciśnieniowych Wotan, Casmatic, Weingarten, pozwalały na bieżącą modernizację
procesów technologicznych, utrzymując Fabrykę w czołówce krajowych producentów.
Potrzeby odbudowującego się ze zniszczeń wojennych kraju spowodowały, że już
w 1958 roku rozpoczęto realizację planu rozwoju Fabryki, który zaowocował nową halą
produkcyjną dla potrzeb służb narzędziowni, głównego mechanika i produkcji
niekatalagowej. Rozpoczęto również prace projektowe przy kokilowej odlewni żeliwa,
której budowę wraz z halą wykrawalni i odlewni ciśnieniowej zakończono w 1967 roku.
W latach 1971–1976 miała miejsce kolejna rozbudowa Fabryki – zbudowano halę obróbki
cieplno–chemicznej i zmodernizowano odlewnię żeliwa. W latach 80–tych powierzchnię
produkcyjną powiększono o przybudowaną do hali obróbki cieplno–chemicznej, halę
obróbki mechanicznej.
Dokonania 50–lecia w zakresie rozwoju „Tamelu” poddane zostały ostrej
weryfikacji w nowej rzeczywistości gospodarczej kraju – przyjęte w przeszłości kierunki
rozwoju generalnie sprawdziły się. Popełniono jednak błędy inwestując w nieelastyczne
41
Dane liczbowe i informacje uzyskane w Biurze Zarządu FSE „Tamel” S.A. w Tarnowie.
21
środki produkcji oraz nietrafione koncepcje magazynowania gotowych wyrobów, bądź
transportowania części z odlewni na halę obróbki mechanicznej.
Urynkowienie gospodarki doprowadziło do likwidacji utrwalonego przez lata
wyraźnego podziału zakresu produkowanych silników przez różnych wytwórców
krajowych. Jeszcze w 1993 roku „Tamel” produkował silniki trójfazowe wielkości
mechanicznej od 90 do 132, w zakresie mocy od 0,37 do 7,5 kW oraz silniki jednofazowe
wielkości 90 i 100, obejmujące moce od 1,1 do 3,0 kW. Rozpoczęcie w tym okresie
współpracy z Firmą WAP (obecnie OMB) umożliwiło rozszerzenie produkcji o nową
grupę wyrobów. Początkowo wykorzystując komponenty rozpoczęto produkcję silników
wielkości mechanicznej 80. Od dwóch lat wyroby te wykonywane są z własnych detali i
obejmują pełną gamę silników trójfazowych (jedno– i wielobiegowych) oraz silniki
jednofazowe. Równolegle z rozwojem „osiemdziesiątek” w oparciu o silniki progresywne
rozpoczęta została produkcja silników wielkości 160.
Przedsiębiorstwo FSE Tamel S.A. posiada własny zakład narzędzi i odlewnię.
Zakład narzędzi jest integralną częścią Fabryki Silników Elektrycznych Tamel S.A.
Posiada długoletnie doświadczenie w zakresie wykonawstwa narzędzi specjalnych
potrzebnych do produkcji silników elektrycznych. Wykonywane są narzędzia takie jak:
formy ciśnieniowe do odlewania detali z aluminium, oprzyrządowanie odlewnicze,
wykrojniki do blach prądnicowych, tłoczniki, uchwyty obróbkowe do wykonywania
operacji technologicznych, sprawdziany, specjalne narzędzia skrawające. Wszystkie
narzędzia produkowane są na podstawie dokumentacji technicznej opracowanej przez
działy konstrukcyjne Fabryki. Poza produkcją nowych narzędzi wykonywane są również
remonty narzędzi. Stale modernizowany jest park maszynowy.
Przedsiębiorstwo oferuje również swoje usługi z zakresu produkcji narzędzi specjalnych
dla odbiorców zewnętrznych, takie jak:
 formy ciśnieniowe do odlewania aluminium,
 wykrojniki i tłoczniki do wycinania i tłoczenia blach,
 uchwyty obróbkowe,
 sprawdziany,
 modele odlewnicze metalowe i poliuretanowe.
22
Wykonywane są usługi w zakresie obróbki cieplnej:
 wyżarzanie detali o maksymalnych wymiarach 350x500x1000 mm,
 obróbka cieplna w piecu próżniowym detali o wymiarach maksymalnych
250x500x1000 mm i wadze 1500 kg,
 azotowanie gazowe detali w komorze grzewczej o wymiarach 250x250x400 mm,
 obróbka cieplna standardowa.
23
4. OCENA REALIZACJI I EFEKTÓW
PRYWATYZACJI FSE TAMEL S.A. W TARNOWIE
4.1. Ocena przebiegu procesu prywatyzacji
Proces przekształceń własnościowych w FSE Tamel S.A. w Tarnowie trwał prawie
7 lat. Rozpoczęty w 1992 roku decyzją ówczesnego Ministra Przekształceń
Własnościowych na wniosek organu założycielskiego przebiegał, jak ocenia obecny
Zarząd, w miarę sukcesywnie. Krok po kroku realizowano założenia procesu
prywatyzacji, choć nie było to takie łatwe z uwagi na pesymistyczne nastawienie załogi
Przedsiębiorstwa i kierowników do zmian, jak również zadłużenie Przedsiębiorstwa. Jak
na początki polskiej prywatyzacji (brak doświadczeń w tym zakresie kierownictwa, załogi
oraz osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie i powodzenie tego procesu) był to
proces, który z góry budził wiele obaw, co do powodzenia celu przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo FSE Tamel S.A. jako jedno z wielu znalazło się, z uwagi na dużą
wartość majątkową, na liście przedsiębiorstw przekształconych drogą kapitałową.
Początkowo decyzja o przekształceniu była niechętnie przyjęta przez kierownictwo
i załogę Przedsiębiorstwa. Przyzwyczajenie do odgórnego zarządzania Przedsiębiorstwem
zakorzenione było w załodze i kierownictwie FSE Tamel S.A. Początkowo prywatyzacja
była przez nich kojarzona z grupowymi zwolnieniami pracowników i ze zmianą
dotychczasowych przyzwyczajeń w przedsiębiorstwie. Dotąd nie brana pod uwagę
odpowiedzialność za wyniki i prowadzenie Przedsiębiorstwa, nagle musiała stać się
rzeczywistością. Pomimo tych obaw, wokół procesu prywatyzacji zdołano zmienić
nastawienie załogi i kierownictwa, na przejście Przedsiębiorstwa w prywatną formę
własności, co gwarantowało dalsze jego funkcjonowanie w zmieniających się warunkach
otoczenia. W związku z obawami pracowników podpisano w 1995 roku Zakładowy Układ
Zbiorowy Pracy, w którym pracownicy zabezpieczyli swoje przywileje i utwierdzili swoje
żądania co do zwolnień, świadczeń socjalnych i płac w trakcie przekształceń
własnościowych Przedsiębiorstwa. Zapewnili sobie tym samym dobrą pozycję w
rokowaniach w zakresie zmian w Przedsiębiorstwie z przyszłym właścicielem.
24
Przedsiębiorstwo funkcjonując w formie spółki Skarbu Państwa, do 1998 roku nie
podejmowało żadnych zmian w swojej dotychczasowej działalności, z wyjątkiem
corocznych dopuszczalnych zwolnień pracowników przewidzianych w umowie Układu
Zbiorowego. Najistotniejszym elementem całego procesu przekształceń było pozyskanie
właściwego inwestora, o podobnej strukturze produkcji czy prowadzonej działalności.
Zadanie to przejęło II NFI wraz ze Skarbem Państwa. Wybór okazał się trafny i zarazem
przyszłościowy. Inwestor BTR BV jest inwestorem tej samej branży, specjalizując się,
podobnie jak Tamel, w silnikach indukcyjnych, a ponadto jest jednym z największych,
liczących się w Europie eksporterów silników. Daje to duże szanse „Tamelowi” na
wejście w rynki europejskie i światowe, dotąd nieosiągalne. W czasie przekształceń
uporano się ze spłatą zobowiązań objętych postępowaniem ugodowym z Bankiem
Śląskim S.A. w Katowicach. Było to obciążenie, które zaniżało wyniki finansowe
Przedsiębiorstwa, przez które między innymi nie można było zaciągać kredytów
długoterminowych na finansowanie działalności.
W wyniku już zakończonej prywatyzacji Przedsiębiorstwa zrealizowany został
podstawowy jej cel, a mianowicie zmodernizowano Przedsiębiorstwo, wyzbyto się
nieprodukcyjnych stanowisk i funkcji w działalności Przedsiębiorstwa, które zwiększały
koszty. W dokonywanym procesie prywatyzacji nie byli pominięci pracownicy, otrzymali
oni 15% akcji, które mogli po wejściu inwestora BTR BV do Spółki odsprzedać, czego z
resztą dokonali. Inwestor wykupił od każdego chcącego sprzedać swoje akcje.
Pozostawienie akcji dla siebie przez pracowników nie dawało im żadnych przywilejów,
ani wpływu na działalność Przedsiębiorstwa. Dlatego prawie wszyscy wyzbyli się akcji na
rzecz głównego udziałowca.
4.4. Ocena zmian sytuacji ekonomiczno–finansowej przedsiębiorstwa
Przedstawiona analiza i ocena kondycji ekonomiczno–finansowej FSE Tamel S.A.
bazuje na źródłowych materiałach przedsiębiorstwa w ujęciu historycznym. Obrazuje
zatem stan przedsiębiorstwa, jaki jawi się w ostatnich latach jego funkcjonowania (1997–
1999). Stopień szczegółowości ocen oraz zakres tematyczny wyznacza dostępność
materiału analitycznego oraz niezbędność zaprezentowania podstaw sformułowania zmian
zrealizowanych w Przedsiębiorstwie w okresie jego prywatyzacji.
25
Zmieniającą się sytuację majątkową przedsiębiorstwa w ostatnich latach
przedstawia sporządzony bilans (por. tabela 4.5. i 4.6.).
Największą pozycją aktywów przedsiębiorstwa w latach 1997–1999 pozostawał majątek
obrotowy, którego udział w sumie bilansowej wynosił od 38% (w 1997) do 49,6% (w
1999), w związku ze zmniejszeniem majątku trwałego w strukturze aktywów (z 62% do
50,4%). Największy w majątku obrotowym był udział należności i roszczeń – stanowiły
one odpowiednio od 15,8% do 27,0% wartości aktywów, natomiast udział zapasów
wynosił odpowiednio od 21,5% do 19,7%. Jeżeli chodzi o źródła finansowania majątku,
to w latach 1997–1999 finansowany był on kapitałami własnymi na poziomie od 61% do
46,2%.
Wśród
kapitałów
obcych
najważniejszą
rolę
pełniły
zobowiązania
krótkoterminowe, których udział w strukturze pasywów w latach 1997–1999 wynosił
odpowiednio 29,6%, 84,4% i 27,9%. Przedsiębiorstwo korzystało w badanym okresie z
kredytów długoterminowych, wartość kapitału własnego nie wystarczała w 1997 roku na
pokrycie całego majątku trwałego.
Tabela 4.5.
Aktywa FSE Tamel w latach 1997–1999 (w tys. zł)
Lp.
A
I
II
III
IV
B
I
II
III
IV
C
Wyszczególnienie
1997
1998
1999
Majątek trwały
Wartości niematerialne i prawne
Rzeczowy majątek trwały
Finansowy majątek trwały
Należności długoterminowe
Majątek obrotowy
Zapasy
Należności i roszczenia
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Środki pieniężne
Rozliczenia międzyokresowe
25.004,4
31,7
24.840,4
132,3
0,0
15.303,4
8.648,5
6.371,6
0,0
283,3
8,8
18.873,0
59,8
18.670,5
142,8
0,0
19.779,1
11.308,7
7.420,3
0,0
1.050,0
12,6
23.189,9
125,7
22.921,9
142,2
0,0
22.817,5
9.071,7
12.432,2
0,0
1.313,7
0,0
RAZEM AKTYWA
40.316,6
38.664,6
46.007,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie na podstawie danych liczbowych i informacji FSE „Tamel” S.A. w
Tarnowie.
26
Tabela 4.6.
Pasywa FSE Tamel w latach 1997–1999 (w tys. zł)
Lp.
A
I
II
III
IV
V
B
C
D
I
II
E
Wyszczególnienie
1997
1998
1999
Kapitał (fundusz) własny
Kapitał podstawowy
Kapitał zapasowy
Kapitał rezerwowy
Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
Wynik finansowy netto roku obrotowego
Rezerwy
Zobowiązania długoterminowe
Zobowiązania krótkoterm. i fundusze spec.
Zobowiązania krótkoterminowe
Fundusze specjalne
Rozliczenia międzyokr. i przych. przysz. okr.
24.593,5
3.295,7
13.212,0
10.075,9
0,0
–1.990,1
0,0
2.485,5
12.553,3
11.932,4
620,9
684,3
–2.961,2
3.295,7
11.230,9
10.066,9
0,0
–27.554,7
0,0
821,0
33.255,8
32.547,3
708,5
7.549,1
21.276,4
13.295,7
30.027,6
10.039,4
–16.323,9
–15.762,5
0,0
2.459,8
13.501,6
12.815,0
686,7
8.769,7
RAZEM PASYWA
40.316,6
38.664,6
46.007,5
Źródło: jak do tabeli 4.5.
27
Tabela 4.12.
Rachunek przepływu środków pieniężnych FSE Tamel w latach 1997–1999 (w tys. zł)
Lp.
Wyszczególnienie
1. Wpływ środków z działalności operacyjnej
1.1. wynik finansowy netto
1.2. korekty:
 amortyzacja
 różnice kursowe
 odsetki i dywidendy
 rezerwy
 podatek dochodowy
 wynik na sprzedaży majątku trwałego
 zmiana stanu zapasów
 zmiana stanu należności i roszczeń
 zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych
 zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
 zmiana stanu przychodów przyszłych okresów
 pozostałe
2. Środki pieniężne z działalności inwestycyjnej
 wartości niematerialne i prawne
 rzeczowy majątek trwały
 akcje, udziały, papiery wartościowe
 pożyczki
 dywidendy
 odsetki
 pozostałe
3. Środki pieniężne z działalności finansowej
 długoterminowe kredyty bankowe, pożyczki, obligacje
 krótkoterminowe kredyty bankowe, pożyczki, obligacje
 płatności na rzecz właścicieli
 leasing finansowy
 emisja akcji i udziałów, dopłaty do kapitału
 odsetki
 pozostałe
4. Środki pieniężne na początek roku
5. Zmiana stanu środków pieniężnych
6. Środki pieniężne na koniec roku
1997
–677,3
–1.990,1
1.312,8
2.403,8
10,6
224,4
–855,3
–7,8
–154,5
–254,9
–1.188,3
1.052,8
211,9
–37,9
–92,0
–1.296,1
–30,5
–1.335,4
–
–
–
6908
–
1.260,1
–1.039,3
2.593,6
–
–
–
–294,2
–
996,6
–713,3
283,3
1998
–14.258,8
–27.554,7
13.296,0
8.565,5
302,9
2.090,4
572,6
–
–190,5
–2.660,2
–1.621,3
–623,4
6.883,0
–22,0
–922,6
–2.913,5
–73,8
–2.736,3
–
–
14,6
–
–103,5
17.939,0
6,2
19.655,3
–
–
–
–1.727,3
4,8
283,3
766,7
1.050,0
1999
–13.546,6
–15.762,5
2.215,9
2.902,5
–55,8
1.951,1
301,4
–
–113,7
2.237,0
–5.313,3
–926,7
1.172,4
60,8
–
–6.818,1
–293,3
–6.422,7
–
–
10,4
349,7
–451,8
20.628,4
1.638,8
–18.827,5
–
–
40.000,1
–2.300,8
117,8
1.050,0
263,7
1.313,7
Źródło: jak do tabeli 4.5.
28
Tabela 4.15.
Stopień zadłużenia FSE Tamel w latach 1997–1999 (w %)
Lp.
1.
2.
Rodzaj wskaźnika
Wskaźnik ogólnego
zadłużenia
Wskaźnik zadłużenia
kapitału własnego
Sposób obliczania
zobowiązania ogółem
aktywa ogółem
zobowiązania ogółem
kapitał własny
1997
1998
1999
37,3
88,1
34,7
61,1
–115,07
75,0
Źródło: jak do tabeli 4.5.
Wskaźniki stopnia zadłużenia w latach 1997–1999 utrzymują się na wysokim
poziomie (zadłużenie ogółem 37,3%–34,7%, zadłużenie kapitału własnego 61,1%–
75,0%). Należy dodać, iż Przedsiębiorstwo posiadało w latach 1997–1999 zobowiązania
długoterminowe.
Tabela 4.16.
Rentowność finansowa FSE Tamel w latach 1997–1999 (w %)
Lp.
1.
2.
3.
Rodzaj wskaźnika
Wskaźnik rentowności
sprzedaży netto
Wskaźnik rentowności
majątku
Wskaźnik rentowności
kapitału własnego
Sposób obliczania
zysk/strata netto
sprzedaż netto
zysk/strata netto
aktywa ogółem
zysk/strata netto
kapitał własny
1997
1998
1999
–2,8
–42,6
–22,3
–4,9
–71,3
–34,3
–8,1
–930,5
–74,1
Źródło: jak do tabeli 4.5.
Jak wynika z powyższych danych, w miejsce ujemnych wskaźników rentowności
w 1997 roku, pojawiły się jeszcze niższe wielkości dla 1998r. i 1999r. Deficytowość
wzrosła z –2,8% w 1997r. do –22,3% w 1999r., natomiast rentowność kapitału własnego
odpowiednio z –8,1% do 74,1%.
29
Rysunek 4.1.
Sprzedaż miesięczna FSE Tamel w Tarnowie w latach 1997–1999 (w tys. zł)
2000
1000
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
1
1997
2
3
4
5
6
7
8
1998
9
10 11 12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
1999
Źródło: jak w tabeli 4.5.
Na podstawie analizy zysku i strat Przedsiębiorstwa można stwierdzić, że jego
działalność w latach 1997–1999 była deficytowa. Przedsiębiorstwo osiągnęło w 1997
roku przychody o wartości 70.144,9 tys. złotych, w 1998 roku 64.666,8 tys. złotych, a w
1999 roku 70.546,8 tys. złotych. Zatem zmiany wartości sprzedaży (rok do roku, w
wielkościach nominalnych) wyniosły odpowiednio: 1998/1997 – 7,8%, 1999/1998 + 8,3%
(w 1998 roku sprzedaż była mniejsza niż w 1997r.). W 1999r. sprzedaż wzrosła, miało to
związek z poszerzeniem asortymentu produkcji o nowe wielkości mechaniczne silników.
Wartość osiągniętego na sprzedaży wyniku wyniosła w kolejnych latach analizowanego
okresu 1997–1999 odpowiednio: –2.873,1 tys. złotych, –18.688,2 tys. złotych i –14.286,6
tys. złotych. W analizowanym okresie wystąpiła strata na sprzedaży. Udział kosztów
działalności operacyjnej w przychodach ze sprzedaży w latach 1997–1999 wynosił
odpowiednio: 103%, 118% oraz 114%, co powodowało, iż wartość wygenerowanego
wyniku na sprzedaży był ujemna.
30
ZAKOŃCZENIE
Zmiany
systemowe
gospodarki
polskiej
po
1989
roku
wymusiły
na przedsiębiorstwach państwowych ustawiczne wprowadzenie zmian własnościowych,
czyli prywatyzację. Zaostrzenie i przyspieszenie globalnej konkurencji wpłynęło w istotny
sposób na powszechne uznanie, że sektor prywatny w gospodarce jest bardziej wydajny
od
sektora
państwowego.
W
porównaniu
do
przedsiębiorstw
państwowych,
przedsiębiorstwa prywatne osiągają z reguły większą skuteczność bieżącego działania, są
bardziej innowacyjne, cechują się większą elastycznością działania, a rokowania co do ich
przyszłości są bardziej optymistyczne niż w przypadku przedsiębiorstw państwowych.
Polska prywatyzacja od początku była nastawiona na podniesienie efektywności
przedsiębiorstw. Wynika to z różnorodności ścieżek prywatyzacyjnych, wnikliwego
analizowania każdego pojedynczego zadania prywatyzacyjnego, szukania aktywnego
właściciela , który mógłby wziąć odpowiedzialność za przedsiębiorstwo i wspomóc je
kapitałowo. Z reguły sprzedaż przedsiębiorstwa lub akcji
spółki
wiązana jest z
wymogiem dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Proces prywatyzacji i zazwyczaj
podejmowane w jego trakcie działania restrukturyzacyjne, wpływają zdecydowanie
pozytywnie na kondycję przedsiębiorstwa i jego potencjalną pozycję konkurencyjną.
Przedsiębiorstwa zamierzające utrzymać lub rozwijać swoją dotychczasową pozycję
rynkową, będą musiały sprostać coraz to wyższym standardom jakościowym oraz
produktywnościowym . Wzrost ich konkurencyjności będzie możliwy jedynie dzięki
orientacji rynkowej (zmierzającej do osiągnięcia wysokiego poziomu satysfakcji klienta)
oraz zachowania równowagi dynamicznej z otoczeniem.
Przekształcenia własnościowe w polskiej gospodarce rynkowej dokonywane są
między innymi za pomocą metod prywatyzacji kapitałowej. Z punktu widzenia inwestora
jest to specyficzna oferta inwestycyjna, której zasady mogą, lecz nie muszą różnić się od
znanych powszechnie możliwości lokowania kapitału w poszukiwaniu jak najwyższej
stopy zwrotu. Z punktu widzenia państwa
prywatyzacja kapitałowa jest źródłem
dochodów budżetowych uzyskanych ze sprzedaży całych przedsiębiorstw lub ich akcji
czy udziałów w nich. Przeznaczenie tych dochodów budzi nierzadko wiele kontrowersji.
Państwo rozwiązuje ten problem zgodnie z uchwałami podejmowanymi przez Sejm.
31
Powszechnym zjawiskiem jest wykorzystywanie dochodów z prywatyzacji – pośrednio
lub bezpośrednio – do redukcji deficytu budżetowego. Prywatyzacja jest najbardziej
pożądanym rodzajem przekształceń własnościowych. Dzieje się nie tylko dlatego, że
dochody z niej zwiększają
wpływy budżetu, ale przede wszystkim dzięki temu, że
inwestor ryzykując własnym kapitałem przy zakupie udziałów lub akcji przedsiębiorstwa,
dokonuje weryfikacji rzeczywistej wartości transakcji. Z punktu widzenia gospodarki
narodowej przejmowanie przedsiębiorstw będących w trudnym położeniu jest bardzo
pozytywne, gdyż istnieje możliwość wprowadzenia przedsiębiorstwa na ścieżkę zdrowego
rozwoju, która bez udziału inwestora zagranicznego często jest nieosiągalna. Należy
jednak zwrócić szczególną uwagę na stwarzanie jednakowych warunków konkurowania
w atrakcyjnych sektorach. Obszarem, w którym inwestycje zagraniczne są szczególnie
ważne i pożądane, są sektory, które charakteryzują się niedorozwojem ze względu na brak
rodzimej technologii lub tradycji prowadzenia takiej działalności. Prywatyzacja polskiego
przemysłu jest obecnie szybsza i bardziej efektywna niż można było tego oczekiwać na
początku polskiej transformacji. Jednak utrzymanie pozytywnych tendencji w tym
zakresie wymagać będzie istotnego finansowego wsparcia ze strony zagranicznych
inwestorów strategicznych. W dalszym ciągu istnieją bowiem poważne zaniedbania
techniczno – technologiczne i organizacyjne.
Prywatyzacja Przedsiębiorstwa FSE Tamel S.A. w Tarnowie była dokonywana
drogą kapitałową. Proces ten, jak to zwykle bywa przy tego rodzaju przekształceniach,
początkowo budził opory załogi Przedsiębiorstwa. Obawy i strach pracowników przed
grupowymi zwolnieniami były uzasadnione. W wyniku prywatyzacji trwającej od 1992
roku Przedsiębiorstwo zlikwidowało zbędne, nieprodukcyjne
stanowiska pracy, w
wyniku czego pracę straciło do końca 2000 r. 32,4% pracowników. Zostały wprowadzone
nowe technologie, zmieniła się struktura organizacyjna, która obecnie oparta jest na
zależności liniowej określonej poziomem integracji zadań realizowanych na tym
poziomie, co daje czytelność i ostrość przypisywania funkcji i podziału zadań, jak
również bezkonfliktowo usamodzielnia
poszczególne ogniwa. Modernizacja i
wprowadzanie nowych maszyn zwiększyło wydajność produkcji jak również zmniejszyło
koszty
działalności.
Unowocześniono
linię
produkcyjną,
rozbudowano
system
informatyczny, który zapewnia szybsze i sprawniejsze przekazywanie informacji.
Wzrosły także płace pracowników, średnio o 20%. Przedsiębiorstwo posiada własną
32
jednostkę marketingową która zajmuje się sprzedażą produktów i promuje produkt na
rynkach krajowych i zagranicznych Zmiany wartości sprzedaży rok do roku wynosiły
odpowiednio: 98/97 – 7,8%, 99/98 +8,3%. A zatem sprzedaż w analizowanym okresie
wzrosła. Miało to związek z poszerzeniem asortymentu produkcji o nowe wyroby w
wyniku ścisłej współpracy po wejściu inwestora z kilkoma firmami europejskimi.
Analiza rachunku zysku i strat za lata 1997 – 1999 wskazuje na deficytowość
działalności, pomimo wzrostu sprzedaży w 1999 roku. Rok obrachunkowy w
poszczególnych latach zamykał się stratą netto w wysokości (1997 r . – 1.990,1 tys. zł.,
1998 r. –27.554,7 tys. zł., 1999 r. –15.762,5 tys. zł. Do strat poniesionych przez
Przedsiębiorstwo przyczyniło się także załamanie rynków azjatyckich gdzie „Tamel”
sprzedaje swoje produkty jak również trwająca dwa lata wojna cenowa między
konkurentami tej samej branży.
Podsumowując można stwierdzić, iż proces prywatyzacji pomimo osiąganych
dotychczas strat przyniósł pozytywne efekty, które są odczuwalne wewnątrz jak i na
zewnątrz przedsiębiorstwa. Główny cel jaki został postawiony przez Przedsiębiorstwo,
czyli pozyskanie środków na modernizację i restrukturyzację, został zrealizowany. Wraz
z wejściem inwestora dokonano szeregu inwestycji, które przyczyniły się do polepszenia
pozycji rynkowej Przedsiębiorstwa. Obecnie nadal trwa realizacja inwestycji, które mają
przynieść Przedsiębiorstwu korzyści finansowe.
33
BIBLIOGRAFIA
Pozycje literatury zwartej
1.
Adamczyk J., Nehring A., Efektywność przedsiębiorstw sprywatyzowanych, AE w
Krakowie, Kraków 1995.
2.
Atkinson A. B., Micklewright J., Economic transformation in Eastern Europe and
the distribution of income, Cambridge Univ. Press, 1992.
3.
Baczko T., Drugi etap transformacji gospodarki Polski. Raport, INE PAN,
Warszawa 1995.
4.
Balcerowicz L., Socjalizm, kapitalizm, transformacja. Szkice z przełomu epok,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
5.
Balcerowicz L., Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku, Wyd. Znak, Kraków
1995.
6.
Belka M., Hausner J., Jasiński L.J., Marody M., Zirk–Sadowski M., Polska
transformacja w perspektywie integracji europejskiej, Friedrich Ebert Stiftung,
Warszawa 1996.
7.
Biernat S., Prywatyzacja zadań publicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa–Kraków 1994.
8.
Bingham R. C., Economics, Mc Graw–Hill, New York 1984.
9.
Blanchard O., Post–communist reform, pain and progress, The MIT Press, London
1993.
10.
Bonin J. P., Szekely I. P., The development and reform of financial systems in
Central and Eastern Europe, E. Elgar, 1994.
11.
Bożyk P., Polityka gospodarcza Polski 1985–2000, PWSH, Warszawa 1995.
12.
Breitkopf M., Prywatyzacja w Polsce, Fundacja F. Eberta. Warszawa 1991.
13.
Brozi E., Drogi i bariery prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Studium
programów i doświadczeń, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1993.
14.
Chomątowski S., Dynamika rozwoju a efektywność systemów przemysłowych,
Zeszyty Naukowe – Seria specjalna, Nr 115, AE w Krakowie, Kraków 1993.
34
Artykuły i referaty naukowe
1.
Aleksandrowicz P., Spór o metodę, Życie Gospodarcze, 21 kwietnia 1993.
2.
Balcerowicz L., Mozaika własności, Wprost, 27 marca 1994.
3.
Balcerowicz L., Społeczna gospodarka rynkowa. Skąd się wzięła?, Życie
Gospodarcze, 26 czerwca 1994.
4.
Belka M., Odważnie do przodu albo do nikąd, referat na sesję Rady Strategii
Społeczno–Gospodarczej nt. „Jaki kapitalizm? Modelowe trendy i kierunki
polityki”, Warszawa 1996 (maszynopis powielony).
5.
Bielecki J., Nadal brak rynku kapitałowego, Rzeczpospolita, 18 listopada 1994.
6.
Bielecki J., Nigel Lawson o polskich reformach. Prywatyzacja podstawą zdrowego
kapitalizmu, Rzeczpospolita, 21 marca 1994.
7.
Błaszczyk B., Prywatyzacja w Polsce po sześciu latach. Osiągnięcia, opóźnienia i
pożądane kierunki dalszych działań, CASE, Warszawa 1997, nr 9.
8.
Bochniarz H., Jermakowicz W., A może całkiem inaczej. Masowa i powszechna
prywatyzacja, Rzeczpospolita, 8 kwietnia 1993.
9.
Borowiecki R., Bariery restrukturyzacji przedsiębiorstw w okresie transformacji
gospodarczej, Przegląd Organizacji 1995, nr 6.
Akty prawne
1.
Rozporządzenie Ministra Przekształceń Własnościowych z dnia 20 listopada 1990
roku w sprawie sposobu przeprowadzania analiz prawnych i ekonomiczno–
finansowych
przedsiębiorstwa
spółki,
ich
finansowania
oraz
kwalifikacji
wymaganych od osób dokonujących analiz (Dz. Ust. nr 2, poz. 10).
2.
Rozporządzenie Ministra Przekształceń Własnościowych z dnia 20 listopada 1990
roku w sprawie zasad finansowania udostępniania akcji Skarbu Państwa w spółkach
powstałych w wyniku przekształceń przedsiębiorstw państwowych (Dz. Ust. nr 2,
poz. 11).
3.
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 czerwca 1934 roku – Kodeks Handlowy
(Dz. Ust. nr 57, poz. 502, z późniejszymi zmianami).
4.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 1990 roku w sprawie
szczegółowego zakresu działania Ministra Przekształceń Własnościowych (Dz. Ust.
nr 82, poz. 476).
35
5.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 listopada 1990 roku w sprawie
określania przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki
państwa, których prywatyzacja wymaga zgody Rady Ministrów (Dz. Ust. nr 82, poz.
447).
Materiały statystyczne
1.
Działalność inwestycyjna w 1991r., 1992r., 1993r. i 1994r., GUS, Warszawa
(odpowiednio lata 1992–1995).
2.
Inwestycje i środki trwałe w gospodarce narodowej w 1995r. i 1996r., GUS,
Warszawa (odpowiednio lata 1996–1997).
3.
Lista 500 największych przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek
Skarbu Państwa przemysłu przetwórczego w 1995 roku, Nowe Życie Gospodarcze,
1996, nr 26.
4.
Lista 500 największych przedsiębiorstw przemysłu przetwórczego w 1996 roku,
Nowe Życie Gospodarcze, 1997, nr 23.
5.
Mały rocznik statystyczny z lat 1995–1997, GUS, Warszawa (odpowiednio lata
1995–1997).
6.
Materiały statystyczne GUS zamówione według specyfikacji, Pont–Info Sp. z o.o.,
Warszawa 1997.
7.
Podmioty gospodarcze według miejsc prowadzenia działalności w 1996r., GUS,
Warszawa 1997.
8.
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych według stanu na 31.12.1991r.,
31.12.1992r.,
31.12.1993r.,
31.12.1994r.,
31.12.1995r.,
31.12.1996r.,
GUS,
Warszawa (odpowiednio lata 1992–1997).
Strony internetowe
1.
www.tamel-tarnow.pl
2.
xxxx
3.
xxxx
4.
xxxx
36
SPIS TABEL
str.
Tabela 2.1.
Przedsiębiorstwa skomercjalizowane w latach 1991–2000
I półrocze................................................................................................4
Tabela 2.2.
Przedsiębiorstwa państwowe sprywatyzowane według procedury
prywatyzacji kapitałowej w latach 1999 – I półrocze 2000r................42
Tabela 3.1.
Struktura własnościowa kapitału akcyjnego FSE Tamel..................57
37
SPIS RYSUNKÓW
str.
Rysunek 2.1.
Przedsiębiorstwa państwowe skomercjalizowane w okresie
sierpień 1990r. – czerwiec 2000r.........................................................35
Rysunek 2.2.
Prywatyzacja kapitałowa w okresie sierpień 1990r. – czerwiec
2000r.....................................................................................................41
38
SUMMARY
ESTIMATION OF THE COURSE OF PRIVATISATION
PROCESS ON THE EXAMPLE OF ELECTRIC ENGINES’
FACTORY “TAMEL” INCORPORATED IN TARNÓW
Privatisation is a transformation national sector into a private one, it has become
one of the main conditions of duration and development of national establishments in
conditions of free–market economy. Property changes, which has lasted in Poland since
1990, include many formal, and law character solutions. All kinds of property
transformations are the result of the law established by the Seym. That makes a possibility
of choose the most profitable solutions by establishments. In Poland which is in a period
of changes of political system, privatisation has become one of the most important
elements of transformation. This process includes different spheres of social–economical
life, and is a new experience for his citizens. There is a lot of worries and anxieties
connected to privatisation. Appearing problems of the establishment jointed with
environment and ignoring the need of achieving appropriate changes due to the new state
of surrounding by the establishment’s management are the source of the crisis that
threaten duration and development of the establishment.
39