DZIEDZICTWO I HISTORIA GÓRNICTWA W NOWYCH

Nr 111
Prace Naukowe Instytutu Górnictwa
Politechniki Wrocławskiej
Konferencje
Nr 111
Nr 43
2005
internet, rozwiązania multimedialne,
historia i tradycje górnictwa
Jerzy KICKI*
Artur DYCZKO, Piotr SAŁUGA**
DZIEDZICTWO I HISTORIA GÓRNICTWA
W NOWYCH ROZWIĄZANIACH MULTIMEDIALNYCH
I NA STRONACH PORTALU teberia.pl
Jak pokazują badania socjologiczne dzisiejszy „człowiek technologiczny”, bez odniesienia do historii i umocowania w tradycji, czuje się zagubiony. Dziedzictwo i historia ludzkiej myśli technicznej
odgrywają istotną rolę w rozwoju technologicznym, stanowiąc swoistą bazę psychologiczną, inspirującą człowieka do skutecznego myślenia i działania praktycznego. Powyższe uwagi dotyczą również
branży górniczej. Dlatego nowopowstały portal górniczy teberia.pl przypisuje dużą wagę do historii
i tradycji górnictwa. Referat przedstawia możliwości wykorzystania nowych rozwiązań multimedialnych do prezentacji ww. tematyki.
1. WSTĘP
Autorzy konferencji, jako jej motto, umieścili słowa Marcusa Tullusa Cicero: „historia jest świadkiem czasu, światłem prawdy, życiem pamięci i zwiastunką przyszłości”. Jak stwierdza wielu, dzisiejsze umysły coraz bardziej obojętnieją na historię.
Neil Postman, w znakomitej książce „Zabawić się na śmierć” [6], pisze, cytując słowa
historyka Carla Schorsky’ego: „współczesny umysł zobojętniał na historię, ponieważ
bez słowa stała się dlań bezużyteczna; innymi słowy nie jest to upór czy ignorancja,
ale poczucie nierelewancji, które prowadzi do pomniejszenia roli historii”. Przytacza
też słowa przedstawicieli telewizji amerykańskiej, którzy mówią jednoznacznie, iż
współczesne media odchylają się w kierunku dostarczania obrazów i fragmentaryzacji
informacji, wskutek czego jesteśmy pozbawieni historycznej perspektywy.
W niniejszym referacie mówimy o nowych możliwościach multimediów, które
mogą odegrać znaczącą rolę w propagowaniu dziedzictwa i historii górnictwa.
__________
* Akademia Górniczo Hutnicza 30-059 Kraków, ul. Aleje Mickiewicza 30,
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, 30-950 Kraków 65, ul. Wybickiego 7.
** Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, 30-950 Kraków 65, ul. Wybickiego 7.
118
2. OBIEKTY GÓRNICZE
JAKO OBIEKTY DZIEDZICTWA CYWILIZACYJNEGO
Źródłem najdawniejszych wiadomości o człowieku są najstarsze artefakty myśli
ludzkiej: narzędzia, a później maszyny i urządzenia, które wytwarzał i których używał. Rzeczywisty początek rozwoju cywilizacji to wprowadzenie rolnictwa i związanych z nim narzędzi i środków technicznych. Fakt ten rozpoczynał pierwszą wielką
rewolucję przemysłową w historii ludzkości – rewolucję która miała miejsce ponad
7000 lat temu i trwała tysiące lat. Druga rewolucja przemysłowa, której początków
upatruje się w wiekach XVII i XVIII, a którą Alvin Toffler [7] nazywa drugą falą,
trwała „ledwie” 300 lat. To właśnie ten okres przyniósł gwałtowny rozwój górnictwa.
Nie ominął on również Polski.
Rosnące zapotrzebowanie na energię zaczęło z czasem przewyższać istniejące możliwości energetyczne, co wymusiło poszukiwanie nowych źródeł energii, a tym samym spowodowało wzrost zużycia węgla kamiennego. Od roku 1550, ze szczególnym
nasileniem w wieku XVII, zaczęto przeprowadzać badania nad własnościami pary
wodnej i poszukiwać sposobów wykorzystania jej energii. W tym czasie bardzo poważnym zagadnieniem technicznym staje się zagadnienie pomp wodnych, niezbędnych dla celów odwadniania kopalni. W związku ze wzrostem głębokości eksploatacji
(wystarczy tu przytoczyć S. Lilley’a [5]: głębokość eksploatacji w kopalniach węgla
w ciągu 50 lat XVIII wieku (1700–1750) wzrosła ze 120 metrów do 180 metrów),
problem odwadniania stawał się coraz bardziej palący. Mimo wielu wprowadzonych
udoskonaleń, dopiero wynalazek maszyny parowej przez Jamesa Watta pod koniec
XVIII wieku (kopalnia
węgla
w
Newcastle)
umożliwił zarówno błyskawiczny rozwój górnictwa, jak też gwałtowny
wzrost odkryć i wynalazków technicznych.
Pierwsza maszyna parowa (rys. 1) na kontynencie została zamontowana w Tarnowskich
Górach (wówczas Królestwo Pruskie) w roku
1788 w kopalni rud srebra
i ołowiu, choć należy
podkreślić,
iż na Górnym
Rys. 1. Maszyna parowa – jedno z najbardziej interesujących
Śląsku działały już wtedy
urządzeń w Skansenie Górniczym „Sztolnia Królowa Luiza”
pierwsze kopalnie węgla
Fig. 1. The steam machine – one of the most interesting devices
in the Mining Heritage Park “Queen Louise” Tunnel
119
kamiennego. Okres ten rozpoczyna intensywny rozwój tej branży na ziemiach polskich, która – obok istniejącego już od kilkuset lat górnictwa srebra i ołowiu oraz
sięgającego wczesnego średniowiecza kopalnictwa soli – stała się wkrótce największą
branżą wydobywczą na ziemiach polskich. W ciągu wieku powstaje kilkadziesiąt
kopalń węgla kamiennego (gros z nich na Śląsku pruskim, ale też w Galicji (Jaworzno) i Kongresówce (Zagłębie Dąbrowskie). Staną się one wkrótce ważną kartą przetargową pomiędzy Niemcami a powstającą po zakończeniu I Wojny Światowej Polską
(traktat w Wersalu, plebiscyt i powstania śląskie). Po przyznaniu Polsce większości
obszaru przemysłowego Górnego Śląska (autonomiczne Województwo Śląskie)
i połączeniu w jeden organizm gospodarczy kopalń śląskich i małopolskich (z Zagłębiem), górnictwo węgla kamiennego stało się najważniejszą gałęzią przemysłu ciężkiego II Rzeczypospolitej. Należy tu jednak podkreślić, iż w tamtym okresie ważną
rolę odgrywało wciąż górnictwo rud, soli oraz młode (początek: Galicja, połowa XIX
wieku), prężnie rozwijające się górnictwo boksytów, ropy naftowej i gazu ziemnego
(Zagłębie Borysławskie, utracone po 1945 roku).
Osiągnięcia okresu PRL (lata 1945(52)–1989) ugruntowały pozycję przemysłu
wydobywczego w Polsce. Jako najważniejsze z nich można wymienić:
– przejęcie od Niemiec tzw. Ziem Odzyskanych – uruchomienie pozostałych
kopalń górnośląskich oraz kopalń w Zagłębiu Wałbrzyskim,
– budowę nowych kopalń węgla kamiennego (głównie w rejonie Rybnika i Jastrzębia Zdroju oraz w rejonie nadwiślańskim),
– budowę i rozwój kopalń węgla brunatnego (głównie na Ziemiach Odzyskanych
i w Polsce centralnej),
– odkrycie i eksploatację złóż rud miedzi na Dolnym Śląsku (LGOM) od roku
1968 do chwili obecnej,
– odkrycie i eksploatacja siarki w latach 70. i 80. ub. wieku w rejonie Tarnobrzega (obecnie w trakcie likwidacji),
– eksploatacja złóż rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusz i Chrzanowa (z niewielkimi perspektywami dalszej działalności – perspektywa likwidacji),
– eksploatacji soli kamiennej (obecnie większość kopalń zlikwidowana),
– eksploatacja rud żelaza w rejonie Częstochowy i Łęczycy (1963 rok – ponad
2 mln ton rudy) – wszystkie kopalnie zlikwidowane,
– eksploatacja złóż gazu ziemnego na Podkarpaciu i Niżu Polskim,
– rozwój górnictwa surowców skalnych .
Okres III Rzeczypospolitej przyniósł likwidację wielu kopalń i gruntowną modernizację polskiego przemysłu wydobywczego – wiele kopalń zakończyło swą działalność i niestety wiele z nich oraz urządzeń zostało bezpowrotnie straconych.
A wszystko w skutek niezwykłego w ostatniej dekadzie XX wieku przyspieszenia.
Jak pisze Marcin Kula w książce „Zegarek historyka” [4]: „wynalazki doby przemysłowej przyspieszyły bieg czasu i przyspieszyły kolejne wynalazki, a te znowu
przyspieszyły bieg czasu… i tak wciąż działa mechanizm przyspieszenia… wiele
120
naszych czynności trwa krócej, coraz więcej ich chcemy i możemy zmieścić w określonym czasie. Również zużycie produktów w wielu wypadkach jest nieporównywalnie szybsze. Przestajemy używać rzeczy czy urządzeń – od komputerów poczynając
a na ubraniach kończąc – gdy mogłyby jeszcze długo służyć, uznajemy je jednak za
przestarzałe”.
Przyspieszenie to winno być wyraźnym sygnałem do podejmowania rozważnych
działań w kierunku zagospodarowywania obiektów i urządzeń, które pojawiły się
w wyniku restrukturyzacji polskiej gospodarki, a przede wszystkim górnictwa.
Przyspieszenie, jako wszechobecny proces, oznacza również przyspieszone działania związane z przebiegiem procesu likwidacji kopalń. Niestety, często oznacza to
bezpowrotną utratę mających historyczną wartość obiektów, maszyn i urządzeń. I tak:
– w związku z przeprowadzaną w latach 70. i 80. likwidacją górnictwa rud metali, bezpowrotnie zostały utracone mające ogromną wartość historyczną obiekty,
będące świadectwem XIX- i XX-wiecznej myśli technicznej,
– w analogiczny sposób, skutkiem likwidacji w pierwszej połowie lat 90. ub.
wieku (tzw. pierwszy okres restrukturyzacji) znacznej liczby kopalń węgla
Zagłębia Dąbrowskiego, Małopolskiego i „starego” Zagłębia Górnośląskiego
została w dużej części utracona materia zabytkowa tych obiektów,
– działania likwidacyjne, podjęte w latach 90. ub. wieku, były też przyczyną utraty dużej liczby maszyn i urządzeń w zagłębiu dolnośląskim.
W związku z tym istnieje poważna potrzeba wypracowania modelu działań, który
pozwoli na uniknięcie podobnych błędów w przyszłości. Działania te winny zmierzać
do:
– stworzenia możliwości nieodpłatnego przekazywania zabytkowych urządzeń na
rzecz muzeów,
– zapewnienia ulg podatkowych firmom i osobom przejmującym obiekty zabytkowe,
– ochrony obiektów zabytkowych do czasu ich zagospodarowania,
– nałożenia na likwidatorów obowiązku sporządzenia dokumentacji fotograficznej i filmowej, znacznie obszerniejszej niż to jest dotychczas,
– archiwizacji dokumentów w szerszym zakresie niż to jest dotychczas.
To tylko niektóre z postulatów, które w naszym odczuciu uratowałyby wiele obiektów od całkowitej likwidacji i zapomnienia. Istotne są również działania mające na
celu wspomożenie inicjatyw mających na celu ratowanie takich obiektów jak zespół
architektoniczno-przemysłowy Zakładu Górniczego „Julia”, tzw. Lisiej Sztolni – zabytku unikalnego w skali światowej [3]. Wielkiej wyobraźni i pomocy wymagać będzie uruchomienie muzeum olkuskiego górnictwa kruszcowego w rejonie olkuskim, w
związku z wyczerpaniem zasobów kopalń tego rejonu [2].
121
3. DZIEDZICTWO I HISTORIA GÓRNICTWA W NOWOCZESNYCH
ROZWIĄZANIACH MULTIMEDIALNYCH I INTERNETOWYCH
W latach 90. futurolodzy, inżynierowie i prominenci świata mediów przepowiadali, że w niedalekiej przyszłości dojdzie do połączenia komputerów i mediów tradycyjnych. Zawrotną karierę zrobiło słowo „multimedia” – pojęcie mające się zmaterializować jako magiczna skrzynka w salonie, która byłaby naszym oknem na świat
i umożliwiała nam interaktywną komunikację za pomocą obrazu, dźwięku i tekstu [1].
I mimo, że próby przełożenia multimediów na zyskowne przedsięwzięcia gospodarcze
z różnych względów nie powiodły się, to i tak wiele z pojedynczych osiągnięć stwarza
niezwykłe możliwości użytkowe.
W nowych technologiach wspaniałe jest to, że ludzie robią z nich często zupełnie
inny użytek, niż planowali twórcy tych rozwiązań. Przykładem niech tu będą możliwości prezentacji interaktywnej, jakie stwarzają nowe narzędzia komunikacji oparte
o rozwiązania informatyczne i Internet. Trójwymiarowy obraz stwarza zupełnie nowe
możliwości poznawcze – zastosowany w celu prezentacji wirtualnej kopalni może być
dla wielu zaskoczeniem. Okazja wirtualnego zwiedzania to nie tylko przeglądanie
statyczne galerii zdjęć, ale interaktywna aplikacja, gdzie zwiedzający sam określa
pozycje widoku. Wirtualne zwiedzanie kopalni umożliwia internaucie podróż po najciekawszych miejscach kopalni (w których wykonano zdjęcia panoramiczne). Możliwe jest obejrzenie szczegółowe trasy turystycznej, ale także miejsc, z różnych względów, często niedostępnych statystycznemu turyście (np.: słynnej Groty Kryształowej
w Wieliczce).
Sam fakt stworzenia wirtualnego, przestrzennego modelu kopalni z jej najważniejszymi wyrobiskami, znacznie ułatwi i przybliży każdemu zrozumienie rozwiązań
techniczno-technologicznych, stosowanych tak przed wiekami, jak i obecnie. Trwają
obecnie prace nad stworzeniem wirtualnego modelu kopalni Bochnia.
4. DZIEDZICTWO I HISTORIA GÓRNICTWA
NA STRONACH PORTALU teberia.pl
Dziedzictwo i historia górnictwa to również ważny obszar górniczego portalu teberia.pl. Warto podkreślić, iż rdzeń nazwy portalu ma odwołanie historyczne i stanowi
odniesienie do miejsca, w którym na stosunkowo niewielkiej powierzchni znajduje się
największe w świecie nasycenie obiektów o najwyższej randze historycznej, stanowiących spuściznę geniuszu artystycznego i myśli technicznej człowieka – egipskich
Teb. Stąd już – przez paralelę – krok do największego nasycenia wiedzą górniczą
„stron” teberia.pl.
122
Portal górniczy teberia.pl założony został w listopadzie 2003 roku przez Szkołę
Eksploatacji Podziemnej, której patronują Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN oraz Katedra Górnictwa Podziemnego Akademii GórniczoHutniczej. Szkoła Eksploatacji Podziemnej, działająca od 1992 roku, jest wspólnym
przedsięwzięciem obu wymienionych instytucji. Teberia.pl jest jej najmłodszą inicjatywą.
Portal, od początku swej działalności, poza informowaniem i stwarzaniem możliwości podnoszenia kwalifikacji przez ludzi związanych z szeroko rozumianym pozyskiwaniem surowców mineralnych, pobudzaniem ich do ciekawych inicjatyw, ma za
zadanie kultywowanie dziedzictwa i historii górnictwa. Jego misją jest propagowanie
idei integracji przedsiębiorstw górniczych, jednostek naukowych oraz kooperujących
z nimi podmiotów gospodarczych wokół wspólnej działalności badawczej, technicznej i ekonomicznej. Celem portalu jest stworzenie forum wymiany opinii oraz źródła
wiedzy dla całego sektora wydobywczego – również w obrębie szeroko pojmowanych
tradycji górniczych.
Portal teberia.pl jest portalem branżowym, mającym informować, szkolić i promować polskie górnictwo, które zawsze ze szczególnym pietyzmem kultywuje tradycję i spuściznę historyczną jednego z najstarszych zawodów w dziejach człowieka.
Punktem wyjścia w prowadzonej przez portal polityce promowania dziedzictwa
górnictwa jest zgromadzenie w jednym miejscu i zaprezentowanie w ciekawej formie
tzw. „szerokiemu odbiorcy” podstawowych informacji związanych z historią i tradycjami górniczymi na temat tak bliskich sercu każdemu górnikowi symboli i obrzędów,
jak m. in.:
− postaci Świętej Barbary,
− godła i barw górniczych,
− munduru górniczego,
− tradycji skoku przez skórę,
− obchodów święta braci górniczej – Barbórki,
− charakterystyki militariów górniczych,
− postaci legendarnego Skarbnika i in.
Informacje na temat części z wyżej wymienionych elementów tradycji można już
znaleźć na stronach portalu w dziale „Tradycje Górnicze” (rys. 2). Wiadomości na
temat pozostałych punktów będą systematycznie gromadzone i wprowadzane. Należy
tu jednak podkreślić, iż oczywiście samo zamieszczenie nawet największej liczby
informacji na stronach portalu w Internecie w żaden sposób nie może i nie jest przez
autorów traktowane jako wkład w kultywowanie tradycji górniczych. Jest to zaledwie
wstęp do działań o charakterze promocji działalności górniczej w naszym kraju. Istotą
tych działań jest skonstruowanie w obrębie działu „Tradycje Górnicze” obfitej bazy
danych na temat polskich zabytków techniki i technologii górniczej. Chcielibyśmy,
aby w tym dziale znalazły się informacje o wszystkich krajowych muzeach górniczych i aktualnie prowadzonych najciekawszych wystawach tematycznych. Poza
123
zwiedzeniem wirtualnej trasy turystycznej (rys. 3), zainteresowany internauta będzie
się mógł tu zapoznać z historią kopalni, jej najciekawszymi eksponatami i tradycjami.
Całość materiału opatrzona adresem internetowym wraz z przekierowaniem na strony
korporacyjne stanowić ma w zamyśle swego rodzaju wirtualne zaproszenie do odwiedzenia trasy turystycznej.
Rys. 2. Dział „Tradycje Górnicze” w portalu www.teberia.pl
Fig. 2. “Mining Traditions” section in www.teberia.pl portal
Aby powyższe zaproszenie było działaniem skutecznym musi cechować się atrakcyjnym w formie i ciekawym w treści rozwiązaniem informatycznym. Jeszcze do
niedawna przygotowanie materiału, który cechowałby estetyczny wygląd, funkcjonalność i indywidualny charakter, stanowiło podstawowe wytyczne w tworzeniu stron
WWW. Współczesne możliwości Internetu oraz coraz bardzie zaawansowane potrze-
124
by klientów sięgają, naszym zdaniem, często zdecydowanie dalej. Tak, jak już wspomniano, zamiarem autorów jest by funkcjonujący w obrębie portalu teberia.pl dział
„Tradycje Górnicze” stanowił obszerną platformę cyfrową, obejmującą katalog
wszystkich ośrodków zajmujących się kultywowaniem tradycji górniczych; trzeba
jednak podkreślić, iż nie chodzi tu tylko i wyłącznie o działalność obiektów zabytkowych i muzealnych, ale także o szeroko rozumianą działalność kulturalną i artystyczną, w którą angażują się podmioty związane z górnictwem (np. mecenat imprez).
Ryc. 3. Fragment wizualizacji sieci podziemnych wyrobisk kopalni Bochnia;
materiał przygotowywany do opracowania i zamieszczenia na stronach portalu teberia.pl
Fig. 3. A part of Bochnia Salt Mine underground excavations
– a teberia’s pre-working and prepared material
Funkcjonujące już teraz w obrębie portalu rozwiązania technologiczne pozwalają
na prowadzenie działań o charakterze masowym – tak w warstwie informacyjnej, jak
i kontaktowej (mailing). Portal napisany jest w języku PHP (Hypertext Preprocessor),
co pozwala na tworzenie dynamicznych stron WWW, z możliwością zagnieżdżania
w HTML (bądź XHTML). Jego modułowa budowa zezwala także na programowanie
aplikacji z interfejsem graficznym (rozszerzenie PHP-GTK). Ale co najważniejsze,
PHP umożliwia współpracę z wieloma systemami relacyjnych baz danych (np.
MySQL, Oracle, PostgreSQL), których zastosowanie dla wyznaczonych celów staje
się nieocenione. Elementem wykorzystywanej przez portal technologii jest również
zbiór komponentów systemu ActiveX opracowany przez firmę Microsoft. Jest to pa-
125
kiet protokołów oraz interfejsów programowych (API), technologii służących do tworzenia i przesyłania przez Internet wykonywalnego kodu. ActiveX umożliwiającego
m.in., współużytkowanie informacji przez różne aplikacje oraz dostęp do funkcji systemowych.
Innym programem, zastosowanym w portalu teberia.pl, jest RoboHelp, będący
oprogramowaniem wspomagającym projektowanie i zarządzanie dokumentacją i systemami pomocy firmy Macromedia. Ostatnim elementem technologii stosowanej
przez portal jest oprogramowanie DWF – pliki zapisane w formacie DWF™ (Design
Web Format™) umożliwiają prostą, szybką i bezpieczną wymianę danych projektowych – map wykonanych w programach AutoCad i MicroStation (powszechnie wykorzystywanych do prowadzenia dokumentacji mierniczej w kopalniach).
Wierzymy, że zastosowanie, opisanych powyżej, technologii informatycznych,
wspomagane inwencją i zaangażowaniem wykorzystujących ją ludzi, zagwarantuje
ostateczny sukces prowadzonych przez nas działań w jakże niezgłębionej przecież
cyberprzestrzeni informacji, mitów i faktów, jaką jest współczesny Internet.
5. PODSUMOWANIE
Górnictwo jest jednym z najstarszych obszarów działalności człowieka – towarzyszy mu od początków jego aktywności ekonomicznej. Odgrywało istotną rolę w rozwoju cywilizacji – nazwy najważniejszych etapów rozwojowych społeczeństwa
ludzkiego – epoka kamienia, epoka brązu i epoka żelaza – są nieodłącznie związane
właśnie z górnictwem. Można by wręcz rzec, iż historia cywilizacji to w dużej mierze
historia górnictwa.
Z uwagi na powyższe, zawód górnika otaczany był przez wieki szacunkiem i estymą. Eksploatacja kopalin niosła z sobą konieczność znajomości specjalistycznej wiedzy technicznej. Tajniki tej wiedzy chronione były przed profanami – z czasem wykształciły się wśród górników na wzór bractw murarskich związki, które strzegły tych
tajemnic. Wykształciły one też z czasem pewne tradycje, które kultywowane są po
dzień dzisiejszy.
Polska, z uwagi na kilkusetletnią tradycję górniczą, posiada kilka doskonale zachowanych zabytkowych kopalń, wśród których najwspanialszym obiektem słynącym
w świecie jest królewska kopalnia soli Wieliczka.
Współczesne zdobycze technologiczne – szczególnie intensywny rozwój Internetu
– pozwalają na wymianę wiedzy, myśli i doświadczeń pomiędzy użytkownikami sieci
na niespotykaną dotąd skalę. Niosą z sobą niezwykłe możliwości w zakresie gromadzenia, przechowywania i prezentacji informacji.
Od 14 lat entuzjaści z kręgu Szkoły Eksploatacji Podziemnej starają się podążać za
tym rozwojem, podejmując szereg inicjatyw, z których najnowszą jest portal górniczy
teberia.pl. W zamierzeniu pomysłodawców, ma on stanowić platformę informacyjną
126
i edukacyjną, skupiającą wokół siebie wszystkie firmy, jednostki naukowo-badawcze,
instytucje, stowarzyszenia i osoby indywidualne w jakikolwiek bądź sposób powiązane z górnictwem lub zainteresowane tą tematyką.
Autorzy portalu teberia.pl przypisują istotną rolę działowi „Tradycje Górnicze”,
który ma stanowić swoisty cyfrowy – rozumiany wieloznaczeniowo – magazyn wiedzy na temat historii i tradycji górnictwa. Przyswajanie tej wiedzy przez internautów,
ich aktywne włączanie się w kreowanie cyfrowej rzeczywistości ma być znacznie
ułatwione dzięki stosowaniu najnowszych rozwiązań multimedialnych. Zaprzęgnięte
w służbę portalu teberia niosą one ze sobą zupełnie nowe możliwości i nową jakość
w zakresie prezentacji dziedzictwa i historii górnictwa.
LITERATURA
[1] CASTELLS M., Galaktyka Internetu. Refleksje nad internetem, biznesem i społeczeństwem, Dom
Wydawniczy Rebis, Poznań, 2003.
[2] INDYKA M., OCHAB B., WŁODARZ B., Muzeum olkuskiego górnictwa kruszcowego – perspektywy powstania nowego obiektu muzealnego, Materiały Szkoły Eksploatacji Podziemnej 2002, Sympozja i Konferencje, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2002.
[3] KOSMATY J., Lisia Sztolnia jako jeden ze świadków rozwoju górnictwa wałbrzyskiego, Materiały
Szkoły Eksploatacji Podziemnej, Sympozja i Konferencje, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2002.
[4] KULA M., Zegarek historyka, Wydawnictwo Trio, Warszawa, 2001.
[5] LILLEY S., Ludzie, maszyny i historia. Zarys historii rozwoju maszyn i urządzeń na tle przemian
społecznych, PWN, Warszawa, 1963.
[6] POSTMAN N., Zabawić się na śmierć – dyskurs publiczny w epoce show-bussinesu, Warszawskie
Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa, 2002.
[7] TOFFLER A. i H., Budowa nowej cywilizacji – polityka trzeciej fali, Zysk i S-ka, Warszawa, 1998.
HERITAGE AND HISTORY OF MINING IN NEW MULTIMEDIAL SOLUTIONS AND
ON THE teberia.pl WWW-pages
As show recent sociological research, present “technological man”, without any reference to history
and fixing to tradition, is lost. Heritage and history of human technical mind play an important role in
technological development, forming an peculiar psychological base, which inspires a man to effective
thinking process and practical activity. Above mentioned remarks concerns also a mining branch. Therefore, recently arisen mining portal called teberia.pl attaches a great importance to mining’s history and
tradition. An article presents the possibilities of new multimedial applications using for presentation of
above mentioned subjects.