Program wykładów z Toksykologii dla diagnostów w roku

Program wykładów z Toksykologii dla diagnostów w roku
akademickim 2015/2016 dla studentów IV roku Oddziału Analityki
Medycznej
Kierunki rozwoju toksykologii i podstawowe definicje
Historia rozwoju toksykologii i dziedzin pokrewnych. Definicja trucizny, oceny narażenia
i pojęcie dawki: granicznej, progowej, toksycznej, śmiertelnej, definicje granicznych
poziomów narażenia, stężenia krytycznego. Szacowanie ekspozycji i skutków działania
odwracalnego i nieodwracalnego.
Czynniki warunkujące toksyczność ksenobiotyków
Fizykochemiczne: rozpuszczalność, budowa chemiczna związku, grupy funkcyjne, izomeria
strukturalna i optyczna. Biologiczne: wiek, płeć, równowaga hormonalna, sposób odżywiania,
stan zdrowia Uwarunkowania genetyczne zmienionej reakcji organizmu. Środowiskowe:
temperatura, wilgotność, światło.
Promieniowanie jonizujące
Źródła i rodzaje promieniowania jonizującego. Oddziaływanie promieniowania
jonizującego na żywą tkankę. Dawki promieniowania, metody ich określenia i jednostki
stosowane w ochronie radiologicznej. Następstwa zdrowotne ekspozycji na promieniowanie
jonizujące.
Interakcje ksenobiotyków
Modele stosowane w ocenie interakcji ksenobiotyków. Efekty ilościowe i jakościowe
skojarzonego działania ksenobiotyków. Rodzaje antagonizmów ksenobiotyków. Mechanizmy
odpowiedzialne za występowanie zjawiska interakcji. Potencjacja hepato- i neurotoksyczności
indukowanej haloalkanami. Narażenie wieloskładnikowe w środowisku pracy
Metale
Toksyczność metali ciężkich i ich oddziaływanie Mechanizmy oddziaływania metali ciężkich
na organizm człowieka na przykładzie kadmu, ołowiu, arsenu, rtęci, chromu i niklu.
Biotransformacja
Reakcje I: 1. Mikrosomalne reakcje oksydacjno-redukcyjne: hydroksylacja węglowodorów
alifatycznych i aromatycznych, epoksydacja, dealkilacja, oksydatywna deaminacja, Noksydacja, N-hydroksylacja, S-oksydacja, desulfuracja, oksydatywna dehalogenacja,
jednoelektrodowa redukcja i utlenianie. 2. Pozamikrosomalne reakcje oksydacyjneredukcyjne: utlenianie alkoholi i aldehydow, redukcja aldehydów i ketonów. 3. Reakcje
hydrolizy.
Reakcje II fazy: Reakcje sprzęgania z kwasem glukuronowym, z kwasem siarkowym.
Metylacja. Acetylacja. Sprzęganie z aminokwasami. Rola glutationu w tworzeniu kwasów
merkapturowych. Wydalanie ksenobiotyków z moczem, z żółcią, z powietrzem. Wydalanie
innymi drogami.
Losy ksenobiotyków w organizmie: wchłanianie
Mechanizm transportu, drogi wchłaniania: transport przez skórę, wchłanianie z przewodu
pokarmowego, układu oddechowego. Przenikanie przez bariery wewnątrzustrojowe; krewmózg, krew-płyn mózgowo-rdzeniowy, krew-jelito.
Losy ksenobiotyków w organizmie: dystrybucja
Dystrybucja: Rozmieszczenie w tkankach i narządach. Wiązanie przez białka narządów.
Kumulacja w tkance tłuszczowej i kostnej.
Mechanizm działania hepatotoksyn i patobiochemia uszkodzeń wątroby
Hepatotoksyny. Ostre chemiczne uszkodzenie wątroby. Stłuszczenie wątroby. Mechanizmy
uszkodzeń wątroby wybranych hepatotoksyn. Martwica, nowotwór przewlekłe zapalenie
wątroby.
Nefrotoksyczność ksenobiotyków i biomarkery przydatne w diagnozowaniu
chorób nerek
Oddziaływanie substancji na elementy anatomiczne nerki. Pośredni wpływ nefrotoksyczny
leku lub toksyny. Mechanizm oddziaływania nefrotoksycznego ksenobiotyków. Biomarkery
dysfunkcji nerek
Biomarkery
Trzy rodzaje biomarkerów: ekspozycji, efektu, wrażliwości. Określenie zaabsorbowanej
dawki przez różne tkanki. Zmiany powstałe w wyniku zaabsorbowania szkodliwej substancji,
które w sposób jakościowy lub ilościowy pozwalają przewidzieć wystąpienie choroby. Ocena
podatność różnych organizmów na działanie szkodliwych czynników. Przykłady
biomarkerów: cząsteczki DNA i białka (albumina, hemoglobina).
Wpływ ksenobiotyków na wartości laboratoryjnych parametrów biochemicznych
i hematologicznych stosowanych w diagnostyce laboratoryjnej.
Zasady pobierania i postępowania przed laboratoryjnego z materiałem biologicznym do badań
toksykologicznych. Diagnostyka zaburzeń biochemicznych w przebiegu zatruć. Ocena
zaburzeń hematologicznych. Ocena funkcji wątroby i nerek. Ocena zaburzeń gospodarki
kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.
Prezentacje studentów: zdrowie ludzi w aspekcie narażenia na fitoestrogeny.
Literatura podstawowa i uzupełniająca, inne pomoce dydaktyczne:
1. Toksykologia współczesna – pod redakcją Witolda Seńczuka, PZWL 2005,
2. Toksykologia narządowa – Andrzej Starek, PZWL 2006
3. Toksykologia środowiska – Aspekty chemiczne i biochemiczne. Tytuł oryginalny:
Toxicological Chemistry and Biochemistry- Stanley E. Manahan, PWN, 2011.
4. Toksykologia środowiskowa i kliniczna: wybrane zagadnienia, Mariola ŚliwińskaMossoń, Anna Bizoń, Halina Milnerowicz. Wydawnictwo: Wrocław: Uniwersytet
Medyczny im. Piastów Śląskich, 2013.
Sporządził:
Sprawdził:
Zatwierdził: