Fonetyka

Transkrypt

Fonetyka

FONETYKA
Co to jest fonetyka?
Język polski
Klasa III Gim
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Fonetyka
•Fonetyka (z gr. phonetikos) to dział nauki
•o języku badający i opisujący cechy dźwięków
mowy, czyli głosek. Zajmuje się ona procesami
powstawania samogłosek i spółgłosek, opisuje
ich cechy, dokonuje klasyfikacji. Bada także inne
składniki brzmieniowej warstwy wypowiedzi:
akcent wyrazowy i zdaniowy oraz intonację
właściwą różnym rodzajom zdań.
Fonetyka
•GŁOSKA
•I LITERA
•Co to jest
głoska i co to
jest litera?
Fonetyka
•GŁOSKA to
najmniejsza,
niepodzielna
słyszalna
•i mówiona
cząstka ludzkiej
mowy.
Fonetyka
•W języku polskim jest znacznie
więcej głosek niż liter
•w alfabecie. Dlatego zapisanie dla
polszczyzny dźwięków wymagało
tworzenia różnych kombinacji liter.
Fonetyka
•Głoska może być zapisana jedną literą
(d-o-m), dwiema (cz-a-p-k-a) lub trzema
literami (dzi-e-c-k-o).
•Jak widać w powyższych przykładach,
liczba liter i głosek w tym samym wyrazie
jest często inna.
Fonetyka
•UWAGA NA LITERĘ i!
•Litera i może być znakiem graficznym
samogłoski (w pozycji przed spółgłoską), np.
w wyrazie igła (i-g-ł-a),
•lub tylko znakiem miękkości poprzedzającej
spółgłoski (w pozycji przed samogłoską), np.
•wiedza (w’-e-dz-a), niebo (n’-e-b-o).
Fonetyka
•Bez względu na pozycję w
wyrazie i zawsze zmiękcza
poprzedzającą je spółgłoskę, np.
wiara (w’-a-r-a),
•nadzieja (n-a-dz’-e-j-a),
•miłość (m’-i-ł-o-ś-ć).
 Podane wyrazy podziel na litery i głoski.
Podaj ich liczbę.
•WZÓR: uzyskać – litery: u-z-y-s-k-a-ć (7),
głoski: u-z-y-s-k-a-ć (7)
 kolor szczoteczka –
 zeszyt chodź –
 rzeczowy dzban –
 pójść dżokej –
 szanowany szczęśliwa -
 Podane wyrazy podziel na sylaby. Podaj
litery oznaczające samogłoski.
 dziennik –
 powieść –
 komedia –
 mit –
 liryk –
 ironia –
 Przyjrzyj się uważnie wyrazom z
poprzedniego ćwiczenia. Zaobserwuj, między
jakimi głoskami znajduje się litera i wtedy, gdy
jest znakiem graficznym samogłoski tworzącej
sylabę. Podaj swój wniosek.
•Litera i jest znakiem graficznym samogłoski,
kiedy występuje przed …, natomiast … jest
tylko zmiękczeniem poprzedzającej ją
spółgłoski.
 W podanych wyrazach wskaż i, które tylko
zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę.
•przerzutnia, epitet,
animizacja, personifikacja,
przenośnia, wykrzyknienie,
powtórzenie
 Podane wyrazy podziel na litery i głoski.
Podaj ich liczbę.
 streszczenie –
 list –
 przemówienie –
 opis –
 opowiadanie –
 Podaj po trzy przykłady wyrazów,
w których:
 liczba głosek równa jest liczbie liter,
 liczba głosek jest mniejsza niż liczba liter.
BUDOWA NARZĄDÓW MOWY.
KLASYFIKACJA GŁOSEK
•Czym są narządy mowy?
•Do czego służą?
•Jama gardłowa (krtań z umieszczonymi w niej
wiązadłami głosowymi), jama ustna (z
językiem, podniebieniem twardym i miękkim
zakończonym języczkiem, dziąsłami i zębami)
oraz jama nosowa decydują o brzmieniu
głosek.
•Ze względu na klasyfikację głosek wśród
wymienionych narządów mowy szczególne
znaczenie mają wiązadła głosowe,
podniebienie miękkie i język.
•Klasyfikacja głosek
•Spółgłoski dzielimy na: ustne i
nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne,
twarde i miękkie. Spółgłoski m, n, ń,
r, l, ł nie mają swoich
odpowiedników bezdźwięcznych.
Fonetyka
•Samogłoski dzielimy na:
ustne (a, e, i, o, u, y) i nosowe
(ą, ę), twarde i miękkie
(miękkie jest tylko i).
Wszystkie są dźwięczne.
Fonetyka
•ZASADY PISOWNI LITER ą i ę
Litery ą i ę piszemy wyłącznie w
wyrazach rodzimych, czyli rdzennie
polskich (z wyjątkiem wyrazu kolęda).
Fonetyka
Literę
ą piszemy w końcówkach
narzędnika lp. rzeczowników,
które w M. lp. są zakończone na –
a, np. (zapoznaję się z) głoską,
literą, zasadą.
Fonetyka
W
celowniku liczby mnogiej
wszystkie rzeczowniki mają
końcówkę –om, np. (przyglądam
się) znakom, literom, zasadom.
Fonetyka
•Literę ę piszemy:
w końcówkach form B. lp. rzeczowników,
które w M. lp. są zakończone na –a, np.
(poznaję) głoskę, literę, zasadę,
w końcówkach form M. lp. niektórych
rzeczowników rodzaju nijakiego, np.
dziewczę, źrebię, pisklę,
Fonetyka
w końcówkach 1. os. lp. czasowników w
czasie teraźniejszym i przyszłym prostym, np.
widzę, słyszę, poznaję (wyjątki: rozumiem,
wiem, umiem, śmiem).
Litery ę i ą piszemy w zakończeniach
czasowników czasu przeszłego, zakończonych
w bezokoliczniku na –ąć, np. przyjąć – przyjął,
przyjęła, przyjęli, przyjęły.
Fonetyka
 Uzupełnij zapis:
•Wiązadła głosowe drżą przy
wymowie głosek …, np. …, ponieważ
….
•Natomiast przy wymowie głosek …,
np. …, wiązadła głosowe są … i
powietrze … .
 Podane wyrazy podziel na głoski. Dokonaj
klasyfikacji każdej z nich.
•WZÓR: r – spółgłoska twarda, dźwięczna,
ustna.
rezydencja
perfumy
 labirynt
świeca
 widzą
ucztować
 Utwórz nowe wyrazy, zastępując jedną ze
spółgłosek dźwięcznych jej bezdźwięcznym
odpowiednikiem.
 bielić –
 dratwa –
 głos –
 wrak –
 górnik –
 działo -
BIBLIOGRAFIA
1. Czarniecka-Rodzik Zofia „Gramatyka i
stylistyka”, WSiP, Warszawa 2009
Dziękuję za uwagę
Aniela Ignaszak

Fonetyka

Transkrypt

Podobne dokumenty

Portal A Sp. z oo „Interaktywna platforma kompleksowego

Ferie pod hasłem: „Uczymy się aktywnie spędzać czas wolny”. W

20150325 informacja o wyborze PKT

Zawiadomienie o wyborze oferty9 elektronarzędzia

PDF - ORPEG