rХТУПДъЪТЗЬъЗПДъРСМИъМъЗПДъjМИЕМИъ

r•’“„êš’‡œê‡„ꐑŒˆêŒê‡„êjŒˆ…Œˆê
Àꓒ•„‡‘ŒŽêŠ’–“’‡„•’š„‘Œ„Ꝅ–’…„Œêš’‡‘œŒêšê–Ž’ˆêŒêšê‡’˜
h˜—’•œ®
yˆ‘„—„êt„˜•êÀên„šA‡„
lX…Œˆ—„ê{œ•„–Ž„êÀê~’—œ†„
yœ–˜‘ŽŒêŒêŠ•„‰ŒŽŒ®êpš’‘„êzŒšˆŽêm•’‘—
~œ‡„‘’ê‘„Ž „‡ˆêm˜‘‡„†Œêw„•—‘ˆ•–—š’ꇏ„ê•’‡’šŒ–Ž„ê“•œê“’’†œê
y8‡’šˆŠ’êw•’Š•„˜êÀêm˜‘‡˜–êp‘Œ†„—œšêv…œš„—ˆ–ŽŒ†‹ê
pziu®ê¨£¾©¢¢¡¥¤¾£¾¥
r•„ŽIš±ê¢ªª¥
~–—A“
~–—A“
Mamy przyjemność zaprezentować Państwu kolejną publikację z cyklu „Szkoły dla Ekorozwoju”.
Jej celem jest wsparcie działań szkół na drodze do bycia żywymi przykładami zrównoważonego
rozwoju.
Mądre gospodarowanie wodą to podstawa działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Chcieliśmy
w tej publikacji zaprezentować Państwu nie tylko typowe czynności nierozerwalnie związane z
wodą, ale jako świadomi konsumenci musimy również zdawać sobie sprawę, że tak naprawdę
wszystko, co nas otacza powstało dzięki wodzie. I chociaż nie zawsze bezpośrednio widzimy to
wokół siebie, jeśli jednak zastanowimy się, to stwierdzenie okaże się być prawdziwe. Bo czyż woda
nie jest niezbędna np. do produkcji żywności, samochodów, mebli... ? Używamy jej na co dzień
nie zastanawiając się nad jej wartością....Ten jakże wartościowy temat jest jednym z motywów
przewodnich działań wielu szkół w Polsce, które w dążeniu do bycia Lokalnym Centrum Aktywności Ekologicznej promują dobre praktyki i rozwiązania wpływające na poprawę i utrzymanie środowiska w którym żyjemy.
Przygotowując Poradnik o gospodarowaniu wodą oparliśmy się na długoletnich doświadczeniach
osób związanych z Regionalnym Ośrodkiem Edukacji Ekologicznej w Krakowie, które opracowały
zagadnienie pod kątem działań szkół i zajęć praktycznych z młodzieżą, jak i scenariuszy lekcyjnych,
które mogą stanowić podporę merytoryczną dla nauczycieli.
Dzięki wsparciu Rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich możliwe było opracowanie Poradnika. Liczymy, że stanie się on przydatnym narzędziem pracy w wielu szkołach ale
i również wśród prywatnych osób, które podejmują w swoim otoczeniu działania na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania i opracowania Poradnika składamy serdeczne
podziękowania za wspaniałą współpracę i liczymy, że w kolejnych latach będziemy ją kontynuować
i wspólnie tworzyć obszary aktywności lokalnej, partnerską współpracę szkół i mieszkańców i rozwijać dobre praktyki zrównoważonego rozwoju.
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska
z“Œ–ê—•ˆN†Œ
z“Œ–ê—•ˆN†Œ
WIADOMOŚCI O WODZIE
1. Garść przydatnych informacji o wodzie ....6
2. Znaczenie wody dla organizmów żywych ....8
a. Zawartość wody w organizmach ....8
aa. Zawartość wody w organizmie człowieka ....9
b. Rola wody w organizmie człowieka ....10
bb. Jak woda trafia do organizmu człowieka ....10
bbb. Wydalanie wody ....11
3. Zasoby wody ....12
a. Globalne ....12
b. W Polsce ....13
c. Obieg wody w przyrodzie ....13
d. Zużycie wody ....15
e. Źródła wody ....17
4. Zbiór wskazówek dotyczących racjonalnego postępowania z wodą ....18
Bibliografia ....22
AKTYWNOŚCI
Krótkie formy warsztatowe
1. Woda w naszym organizmie ....24
2. Na tropie wody w domu ....24
3. Analiza zużycia wody ....25
a. analiza zużycia wody w szkole ....25
b. analiza zużycia wody w domu ....27
c. analiza zużycia wody w mieszkaniu ....28
4.Na tropach wody czyli skąd się bierze woda w kranie? ....29
5. Jak oszczędzać wodę? ....30
6. Monitoring zużycia wody ....32
a. w domu ....32
b. w szkole ....33
Scenariusze zajęć
1. Co się dzieje z woda między kranem a jej uzdatnianiem? ....34
2. Woda ukryta w domu ....41
3. Bez wody nie ma wygody ....43
4. Taki kanał to wygoda – w nim się chowa brudna woda- ale czy na tym koniec sprawy? ....49
5. Do czego potrzebuję wodę i jak nią gospodaruję? ....58
6. Szkolny projekt „woda inspiracją naszych działań” .....67
Odpowiedzi do wybranych ćwiczeń ....75
~Œ„‡’’N†Œê’êš’‡Œˆ
~Œ„‡’’N†Œê’êš’‡Œˆ
¥
n„•N9ꓕœ‡„—‘œ†‹êŒ‘‰’•„†Œê’êš’‡Œˆ
¡­ên„•N9ꓕœ‡„—‘œ†‹êŒ‘‰’•„†Œê’êš’‡Œˆ
Woda to substancja niezwykła, związek chemiczny wodoru (11,11%) i tlenu (88,89%) o wzorze chemicznym H2O.
“„
•’
š
„‘
z{huênhv~€
„
„†
Œ
…
–˜
„
„†
Œ
…
–˜
•ˆ
Œˆ
Ž’
‘‡
ˆ‘
–„
†
„
Jest cieczą bezbarwną, bez smaku i zapachu. Może znajdować się w trzech stanach skupienia:
- ciekłym,
- gazowym w postaci pary wodnej, która w mniejszym lub większym stopniu zawsze jest obecna w powietrzu
- stałym w postaci lodu.
Woda może zmieniać swój stan skupienia poprzez procesy:
„„•„‘Œˆ
z{huêjplrƒ€
—’“‘Œˆ‘Œˆ
z{huêz{hƒ€
Dzięki swoim niezwykłym właściwościom woda została uznana jako substancja wzorcowa np. jej temperatura krzepnięcia i wrzenia stanowi podstawę skali termometru Celsjusza a masa 1 cm3 wody w temperaturze +4 oC stanowi jednostkę masy.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Prawie do końca XVIII w. sądzono, że woda jest pierwiastkiem. Francuski chemik Antoine Lavoisier oraz
fizyk Pierre Laplace 24 czerwca 1783 r. po raz pierwszy przeprowadzili syntezę wody. Lavoisier otrzymał
45 gramów czystej wody i dowiódł, że woda składa się z dwóch pierwiastków: wodoru i tlenu.
¦
n„•N9ꓕœ‡„—‘œ†‹êŒ‘‰’•„†Œê’êš’‡Œˆ
~ „N†Œš’N†Œêš’‡œ
Woda jest najlepszym •’“˜–†„‘ŒŽŒˆ jaki dotąd poznano, rozpuszcza niemal
wszystkie substancje nieorganiczne jak również wiele organicznych.
Woda w postaci związku H2O bez domieszek nie występuje w przyrodzie. W wodach
naturalnych są zwykle rozpuszczone różne substancje pochodzące z atmosfery, powstałe
w wyniku rozmaitych reakcji chemicznych w wodzie, docierających do wody z terenów
okalających dany zbiornik itp.
nA–—’N9Ꚓ‡œ – nie jest stała i zależy od temperatury i ilości rozpuszczonej w niej
substancji. Woda osiąga maksymalną wartość gęstości przy temperaturze + 4 oC,
gęstość wody jest 775 razy większa od gęstości powietrza. Wpłynęło to na przystosowanie budowy ciała np. szybko pływających ryb, które wykształciły opływowe kształty
ułatwiający pokonanie oporu wody ciała oraz budowę skóry z odpowiednio ułożonymi
łuskami, pokrytymi śluzem.
sˆ“Ž’N9Ꚓ‡œ – zależy od temperatury, jej podwyższenie powoduje spadek lepkości,
natomiast w temperaturze 0 oC jest dwa razy większa niż w temperaturze 25 oC. Dlatego
jeżeli temperatura wody podniesie się do 25 oC to przedmioty znajdujące się w wodzie
toną dwa razy szybciej niż przy temperaturze bliskiej 0 oC.
jŒˆ“ ’êš „N†Œšˆêš’‡œ – woda charakteryzuje się wysokim ciepłem właściwym, dlatego aby zmienić jej temperaturę należy dostarczyć dużą ilość ciepła lub doprowadzić do
znacznego ubytku. Ta właściwość powoduje, że temperatura wód naturalnych nie ulega
szybkim zmianom na przykład w porównaniu z temperatura powietrza. Właściwość ta
ma wpływ na kształtowanie się klimatu.
u„“ŒA†Œˆê“’šŒˆ•†‹‘Œ’šˆêš’‡œ – jest duże dzięki międzycząsteczkowym siłom
przyciągania. Wysokie napięcie powierzchniowe wody m.in. umożliwia życie niektórym
organizmom roślinnym i zwierzęcym np. nartnikowi, który „ślizga” się po powierzchni
wody i nie tonie. Dzięki wysokiemu napięciu powierzchniowemu woda może przybierać
kształt kuli.
h‡‹ˆ„ - woda posiada również zdolność przylegania do różnych ciał np. skały, gliny.
Jednak jej przyczepność jest różna np. nie przylega do powierzchni parafiny.
Zjawisko adhezji oraz napięcia powierzchniowego umożliwia występowanie zjawiska
włoskowatości.
„šŒ–Ž’êš ’–Ž’š„—’N†Œ – może występować dzięki dużemu napięciu powierzchniowemu, ułatwia krążenia wody w glebie, soków w roślinach.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Woda może być twarda i miękka?
Woda twarda (twardość wody) - zawiera dużą ilość soli wapnia i magnezu.
Powoduje osadzanie się kamienia w czajnikach, żelazkach, ekspresach do kawy, pralkach itp. co ma wpływ
na zwiększenie zużycia energii. Powoduje również zwiększone zużycie mydła i innych środków piorących.
Woda miękka – ma niskie stężenie minerałów, ułatwia pienienie się mydła, powoduje korozje rur
wodociągowych.
§
‘„†ˆ‘Œˆêš’‡œê‡„ê’•Š„‘ŒIšêXœšœ†‹
¢­ê‘„†ˆ‘Œˆêš’‡œê‡„ê’•Š„‘ŒIšêXœšœ†‹
„­ê„š„•—’N9Ꚓ‡œêšê’•Š„‘Œ„†‹
Starożytny grecki filozof Tales z Miletu uważał, że woda jest „podstawą wszelkiej rzeczy, z wody jest
wszystko i wszystko do wody powróci”. I rzeczywiście pierwsze rośliny i zwierzęta pojawiły się w wodzie.
Woda jest niezbędna do życia wszystkim organizmom i stanowi podstawowy ich składnik. Jej zawartość
w organizmach waha się od 60-99%. Najwięcej mają jej zwierzęta i rośliny wodne - między 80 a 99 %.
Natomiast zwierzęta lądowe od 60-80% a rośliny od 50-80%.
Dzięki wodzie możliwe są kluczowe procesy życiowe organizmów takie jak: asymilacja, osmoza, dyfuzja,
odżywianie, wydalanie, rozmnażanie. Woda jest niezbędna do życia roślinom jak również zwierzętom –
utrata przez ich organizmy około 10 % wody powoduje śmierć. Woda stanowi także środowiska bytowania
wielu gatunków roślin i zwierząt.
w•œŽ „‡œê„š„•—’N†Œêš’‡œ
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Woda zawarta w organizmach podlega stałej wymianie. Zróżnicowany jest tylko czas trwania tego
procesu – u ameby 7 dni , u człowieka 4 tygodnie a u żółwia rok.
¨
‘„†ˆ‘Œˆêš’‡œê‡„ê’•Š„‘ŒIšêXœšœ†‹
„„­ê„š„•—’N9Ꚓ‡œêšê’•Š„‘ŒŒˆê† ’šŒˆŽ„
Ciało dorosłego człowieka składa się w około 70 % z wody, co oznacza że zawiera jej w sobie średnio 50
litrów. Z czego 35 litrów znajduje się w komórkach, 11 w płynach tkankowych a 4 w osoczu krwi. Ciało
niemowlęcia zawiera około 75 % wody a płodu we wczesnym okresie ciąży 90%.
Woda w organizmie człowieka znajduje się głównie wewnątrz komórek i tkanek, płynach ustrojowych:
krew, limfa, soku żołądkowym i łzach. Jednak jej rozmieszczenie jest nierównomierne.
Do narządów, które zawierają największą ilość wody należą nerki, płuca i serce. Najmniej wody znajduje
się w szkielecie i zębach.
„š„•—’N9Ꚓ‡œêšê’•Š„‘ŒŒˆê† ’šŒˆŽ„
Trudno może w to uwierzyć, ale rzeczywiście mamy w sobie dużo wody.
©
‘„†ˆ‘Œˆêš’‡œê‡„ê’•Š„‘ŒIšêXœšœ†‹
…­êy’„êš’‡œêšê’•Š„‘ŒŒˆê† ’šŒˆŽ„
Rola wody w organizmie człowieka jest nie do przecenienia i spełnia następujące funkcje:
- jako rozpuszczalnik dla soli mineralnych i związków organicznych,
- w układzie trawiennym woda ułatwia przemianę pożywienia w substancje odżywcze i energię,
- chroni najważniejsze organy,
- bierze udział w procesie regulacji temperatury ciała poprzez pocenie i parowanie,
- bierze udział w procesie regulacji ciśnienia osmotycznego,
- jest czymś w rodzaju smaru dla oczu i stawów człowieka – umożliwia poruszanie nimi, zwilża błony śluzowe
- pomaga w wydalaniu produktów przemiany materii z moczem i potem,
- umożliwia proces rozmnażania.
O tym jak ważna jest woda dla naszego życia niech świadczy fakt, że o ile bez pożywienia człowiek może
przeżyć wiele dni, to bez uzupełniania wody tylko 3-4.
W normalnych warunkach dorosły człowiek traci w ciągu doby od 2 do 3 litrów wody, co stanowi około
5% zawartości wody w organizmie. Dlatego, aby zachować równowagę płynów i nie odczuwać skutków
ich niedoboru, powinien pić około 2,5 litra płynów dziennie (8-10 szklanek), głównie wody mineralnej.
Należy pamiętać, że mózg człowieka szczególnie odczuwa niewystarczającą ilość wody w organizmie.
Już utrata 6-8 % wody z organizmu człowieka powoduje omdlenia, 10 % wywołuje halucynacje, 12 % grozi śmiercią bez pomocy medycznej, powyżej 12 % następuje śmierć, ponieważ serce nie jest w stanie
pompować zbyt gęstej krwi.
Zatem należy pamiętać, że wszystkie procesy życiowe roślin, zwierząt jak również ludzi zależą od prawidłowo funkcjonującej gospodarki wodnej organizmu.
……­êq„Žêš’‡„ê—•„‰Œ„ꇒ꒕Š„‘Œ˜ê† ’šŒˆŽ„
Głównym źródłem wody dla człowieka są przyjmowane płyny, takie jak woda mineralna, soki z warzyw i
owoców, herbata, kawa. Stanowią one 62% dziennego zapotrzebowania na wodę.ê
Drugą grupą pokarmów, bogatą w wodę, których spożywanie zaspokaja od 18-20% dziennego zapotrzebowania na wodę stanowią warzywa i owoce. Szczególnie tak bogate w wodę jak ogórki, liście sałaty, pomidory
czy arbuzy.
¡ª
‘„†ˆ‘Œˆêš’‡œê‡„ê’•Š„‘ŒIšêXœšœ†‹
Także produkty zbożowe jak np. chleb pokrywają 8% dziennego zapotrzebowania na wodę.
W większym lub mniejszym stopniu wodę zawierają prawie wszystkie produkty spożywcze, np. mięso
i ryby zawierają 70-80% wody, jaja 74%, twaróg 68%, chleb pszenny 40% a ziarna soi 7,5%. Są jednak
i takie, w których zawartość jest tak znikoma, że uważa się je za produkty pozbawione wody np. olej.
Kolejnym źródłem wody dla naszego organizmu jest woda powstająca w procesie utleniania związków
organicznych np. ze 100 gramów białka powstaje 41,3 gramy wody, a ze 100 g tłuszczu 107,1 g. Jest to
woda metaboliczna a średnia jej ilość powstająca z całodziennego pożywienia wynosi około 300 ml.
………­ê~œ‡„„‘Œˆêš’‡œ
Wydalanie wody z organizmu człowieka odbywa się głównie poprzez:
- nerki - w postaci moczu
- płuca - w wydychanym powietrzu może znajdować się do 2 litrów wody
- parowanie przez skórę czyli pocenie się. W normalnych warunkach tracimy tą drogą miedzy 25 a 50 ml
wody na godzinę. Wzmożonemu poceniu sprzyja wysoko temperatura otoczenia oraz wysiłek fizyczny.
- przewód pokarmowy
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Dobowy bilans wodny człowieka jest na poziomie 2,5 litra, chociaż przyjmowanie i trawienie pokarmów
wymaga 7 litrów wody.
¡¡
„–’…œêš’‡œ
£­ê„–’…œêš’‡œ
„­ên’…„‘ˆ
Kiedy spojrzymy na mapę fizyczną świata z łatwością zauważymy dominujący na niej niebieski kolor
wody. Rzeczywiście 3/4 powierzchni Ziemi pokryte jest przez światowy ocean. Ta ilość wody utwierdza
nas w przekonaniu, że jest ona łatwo dostępna. Nic bardziej mylnego! W rzeczywistości jest to głównie
woda słona, zatem niedostępna do celów konsumpcyjnych, bez zastosowania specjalnych technologii odsalania. Przytoczmy tu zatem kilka danych liczbowych:
światowe zasoby wody wynoszą 1,4 mld
km3 (97,2%), z czego 35 mln km3 (2,8%)
to wody słodkie.
Całkowite zasoby wody słodkiej na Ziemi wynoszą 2,8 %, a w tym:
2,38 % wody „uwięzione” jest w czapach lodowych
0,39 % to wody podziemne
0,029 % to wody powierzchniowe
0,001 % to woda w glebie i w powietrzu.
Jak wynika z powyższych danych większość wody słodkiej „zamknięta” jest w czapach lodowych i
lodowcach, które są trudno dostępne. Do dyspozycji pozostaje nam niecałe 0,5% wody słodkiej w wodach
powierzchniowych i podziemnych.
Nie możemy więc żyć w przekonaniu, że mamy wystarczającą ilość wody słodkiej i jest ona łatwo dostępna.
Dodatkowo rozmieszczenie zasobów wody na świecie jest nierównomierne co utrudnia zachowanie zasady
o równym do niej dostępie dla wszystkich. Już dziś wiele krajów świata nie osiąga poziomu 500 m3 wody
na osobę na rok. Dotyczy to państw afrykańskich tak jak np. Egipt, Libia, Algieria, Tunezja oraz Bliskiego
Wschodu np. Kuwejt (kraj o najmniejszych zasobach wody przypadających rocznie na mieszkańca – 10 m3),
¡¢
„–’…œêš’‡œ
Jordania, Izrael, Arabia Saudyjska. Po drugiej stronie są kraje tak jak Gujana Francuska czy Islandia gdzie
rocznie na jednego mieszkańca przypada odpowiednio 812,121 m3 i 609,319 m3.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Już dziś 1/3 światowej populacji mieszka na terenach dotkniętych deficytem wody, a szacuje się, że
do roku 2025 około 2/3 ludności świata będzie mieszkać w krajach o umiarkowanym lub poważnym
niedoborze wody.
…­ê~êw’–†ˆ
Zasoby wodne Polski nie przedstawiają się imponująco. Szacuje się, że na jednego mieszkańca przypada
średnio 1600 m3 wody rocznie, a w latach suchych ta wielkość spada nawet do 1100 m3. Wśród 28 państw
europejskich stawia to nasz kraj na 22 miejscu pod względem wielkości zasobów wody przypadających na
mieszkańca. Ten niski poziom zasobów porównywalny jest z zasobami Egiptu.
Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w zbyt niskim poziomie opadów, dużym parowaniu, małej
retencji oraz niewłaściwej gospodarce zasobami wody. Odczuwalny deficyt wody dotyka obszary: Niziny
Wielkopolskiej i Kujaw, Górnego Śląska, Wyżyny Łódzkiej, Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, Wyżyny
Lubelskiej i Roztocza.
Zjawisko stepowienia najwyraźniej występuje na terenie Wielkopolski, gdzie odnotowuje się najniższy
poziom opadów w całym kraju. Sytuacja ta wpływa na stopniową degradację gleb, które nie nadają się do
dalszego użytkowania rolniczego. Aby zapobiegać temu zjawisku, należałoby zwiększyć retencję zasobów
wodnych, również tzw. małą retencję, lesistość kraju, stosować zadrzewienia śródpolne przeciwdziałające
wysychaniu gleby i erozji wietrznej.
Rola jaką odgrywa szata roślinna w zatrzymywaniu a następnie oddawaniu wody do atmosfery jest bardzo
ważna. Drzewa oddają do atmosfery od 75-200 litrów wody dziennie.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Hektar lasu brzozowego (masa ilościowa 4940 kg) wyparowywuje 47 000 litrów wody dziennie.
†­êv…ŒˆŠêš’‡œêšê“•œ•’‡Œˆ
Zapewne każdemu z nas udało się nieraz zaobserwować jak w upalny dzień woda „zniknęła” z kałuży lub
widzieliśmy wysychający staw czy jezioro. Pewnie też parę razy w życiu przyłapał nas deszcz i mokrzy
brnęliśmy w kałużach i potokach lejących się ulicami, albo zimą łapaliśmy płatki spadającego śniegu
w dłonie. Wiosną widzieliśmy jak topniejące śniegi zamieniały się w strużki i strumyki spływające do rzek i
dalej do morza a stojące na łąkach i polach kałuże wsiąkały w glebę, „podlewając” korzenie roślin.
Wszystkie te zjawiska są elementami niezwykłego, nieprzerwanego, odwiecznego krążenia wody między
ziemią, morzami i oceanami a powietrzem, zwanego cyklem wodnym (cyklem hydrologicznym).
¡£
„–’…œêš’‡œ
Jak to się dzieje, jaka siła to sprawia, że olbrzymie masy wody, mierzone w tysiącach kilometrów sześciennych (km3) wody parują z powierzchni mórz, oceanów, jezior, rzek, strumieni oraz z powierzchni lądów?
Ten masowy ruch powodowany jest przez energię Słońca. Pod wpływem ciepła promieni słonecznych
woda zamienia się w parę wodną i wznosi się do atmosfery. Tam, ochładzając się, skrapla się do postaci
małych kropelek wody. Wiatry unoszące ogromne ilości małych kropelek sprawiają, że łączą się one w
coraz większe, cięższe, widoczne jako chmury skupiska kropli wody lub śniegu (jeśli jest zimno).
Przyciąganie ziemskie ”ściąga” te krople na dół zupełnie tak samo, jak dojrzałe jabłko z jabłoni czy podrzuconą do góry piłkę. Tak powstają opady deszczu, śniegu czy gradu. Woda ta wsiąka w glebę i dostaje się w
głąb ziemi – do wód gruntowych, zbiorników wody podziemnej skąd może wypłynąć w postaci źródełka.
Spływając po powierzchni ziemi zasila też strumienie, rzeki, jeziora, bagna i może spłynąć do mórz i oceanów, gdzie zacznie swoją kolejną podróż: jako para wodna. Ilość wody unoszącej się do atmosfery i powracającej w postaci opadów jest niemal taka sama.
Co więcej – w cyklu tym krąży ciągle ta sama woda, więc niewykluczone, że wodę, która leci po odkręceniu
kranu w domu, piły kiedyś dinozaury!
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Cząsteczka wody potrzebuje 44500 lat do przejścia jednego tzw. dużego obiegu wody.
¡¤
„–’…œêš’‡œ
‡­ê˜Xœ†Œˆêš’‡œ
W ubiegłym stuleciu blisko siedmiokrotnie wzrosło zużycie wody, co wiązało się z trzykrotnym zwiększeniem liczby ludzi, zwiększeniem powierzchni nawadnianych pól oraz rozwojem przemysłu. Globalny
pobór wody szacuje się na 3800 km3.
Obecnie z każdych 10 litrów zużytej na świecie wody, 7 wykorzystywane jest w rolnictwie do nawadniania
pól uprawnych, dalej w kolejności jest przemysł oraz odbiorcy indywidualni.
Inaczej sytuacja wygląda w Polsce. Najwięcej wody - prawie 3/4 zużywa się w przemyśle, (głównie do
chłodzenia), następnie w gospodarce komunalnej (zaopatrzenie ludności w wodę) – około 15 % oraz w
rolnictwie i leśnictwie – około 10 %.
Przyjrzyjmy się jak kształtuje się indywidualne zużycie wody.
Statystyczny mieszkaniec Polski zużył w 2004 roku 32,2 m3, mieszkaniec miasta 38,2 m3, co daje odpowiednio około 88 l wody dziennie i około 104 l.
Do czego i ile potrzebujemy wody każdego dnia?
do picia i gotowania – 3-6 l
do kąpieli 50-80 l
do mycia 10-15 l
wc 20-40 l
mycia naczyń 7-10 l
pranie w pralkach automatycznych 20-40 l
porządki 3-10 l
¡¥
„–’…œêš’‡œ
Jak wynika z powyższych danych średnie dzienne zużycie wody może wahać się od ponad 100 do ponad 200
litrów dziennie. Rozpiętość jest bardzo duża i daje nam do myślenia jak wiele poprzez racjonalne działania
możemy zaoszczędzić wody. Należy pamiętać, że nie uwzględnia się tutaj wody koniecznej do produkcji
żywności.
Tymczasem, aby zaspokoić minimalne potrzeby człowieka wystarczy 50 l wody dziennie (bez uwzględnienia
wody zużytej w procesie produkcji żywności). (wg Gleick)
5 l – woda do picia (w zależności od klimatu)
20 l – toaleta
15 l – kąpiel i higiena
10 l – woda używana w kuchni
Na zużycie wody ma wpływ także wybór produktów
spożywczych, z których przyrządzamy nasze codzienne
posiłki. To co jemy, jak również to czym zaspokajamy
pragnienie może znacznie zwiększyć ilość dziennego
wykorzystania wody. Nie bez znaczenia jest również
i to, w co się ubieramy i jakie używamy przedmioty.
Celem zobrazowania tego problemu przytaczamy tu
kilka przykładów wodochłonności produktów:
- do wyprodukowania 1 kg pszenicy potrzeba średnio
1000 l wody,
- do produkcji 1 kg ryżu zużywa się około 2000 l wody,
- do produkcji 1 l mleka potrzeba 5 litrów wody,
1 hamburgera 4900 l, pomarańczy 80 litrów a jabłka
60 l,
- do wyprodukowania 1 t ziemniaków zużywa się 200
l wody,
- a wołowiny 30 000 l wody,
- do uzyskania 1 kg bawełny potrzeba około 5 ton wody.
Sytuacja zmienia się na niekorzyść kiedy produkty
spożywcze pochodzą z terenów gdzie pola uprawne
trzeba nawadniać, i wtedy np. do produkcji 1 kg ryżu
konieczne jest 3000 l wody.
Łatwo zatem zauważyć, że prawdziwe dzienne zużycie
wody może być znacznie wyższe. To jakie będzie w
istocie zależy w dużej mierze od naszych codziennych
decyzji i wyborów.
¡¦
„–’…œêš’‡œ
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Zbadano jaki wpływ na zużycie wody ma jej dostępność. Stwierdzono, że podłączenie domostw do sieci
wodociągowej zwiększa znacznie jej zużycie, natomiast kiedy trzeba wodę przynieść ze źródła oddalonego
o ponad kilometr, dzienne zużycie oscyluje w granicach 10 litrów na osobę.
ˆ­ê$•I‡ „êš’‡œ
Wiemy już, że chociaż Ziemia to „planeta wody”, to tylko niewielka część tej wody może być wykorzystana
do picia. Wody słodkie stanowią tylko 2,8% całkowitych zasobów wodnych na Ziemi, na dodatek zdecydowana większość zamrożona jest w trudno dostępnych lodowcach na biegunach i w górach. Skąd zatem może
pochodzić woda w kranie?
Czerpana jest ona ze specjalnych ujęć wód powierzchniowych lub podziemnych.
~’‡œê“’šŒˆ•†‹‘Œ’šˆ
Wody powierzchniowe – są to wody zmagazynowane w zbiornikach na powierzchni Ziemi.
Możemy je podzielić na następujące kategorie:
- morza i oceany – ich słone wody zajmują 2/3 powierzchni Ziemi i stanowią miejsce życia wielu gatunków
roślin i zwierząt. Mimo ich ogromnych zasobów, ze względu na ich zasolenie, wody te nie nadają się do
picia.
- rzeki/strumienie - to naturalne cieki wodne, powstające z połączenia strumieni lub biorące swój początek
np. z jeziora czy źródła
- jeziora - są to naturalne, wypełnione słodką wodą zagłębienia. Istnieją również sztuczne, czyli utworzone
przez człowieka zbiorniki wodne, na przykład w celu gromadzenia wody, hodowli ryb czy rekreacji,
- estuaria – są to miejsca uchodzenia rzek do mórz, gdzie mieszają się wody słodkie (z rzeki) ze słonymi
(z morza).
- bagna (obszary zabagnione) – to miejsca podmokłe, zalewane wodą słoną lub słodką, porośnięte odpowiednią do tych warunków roślinnością. Dawniej niedoceniane, dziś stanowią cenny magazyn wody.
Woda w naszych kranach pochodzi najczęściej z ujęć na rzekach lub z jezior – naturalnych albo sztucznych.
~’‡œê“’‡Œˆ‘ˆ
Wody podziemne znajdują się pod powierzchnią Ziemi i wypełniają wolne przestrzenie skał skorupy
ziemskiej. Zasilane są głównie przez opady atmosferyczne przenikające w głąb ziemi. Każda kropla wody
z deszczu, topniejącego śniegu czy lodu, przepływa między grudkami gleby, okruchami i szczelinami skał,
kierując się głębiej i głębiej, aż natrafi na nieprzepuszczającą wody warstwę.
Ze względu na głębokość występowania, wody podziemne możemy podzielić na:
- przypowierzchniowe – znajdują się tuż pod powierzchnią Ziemi, i często zawierają sporą ilość zanieczyszczeń „spłukanych” z powierzchni,
- gruntowe - mogą występować na różnej głębokości – w obniżeniach terenu znajdziemy je położone płytko
a czasem wręcz wypływające na powierzchnię i tworzące miejsca zabagnione lub głębiej – zobaczyć je
możemy kopiąc głębokie doły, np. przy budowie domów.
- wody wgłębne występują w warstwach wodonośnych przykrytych trudno przepuszczalnymi utworami,
zwykle są pod ciśnieniem i nazywamy je wodami artezyjskimi,
- wody głębinowe – znajdują się na dużej głębokości i są całkowicie oddzielone nieprzepuszczalnymi utworami. Ze względu na to, nie biorą udziału w obiegu wody. Ilość tych wód jest stała, są zatem nieodnawialne.
Są to przeważnie wody zmineralizowane.
W naszych kranach pojawić się może woda pompowana z ujęć wgłębnych lub głębinowych.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
W Polsce do celów konsumpcyjnych wykorzystujemy głównie wodę pochodzącą z ujęć powierzchniowych jak rzeki, jeziora sztuczne lub naturalne
¡§
…ŒI•êš–Ž„IšˆŽê‡’—œ†8†œ†‹ê•„†’‘„‘ˆŠ’ê“’–—A“’š„‘Œ„êêš’‡8
¤­ê…ŒI•êš–Ž„IšˆŽê‡’—œ†8†œ†‹ê•„†’‘„‘ˆŠ’ê“’–—A“’š„‘Œ„ê
êš’‡8
Każdego dnia nasze działania mają wpływ na wodę. Pamiętaj o tym, kiedy odkręcasz kran.
Używaj wody tylko tyle, ile faktycznie potrzebujesz.
Podane wskazówki pomogą Tobie i Twojej rodzinie oszczędzać wodę w domu
Nie odkręcaj wody kiedy
myjesz zęby, wodę do płukania nabierz do kubeczka
Nie myj naczyń pod bieżącą
wodą tylko w napełnionej wodą
komorze zlewozmywaka
Nie traktuj toalety jak kosza
na śmieci. Jedno spłukanie to
6 litrów zmarnowanej wody
Jeżeli Twoja rodzina zamierza kupić nową pralkę lub
zmywarkę sprawdź które
modele są wodooszczędne
Pierz w pralce automatycznej
przy całkowicie wypełnionym bębnie lub jeśli prania
jest mniej używaj oszczędnego programu np. ½ wsadu
Regularnie wymieniajcie uszczelki. Cieknący kran to czyste
marnowanie wody – nawet około
80 l i więcej
Zmywaj w zmywarce kiedy
urządzenie jest wypełnione
w całości. Do lekko zabrudzonych naczyń wybieraj
odpowiedni program
Sprawdzaj szczelność Twojej
spłuczki
Jeżeli to możliwe zbieraj wodę
deszczową, którą można wykorzystać do podlewania trawnika,
roślin w ogrodzie czy sprzątania
podwórka
Myj jarzyny w misce z wodą
lub zlewozmywaku. Wodą
z mycia wykorzystaj np. do
podlania kwiatów
Ogród lub trawnik podlewaj
wczesnym rankiem, kiedy
parawanie nie jest duże
¡¨
Jeżeli to możliwe zaproponuj
rodzicom wymianę urządzeń
sanitarnych na wodooszczędne, zainstalujcie wodooszczędną słuchawkę prysznica
kvt
Wodę do mycia twarzy odkręć
dopiero po namydleniu
Korzystaj z krótkich pryszniców podczas, których
dodatkowo zakręcasz kran
kiedy namydlasz ciało
Kiedy wybierasz kąpiel w wannie
nie wypełniaj jej w całości. Pełna
wanna to około 200 l wody, z
czego 50 wystarczyłoby do kąpieli
a 150 l mogłoby posłużyć do picia
przez 60 dni przez jedną osobę.
…ŒI•êš–Ž„IšˆŽê‡’—œ†8†œ†‹ê•„†’‘„‘ˆŠ’ê“’–—A“’š„‘Œ„êêš’‡8
Z wody korzystasz również w szkole. Oto co możesz dla niej zrobić.
Zwróćcie uwagę woźnemu i sprzątającym, by chodników i placów
wokół szkoły nie czyścili polewając
wodą z węża, lecz używali miotły,
albo specjalnych odkurzaczy.
Zaproponujcie wymianę szkolnych
urządzeń sanitarnych na wodooszczędne
Zgłaszajcie do szkolnego
konserwatora cieknące krany
i spłuczki
Wymieniając wodę w szkolnych
akwariach, zlejcie ją do wiadra
i wykorzystujcie do podlewania
roślin.
Płukanie gąbki do tablic pod
bieżącą wodą to marnotrawstwo.
Korzystajcie z miski lub wiaderka
z wodą!
Nie traktujcie toalety jak kosza
na śmieci
Zbierajcie wodę deszczową do
podlewania szkolnego ogródka
zrvƒh
Zawsze dokręcajcie krany
w szkolnych łazienkach, by
nie ciekła niepotrzebnie woda.
Wybierajcie do ozdabiania klas
i pracowni oraz do szkolnych
ogrodów te kwiaty i drzewa lub
krzewy, które potrzebują mało
wody.
Jeśli szkolna stołówka nie ma zmywarki do
naczyń, zaproponujcie oszczędne zmywanie:
w jednej komorze zlewozmywaka ciepła
woda z detergentem, w której po kolei
zmywamy naczynia; w drugiej płuczemy je
w czystej wodzie lub pod małym strumieniem bieżącej wody.
Bardzo ważne jest również prowadzenie w szkole działań edukacyjnych zmierzających do popularyzowania szacunku dla wody. Ty i twoja klasa możecie zaplanować krok po kroku konkretny projekt kampanii
informacyjno-edukacyjnej, który następnie zostanie zrealizowany przy współpracy całej społeczności
szkolnej. Inspiracją do tych działań może być również opis projektu zaproponowany w tej publikacji.
w•’“’‘’š„‘œê„•œ–ꎄ“„‘ŒŒêŒ‘‰’•„†œ‘’¾ˆ‡˜Ž„†œ‘„ê“’‡ê‹„– ˆ
¶~’‡„Ꝅš–ˆê‘„ê‡•’Š„´
Adresaci kampanii:
- społeczność uczniowska
- pracownicy szkoły: nauczyciele, pracownicy administracji, konserwatorzy, woźni, osoby sprzątające,
pracownicy stołówki szkolnej.
- rodziców.
¡©
…ŒI•êš–Ž„IšˆŽê‡’—œ†8†œ†‹ê•„†’‘„‘ˆŠ’ê“’–—A“’š„‘Œ„êêš’‡8
Przykładowy zarys kampanii:
- spotkanie inicjujące - z społecznością szkolną, omawiające cel i założenia kampanii,
- przekazanie założeń kampanii rodzicom,
- opracowanie harmonogramu pracy szkoły umożliwiającego realizację kampanii zintegrowaną z programem szkolnym,
- przygotowanie odpowiednich materiałów edukacyjnych np. ulotki, plakaty.
- prowadzenie serwisu informacyjnego na szkolnej stronie internetowej.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
W Japonii wykorzystywana jest tzw. „szara woda”. Woda użyta do umycia np. rąk zbierana jest do specjalnego zbiornika umieszczonego pod umywalką, by zostać ponownie użytą do spłukiwania toalety.
Ponieważ nasze działania mają wpływ również na jakość wody, podajemy kilka rad jak chronić wodę
przed nadmiernymi zanieczyszczeniami.
- nie wylewaj do toalety np. resztek farb, olejów lub innych niebezpiecznych substancji chemicznych,
- zachowaj umiar w stosowaniu środków czyszczących w łazience czy kuchni. Aby zachować te pomieszczenia w czystości, nie zawsze konieczne jest stosowanie bardzo silnych środków, które mogą być
niebezpieczne dla wody.
- sprawdzaj skład chemiczny środków piorących i myjących (podawany na opakowaniu) i wybieraj środki
zawierające najmniej fosforanów. Fosforany trafiając do wód powierzchniowych przeżyźniają je, powodując masowy rozwój glonów. Nadmiar glonów powoduje zmniejszanie zawartości tlenu w wodzie, co
niekorzystnie wpływa na warunki bytowania różnych gatunków roślin i zwierząt.
- dozuj właściwe ilości środków piorących, zależnie od ilości i stopnia zabrudzenia ubrań oraz twardości
wody (o twardość wody można zapytać w wodociągach, SANEPIDzie lub zmierzyć ją przy pomocy tanich
pasków wskaźnikowych zakupionych w drogerii lub sklepie chemicznym)
- zamiast silnych środków chemicznych możesz wykorzystać:
- do czyszczenia - sodę oczyszczoną,
- do usuwania osadu (kamienia kotłowego) np. z czajnika, umywalki, klozetu- ocet,
- do czyszczenia i dezynfekcji - boraks,
- do prania lekko zabrudzonych ubrań - płatki mydlane.
- myj samochód tylko w miejscach specjalnie do tego przeznaczonych. Kiedy myjesz samochód, na podłoże
trafia woda ze środkami myjącymi oraz resztkami oleju czy smaru pochodzącego z Twojego samochodu.
Następnie tak zanieczyszczona woda może przedostać się do wód gruntowych i skutecznie je zanieczyścić,
- przed zastosowaniem środków chemicznych w naszym ogrodzie powinniśmy dokładnie zapoznać się ze
wskazówkami zamieszczonymi przez producenta na opakowaniu danej substancji. Można też sprawdzić
czy na kłopoty w ogrodzie mogą pomóc inne rozwiązania np. naturalne lub biologiczne środki ochrony
roślin;
Poniżej podajemy przykłady produktów (podzielone na kategorie), szeroko stosowanych w naszych gospodarstwach domowych, które mogą okazać się niebezpieczne dla wody. Dlatego należy, o ile to możliwe
ograniczać ich używanie, zachować szczególną ostrożność w ich stosowaniu i bezwzględnie nie wylewać
czy wyrzucać je w sposób niedozwolony.
Kategorie:
• różnego rodzaju środki czyszczące: np. wybielacze, środki do czyszczenia okien, kuchenek, łazienek,
mebli, dywanów, muszli klozetowych, wanien, środki dezynfekujące, wywabiacze plam;
• kosmetyki: np. lakiery i zmywacze do paznokci, farby do włosów;
• lekarstwa;
• środki używane podczas różnego rodzaju prac w ogrodzie: np. środki owadobójcze, nawozy, środki
chwastobójcze.
¢ª
…ŒI•êš–Ž„IšˆŽê‡’—œ†8†œ†‹ê•„†’‘„‘ˆŠ’ê“’–—A“’š„‘Œ„êêš’‡8
• substancje używane w garażu lub pomieszczeniu gospodarczym: np. płyn hamulcowy, olej napędowy,
benzyna, nafta, płyny do chłodnic, środki zapobiegające zamarzaniu, farby olejne, rozpuszczalniki do
farb, terpentyna, olej silnikowy.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Przysłowie mówi „nie plwaj do wody, bo sam się napijesz”.
Codziennie używasz wody. Możesz zatem zarówno w domu jak i szkole ją oszczędzać i ochraniać.
wv~vkluph
·
¢¡
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„®
• Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z., Hydrologia ogólna, WN PWN, Warszawa 1999.
• Biernat J., Żywienie, żywność a zdrowie, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2001.
• Ciepielowski A., Podstawy gospodarowania wodą, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999.
• Encyklopedia biologiczna, OPRES, Kraków 2000.
• Gancarz J., Woda, WSiP, Warszawa 1995.
• Kubik I., Kwiecińska G., Ulanik M., Podaj wodzie pomocną dłoń, ROEE, Kraków 1998.
• Kundzewicz Z.W., Gdyby mała wody miarka…, WN PWN, Warszawa 2000.
• Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2005.
• Ogólna technologia żywności, WNT, Warszawa 1996.
• Poradnik mądrego korzystania z wody pitnej. http://www.roee.org.pl/pl/bk/ipmkzw/index.htm
• Siniukow W., Woda – substancja zagadkowa, WP, Warszawa 1994.
• Soszka G., Utracone bogactwo, Nasza Księgarnia, Warszawa 1988.
• Stańczykowska A., Ekologia naszych wód, WSiP, Warszawa 1997.
• Tamulewicz J., Woda i klimat Ziemi, Wyd. Kurpisz, Poznań 2001.
• Tyralska-Wojtycza E., Romeyko-Hurko K., Błękitny monitoring, ROEE, Kraków 2003.
• Woda pakiet edukacyjny, ROEE, Kraków 2003.
• Wójcik J., Jak chleb potrzebna, KAW, Warszawa 1997.
¢¢
hŽ—œš‘’N†Œ
hŽ—œš‘’N†Œ
¢£
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
¡­~’‡„êšê‘„–œê’•Š„‘ŒVŒˆ
Uzupełnij poniższe zdania.
1. Ciało ludzkie w …………… % składa się z wody.
2. …………… potrzebna jest człowiekowi i innym organizmom do życia.
3. Człowiek przyjmuje wodę w postaci napojów jak również …………… .
4. Średnie dobowe zapotrzebowanie człowieka na wodę wynosi …………… l.
5. …………… i …………… są ważnym źródłem wody.
6. …………… powstaje w organizmie człowieka w wyniku procesów metabolicznych.
7. Ponad 60 % dziennego zapotrzebowania na wodę pokrywają płyny: ……………, ……………,
…………… i …………… .
8. Z organizmu człowieka woda wydalana jest głównie poprzez …………… .
9. …………… znajduje się w prawie wszystkich pokarmach.
10. Utrata więcej niż …………… % wody, stanowi poważne zagrożenia dla życia człowieka.
¢­êu„ê—•’“Œˆêš’‡œêšê‡’˜
Sprawdź, gdzie znajduje się woda w twoim domu. Jeżeli zdanie jest prawdziwe postaw znaczek w kwadracie
prawda, jeżeli nie, w kwadracie fałsz.
Prawda
Woda w domu znajduje się tylko w łazience
W domu nie ma wody w postaci pary wodnej
Woda w domu znajduje się tylko w kuchni
Woda w domu znajduje się również w roślinach
Do produkcji ubrań znajdujących się w naszym domu
nie użyto wody
Do uprawy bawełny stosuje się nawadnianie
Pokarmy znajdujące się w naszej lodówce zawierają wodę
Owoce są bogatym źródłem wody
Wyprodukowanie naszego samochodu pochłonęło
przynajmniej 150 m3 wody
Woda w domu wykorzystywana jest tylko do picia
i gotowania oraz utrzymania higieny osobistej
Do produkcji twoich zeszytów szkolnych nie użyto wody
Woda stanowi podstawowy składnik organizmów żywych
¢¤
Fałsz
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
£­h‘„Œ„ꝘXœ†Œ„êš’‡œ
„­êh‘„Œ„ꝘXœ†Œ„êš’‡œêšê–Ž’ˆ
Średnie zużycie wody na jednego mieszkańca Polski wynosi około 88 litrów na dzień. Jeśli odliczymy
8 godzin na sen i podzielimy 88 litrów przez pozostałe 16 godzin, mamy średnie zużycie 5,5 litra wody na
godzinę na osobę.
Pomyśl teraz, ile wody może być zużywane w Twojej szkole?
Dodaj ilość uczniów w Twojej szkole do liczby nauczycieli i liczby innych pracowników szkoły. Otrzymaną
liczbę pomnóż przez 6 godzin (tyle godzin przeciętnie przebywa się w szkole) a potem pomnóż przez 5,5 litra
wody. Otrzymasz w ten sposób średnie dzienne zużycie wody w Twojej szkole.
......................................... x 6 godzin x 5,5 l / godz. = .......................... l wody.
(liczba uczniów +
liczba nauczycieli+
liczba pracowników)
Jeśli np. w szkole jest 100 uczniów, 8 nauczycieli i 5 innych pracowników, to zużycie może wynieść 113 x
6 x 5,5 = 3729 litrów wody na dzień.
Przekonajmy się, ile naprawdę zużywa się wody w Twojej szkole, do czego jest ona potrzebna i czy istnieje
możliwość jej zaoszczędzenia. Posłużymy się poniższymi pytaniami, aby się tego wszystkiego dowiedzieć.
Przy niektórych z nich potrzebna będzie Ci pomoc nauczycieli lub dyrekcji szkoły.
h­ê$•I‡ ’êš’‡œê‡„ꖝŽ’ œ
1. Skąd szkoła bierze wodę?
................................................................................................................................................................................
(może to być miejski / wiejski wodociąg, własne ujęcie głębinowe, studnia; dodatkowy zbiornik na wodę deszczową)
2.
Czy / jak woda ta jest uzdatniana?
..........................................................................................................................................................................
3.
Czy jest zainstalowany wodomierz mierzący dopływ wody do szkoły?
..........................................................................................................................................................................
4.
Ile szkoła płaci miesięcznie za wodę?
..........................................................................................................................................................................
5.
Jaka jest cena dostarczanej do szkoły wody?
.................................................................................................................................................................................
6.
Ilu uczniów uczęszcza do szkoły?
..........................................................................................................................................................................
7.
Ile osób pracuje w szkole (nauczyciele, administracja, woźni, kucharki, sprzątaczki, itd.)?
..........................................................................................................................................................................
i­ê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê–Ž’ˆ
1.Czy w szkole jest sieć wodociągowa rozprowadzająca wodę do łazienek, kuchni, pomieszczeń gospodarczych?
......................................................................................................................................................
2. Jeśli na powyższe pytanie odpowiedź brzmi TAK, to ile jest:
a. umywalek ...........
b. muszli ................
c. pisuarów ..............
d. zlewów..............
e. prysznicy................
¢¥
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
f. wanien.................
g. kranów na zewnątrz szkoły................
h. kranów w pomieszczeniach gospodarczych............
i. pralek automatycznych................
j. zmywarek do naczyń...................
k.zraszaczy do podlewania trawników.....................
3. Zaznacz odpowiadające sytuacji w Twojej szkole odpowiedzi:
a. krany
| są szczelne | kapie z nich woda | ciągle ktoś zapomina je zakręcić | pilnujemy ich zakręcania | zaopatrzone
są w perlatory (siteczka rozdzielające strumień wody na cienkie strużki) | zamiast kurków mają przycisk,
otwierający wodę na kilka sekund |
b. umywalki
| mają korki do zatykania odpływu |
c. spłuczki w toaletach
| mają 2 przyciski: więcej / mniej wody | mają przycisk STOP, zatrzymujący wypływ wody | mają zmniejszoną pojemność – np. przez włożenie do środka spłuczki butelki wypełnionej wodą lub piaskiem | mają
zawór zamykający dopływ wody do zbiornika | są nieszczelne – ciągle widać strużkę wody w muszli |
zamiast zbiornika jest zawór, który trzeba odkręcić, żeby spłukać muszlę | zamiast zbiornika jest przycisk
puszczający wodę do muszli przez kilka-kilkanaście sekund | zamiast zbiornika jest przycisk – woda leci
tak długo, jak długo naciskasz | mają pojemność ......... litrów |
d. zlewy (w kuchni i pomieszczeniach gospodarczych)
| mają 2 komory, pojemności ...... litrów każda | mają korki do zatykania odpływu | mają wbudowany
rozdrabniacz odpadów | mają 1 komorę o pojemności ...... litrów |
e. prysznice
| mają baterię termostatyczną (utrzymującą ustawioną temperaturę wody) | mają specjalne wodooszczędne
głowice („słuchawki”) | woda ogrzewana jest ....................... .................................... (np. piecem gazowym,
piecem węglowym, piecem na olej, elektrycznym podgrzewaczem przepływowym, dostarczana jest do szkoły
z elektrociepłowni, itp.) |
4. Ile wynosi dzienne zużycie wody na 1 osobę w Twojej szkole?
a) jeśli jest w szkole wodomierz:
ilość zużytej wody za ostatni miesiąc (z rachunku za wodę, w m3)
21 dni (średnia ilość dni nauki w miesiącu)
ilość osób w szkole (uczniów, nauczycieli i innych pracowników)
=
Średnie zużycie wody
na 1 osobę na dzień
j­êw’–—A“’š„‘Œˆêˆê˜Xœ—8Ꚓ‡8
Czy zastanawiałeś się kiedyś, co dzieje się z wodą, która znika gdzieś w rurach po odkręceniu kranu,
uruchomieniu prysznica, wyjęciu korka z wanny, spuszczeniu wody w toalecie czy też po zakończonym
praniu albo myciu w pralce / zmywarce automatycznej?
Dokąd ona płynie? Ile jej płynie? Czy ktoś nią później zajmuje i co się z nią dokładnie dzieje?
Przygotowane poniżej pytania pomogą Ci zebrać wiedzę potrzebną do dowiedzenia się tego.
1. Czy szkoła posiada system odprowadzania zużytej wody (ścieków)?
2. Czy ścieki z umywalek, pryszniców, zlewów, kuchni (tzw. „szara woda”) trafiają w to samo miejsce, co
ścieki z ubikacji?
a. Jeśli TAK - napisz dokąd?
b. Jeśli NIE – co się dzieje z „szarą wodą”? – Gdzie jest zbierana? Do czego jest wykorzystywana? Dokąd
trafiają ścieki z WC?
3. Jeżeli szkoła odprowadza ścieki do zbiorczej kanalizacji – czy są one potem oczyszczane? Gdzie/ jaką
metodą? Co dalej?
¢¦
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
4. W przypadku posiadania przez szkołę szamba – jak często trzeba je opróżniać? Dokąd się je wywozi? Co
się potem dzieje z tymi ściekami?
5. Ile kosztuje wywożenie nieczystości (miesięcznie)?
6. Czy szkoła posiada biologiczną oczyszczalnię ścieków? Jakiego typu? Jaka jest czystość ścieków po
oczyszczeniu? Dokąd trafiają oczyszczone ścieki?
…­êh‘„Œ„ꝘXœ†Œ„êš’‡œêšê‡’˜
h­êzŽ8‡ê–ŒAꅌˆ•ˆêš’‡„êšê—š’Œê‡’˜¸
1. Źródłem wody dla Twojego domu jest (zaznacz odpowiedź): wodociąg; studnia tradycyjna; studnia
głębinowa; źródło; potok/ rzeka; staw/jezioro
2. Czy woda ta jest jakoś uzdatniana (oczyszczana, filtrowana, dezynfekowana, itd.)?
a. Jeśli tak – jaką metodą? Kto się tym zajmuje? .................................................
b. Jeśli nie – jak oceniasz jakość i czystość tej wody? .........................................
3. Czy dom zaopatrzony jest w wodomierz? .............. Jeśli nie – skąd wiecie, ile wody zużywacie?
.......................................................................
4. Czy macie osobny zbiornik na wodę deszczową? ...... Jeśli tak – do czego jest ta woda używana?
.......................................................
i­êk’ꆝˆŠ’ꍈ–—ê“’—•ˆ…‘„êš’‡„êšê{š’Œê‡’˜¸
1. Jakie i ile jest urządzeń zużywających wodę w Twoim domu?
a. Umywalka .......
b. Zlew .......
c. Prysznic ......
d. Wanna ........
e. Muszla toaletowa ........
f. Bidet .......
g. Kran w garażu .......
h. Kran na zewnątrz do podlewania ogródka/trawnika ......
i. Pralka ....... (jak często z niej korzystacie ......... razy / tydzień)
j. Zmywarka ........(jak często z niej korzystacie ......... razy / tydzień)
2. Ile osób przebywa w Twoim domu? ................
3. Czy masz trawnik / ogródek koło domu? .......... Jak często go podlewasz? ..................
4. Czy do mycia samochodu / roweru używany jest wąż czy wiadro z wodą i szczotka?
......................................................................................................................
5. W jaki sposób zmywane są naczynia? W zmywarce........; w zlewie – pod bieżącą wodą........; w zlewie –
w jednej komorze napełnionej wodą ze środkiem myjącym, w drugiej płukane w czystej wodzie lub pod
małym strumieniem wody bieżącej.
6. Do kąpieli używana jest wanna...... czy prysznic........?
7. Czy masz w domu akwarium? ....... Ile litrów wody potrzeba do jego napełnienia?....... jak często zmieniasz
wodę?.........
8. Czy macie w domu kwiaty doniczkowe?........ czy potrzebujące częstego podlewania?......
j­êj’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꝘXœ—„êšê{š’Œê‡’˜¸
1. Czy masz w domu system rur kanalizacyjnych zbierających zużytą wodę z łazienek, kuchni, WC,
itd.?...............
2. Czy system ten odbiera osobno wodę z WC a osobno z pozostałych urządzeń?........
3. Gdzie trafia woda z WC?.................................. a gdzie reszta, zwana „szarą wodą”?...............................
Czy „szara woda” jest ponownie wykorzystywana?........ Do czego ?...................................
4. Jeśli odprowadzacie ścieki do szamba – ile się w nim mieści?..............jak często trzeba je wywozić?..................... ile to kosztuje na miesiąc?..............................
5. Czy Twój dom posiada biologiczną oczyszczalnię ścieków? Jakiego typu? Jaka jest czystość ścieków po
oczyszczeniu? Dokąd trafiają oczyszczone ścieki?
¢§
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
6. Jeżeli odprowadzacie ścieki z domu do miejskiej / wiejskiej kanalizacji zbiorczej – czy trafiają one potem
do oczyszczalni? ..................Jeśli tak - jaką metodą są oczyszczane?.............................. Dokąd potem trafiają oczyszczone ścieki?.............. .......................................................................................................
7. Jakie znasz sposoby oszczędzania wody w Twoim domu:
a. W kuchni..............................................................................................................
b. W łazience...........................................................................................................
c. W pralni...............................................................................................................
d. W ogrodzie ..........................................................................................................
†­êh‘„Œ„ꝘXœ†Œ„êš’‡œêšêŒˆ–Ž„‘Œ˜
h­êq„Žêš’‡„ê—•„‰Œ„ꇒꗚ’ˆŠ’ꐌˆ–Ž„‘Œ„¸
1. Źródłem wody dla Twojego mieszkania jest (zaznacz odpowiedź): ujęcie powierzchniowe na rzece.........;
ujęcie powierzchniowe na jeziorze...............; ujęcie głębinowe...............;
2. Czy woda ta jest jakoś uzdatniana (oczyszczana, filtrowana, dezynfekowana, itd.)?
Jaką metodą? Kto się tym zajmuje? .................................................
3. Czy w Twoim mieszkaniu zainstalowany(e) jest (są) wodomierz (e)? .............. Jeśli nie – skąd wiecie ile
wody zużywacie? .......................................................................
i­êk’ꆝˆŠ’ꍈ–—ê˜Xœš„‘„êš’‡„êšê{š’ŒêŒˆ–Ž„‘Œ˜¸
1. Jakie i ile jest urządzeń zużywających wodę w Twoim mieszkaniu?
a. Umywalka .......
b. Zlew .......
c. Prysznic ......
d. Wanna ........
e. Muszla toaletowa ........
f.Bidet .......
g. Pralka ....... (jak często z niej korzystacie ......... razy / tydzień)
h. Zmywarka ........(jak często z niej korzystacie ......... razy / tydzień)
2. Ile osób przebywa w Twoim mieszkaniu? ................
3. W jaki sposób zmywane są naczynia? W zmywarce........; w zlewie – pod bieżącą wodą........; w zlewie –
w jednej komorze napełnionej wodą ze środkiem myjącym, w drugiej płukane w czystej wodzie lub pod
małym strumieniem wody bieżącej.
4. Do kąpieli używana jest wanna...... czy prysznic........?
5. Czy masz w mieszkaniu akwarium? ....... Ile litrów wody potrzeba do jego napełnienia?....... jak często
zmieniasz wodę?.........
6. Czy macie w mieszkaniu kwiaty doniczkowe?........czy potrzebujące częstego podlewania?......
j­êj’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꝘXœ—8êšê{š’ŒêŒˆ–Ž„‘Œ˜¸
1. Czy wiesz dokąd trafiają ścieki z Twojego mieszkania? .............................................
2. Jeżeli odprowadzacie ścieki z domu do miejskiej / wiejskiej kanalizacji zbiorczej – czy trafiają one potem
do oczyszczalni? ..................Jeśli tak - jaką metodą są oczyszczane?.............................. Dokąd potem trafiają oczyszczone ścieki?.............. .......................................................................................................
3. Jeśli odprowadzacie ścieki do szamba – ile się w nim mieści?..............jak często trzeba je wywozić?..................... ile to kosztuje na miesiąc?..............................
4. Czy dom, w którym znajduje się Twoje mieszkanie posiada biologiczną oczyszczalnię ścieków? Jakiego
typu? Jaka jest czystość ścieków po oczyszczeniu? Dokąd trafiają oczyszczone ścieki?
5. Jakie znasz sposoby oszczędzania wody w Twoim mieszkaniu:
e. W kuchni..............................................................................................................
f. W łazience...........................................................................................................
g. W pralni...............................................................................................................
h. W ogrodzie ..........................................................................................................
¢¨
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
¤­êu„ê—•’“„†‹êš’‡œê†œŒê–Ž8‡ê–ŒAꅌˆ•ˆêš’‡„êšêŽ•„‘Œˆ¸
Połącz w pary słowo z jego określeniem.
woda
wodomierz
ujęcie wody
uzdatnianie
ozon
koagulacja
wodociąg
wody podziemne
filtracja
osad
napowietrzanie
rzeka
dezynfekcja
sedymentacja
.……………… - system rur doprowadzający wodę do domów
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
………………
-
miejsce pobierania wody
naturalny ciek wodny
podnoszenie zawartości tlenu w wodzie
zabijanie chorobotwórczych organizmów w wodzie
urządzenie mierzące zużycie wody
wody znajdujące się pod powierzchnią Ziemi
proces oczyszczania wody, by nadawała się do picia
chemiczne „sklejanie” zanieczyszczeń
substancja niezbędna do życia
opadanie cząstek na dno zbiornika
służy do dezynfekcji wody
zanieczyszczenia stałe, osiadające na dnie zbiornika
przepuszczanie cieczy np. przez piasek
Odnajdź słowa związane z oczyszczaniem lub uzdatnianiem wody.
Napowietrzanie
Ścieki
Zrzut
Sedymentacja
Filtracja
Chlor
Koagulacja
Dezynfekcja
Kanalizacja
Woda
Oczyszczalnia
Uzdatnianie
Sito
Ozon
Osadnik
Źródło
¢©
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
¥­êq„Žê’–†A‡„9Ꚓ‡A¸
v–†A‡„‘Œˆê†œê„•‘’š„‘Œˆ
Jeżeli uważasz, że dana czynność:
- ma na celu oszczędzanie wody to w zaznaczonym miejscu postaw „O”
- marnuje wodę postaw „M”
1. pranie ubrań w pralce tylko przy całkowicie wypełnionym bębnie
2. kąpiel w wypełnionej po brzegi wannie
3. zwlekanie z naprawą cieknącego kranu
4. mycie zębów przy użyciu wody z kubka
5. używanie do podlewania trawnika wody deszczowej
6. wrzucanie do toalety zużytych chusteczek a następnie ich spłukiwanie
7. zmywanie naczyń pod bieżącą wodą
8. mycie warzyw i owoców pod bieżącą wodą
9. krótka kąpiel pod prysznicem z dodatkowo zakręconym kranem
kiedy namydlamy ciało
10. podlewanie ogrodu kiedy zbierają się deszczowe chmury
11. wykorzystywanie wody np. po ugotowanych jajkach do podlewania kwiatów
12. mycie roweru przy użyciu szczotki i wody z wiaderka
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
…………
h‘ŽŒˆ—„
Do realizacji tylko pod opieką nauczyciela.
Wypełnijcie poniższą ankietę, aby zbadać jakiego rodzaju środki chemiczne są używane w szkole. Wiele
z nich przy niewłaściwym używaniu może być niebezpieczne dla wody. Następnie zapoznajcie się z ich
składem, sposobem używania, przechowywania jak również postępowania z opakowaniem produktu po
jego zużyciu. (Zachowajcie szczególną ostrożność, po zakończeniu sprawdzania umyjcie ręce).
Oznaczcie czerwonym krzyżykiem te, których opakowania z resztkami produktu są odpadem niebezpiecznym. Zapoznajcie się z wiedzą jak należy z takimi odpadami postępować.
rh{lnvyph
środki czyszczące:
środki używane podczas różnego
rodzaju prac w ogrodzie:
substancje używane w garażu lub
pomieszczeniu gospodarczym:
(tu jest miejsce na wpisanie
innych kategorii)
(tu jest miejsce na wpisanie
innych kategorii)
£ª
wyvk|r{€
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
Zastanówcie się czy zawsze trzeba stosować te środki. Jakie z używanych w szkole środków chemicznych
można by zastąpić innymi.
Swoje propozycje wypiszcie w tabeli i przedstawcie Dyrekcji placówki.
w•’“’œ†„Ꝅ–—8“Œˆ‘Œ„
•’‡ˆŽê†‹ˆŒ†‘œ
Wiadomości, które udało wam się zdobyć dzięki temu ćwiczeniu przekażcie swoim Rodzicom. Spróbujcie
razem (tylko i wyłącznie z Opiekunem) sporządzić taką ankietę w domu i podjąć odpowiednie kroki.
’–—„F†Œˆê–—•„X‘ŒŽ„Œêš’‡œ
Jak wiecie, przeciekające karny, nieszczelne spłuczki to przyczyny marnowania ogromnej ilości wody
pitnej. Stańcie zatem na jej straży. Do waszych zadań będzie należało codzienne sprawdzanie stanu
szkolnych kranów i spłuczek a następnie przekazywaniu informacji o nim Dyrekcji szkoły. Aby ułatwić
zbieranie i odpowiednie przekazywanie tych informacji załączamy poniższy schemat notatki.
Notatka strażnika wody
u’—„—Ž„ê
ê
ê
ê
ê
tŒˆ–†ˆê“•ˆ†ŒˆŽ˜êŒê’“Œ–®ê
ê
ê
ê
ê
êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꇄ—„°°°°°
„Œˆ‘Ž„ê°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
Ž˜†‹‘Œ„ê°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
’Š•I‡êê °°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
Œ‘‘ˆêê °°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
uŒˆ–“•„š‘ˆê˜•8‡ˆ‘Œˆ®êê
ꎕ„‘¸êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꌏ’N9ê°°°
êê
ê
ê
ê
ꖓ ˜†Ž„¸êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꌏ’N9ê°°°
ê
ê
ê
ê
ꅄ—ˆ•Œ„ê“•œ–‘Œ†’š„êê êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꌏ’N9ê°°°
êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꌑ‘ˆ°°°°°°°°êêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêꌏ’N9ê°°°
z—•„X‘ŒŽêš’‡œ°°°°°°°°
Z podanych niżej zestawów liter rozszyfruj słowa i ułóż z nich hasło.
jemo
dzieconne
niedaza
ot
częniedzaosz
dywo
Dlaczego tak dużo…?
W podanych poniżej parach produktów, wybierz ten do wytworzenia, którego twoim zdaniem zużyto mniej
wody. Wybór swój uzasadnij.
£¡
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
w•’‡˜Ž—
~œ…I•
|„–„‡‘Œˆ‘Œˆ
•œX
“–ˆ‘Œ†„
„… Ž’
“’„•„F†„
NšŒˆX„êš’ ’šŒ‘„
NšŒˆX„ê•œ…„ꐒ•–Ž„
š’‡„ꐌ‘ˆ•„‘„
ˆŽ’
¦­êt’‘Œ—’•Œ‘Šê˜Xœ†Œ„êš’‡œ
„­êšê‡’˜
Wielkość zużycia wody zależy w dużej mierze od indywidualnych zachowań jak również od zainstalowanych
w naszych domach urządzeń pobierających wodę. Dlatego tak trudno jest podać dokładne dane dotyczące
zużycia wody np. podczas mycia zębów.
W związku z tym zachęcamy cię do samodzielnego zmierzenia i przekonania się, ile zużywasz wody do
poszczególnych czynności w ciągu doby.
Do wykonania pomiarów potrzebne będzie naczynie z podziałką o objętości 1-2 litrów, stoper (zegarek),
taśma miernicza lub długa linijka. Do wykonania poniższych ćwiczeń będziesz potrzebował do pomocy
kogoś z domowników.
Naczynie do pomiarów można wykonać samemu. W tym celu potrzebujesz 1,5 lub 2 litrową butelkę po
wodzie mineralnej, z której odcinasz górną część, by móc wlewać swobodnie do niej wodę oraz wodoodporny flamaster. Do butelki wlej 4 szklanki wody a następnie zaznacz flamastrem uzyskany poziom wody.
UWAGA! Wodę z butelki wykorzystaj np. do napełnienia czajnika lub podlania roślin.
1. Pomiar zużycia wody w kranie
Przygotowane naczynie lub butelkę pomiarową podstaw pod kran. Poproś pomocnika, żeby zmierzył czas
od momentu odkręcenia przez ciebie kranu do momentu, kiedy w butelce pomiarowej będzie dokładnie
jeden litr wody. Dane wpisz do tabelki.
2. Pomiar zużycia wody pod prysznicem
Dokonaj pomiaru analogicznie jak w przypadku kranu. Jeżeli prysznic wyposażony jest w regulację
wypływu „pełny – ½ wypływu” zmierz czas dla każdego z ustawień osobno.
3. Pomiar zużycia wody w spłuczce
Zaproponowany sposób mierzenia można wykorzystać do pomiaru zużycia wody w spłuczce typu
dolnopłuk.
UWAGA! W tym ćwiczeniu potrzebna jest zgoda oraz pomoc dorosłego Opiekuna.
Aby zmierzyć, ile wody zużywa się na jedno spłukanie należy:
a. zdjąć pokrywę spłuczki,
b. zmierzyć długość i szerokość wewnątrz zbiornika,
c. zmierzyć wysokość lustra wody od dna zbiornika (poziom 1),
d. nacisnąć przycisk spłuczki jak zwykle kiedy korzystasz z toalety,
e. a następnie szybko zmierzyć poziom wody zanim zbiornik zacznie się ponownie napełniać (poziom 2),
f. uzyskane dane wpisać do tabelki.
Jeżeli posiadasz spłuczkę o ustalonym wypływie np. 3/6 litrów zużycie wody jest 3 lub 6 litrów na jedno
spłukanie.
£¢
r•I—ŽŒˆê‰’•œêš„•–—„—’šˆ
Czynność
Lp
Wielkość
Ilość
Sposób wyliczenia
Wynik
1
Pomiar zużycia wody
w kranie
czas
....... s
60 sekund / zmierzona ilość
sekund x 1 litr
...... l/minutę
2a
Pomiar zużycia wody pod
prysznicem – pełny wypływ
czas
....... s
60 sekund / zmierzona ilość
sekund x 1 litr
...... l/minutę
2b
Pomiar zużycia wody pod
prysznicem –1/2 wypływu
czas
....... s
60 sekund / zmierzona ilość
sekund x 1 litr
...... l/minutę
długość
szerokość
poziom 1
poziom 2
.....cm
.....cm
.....cm
.....cm
długość x szerokość x (poziom
1 – poziom 2) / 1000
3
Pomiar zużycia wody
w spłuczce
........litrów
Wyjaśnienia: s=sekunda, cm=centymetr, l=litr, „x”= „mnożenie”, „/”= „dzielenie”
Korzystając z powyższych obliczeń, określ średnie dobowe zużycie wody w twoim domu. Wybierz dzień,
w którym wszyscy są w domu, robi się porządki, pranie, itd. – np. sobotę:
Czynność
Czas
Zużycie/min.
Jednostkowe
zużycie
Mycie rąk
......minut
x ......l/min.
.......l
Prysznic
......minut
x ......l/min.
.......l
Kąpiel w wannie
.......l
Spłukiwanie
toalety
.......l
Pranie ręczne
.......l
Zmywanie naczyń
w zmywarce*
.......l
Inne
.......l
x ilość użyć
Razem na dobę
RAZEM ZUŻYCIE WODY
* sprawdź w instrukcji, ile wody zużywa zmywarka na 1 cykl.
Teraz już wiesz, ile faktycznie zużywacie wody podczas codziennych czynności. Możesz je porównać z
danymi zawartymi w niniejszej publikacji. Zastanów się, czy można ograniczyć zużycie wody. Opracuj
stosowne propozycje, przekaż rodzinie i postarajcie się wprowadzić je w życie.
…­êšê–Ž’ˆ
Przypomnij sobie, jak wygląda wasz zwykły dzień w szkole. Ile razy korzystacie z łazienki? Jak często
myjecie ręce?
Czy wiecie, ile na wszystkie te czynności potrzeba było wody? Jeśli nie - skorzystajcie z danych w niniejszym
materiale, by zmierzyć i obliczyć dzienne zużycie wody w szkole.
Dokonajcie analizy wyników i zastanówcie się jakie działania można podjąć na rzecz zmniejszenia zużycia.
Zaproponujcie sposoby oszczędzania wody na terenie szkoły np. w ramach kampanii informacyjno-edukacyjnej. Stosowne wskazówki znajdziecie w pierwszej części tej publikacji.
££
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
zjluhyp|zlêhq
z†ˆ‘„•Œ˜–¡­ê
{ˆ„—®êj’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
jˆˆê„A9
jest zainspirowanie uczniów do zidentyfikowania drogi wody od źródła do użytkowników a także opracowanie przez uczniów modelu/odtworzenie przebiegu lokalnego systemu wodociągowego.
j„–
Część I – 90 minut, część II – 90 minut + czas na dojazd i powrót z zakładu uzdatniania wody pitnej
t„—ˆ•Œ„ œ
Plan miasta/miejscowości i okolic (w zależności od lokalnych potrzeb), plansze załączone do scenariusza
zajęć, notatnik, przybory do pisania, karteczki samoprzylepne
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Elementy metody ćwiczeniowej, nauczania sytuacyjnego, wywiad, zajęcia terenowe, gry dydaktyczne.
wyliplnêhq
~–—A“
To takie oczywiste, że w ciągu dnia wiele razy podchodzimy do kranu, odkręcamy go, bo potrzebujemy
wodę i woda się leje. Nie zastanawiamy się przy tym, skąd się bierze woda w kranie – to oczywiste, że tak
jest. Czy w ścianie jest ukryte jakieś niewyczerpalne źródło? Chyba tylko małe dziecko mogłoby tak rozumować.
Wiemy, że woda doprowadzana jest do naszego domu rurami. Czy jednak zdajemy sobie sprawę, jak złożony jest system sieci wodociągowej, by po odkręceniu kranu po prostu lała się woda a dodatkowo żeby była
czysta i bezpieczna?
Oczywiście, żeby być użytkownikiem wody nie musimy znać tajników konstrukcyjnych, jednak poznanie,
nawet w ogólnym zarysie, złożoności sieci wodociągowej powinno sprzyjać świadomemu użytkowaniu
przez nas wody.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Długość rozdzielczej sieci wodociągowej oraz sieci przesyłowej (magistralnej) w Polsce wynosi łącznie
262 800 km, to jest o 13 800 km więcej niż długość miejskich i zamiejskich dróg publicznych o twardej
nawierzchni w kraju.
Jeśli do długości dróg publicznych o twardej nawierzchni w Polsce (249 tys. km) dodać długość krajowych dróg kolejowych - eksploatowanych (20 665 km), to łącznie są one dłuższe zaledwie o 6 865 km
od długości sieci wodociągowej.
Zajrzyj do atlasu geograficznego Polski, odszukaj mapę ilustrująca gęstość sieci komunikacyjnej w
Polsce.
Czy wyobrażaliście sobie, że pod ziemią tak gęsto ściele się sieć rur?
y’šŒ‘ŒA†Œˆ
jAN9êp
zŽ8‡ê–ŒAꅌˆ•ˆêš’‡„êšêŽ•„‘Œˆ±ê†œŒê“’ê‘Œ—†ˆê‡’êŽ A…Ž„
W poszukiwaniu informacji na ten temat wykonaj poniższe zadania.
1. Wykonaj szkic przebiegu sieci wodociągowej w twoim domu.
2. Oblicz ile metrów rur zostało zainstalowanych w budynku, w którym mieszkasz, by woda mogła dotrzeć
do Twojego mieszkania?
3. Przeprowadź wywiad z przedstawicielem urzędu gminy lub pracownikiem zakładu uzdatniania wody czy
przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji miejscowości, w której mieszkasz:
a) Dowiedz się, jak przebiega sieć wodociągowa w twojej miejscowości.
b) zapoznaj się z ilustracją przebiegu lokalnego systemu sieci wodociągowej (Ryc. 1)
£¤
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
c) Narysuj na planie miasta/miejscowości i okolic schemat sieci wodociągowej. Jeśli jest to duże miasto,
to ogranicz swoją pracę do rejonu, w którym mieszkasz i lokalizacji twojej szkoły.
d) Zapytaj, gdzie w twoim rejonie znajduje się zbiornik wodociągowy, z którego pobierana jest woda.
A może jest kilka takich zbiorników?
e) Zanotuj nazwę i zaznacz na planie lokalizację zbiornika wodociągowego i zakładu uzdatniania wody
dla twojej miejscowości oraz miejsca ujęcia wody. Jeśli jest kilka zbiorników, zakładów uzdatniania
wody, ujęć wody zaznacz je wszystkie na planie.
f) Dowiedz się, które rzeki czy inne zbiorniki wodne zasilają w wodę poszczególne ujęcia. Odszukaj je
na mapie i zaznacz na planie twojej miejscowości i/lub okolic.
g) Zakreśl obszar zasilania w wodę, z odpowiedniego ujęcia, miejsca twego zamieszkania oraz terenu,
gdzie znajduje się twoja szkoła.
h) Jeśli to możliwe, zaznacz na mapie różnymi kolorami wszystkie obszary zasilania w twojej miejscowości – pozwoli Ci to dokładniej zorientować się w złożoności sieci wodociągowej.
i) Zapytaj też o takie informacje, jak np.: od kiedy w twojej miejscowości działa sieć wodociągów, ile km
łącznie liczy sieć wodociągowa, jak jest średnia dobowa produkcja wody, ile wody przypada średnio na
jednego mieszkańca? Sprawdź ile wody zużywa dziennie twoja rodzina i jaki to jest procent w stosunku
do średniego dobowego zużycia wody przez statystycznego mieszkańca twojej miejscowości?
j) Porównaj długość sieci wodociągowej z długością dróg lokalnych na terenie twojej miejscowości. Jaki
można na tej podstawie wyciągnąć wniosek?
4. Sporządź notatkę na temat, co dała ci ta część zajęć? Co nowego udało ci się dowiedzieć i jak ma się
ta wiedza do twoich dotychczasowych doświadczeń? Czy wpłynie ona na twój sposób gospodarowania
wodą?
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) w Krakowie powstało w 1910 roku.
Łączna długość sieci wodociągowej MPWiK w Krakowie wynosi 1527 km. Szacuje się, że roczne zapotrzebowanie Krakowa na wodę wynosi 100 ml m3. Rurociągi leżą przeciętnie na głębokości 1,6 m pod
powierzchnią ziemi. Wiek sieci wodociągowej sięga nawet 40 – 50 lat (10%).
Uzupełnij powyższą notatkę o informacje o sieci wodociągowej w twojej miejscowości.
jAN9êpp
j‹†ˆ–êŒN9ꇒꝄŽ „‡˜ê˜‡„—‘Œ„‘Œ„êš’‡œ¸êÀꓕœŠ’—˜ê–ŒAꇒꗈê“•œŠ’‡œ
1. Proponuję zaplanować i zorganizować wycieczkę do
zakładu uzdatniania wody. Zanim jednak tam się
udamy warto przygotować uczniów do tego wyjścia.
Wówczas prawdopodobnie uczniowie będą bardziej
zainteresowani wycieczką, lepiej przygotowani, będą
wiedzieć o co pytać, gdyż w trakcie zajęć pojawią się
pytania, na które ostateczną odpowiedź najlepiej
będzie uzyskać właśnie w trakcie wycieczki.
2. W tym celu zastosujmy technikę asocjogramu.
Uczniowie otrzymują od prowadzącego po 3 małe,
np. samoprzylepne karteczki. Zadaniem uczniów jest
odpowiedzieć na pytanie – w jaki sposób w zakładzie
uzdatniania wody pitnej woda jest uzdatnia do picia?
£¥
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
Uczniowie zapisują na każdej z otrzymanych kartek po jednej propozycji sposobu uzdatniania wody.
3. Następnie przypinają karteczki do przygotowanego schematu asocjogramu grupując je jednocześnie wg
podobnych informacji. Przy każdej ze strzałek może pojawić się różna liczba karteczek. Zależy to od
tego, ilu uczniów zaproponuje ten sam sposób uzdatniania wody do picia.
4. Podczas zapisywania tych pomysłów mogą pojawić się pytania, dotyczące sposobu uzdatniania wody.
Nie udzielamy uczniom odpowiedzi na te pytania ale prosimy by uczniowie zapisali je w swoich notatkach – zadadzą je przewodnikowi podczas wycieczki do zakładu uzdatniania wody. W ten sposób zwiększymy zaangażowanie uczniów podczas wycieczki.
5. Zwróćmy uczniom uwagę, że zapis sposobu uzdatniania wody pitnej w takiej formie nie oddaje w pełni
istoty uzdatniania wody pitnej. Podyskutujmy z uczniami, czego m.in. nie możemy ustalić na podstawie
takiego zapisu (kolejności czynności przy uzdatnianiu wody pitnej), rodzaju i ilości usuwanych zanieczyszczeń stałych dodawanych do wody substancji chemicznych celem uzdatniani wody, ...
jAN9êppp
~’‡œê˜‡„—‘Œˆ‘Œˆ±ê—’ê“’š„X‘ˆêšœš„‘Œˆ
6. Teraz nie pozostaje nic innego, jak udać się na wycieczkę.
• Przypomnijmy uczniom, by zabrali ze sobą notatki z pytaniami dotyczącymi uzdatniania wody, które
przygotowali podczas zajęć.
• Polećcie uczniom notowanie kolejnych etapów uzdatniania wody, gdyż będą one przydatne do wykonania ćwiczenia na zakończenie wycieczki lub po wycieczce.
„Ž’F†ˆ‘Œˆ
1. Po wycieczce lub na zakończenie wycieczki uczniowie powinni otrzymać zestaw rysunków ilustrujących poszczególne etapy uzdatniania wody pitnej w zakładzie uzdatniania – jak w zestawie rysunków
do schematu technologicznego uzdatniania wody pitnej (Ryc. 2)
2. Rysunki należy pociąć na kartoniki a następnie ułożyć na przygotowanej planszy tak, by powstał logiczny ciąg ilustrujący proces uzdatniania wody pitnej – zgodny z planszą do schematu technologicznego
uzdatniania wody pitnej (Ryc. 3)
3. Jeśli potrafią uzupełnić schemat dodatkowymi informacjami, które zdobyli podczas wycieczki, to będzie
to ich indywidualny wkład w rozbudowę i uszczegółowienie przygotowanego schematu.
Ten element gry dydaktycznej wydaje się być dobrym sposobem utrwalenia wiadomości uzyskanych
podczas wycieczki.
4. Wróćmy teraz do pytania zawartego w temacie zajęć. Zadajmy je uczniom. Wydaje się pewne, że będą
umieli na nie odpowiedzieć nieporównywalnie pełniej niż na początku realizacji tego tematu.
~„•Œ„‘—œê•ˆ„Œ„†Œ
Część I zajęć równie dobrze możemy realizować w oparciu o analizę struktury wodociągu w szkole. Decyzja, w jaki sposób podjąć ten temat, należy do nauczyciela.
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„®
- Woda dla Krakowa, Materiały informacyjne - http://www.sni.edu.pl/proj/wodadlakrak/Index.htm
- Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2004, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2004.
- Uzdatnianie wody i oczyszczanie ścieków (W:) WODA, Pakiet edukacyjny, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie, Kraków 2000.
- Woda dla Krakowa, Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. w Krakowie, Kraków
1996.
£¦
yœ†­ê¡®êw•ˆ…ŒˆŠ˜ê’Ž„‘ˆŠ’ê–œ–—ˆ˜ê–Œˆ†Œêš’‡’†Œ8Š’šˆ
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
£§
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
yœ†­ê¢®êz†‹ˆ„—ê—ˆ†‹‘’’ŠŒ†‘ˆŠ’ꘝ‡„—‘Œ„‘Œ„êš’‡œê“Œ—‘ˆ
£¨
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
£©
j’ê–ŒAꇝŒˆˆêêš’‡8ꐌˆ‡œêŽ•„‘ˆê„ꍈê˜‡„—‘Œ„‘Œˆ¸
yœ†­ê£®êw„‘–„ꇒꖆ‹ˆ„—˜ê—ˆ†‹‘’’ŠŒ†‘ˆŠ’ꘝ‡„—‘Œ„‘Œ„êš’‡œê“Œ—‘ˆê
¤ª
~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜ê
z†ˆ‘„•Œ˜–ê¢­ê
{ˆ„—®ê~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜
jˆˆê„A9
jest uzmysłowienie uczniom, że woda w domu nie kryje się tylko w kranie. Podczas tych zajęć uczniowie
powinni wskazać na rysunku miejsca, w których/gdzie/w czym faktycznie możemy znaleźć wodę.
j„–
45 minut
t„—ˆ•Œ„ œ
Plansza załączona do scenariusza zajęć, notatnik, przybory do pisania
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Elementy nauczania sytuacyjnego, gry dydaktyczne, technika piramidy priorytetów, paski kartonu
wyliplnêhq
~–—A“
1.Poprośmy uczniów by wymienili przedmioty/rzeczy, które według nich są niezbędne w życiu codziennym. Notujmy ich wypowiedzi na paskach kartonu. Jeśli w wypowiedziach uczniów nie pojawi się hasło
– woda, wówczas skierujmy ich tok rozumowania na wykazanie takich czynności do których niezbędna
jest woda. Poniżej zamieściłam przykłady, jakie mogą podać uczniowie. Oczywiście nie zastępują one
pracy uczniów.
wyk
~ph{ƒv
rzp&rp
jplwƒv
~vkh
rvtw|{ly
{lsl~pvy
yhkpv
ƒ&rv
~hsrthu
y’šŒ‘ŒA†Œˆ
1. Następnie podzielmy uczniów na grupy i poprośmy ich, by każda grupa, stosując technikę piramidy
priorytetów, ustaliła hierarchię ważności wymienionych wcześniej przedmiotów/rzeczy.
•ˆ†œê‘„š„X‘Œˆ–ˆ
•ˆ†œê…„•‡’êš„X‘ˆ
•ˆ†œêš„X‘ˆ
•ˆ†œêN•ˆ‡‘Œ’êš„X‘ˆ
•ˆ†œê„ ’êš„X‘ˆ
2. Zamieśćmy wynik pracy w grupach w widocznym miejscu. Zwróćmy szczególną uwagę na miejsce
wody w ustalonej hierarchii potrzeb przez poszczególne grupy. Jeśli woda nie zajmuje wysokiej, a nawet
najwyższej pozycji zapytajmy uczniów, bez czego, tak naprawdę, człowiek nie może się obejść? Oczywiście nie oznacza to, ze inne rzeczy mogą nie istnieć, że możemy cofnąć cywilizację. Nie o to chodzi.
Powinniśmy jednak uzmysłowić sobie, że woda była, jest i będzie bezcennym darem przyrody. Bez niej
przecież nie ma życia.
3. Rozdajmy uczniom schemat ilustrujący przekrój domu, z pokojami, kuchnią, łazienką, wyposażeniem,
ogrodem, ... Poprośmy uczniów o zaznaczenie na rysunku miejsc, w których według nich ukryta jest
woda w domu? - patrz schemat woda ukryta w domu (Ryc. 4)
4. Omówmy wyniki poszukiwań. Czy uczniowie wskazali tylko urządzenia wodociągowe? Może dostrzegli wodę w pokarmach i napojach, wodę jako podstawę działania różnych urządzeń, wodę w roślinach.
¤¡
~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜ê
Krok po kroku powinniśmy im uświadomić wszechobecność wody oraz jej niezbędność we wszystkich
sferach życia.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Zużycie wody
• na potrzeby przemysłu stanowi 74,4%,
• do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie oraz do napełniania stawów wodnych wynosi 10,3%,
• eksploatacja sieci wodociągowej stanowi 15,3% ogólnego poboru wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Polsce w 2004 roku.
„Ž’F†ˆ‘Œˆ
1. Zapytajmy uczniów, co nowego dały im te zajęcia. Czy mieli dotychczas świadomość takiej powszechnej obecności wody?
2. Zapytajmy, jaki wniosek, dla nas zwykłych użytkowników wody, wynika z tego, co zauważyliśmy/
ustaliliśmy podczas lekcji?
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„®
- Poradnik mądrego korzystania z wody pitnej, Ogólne wiadomości o wodzie, Ciekawostki - http://www.roee.org.pl/pl/bk/ipmkzw/podstrony/CIEKAWOSTKI.htm
- Kundzewicz Z., Recepta na wiek niedostatku wody, Aura nr 6/2001.
- Skiner N. W., Chemia a ochrona środowiska, WSiP, Warszawa 1995.
- Ochrona środowiska 2005, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2005.
- Tyralska – Wojtycza E., Romeyko – Hurko K., Błękitny monitoring, Pakiet edukacyjny dla opiekunów
szkolnego monitoringu wód powierzchniowych, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie, Kraków 1998.
- Weizsäker E. U., Lovins A., Lovins L. H., Mnożnik cztery. Podwojony dobrobyt – dwukrotnie mniejsze
zużycie zasobów naturalnych, Wydawnictwo Rolewski. Poznań 1999.
¤¢
~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜ê
yœ†­ê¤®ê~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
z†ˆ‘„•Œ˜–ê£ê
{ˆ„—®êiˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
jˆˆê„A9
jest poznanie wodochłonności przemysłu, uczniowie obliczą, ile wody trzeba było zużyć by wyprodukować sprzęty, które nas otaczają, czy ubrania, a przez to kształtowanie postaw świadomego konsumenta.
j„–
45 minut
t„—ˆ•Œ„ œ
Dwa komplety kartoników załączonych do scenariusza zajęć (jeden bez podpisów, drugi z podpisami),
notatnik, przybory do pisania.
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Elementy nauczania sytuacyjnego, gry dydaktyczne, elementy pogadanki heurystycznej.
wyliplnêhq
~–—A“
Mądre gospodarowanie wodą to oczywiście podstawa. Nie chodzi tu tylko o typowe czynności nierozerwalnie związane z wodą. Jako świadomi konsumenci musimy zdawać sobie sprawę z tego, że tak naprawdę wszystko, co nas otacza powstało dzięki wodzie. I chociaż nie zawsze bezpośrednio widzimy to wokół
siebie, jeśli jednak zastanowimy się, to stwierdzenie to okaże się być prawdziwe. Bo czyż woda nie jest
niezbędna np. do produkcji żywności, samochodów, mebli, odzieży, książek, tworzyw sztucznych, ...?
Chyba nikt nie zaprzeczy.
y’šŒ‘ŒA†Œˆ
1. Celem zilustrowania wątku zawartego we wstępie proponuję rozdać uczniom komplet rysunków, które
przedstawiają przedmiot lub czynność do produkcji, której potrzebna jest woda - patrz zestaw rysunków
bez opisu pt. zużycie wody w przemyśle (Ryc. 5)
2. Poprośmy uczniów, by intuicyjnie pogrupowali te ilustracje na 3 zbiory, według wodochłonności ich
produkcji i uzasadnili swoje decyzje.
3. Po zaprezentowaniu swoich prac rozdajmy uczniom kartoniki z informacjami o wodochłonności poszczególnych produktów - wodochłonność przemysłu (Ryc. 6)
4. Przedyskutujmy z uczniami czy i w jakim stopniu udało się im trafnie określić wodochłonność poszczególnych produktów. Czy zdawali sobie sprawę z tego, że tak dużo wody potrzeba do ich wytworzenia?
5. Następnie poprośmy uczniów, żeby każdy z nich, na podstawie danych zawartych na tych ilustracjach,
opracował zestawienie wodochłonności produkcji przedmiotów, które go otaczają – w domu lub w
szkole – oczywiście w takim stopniu, w jakim pozwalają mu informacje zawarte na rysunkach (być może
przed zajęciami uda się nam zgromadzić dodatkowe dane). Proponuję by uczniowie przeprowadzili te
obliczenia w skali swojej rodziny.
¤£
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
w•ˆ‡Œ’—½“•’‡˜Ž—±ê
Ž—I•œê“’–Œ„‡„œ
t„—ˆ•Œ„ ±êêŽ—I•ˆŠ’ê
’–—„ ꚜŽ’‘„‘œ
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ê
‘„–ˆŠ’ê“•’‡˜Ž—˜ê
ƒ8†‘„ê’…A—’N9Ꚓ‡œê˜Xœ—ˆê‘„êšœ“•’‡˜Ž’š„‘Œˆêš½šê„•—œŽ˜ Iš
{„Ž„ê’…A—’N9Ꚓ‡œê’‡“’šŒ„‡„
6. Podsumujmy wyniki tych obliczeń w skali klasy i porównajmy ilość wody zużytej do produkcji różnych
przedmiotów. Do czego możemy porównać objętość obliczonej w ten sposób wody? Cały czas nawiązujemy do tego, jak bardzo niezbędna do życia, w szerokim tego słowa znaczeniu jest właśnie woda.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
1000 m3 na osobę rocznie uznawana jest za próg stresu wodnego. W Polsce zasoby wodne w przeliczeniu
na jednego mieszkańca wynoszą ok. 1,6 dam3 (dam3 = dekametr sześcienny = 10m•10m•10m = 1000m3).
W latach suchych wartość ta spada nawet do 1,1 dam3. W klasyfikacji dostępności wody średnie roczne
zasoby wody mieszczące się w granicach 1000 – 2000 m3 uważane są jako bardzo małe. A zatem zasoby
wody w Polsce należą do skromnych.
„Ž’F†ˆ‘Œˆê
7. Z jednej strony chcemy zachować komfort życia, a może nawet podwyższyć go, z drugiej natomiast
widząc, że zasoby wodne naszego kraju są tak szczupłe, a i światowe także powinny być objęte szczególną troską zastanówmy się:
• Czy można coś zmienić, żeby lepiej chronić wodę?
• W jakich działaniach wyrazi się nasza postawa świadomego konsumenta?
• Co w takiej sytuacji może zrobić każdy z nas?
Propozycje uczniów zanotujmy w widocznym na tablicy miejscu. Początkowo zapisujmy każdy pomysł,
następnie zaproponujmy uczniom, by zdeklarowali się, że zastosują w praktyce przynajmniej 2 z zaproponowanych działań na rzecz ochrony zasobów wodnych.
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„®
- Poradnik mądrego korzystania z wody pitnej. Ogólne wiadomości o wodzie. Ciekawostki - http://www.roee.org.pl/pl/bk/ipmkzw/podstrony/CIEKAWOSTKI.htm
- Kundzewicz Z., Recepta na wiek niedostatku wody, Aura nr 6/2001- http://www.aura.krakow.pl/numer/art2_06_01.html
- Skiner N. W., Chemia a ochrona środowiska, WSiP, Warszawa 1995.
- Tyralska – Wojtycza E., Romeyko – Hurko K., Błękitny monitoring. Pakiet edukacyjny dla opiekunów
szkolnego monitoringu wód powierzchniowych, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie, Kraków 1998.
- Weizsäker E. U., Lovins A., Lovins L. H., Mnożnik cztery. Podwojony dobrobyt – dwukrotnie mniejsze
zużycie zasobów naturalnych, Wydawnictwo Rolewski, Poznań 1999.
- Zimny J., Sokołowski J., Kozłowski H.R., Ratujmy zasoby wody i gospodarkę wodn,. Nowy Przegląd
Wszechpolski, Wydanie Internetowe, nr 1-2/2005 - http://www.npw.pl/ARCHIWUM_NPW/2005_01_02/GOS-Zimny.html
- Życiodajna woda http://forum.wprost.pl/ar/?O=470100&NZ=8
- Zasoby wody słodkiej, Informacje sieci AQUADOCInter -http://www.aquadocinter.pl/gw/2.1.1_zasoby_wody_slodkiej_na_ziemi.htm
¤¤
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
¤¥
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
yœ†­ê¥®ê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê“•ˆœNˆ
¤¦
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡êŽŠê
–—˜†‘ˆŠ’ꍈ‡š„…Œ˜ê—’ê¡¢ªªêŒ—•Iš
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê ~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê‡£ê
„–œê“„–—œ†‘ˆê—’ꡪªªê£
…ˆ‘œ‘œê—’ꢪꇐ£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê‡£ê
¡ê–„’†‹’‡˜ê—’ê¡¥ªê£ê¾ê£¨ªêªªªê
“Œš„ꗒꢪꇐ£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê
–—„Œê—’ꡪªê£ê„ê‘„šˆ—ꢢ§ê£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê
ŠŒ‘˜ê—’ê¡¢ªªê£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê ~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê
“„“Œˆ•˜êê„Ž˜„—˜•œê—’ꡨªê£
šœ•’…Išêˆê–—„Œê—’ꢪê¾ê£ªê£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê
“„“Œˆ•˜êpꍄŽ’N†Œê—’ꤤªê£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ªªêŠê
“ˆ‘Œ†œŒ‘œê—’ꢪªªªê‡£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡êŽŠê
„•Š„•œ‘œê—’ꥪꇐ£
¤§
iˆêš’‡œê‘Œˆê„êšœŠ’‡œ
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ê—’‘œê
Ž„˜†˜Ž˜ê–œ‘—ˆ—œ†‘ˆŠ’ê
—’ê¢ê£ªªêªªªê‡£
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê
¡ê…„šˆ ‘Œ„‘ˆê–˜ŽŒˆ‘ŽŒêꗒꥥªªê
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡ŽŠê
…„šˆ ‘œê—’ꥪªªê
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡êŽŠê
…’X„ꍈNŒê‡’ê“•’‡˜Ž†Œê–—’–˜ˆê–ŒAꑄš„‡‘Œ„¾
‘ŒˆÃ®ê˜Xœš„ê–ŒAꝑ„†‘ŒˆêšŒA†ˆêš’‡œê‘ŒXê
“•ˆ‡ˆêš–œ–—ŽŒê˜Xœ—ˆê‡’ê“•’‡˜Ž†Œê…„šˆ ‘œÃ
yœ†­ê¦®ê~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕˆœ– ˜
¤¨
¡ªªªêŒ—•Iš
~’‡’†‹ ’‘‘’N9ꓕ’‡˜Ž†Œê¡êŽŠê
’‡ŒˆXœê…„šˆ ‘Œ„‘ˆê—’ꡦ¥êªªªê
‘ŒˆêšŒ†’‘’ꝘXœ†Œ„Ꝅ–’…Išê‘„꓏„‘—„†„†‹ê
…„šˆ ‘œÃ±êšê‘’šœ†‹ê—ˆ†‹‘’’ŠŒ„†‹ê„‘’—’š„‘’ê
–“„‡ˆŽê˜Xœ†Œ„êš’‡œê‘„šˆ—ê’ꨪÜ
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
z†ˆ‘„•Œ˜–ê¤ê
{ˆ„—®ê{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„
¾ê„ˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
jˆˆê„A9ê
jest zachęcenie uczniów do zbadania, gdzie podziewa się brudna woda i co się z nią dalej dzieje; uczniowie
poznają i będą umieli zaprezentować istotę działania nowoczesnego szamba i/lub oczyszczalni ścieków.
j„–
Części I – II, każda odpowiednio po 45 minut, część IV– 90 minut + czas na dojazd i powrót z zakładu
oczyszczania ścieków.
t„—ˆ•Œ„ œ
Plansza asocjogramu do uzupełnienia przez uczniów; kartki do zapisywania definicji pojęcia ściek lub
notatnik; przybory do pisania; tabela zużycia wody, np. w formie foliogramu, planszy czy slajdu w PowerPoint; materiały niezbędne do utworzenia ścieku – kilkunastolitrowe akwarium lub słój – co najmniej 5
litrowy, taki jak np. używamy w domu do kiszenia ogórków oraz inne materiały wymienione w ćwiczeniu
– tworzenie ścieku; materiały niezbędne do oczyszczania ścieku - dla jednej grupy należy przygotować: 3
- 4 słoiki z po dżemach czy kompotach (ok. 400 - 500 ml), 2 lejki, 2 sitka, gazę – do 3 – 4 etapów oczyszczania, watę, 3 – 4 filtry papierowe do kawy, kamyki, możemy też przygotować sypką (trzeba ją rozwałkować) kredę do tablicy (jako imitację wapienia – namiastkę oczyszczania chemicznego) oraz zebrać z brzegu
stawu, jeziora trochę mułu – jako imitację dodatku z florą bakteryjną – do oczyszczania biologicznego;
schematy oczyszczali ścieków z drenażem rozsączającym oraz schemat oczyszczania ścieków, schemat
działania przydomowej oczyszczalni ścieków, oraz schemat sieci kanalizacyjnej na danym obszarze
dostępny na stronie internetowej –
http://www.wobet-hydret.pl/produkty_oczyszcza_dren_pl.shtml
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Technika burzy mózgów, czyli sesja odroczonego wartościowania, elementy nauczania sytuacyjnego, gry
dydaktyczne, elementy metody ćwiczeniowej.
wyliplnêhq
~–—A“
Na początek proponuję kilka refleksji w formie pytań:
a) Ile razy w ciągu dnia odkręcamy kran z wodą?
b) W jakim celu to robimy?
c) Do czego jeszcze potrzebujemy pobieraną wodę?
d) Ile zużywamy wody w naszej rodzinie w przeliczeniu na jedna osobę w ciągu miesiąca?
e) Czy mamy świadomość, że każdy z nas wytwarza ścieki?
y’šŒ‘ŒA†Œˆ
jAN9êp
†ŒˆŽŒ±ê†’ꗒꍈ–—êŒê„Žê“’š–—„8¸
1. No właśnie ścieki, co to takiego? Proponuję tu pracę techniką burzy mózgów, czyli sesję odroczonego
wartościowania. Na przygotowanej planszy asocjogramu zapisujemy początek zdania - Ścieki to:
a) Każdy uczeń zapisuje na kartce dokończenie zdania.
b) Następnie uczniowie odczytują zapisy z kartek i wspólnie przypinamy zaproponowane przez nich
wyjaśnienia pojęcia ścieki, równocześnie grupujemy powtarzające się propozycje definicji.
c) Teraz pora na porównanie przygotowanych określeń z definicją pojęcia ścieki – możemy ją znaleźć w
słownikach ochrony środowiska czy ekologicznym lub w Internecie, np. pod adresem: http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Acieki, http://encyklopedia.pwn.pl/73040_1.html
d) Uzupełniamy naszą definicję o elementy, które nie pojawiły się w określeniach przygotowanych przez
uczniów. W ten sposób jasne staje się, że generalnie uczniowie rozumieją istotę pojęcia ścieki, jednak
uzupełnienie jej czyni ich wiedze pełniejszą.
¤©
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
Schemat asocjogramu zastosowanego do definiowania pojęcia ścieki
jplrp±ê{v®
2. Zaproponujmy teraz uczniom obliczenie, ile procent pobieranej przez nas wody nieomal błyskawicznie
staje się ściekiem. W tym celu przedstawmy im tabelę z danymi o zużyciu wody do różnych czynności
życiowych.
Obliczenie procentu danej liczby nie powinno sprawiać
uczniom kłopotów. Trzeba jedynie określić wartości,
które będą uwzględniane. Jeśli pominiemy wartości
zaznaczone na szaro i raz obliczymy zużycie wody przy
najniższych wartościach a drugi raz przy najwyższych
to i tak okaże się, że woda do picia i gotowania stanowi
ok. 5% dobowego zużycia wody przez jednego mieszkańca naszego kraju. Czyli ok. 95% zużywanej przez
nas wody nieomal natychmiast staje się ściekiem.
Oczywiście ta woda jest nam potrzebna do codziennych
czynności higienicznych i porządkowych. jednak każdy
z nas musi mieś świadomość nie tylko jej niezbędności
lecz także wielkości zużycia.
j€uuv
|&€jplê~vk€
“•œ–‘Œ†ê
¡¥êÀ꣪êê
Ž8“Œˆêšêš„‘‘Œˆ
¡ªªê
œ†Œˆê‘„†œFê
¡ªêÀꢪê
~j
¢ªêÀꤪê
œ†Œˆê–„’†‹’‡˜
šŒ„‡•ˆê¢ªê
šAXˆ¡ªªêêÀꢪªê
“’‡ˆš„‘Œˆê’Š•I‡Ž„
¥êÀꡣꏽ¢
“’•8‡ŽŒ
¥êÀꡪê
“•„‘Œˆ
¡§êÀ꣢ê
œš„‘Œˆê‘„†œF
¡ªêÀ꣪ê
“Œ†Œˆ±êŠ’—’š„‘Œˆ
¦êÀꡪê
jAN9êpp
zœ–—ˆêŽ„‘„Œ„†ŒêÀꅈê‘ŒˆŠ’ê‘Œˆê„êš–“I †ˆ–‘ˆê†œšŒŒ„†Œ
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Długość sieci kanalizacyjnej w kraju jest nieomal 4 razy krótsza od długości sieci wodociągowej.
Jeśli porównać ją z długością sieci kolejowych eksploatowanych, to jest tylko 3 razy krótsza niż długość
linii kolejowych normalnotorowych.
Czy zdawaliście sobie sprawę z tego, że jest to tak gęsta sieć?
3. A teraz sprawdźmy, jak wygląda system kanalizacji odprowadzający ścieki z naszego budynku.
- Wykonaj szkic przebiegu kanalizacji w twoim domu
- Oblicz ile metrów rur zainstalowano w budynku, w którym mieszkasz, by ścieki z twojego mieszkania
mogły dotrzeć do kanału zbiorczego.
¥ª
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
- Przygotuj się wcześniej do wywiadu, który przeprowadzisz (-dzicie).
• Sprawdź w artykule Zasada działania oczyszczalni ścieków zamieszczony na stronie internetowej http://www.publikacje.hdwao.aplus.pl/oczyszczalnie_sciekow.php - jak może wyglądać schemat
działania przydomowej oczyszczalni ścieków, oraz schemat sieci kanalizacyjnej na danym obszarze.
• Zobacz też jak przebiega Oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym – zamieszczony na stronie
internetowej - http://www.wobet-hydret.pl/produkty_oczyszcza_dren_pl.shtml
- Przeprowadź wywiad z przedstawicielem urzędu gminy lub pracownikiem oczyszczalni ścieków czy
przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji miejscowości, w której mieszkasz.
• Ustal rodzaj kanalizacji, którym odprowadzane są ścieki z twojego domu i szkoły:
- jeśli mieszkamy w budynkach o zabudowie zwartej – wówczas będzie to prawdopodobnie system
kanalizacji miejskiej odprowadzający ścieki do zbiorczej oczyszczalni ścieków,
- dla budynków o zabudowie kolonijnej – prawdopodobnie będzie działała lokalna oczyszczalnia
ścieków,
- w budynkach o zabudowie rozproszonej - działają przypuszczalnie przydomowe oczyszczalnie
ścieków.
A jaki jest w twoim przypadku?
• Dowiedz się, jak przebiega sieć kanalizacji w twojej miejscowości.
• Narysuj na planie miasta/miejscowości i okolic schemat sieci kanalizacji. Jeśli jest to duże miasto, to
ogranicz swoją pracę do rejonu, w którym mieszkasz i lokalizacji twojej szkoły.
• Zapytaj, gdzie w twoim rejonie znajdują się odbiorniki ścieków - kolektory oraz oczyszczalnia ścieków.
• Zanotuj nazwę i zaznacz na planie położenie kolektorów i oczyszczalni ścieków w twojej miejscowości.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Długość sieci kanalizacyjnej (bez kanalizacji deszczowej) – wynosi 1045 km. Sieć ta obejmuje: kanały
sanitarne, ogólnospławne i połączenia domowe. Kanały leżą średnio 4 m pod powierzchnia ziemi. Sieć
kanalizacji licząca ponad 100 lat stanowi 2% długości całej sieci kanalizacji Krakowa.
Uzupełnij powyższą notatkę o informacje o sieci wodociągowej w twojej miejscowości.
jAN9êppp
jœê•Iš‘Œˆê „—š’±ê„Žêšœ—š„•„œêÀêN†ŒˆŽŒê’†œ–†„œ¸
4. No dobrze, wytwarzamy ścieki, ale czy jest się czym martwić, przecież są oczyszczalnie ścieków. Czy
jest to jednak takie proste? Najlepiej jeśli sprawdzimy to osobiście. W tym celu utwórzmy namiastkę
ścieku. Przygotujmy kilkunastolitrowe akwarium lub słój – co najmniej 5 litrowy, taki jak np. używamy
w domu do kiszenia ogórków. Wypełnijmy je wodą w ½ - ¾ objętości a następnie przystąpmy do tworzenia ścieku. Poprośmy uczniów by wymieniali czynności, do których używamy wodę. Starajmy się
ilustrować każdą propozycję używając do tego wody zgromadzonej w naszym zbiorniku wodnym –
słoju, czasem tylko dolewając dodatkowo wody – do płukania (inspirującą rolę w przygotowaniu tego
ćwiczenia odegrali nauczyciele – trenerzy szwedzcy Clas Malmberg i Andres Olsson).
šŒ†ˆ‘ŒˆêÀꍄŽê“’š–—„ˆêN†ŒˆŽ
Przykładowe czynności wykonywane podczas tworzenia ścieku:
• jeśli uczeń poda mycie rąk – to nawet możemy włożyć do wody dłoń z mydłem i namydlić dłoń, wyjąć
mydło i w tej wodzie opłukać dłoń lub polać ją wodą z innego naczynia, ale wszystko nad wodą w tym
słoju,
• mycie zębów – nakładamy na szczoteczkę pastę, pocieramy palcem po szczoteczce (jakbyśmy myli zęby)
¥¡
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
i opłukujemy szczoteczkę wodą, może znowu z innego naczynia,
• mycie naczyń – wlewamy trochę oliwy do naszego powstającego ścieku, wsypujemy jakieś okruszki i
inne resztki jedzenia z talerzyka, wlewamy resztki herbaty z fusami, wlewamy resztki kawy – także z
fusami, dodajemy także płynu do mycia naczyń – bo jest on często stosowany,
• pierzemy – wsypujemy mała miarkę proszku do prania, wlewamy trochę odplamiacza, Calgonu, ...
• myjemy włosy – wlewamy trochę szamponu, a może także odzywki – jeśli nakładamy na włosy odżywkę
i potem spłukujemy ją,
• myjemy podłogę – nieco płynu do mycia podłóg
• załatwiamy się – wrzucamy trochę poszarpanego papieru,
• jeśli uczniowie podadzą propozycję – wycieramy nos chusteczką higieniczną, wrzucamy taką chusteczkę
do naszego ścieku, ale równocześnie komentujemy, że sedes nie jest koszem na śmieci i tam nie powinniśmy wrzucać różnych odpadków,
• malujemy – płuczemy pędzle.
Wiele z powyższych czynności wykonujemy w domu codziennie. Po czym po prostu puszczamy wodę,
spłukujemy zlewozmywak, umywalkę, wannę, spuszczamy wodę w sedesie. Po prostu - taka rura to
wygoda, w niej się chowa brudna woda (powtarzamy temat zajęć) – czy jednak faktycznie spuszczenie
ścieków do kanału kończy sprawę.
Odpowiedzi na to pytanie próbujemy znaleźć poprzez wykonanie próby oczyszczenia naszego ścieku.
šŒ†ˆ‘ŒˆêÀꓕI…„ê’†œ–†ˆ‘Œ„êN†ŒˆŽ˜
Tak powstały ściek mieszamy i głośno zastanawiamy się, jak go oczyścić. Proponujemy uczniom podjęcie
próby oczyszczenia tego ścieku. W tym celu uczniowie:
• Konstruują z przygotowanych wcześniej materiałów swoją oczyszczalnie ścieków.
• Obserwują rezultaty oczyszczania.
• Oceniają skuteczność tych czynności.
• Porównują objętość ścieku przed rozpoczęciem oczyszczania i po zakończeniu tych działań, na które
pozwala im zastosowana w klasie technika.
• Notują, co sprawia najwięcej trudności w oczyszczeniu ścieków.
• Opisują rezultaty oczyszczania – określają cechy substancji (bo trudno to nazwać wodą), jaką udało się
im uzyskać wskutek podjętego procesu oczyszczania.
• Notują pytania, jakie pojawiają się w trakcie oczyszczania ścieków (pytania te zadadzą pracownikowi
oczyszczalni ścieków w trakcie wycieczki do tego zakładu).
jAN9êp}
Poznaj oczyszczalnię ścieków
4. Na zakończenie polećmy uczniom zabranie opracowanych w trakcie oczyszczania ścieków notatek z
pytaniami na wycieczkę do oczyszczali ścieków. Oczywiście sprzątamy nasze miejsca pracy – jest to
ostania szansa na zadanie sobie pytania, a co zrobić/ co dzieje się z odpadami, które powstają w trakcie
oczyszczania ścieków (gdyby takie pytanie nie pojawiło się wcześniej).
5. Teraz, kiedy nasi uczniowie wiedza już więcej na temat ścieków, może już pora zadać im pytania – niby
proste, ale czy równie prosta jest odpowiedź na nie? Są to pytania typu dlaczego ...?
• Dlaczego trzeba oczyszczać ścieki?
• Dlaczego trzeba budować oczyszczalnie ścieków?
• Dlaczego ścieki są niebezpieczne?
6. Następne zajęcia to wycieczka do oczyszczalni ścieków. Należy tylko przypomnieć uczniom, by:
• zabrali ze sobą notatki z pytaniami, które zanotowali podczas tworzenia i oczyszczania ścieku,
• notowali rodzaje i kolejność etapów oczyszczania ścieków, gdyż te informacje będą im przydatne na
zakończenie wycieczki lub po wycieczce, do wykonania kolejnego ćwiczenia.
„Ž’F†ˆ‘Œˆ
1. Po wycieczce lub na zakończenie wycieczki uczniowie powinni otrzymać zestaw rysunków ilustrujących poszczególne etapy oczyszczania ścieków w oczyszczalni - zestaw rysunków do schematu technologicznego oczyszczalni ścieków (Ryc. 7).
2. Rysunki należy pociąć na kartoniki a następnie ułożyć na przygotowanej planszy tak, by powstał logicz-
¥¢
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
ny ciąg ilustrujący proces oczyszczania ścieków - plansza do schematu technologicznego oczyszczalni
ścieków (Ryc. 8).
3. Jeśli potrafią uzupełnić schemat dodatkowymi informacjami, które zdobyli podczas wycieczki, to będzie
to ich indywidualny wkład w rozbudowę i uszczegółowienie przygotowanego schematu.
Ten element gry dydaktycznej wydaje się być dobrym sposobem utrwalenia wiadomości uzyskanych
podczas wycieczki.
Poprośmy tez uczniów by porównali dwa systemy oczyszczania ścieków – ten w oczyszczalni oraz ten
przydomowy z drenażem rozsączającym - schemat budowy oczyszczalni z drenażem rozsączającym
(Ryc. 9) i by określili zasadność stosowania każdego z nich, podali kilka podstawowych zalet i ograniczeń każdego z typów oczyszczalni ścieków.
4. Wróćmy teraz do pytania zawartego w temacie zajęć. Zadajmy je uczniom. Wydaje się pewne, że będą
umieli na nie odpowiedzieć nieporównywalnie pełniej niż na początku realizacji tego tematu.
~„•Œ„‘—œê•ˆ„Œ„†Œ
Część I zajęć równie dobrze możemy realizować w oparciu o analizę struktury kanalizacji w szkole. Decyzja , w jaki sposób podjąć ten temat, należy do nauczyciela.
iŒ…Œ’Š•„‰Œ„
- Zasada działania oczyszczalni ścieków - http://www.publikacje.hdwao.aplus.pl/oczyszczalnie_sciekow.php
- Misiak B. – Mój przyjaciel sunlicht - http://www.zb.eco.pl/zb/64/sunlicht.htm - Zielone Brygady,
nr 10(64)/94
- Najpopularniejszy drenaż rozsączający - http://www.muratordom.pl/6939_3990.htm
- Oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym
http://www.wobet-hydret.pl/produkty_oczyszcza_dren_pl.shtml
- Przydomowa oczyszczalnia ścieków z drenażem rozsaczającym. Przydomowa biologiczna oczyszcalnia
ścieków - http://www.ecomotyl.pl/oferta/oczyszczalnie
- Raczkiewicz M., Rodak K. – Szambo czy własna oczyszczalnia? Ładny dom. 02.2005.
http://dom.gazeta.pl/ladny-dom/1,61611,2557736.html - Gazeta - Ładny dom -Budowa - Kanalizacja
(3 części)
- Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej 2004, Główny Urząd Statystyczny w Warszawie,
Warszawa 2004
- Uzdatnianie wody i oczyszczanie ścieków (W:) WODA. Pakiet edukacyjny. Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie. Kraków 2000.
¥£
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
yœ†­ê§®êˆ–—„šê•œ–˜‘ŽIšê‡’ê–†‹ˆ„—˜ê—ˆ†‹‘’’ŠŒ†‘ˆŠ’ê’†œ–†„‘ŒêN†ŒˆŽIš
¥¤
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
¥¥
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
yœ†­ê¨®êw„‘–„ꇒꖆ‹ˆ„—˜ê—ˆ†‹‘’’ŠŒ†‘ˆŠ’ê’†œ–†„‘ŒêN†ŒˆŽIšê
¥¦
{„ŽŒêŽ„‘„ ꗒꚜŠ’‡„êÀêšê‘Œê–ŒAꆋ’š„ê…•˜‡‘„êš’‡„êÀꄏˆê†œê‘„ê—œêŽ’‘Œˆ†ê–“•„šœ¸
yœ†­©®êz†‹ˆ„—ê…œ‡’šœê’†œ–†„‘Œêê‡•ˆ‘„Xˆê•’–8†„8†œ
¥§
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
z†ˆ‘„•Œ˜–ê¥
{ˆ„—®êk’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸ê
jˆˆê„A9
jest całościowe spojrzenie z wszechobecność wody w naszym życiu – uczniowie ustalą, do czego potrzebują wodę, określą, jak się nią posługują, podadzą sposoby mądrego gospodarowania wodą.
j„–
Każda z części po 45 minut
t„—ˆ•Œ„ œ
Dwa komplety kartoników/ 3-4 osobowy zespół uczniów - jeden ilustrujący rozrzutne gospodarowanie
wodą w domu i obejściu a drugi - racjonalne gospodarowanie wodą w tych samych czynnościach, co w
pierwszym zestawie; cenki w kolorze: czerwonym, pomarańczowym, zielonym; karta obserwacji/pomiarów zużycia wody w domu; tabela – ilustracja ćwiczenia: Jak gospodaruję wodą w domu; komplet kartoników w postaci domina - jeden komplet/ 4 osobowy zespół uczniów, notatnik, przybory do pisania.
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Nauczanie sytuacyjne, gry dydaktyczne, pogadanka heurystyczna, metoda ćwiczeniowa, praca z tekstem/Internetem.
wyliplnêhq
Dwa tygodnie przed zajęciami
Poprośmy uczniów o wykonanie poniższego zadania.
Przeprowadź obserwacje/pomiary zużycia wody w domu, w ogrodzie, w obejściu. Zanotuj do czego
zużywana jest woda oraz ile jej potrzeba do wykonania danej czynności.
Dla ułatwienia notowania prowadzonych pomiarów skorzystaj z załączonej tabeli. Jeśli potrzebujesz
więcej wierszy w tabeli, to oczywiście możesz ja modyfikować.
Przynieś wypełniona tabele na zajęcia w terminie wskazanym przez nauczyciela.
Karta obserwacji/pomiarów zużycia wody w domu
jœ‘‘’N†Œê‡’ê
Ž—I•œ†‹ê˜Xœš„œê
š’‡A
wu
~{
y
j
w{
z
u
˜Xœ†Œˆêš’‡œêšꏌ—•„†‹Ã
hêêêêêiêêêêêêhêêêêêiêêêêêêhêêêêêiêêêêêêhêêêêêiêêêêêhêêêêêêiêêêêêhêêêêêiêêêêêêhêêêêêi
ƒ8†‘Œˆ
ƒ8†‘Œˆ
A – jednostkowe zużycie wody na daną czynność,
B – łączne zużycie wody na tę czynność w ciągu doby
¥¨
ƒ8†‘Œˆ
–˜„ê
š„•—’N†Œêiê
ê‡„‘ˆŠ’ê
šŒˆ•–„Ã
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
~–—A“
Rozpocznijmy od refleksji – czy zastanawialiśmy się kiedykolwiek, ile razy w ciągu dnia sięgamy po
wodę? Nie chodzi, tu oczywiście tylko o dosłowne sięganie po wodę, lecz o wszystkie czynności związane
z wodą.
• Zaproponujmy, by każdy uczeń zapisał w jakim celu sięga po wodę każdego dnia/ korzysta z wody i by
policzył to indywidualnie. Zwróćmy uwagę, że należy policzyć nie tylko rodzaj wykonywanych czynności ale także uwzględnić czynności powtarzane w ciągu dnia – jak np. mycie rąk.
• Poprośmy któregoś z nich by przeczytał, swoje zapiski. Następnie zaproponujmy, by inni uczniowie
dopowiedzieli te czynności, które nie wymienił pierwszy i każdy kolejny uczeń, w ten sposób nasza lista
będzie pełniejsza.
• W tym czasie pozostali uczniowie uzupełniają swoje listy – według indywidualnych doświadczeń.
• Kiedy lista zdaje się być pełna, uczniowie sumują liczbę czynności.
• Nauczyciel rysuje na tablicy wykres i nanosi punkty według wskazań uczniów na tablicy (na osi X zaznacza liczbę uczniów, na osi Y – liczbę wielokrotność korzystania z wody w ciągu dnia).
Prawdopodobnie dla wielu z nas wyniki mogą być zaskakujące – bo wartości te będą sięgać kilkudziesięciu
razy.
Czy w ogóle żyjemy z taką świadomością, że bez wody po prostu - ani rusz?
y’šŒ‘ŒA†Œˆ
jAN9êp
1. Skoro tak wiele razy w ciągu doby używamy wodę, to zastanówmy się w jaki sposób to robimy. Celem
zilustrowania tej sytuacji rozdajmy uczniom grę memory. Gra zawiera dwa zestawy kartoników z rysunkami:
- jeden przedstawia rozrzutne gospodarowanie wodą w domu i obejściu (Ryc.10)
- drugi ilustruje racjonalne gospodarowanie wodą w domu i obejściu (Ryc.11)
Zasady gry:
- W grze bierze udział 3 - 4 zawodników.
- Kartoniki mieszamy ze sobą i układamy losowo na stoliku, rysunkami do dołu.
- Pierwszy zawodnik podnosi kartonik patrzy na rysunek i pokazuje go pozostałym. Szuka kartonika do
pary – podnosi drugi kartonik. Jeśli znajdzie kartonik do pary – przypominam, że zawodnicy nie wiedzą
jak są ułożone kartoniki, zatem pierwsze szukanie pary jest w zasadzie losowe – wówczas zabiera parę.
Jeśli nie znajdzie kartonika do pary, wówczas kładzie obydwa kartoniki rysunkami do dołu na tych miejscach, z których je podnosił.
- Tak samo postępuje każdy następny zawodnik. Jednak za każdym razem rośnie szansa na dobranie pary,
bo grający już mogą pamiętać, gdzie leżą kartoniki, które wcześniej były podnoszone.
- W wyżej przedstawiony sposób przebiega gra, aż do zebrania wszystkich kartoników.
- Wygrywa ten, który zbierze największą liczbę par kartoników.
2. Oczywiście gra nie jest celem samym w sobie, lecz pretekstem do rozmowy (pogadanki heurystycznej).
Zapytajmy uczniów, dlaczego uznali, że dane obrazki można połączyć (ilustrują tę samą czynność)?
Czym, mimo pewnego podobieństwa różnią się od siebie (sposobem gospodarowania wodą – rozrzutne
i racjonalne, a nawet oszczędne).
a) Prawdopodobnie bez trudu uczniowie wykażą różnice między każdą z przedstawionych na rysunkach
sytuacji. Jednak omówmy każdą z ilustracji, by wykazać, przyczyny sytuacji, w których na tę samą
czynność zużywamy więcej wody i zaakcentujmy, jak to robić, żeby tej wody zużywać mniej.
b) Jak w rzeczywistości postępujemy my sami? Jak się to dzieje w naszych domach?
Chcąc uzyskać informacje na ten temat wykonajmy następujące ćwiczenie. Zawieśmy rysunki z gry
memory w dwóch kolumnach na tablicy czy na planszy, w każdym razie w widocznym i łatwo dostępnym miejscu. Zróbmy to tak, jak ilustruje poniższa tabela. Zadaniem uczniów, podanie sposobu postępowania w sytuacjach przedstawionych na każdym z rysunków - poprzez przyklejenie w odpowiedniej
kolumnie cenki w odpowiednim kolorze (czerwonym, pomarańczowym lub zielonym).
Aby uniknąć ewentualnego tłoku przy tablicy podzielić wszystkie przedstawione na ilustracjach sytuacje
(nadal zachowując układ przedstawiony w załączonej tabeli) np. na 4 grupy i rozwiesić je w kilku miejscach sali zajęć. Po wykonaniu ćwiczenia przenieśmy je w jedno miejsce i poprośmy uczniów, by skupili
się przy planszy.
¥©
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
• Omówmy z uczniami wyniki pracy indywidualnej – ustalmy, patrząc na całą tabelę, jaki typ zachowań
przeważa (który kolor cenek dominuje?) – jak gospodarują wodą najczęściej?
• Ustalmy czynność, którą wykonując najwięcej z nas zużywa wodę najbardziej rozrzutnie.
• Ustalmy czynność, którą wykonując najwięcej z nas zużywa wodę najbardziej oszczędnie.
• Oceńmy ogólny stan naszych zachowań w związku z gospodarowaniem wodą.
Nasze rozważania podsumujmy poniższą informacją.
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Woda, z której faktycznie możemy korzystać do naszych potrzeb zwarta jest w jeziorach, rzekach i
atmosferze stanowi 0,02% ogólnej objętości wody na Ziemi. Jeśli zasoby wody na naszym globie porównać do objętości 10 litrów – co zmieściłoby się w słoju lub niedużym wiaderku, to zasoby wody pitnej
zmieszczą się na małej łyżeczce do kawy, będą wynosiły odpowiednio 0,058 l – 58 ml. (Najlepiej byłoby
zademonstrować taka łyżeczkę używaną najczęściej do filiżanki kawy czy herbaty.)
Zanotuj, jaki wniosek wynika z tej informacji?
Jak gospodaruję wodą w domu?
tŒˆ–†ˆê‘„ꆈ‘ŽŒê
yœ–˜‘ŽŒêŒ˜–—•˜8†ˆê
šêŽ’’•ˆê†ˆ•š’‘œ •’•˜—‘ˆêŠ’–“’‡„•’¾
š„‘Œˆêš’‡8
¦ª
tŒˆ–†ˆê‘„ꆈ‘ŽŒ
šêŽ’’•ˆê“’„•„F¾
†’šœ
yœ–˜‘ŽŒêŒ˜–—•˜8†ˆê
•„†’‘„‘ˆêŠ’–“’‡„¾ê
•’š„‘Œˆêš’‡8
tŒˆ–†ˆê‘„ꆈ‘ŽŒê
šêŽ’’•ˆêŒˆ’‘œ
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
jAN9êpp
3. Ile faktycznie zużywamy wody, jeśli gospodarujemy nią racjonalnie a nawet oszczędnie? Szukać odpowiedzi na to pytanie proponuję w trakcie pracy zespołowej z dostępem do Internetu. Jeśli nie ma takiej
możliwości, to trzeba wydrukować interesujące nas informacje z Internetu, tak by uczniowie mogli
samodzielnie odszukać danych o potencjalnym zużyciu wody, gdy jest ona stosowana oszczędnie.
Oto propozycje adresów stron internetowych z takimi danymi:
• Wiosna na baterie. Pracownia projektowa Archipelag - http://www.archipelag.pl/index_art.php?form=advanced&seek=&cat=1060300&aid=969&pid=
• Woda na wagę złota - http://www.ekomani.republika.pl/oszczedzaniewody.htm
• ABC oszczędzania wody część II i III. Portal Budowlano – Instalacyjny –
http://instalsystem.pl/document,,id,8017.html
• Kropla do kropli - http://www.muratordom.pl/6950_3164.htm
• Poradnik mądrego korzystania z wody pitnej. Woda w gospodarstwie domowym - http://www.roee.org.pl/pl/bk/ipmkzw/podstrony/URZADZENIA_WODA_W_DOMU.htm
• Systemowe oszczędzanie wody - http://e-instalacje.pl/110_1927.htm
• Oszczędzanie wody w toalecie - http://www.muratordom.pl/6746_3174.htm
jœêšŒˆ–±êXˆê­­­¸
Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w Polsce w przeliczeniu na 1 mieszkańca
miast, w których istniała sieć wodociągowa w 2003 roku wynosiła 39,6 m3 i zmalała o 16,6 m3/ rok w
stosunku do roku 1995r.
A ty, co możesz powiedzieć o zmianach w ilości zużytej wody na przestrzeni ostatnich kilku lat w twoim
domu?
Sporządź notatkę na ten temat
4. Teraz wykorzystajmy wyniki pracy domowej uczniów.
Polećmy, by każdy uczeń:
• obliczył, średnie dobowe zużycie wody na wykonanie każdej z wymienionych przez siebie czynności
w okresie, w którym prowadził badania,
• porównał obliczone wartości z danymi uzyskanymi z Internetu,
• na przygotowanej przez siebie karcie obserwacji/pomiarów, zaznaczył np. żółtym mazakiem lub kredką,
te wartości zużycia jednostkowego wody, które świadczą o racjonalnym gospodarowaniu wodą w jego
domu,
• ocenił swój sposób korzystania z wody i zanotował:
- te czynności, które wykonuje przyjaźnie dla środowiska
- oraz te, które powinny ulec zmianie, ze względu na zbyt duże zużycie wody.
- zaproponował sposoby modyfikacji tych zachowań, które powinny ulec zmianie,
- podał sposób, w jaki przekona swoją rodzinę do zmiany niektórych zachowań – np. poprzez obliczenie
możliwych oszczędności samej wody jako cennego surowca (jako argumentu, może użyć informacji
Czy wiesz, że ...? a także oszczędności ekonomicznych).
„Ž’F†ˆ‘Œˆ
5. Jednak nie wystarczy tylko wiedzieć, trzeba także umieć i chcieć wiedzę stosować. W tym celu rozdajmy
uczniom domino obrazkowe dotyczące racjonalnego gospodarowania wodą w domy (Ryc. 12).
Podzielmy uczniów na 4 osobowe grupy. Zadaniem każdego zespołu jest ułożenie domina, czyli dopasowanie do odpowiedniej obrazka informacji o wielkości zużycia wody, przy racjonalnym gospodarowaniu
tym cennym surowcem. Zadanie to uczniowie mogą wykonywać korzystając z materiałów internetowych i własnych notatek, które wykonali podczas zajęć.
¦¡
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
yœ†­ê¡ª®êy’•˜—‘ˆêŠ’–“’‡„•’š„‘Œˆêš’‡8êšê‡’˜êŒê’…ˆN†Œ˜ê
¦¢
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
¦£
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
yœ†­ê¡¡®êy„†’‘„‘ˆêŠ’–“’‡„•’š„‘Œˆêš’‡8êšê‡’˜êŒê’…ˆN†Œ˜ê
¦¤
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
¦¥
k’ꆝˆŠ’ê“’—•ˆ…˜AꚒ‡AêŒê„Žê‘Œ8ꊒ–“’‡„•˜A¸
“•ˆ“ œšêš’‡œê
¦¾¨ê½Œ‘ꝄŒ„–—ê
¡¥¾¡ªê½Œ‘
¥¾¡ªêŒ—•Iš
ˆ‡‘’•„’š’ê¦ê
„ê‘Œˆê©êŒ—•Iš
¦¾¡ªêŒ—•Iš
¡§¾£¢êŒ—•œ
šŒ„‡•ˆê¢ª±êšAXˆ
¡ªªêêÀꢪª
¥¾ê¡£ê½¢
¡ªêÀꢪꏌ—•Iš
¡¥êÀ꣪ꏲꨏ½Œ‘ê
„ê‘Œˆê¡¢ªêŒ—•Išê
šêš„‘‘Œˆ
yœ†­ê¡¢®êk’Œ‘’ê’…•„Ž’šˆê‡’—œ†8†ˆê•„†’‘„‘ˆŠ’ꊒ–“’‡„•’š„‘Œ„êš’‡8êšê‡’˜
¦¦
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
z†ˆ‘„•Œ˜–ê¦
{ˆ„—®êzŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
jˆˆê„A9
Zbadanie sposobu gospodarowania wodą w szkole, uświadomienie konieczności oszczędzania wody,
organizowanie i podejmowanie działań na rzecz racjonalnego gospodarowania wodą w szkole.
j„–
Część I - 45 minut o raz czas między zajęciami potrzebny do przeprowadzenia obserwacji i badań.
Część II - 90 minut – przygotowanie planu projektu.
Część III - realizacja projektu np. jeden semestr lub wg ustaleń organizatorów projektu.
t„—ˆ•Œ„ œ
Schemat techniki Ishikawy, tabele obserwacji i badań – załączone w tekście scenariusza, plan realizacji
projektu – przedstawiony w części II realizacji niniejszego scenariusza, notatnik, przybory do pisania.
tˆ—’‡œ½—ˆ†‹‘ŒŽŒê•ˆ„Œ„†Œ
Nauczanie sytuacyjne, metoda projektu, pogadanka heurystyczna, metoda ćwiczeniowa, technika Ishikawy,
giełda pomysłów, praca z tekstem/Internetem.
wyliplnêhq
~–—A“
Wyobraźmy sobie dzień bez wody w szkole. Różne rzeczy można sobie wyobrazić, ale dzień bez wody?
A przecież w zasadzie nie po to chodzimy do szkoły, żeby korzystać z wody. Wielu czynności związanych
z wodą nie wykonujemy w szkole, a mimo to brakowałoby nam jej ogromnie.
Skoro woda, nawet w szkole, jest tak nieodzowna, to wydaje się oczywiste, że powinniśmy postępować z
nią najlepiej, jak tylko to jest możliwe. Czy jednak faktycznie tak postępujemy?
y’šŒ‘ŒA†Œˆê
jAN9êpê¾êw•œŠ’—’š„‘Œ„ꇒꕈ„Œ„†Œê“•’ˆŽ—˜
1. Chcąc stwierdzić, jak gospodarujemy wodą w szkole przeprowadźmy obserwacje i badania.
Zwróćmy uwagę (informacje te możemy podać uczniom lub też poprosić ich by sami je określili):
- na szczelność uszczelek w kranach,
- na szczelność urządzeń w spłuczkach klozetowych,
- czy uczniowie dokręcają lub wręcz zakręcają krany?,
- w jaki sposób uczniowie myją ręce?
- w jaki sposób dyżurni płuczą gąbki do wycierania tablicy?
- jak zmieniana jest woda żółwiom?,
- jak postępują uczniowie podczas wymiany wody w akwarium?
- w jaki sposób zmywane są naczynia po eksperymentach w różnych przedmiotach?
- kiedy i w jaki sposób podlewana jest zieleń przyszkolna?,
- w jaki sposób gospodarują wodą pracownicy szkolnej stołówki – podczas przygotowywania posiłków, np.
płukanie warzyw, w trakcie mycia naczyń, ...
- jak zorganizowane jest sprzątanie w szkole – mycie podłóg, mycie okien, inne porządki, ...?
Jak widać miejsc i sytuacji do obserwacji nie brakuje. Choć, jak zauważyliśmy na początku, wydawać się
może, że w szkole mamy do czynienia z wodą w minimalnym stopniu. Być może powyższa lista czynności
związanych z wodą w szkole nie jest kompletna – jeśli macie jeszcze jakieś propozycje, oczywiście uzupełnijcie ją.
2. Ustalcie termin, czas, miejsce obserwacji oraz listę osób, które przeprowadzą te obserwacje. Ustalcie też
sposób zapisu wyników obserwacji. Być może mogłaby to być tabela, ale to oczywiście tylko sugestia.
¦§
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
y’‡„ê†œ‘‘’N†Œ
p’N9ꝘXœ—ˆê
š’‡œêšêŒ—•„†‹ê
„’…–ˆ•š’š„‘œê–“’–I…ê
“’–—A“’š„‘Œ„êêš’‡8
p‘‘ˆê˜š„ŠŒÊê
ƒ8†‘ˆê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê†Œ8Š˜ê—œŠ’‡‘Œ„
ƒ8†‘ˆê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê†Œ8Š˜ê•’Ž˜
w•ˆ†ŒA—‘ˆê˜Xœ†Œˆêš’‡œê“•ˆê¡ê˜†‘Œ„êšê†Œ8Š˜ê•’Ž˜
*proponuję tu zapisać, ile razy w ciągu dnia dana czynność jest wykonywana
3. Porównajcie wyniki swoich obserwacji – ilość zużytej według waszych obliczeń wody w szkole z odczytem z liczników w ustalonym okresie czasu.
y’‡„ê“’Œ„•˜
p’N9ꝘXœ—ˆêš’‡œ
w•œ†œ‘œêˆšˆ‘—˜„‘œ†‹ê•IX‘Œ†ê
ŒA‡œêšœ‘ŒŽ„Œê“’Œ„•Iš
ƒ8†‘ˆê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê–Ž’ˆê’…Œ†’‘ˆê‘„ê
“’‡–—„šŒˆê“•ˆ“•’š„‡’‘œ†‹ê’…–ˆ•š„†Œ
ƒ8†‘ˆê˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê–Ž’ˆê‘„ê“’‡–—„šŒˆê
’‡†œ—˜êêŒ†‘ŒŽ„
yIX‘Œ†„ꐌA‡œêšœ‘ŒŽ„Œê“’Œ„•Iš
4. Przeprowadźcie tez analizę zużycia wody w kolejnych latach w szkole w przeliczeniu na jednego ucznia.
Postarajcie się wyjaśnić zamiany w ilości zużytej wody. Jeśli sami będziecie mieć trudności poproście
odpowiednich pracowników szkoły o pomoc.
y’Ž
˜Xœ†Œˆêš’‡œêšê£
sŒ†…„ꘆ‘ŒIšê
šê–Ž’ˆ
„’…–ˆ•š’š„‘ˆêŒ„‘œê w•œ†œ‘œê„Œ–—‘Œ„ ˆê–œ—˜„†Œ
šêšŒˆŽ’N†Œê˜Xœ†Œ„êš’‡œ
5. Omówcie wyniki przeprowadzonych obserwacji i analizy zużycia wody.
- Jeśli wszystko jest w porządku – to tylko można pogratulować i życzyć by było tak dalej.
- Jeśli jednak nie wszystko jest tak, jak być powinno, proponuję przygotowanie i przeprowadzenie szkolnego projektu Woda inspiracją naszych działań.
Zanim jednak przystąpimy do zaplanowania działań i ich realizacji projektu proponuję uświadomić sobie
choćby grupy zagadnień, którymi powinniśmy się zająć podczas jego realizacji.
Oto lista pytań, na które powinniśmy szukać odpowiedzi:
• Na jakie pytania powinniśmy odpowiedzieć, żeby zmniejszyć wielkość zużycia wody?
¦¨
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
• Jakie przeszkody musimy pokonać?
• Jakie działania proponujemy, żeby rozwiązać ten problem?
• Do kogo należy się zwrócić z naszym pomysłem, żeby go wdrożyć?
• Czego oczekujemy od instytucji ...?
• Jakie korzyści będziemy mieć z ograniczenia ilości zużytej wody?
Ćwiczenie to możemy wykonać techniką Ishikawy (rybi szkielet), podczas pracy zespołowej,
w trakcie, której jedna z wytypowanych osób notuje pomysły innych na planszy rybiego szkieletu.
Inna możliwość, to praca w grupach, w trakcie której każdy z zespołów otrzymuje jedną z głównych ości i stara się odpowiednio zapisać pomysły poszczególnych osób z zespołu. W tej wersji,
po wykonaniu zadania każda grupa musi zaprezentować wyniki swojej pracy.
w„‘–„ꇒꘖ—„ˆ‘Œ„ê–“’–’…˜ê•„†’‘„‘ˆŠ’ꊒ–“’‡„•’š„‘Œ„êš’‡8êšê–Ž’ˆê—ˆ†‹‘ŒŽ8êp–‹ŒŽ„šœ
u„ꍄŽŒˆê“œ—„‘Œ„
“’šŒ‘‘ŒNœê­­­¸
q„ŽŒˆê“•ˆ–Ž’‡œê
˜–Œœêê­­­¸
q„ŽŒˆê‡Œ„ „‘Œ„ê
“•’“’‘˜ˆœê­­­¸
q„Žê•„†’‘„‘Œˆê
Š’–“’‡„•’š„9ê
š’‡8êšê–Ž’ˆ¸
k’ꎒŠ’ê‘„ˆXœê­­­¸
jˆŠ’ê’†ˆŽ˜ˆœê­­­¸
q„ŽŒˆêŽ’•œN†Œê…A‡ŒˆœêŒˆ9ê­­­¸
6. W ten oto sposób wiemy już, czym powinniśmy się zająć w trakcie realizacji projektu, do kogo
chcemy się zwrócić i w jakim celu.
Biorąc pod uwagę jak ważny jest problem racjonalnego czy wręcz oszczędnego gospodarowania
wodą nie sposób nie zrealizować takiego projektu w szkole. Można mieć także nadzieję, że
uczniowie zaangażowani w jego realizację prawdopodobnie przeniosą swoje doświadczenia,
poglądy, postawy i umiejętności do swoich domów i w przyszłe życie.
jAN9êpp
yˆ„Œ„†„ê“•’ˆŽ—˜
7. Metoda ta polega na samodzielnym zaplanowaniu, realizacji, prezentacji oraz ocenie przedsięwzięcia, które trwa znacznie dłużej niż pojedyncze zajęcia. Zanim jednak do niego przystąpimy
musimy sobie uświadomić, że projekt składa się z kilku etapów:
I. Zainicjowanie/planowanie projektu – może ono obejmować:
A. temat projektu,
B. zwięzłe uzasadnienie jego wyboru,
C. ramowy harmonogram działań,
D. przedstawienie i uzyskanie akceptacji Samorządu Uczniowskiego, Rady Pedagogicznej
i Rady Rodziców.
II. Opis projektu, w którym powinniśmy przedstawić:
A. temat,
B. uzasadnienie wyboru przedsięwzięcia,
C. cele projektu,
¦©
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
D. termin realizacji projektu,
E. zasięg oddziaływania (uczestnicy)
F. krótki opis tego przedsięwzięcia,
G. opis zadań realizowanych w ramach przedsięwzięcia,
H. formy realizacji,
I. osoby, instytucje, organizacje wspierające realizację projektu
J. zasady pracy w zespole,
K. terminy konsultacji,
III. Realizacja projektu.
IV. Prezentacja projektu.
V. Ocena projektu i plany na przyszłość.
Trudno jest przygotować w szczegółach projekt nie znając realiów. Dlatego w niniejszym materiale zostaną
zamieszone tylko wybrane elementy – propozycje, które być może usprawnią przygotowanie waszego projektu. Istnieje też możliwość włączenia zagadnień, które zaliczyłam do etapu I – poprzedzającego realizację
projektu – do samego projektu. Zależy to od osób wykonujących to przedsięwzięcie.
h‡êˆ—„“êpê¾ê„Œ‘Œ†’š„‘Œˆê“•’ˆŽ—˜ê¾ê‘„ê—œêˆ—„“Œˆê˜–—„„œ®
A. Temat projektu - może być taki sam jak niniejszego scenariusza – jest to temat ogólny, ale jak na razie
wystarczający, by ustalić plan dalszych działań.
B. Uzasadnienie wyboru – możemy się tu posłużyć wynikami badań wstępnych wykonanych w części I
niniejszego scenariusza a zawartych w punkcie 2. i 3. oraz wnioskami, jakie wynikają z tych prac.
C. Ramowy harmonogram działań powinien określać czas, w którym planujemy zrealizować nasz projekt.
Być może dobrze byłoby zacząć go we wrześniu czy październiku a zakończyć 22 marca – w Światowy
Dzień Wody – prezentacją wyników realizacji projektu na forum szkoły. Praktycznie rzecz biorąc jego
realizacja powinna trwać nie dłużej niż przez okres 1 roku szkolnego.
D. Przedstawiamy nasz pomysł do akceptacji Samorządowi Uczniowskiemu, Radzie Pedagogicznej i Radzie
Rodziców.
Jeśli uzyskamy akceptację, możemy przystąpić do dalszych działań.
h‡êˆ—„“êppê¾ê’“Œ–ê“•’ˆŽ—˜
Tu zatrzymamy się tylko na wybranych częściach, np. wstępny wykaz zadań realizowanych w ramach przedsięwzięcia. Projekt jest dużym przedsięwzięciem, dlatego należy szczególnie dokładnie ustalić wszystko, co
ma być zrobione przez poszczególne grupy, tak by jego realizacja mogła sprawnie przebiegać.
Jeśli w realizacji projektu mają także wziąć udział uczniowie innych klas, może dobrze byłoby dowiedzieć
się, jak oni widzą problem gospodarowania wodą w szkole i jakie proponują rozwiązania.
W tym celu został opracowany poniższy schemat giełdy pomysłów, który ukierunkuje ich pracę.
w•œŽ „‡’šœê–†‹ˆ„—ꊌˆ ‡œê“’œ– Iš
k’ꆝˆŠ’ê˜Xœš„œê
š’‡œêꖝŽ’ˆ¸
~ꍄŽŒê–“’–I…ê—’ê
•’…Œœ¸
q„Žê‘Œˆ–œ9ê
ˆê˜Xœ†Œˆ¸
Œˆ‘Œ9ꑄšœŽŒ¸ê
{„Ž·ê¾êhˆê„Ž¸
–ˆŠ•ˆŠ’š„9
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­
–ˆŠ•ˆŠ’š„9
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­
–ˆŠ•ˆŠ’š„9
–ˆŠ•ˆŠ’š„9
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
¾ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê­ê
Równocześnie została opracowana tabela, w której zamieściłam przykładowe zadnia do realizacji w tym
projekcie.
§ª
Zebranie opinii uczniów innych klas
nt. sposobu gospodarowania wodą
w szkole techniką giełdy pomysłów.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Ustalenie listy prac do wykonania w
związku z realizowanym projektem.
Uzgodnienia szczegółowe z Dyrekcją szkoły, Radą Rodziców, Radą
Pedagogiczną i uczniami innych
klas
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Nawiązanie kontaktów
z organizacjami i instytucjami
mogącymi nam pomóc
w realizacji konkretnych przedsięwzięć.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
1
2
3
4
„‡„‘Œ„ꇒꚜŽ’‘„‘Œ„
Ustalenie z opiekunem projektu
sposobu realizacji i popularyzacji
projektu w szkole (dlaczego taki
właśnie projekt chcemy realizować).
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
s­“­
{ˆ•Œ‘ê•’“’†A†Œ„êŒê„Ž’F†ˆ‘Œ„ê
’•„ê’†ˆŽŒš„‘ˆê•ˆ˜—„—œ
j’ꍈ–—ê“’—•ˆ…‘ˆ±ê
Xˆ…œê—’êšœŽ’‘„9¸
r—’ꗒꝕ’…Œ¸
êŽŒ½ê„Ž8ꌑ–—œ—˜†8ê
…A‡Œˆœêš–“I “•„¾
†’š„9¸
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
§¡
§¢
Przedstawienie podczas apelu
wszystkim uczniom informacji o
zainicjowaniu projektu, wytyczonych celach i zadaniach, jakie
należy wykonać.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Rozmieszczenie w łazienkach,
ubikacjach naklejek a w klasach
i na korytarzach szkolnych ulotek
i plakatów o sposobach racjonalnego
a nawet oszczędnego gospodarowania wodą w szkole.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Monitorowanie przebiegu realizacji
poszczególnych działań.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
5
6
7
8
„‡„‘Œ„ꇒꚜŽ’‘„‘Œ„
Przygotowanie informacji o podjętych działaniach dla całej społeczności szkolnej.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
s­“­
{ˆ•Œ‘ê•’“’†A†Œ„êŒê„Ž’F†ˆ‘Œ„ê
’•„ê’†ˆŽŒš„‘ˆê•ˆ˜—„—œ
j’ꍈ–—ê“’—•ˆ…‘ˆ±ê
Xˆ…œê—’êšœŽ’‘„9¸
r—’ꗒꝕ’…Œ¸
êŽŒ½ê„Ž8ꌑ–—œ—˜†8ê
…A‡Œˆœêš–“I “•„¾
†’š„9¸
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
9
13
12
11
10
Bieżąca akcja informacyjna o
przebiegu projektu oszczędzania
wody w szkole
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Popularyzacja realizowanego
zadania poza szkołą.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Prezentacja zrealizowanego zadania
w szkole.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Dokumentowanie przebiegu zadania.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
Przygotowanie materiałów zachęcających do ograniczenia ilości
zużycia wody – promowanie
nowego stylu życia.
Działania szczegółowe:
• ..........
• ..........
„‡„‘Œ„ꇒꚜŽ’‘„‘Œ„
s­“­
{ˆ•Œ‘ê•’“’†A†Œ„êŒê„Ž’F†ˆ‘Œ„ê
’•„ê’†ˆŽŒš„‘ˆê•ˆ˜—„—œ
j’ꍈ–—ê“’—•ˆ…‘ˆ±ê
Xˆ…œê—’êšœŽ’‘„9¸
r—’ꗒꝕ’…Œ¸
êŽŒ½ê„Ž8ꌑ–—œ—˜†8ê
…A‡Œˆœêš–“I “•„¾
†’š„9¸
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
§£
zŽ’‘œê“•’ˆŽ—ê¶~’‡„ꌑ–“Œ•„†8ꑄ–œ†‹ê‡Œ„ „F´
Jak widać z powyższego przykładu projekt wymaga bardzo dużego wysiłku – ale sprawa jest tego warta.
Nikt za nas nie będzie gospodarował w naszej szkole wodą oszczędnie, to my musimy się tego nauczyć i
należycie postępować. Wszak zasoby czystej wody ciągle się kurczą, a nie sposób żyć bez czystej wody. To
właśnie czysta woda wyznacza standard życia. Może nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę – ale wystarczy
wrócić do pytania postawionego na początku zajęć, czy wyobrażamy sobie dzień bez wody?
Tabela zawiera tylko przykładowe zadania, pozostałe komórki są do wypełnienia. Równocześnie trzeba
pamiętać, że to sa tylko zadania ogólne, a każde z nich składa się z szeregu zadań/działań szczegółowych.
Zadania te, jak np. prezentacja projektu, w odpowiednim czasie także trzeba będzie przygotować szczegółowo.
Przez cały czas projektu, oprócz wykonywania bieżących zadań trzeba wracać do ogólnego schematu
zawartości projektu i realizować je.
Ale wierzcie mi, że satysfakcja z dobrze wykonanego zadania jest równie wielka, jak trud włożony w jego
wykonanie.
Projekty takie są już realizowane w niektórych szkołach w Polsce.
Oto adresy stron, gdzie znajdziecie informacje, jak można realizować szkolny projekt o wodzie – pomysły
innych także mogą być pomocne w opracowywaniu własnego projektu.
• Plan ekologicznej kampanii w szkole i społeczności lokalnej -http://wosmet.elblag.com.pl/ekologia/woda.htm
• Krok po kroku – ocena gospodarowania woda w szkole. (W:) Poradnik szkoły dla ekorozwoju. Wyd.
Fundacja Partnerstwo dla Środowiska - http://www.epce.org.pl/ lub http://www.epce.org.pl/pl/publikacje/poradnik_szkoly_dla_ekorozwoju1.pdf , www.ekoszkola.pl/publikacje
Także w niniejszym opracowaniu znajdziecie przykłady inspirujące do opracowania własnego projektu
dotyczącego gospodarowania woda w szkole.
Zachęcam do poszukiwań i do działania!
&œ†A꒚’†‘ˆê“•„†œ·
§¤
v‡“’šŒˆ‡Œê‡’êšœ…•„‘œ†‹ê9šŒ†ˆF
¡­ê~’‡„êšê‘„–œê’•Š„‘ŒVŒˆê
Uzupełnij poniższe zdania
1. Ciało ludzkie w 70 % składa się z wody.
2. Woda potrzebna jest człowiekowi i innym organizmom do życia.
3. Człowiek przyjmuje wodę w postaci napojów jak również pokarmów.
4. Średnie dobowe zapotrzebowanie człowieka na wodę wynosi 2,5 l.
5. Warzywa i owoce są ważnym źródłem wody.
6. Woda powstaje w organizmie człowieka w wyniku procesów metabolicznych.
7. Ponad 60 % dziennego zapotrzebowania na wodę pokrywają płyny: woda mineralna, soki , herbata i
kawa.
8. Z organizmu człowieka woda wydalana jest głównie poprzez nerki.
9. Woda znajduje się w prawie wszystkich pokarmach.
10. Utrata więcej niż 10 % wody, stanowi poważne zagrożenia dla życia człowieka.
¢­ê~’‡„꘎•œ—„êšê‡’˜
Sprawdź, gdzie znajduje się woda w twoim domu. Jeżeli zdanie jest prawdziwe postaw znaczek w kwadracie
prawda, jeżeli nie w kwadracie fałsz.
Prawda
Fałsz
Woda w domu znajduje się tylko w łazience
W domu nie ma wody w postaci pary wodnej
Woda w domu znajduje się tylko w kuchni
Woda w domu znajduje się również w roślinach
Do produkcji ubrań znajdujących się w naszym domu
nie użyto wody
Do uprawy bawełny stosuje się nawadnianie
Pokarmy znajdujące się w naszej lodówce zawierają wodę
Owoce są bogatym źródłem wody
Wyprodukowanie naszego samochodu pochłonęło
przynajmniej 150 m3 wody
Woda w domu wykorzystywana jest tylko do picia
i gotowania oraz utrzymania higieny osobistej
Do produkcji twoich zeszytów szkolnych nie użyto wody
Woda stanowi podstawowy składnik organizmów żywych
£­êu„ê—•’“„†‹êš’‡œê†œŒê–Ž8‡ê–ŒAꅌˆ•ˆêš’‡„êšêŽ•„‘Œˆ¸
Połącz w pary słowo z jego określeniem.
wodociąg - system rur doprowadzający wodę do domów
ujęcie wody - miejsce pobierania wody
rzeka - naturalny ciek wodny
napowietrzanie - podnoszenie zawartości tlenu w wodzie
dezynfekcja - zabijanie chorobotwórczych organizmów w wodzie
wodomierz - urządzenie mierzące zużycie wody
wody podziemne - wody znajdujące się pod powierzchnią Ziemi
uzdatnianie - proces oczyszczania wody, by nadawała się do picia
koagulacja - chemiczne „sklejanie” zanieczyszczeń
woda - substancja niezbędna do życia
sedymentacja - opadanie cząstek na dno zbiornika
ozon - służy do dezynfekcji wody
osad - zanieczyszczenia stałe, osiadające na dnie zbiornika
filtracja - przepuszczanie cieczy np. przez piasek
§¥
v‡“’šŒˆ‡Œê‡’êšœ…•„‘œ†‹ê9šŒ†ˆF
Odnajdź słowa związane z oczyszczaniem lub uzdatnianiem wody.
¤­êq„Žê’–†A‡„9Ꚓ‡A¸
Oszczędzanie czy marnowanie
1. pranie ubrań w pralce tylko przy całkowicie wypełnionym bębnie
2. kąpiel w wypełnionej po brzegi wannie
3. zwlekanie z naprawą cieknącego kranu
4. mycie zębów przy użyciu wody z kubka
5. używanie do podlewania trawnika wody deszczowej
6. wrzucanie do toalety zużytych chusteczek a następnie ich spłukiwanie
7. zmywanie naczyń pod bieżącą wodą
8. mycie warzyw i owoców pod bieżącą wodą
9. krótka kąpiel pod prysznicem z dodatkowo zakręconym kranem
kiedy namydlamy ciało
10. podlewanie ogrodu kiedy zbierają się deszczowe chmury
11. wykorzystywanie wody np. po ugotowanych jajkach
do podlewania kwiatów
12. mycie roweru przy użyciu szczotki i wody z wiaderka
Z podanych niżej zestawów liter rozszyfruj słowa i ułóż z nich hasło.
moje codzienne
zadanie
to
oszczędzanie wody
Hasło : wody oszczędzanie to moje codzienne zadanie.
§¦
…O…
…M…
…M…
…O…
…O…
…M…
…M…
…M…
…O…
…M…
…O…
…O…