docwalka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym
download 
Reklamacja Transkrypt
walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym
Zgromadzenie przedstawicieli samorządów regionalnych i lokalnych UE Sieć Monitorująca Stosowanie Zasady Pomocniczości PLAN DZIAŁANIA SIECI MONITORUJĄCEJ STOSOWANIE ZASADY POMOCNICZOŚCI SPRAWOZDANIE ANALITYCZNE Polityka społeczna i prawa socjalne: walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Główny partner: Stowarzyszenie Arco Latino PL Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Aspekty podstawowe 1. Tło Oprócz trudnej sytuacji ekonomicznej ubóstwo obejmuje brak dostępu lub utrudniony dostęp do zatrudnienia, edukacji, podstawowej opieki zdrowotnej, mieszkań oraz innych świadczeń socjalnych, a także udziału w życiu społecznym. Świadczenia w powyższych dziedzinach są organizowane i wykonywane w głównej mierze przez władze lokalne i regionalne, co stawia je zatem na pierwszej linii walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Niemniej przyczynom ubóstwa nie można przeciwdziałać wyłącznie na szczeblach lokalnych i regionalnych. W myśl zasady pomocniczości i z zastosowaniem idei wielopoziomowego sprawowania rządów odpowiedź polityczna powinna być skoordynowana między wszystkimi sferami kompetencji, umożliwiając osiąganie najlepszych wyników na szczeblu, który znajduje się najbliżej obywateli. Od chwili wejścia w życie traktatu z Lizbony polityka społeczna leży w znacznej mierze w gestii państw członkowskich, lecz zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji stało się obecnie jednym z celów UE. Ponadto UE ma włączyć wymiar społeczny w proces tworzenia i wdrażania wszelkich obszarów swej polityki, ze szczególnym uwzględnieniem wymogów związanych z walką z wykluczeniem społecznym. Obecnie dysponuje ona także podstawą prawną do działań prowadzących do wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej Unii. Poprzez skupienie się na różnych uzupełniających się wzajemnie sferach sprawowania rządów, jakie wchodzą w grę, grupa robocza szczególnie naświetliła koordynację i powiązanie między działaniami i przepisami na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz ramami polityki UE, pokazując w ten sposób pozytywne podejście do zasady pomocniczości. Ma to tym większe znaczenie w tej dziedzinie polityki, gdyż sposób działania UE, tzw. otwarta metoda koordynacji (OMK), jest raczej elastyczny i zdecentralizowany (zob. poniżej). 2. Członkowie grupy i ich sprawdzone rozwiązania • Arco Latino (główny partner) o Prowincja Alessandria (Włochy) – plany lokalne na szczeblu wyższym niż gminny: „klinika uzgodnień” (concertation clinique) o Prowincja Neapol (Włochy) – wstępne wyniki badania dotyczącego środków stosowanych przez władze lokalne zrzeszone w Arco Latino o Prowincja Salerno (Włochy) – ośrodki ds. zatrudnienia kobiet o Prowincja La Spezia (Włochy) – projekt Starter: wspieranie i propagowanie przedsiębiorczości (MŚP); projekt PROV-INTEGRA: integracja społeczna bezrobotnych migrantów s. 2 / 103 Rada Prowincji Barcelona (Hiszpania) – projekt dostosowania mieszkań do potrzeb osób starszych szczególnej troski; przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej o Rada Prowincji Tarragona (Hiszpania) – kasy oszczędnościowe na rzecz włączenia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych o Rada Ogólna Hérault (Francja) – komfortowe funkcjonowanie osób starszych i stosunki międzypokoleniowe o Członkowie Arco Latino – projekt Jamo: mobilność młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji Region Veneto (Włochy) – pomoc rodzinom – sieci mikrosolidarności Wielkopolska (Polska) – pomoc rodzinom w kryzysie Unia Gmin Cypryjskich (Cypr) – szkoła otwarta miasta Strovolos; instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos o • • • 3. Wnioski i zalecenia • • • • • • • • • Aby zapewnić spójność społeczną i włączenie społeczne, strategiczne znaczenie ma sprzyjanie możliwie najszerszym kontaktom między władzami lokalnymi i regionalnymi, społeczeństwem obywatelskim i sektorem prywatnym z zastosowaniem podejścia pomocniczości horyzontalnej. Znaczna wartość dodana działań UE leży w propagowaniu uczestniczącej, obowiązkowej i wymiernej koordynacji państw członkowskich z władzami na szczeblach niższych niż krajowy. UE powinna wzmacniać oraz racjonalizować swoje programy i narzędzia finansowe przeznaczone do wspierania inicjatyw pilotażowych ukierunkowanych na władze na szczeblach niższych niż krajowy oraz na problematykę włączenia społecznego. Partnerzy z zadowoleniem przyjmują utworzenie „Unii innowacji”, otwierającej siódmy program ramowy na problemy i podmioty strategiczne. Należy poważnie rozważyć przeprowadzenie szkoleń dla użytkowników finansowania w ramach projektu pilotażowego. UE i państwa członkowskie, a także władze lokalne i regionalne, powinny wzmacniać rolę KR, zwłaszcza w monitorowaniu stosowania zasady pomocniczości i wdrażania strategii „UE 2020”. Niezbędny jest rozwój OMK w dziedzinie społecznej poprzez znaczący, aktywny i regularny udział władz lokalnych i regionalnych. Władze lokalne i regionalne powinny brać udział w opracowywaniu paktów terytorialnych. UE i państwa członkowskie powinny wspierać wielopoziomowe międzyinstytucjonalne porozumienia na rzecz planowania różnych obszarów polityki społecznej. Należy zapewnić równowagę między kompetencjami lokalnymi i regionalnymi oraz dostępnymi zasobami do ich wykonywania. UE powinna zwiększyć i zracjonalizować zasoby i środki skierowane do władz lokalnych oraz bardziej zaangażować je w tworzenie polityki. s. 3 / 103 • • • UE powinna opracować inicjatywę przewodnią związaną z platformą współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, uwzględniając rolę, potencjał i możliwości władz lokalnych i regionalnych. Komisja Europejska powinna koniecznie poprzeć propagowaną przez KR inicjatywę paktów terytorialnych poprzez przydzielenie odpowiednich zasobów do celów jej wdrożenia. Istotne jest utrzymanie spójności terytorialnej, jako perspektywy przekrojowej, oraz spójności terytorialnej w obrębie podstawowych priorytetów i polityki regionalnej UE, gdyż tego rodzaju podejścia i mechanizmy dają władzom lokalnym i regionalnym największe możliwości do poprawy ich działań na własnych terytoriach. s. 4 / 103 Spis treści 1. Skład grupy ................................................................................................................................... 7 2. Obecna sytuacja ............................................................................................................................ 8 3. Rozważania dotyczące kwestii pomocniczości w omawianej problematyce.............................. 12 4. Dobre praktyki ............................................................................................................................ 15 4.1 Pomoc rodzinom w kryzysie (Wielkopolska, Polska) ........................................................ 16 4.2 Plany lokalne (Arco Latino, prowincja Alessandria, Włochy).......................................... 20 4.3 Przewodnik dobrych praktyk: „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w regionie eurośródziemnomorskim” (Arco Latino, Rada Ogólna Hérault, Francja) ................................................................. 26 4.4 Projekt dostosowania mieszkań do potrzeb osób starszych szczególnej troski w prowincji Barcelona (Arco Latino, Rada Prowincji Barcelona, Hiszpania) ............................................................................ 35 4.5 Przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej (Arco Latino, Rada Prowincji Barcelona, Hiszpania)...................................................... 41 4.6 Projekt Starter (Arco Latino, prowincja La Spezia, Włochy) ........................................... 47 4.7 Projekt PROV-INTEGRA (Arco Latino, prowincja La Spezia, Włochy) .......................... 53 4.8 Wstępne wyniki badania dotyczącego środków przeciwdziałania kryzysowi gospodarczemu stosowanych przez władze lokalne zrzeszone w Arco Latino (Arco Latino, prowincja Neapol, Włochy) ........................................................................ 60 4.9 Projekt Jamo – mobilność młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji (Arco Latino)..................................................... 63 4.10 Współpraca między radami prowincji a kasami oszczędnościowymi na rzecz włączenia społecznego (Arco Latino, Rada Prowincji Tarragona, Hiszpania).. 67 4.11 Ośrodki ds. zatrudnienia kobiet (prowincja Salerno, Włochy) ......................................... 74 4.12 Pomoc rodzinom: sieci mikrosolidarności (region Veneto, Włochy)................................ 76 4.13 Szkoła otwarta miasta Strovolos (Unia Gmin Cypryjskich – Cypr).................................. 83 4.14 Instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos (Unia Gmin Cypryjskich – Cypr) .................... 89 5. Wnioski oraz propozycje wytycznych i działań politycznych .................................................... 99 Niniejszy dokument liczy 103 strony Załączniki Załącznik 1: Schemat kompetencji s. 5 / 103 Załącznik 2: Załączniki dotyczące dobrej praktyki Rady Ogólnej Hérault (Francja) s. 6 / 103 1. Skład grupy • STOWARZYSZENIE ARCO LATINO (główny partner) Do członków stowarzyszenia zaliczają się m.in.: • prowincja Alessandria (Włochy), przewodnicząca Komisji ds. Spójności Społecznej • prowincja La Spezia (Włochy), wiceprzewodnicząca Arco Latino • Rada Ogólna Hérault (Francja), wiceprzewodnicząca Arco Latino • prowincja Neapol (Włochy), przewodnicząca Komisji ds. Spójności Gospodarczej • Rada Prowincji Barcelona (Hiszpania), koordynator Stałego Sekretariatu, członek i sekretarz Zarządu • prowincja Salerno (Włochy), członek Zarządu • Rada Prowincji Tarragona (Hiszpania), członek • REGION WIELKOPOLSKA (Polska) • REGION VENETO (Włochy) • UNIA GMIN CYPRYJSKICH (Cypr) s. 7 / 103 2. Obecna sytuacja Ogół zagadnień Poziom rozwoju społecznego w Unii Europejskiej oceniany jest jako bardzo wysoki lub wysoki 1 w porównaniu z resztą świata . Pomimo to blisko 80 mln Europejczyków, czyli 16% ludności UE, żyje poniżej progu ubóstwa, co pociąga za sobą szereg problemów społecznych związanych z brakiem dochodów i niezaspokojeniem podstawowych potrzeb ekonomicznych. Klasyczne definicje ubóstwa koncentrują się zazwyczaj na braku dochodów lub niezaspokojeniu podstawowych potrzeb ekonomicznych. Ubóstwo jest jednak wielowymiarowe i obejmuje także brak dostępu lub utrudniony dostęp do zatrudnienia, kształcenia, podstawowej opieki zdrowotnej, mieszkania i innych usług społecznych. Usługi te są organizowane i świadczone głównie przez władze lokalne i regionalne, które w związku z tym stoją w pierwszym szeregu w walce z ubóstwem i, w ramach tej szerokiej definicji, z wykluczeniem społecznym. To ostatnie definiowane jest jako niemożność uczestniczenia w życiu społecznym w takim zakresie, jaki duża część społeczeństwa uważa za oczywisty. Wykluczenie społeczne jest również wielowymiarowe, w tym znaczeniu, że obejmuje ono niskie dochody, bezrobocie, dostęp do kształcenia, informacji i opieki, warunki życia i zaangażowanie społeczne. Co więcej, wykluczenie społeczne może występować na poziomie krajowym, wspólnotowym, rodzinnym lub indywidualnym i ma tendencję do samopowielania się w kolejnych pokoleniach. Przyczyny ubóstwa są jednocześnie wielorakie i wielowymiarowe i nie mogą być rozpatrywane jedynie na szczeblu lokalnym i regionalnym. W duchu zasady pomocniczości i zgodnie z pojęciem wielopoziomowego sprawowania rządów, polityczne rozwiązanie tego problemu powinno być skoordynowane między poszczególnymi obszarami kompetencji, aby otrzymać możliwie najlepsze wyniki na szczeblu najbliższym obywatelom. Działania lokalne i regionalne powinny w związku z tym uzyskać wsparcie instytucjonalne i finansowe na szczeblu krajowym i europejskim. Wprowadzono już szereg inicjatyw mających na celu wymianę i rozpowszechnianie dobrych praktyk 2 3 na szczeblu regionalnym lub lokalnym w związku z Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010). Podejście grupy roboczej w ramach planu działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości obejmuje jednak także dodatkowy wymiar. Koncentrując się głównie na komplementarności poszczególnych zaangażowanych szczebli sprawowania rządów, grupa robocza pragnie przedstawić i objaśnić w niniejszym dokumencie szczególną koncepcję koordynacji i powiązania działań i uregulowań na szczeblach lokalnym i regionalnym, z jednej strony, oraz europejskich ram politycznych i prawnych, z drugiej strony, 1 2 3 UNDP, Human Development Report 2009 (Raport o rozwoju społecznym 2009), s. 167. Np. „regionalna grupa na rzecz włączenia społecznego”, której przewodniczy region Anglia Północno-Wschodnia (http://www.northeastengland.eu/page/sirg.cfm). Np. kampania Eurocities na Europejski Rok 2010, na stronie: http://www.inclusivecities.eu/. Zob. też wyniki wzajemnej oceny Miejska strategia zwalczania ubóstwa dzieci (The City Strategy for Tackling Child Poverty) przeprowadzonej w ubiegłym roku w Wielkiej Brytanii: http://www.peer-review-social-inclusion.eu/peer-reviews/2009/city-strategy-for-tackling-unemployment-and-child-poverty. s. 8 / 103 ilustrując tym samym pozytywne podejście do zasady pomocniczości. Perspektywa ta jest tutaj tym bardziej właściwa, że otwarta metoda koordynacji (OMK), stanowiąca sposób działania UE, jest dość elastyczna i zdecentralizowana (zob. poniżej). Kontekst polityczny i prawny na szczeblu UE W Unii Europejskiej, opartej początkowo na współpracy gospodarczej, niedawno wprowadzono stopniowo szereg strategii dotyczących spójności społecznej. Po wejściu w życie traktatu z Lizbony polityka społeczna pozostała w dużej mierze w gestii państw członkowskich, niemniej walka z wykluczeniem społecznym i dyskryminacją stała się jednym z celów UE (art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej – TUE). Ponadto w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE, art. 9) przewidziano, że Unia uwzględnia wymiar społeczny przy określaniu i wdrażaniu wszelkich swoich polityk, biorąc pod uwagę wymogi związane ze zwalczaniem wykluczenia społecznego. W tytule XVIII TFUE stworzono wreszcie podstawę prawną dla inicjatyw mających na celu wzmocnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. W tym kontekście UE koordynuje działania państw członkowskich poprzez oparty na dobrowolności, 4 elastyczny i zdecentralizowany mechanizm noszący nazwę otwartej metody koordynacji (OMK ). Państwa członkowskie są zasadniczo zgodne co do szeregu celów (np. powszechnego włączenia społecznego) i wspólnych wskaźników, które mogą zostać wykorzystane do monitorowania dokonanych postępów i porównania najlepszych praktyk. Państwa członkowskie mają za zadanie przekształcenie wspólnych celów w krajowe plany działania, które przekładają się na plany regionalne i lokalne. Celem jest prowadzenie skoordynowanych i zintegrowanych działań na poziomie miast, aglomeracji i regionów, które to działania byłyby jednocześnie spójne z celami krajowymi. Metoda ta, która zaczęła być wykorzystywana w 2000 r. w związku ze strategią lizbońską, jest jednak obecnie jedynie w niewielkim stopniu stosowana i rozwijana w szczególnych obszarach związanych z tematyką socjalną i walką z wykluczeniem. Weryfikacja hipotez na podstawie analizy doświadczeń samorządów lokalnych na poziomach NUTS III i NUTS IV pozwoliła na stwierdzenie silnej potrzeby większego udziału tych szczebli sprawowania rządów w fazie planowania, celem lepszego dostosowania działań do konkretnych potrzeb obywateli. To właśnie władze szczebla gminnego i wyższego odpowiadają bowiem na co dzień na wnioski o pomoc ze strony znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i słabych grup społeczeństwa europejskiego. Wśród europejskich przepisów, strategii, programów i inicjatyw służących podniesieniu poziomu świadomości i ukierunkowanych na walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym na różnych szczeblach należy podkreślić kluczowy dokument zawierający wytyczne polityczne Komisji 5 Europejskiej – agendę społeczną na lata 2006–2010 i odnowioną agendę społeczną 6 przedstawioną w lipcu 2008 r. 4 5 6 Zob. COM(2008) 418 wersja ostateczna w odniesieniu do propozycji UE mających na celu udoskonalenie otwartej metody koordynacji w zakresie ochrony socjalnej i integracji społecznej. COM(2005) 33 wersja ostateczna. COM(2008) 412 wersja ostateczna. s. 9 / 103 Główny instrument finansowania UE na rzecz wspierania państw członkowskich w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym stanowią fundusze strukturalne, z których najważniejsze w tym kontekście to Europejski Fundusz Społeczny (EFS, art. 162–164 TFUE) i Fundusz Spójności. W ramach EFS w latach 2007–2013 państwa członkowskie mogą otrzymać 75 mld euro. Działający równolegle z EFS wspólnotowy program na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej (PROGRESS) rozpoczął się w 2007 r. i potrwa do 2013 r. Obejmuje on dawne działania wspólnotowe mające na celu zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego. PROGRESS dysponuje ogólnym budżetem w wysokości 743,25 mln euro na 7 lat i dzieli się na pięć sekcji: zatrudnienie, włączenie społeczne i ochronę socjalną, warunki pracy, niedyskryminacja oraz równość mężczyzn i kobiet. PROGRESS jest skierowany do państw członkowskich, władz lokalnych i regionalnych, urzędów pracy i krajowych urzędów statystycznych. Uruchomiono konkretne programy skoncentrowane na pewnych aspektach ubóstwa i wykluczenia społecznego, niektóre w ramach strategii lizbońskiej (np. Europejski pakt na rzecz młodzieży w 2005 r.), a obecnie w ramach strategii „Europa 2020”. W chwili, gdy grupa rozpoczęła prace (kwiecień 2010 r.), główna i najbardziej widoczna inicjatywa UE była ukierunkowana na podniesienie poziomu świadomości w zakresie problemów ubóstwa i wykluczenia społecznego 7 poprzez Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010) . Założenia Europejskiego Roku obejmowały cztery cele i podstawowe zasady przewodnie: uznanie powszechnego prawa do godnego życia i udziału w życiu społecznym, zwłaszcza w odniesieniu do osób znajdujących się w sytuacji ubóstwa i wykluczenia społecznego; podział odpowiedzialności i zaangażowanie kładące nacisk na zbiorową i indywidualną odpowiedzialność w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym; wspieranie spójności poprzez podkreślanie korzyści płynących dla całego społeczeństwa z eliminacji ubóstwa z jednej strony, a z drugiej – z większej spójności społecznej; wreszcie zobowiązanie do konkretnych działań na rzecz eliminacji ubóstwa i wykluczenia społecznego na wszystkich szczeblach sprawowania rządów. W chwili, gdy grupa przygotowywała się do zakończenia prac (styczeń 2010 r.), Komisja Europejska opublikowała komunikat „Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem 8 i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej” . Rola władz lokalnych i regionalnych w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Stanowisko Komitetu Regionów 9 W opinii dotyczącej Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010) Komitet Regionów podkreślił szczególną rolę, jaką mają do odegrania władze lokalne i regionalne, gdy chodzi o uznanie prawa dostępu osób znajdujących się w sytuacji ubóstwa lub wykluczenia społecznego do usług społecznych, gospodarczych i kulturalnych, jak również wspieranie tego 7 8 9 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1098/2008/WE z dnia 22 października 2008 r., Dz.U. L 298 z 7.11.2008, s. 20–29. COM(2010) 758 wersja ostateczna. Opinia przyjęta w dniach 18–19 czerwca 2008 r., CdR 57/2008 fin. s. 10 / 103 dostępu. Zauważył, że „jeżeli chodzi o realizację polityki społecznej, władze lokalne, regionalne i krajowe ponoszą główną odpowiedzialność za opracowanie, finansowanie i prowadzenie polityki zmierzającej do zagwarantowania integracji osób najbardziej oddalonych od rynku pracy”. Władze lokalne i regionalne ponoszą główną odpowiedzialność za opracowanie i wdrożenie rozwiązań politycznych i potrzebują dużej swobody w tym zakresie. 10 W przyjętej tego samego dnia opinii „Aktywna integracja” Komitet Regionów posunął się jednak jeszcze dalej w zaleceniach dotyczących komplementarności poszczególnych szczebli działań politycznych: „Pierwszoplanowymi podmiotami opracowującymi i wdrażającymi politykę w tym zakresie są władze lokalne i regionalne. UE odgrywa rolę wspierającą. Taka definicja wszechstronnej polityki aktywnej integracji ma charakter proporcjonalny i jest oparta na zasadzie pomocniczości”. W tym kontekście Komitet Regionów opowiada się za tym, aby UE odgrywała rolę wspierającą poprzez zastosowanie wzmocnionej otwartej metody koordynacji, np. poprzez stymulowanie badań porównawczych i ocen polityk lokalnych i regionalnych w zakresie aktywnej integracji, jak również poprzez opracowywanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk. Budżet EFS przeznaczony dla władz lokalnych i regionalnych powinien być bezpośrednio dostępny na potrzeby polityki aktywnej integracji; niezbędny jest także budżet europejski przeznaczony na finansowanie uczestnictwa społecznego. Podsumowując, Komitet Regionów opowiada się za zbiorowym i całościowym podejściem do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, z poszanowaniem zasad wielopoziomowego sprawowania rządów i pomocniczości oraz przy zaangażowaniu podmiotów na szczeblach lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim oraz przedsiębiorstw prywatnych, partnerów społecznych i ogólnie społeczeństwa obywatelskiego. W chwili opracowywania niniejszego sprawozdania przewidywano, że Komitet Regionów wypowie się na temat komunikatu „Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem 11 i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej” , przyjmując opinię na sesji plenarnej w dniu 31 marca 2011 r. Wspomniana inicjatywa o charakterze nieustawodawczym stanowi bowiem okazję do przedstawienia uwag dotyczących otwartej metody koordynacji i jej ewentualnego wzmocnienia. Kwestia celów ilościowych jest istotna dla władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza z punktu widzenia pomocniczości. W jaki sposób cele ustalone na szczeblu europejskim mogłyby zostać powiązane z modelami gospodarczymi, co do których decyzje zapadają na szczeblu krajowym bądź regionalnym? W jaki sposób cele UE mogłyby zostać połączone z istniejącymi wskaźnikami dotyczącymi szczebli niższych niż krajowy? Niniejsze sprawozdanie zostanie przekazane Christine Chapman, posłance do Zgromadzenia Narodowego Walii i sprawozdawczyni tej opinii Komitetu Regionów. 10 11 Opinia przyjęta w dniach 18–19 czerwca 2008 r., CdR 344/2007 fin. Op. cit., przypis 8. s. 11 / 103 3. Rozważania dotyczące kwestii pomocniczości w omawianej problematyce W nowych ramach instytucjonalnych, ustanowionych w traktacie z Lizbony, pomocniczość definiowana jest jako zasada, zgodnie z którą „w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii”. Aby zrozumieć, w jakich obszarach działania Unii Europejskiej mogą mieć rzeczywistą wartość dodaną w stosunku do działań państw lub innych szczebli regionalnego i lokalnego sprawowania rządów, członkowie grupy postanowili przygotować schemat kompetencji w zakresie polityki społecznej na poziomie samorządów lokalnych i regionalnych oraz państw w przypadku krajów, 12 których podmioty wchodzą w skład grupy (Włochy, Francja, Hiszpania, Cypr, Polska ). Analiza tabeli przedstawionej w załączniku 1 pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków: • • • • 12 13 Władze lokalne i regionalne (regionów, departamentów i gmin) mają różne kompetencje we Włoszech, Francji, w Hiszpanii i Polsce, ale odgrywają mniej więcej tę samą rolę wspierającą i uzupełniającą politykę państwa i UE w zakresie ograniczania ubóstwa i wykluczenia społecznego. Odgrywają zasadniczą rolę we wdrażaniu wszelkich kierunków polityki społecznej. Jedyny wyjątek stanowi Cypr, gdzie prawne kompetencje w tej dziedzinie należą wyłącznie do państwa. Niemniej cypryjskie gminy skutecznie prowadzą wiele inicjatyw w tej dziedzinie, w niektórych przypadkach finansowanych przez samą UE. Można zaobserwować rolę władz lokalnych i regionalnych we wspieraniu stosunków 13 pomocniczości horyzontalnej i promowaniu partnerstwa publiczno-prywatnego. Ponadto rolą samorządów pośredniego szczebla jest zwłaszcza wspieranie koordynacji i planowania sieci podmiotów z danego obszaru. Organizacja we wszystkich krajach objętych analizą (za wyjątkiem Cypru) przebiega według odrębnego i odmiennego od innych schematu, w zależności od stopnia decentralizacji państwa. Można jednak stwierdzić, że we wszystkich tych krajach podejmowane są wysiłki na rzecz tego, aby władze znajdujące się najbliżej obywateli mogły zapewnić podstawowe usługi dla ludności. Planowanie w obszarze zagadnień społecznych odbywa się głównie na szczeblu państw, ale podział odpowiedzialności w zakresie planowania i opracowywania wytycznych jest mniej wyraźny, gdy analiza dotyczy szczebla regionalnego i departamentalnego. Zob. załącznik 1. O ile pomocniczość wertykalna odnosi się do wykonywania uprawnień w ramach różnych obszarów władzy publicznej – UE, administracji centralnej, samorządów regionalnych i lokalnych – o tyle pomocniczość horyzontalna odnosi się do podziału i wykonywania uprawnień na tym samym szczeblu przez władze publiczne i społeczeństwo obywatelskie – partnerów społecznych, przedsiębiorstwa, obywateli, stowarzyszenia itp. Zob. np. Didier Fourage, Poverty and subsidiarity in Europe (Ubóstwo i pomocniczość w Europie), Edward Elgar Publishing Ltd, UK, 2004, s. 26–27, czy też opublikowana w Dz.U. z 31 grudnia 1994 r. opinia 94/C Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji „Biała księga: Europejska polityka społeczna – droga, którą powinna podążać Unia”, COM(94) 333 wersja ostateczna. s. 12 / 103 • Problem koordynacji między poszczególnymi szczeblami sprawowania rządów i między wieloma rodzajami przyznanych funkcji i kompetencji, które czasem mają tendencję do nakładania się, jest stale dostrzegalny w mniejszym lub większym stopniu we wszystkich tych krajach. Stanowi on jedno z największych wyzwań, jeżeli chodzi o organizację kompetencji wewnątrz państw, a zwłaszcza skuteczność pomocniczości horyzontalnej 14 i wertykalnej . Na marginesie tych rozważań, podkreślając, że pozostaje jeszcze do przeprowadzenia pogłębiona analiza różnic w finansowaniu wykonywania kompetencji przez samorządy lokalne i regionalne zaangażowane w prace grupy, należy koniecznie zaznaczyć, że finansowanie to jest oceniane jako niewielkie w świetle wzrostu liczby zadań na rzecz obywateli, jakie są przekazywane samorządom przez inne szczeble władzy publicznej. Ponadto obecny kryzys spowodował dramatyczne zmiany budżetowe, które nie pozwalają już na zapewnienie samego tylko wdrożenia kompetencji i zadań najważniejszych z punktu widzenia mieszkańców. W tym kontekście członkowie grupy podkreślają znaczenie wartości dodanej, jaką mogą wnieść samorządy lokalne i regionalne poprzez uczestnictwo w OMK, z uwagi na ich kompetencje i wiedzę fachową (które zostaną przedstawione na przykładzie dobrych praktyk w kolejnym rozdziale). Największe jednak ograniczenie stanowi w tym przypadku sposób organizacji oparty na dobrowolności, stosunkowo słaby i silnie uzależniony od mechanizmów właściwych dla poszczególnych krajów. W opinii członków grupy działania UE są w związku z tym konieczne przede wszystkim w odniesieniu do wsparcia dla otwartej metody koordynacji. Wartość dodana działań UE w dziedzinie walki z wykluczeniem i ubóstwem tkwi w promowaniu sprawnej, skutecznej i opartej na uczestnictwie OMK. Z tego względu działania UE oparte na propagowaniu programów wspierających powierzanie kompetencji władzom regionalnym i lokalnym, zwłaszcza w zakresie propagowania wymiany dobrych praktyk, mają zasadnicze znaczenie dla wspierania i należytego stosowania pomocniczości horyzontalnej i wertykalnej. W świetle wszystkich powyższych rozważań grupa postanowiła dokonać wymiany dobrych praktyk i zastanowić się nad niektórymi kwestiami dotyczącymi w szczególności walki z wykluczeniem społecznym i ubóstwem, takimi jak: • • • • 14 środki na rzecz zatrudnienia (wszystkich grup ludności, a zwłaszcza grup wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem), środki na rzecz osób niepełnosprawnych, środki na rzecz młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji (ze zwróceniem szczególnej uwagi na środki na rzecz mobilności, aby wspierać nieformalne doświadczenia edukacyjne), aktywność osób starszych i stosunki międzypokoleniowe, Zob. definicje w przypisie 13. s. 13 / 103 • • konkretne środki na rzecz osób dotkniętych ubóstwem, otwarta metoda koordynacji – OMK. W odniesieniu do ostatnich punktów członkowie grupy podejmą próbę rozważenia modeli skutecznych działań w czasach kryzysu na podstawie prezentacji dobrych praktyk stosowanych w ich regionach. s. 14 / 103 4. Dobre praktyki Grupa odbyła dwa posiedzenia w 2010 r. (w Banyuls sur Mer we Francji i w Brukseli w Belgii) i określiła następujące kryteria wyboru dobrych praktyk: • • • • pozytywna ocena wpływu na postawę obywatelską, optymalne wykorzystanie zasobów, współpraca na wielu szczeblach i między wieloma podmiotami, trwałość inicjatywy. Wykaz wyłonionych dobrych praktyk: NAZWA DOBREJ PRAKTYKI CZŁONEK GRUPY 1. Pomoc rodzinom w kryzysie REGION WIELKOPOLSKA (PL) 2. Plany lokalne na szczeblu ponadgminnym – „klinika uzgodnień” 3. Komfortowe funkcjonowanie osób starszych i stosunki międzypokoleniowe 4. Dostosowanie mieszkań do potrzeb osób starszych szczególnej troski 5. Przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej 6. Wsparcie i promowanie przedsiębiorczości (MŚP), środki związane ze wspieraniem zatrudnienia – projekt STARTER 7. Projekt PROV-INTEGRA – integracja społeczna bezrobotnych imigrantów 8. Pierwsze wnioski z badania dotyczącego środków przeciwdziałania kryzysowi stosowanych przez samorządy zrzeszone w Arco Latino 9. Projekt Jamo – mobilność młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji 10. Współpraca między radami prowincji a kasami oszczędnościowymi na rzecz włączenia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych 11. Ośrodki ds. zatrudnienia kobiet ARCO LATINO – prowincja Alessandria (IT) ARCO LATINO – Rada Ogólna Hérault (FR) ARCO LATINO – Rada Prowincji Barcelona (ES) ARCO LATINO – Rada Prowincji Barcelona (ES) ARCO LATINO – prowincja La Spezia (IT) ARCO LATINO – prowincja La Spezia (IT) ARCO LATINO – prowincja Neapol (IT) ARCO LATINO – członkowie ARCO LATINO – Rada Prowincji Tarragona (ES) ARCO LATINO – prowincja Salerno (IT) 12. Pomoc rodzinom: sieci mikrosolidarności REGION VENETO (IT) 13. Szkoła otwarta miasta Strovolos UNIA GMIN CYPRYJSKICH (CY) 14. Instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos UNIA GMIN CYPRYJSKICH (CY) s. 15 / 103 4.1 Pomoc rodzinom w kryzysie (Wielkopolska, Polska) 4.1.a Streszczenie 1. Kontekst Szkolenie ma na celu pomoc rodzinom w kryzysie dzięki współpracy różnych różnych instytucji na szczeblu powiatowym oraz zwiększenie efektywności podejmowanych działań interwencyjnych i pomocowych w momencie zaistniałego w rodzinie kryzysu. 2. Cel projektu lub inicjatywy Utworzenie interdyscyplinarnych zespołów na szczeblu powiatowym w celu stworzenia lokalnych systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 3. Opis projektu lub inicjatywy W latach 2007–2009 w jedenastu powiatach województwa wielkopolskiego zorganizowano trzydniowe szkolenia dla pracowników bezpośrednio zaangażowanych w odpowiednie działania, pt. „Tworzenie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie opartego na działaniach zespołów interdyscyplinarnych”. 4. Rola samorządów lokalnych i regionalnych Uczestnicy szkoleń zostali zmobilizowani dzięki aktywnym działaniom powiatów. 5. Środki Szkolenia były finansowane przez zarząd województwa wielkopolskiego i Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 6. Zarządzanie Inicjatywa została uruchomiona przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu, będący jednostką organizacyjną samorządu województwa wielkopolskiego. Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej dotyczącymi zadań zarządu województwa wielkopolskiego, należy inspirować i wspierać nowatorskie rozwiązania w dziedzinie pomocy społecznej. 7. Przeszkody Uczestnicy szkoleń obawiali się, że będą musieli podjąć nowe zadania i obowiązki. Innym problemem były zakłócenia w komunikacji i współpracy między poszczególnymi uczestnikami. s. 16 / 103 8. Wyniki i osiągnięcia Uruchomienie powiatowych zespołów interdyscyplinarnych i praca oparta na tej metodzie. 9. Czynniki sukcesu, doświadczenia Współpraca interdyscyplinarna przyczynia się do skuteczniejszego rozwiązywania problemów przemocy w rodzinie. 10. Możliwość przetransponowania projektu lub inicjatywy w inny kontekst lub inne miejsce Jest możliwe uruchomienie tego rodzaju szkoleń w innych regionach, z naciskiem na konieczność przyjęcia podejścia strukturalnego w pracy z rodzinami dotkniętymi kryzysem. 4.1.b Prezentacja 1. Kontekst Jedno z podstawowych zadań samorządu województwa polega na podejmowaniu działań mających na celu rozwijanie wiedzy i kwalifikacji pracowników pomocy społecznej. Jednostki samorządu terytorialnego na wszystkich szczeblach podejmują inicjatywy służące poprawie jakości życia mieszkańców województwa wielkopolskiego. Prowadzone działania mają na celu rzeczywiste umożliwienie osobom korzystającym z pomocy osiągnięcia samodzielności w życiu i włączenie ich do tkanki społecznej. Jednym z elementów systemu wsparcia dla rodzin są zespoły interdyscyplinarne, mające na celu pomoc rodzinom w kryzysie poprzez współpracę różnych instytucji na szczeblu powiatowym oraz zmierzające do zwiększenia efektywności podejmowanych działań interwencyjnych i pomocowych w momencie zaistniałego w rodzinie kryzysu. 2. Cel projektu Celem projektu jest zorganizowanie w jedenastu powiatach województwa wielkopolskiego trzydniowych szkoleń pod nazwą „Tworzenie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie opartego na działaniach zespołów interdyscyplinarnych”, aby wspierać nowe podejścia w dziedzinie pomocy społecznej. Cele zorganizowanych szkoleń: 1) 2) 3) Zapoznanie uczestników z różnymi formami przemocy domowej, w tym przemocy wobec osób starszych lub niepełnosprawnych, jak również z metodami pracy z ofiarami tego zjawiska; wzajemne zapoznanie się z zakresem obowiązków zawodowych i specyfiką pracy pracowników poszczególnych zaangażowanych instytucji; wpojenie uczestnikom podstawowej wiedzy dotyczącej biologicznych i społecznych czynników przemocy w rodzinie oraz jej konsekwencji; s. 17 / 103 4) 5) 6) 7) zapoznanie uczestników z różnymi formami pomocy krzywdzonym rodzinom i dzieciom; rozszerzenie wiedzy dotyczącej obowiązujących przepisów prawnych; wprowadzenie w metody pracy zespołów interdyscyplinarnych w zakresie diagnozy, interwencji i opracowywania strategii; opracowanie zasad współpracy i działania. 3. Opis projektu Kiedy mamy do czynienia z rodziną, w której zbyt często pojawia się przemoc, nie wiemy, w jaki sposób podejść do problemu. Działania interdyscyplinarne dają możliwość wspólnej interwencji z wykorzystaniem specyficznych kwalifikacji poszczególnych podmiotów. Badania prowadzone przez TNS OBOP na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pokazały, że ponad jedna trzecia Polaków (36%) przyznaje, że przynajmniej raz była świadkiem jakiejś formy przemocy. Nieco mniej, bo 30% badanych, było świadkiem przemocy więcej niż raz, natomiast jedna dziesiąta badanej próby (11%) wielokrotnie była świadkiem aktów przemocy. Forma przemocy, z którą najczęściej mają do czynienia Polacy, to przemoc psychiczna, której doświadczyło 31% badanych. Mniej wypowiedzi dotyczy przemocy fizycznej – doświadczyło jej jedynie 17% respondentów. 8% spośród ankietowanych przyznaje, że padło ofiarą przemocy ekonomicznej, podczas gdy 3% deklaruje, że doświadczyło przemocy seksualnej. Uczestnicy często twierdzili, że byli wielokrotnie narażeni na różne formy przemocy. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, będąca głównym dokumentem w tej dziedzinie, nie ogranicza się do zdefiniowania przemocy, lecz także reguluje podział zadań między krajowe i terytorialne organy administracji. Podstawowym założeniem, jakie przyświeca zespołom interdyscyplinarnym, jest stworzenie wspólnej platformy pracy dla osób z różnych instytucji niosących pomoc dzieciom i rodzinom. Aby pomoc ta była czynna i skuteczna, wymaga ona zintegrowania działań szeregu specjalistów. Stworzenie zespołów interdyscyplinarnych stanowi w związku z tym najlepszą odpowiedź na problem nadużyć wobec dzieci i ich wykorzystywania. Żaden specjalista ani żadna instytucja publiczna nie jest w stanie samodzielnie znaleźć pożądanego rozwiązania dla tego rodzaju sytuacji. Stworzenie obszaru współpracy nie tylko usuwa bariery w komunikacji między poszczególnymi instytucjami, lecz także zwiększa skuteczność działania, jak również zaufanie społeczne w odniesieniu do kompetencji podmiotów zajmujących się pomocą. Działania zespołów interdyscyplinarnych są skierowane do rodzin w kryzysie, niewydolnych wychowawczo i ukierunkowane na rozwiązanie konkretnych problemów, a ich celem jest przeciwdziałanie następstwom zaistnienia problemu. Zadaniem zespołów interdyscyplinarnych jest zintegrowane oddziaływanie na rodzinę i budowanie dla niej sieci wsparcia oraz wspomaganie dzieci poprzez wyposażanie rodziców w umiejętności związane z prawidłowym pełnieniem roli rodzica i członka rodziny. s. 18 / 103 Prowadzenie szczególnej współpracy w ramach zespołu interdyscyplinarnego stanowi umiejętność, która w dłuższej perspektywie pozwala uczynić dom rodzinny wartością o najwyższej wadze dla każdego. Godne i spokojne życie przynosi korzyść wszystkim, a należycie działające zespoły interdyscyplinarne mogą zapewnić dostęp do niego tym, którzy nie mają takiej możliwości. Nie należy jednak zapominać o tym, że aby zamierzone cele zostały osiągnięte, podejmowane działania powinny być dostosowane do każdej konkretnej sytuacji. Adresatami działań podejmowanych przez zespoły interdyscyplinarne są w szczególności: • • • • • • • • rodziny, w których zdarzają się przypadki stosowania przemocy wobec dziecka lub współmałżonka; rodziny, w których dzieci są zaniedbywane wychowawczo lub zdrowotnie (np. brak opieki lekarskiej, brak realizacji obowiązku szkolnego itp.); rodziny, w których nadużywa się alkoholu lub innych środków; rodziny, w których występują konflikty między rodzicami a dziećmi, trudności w sprawowaniu opieki nad dziećmi z powodu takich konfliktów, zdarzają się ucieczki z domu itp.; rodziny, w których są osoby niepełnosprawne; rodziny, w których matka lub ojciec zostali osadzeni w zakładzie karnym; rodziny zastępcze i adopcyjne, które przeżywają problemy związane z wychowywaniem powierzonych im dzieci; rodziny, w których przynajmniej jeden rodzic jest nieletni. W skład zespołu interdyscyplinarnego mogą wchodzić jednocześnie przedstawiciele instytucji (np. dyrektor, wychowawca, pedagog lub psycholog z danej szkoły bądź przedszkola, komendant komisariatu i podlegający mu policjanci, pracownicy gminnych ośrodków pomocy społecznej, proboszcz miejscowej parafii, przedstawiciele służby zdrowia, pielęgniarki środowiskowe, pediatrzy, sołtysi itp.) oraz osoby, które znają problem danej rodziny lub zajmują się pomocą tej rodzinie i mogą mieć wpływ na poprawę jej sytuacji. Podczas spotkań zespołu interdyscyplinarnego przygotowywane są następujące działania: 1) 2) 3) 4) diagnoza problemu i ustalenie strategii pomocowych, podział ról i działań, ocena i nadzorowanie podjętych już inicjatyw, prowadzenie dokumentacji pracy zespołu (protokoły oraz sprawozdania z realizacji). 4. Rola władz publicznych Projekt opiera się na koordynacji i współpracy różnych szczebli administracyjnych, województwa wielkopolskiego, powiatów oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. s. 19 / 103 Szkolenia były finansowane przez zarząd województwa wielkopolskiego i Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 5. Czynniki sukcesu, doświadczenia Członkowie zespołu interdyscyplinarnego reprezentują różne środowiska. Różnorodność ta pozwala na indywidualne podejście do przypadku każdej rodziny i pomaga w prowadzeniu skutecznych działań w sytuacjach, w których występuje przemoc domowa. Praca z zastosowaniem metody zespołów interdyscyplinarnych przynosi między innymi następujące wyniki: • • • • skuteczniejsze rozwiązywanie problemów społecznych; lepszą koordynację działań mających na celu rozwiązanie konkretnych problemów danej rodziny; opracowanie modelu współpracy międzyinstytucjonalnej prowadzącej do zwiększenia efektywności w zespołowym rozwiązywaniu problemów (jasny i sprawny przepływ informacji między współpracującymi ze sobą służbami społecznymi, instytucjami, organizacjami, osobami); zwiększenie poczucia wzajemnego wsparcia podczas rozwiązywania problemów społecznych; oddziaływanie na politykę lokalną w zakresie pomocy dziecku i rodzinie; zwiększenie poczucia bezpieczeństwa własnego oraz społeczności lokalnej. 4.2 Plany lokalne (Arco Latino, prowincja Alessandria, Włochy) • • 4.2.a. Streszczenie 1. Kontekst Pojęcia ubóstwa i marginesu społecznego uległy poważnym przemianom w ciągu ostatnich lat, w miarę głębokich zmian, jakim podlegało współczesne społeczeństwo. Podejście do ubóstwa, dawniej ograniczone wyłącznie do aspektów pieniężnych, wzbogaciło się o wiele elementów i obecnie opiera się na wielostronnej wizji ubóstwa, wymykającej się klasycznym definicjom i tradycyjnym formułom. Zmienność dochodów rodzin stanowi obecnie jedno z najbardziej zdradliwych zagrożeń dla stabilności gospodarstw domowych i prowadzi do niemożności utrzymania określonego poziomu dobrobytu. Cięcia budżetowe narzucane często przez surowe normy i przepisy finansowe, których muszą przestrzegać samorządy lokalne, z pewnością nie przyczyniają się do poprawy sytuacji. Potrzeby ekonomiczne i społeczne ludności coraz częściej stają się problemem dla rządów lokalnych, zwłaszcza w regionach znajdujących się w trudniejszym położeniu. Jest zatem bardzo ważne, aby wyzwania dotyczące marginalizacji i trudnej sytuacji społecznej były podejmowane z perspektywy wielowymiarowej i aby rozwijać nowatorskie narzędzia w tej dziedzinie. s. 20 / 103 2. Cel projektu lub inicjatywy Zaproponowanie instytucjom nowego modelu organizacji pomocy społecznej, stworzonego na podstawie obserwacji sposobu życia osób znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej. Model ten powinien obejmować zintegrowany system działań i usług łączący wszystkie podmioty aktywne w dziedzinie pomocy społecznej. Oczekiwany rezultat będzie wystarczająco elastyczny, aby odpowiadał różnorodnym i wielorakim potrzebom ludności. 3. Opis projektu lub inicjatywy Punktem wyjścia jest poszukiwanie systemu, który wiązałby podmioty interweniujące i aktywne w dziedzinie pomocy społecznej w gminie (podmioty o charakterze jednostkowym i zbiorowym, instytucje i podmioty pozainstytucjonalne), łącząc ich działania i kompetencje w celu rozwijania i podnoszenia jakości usług społecznych. W działaniach prowadzących do osiągnięcia tego celu można wyróżnić następujące etapy: 1. Plany lokalne – narzędzie polityki społecznej umożliwiające realizację zintegrowanego systemu działań i usług. Narzędzie to pozwala na powiązanie usług, instytucji i działań punktowych dotyczących trudnych sytuacji. 2. Umowy programowe – narzędzie operacyjne umożliwiające nadanie konkretnego kształtu sposobom realizacji działań przewidzianych w planach lokalnych, jak również osiągnięcie złożonych celów w przypadku zaangażowania wielu instytucji. 3. Wykonanie projektu rozpoczętego w ramach programu działań dotyczących trudnej sytuacji społecznej, który stanowił okazję do przetestowania metody opracowanej przez Jeana-Marie Lemaire’a, noszącej nazwę „Klinika uzgodnień” (zob. http://www.concertation.net). 4. Rola samorządów lokalnych i regionalnych Samorządy lokalne i regionalne odegrały nieodzowną rolę w ramach tej inicjatywy, jako organizacje inicjujące i koordynujące prowadzone działania. Region Piemont był inicjatorem planów lokalnych, przyjętych następnie przez prowincję Alessandria. Region Piemont i prowincja Alessandria wspólnie uczestniczą w zawieraniu umów programowych. Jeżeli chodzi o projekt dotyczący trudnej sytuacji społecznej wymieniony wyżej (punkt 3), był on owocem działań podjętych przez prowincję Alessandria w 2003 i 2004 r. na podstawie doświadczeń zdobytych uprzednio przez region Piemont. 5. Środki Plany lokalne, jako zintegrowane narzędzie wiążące podmioty należące do różnych instytucji, opierają się na środkach finansowych pochodzących z krajowych i regionalnych funduszy s. 21 / 103 społecznych, samorządów lokalnych i innych jednostek i organizacji pozainstytucjonalnych (fundacje itp.). 6. Zarządzanie „Klinika uzgodnień” to narzędzie, którego celem jest zwiększenie efektywności terapeutycznej dzięki podejściu edukacyjnemu, które umożliwia bezpośredni i pośredni udział użytkowników. Szczególny charakter „Kliniki uzgodnień” wymaga elastycznego zarządzania i wsparcia samorządów lokalnych (przede wszystkim regionów i prowincji) oraz lokalnych ośrodków zdrowia. Zarządzanie odbywa się też w ramach animowanych spotkań, otwartych dla wszystkich zainteresowanych podmiotów. 7. Przeszkody „Klinika uzgodnień” jest nie tylko narzędziem opisowym, lecz także twórczym narzędziem terapeutycznym, rządzącym się zmiennymi prawami i wymykającym się z ram projektu podlegającego całkowitej kontroli. Ta niemożność jednoznacznego zdefiniowania i wyznaczenia zakresu narzędzia może być potencjalnie źródłem przeszkód i trudności w jego stosowaniu. 8. Wyniki i osiągnięcia Można wymienić następujące wyniki i osiągnięcia: • • • • zatarcie się różnicy między użytkownikami a specjalistami, stworzenie bardzo różnorodnego i złożonego systemu odniesienia, odzyskanie dziedzictwa ludzkiego i zawodowego, jakie stanowią rozmaite doświadczenia zawodowe i osobiste specjalistów i użytkowników, stworzenie przestrzeni klinicznej służącej łagodzeniu konfliktów. Ważnym narzędziem wynikającym z praktyki i działań prowadzonych w ramach „Kliniki uzgodnień” jest socjogenogram, schemat ułatwiający przedstawienie sytuacji i tworzenie hipotez dotyczących rozwoju. 9. Czynniki sukcesu, doświadczenia Najważniejszym czynnikiem sukcesu inicjatywy jest niewątpliwie nowatorskie podejście do wyzwań dotyczących marginalizacji i trudnej sytuacji społecznej. Poza tym należy podkreślić szeroki zakres wizji i działań, jaki oferuje „Klinika uzgodnień”. Praktyka ta dotyczy bowiem nie tylko dziedzin terapii i pomocy społecznej, lecz obejmuje także same pojęcia etyki i demokracji w ich najszerszym znaczeniu. 10. Możliwość przeniesienia projektu lub inicjatywy w inny kontekst lub inne miejsce Dzięki dużej liczbie dziedzin, jakie obejmuje „Klinika uzgodnień” (kształcenie, szkolenie, poradnictwo, integracja uczniów niepełnosprawnych itp.), narzędzie to może zostać zastosowane s. 22 / 103 w wielu kontekstach społecznych. Zasadniczo doświadczenia związane z „Kliniką uzgodnień” mogą zostać wykorzystane wszędzie tam, gdzie występują przypadki niedostatku, trudnej sytuacji i marginalizacji, którymi zajmuje się kilka instytucji. 4.2.b. Prezentacja Kontekst Obecnie wszelkie działania i inicjatywy poświęcone problemom polityki społecznej powinny być oparte na domniemaniu, że tradycyjne pojęcia z tej dziedziny, takie jak ubóstwo i margines społeczny, ulegały poważnym zmianom w czasie, w miarę jak złożoność i wielowymiarowość społeczeństw stawały się coraz wyraźniejsze. Przez wiele lat podejście do ubóstwa dotyczyło głównie aspektów pieniężnych. Niedawne pogłębione badania pokazały, że to raczej brak stabilności cechuje wiele przypadków ubóstwa i sprawia, że osoby i gospodarstwa domowe stają się bardzo podatne na zagrożenia. W wielu przypadkach duża zmienność dochodów gospodarstw prowadzi do niemożności utrzymania określonego poziomu dobrobytu. Jest zatem ważne, aby wyzwania dotyczące marginalizacji i trudnej sytuacji społecznej były podejmowane z perspektywy wielowymiarowej. Potrzeby ekonomiczne i społeczne ludności coraz częściej stają się problemem dla samorządów lokalnych. Obywatele potrzebują większego wsparcia na szczeblu lokalnym, zwłaszcza w regionach górskich, gdzie sklepy, szkoły, urzędy pocztowe i inne usługi występują rzadziej niż w innych regionach. Wiele małych miejscowości wiejskich znajduje się obecnie w trudnej sytuacji w związku z cięciami budżetowymi w krajowym systemie finansowania usług publicznych. W tych warunkach zwiększenie popytu na usługi pociągnie za sobą spadek dostępnych środków. W tym kontekście w Krajowym raporcie strategicznym, który ukazał się we Włoszech w 2009 r., podkreślono zasadniczą rolę rządów krajowych, regionalnych i lokalnych oraz wagę strategicznego wykorzystania funduszy strukturalnych. Cel Plany lokalne stanowią nieodzowne narzędzie służące zdefiniowaniu i stworzeniu zintegrowanego systemu działań i usług społecznych, to jest systemu, który wiązałby wszystkie podmioty należące do gminy (podmioty o charakterze jednostkowym i zbiorowym, instytucje i podmioty pozainstytucjonalne), łącząc ich działania i kompetencje w celu rozwijania i podnoszenia jakości usług społecznych oraz zapewnienia, aby usługi te były wystarczająco elastyczne i dostosowane do potrzeb miejscowej ludności. Plany lokalne stanowią narzędzie polityki społecznej umożliwiające realizację zintegrowanego systemu działań i usług: s. 23 / 103 • • • zintegrowanego, ponieważ chodzi o połączenie usług świadczonych w domu i w ośrodkach terenowych, struktur instytucjonalnych, środków ekonomicznych i działań punktowych skierowanych do osób i rodzin w trudnej sytuacji; zintegrowanego, ponieważ chodzi o koordynację polityki społecznej, zdrowotnej, oświatowej, szkoleniowej, kulturalnej i planowania urbanistycznego, czasem w bardzo różnych sytuacjach; zintegrowanego, ponieważ chodzi o wspieranie wspólnych działań podmiotów publicznych i prywatnych, instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych. Celem jest przedstawienie instytucjom nowego modelu organizacji pomocy społecznej, opartego na obserwacji sposobu życia osób znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej. Należy przy tym wykorzystać stosunki współzależności, oparte na podziale odpowiedzialności, zamiast dokonywać schematycznego podziału kompetencji. Plany lokalne cechuje terytorialny charakter, wielość zaangażowanych podmiotów i różnorodność przewidzianych rodzajów działań, które to czynniki wzmacniają warunki polityczne, społeczne i instytucjonalne konieczne do wspierania tworzenia sieci lokalnych. Praktyka ta została bardzo niedawno podjęta przez region Piemont, obecnie upływa drugi trzyletni okres jej realizacji. Z tego względu badanie wymogów, jak również realizacja działań i ocena ich skuteczności są wciąż jeszcze w większości na etapie próbnym i wymagają późniejszego uporządkowania, zanim będą mogły zostać wykorzystane w ramach tradycyjnych struktur organizacyjnych. Od planów lokalnych do umów programowych Umowy programowe to narzędzie operacyjne umożliwiające nadanie konkretnego kształtu sposobom realizacji działań przewidzianych w planach lokalnych. Ich efektywność przejawia się głównie w uregulowaniu procedur koniecznych do osiągnięcia złożonych celów, w których realizację zaangażowanych jest wiele instytucji. Tego rodzaju sytuacja ma miejsce np. w przypadku rozpatrywania danej sprawy przez służby lub instytucje (służbę zdrowia, szkoły, pomoc społeczną itp.) podlegające różnym szczeblom administracyjnym (administracja centralna, samorządy lokalne, stowarzyszenia prywatne działające w sektorze społecznym itp.). Dla przykładu, umowy programowe mają duże znaczenie w zarządzaniu ścieżkami integracyjnymi uczniów niepełnosprawnych w szkołach i placówkach opieki nad dziećmi na wszystkich poziomach (od żłobka do uniwersytetu), które to ścieżki stosowane są we Włoszech od 1977 r. Umowę programową podpisują wszystkie instytucje publiczne i prywatne, które ponoszą odpowiedzialność i uczestniczą w wykonaniu powierzonych im zadań. Umowa uwzględnia wszystkie etapy i sposoby realizacji danej ścieżki. Przewiduje też przyznanie środków koniecznych do jej realizacji. Zazwyczaj obszar stosowania umowy jest zgodny z rozmieszczeniem na danym terytorium zaangażowanych placówek służby zdrowia (neuropsychiatria dziecięca) i pomocy społecznej. Czas trwania umowy obejmuje kilka lat. Od koordynacji do uzgodnień Na przełomie 2003 i 2004 r. w prowincji Alessandria, dzięki działaniom Rady ds. Kształcenia, Rady ds. Szkolenia Zawodowego, Rady ds. Zatrudnienia i Rady ds. Polityki Społecznej, rozpoczęto s. 24 / 103 realizację projektu „Cenne przedmieścia – projekt interwencyjny i szkoleniowy z zastosowaniem metody „Kliniki uzgodnień””. Projekt był kontynuacją trzyletniego doświadczenia opracowanego i prowadzonego przez region Piemont i piemoncki ośrodek szkolenia zawodowego „Casa di Carità” z siedzibą w Turynie. Projekt został zrealizowany w ramach programu działań dotyczących bardzo trudnej i złożonej sytuacji społecznej (środowisko więzienne), który stanowił okazję do przetestowania metody opracowanej przez Jeana-Marie Lemaire’a, noszącej nazwę „Klinika uzgodnień” (bardziej szczegółowe informacje można uzyskać na stronie http://www.concertation.net). Podejście stosowane w ramach „Kliniki uzgodnień” wykazało skuteczność w dziedzinach, w których podmioty w ramach codziennej aktywności zmuszone są czasem prowadzić działania na granicy swoich kompetencji instytucjonalnych i pracować w obszarach działania, które wzajemnie się nakładają (jak np. w obszarach kształcenia, szkolenia, poradnictwa, integracji uczniów niepełnosprawnych). Zwrócenie uwagi na fakt, że trudne i złożone sytuacje wymagają interwencji całej sieci służb, jak również bardzo otwarty charakter tego narzędzia czynią z „Kliniki uzgodnień” bardzo interesujący sposób działania, który służy ponownemu zdefiniowaniu różnych praktyk zawodowych, aby uniknąć sytuacji, w której rozproszenie działań nałożyłoby się na rozpad tożsamości osób w trudnej sytuacji. Innymi słowy jest konieczne, aby przebudowa kontekstu działań przyczyniła się do odtworzenia powiązań między osobami a ich tożsamością. W związku z tym szczególną uwagę zwraca się na nakładające się obszary działania, ponieważ są one aktywowane przez użytkowników (i nie wskazują na niewłaściwe funkcjonowanie organizacyjne i instytucjonalne). Stwarzają też wyjątkową okazję do porównania i podziału odpowiedzialności wynikającej ze środowiska instytucjonalnego i sieci relacji wszystkich osób (wartość przedmieść). Ponadto doświadczenie prowadzone w ciągu ostatnich lat w celu wsparcia pracy sieci lokalnych (szkół, urzędów gminnych, pomocy społecznej i służby zdrowia, stowarzyszeń wolontariuszy itp.) uwydatniło trudności, jakie napotykają służby terytorialne starające się o uznanie przez instytucje pozytywnych aspektów doświadczeń prowadzonych w ramach ukierunkowanych projektów, które cechuje ograniczony czas trwania i przyznanie określonych środków. Wprowadzone projekty, badania i innowacje tworzą pulę zasobów, która przynosi dobre wyniki, ale której zdolność do odnawiania się może się wyczerpać, jeżeli nie wywrze ona w krótkim czasie żadnego wpływu na podstawowe struktury stanowiące filary dystrybucji świadczeń zagwarantowanych przez służby objęte umowami (pojmowane w kontekście ich współzależności z innymi służbami sieci). Na przestrzeni ostatnich lat działania były podejmowane często w związku z przypadkami trudnej sytuacji finansowej rodzin, problemów szkolnych, konfliktów między rodziną a szkołą, nieporozumień między instytucjami itp. Przy wszystkich tych okazjach można było stwierdzić, że mechanizm, na którym opiera się „Klinika uzgodnień”, może zapoczątkować procesy bardzo poważnych zmian, procesy długotrwałe, wywołane czasem prawdziwymi przewrotami w postrzeganiu analizowanych sytuacji. s. 25 / 103 Było to możliwe przede wszystkim dzięki stałemu poszukiwaniu środków, które można wykorzystać w celu lepszego zarządzania konfliktami, oraz warunków sprzyjających podziałowi odpowiedzialności. Poniżej przedstawiono kilka cech charakterystycznych opisywanego narzędzia: • • • • • 4.3 udział użytkowników, specjalistów uczestniczących bezpośrednio lub potencjalnie oraz wszystkich osób po prostu zainteresowanych („intruzów”); przyznanie wartości działaniom wszystkich uczestników poprzez stwierdzenie mocnych punktów, które przeciwstawia się brakom (nie zaniedbując destruktywnych skutków tych ostatnich); podejście oparte na postrzeganiu praktyk takimi, jakie są (a nie takimi, jakie powinny być); umożliwia to prowadzenie stałych działań w odniesieniu do konkretnych sytuacji, z zastosowaniem narzędzi (np. socjogenogram) ułatwiających przedstawienie sytuacji i tworzenie hipotez dotyczących rozwoju; praca nad tym, aby zamiast unikać konfliktów sprawić, aby można było nimi zarządzać, dzięki uznaniu wielokierunkowej stronniczości występującej w zbiorowym i otwartym kontekście; poszukiwanie pozostałych środków w znaczących więziach między osobami, które mieszkają razem, osobami, które pracują razem, oraz między jednymi a drugimi. Przewodnik dobrych praktyk: „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w regionie eurośródziemnomorskim” (Arco Latino, Rada Ogólna Hérault, Francja) 1. Kontekst W 1999 r. Gro Harlem Brundtland, ówczesna dyrektor generalna WHO deklarowała: „starzenie się społeczeństwa jest przede wszystkim błyskotliwym sukcesem polityki na rzecz zdrowia publicznego oraz rozwoju gospodarczego i społecznego (…)”. Z badań WHO wynika, że państwa mogą sobie pozwolić na starzenie się, jeżeli rządy, organizacje i członkowie społeczeństwa obywatelskiego przyjmują strategie i programy pomagające społeczeństwu „starzeć się aktywnie”, to jest wspomagające zdrowie, udział w społeczeństwie i integralność starszych obywateli. Większości chorób związanych ze starzeniem się można w każdym momencie życia zapobiec dzięki wczesnemu wykryciu i uwzględnieniu czynników ryzyka, higienicznemu trybowi życia i odpowiedniemu leczeniu. Upowszechnienie tej zasady zapobiegania i wczesnego wykrywania jest konieczne do skutecznego przeciwdziałania niesamodzielności. Zasada ta stanowi obecnie jeden z głównych celów dotyczących zdrowia publicznego w Europie. W ramach europejskiego programu „Leonardo da Vinci: Mobilność”, w związku z priorytetem krajowym, jakim jest dostosowanie oferty szkoleniowej do potrzeb sektorów zawodowych usług dla osób, Hérault Sport, organ stowarzyszony departamentu Hérault, poświęcił się realizacji europejskiego projektu badawczego zatytułowanego „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych s. 26 / 103 w regionie eurośródziemnomorskim”, umożliwiającego rozwinięcie metodologii badań środowiskowych i mającego na celu wymianę dobrych praktyk między podmiotami prowadzącymi szkolenia, samorządami lokalnymi, stowarzyszeniami i placówkami opieki nad osobami starszymi we Francji, w Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech. 2. Cele Cele programu polegały na śledzeniu podnoszenia jakości i innowacyjności w systemach (instytucje, praktyki w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego) na rzecz komfortowego funkcjonowania osób starszych. Zamiarem było sporządzenie wykazu ogółu przepisów ustanowionych z myślą o osobach starszych w ramach całościowego podejścia w granicach określonych terytoriów (na szczeblu centralnym, terytorialnym, w ramach ośrodków szkoleniowych i badawczych, placówek profilaktyki, terapii i opieki, federacji i stowarzyszeń), celem zidentyfikowania i rozwinięcia perspektyw współpracy transgranicznej. 3. Opis przewodnika dobrych praktyk Dokumentacja przewodnika stanowi syntezę poszczególnych systemów, programów i narzędzi opracowanych w ramach wyznaczonych obszarów we Francji (departament Hérault), w Hiszpanii (Andaluzja i Katalonia), we Włoszech (Toskania) i w Portugalii (Lizbona). Przewodnik obejmuje porównanie, prezentację i promocję ogółu wdrożonych rozwiązań, opracowanych w celu zachęcenia seniorów do przyjęcia postaw sprzyjających starzeniu się w dobrym zdrowiu, przyczyniając się tym samym do poprawy jakości życia i zapobiegając efektom starzenia, pojawieniu się lub pogłębieniu się ograniczeń sprawności. Część pierwsza stanowi prezentację obecnej sytuacji w zakresie starzenia się społeczeństwa w regionie eurośródziemnomorskim w skali międzynarodowej, jeżeli chodzi o czynniki, wyzwania i perspektywy, jakie należy rozwijać, jak również istniejącą już politykę europejską w tym zakresie. Część druga stanowi prezentację europejskiej strategii politycznej na rzecz większego zaangażowania samorządów terytorialnych we wdrażanie publicznej polityki rozwojowej, między innymi poprzez połączenie ich w sieć i zgrupowanie w ramach organizacji, takich jak Komitet Regionów czy Arco Latino. W drugiej części przedstawiono wnikliwą analizę organizacji terytorialnej i administracyjnej państw regionu eurośródziemnomorskiego, umożliwiającą wskazanie dziedzin kompetencji i transgranicznych obszarów współpracy stosownych do podejmowania działań na rzecz komfortowego funkcjonowania osób starszych. W trzeciej części określone są europejskie organizacje, systemy instytucjonalne i polityczne zaangażowane w opracowywanie i rozwijanie polityk, programów i narzędzi profilaktycznych i dostosowawczych na rzecz komfortowego funkcjonowania osób starszych na wyznaczonych obszarach, które pomimo granic mają wiele cech wspólnych (demograficznych, klimatycznych, środowiskowych i kulturowych). s. 27 / 103 4. Rola władz lokalnych (patrz załącznik 2) W przeciwieństwie do samorządów lokalnych szczebla gminnego, samorządy wyższego szczebla (departamentalnego) nie są wymienione w białej księdze. Tymczasem w ramach współpracy terytorialnej wyzwaniem jest zapewnienie, aby rządy lokalne szczebla ponadgminnego, na poziomie NUTS III, były rzeczywistymi podmiotami sprawowania rządów i rozwoju lokalnego, ze względu na ich legitymację demokratyczną, bliskość i zdolność do mobilizacji podmiotów terenowych w bardzo różnych dziedzinach, począwszy od rozwoju gospodarczego, poprzez modernizację obszarów, sprawiedliwość społeczną i ochronę środowiska, aż po zarządzanie. Mimo że kompetencje samorządów terytorialnych poziomu NUTS III różnią się w poszczególnych państwach odniesienia, samorządy te są głównymi podmiotami danego terytorium w zakresie, w jakim umożliwiają koordynację działań gmin. Odgrywają one w rzeczywistości zasadniczą rolę z punktu widzenia mieszkańców podlegających im obszarów, zwłaszcza w czasach kryzysu, kiedy za pomocą adekwatnych i szybkich środków odpowiadają na potrzebę zapewnienia określonych usług społecznych. Wyzwaniem jest zatem wzmocnienie dialogu i wspieranie uzgodnień między poszczególnymi szczeblami sprawowania rządów (UE, państwo, samorządy) oraz uruchomienie przez samorządy poziomu NUTS III zorganizowanego, systematycznego, zrównoważonego i odpowiedzialnego partnerstwa. Rady departamentów właściwe w sprawach społecznych we Francji mogłyby w rzeczywistości bezpośrednio zarządzać niektórymi obszarami polityki wspólnotowej dotyczącymi europejskich funduszy strukturalnych, aby zapewnić zarządzanie bliższe obywatelom. Jeżeli chodzi o zdecentralizowaną współpracę publiczną, rządy lokalne stanowiące szczebel pośredni prowadzą działania wspierające lokalne sprawowanie rządów i decentralizację oraz budują trwałe partnerstwo, zwłaszcza z władzami lokalnymi południowo-wschodniej części regionu śródziemnomorskiego, gdzie panują szczególnie korzystne warunki do współpracy między samorządami terytorialnymi. Jeżeli chodzi o komfortowe funkcjonowanie osób starszych, departament Hérault od dawna pracuje nad zapewnieniem koordynacji między podmiotami publicznymi a prywatnymi i stosuje obecnie nowe formy wzmocnionej współpracy z sektorem prywatnym (na podstawie umów, konsorcjów transportowych, ofert szczególnych usług itp.). 5. Zarządzanie W 2005 r. francuskie Ministerstwo Zdrowia i Solidarności uruchomiło krajowy program „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych”. Program ten ma na celu wspieranie działań zachęcających seniorów do przyjęcia postaw sprzyjających starzeniu się w dobrym zdrowiu, przyczyniając się tym samym do poprawy jakości życia i zapobiegając pojawieniu się lub pogłębieniu się ograniczeń sprawności. s. 28 / 103 Jednocześnie w 2005 r. departament Hérault, z inicjatywy doktora Christiana Benezisa, wiceprzewodniczącego Rady Ogólnej i przewodniczącego Hérault Sport, stał się departamentem doświadczalnym w ramach realizacji tego programu na szczeblu krajowym. Wówczas opracowany został program „Aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie służące poprawie funkcjonowania osób starszych w Hérault”. Chodziło o to, aby osobom starszym „przybyło życia, a nie lat”. Zamierzeniem projektu departamentalnego było pogodzenie upływającego czasu i przyszłości seniorów w ramach regenerującego programu sportowego i społeczno-kulturalnego. Innowacją w ramach projektu było uruchomienie horyzontalnej i złożonej sieci partnerskiej na nieoczekiwaną skalę. W maju 2006 r. ponad 150 osób działało w ramach wielostronnej sieci partnerskiej (sieci stowarzyszeń, środowisko akademickie, sportowe i medyczne, instytucje i samorządy terytorialne) i zaangażowało się w prace komitetu pilotażowego, aby rozpocząć planowanie dni informacyjnych poświęconych temu zagadnieniu na całym terytorium departamentu. Przebiegiem dni informacyjnych kierowała komórka koordynacyjna programu „Aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie służące poprawie funkcjonowania osób starszych w Hérault” w porozumieniu z Departamentalnym Związkiem Gminnych Ośrodków Działań Społecznych (UDCCAS). Celem projektu departamentalnego o znaczeniu krajowym było zjednoczenie rozmaitych podmiotów z dziedziny sportu, kultury, usług zdrowotnych świadczonych na rzecz wspólnot, pracowników służby zdrowia zatrudnionych w domach spokojnej starości, które to podmioty pracują na co dzień z osobami starszymi i którym towarzyszyłyby struktury szkolenia zawodowego (nauczyciele i instruktorzy szkoleń). W końcu pojawiła się konieczność szkolenia wspomnianych podmiotów w ramach programu „Kształcenie, profilaktyka, zdrowie”, ujmującego całość zagadnień dotyczących osoby starszej. W związku z tym w 2007 r. Hérault Sport, wobec powyższego stwierdzenia, podjął decyzję o kontynuowaniu innowacyjnej inicjatywy w zakresie profilaktyki i szkoleń dotyczących kształcenia na rzecz zdrowia. Aby osiągnąć ten cel, komitet pilotażowy departamentu Hérault przy poparciu Ministerstwa Zdrowia i Solidarności zainicjował projekt na skalę europejską zatytułowany „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w Europie”. W ramach projektu „Leonardo: Mobilność” rozpoczęto wówczas europejską inicjatywę perspektywiczną, której ostatecznym celem miało być opracowanie syntezy aktualnych potrzeb terytoriów europejskich i ludności starszej dotyczących zwłaszcza animacji, jak również aktualnych potrzeb podmiotów pracujących z osobami starszymi w międzybranżowych i multidyscyplinarnych sektorach pomocy i usług. Syntezie tej miało towarzyszyć przedstawienie aktualnej sytuacji w zakresie szkoleń zawodowych na szczeblu europejskim, uwzględniających osoby starsze w ramach podejścia na rzecz zdrowia, definiowanego przez WHO jako „stan zupełnej pomyślności fizycznej, umysłowej i społecznej”. Harmonogram projektu „Leonardo: Mobilność” obejmował 24 miesiące. Projekt dotyczył 54 beneficjentów – pracowników i przedstawicieli międzybranżowych sektorów sportu, kultury i zdrowia, zaangażowanych na szczeblu krajowym w pracę komitetów pilotażowych programu „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych”. s. 29 / 103 Kandydaci na beneficjentów projektu byli już zaangażowani w prace komitetów pilotażowych. Ich wcześniejsze zaangażowanie, motywacja i obszar kompetencji stanowiły kryteria wyboru kandydatur. Wybór kandydatów został zatwierdzony przez komitet pilotażowy pod nadzorem doktora Christiana Benezisa, eksperta w ramach krajowego programu „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych”. Poza wspólnotą i współpracą na rzecz innowacji w systemach szkolenia dotyczącego nowych zawodów związanych z komfortowym funkcjonowaniem osób starszych, zwłaszcza w perspektywie utworzenia specjalistycznego instytutu eurośródziemnomorskiego, projekt ten umożliwił zebranie na dużą skalę danych dotyczących ogółu praktyk w dziedzinie kształcenia, profilaktyki i opieki występujących na poszczególnych szczeblach działań, z punktu widzenia systemowego, organizacyjnego i technicznego: • • w płaszczyźnie instytucjonalnej i politycznej, gdy chodzi o strukturę działań i podział kompetencji; w płaszczyźnie zdrowotnej i społecznej oraz kulturalnej i sportowej, gdy chodzi o przyjęte programy i narzędzia. 6. Środki Środki przeznaczone na projekt „Leonardo: Mobilność”: 103 355,00 euro. Środki przeznaczone na wykonanie przewodnika Arco Latino: 12 038,52 euro. 7. Przeszkody (zob. załącznik 2) Europę cechuje bardzo duża różnorodność sposobów organizacji terytorialnej i administracyjnej. Europejskie samorządy terytorialne różnią się znacząco organizacją, kompetencjami, zasobami finansowymi i funkcjonowaniem. Każde państwo używa własnych słów na określenie samorządów terytorialnych. W związku z tym pojęcie samorządu terytorialnego obejmuje w skali europejskiej niesłychaną różnorodność sytuacji. Różnorodność ta utrudnia przeprowadzenie jakiejkolwiek klasyfikacji modeli organizacyjnych, niektóre państwa można nawet zaklasyfikować do kilku różnych kategorii. W ostatnich latach wystąpiła jednak powszechna tendencja do wzmocnienia autonomii lokalnej na podstawie reform konstytucyjnych. W ramach Arco Latino możemy wyróżnić trzy rodzaje modeli: model względnie scentralizowany, występujący we Francji, model oparty na regionach, występujący w Hiszpanii i we Włoszech oraz model asymetryczny, charakterystyczny dla Portugalii. Francja jest historycznym przykładem państwa scentralizowanego. O ile w ostatnich latach miała miejsce decentralizacja, dzięki której francuskie gminy, departamenty i regiony uzyskały większe uprawnienia we wdrażaniu polityki publicznej, o tyle francuskie samorządy terytorialne mają jedynie bardzo ograniczone prawo inicjatywy. Nie mają żadnych uprawnień ustawodawczych. W związku z tym w porównaniu z ich europejskimi sąsiadami w bardzo dużym stopniu podlegają władzom szczebla centralnego, co stanowi sytuację paradoksalną, zważywszy na fakt, że samorządy terytorialne są często odpowiedzialne za wdrażanie programów europejskich. Włochy i Hiszpania, uważane za państwa, w których następują przemiany, bardziej odpowiadają modelowi państwa zregionalizowanego. W tych dwóch państwach samorządy terytorialne nabyły uprawnienia s. 30 / 103 ustawodawcze znaczące, lecz węższe niż w państwach federalnych (jak np. Niemcy). W państwach tych zresztą nie wszystkie regiony uzyskały taką samą autonomię. Uprawnienia przyznane niektórym regionom nie są w związku z tym koniecznie przyznawane innym regionom, np. w Portugalii, która stanowi państwo asymetryczne. Ogromna różnorodność występująca w ramach podziału terytorialnego nie pozostaje bez wpływu na organizację polityki redystrybucyjnej UE. Cele dotyczące spójności gospodarczej i społecznej skłaniają do dystrybucji pomocy na szczeblu znajdującym się najbliżej obywateli europejskich. Różnorodność struktur administracyjnych państw regionu śródziemnomorskiego stanowi bez wątpienia przeszkodę dla współpracy terytorialnej. Niemniej proces integracji europejskiej nie tylko wspiera politykę decentralizacyjną, lecz także stanowi siłę napędową zwiększania zbieżności systemów administracji lokalnej w Europie. Ta zasadnicza tendencja powinna sprzyjać bardziej efektywnej współpracy, zwłaszcza między samorządami terytorialnymi poziomu NUTS III w regionie eurośródziemnomorskim. Opisywana różnorodność przejawia się najsilniej w podziale władzy i kompetencji regionów. W Portugalii regiony stanowią raczej zdecentralizowane jednostki administracyjne, ponieważ są one podporządkowane administracji centralnej. W Hiszpanii i we Włoszech regiony mają szerokie uprawnienia ustawodawcze i dużą autonomię, ponieważ ich rządy są wybierane demokratycznie. Należy zauważyć, że przeprowadzany w niektórych krajach stały przegląd schematów terytorialnych, mający na celu pogłębianie i poszerzanie autonomii terytorialnej, prowadzi do zwiększenia odpowiedzialności władz regionalnych i przyznawanych im środków, a tym samym do nadania im zróżnicowanych i szczególnych statutów. Tyle tylko, że ze względu na historię i odmienne tradycje różnorodność w podziale kompetencji między poszczególne szczeble administracji terytorialnej w poszczególnych państwach jest tak duża, że bardzo trudno jest ustalić wytyczne. Władze regionalne są zazwyczaj odpowiedzialne za publiczną służbę zdrowia i pomoc społeczną, podczas gdy władze lokalne są odpowiedzialne lub współodpowiedzialne za plany zagospodarowania przestrzennego i niektóre usługi społeczne. Są to dwie ogólne zasady, ponieważ różnice między poszczególnymi państwami mogą być poważne. W niektórych państwach władze regionalne są odpowiedzialne za oświatę i zdrowie, podczas gdy w innych państwach usługi te podlegają administracji centralnej lub szczebla departamentalnego. Na szczeblu lokalnym w większości przypadków występuje nowa tendencja do poszerzania zakresu odpowiedzialności gmin. Wreszcie w całej prawie Europie pewne kompetencje spoczywają na władzach lokalnych, ale są w bardzo różny sposób rozdzielone terytorialnie. W związku z tym odpowiedzialność poszczególnych szczebli administracyjnych krzyżuje się i pokrywa w zależności od obszaru kompetencji. Gminy są zazwyczaj odpowiedzialne za ofertę usług s. 31 / 103 dla gminy i zarządzanie tymi usługami, podczas gdy wyższe szczeble administracji są odpowiedzialne za zadania o zasięgu szerszym niż gminny. Niektóre obszary kompetencji, takie jak oświata, publiczna służba zdrowia, usługi społeczne, ochrona środowiska czy rozwój gospodarczy są często zarządzane wspólnie przez poszczególne pośrednie szczeble administracji, a czasem też z udziałem administracji centralnej. W ramach sektora oświaty gmina odpowiada za szkoły podstawowe, samorządy terytorialne wspólnie ponoszą odpowiedzialność za szkoły średnie, a państwo zarządza szkolnictwem wyższym. W ostatnich latach zwiększenie zakresu odpowiedzialności pośrednich szczebli administracji przyniosło korzyść głównie szczeblowi regionalnemu. W załączniku 2 podsumowano podział kompetencji między administrację centralną a administrację terytorialną we Francji, Włoszech, w Portugalii i Hiszpanii. Wybrane kompetencje dotyczą publicznej służby zdrowia, usług społecznych, planów zagospodarowania przestrzennego, środowiska, kultury, rozrywki i sportu, transportu i usług o charakterze gospodarczym. PAŃSTWA UNITARNE ASYMETRYCZNE PAŃSTWA UNITARNE ZDECENTRALIZOWANE PAŃSTWA ZREGIONALIZOWANE W hierarchii krajowej występuje jedynie szczebel lokalny. Szczeble regionalne mogą istnieć ze względów administracyjnych, ale są podporządkowane administracji centralnej. W państwach tych występują Państwa, które podjęły proces wybieralne władze regionalne, reform w celu ustanowienia mające statuty konstytucyjne, władz regionalnych wybieranych uprawnienia ustawodawcze na szczeblu lokalnym. i szeroką autonomię. Portugalia Francja Włochy Hiszpania 8. Wyniki i osiągnięcia Europejskie partnerstwo między Francją, Hiszpanią, Włochami a Portugalią jednoczy odtąd w ramach rozwijanych programów organizacje szkoleniowe i instytucje podzielające podejście jakościowe na rzecz beneficjentów. Zarządzanie projektem i jego monitorowanie zapewnił administracyjnologistyczny komitet koordynacyjny założony w Hérault Sport, współanimowany przez agencję badawczą „Inter-Images”, specjalizującą się w prowadzeniu, koordynacji i ocenie projektów. Zadania komitetu koordynacyjnego: • • organizacja spotkań mających na celu przygotowanie kulturowe i językowe beneficjentów przed ich przemieszczeniem się i na etapach oceny końcowej; zapoczątkowanie prac przygotowawczych wprowadzających w problemy demograficzne, społeczne, gospodarcze, kulturowe i zdrowia publicznego występujące w napotkanych krajach; s. 32 / 103 • • utworzenie centrum zasobów opartego na współpracy, z myślą o partnerach, beneficjentach, ekspertach i członkach warsztatów roboczych na poziomie krajowym i międzynarodowym; sporządzenie schematu analizy i opracowanie metody oceny projektu – metody wykorzystywanej w ramach badań środowiskowych. Narzędzia monitorowania i oceny przeznaczone dla beneficjentów i partnerów zostały poddane analizie i rozwinięte w ramach spotkań przygotowawczych, a następnie były stale aktualizowane w miarę postępów projektu. Prace rozpoczęte na pierwszym etapie projektu ułatwiły zgromadzenie badań dotyczących szkoleń wstępnych i ustawicznych w zakresie komfortowego funkcjonowania osób starszych. Wyniki tych badań umożliwiły przygotowanie w ścisłej współpracy z partnerami europejskimi treści programów wymiany na potrzeby beneficjentów. Seminaria, tematy spotkań międzyinstytucjonalnych i międzybranżowych (odpowiednia aktywność fizyczna, ocena kondycji fizycznej, żywienie, środowisko, kultura i relacje międzypokoleniowe) były skierowane do konkretnych grup, w zależności od oczekiwań beneficjentów i celów komitetu pilotażowego. Wymiana doświadczeń i zrozumienie stanu faktycznego ułatwiły spotkania i przyjęcie wspólnego profesjonalnego podejścia przez instytucje, organizacje społeczne, związki sportowe, kulturalne i samorządy terytorialne poszczególnych państw partnerskich. Planowane jest opracowanie syntezy aktualnych potrzeb podmiotów pracujących z osobami starszymi. Analiza stanu faktycznego przeprowadzona przez ekspertów zajmujących się krzyżującymi się i uzupełniającymi się dziedzinami zdrowia, sportu, kultury i zaangażowania społeczeństwa umożliwiła stworzenie podstaw dla perspektywicznego badania dotyczącego inżynierii pedagogicznej, jaką należy rozwinąć celem opracowania „kluczowych kompetencji zawodowych” w zakresie „kształcenia, profilaktyki, zdrowia przez całe życie”, które to kompetencje byłyby uwzględniane we wszystkich szkoleniach kwalifikacyjnych i kończących się uzyskaniem dyplomu. Tego rodzaju europejska inicjatywa perspektywiczna powinna ułatwić dostosowanie oferty szkoleniowej do potrzeb nowych zawodów i zawodów ulegających poważnym zmianom w sektorach zawodowych, których dotyczy przedmiotowa problematyka. Opisywany projekt wpłynął też stymulująco na mobilność osób dorosłych i stworzył warunki do rozwoju współpracy między instytucjami, organizacjami szkoleniowymi, przedsiębiorstwami i partnerami społecznymi w perspektywie ustanowienia przyszłego partnerstwa europejskiego w zakresie inżynierii pedagogicznej, uwzględniającego problemy specyfiki terytorialnej i społecznej i zmierzającego do harmonizacji praktyk zawodowych na rzecz komfortowego funkcjonowania osób starszych. 9. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia W ramach projektu „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w Europie” rozwinięto badania środowiskowe mające na celu wymianę dobrych praktyk między podmiotami prowadzącymi szkolenia, samorządami terytorialnymi, instytucjami, stowarzyszeniami i placówkami opieki nad osobami starszymi w Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech. W tym kontekście ustanowiono rzeczywiste partnerstwo eurośródziemnomorskie, będące świadectwem już zrealizowanych doświadczeń i nowatorskich praktyk na rzecz komfortowego s. 33 / 103 funkcjonowania osób starszych w poszczególnych krajach (rozwijanych i przekazywanych między państwami uczestniczącymi). Zamierzeniem było wspieranie poprawy jakości i innowacyjności w ramach systemów, instytucji i praktyk edukacyjnych i szkoleniowych, jak również ułatwienie rozwijania praktyk w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego spoza poziomu szkolnictwa wyższego oraz ich wymiany między państwami uczestniczącymi. Cele te nadały kształt rozwojowi projektu i zmobilizowały podmioty sektora sportu, zdrowia, kultury, usług społecznych i usług zdrowotnych świadczonych na rzecz wspólnot w ramach projektów powiązanych z krajowym programem „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych”. Dynamika projektu „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w regionie eurośródziemnomorskim” stanowiła znakomitą siłę napędową dla uruchomienia europejskiej inicjatywy perspektywicznej dotyczącej nowych narzędzi i metod szkoleniowych. Zastosowanie dydaktyczne tych narzędzi i metod stanowi jeden z głównych wyników projektu, w ramach którego udało się stworzyć partnerstwo europejskie dążące do wspólnych celów. Hérault Sport sporządził plan komunikacyjny dotyczący uzyskanych wyników, przeznaczony dla samorządów lokalnych, wspieranych przez Radę Ogólną, Ministerstwo Zdrowia i Solidarności, Arco Latino, Krajowy Związek Gminnych Urzędów Sportu (FNOMS). Międzynarodowe seminarium na temat „Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w Hérault i w regionie eurośródziemnomorskim”, które odbyło się w dniach 5–7 grudnia 2008 r., zgromadziło ponad 800 osób (akta dostępne w Hérault Sport). Przedstawiciele szerokiego partnerstwa krajowego i europejskiego wypowiedzieli się wówczas na temat doświadczeń i innowacyjnych praktyk zrealizowanych w poszczególnych krajach. Akta seminarium, będące świadectwem dużego oddziaływania pierwszych wyników projektu „Mobilność”, stanowią podstawę wspólnoty i współpracy między ośrodkami szkoleniowymi. Dynamiczna sieć specjalistów rozwija się i sięga obecnie aż po regiony obszaru eurośródziemnomorskiego, ponieważ wszystkie objęte nią terytoria mają wiele cech wspólnych (demograficznych, środowiskowych, klimatycznych, geograficznych, kulturowych, tożsamościowych i in.). Dlatego też wyzwaniem staje się pójście o krok dalej i sformułowanie podobnego celu w odniesieniu do „komfortowego wzrastania” w społeczeństwach, w perspektywie „komfortowego starzenia się”. Projekt współpracy transgranicznej na rzecz rozwoju innowacyjnych szkoleń i profesjonalizacji podmiotów działających w przedmiotowych obszarach kompetencji stworzyłby korzystne warunki dla utworzenia Europejskiego Instytutu Kształcenia Instruktorów Szkoleń. Projekt ten stanowi przyszły cel. s. 34 / 103 ZAŁĄCZNIK 2 A. Środki i praktyki, jakie należy rozwinąć na rzecz komfortowego funkcjonowania osób starszych B. Organizacja administracyjna i terytorialna w regionie eurośródziemnomorskim C. Schematy podziału kompetencji w dziedzinie komfortowego funkcjonowania osób starszych D. Tabele dotyczące pomocniczości 4.4 Projekt dostosowania mieszkań do potrzeb osób starszych szczególnej troski w prowincji Barcelona (Arco Latino, Rada Prowincji Barcelona, Hiszpania) 4.4.a Streszczenie 1. Kontekst Omawiana dobra praktyka występuje w kontekście środków na rzecz zatrudnienia i aktywności osób starszych. Jest to inicjatywa przekrojowa. Projekt jest promowany od 2009 r. przez Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona we współpracy z Departamentem Pracy autonomicznego rządu Katalonii. 2. Cel Celem jest wspieranie autonomii osobistej osób starszych i promowanie zatrudnienia wśród bezrobotnych i osób w trakcie integracji społeczno-zawodowej. 3. Opis Projekt dostosowania mieszkań polega na wykonaniu podstawowych prac w mieszkaniach osób starszych szczególnej troski, mających trudności w wykonywaniu podstawowych czynności w życiu codziennym i o niskich dochodach, w celu zapewnienia minimalnych warunków bezpieczeństwa i dostępu. 4. Rola władz lokalnych Projekt jest prowadzony przy aktywnym udziale urzędów gminnych prowincji Barcelona, na podstawie działań pomocy społecznej, która identyfikuje potrzeby i potencjalnych użytkowników. Świadczenie przedmiotowej usługi przez Radę Prowincji Barcelona umożliwia osiągnięcie korzyści skali i zapewnia równy dostęp do tej usługi. 5. Środki Projekt, którego budżet wynosi 4 213 000 euro, jest współfinansowany przez rząd Katalonii, Radę Prowincji Barcelona i 214 urzędów gminnych prowincji Barcelona uczestniczących w projekcie. s. 35 / 103 6. Zarządzanie Urzędy gminne przekazują radzie prowincji informacje o potencjalnych beneficjentach na podstawie rozpoznanych potrzeb. Następnie przedstawiciele przedsiębiorstwa koordynującego nadzór techniczny odwiedzają dane mieszkanie w celu przeprowadzenia oceny technicznej i zarządzają wykonanie koniecznych prac. Po zakończeniu prac zespół techniczny i przedstawiciele pomocy społecznej ponownie odwiedzają mieszkanie w celu przeprowadzenia nadzoru i kontroli jakości prac oraz zadowolenia użytkownika. 7. Przeszkody Jednym z głównych wyzwań w ramach projektu była współpraca między organami administracji i departamentami. 8. Wyniki i osiągnięcia Przeprowadzono 1500 interwencji. Większość z nich dotyczyła łazienek, w których potrzeba zastąpienia wanny jest szczególnie istotna dla ułatwienia dostępu. Ocena była pozytywna w 95% przypadków, ponieważ interwencja umożliwiła osobom starszym pozostanie w danym mieszkaniu, czego większość z nich sobie życzy, przy jednoczesnym podniesieniu jakości życia. 9. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Projekt umożliwia wspieranie integracji społecznej w czasach kryzysu, dzięki połączeniu wysiłków i rentowności społecznej przyznanych środków. 10. Czy inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Projekt może być użyteczny także w innych regionach Hiszpanii i Europy, które opowiadają się za modelem mającym na celu wspieranie pozostawania osób starszych w domach, przy zapewnieniu im optymalnej jakości życia i zadowalającej integracji w społeczeństwie. 4.4.b. Prezentacja Kontekst Projekt dostosowania mieszkań do potrzeb osób starszych szczególnej troski w prowincji Barcelona jest projektem nowatorskim i pionierskim w Katalonii i w Hiszpanii. Przyczynia się on, począwszy od obszaru lokalnego, do integracji społecznej osób starszych szczególnej troski, a jednocześnie wywiera wpływ na integrację zawodową bezrobotnych. Opisywana dobra praktyka należy zatem do środków służących wspieraniu zatrudnienia i aktywności osób starszych. Projekt jest prowadzony od 2009 r. przez Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona we współpracy z Departamentem Pracy autonomicznego rządu Katalonii. Jest on ponadto s. 36 / 103 realizowany przy aktywnym udziale urzędów gminnych prowincji Barcelona, w oparciu o działania pomocy społecznej. Należy zauważyć, że dotychczas większość urzędów gminnych prowincji Barcelona nie oferowała tego typu świadczeń. Rada Prowincji Barcelona jest lokalnym rządem, stanowiącym szczebel pośredni, który zapewnia pomoc techniczną, ekonomiczną i prawną gminom prowincji Barcelona, opierając się na modelu tworzenia sieci kontaktów. Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona udziela wsparcia gminnym ośrodkom pomocy społecznej, aby promować integrację społeczną i autonomię osobistą, jak również wsparcia na rzecz dzieci, młodzieży i rodzin. Strategia departamentu jest ukierunkowana głównie na przydzielanie usług gminom na podstawie schematu współpracy i korzyści skali. Dostosowanie mieszkań jest jednym z projektów objętych tym modelem usług. Cel Cele projektu dostosowania mieszkań są następujące: • • poprawa dostępu i bezpieczeństwa w mieszkaniach osób starszych, aby ułatwić im mobilność i autonomię, umożliwiając im jednocześnie dalsze mieszkanie w domu; wspieranie zatrudnienia wśród bezrobotnych i osób w trakcie integracji społecznozawodowej. Opis Projekt polega na wykonaniu podstawowych prac w mieszkaniach osób starszych, w celu zapewnienia minimalnych warunków bezpieczeństwa i dostępu. Główne działania przewidziane w programie polegają na drobnych pracach w łazience (zastąpienie wanny brodzikiem), w kuchni (zamiana kuchenki gazowej na kuchenkę elektryczną, wymiana zaworów). Wykonywane są też inne prace mające na celu poprawę ogólnego dostępu do domu (naprawa poręczy, poszerzanie drzwi itp.). Dodatkowo instalowane jest wyposażenie wspomagające – zazwyczaj w ramach działań uzupełniających – w celu poprawy warunków życia osób starszych w ich mieszkaniach. Beneficjentami projektu dostosowania mieszkań są osoby po 65 roku życia mające ograniczoną autonomię osobistą i niewielkie zasoby ekonomiczne (ich dochód nie może przekraczać dwukrotności 15 wskaźnika wystarczającego dochodu w Katalonii, IRSC ). W ramach projektu występuje druga grupa pośrednich beneficjentów. Są to osoby bezrobotne wykonujące prace. Preferowani są specjaliści z sektora budowlanego oraz grupy w trakcie integracji społeczno-zawodowej. Rola władz lokalnych Projekt opiera się na współpracy organów administracji: rządu Katalonii, Rady Prowincji Barcelona i urzędów gminnych prowincji Barcelona. 15 IRSC 2010 = 567 euro. s. 37 / 103 Urzędy gminne odgrywają zasadniczą rolę dzięki podstawowej pomocy społecznej, która identyfikuje potrzeby i jest w stanie znaleźć odpowiednie rozwiązanie w ramach projektu. Urzędy gminne dokonują spisu beneficjentów i przekazują informacje Radzie Prowincji Barcelona, która przeprowadza operacje. Należy zauważyć, że urzędy gminne odgrywają pierwszorzędną rolę w monitorowaniu poszczególnych operacji, celem zapewnienia, aby skutecznie zaspokajały one potrzeby danych osób. Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona efektywnie zarządza projektem i zapewnia jego ogólną koordynację. Środki Projekt, którego budżet wynosi 4 213 000 euro, jest współfinansowany przez rząd Katalonii, który przeznacza nań 1 500 000 euro ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu operacyjnego na rzecz konkurencyjności regionalnej zatrudnienia dla Katalonii, przez Radę Prowincji Barcelona, która wnosi 1 500 000 euro i przez 214 urzędów gminnych prowincji Barcelona uczestniczących w projekcie, które wnoszą 1 213 000 euro. Urzędy gminne finansują jedną trzecią operacji przeprowadzanych w mieszkaniach należących do gmin. Poszczególne urzędy gminne decydują o tym, czy beneficjentów powinny obowiązywać dopłaty. Średni koszt operacji wynosi 1500 euro. Zarządzanie Aby zrozumieć system zarządzania projektem, należy pamiętać, że rolą urzędów gminnych jest identyfikacja beneficjentów, podczas gdy Rada Prowincji Barcelona jest odpowiedzialna za zarządzanie techniczne i ekonomiczne, koordynację i monitorowanie projektu. Dla realizacji tych zadań Rada Prowincji Barcelona podpisuje umowę z przedsiębiorstwem koordynującym nadzór techniczny i trzema przedsiębiorstwami budowlanymi. Udział gmin w programie dostosowania mieszkań jest uzależniony od wcześniejszego podpisania protokołu realizacji programu. Zgoda może zostać wydana przez radę gminną, zgromadzenie rządu lokalnego lub na podstawie dekretu urzędu gminnego. Do chwili obecnej do projektu przystąpiło 214 urzędów gminnych. Po przystąpieniu do projektu urzędów gminnych Rada Prowincji Barcelona wstępnie wskazuje poszczególnym urzędom gminnym osoby zainteresowane – mieszkańców danych gmin powyżej 65 roku życia. Następnie urzędy gminne przekazują radzie prowincji informacje o potencjalnych beneficjentach na podstawie rozpoznanych potrzeb. Przedstawiciele przedsiębiorstwa koordynującego nadzór techniczny odwiedzają wówczas poszczególne mieszkania w celu przeprowadzenia oceny technicznej. W trakcie tej wstępnej wizyty s. 38 / 103 badane są potrzeby i możliwe rozwiązania konstrukcyjne. We współpracy z gminną pomocą społeczną i w porozumieniu z lokatorem technicy przedsiębiorstwa koordynującego nadzór techniczny nad programem dostosowania mieszkań zarządzają wykonanie koniecznych prac. Po zakończeniu prac zespół techniczny i przedstawiciele pomocy społecznej ponownie odwiedzają każde mieszkanie w celu przeprowadzenia nadzoru i kontroli jakości prac oraz zadowolenia użytkownika. Przeszkody Jednym z głównych wyzwań związanych z uruchomieniem przedmiotowego programu jest zapewnienie wspólnych i skoordynowanych działań techników pomocy społecznej i specjalistów branży budowlanej. Osiąganie wspólnych celów jest wyzwaniem dla wymienionych specjalistów, różniących się przebiegiem i dynamiką pracy oraz bagażem doświadczeń. Dlatego też, w związku z charakterem projektu i wymienionym wyżej wyzwaniem, w celu realizacji programu w gminach konieczna jest współpraca z Departamentem Urbanistyki samorządów lokalnych. Innym problemem, o którym należy wspomnieć, jest to, że duża liczba procedur i wniosków poprzedzających przeprowadzenie właściwej operacji prowadzi w niektórych przypadkach do długich procedur administracyjnych między uruchomieniem operacji a ostatecznym wydaniem zaświadczenia o przeprowadzonej operacji, co może wpływać ujemnie na beneficjentów programu. Często można też zauważyć, że negatywny wpływ na uruchomienie programu na obszarach wiejskich ma fakt, że działania, dynamika popytu i operacje nie są skupione w czasie i przestrzeni, przeciwnie – przekształcają się w operacje rozproszone. W tym kontekście konieczne jest wprowadzenie mechanizmów kontroli, zapewniających równowagę między dynamiką z jednej strony, a efektywnością środków wnoszonych przez przedsiębiorstwa z drugiej strony. Ze względu na innowacyjny charakter programu i brak punktów odniesienia zazwyczaj każdy kolejny etap wymaga nauki i może wymagać wprowadzenia środków korygujących, zapewniających poprawne wdrożenie programu. Złożoność programu nie odnosi się wreszcie do samego przeprowadzenia operacji w mieszkaniach, lecz do opracowania systemu koordynacji ukierunkowanego na zbieżność interesów poszczególnych podmiotów i wzajemne zrozumienie między departamentami. Wyniki i osiągnięcia Obecnie liczba operacji będących na etapie oceny technicznej, wykonania lub zakończonych wynosi 1 500. Najczęściej przeprowadzaną interwencją było zastąpienie wanny prysznicem. Spośród wszystkich otrzymanych wniosków 69,1% dotyczyło prac w łazience – można odnotować głównie potrzebę wymiany wanny w celu ułatwienia dostępu. Interwencjom tym towarzyszył montaż wyposażenia wspomagającego, między innymi uchwytów, drążków i krzeseł prysznicowych. s. 39 / 103 10,8% interwencji zostało przeprowadzonych w kuchniach, głównie w celu zwiększenia bezpieczeństwa, np. poprzez zastąpienie kuchenki gazowej kuchenką elektryczną. 18,6% interwencji dotyczyło drobnych prac poprawiających ogólny dostęp do domu, takich jak poszerzenie lub wymiana drzwi, czy też montaż poręczy. Jedynie 1,2% interwencji polegało na instalacji wyposażenia wspomagającego, bez przeprowadzania jakichkolwiek robót. Ocena operacji dokonana przez beneficjentów była bardzo pozytywna w 87% przypadków i pozytywna w 8% przypadków. Okazane zainteresowanie zostało uznane za bardzo pozytywne w 93% przypadków. Większość beneficjentów stanowiły kobiety powyżej 70 roku życia o dochodach nieprzekraczających IRSC, niesamodzielne lub częściowo niesamodzielne. Kobiety stanowiły konkretnie 71% beneficjentów, 44% z nich miało ponad 80 lat, a 41% mieściło się w przedziale 70-80 lat. 11% z nich mieszkało samotnie, a 42% miało dochody poniżej IRSC. 50% beneficjentów stanowiły osoby częściowo niesamodzielne, a 15% – całkowicie niesamodzielne. 80% przypadków dotyczyło mieszkań z prawem własności. Chodzi zatem o projekt podstawowych prac mających na celu zwiększenie dostępu, przynoszący korzyść jednej z najsłabszych grup społecznych. Projekt ma też pozytywne skutki społeczne dotyczące równości płci, ponieważ najbardziej zniszczone mieszkania należą do osób starszych, zazwyczaj kobiet żyjących samotnie, o bardzo niskich emeryturach, stanowiących grupę silnie zagrożoną wykluczeniem społecznym. Projekt jest bardzo pozytywnie oceniany ze względu na jego duży wpływ na autonomię osobistą i jakość życia osób starszych w ich mieszkaniach. Jest to inicjatywa zaspokajająca pragnienie większości osób starszych, aby możliwie najdłużej mieszkać we własnym domu, co ma efekt integracyjny (zgodnie z danymi Instytutu ds. Osób Starszych i Pomocy Społecznej – IMSERSO – 78% osób starszych w Hiszpanii deklaruje, że chce mieszkać we własnym domu). Można przytoczyć słowa jednej z beneficjentek, Pepity Nache de Badalony, w której mieszkaniu dostosowano toaletę i zamontowano drążki wspierające w prysznicu: „Operacja przyniosła dużą poprawę w moim codziennym życiu. Moje mieszkanie to najlepsze miejsce pobytu, jakie mogę mieć. Dlatego też tego rodzaju inicjatywy pomagają mi mieszkać dłużej w domu i w lepszych warunkach”. Program jest ponadto przykładem działania wpływającego dynamizująco na rynek pracy poprzez przekształcenie usług i świadczeń na rzecz wspierania autonomii osobistej w szansę na stworzenie miejsc pracy na szczeblu lokalnym. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Czynnikiem ważnym dla powodzenia projektu jest współpraca między organami administracji. W ramach omawianego projektu nauczyliśmy się skuteczniej pracować opierając się na współpracy międzyinstytucjonalnej i tworzeniu sieci kontaktów, która to strategia miała na celu połączenie wysiłków i skoordynowanie środków na rzecz poprawy integracji społecznej w gminach prowincji Barcelona. s. 40 / 103 Jest to projekt rozwijany z perspektywy lokalnej, oparty na działaniach gminnej pomocy społecznej, który umożliwia w związku z tym dotarcie do najbardziej potrzebujących osób starszych. Fakt, że projekt jest zarządzany przez administrację lokalną drugiego szczebla, wspiera równość, umożliwiając dostęp do projektu małym i średnim gminom, które samodzielnie nie są w stanie zarządzać projektem o tego rodzaju cechach. Jest to projekt o wielorakim wpływie. Po pierwsze umożliwia on zwiększenie autonomii osobistej osób starszych będących beneficjentami, ułatwiając jednocześnie zadanie pomocy społecznej świadczącej usługi opiekuńcze w domu oraz rodzinom opiekującym się niesamodzielnymi osobami starszymi, aby mogły one w należyty sposób zająć się takimi osobami. Ponadto projekt wpływa na podniesienie poziomu szkolenia i szans na integrację zawodową osób bezrobotnych lub osób mających trudności w uzyskaniu dostępu do rynku pracy. Jest to wreszcie projekt na rzecz integracji społecznej skierowany do różnych grup i wielowymiarowy – obejmujący wymiar mieszkaniowy, zawodowy i społeczny. To właśnie wielowymiarowe podejście nadaje wartość projektowi i stanowi jeden z czynników sukcesu. Czy inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Osoby starsze chcą żyć we własnych mieszkaniach i własnym środowisku społecznym – jest to fakt stwierdzony w całej Europie. W związku z tym w sektorze pomocy społecznej można zaobserwować umocnienie się strategii polegającej na postrzeganiu potrzeb osób starszych z perspektywy wspólnotowej, pozwalającej na zapewnienie aktywnego uczestnictwa we wspólnocie. Dlatego też jesteśmy zdania, że projekt ten może być użyteczny także w innych regionach Hiszpanii i Europy, które opowiadają się za modelem mającym na celu wspieranie pozostawania osób starszych w domach, przy zapewnieniu im optymalnej jakości życia i zadowalającej integracji w społeczeństwie. 4.5 Przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej (Arco Latino, Rada Prowincji Barcelona, Hiszpania) 4.5.a Streszczenie 1. Kontekst Omawiana dobra praktyka występuje w kontekście OMK. Jest to inicjatywa przekrojowa, w którą zaangażowane są wszystkie objęte nią gminy. 2. Cel Celem przewodnika jest przedstawienie schematów metodycznych w perspektywie opracowania lokalnych planów integracji społecznej (PLINCS). s. 41 / 103 3. Opis W przewodniku przedstawione są etapy, jakie powinien zawierać plan, podmioty, które powinny w nim uczestniczyć i ich struktura organizacyjna. Przewodnik zawiera trzy części. W pierwszej części przedstawiono informacje dotyczące kontekstu, w tym definicję pojęcia wykluczenia społecznego, osie integracji oraz przyczyny przygotowywania planów integracji społecznej. W drugiej części zdefiniowano plany integracji na szczeblu lokalnym oraz przedstawiono ich znaczenie i potencjał. W trzeciej części możemy zapoznać się z procesem projektowania i opracowywania planów. 4. Rola władz lokalnych W przewodniku przedstawiono rozważania dotyczące roli szczebla lokalnego we wspieraniu integracji społecznej, jak również konieczności wprowadzenia instrumentów zwiększających efektywność działań podejmowanych w związku z procesem wykluczenia. 5. Zarządzanie Przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej jest opracowywany przez Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona przy współpracy Instytutu Zarządzania Polityką Publiczną (IGOP). Oczekuje się udziału poszczególnych gmin prowincji Barcelona, które zweryfikowały i zatwierdziły zawarty w przewodniku wkład techniczny. 6. Przeszkody Trudność dla administracji publicznej stanowi wprowadzanie innowacji w dziedzinie polityki na rzecz włączenia społecznego. 7. Wyniki i osiągnięcia Miarą wyników opracowania przewodnika metodycznego może być liczba gmin, które zastosowały zawarte w nim zasady w praktyce celem zdefiniowania lokalnych planów integracji społecznej, zwracając się o pomoc do Rady Prowincji Barcelona. Wpływ wdrożenia lokalnych planów integracji społecznej w gminach regionu Barcelony będzie mógł zostać zmierzony dzięki ocenie poszczególnych planów. 8. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Proces opracowywania przewodnika był podobny do procesu badań uczestniczących (participatory action research). Zawartość techniczna przewodnika, opracowana we współpracy z uniwersytetem (Instytut Zarządzania Polityką Publiczną-Uniwersytet Autonomiczny w Barcelonie), została zatwierdzona i zweryfikowana z punktu widzenia jego zastosowania praktycznego w kilku gminach. s. 42 / 103 9. Czy inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Proces opracowywania przewodnika może zostać odtworzony w innych miejscach na szczeblu ponadgminnym, ponieważ stanowi on narzędzie harmonizacji środków opracowywania lokalnych planów integracji społecznej między poszczególnymi gminami. 4.5.b Prezentacja Kontekst Bezsporne postępy medycyny, technologii i wiedzy, jakie miały miejsce począwszy od drugiej połowy XX w., przyniosły bardzo pomyślne warunki życia dużej części mieszkańców krajów zachodnich. Ponadto odbudowa gospodarcza po drugiej wojnie światowej pociągnęła za sobą wzrost siły nabywczej wielu rodzin. W związku z tym nastąpiła zasadnicza poprawa, zarówno z punktu widzenia materialnego, jak i w kategoriach jakości życia ludności, w tak podstawowych dziedzinach jak m. in. zdrowie i poziom kształcenia. Dobrobyt, o którym mowa, nie został sprawiedliwie rozdzielony między wszystkich mieszkańców – nierówności społeczne nie tylko się utrzymały, ale stawały się coraz wyraźniejsze, spychając na margines osoby i grupy społeczne. Ta nowa rzeczywistość, w której przemiany społeczne przynoszą nasilenie się nierówności i pojawienie się nowych zagrożeń związanych z wykluczeniem społecznym, pociąga za sobą konieczność włączenia problemu integracji społecznej do agendy politycznej na poszczególnych szczeblach sprawowania rządów. Ponadto konieczne staje się przyjęcie nowych punktów widzenia w ramach polityki i form zarządzania, aby dążyć do stworzenia bardziej egalitarnego i sprawiedliwego społeczeństwa w świetle nowych zjawisk dotyczących wykluczenia społecznego. Cel Lokalne plany integracji społecznej (PLINCS) to instrumenty stosunkowo nowe, którymi zarządzają urzędy gminne w duchu europejskiej inicjatywy na rzecz eliminacji ubóstwa, podatności na zagrożenia i wykluczenia społecznego. Chodzi też o działania na rzecz pojawienia się gmin bardziej integracyjnych, o mniejszych nierównościach społecznych i terytorialnych, w których więzi społeczne i wspólnotowe byłyby silniejsze niż podziały społeczne. O ile urzędy gminne powinny odgrywać wiodącą rolę w ramach PLINCS, o tyle nie oznacza to, że dysponują one wszelkimi kompetencjami potrzebnymi, aby nadać gminie integracyjny charakter, ani też, że są one jedynymi podmiotami obecnymi na danym terytorium. We wszystkich przypadkach to właśnie urzędy gminne są odpowiedzialne za zapewnienie, aby pozostałe szczeble administracji i poszczególne podmioty działające na danym terytorium uczestniczyły w opracowywaniu i wykonywaniu lokalnych planów integracji. W przedmiotowym przewodniku ukazano nowe zasady, które powinny kierować polityką społeczną oraz lokalnymi planami integracji: dynamiczne podejście, perspektywa wspólnotowa, zwrócenie uwagi na różnorodność, wspieranie autonomii, wielowymiarowość, proaktywność, ukierunkowanie na przyczyny, całościowość i koordynacja oraz współodpowiedzialność i uczestnictwo. s. 43 / 103 Opis Przewodnik składa się z trzech części. 1) Kontekst Kiedy definiujemy zjawisko wykluczenia społecznego jako ogół różnego rodzaju niekorzystnych czynników, które uniemożliwiają lub utrudniają uczestnictwo osób lub społeczności w działaniach obywateli społeczeństwa, należy zastanowić się nad charakterem tych działań oraz formami podstawowego udziału w życiu społecznym. W tym celu w przewodniku określono trzy podstawowe osie integracji społecznej: • • • Gospodarka i dochody – oś dotycząca udziału w produkcji i dostępu do niej. Chodzi o możliwość wykonywania podstawowych działań w zakresie pracy i konsumpcji w ramach rynku. Oś obejmuje również wszystkie aspekty związane z dostępem do rynku pracy w odpowiednich warunkach. Relacje i więzi społeczne – oś dotycząca udziału danej osoby w sieciach społecznych opartych na wzajemności, zarówno rodzinnych, sąsiedzkich, jak i innego rodzaju. Więzi społeczne mają zasadnicze znaczenie i pomagają osobom w znalezieniu i utrzymaniu własnego miejsca w społeczeństwie oraz w ukształtowaniu własnej tożsamości. Obywatelstwo – oś obejmująca wymiar polityczny jednostki i odnosząca się do jej dostępu do praw socjalnych oraz do uznania tych praw, które zasadniczo są jej zapewnione na mocy prawa. Oś dotyczy też równych szans w ramach udziału w życiu społecznym gminy i całego społeczeństwa. 2. Znaczenie i potencjał planów integracji na szczeblu lokalnym W przewodniku określono sposób postępowania, jaki należy przyjąć w celu przemyślenia, stworzenia i wdrożenia w sposób oparty na uczestnictwie pożądanego modelu społecznego miasta: a) b) c) d) e) f) poznanie i rozpoznanie nierówności społecznych występujących w gminie; rozwinięcie nowych kompetencji przyznanych urzędom gminnym; dążenie do nowego podejścia politycznego; zapewnienie udziału różnych podmiotów działających na danym terytorium; przegląd osiągnięć w zakresie opieki na szczeblu gminnym; zaprojektowanie pożądanego rodzaju gminy celem ukierunkowania działań politycznych i budżetowych; g) opracowanie PLINCS zawierających wytyczne i działania, jakie należy skutecznie prowadzić w celu uzyskania pożądanego charakteru gminy. 3. Projektowanie i opracowywanie planów W tej części przewodnika przedstawiono podstawową strukturę organizacyjną opartą na przekonaniu, że społeczeństwo obywatelskie powinno móc uczestniczyć w definiowaniu, s. 44 / 103 projektowaniu i realizacji założeń gminy integracyjnej, jak również w etapach, jakie powinien zawierać PLINCS. Poszczególne zidentyfikowane szczeble pracy w przypadku wykonywania planu są następujące: komisja zarządzania politycznego, grupa inicjująca, grupa analityczna lub monitorująca, grupy działające oraz stałe i punktowe obszary uczestnictwa. Jeżeli chodzi o etapy pracy, w przewodniku wymieniono trzy następujące etapy: • • • Diagnoza – jest to etap podejścia i odkrywania gminnych realiów społecznych dotyczących zjawiska wykluczenia (mapa podatności na zagrożenia, mapa relacji oraz mapa usług na rzecz integracji i przypadków odwoływania się do integracji). Plan działania – plan polegający na zaproponowaniu, na podstawie informacji wynikających z diagnozy, środków działania służących wspieraniu integracji społecznej w gminie i ustaleniu tymczasowych priorytetów. Ocena – etap obejmujący całość procesu i mający dwa cele: stwierdzenie wyników działań (oddziaływania) oraz stwierdzenie realizacji procesu celem wprowadzenia zmian koniecznych do osiągnięcia celów. Rola władz lokalnych Wymóg komfortu przestaje mieć charakter globalny i staje się w coraz większym stopniu wymogiem osobistym i wspólnotowym, związanym z życiem codziennym i obszarem lokalnym. Oczekiwania podstawowych struktur społecznych (rodziny, wspólnoty, dzielnicy) wymagają konkretnych rozwiązań i coraz trudniej jest odpowiedzieć na nie na centralnym szczeblu sprawowania rządów, który cechuje podejmowanie powszechnych środków na żądanie mieszkańców. Mieszkańcy stają się coraz bardziej zróżnicowani i świadomi swoich odrębnych potrzeb, co sprawia, że centrum napięcia przemieszcza się w kierunku szczebli bliższych obywatelowi. W ten sposób rządy i służby lokalne zyskują nowy wymiar związany z dystrybucją opieki wspólnotowej, przechodząc od koncepcji opieki definiowanej jako zapewnienie praw socjalnych ogółowi obywateli do nowego sposobu postrzegania relacji społecznych w sposób integracyjny i solidarny. Nowy, lokalny obszar działań stał się zasadniczym czynnikiem umożliwiającym przyniesienie konkretnych odpowiedzi na oczekiwania wymagające całościowego podejścia. Dlatego też nierzadko zdarza się obecnie, że gminy stanowią obszary decydujące, gdy chodzi o komfort indywidualny i zbiorowy. To właśnie podmioty terenowe, przyjmujące perspektywę lokalną, znają bowiem znaczenie tego, co dzieje się w gminie i podzielają zainteresowanie tym, utrzymując jednocześnie istotne więzi. Podzielają zaangażowanie we wspólne sprawy, jak również przyszłe perspektywy. Ze wszystkich tych względów w przewodniku metodycznym przyznano urzędom gminnym, a konkretnie departamentom pomocy społecznej, wiodącą rolę w ramach PLINCS. s. 45 / 103 Zarządzanie Przewodnik metodyczny dotyczący lokalnych planów integracji społecznej jest opracowywany przez Departament Opieki Społecznej Rady Prowincji Barcelona przy współpracy Instytutu Zarządzania Polityką Publiczną (IGOP). Oczekuje się udziału poszczególnych gmin prowincji Barcelona, które zweryfikowały i zatwierdziły zawarty w przewodniku wkład techniczny. Przeszkody Trudność dla organów administracji publicznej stanowi wprowadzanie innowacji w dziedzinie polityki, ponieważ są one przywiązane do tradycyjnych sposobów postępowania, które cechuje: podejście statyczne, ukierunkowanie na potrzeby indywidualne, polityka ujednolicająca i nastawiona na wsparcie, skoncentrowana na dochodach, reaktywność i ukierunkowanie na skutki, specjalizacja i rozbicie odpowiedzialności publicznej oraz wyraźny rozdział sfery publicznej i prywatnej. Wyniki i osiągnięcia Miarą wyników opracowania przewodnika metodycznego może być liczba gmin, które zastosowały zawarte w nim zasady w praktyce celem zdefiniowania lokalnych planów integracji społecznej, zwracając się o pomoc do Rady Prowincji Barcelona. Wpływ wdrożenia lokalnych planów integracji społecznej w gminach regionu Barcelony będzie mógł zostać zmierzony dzięki ocenie poszczególnych planów. Ocena ta powinna jednocześnie uwzględnić ograniczenie w poszczególnych gminach czynników wykluczenia społecznego wymienionych w diagnozie (mapa podatności na zagrożenia) dla poszczególnych dziedzin (gospodarczej, zawodowej, szkoleniowej, interpersonalnej, mieszkaniowej, socjalnej i zdrowotnej, obywatelskiej). Wskaźniki stanowią podstawowe narzędzie dostarczające informacji na temat rozmaitych sytuacji społecznych występujących w gminie w określonym czasie, jak również na temat zmian realiów społecznych danego terytorium w czasie. Dlatego też ważne będzie skorzystanie z systemu wskaźników zarówno na etapie diagnozy (wskaźniki diagnostyczne), jak i na etapie oceny i monitorowania PLINCS (wskaźniki oceny lub oddziaływania). W tym kontekście jesteśmy zdania, że tworzenie systemu wskaźników oceny lub oddziaływania powinno odbywać się zgodnie ze środkami i działaniami wdrożonymi w gminie, tak aby umożliwić ocenę wyników PLINCS, ich oddziaływania na społeczeństwo. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Proces opracowywania przewodnika był podobny do procesu badań uczestniczących (participatory action research). Zawartość techniczna przewodnika, opracowana we współpracy z uniwersytetem (Instytut Zarządzania Polityką Publiczną-Uniwersytet Autonomiczny w Barcelonie), została zatwierdzona i zweryfikowana z punktu widzenia jego zastosowania praktycznego w kilku gminach. s. 46 / 103 Czy inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Proces opracowywania przewodnika może zostać odtworzony w innych miejscach na szczeblu ponadgminnym, ponieważ stanowi on narzędzie harmonizacji środków opracowywania lokalnych planów integracji społecznej między poszczególnymi gminami. 4.6 Projekt Starter (Arco Latino, prowincja La Spezia, Włochy) 4.6.a Streszczenie 1. Kontekst Jest to inicjatywa rozwijana wspólnie przez administrację prowincji i izbę handlową w celu wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw na szczeblu lokalnym. 2. Cel projektu Pomoc w tworzeniu nowych przedsiębiorstw poprzez zaproponowanie indywidualnych ścieżek, wykorzystanie funduszy wspólnotowych i utworzenie sieci wyspecjalizowanych agencji. 3. Opis projektu Poprzez utworzenie efektywnej sieci partnerów i maksymalizację skuteczności projekt zapewnia optymalizację potencjału działań prowadzonych już bardzo często przez specjalistów w dziedzinie wsparcia dla tworzenia przedsiębiorstw. 4. Rola władz lokalnych Prowincja La Spezia zapewniła całościową koordynację planowanych działań, udostępniając środki finansowe konieczne do realizacji ścieżek tworzenia nowych przedsiębiorstw. 5. Dostępne środki 200 000 euro na 2005 r. 255 000 euro na 2006 r. 327 000 euro na 2007 r. 6. Zarządzanie projektem Projekt został opracowany, aby zaspokoić wymogi obszaru dążącego do otwarcia się na szerszy rynek europejski. Uzasadnieniem dla wprowadzonych powiązań między poszczególnymi podmiotami, m.in. władzami prowincji, izbą handlową, agencjami pracy i agencją Crea-impresa jest duże doświadczenie zdobyte przez te podmioty w ramach ich działalności oraz konieczność zapewnienia możliwości pokrycia siecią całego terytorium. s. 47 / 103 7. Napotkane przeszkody Jedną z głównych napotkanych przeszkód jest brak poprawnych informacji dotyczących występujących na danym obszarze możliwości finansowania i pomocy dla osób zakładających przedsiębiorstwa, jak również trudność w identyfikacji obszarów zagospodarowanych z myślą o lokalizacji przedsiębiorstw. 8. Uzyskane wyniki Pomoc osobom przedsiębiorczym w założeniu przedsiębiorstw, poprzez udzielenie im wsparcia w rozpoczęciu samodzielnej działalności o określonym profilu w ramach rynku lokalnego. 9. Czynniki sukcesu Głównym czynnikiem sukcesu projektu jest oferowana nowym kierownikom przedsiębiorstw usługa pomocy w opracowaniu biznesplanu, a następnie na etapie jego zatwierdzania. 10. Czy inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Projekt jest przykładem dobrej praktyki, która może zostać powielona w innym kontekście terytorialnym, w którym występuje ta sama potrzeba wspierania drobnych przedsiębiorstw i w którym jest możliwe ustanowienie kontaktów między administracją lokalną a innymi podmiotami współpracującymi z przedsiębiorstwami lokalnymi (izby przemysłowo-handlowe, agencje pracy itp.). 4.6.b Prezentacja Cel projektu W ramach bardziej ogólnego celu przyjętego przez prowincję La Spezia i izbę handlową (CCIAA), dotyczącego rozwoju struktury gospodarczej prowincji La Spezia i konkretnego rozwiązania najczęstszych problemów napotykanych przez osoby zainteresowane założeniem przedsiębiorstwa, projekt „Starter” ma na celu stworzenie sieci rozmaitych podmiotów kompetentnych w dziedzinie tworzenia przedsiębiorstw i mających duże doświadczenie w oddziaływaniu na lokalny rynek pracy, która to sieć utworzyłaby system usług terytorialnych odpowiadający rzeczywistym potrzebom osób przedsiębiorczych pragnących rozwinąć samodzielną działalność. Umowie dwustronnej zawartej między prowincją a CCIAA towarzyszą działania operacyjne innych partnerów, między innymi organizacji Sviluppo Italia Liguria, związanej z CCIAA odrębną umową, oraz sieci agencji pracy, której przewodniczą lokalne stowarzyszenia pracodawców i związki zawodowe. W związku z tym projekt zapewnia z jednej strony naturalny rozwój działalności, jaką promotorzy prowadzą zazwyczaj w zakresie promocji i wsparcia dla powstawania nowych przedsiębiorstw, z drugiej strony – lepszą jakość usług udostępnionych użytkownikom, całkowitą zgodność proponowanych zintegrowanych ścieżek z rzeczywistymi wymogami młodzieży i dorosłych s. 48 / 103 zainteresowanych zakładaniem przedsiębiorstw, i wreszcie stabilność umów i powiązań między wymienionymi organizacjami a administracją prowincji. W ramach projektu przewidziano osiągnięcie następujących celów szczegółowych: • • • • • • pomoc w utworzeniu na podstawie indywidualnych ścieżek 25 nowych przedsiębiorstw na obszarze prowincji La Spezia; zawarcie dwuletniej umowy między prowincją La Spezia a CCIAA, mającej na celu wykonanie projektu „Starter” i przewidującej wspólne zarządzanie planowanymi działaniami; wzmocnienie usług, agencji i instrumentów istniejących już na danym obszarze i zarządzanych przez prowincję La Spezia, CCIAA, Sviluppo Italia oraz stowarzyszenia pracodawców i związki zawodowe zarządzające agencjami pracy, przy jednoczesnym nadaniu im trwałości; optymalizacja wykorzystania środków finansowych, którymi zarządza prowincja La Spezia, dostępnych w ramach programu dotyczącego celu 3. EFS – środka D3 – oraz jak najlepsze wykorzystanie instrumentów udostępnionych w ramach środka D3 EFS (por. przepisy wykonawcze dla regionu Liguria), łączących zróżnicowane typy usług dla użytkownika i przyznawanie indywidualnych modułów szkolenia; wpieranie optymalizacji i integracji środków finansowych z różnych źródeł, pochodzących w szczególności z prowincji, w ramach środka D3 celu 3. EFS, z agencji Crea-impresa należącej do CCIAA, organizacji Sviluppo Italia i banków wpieranych przez spółdzielnie udzielające gwarancji (rzemieślnicze, handlowe, przemysłowe); pokrycie całego obszaru prowincji siecią agencji zajmujących się tematyką tworzenia przedsiębiorstw, obejmujących wszystkie sektory gospodarcze, aby skuteczniej spełniać rozmaite oczekiwania wyrażane przez użytkowników. Zainteresowane podmioty Projekt „Starter” jest wspierany przez władze prowincji i izbę handlową prowincji La Spezia, które na podstawie istniejących umów, odpowiednio z siecią publicznych i prywatnych agencji pracy oraz ze Sviluppo Italia, zorganizowały ogół zintegrowanych usług na rzecz tworzenia nowych przedsiębiorstw. Tego rodzaju połączenie jest uzasadnione nie tylko ze względu na doświadczenie zdobyte przez poszczególne wymienione podmioty w zakresie promocji i wsparcia dla osób zainteresowanych założeniem przedsiębiorstwa, lecz także ze względu na istniejące już usługi na szczeblu lokalnym zarządzane przez CCIAA, Sviluppo Italia, administrację prowincji oraz stowarzyszenia pracodawców i związki zawodowe, które to usługi stanowią zasób o poważnym znaczeniu dla wdrożenia narzędzi i sposobów wsparcia dla bardziej innowacyjnej i zróżnicowanej przedsiębiorczości. PROWINCJA LA SPEZIA zarządza środkami z EFS przekazanymi przez region Liguria (należącymi do celu 3., podzielonego na osie i środki) w ramach własnego obszaru kompetencji obejmującego także zasoby w ramach środka D3 przeznaczone na rozwój i wzmocnienie przedsiębiorczości. W związku z tym dysponuje odpowiednimi środkami, aby realizować projekty i systematyzować s. 49 / 103 istniejące i innowacyjne usługi obejmujące cały obszar, o którym mowa, i poszczególne podmioty zainteresowane na szczeblu lokalnym. W omawianym przypadku, dzięki umowie programowej zawartej ze stowarzyszeniami pracodawców i związkami zawodowymi prowincji La Spezia, stworzono podstawy dla pełnego udziału wszystkich podmiotów gospodarczych i społecznych tego obszaru w projekcie „Starter”, poprzez zaangażowanie sieci agencji pracy, prowadzące do wzmocnienia powiązań między istniejącymi usługami informacyjnymi, usługami pomocy i doradztwa. W ramach projektu prowincja La Spezia jest odpowiedzialna za aspekt strategiczny planowania i ogólną koordynację projektów. Udostępnia też środki finansowe (w ramach celu 3. EFS, środka D3), dzięki którym możliwa jest realizacja ścieżek służących stworzeniu 25 nowych przedsiębiorstw. Agencje pracy prowadzą w ramach projektu zasadniczą działalność, zapewniając obsługę użytkowników, pełniąc funkcję informacyjną (przeprowadzając wstępną analizę potencjału użytkowników) oraz kierując osoby zainteresowane założeniem przedsiębiorstwa do niższych struktur udzielających informacji dotyczących bardziej technicznych aspektów, jak również indywidualnych konsultacji i wsparcia w opracowaniu biznesplanu (CCIAA oraz Sviluppo Italia). IZBA HANDLOWA PROWINCJI LA SPEZIA (CCIAA) zarządza szczególnym punktem recepcyjnym, „CREA-IMPRESA”, który reprezentuje Fundusz Rozwoju Nowych Form Przedsiębiorczości, prowadzony we współpracy z izbą, organizacjami lokalnymi, stowarzyszeniami sektorowymi i instytucjami bankowymi (obecnie Carispe). Punkt ten jest od dawna ważnym narzędziem w ramach zatwierdzania biznesplanów i przyznawania ułatwień oraz środków finansowych przeznaczonych na inwestycje w przedsiębiorstwa. Dodatkowo niedawno powstała instytucja „NAUTICENTER”, która odgrywa rolę inkubatora przedsiębiorczości i działa w sektorze żeglarstwa, stanowi projekt eksperymentalny, współfinansowany przez region Liguria, ważny dla prowincji La Spezia i ukierunkowany na badania i przygotowanie zagospodarowanych obszarów i lokali czekających na przyjęcie nowo utworzonych przedsiębiorstw. Umowa zawarta między CCIAA a Sviluppo Italia, dotycząca opisanych wyżej usług, obejmuje usługi zwykle udostępniane przez wymienioną spółkę, to jest szczególne programy finansowania ukierunkowane na tworzenie nowych przedsiębiorstw w różnych sektorach, jak również ofertę usług doradztwa i konsultacji w zakresie opracowywania biznesplanu i składania wniosku o finansowanie do komitetu oceniającego regionu Liguria. Wymienione wyżej organizacje były wreszcie w 2004 r. podmiotami eksperymentalnego projektu o nazwie „Officina d’impresa” (Warsztat przedsiębiorczości), w ramach którego podjęto pierwszą próbę zintegrowanej ścieżki na rzecz wsparcia pięciu młodych przedsiębiorców z prowincji La Spezia, których pomysły na przedsiębiorstwo zostały zrealizowane. Izba handlowa prowincji La Spezia, promując razem z władzami prowincji projekt „Starter”, ponosi część odpowiedzialności za strategię i zarządzanie działaniami, jakie należy podjąć. Jest przy tym wspierana przez partnera, Sviluppo Italia, który wspólnie z nią zapewnia i optymalizuje jakość usług oferowanych użytkownikowi. s. 50 / 103 Inicjatywa „Starter” jest uzasadnionym wynikiem nie tylko współdziałania administracji prowincji i lokalnych podmiotów publicznych i prywatnych, lecz także szczególnych warunków dla rozwoju produkcji i przedsiębiorczości, jakie charakteryzują prowincję La Spezia, która potrzebuje w szczególności zachęty i finansowania, aby mogła otworzyć się na szerszy rynek europejski. Poniżej przedstawiono ogólne ramy dynamiki przedsiębiorczości w prowincji La Spezia, na podstawie informacji dotyczących 2003 r., zaczerpniętych z „Prowincjonalnego raportu gospodarczego” opracowanego przez izbę handlową prowincji La Spezia, jak również na podstawie przeprowadzonej w 2001 r. przez ośrodek monitorowania Unioncamere analizy przepływów natury administracyjnej w ramach rejestru spółek, ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska nowych przedsiębiorstw. Przewidywane działania Osoba pragnąca zrealizować projekt przedsiębiorstwa ma do dyspozycji ścieżkę łączącą usługi i możliwości finansowe istniejące już na obszarze prowincji (Crea-impresa, Sviluppo Italia, banki wspierane przez spółdzielnie udzielające gwarancji) z usługami i wsparciem oferowanymi w ramach projektu „Starter”. Na podstawie kompetencji poszczególnych podmiotów tworzących sieć tworzona jest ścieżka, która poprzez przedstawienie i wskazanie narzędzia oraz dostępnych usług wsparcia i finansowania prowadzi krok po kroku do stworzenia 25 przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarze prowincji La Spezia i wyróżniających się cechami i stabilnością koniecznymi do tego, aby trwale pozostać na rynku. Poniżej przedstawiono najważniejsze etapy oferowanej ścieżki: • • • usługa pomocy i doradztwa dotyczącego możliwości finansowych występujących na obszarze lokalnym oraz usług zintegrowanych przewidzianych w projekcie „Starter”; usługa ta umożliwia sporządzenie wstępnej diagnozy potrzeb osoby zainteresowanej założeniem przedsiębiorstwa, poprzez określenie osobistych celów i ogólnego zarysu własnej koncepcji przedsiębiorstwa. Każdemu użytkownikowi przysługuje 60 godzin doradztwa świadczonego przez agencje pracy; usługa pomocy przyszłemu kierownikowi przedsiębiorstwa w ewentualnym ustaleniu odpowiednio wyposażonego miejsca na rozpoczęcie działalności i w przygotowaniu projektu przedsiębiorstwa; świadczenie indywidualnej usługi wsparcia w opracowaniu biznesplanu. Każdemu użytkownikowi przysługują 24 godziny pomocy w agencji Crea-impresa CCIAA i Sviluppo Italia (siedziba w prowincji La Spezia); zatwierdzenie biznesplanu sporządzonego pod opieką komitetu zatwierdzającego, działającego już w ramach Crea-impresa, którego skład (przedstawiciele Crea-impresa, Sviluppo Italia, Crédit bancaire, stowarzyszeń sektorowych) stanowi gwarancję tego, że proponowana działalność będzie odpowiadać rzeczywistym wymogom rynku przedsiębiorczości obszaru prowincji La Spezia, oraz że biznesplan będzie spełniać kryteria jakości i innowacyjności. Po zatwierdzeniu planu przedsiębiorstwa przez Crea-impresa i powiązane podmioty przyszły kierownik przedsiębiorstwa otrzymuje niezbędne finansowanie przeznaczone na inwestycje, aby mógł uruchomić własne przedsiębiorstwo na podstawie odpowiednich zasobów ekonomicznych; s. 51 / 103 • CCIAA udostępnia usługę przekrojowej opieki na każdym etapie rozwoju ścieżki. Wsparcie to, którego całkowity czas trwania wynosi 32 godziny (na użytkownika), ma na celu podniesienie poziomu świadomości osoby zainteresowanej założeniem przedsiębiorstwa, która staje się następnie kierownikiem nowego przedsiębiorstwa, zapewnienie jej maksymalnego bezpieczeństwa, a przede wszystkim stałej samooceny jej zdolności, kwalifikacji i ewentualnych przewidywanych słabych punktów, które będzie trzeba wyeliminować. Dzięki otrzymanej pomocy i wsparciu użytkownik zmienia się stopniowo z osoby zainteresowanej założeniem przedsiębiorstwa w kierownika nowego przedsiębiorstwa, którego projekt został zrealizowany i który rozpoczął samodzielną działalność o ustalonym profilu i określonej pozycji na rynku lokalnym. • • Po ukończeniu ścieżki, która doprowadziła do utworzenia przedsiębiorstwa, użytkownik ma jeszcze możliwość wzmocnienia i utrwalenia swojej działalności poprzez uzyskanie ułatwień finansowych, oferowanych przez prowincję La Spezia jako wsparcie dla uruchomienia przedsiębiorstwa, dzięki środkom przeznaczonym na cel 3. EFS. Podczas rozmowy z opiekunami udostępnionymi przez CCIAA kierownik nowego przedsiębiorstwa określa plan szkoleniowy na podstawie kompetencji, które powinien nabyć i wiedzy, którą powinien rozwinąć, koniecznych do należytego zarządzania jego przedsiębiorstwem. Władze prowincji mogą zaopatrzyć użytkownika w kupony szkoleniowe, pokrywające koszty 40 godzin szkoleń, które może on wykorzystać w zależności od potrzeb w ramach terytorialnego systemu szkoleń w sposób indywidualny i modułowy. Plan komunikacyjny Szczególnie charakterystyczny element projektu „Starter” stanowią działania komunikacyjne, które zapewniają wsparcie projektu zarówno poprzez reklamę i przekazywanie informacji na całym obszarze lokalnym, którego dotyczy przedsięwzięcie (jego cele, zadania i możliwości), jak i poprzez rozpowszechnianie wyników osiągniętych po dwóch latach od chwili zawarcia umowy między prowincją a izbą handlową prowincji La Spezia. Główne cele planu komunikacyjnego są następujące: • • • • wspieranie przekazywania informacji dotyczących projektu w sposób skuteczny i na dużą skalę, dotarcie do potencjalnych użytkowników na całym obszarze lokalnym, rozpowszechnianie wyników przy wykorzystaniu spersonalizowanych materiałów informacyjnych, podniesienie poziomu świadomości lokalnych podmiotów społeczno-gospodarczych w zakresie swobody przedsiębiorczości i priorytetów wskazanych przez Unię Europejską i zawartych w europejskiej strategii zatrudnienia. s. 52 / 103 Plan komunikacyjny ma w szczególności na celu: • • • • umożliwienie odbiorcom stworzenia całościowego obrazu możliwości, jakie są dla nich zastrzeżone, poprzez przekazanie informacji potrzebnych do przeprowadzenia wstępnej analizy możliwości w odniesieniu do wymogów, skłonienie większej liczby lepiej poinformowanych użytkowników do zgłaszania się do agencji, rozpowszechnianie informacji dotyczących źródeł finansowania dostępnych na danym obszarze oraz dodatkowych usług wsparcia w ramach ścieżki, świadczonych przez Creaimpresa, Sviluppo Italia i stowarzyszenia sektorowe, wykorzystanie różnego rodzaju kanałów komunikacyjnych już istniejących na szczeblu lokalnym oraz włączenie do nich narzędzi bardziej nowatorskich i o szerszym zasięgu. Plan komunikacyjny obejmuje wszystkie kanały i środki informacyjne, reklamowe i transmisyjne obecne już na szczeblu terytorialnym, dzięki zaangażowaniu agencji ds. młodzieży, różnego rodzaju stowarzyszeń, gminnych służb informacyjnych itp. Celem planu jest wzmocnienie tych kanałów i środków poprzez kampanię poświęconą specjalnie tematyce przedsiębiorczości i rozwoju lokalnego. Wykorzystywane są różnego rodzaju narzędzia, obejmujące: • • • • • • • • publikacje w prasie lokalnej, spoty radiowe i telewizyjne na kanałach lokalnych, wystąpienia przedstawicieli sieci „Starter” w lokalnych programach audiowizualnych, drukowanie materiałów informacyjnych umieszczanych w urzędach, agencjach, siedzibach stowarzyszeń itp., marketing bezpośredni, organizację dni informacyjnych, seminariów i tworzenie spersonalizowanych komunikatów tematycznych, udział w wydarzeniach, targach poświęconych tematyce tworzenia przedsiębiorstw i zatrudnienia, internetową stronę informacyjną, do której odnośniki znajdują się w serwisach internetowych poszczególnych głównych podmiotów. 4.7 Projekt PROV-INTEGRA (Arco Latino, prowincja La Spezia, Włochy) 4.7.a Streszczenie 1. Kontekst W okresie kryzysu gospodarczego należy zwrócić szczególną uwagę na osoby zagrożone utratą zatrudnienia, a w konsekwencji utratą pozwolenia na pobyt, stanowiącego zasadniczy warunek wymagany w Unii Europejskiej, między innymi we Włoszech. s. 53 / 103 2. Cel projektu Głównym celem projektu jest wspieranie integracji społecznej i zawodowej obywateli pochodzących z państw trzecich, aby udoskonalić program polityczny na rzecz integracji legalnych imigrantów. 3. Opis projektu Projekt przewiduje wyznaczenie w ramach każdej uczestniczącej prowincji określonej liczby mieszkających legalnie we Włoszech imigrantów, którzy dzięki otrzymaniu kuponów szkoleniowych będą uczestniczyć w kursach językowych (A1 i A2) oraz uzyskają walidację swoich kompetencji zawodowych. Po odbyciu takiego szkolenia beneficjenci będą mogli zostać skuteczniej włączeni do kontekstu społeczno-gospodarczego obszarów, które zamieszkują. 4. Rola władz lokalnych Władze lokalne aktywnie uczestniczą w projekcie poprzez działania należących do nich służb wsparcia dla zatrudnienia, odpowiedzialnych za wybór osób nadających się do udziału w projekcie, wybór instytucji prowadzących szkolenia i wydających certyfikaty językowe oraz ustanowienie kontaktu między beneficjentami przeszkolonymi w ramach projektu a lokalnymi przedsiębiorstwami. 5. Dostępne środki Całkowity budżet projektu wynosi 3 mln euro. 6. Zarządzanie projektem W projekcie przewidziano różne szczeble koordynacji działań – szczebel krajowy i szczebel terytorialny. Na szczeblu krajowym zapewnia się koordynację, monitorowanie i kontrolę konkretnych zadań przewidzianych w projekcie, a następnie pomoc techniczną i metodologiczną. Chodzi też o sporządzenie propozycji i wytycznych w perspektywie realizacji planów imigracyjnych dla prowincji. Tymczasem na szczeblu terytorialnym tworzona jest sieć służąca poprawie współpracy i sprawowania rządów na szczeblu terytorialnym, między innymi w celu skutecznego analizowania zjawisk migracyjnych. Do sieci tej będą należały wszystkie podmioty zajmujące się integracją imigrantów na poszczególnych szczeblach. 7. Napotkane przeszkody Główna przeszkoda w realizacji projektu dotyczy całkowitego angażowania się w ten proces imigrantów mieszkających na danym obszarze; w związku z tym wyznaczenie i wybór osób potencjalnie zainteresowanych udziałem w projekcie powinny być skuteczne. 8. Uzyskane wyniki Wzmocnienie sieci integracji społecznej i zawodowej imigrantów, pomoc przedsiębiorstwom w znalezieniu odpowiedniej siły roboczej i optymalizacja bezpieczeństwa imigrantów poprzez s. 54 / 103 podniesienie ich kompetencji językowych oraz poszerzenie ich znajomości systemu kraju, w którym się znajdują. 9. Czynniki sukcesu Połączenie szkolenia językowego z procesem walidacji kompetencji zawodowych już nabytych przez imigrantów stanowi główny czynnik sukcesu. 10. Możliwość powielenia projektu w innym kontekście Projekt może zostać powielony na większą skalę, lecz także w innym kontekście – tam, gdzie występuje potrzeba jak najskuteczniejszego pokierowania pracownikami z państw trzecich obecnymi na danym obszarze. Kryteria i metody, które zostały określone specjalnie z myślą o projekcie, stanowią wspólny punkt wyjścia dla różniących się między sobą realiów terytorialnych i społecznogospodarczych. 4.7.b Prezentacja Projekt sieci współpracy międzyterytorialnej i międzyinstytucjonalnej ukierunkowanej na prowadzenie działań służących wspieraniu integracji społecznej i zawodowej obywateli pochodzących z państw trzecich Ramy prawne EFI 2007–2013 Program roczny 2009 PRIORYTET 1: Wdrożenie działań, których celem jest zastosowanie podstawowych wspólnych zasad polityki w zakresie integracji imigrantów w UE Działanie 1: Uruchomienie środków zapewniających i usprawniających proces integracji społecznej (kształcenie językowe, kształtowanie świadomości obywatelskiej, doradztwo zawodowe i szkolenie zawodowe) Priorytet szczegółowy 3: Innowacyjne programy i działania wprowadzające (e-kształcenie, pomoce informatyczne) Priorytet szczegółowy 2: Szczególne grupy docelowe (kobiety i dzieci) Umowa ramowa między UPI (Związek Prowincji Włoskich) a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych – Departamentem Wolności Obywatelskich i Imigracji (kwiecień 2009) s. 55 / 103 Informacje o projekcie Kierownik: prowincja La Spezia Partnerzy: prowincje Ascoli Piceno, Alessandria, Fermo, Florencja, Parma, Piza, Pesaro e Urbino, L’Aquila, Modena, Mediolan, Turyn, Rieti, Perugia, Rzym, UPI (TECLA) Czas trwania: wrzesień 2010 r. – czerwiec 2011 r. Całkowity budżet: 3 000 000 euro Cele Usprawnienie procesu integracji społeczno-zawodowej imigrantów mieszkających we Włoszech krócej niż pięć lat (zwrócenie szczególnej uwagi na osoby, którym wskutek światowego kryzysu gospodarczego grozi utrata zasadniczych warunków umożliwiających zachowanie pozwolenia na pobyt we Włoszech) poprzez organizację kursów języka włoskiego, kształtowanie świadomości obywatelskiej i doradztwo zawodowe, w powiązaniu z wymogami przedsiębiorstw znajdujących się na zaangażowanych obszarach i w celu przyczynienia się do optymalizacji stopy zatrudnienia końcowych beneficjentów projektu. Skuteczniejsze sprawowanie rządów w odniesieniu do planowania polityki w zakresie integracji legalnych imigrantów i do zarządzania tą polityką. Zwiększenie środków i zdolności prowincji przeznaczonych na realizację zadania, jakim jest podniesienie stopy zatrudnienia i integracji beneficjentów oraz wzmocnienie roli i kompetencji urzędów pracy (CPI) z korzyścią dla imigrantów. Oczekiwane wyniki W odniesieniu do systemu państwowego: • • • poprawa współpracy międzyinstytucjonalnej, poprawa zarządzania polityką migracyjną, utworzenie/ wzmocnienie sieci integracji społeczno-zawodowej imigrantów pochodzących z państw trzecich (wzmocnienie CTI – terytorialnych urzędów pracy). W odniesieniu do systemu gospodarczego: • • pomoc przedsiębiorstwom w znalezieniu odpowiednich pracowników, stworzenie miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji. W odniesieniu do końcowych beneficjentów: • • • • • znajomość języka włoskiego i systemu państwa, znajomość prawa włoskiego – bezpieczeństwo w miejscu pracy, przepisy socjalne i zdrowotne oraz umowy o pracę, znajomość usług oferowanych przez CPI, możliwość integracji zawodowej i ogólnej, udział stowarzyszeń imigrantów. s. 56 / 103 Etapy projektu WP1 DZIAŁANIA SYSTEMOWE I. Szczebel krajowy a) b) Powołanie komitetu pilotażowego złożonego z podmiotów ze wszystkich prowincji partnerskich pod przewodnictwem prowincji La Spezia jako kierownika projektu. Celem tego organu jest zapewnienie koordynacji, monitorowania i kontroli konkretnych zadań przewidzianych w projekcie, a następnie pomocy technicznej i metodologicznej. Posiedzenia komitetu pilotażowego zaplanowano na wrzesień, grudzień 2010 r., marzec i maj 2011 r. Utworzenie wielopodmiotowej platformy roboczej, złożonej z przedstawicieli wszystkich prowincji partnerskich i organizacji zewnętrznych (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Pracy, regiony, krajowe stowarzyszenia sektorowe i reprezentujące imigrantów), pod przewodnictwem UPI. Organ ten powinien być miejscem spotkań i konfrontacji, miejscem, gdzie można opracować propozycje na szczeblu krajowym i określić wytyczne dla realizacji prowincjonalnych planów imigracyjnych, a następnie poddać analizie najczęściej występujące problemy. Posiedzenia wielopodmiotowej platformy roboczej zaplanowano na październik i grudzień 2010 r., marzec i maj 2011 r. II. Szczebel terytorialny Utworzenie sieci terytorialnej służącej poprawie współpracy i sprawowania rządów na szczeblu terytorialnym, między innymi w celu skutecznego analizowania zjawisk migracyjnych. Do sieci tej będą należały wszystkie podmioty działające na rzecz integracji imigrantów na poszczególnych szczeblach. Cele sieci terytorialnej są następujące: • • • wykorzystanie inicjatyw już istniejących na danym obszarze, rozpowszechnianie informacji za pośrednictwem portalu internetowego projektu, sporządzenie protokołu ustaleń między prowincjami, stowarzyszeniami, CPI, UPI, podsumowującego wytyczne opracowane przez platformę roboczą i wprowadzającego sieć na rzecz integracji imigrantów na poszczególnych obszarach. WP2 DZIAŁANIA ANALITYCZNE III. Analiza ilościowa i jakościowa dotycząca terytorialnego rynku pracy – wszystkie prowincje, a zwłaszcza prowincja L’Aquila: − zebranie informacji dotyczących profilów zawodowych najbardziej poszukiwanych przez przedsiębiorstwa lokalne, s. 57 / 103 − − wybór około pięciu profilów spośród najbardziej poszukiwanych, poszukiwanie przedsiębiorców i pogłębiona analiza pięciu wybranych profilów na podstawie ogólnego schematu i spotkań. IV. Sporządzenie wykazu usług dla imigrantów oferowanych przez CPI i uwzględnienie ich – wszystkie prowincje. Opracowanie przez komitet pilotażowy na szczeblu międzyprowincjonalnym wspólnych metod i narzędzi: • • • • dane ilościowe – TABELA; informacje dotyczące lokalnego rynku pracy, sprawowania rządów na szczeblu lokalnym i umów terytorialnych w zakresie imigracji itp.; dane jakościowe – 2 GRUPY FOKUSOWE (imigranci, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa); zebranie danych przez poszczególne prowincje; sporządzenie przez stowarzyszenie TECLA syntezy końcowej w celu przedstawienia krótkiego sprawozdania wielopodmiotowej platformie roboczej. WP3 DZIAŁANIA DOTYCZĄCE BENEFICJENTÓW V. Wybór beneficjentów – wszystkie prowincje za wyjątkiem prowincji L’Aquila. Końcowi beneficjenci zostaną wyłonieni spośród legalnych imigrantów obecnych na terytorium państwa. − − Określenie kryteriów dotyczących wskazania beneficjentów i utworzenia grup o jednolitych cechach odpowiadających profilom użytkowników. Przyznanie pierwszeństwa imigrantom napotykającym poważne trudności w utrzymaniu pracy, co może mieć wpływ na wydanie lub przedłużenie im pozwolenia na pobyt oraz na warunki ich pobytu w kraju. VI. Przygotowanie i szkolenie – wszystkie prowincje za wyjątkiem prowincji L’Aquila. Utworzenie zróżnicowanych modułów dydaktycznych i ścieżek szkolenia w zależności od profilów użytkowników. Przedstawienie propozycji szkoleń w formie kursów indywidualnych i zbiorowych, przy uwzględnieniu cech końcowych beneficjentów. − Ustalenie kryteriów i treści ofert rekrutacyjnych. VII. Wykonanie i szkolenie – wszystkie prowincje za wyjątkiem prowincji L’Aquila. 1) Szkolenie przekrojowe: 20/30 godzin (moduły 1, 2, 3, 4), koszt na 1 imigranta = 1 000 euro − moduł 1: „Prezentacja ścieżki szkolenia i profilu zawodowego” − moduł 2: „Wzmocnienie wiedzy językowej” − moduł 3: „Wiedza dotycząca kontekstu przyjmującego” − moduł 4: „Nabycie i wzmocnienie umiejętności interpersonalnych i zdolności radzenia sobie w warunkach przedsiębiorstwa przyjmującego”. s. 58 / 103 2) Szkolenie zawodowe na rzecz integracji: 20/30 godzin (moduł 5), koszt na 1 imigranta = 800 euro − nabycie kompetencji językowych w zakresie trzech pierwszych poziomów europejskiego systemu (A1, A2, B1), uzyskanie europejskiego certyfikatu językowego, udział Stałych Ośrodków Terytorialnych; − propozycja: oferta szkolenia zawodowego o charakterze nie teoretycznym, a praktycznym, z poświadczeniem kompetencji nabytych w ramach stażu szkoleniowego w określonych sektorach produkcji. W ramach tego działania przewidziano równoległą obserwację – obecność w przedsiębiorstwie instruktora, beneficjenta szkolenia i opiekuna-obserwatora wydającego końcowe świadectwo kompetencji. Treść: poszczególne kursy będą obejmowały nauczanie języka włoskiego (rejestry właściwe dla sektorów specjalistycznych) i szkolenie zawodowe. Metodyka: elastyczne i ukierunkowane metody nauczania umożliwią wspieranie w tym samym kontekście szkolenia językowego i integracji zawodowej oraz walidację kompetencji nabytych przed i po zakończeniu kursów. Stałe Ośrodki Terytorialne zapewnią ścisłą współpracę w tym kontekście. Projekty szkoleniowe będą także realizowane w ramach partnerstwa z przedsiębiorstwami zainteresowanymi integracją pracowników zagranicznych, a typowe profile obejmą wymogi wyłonione na etapie analitycznym WP2. VIII. Sporządzenie wideo-CV W ramach projektu szczególna uwaga zostanie zwrócona na innowacje. Zostaną sporządzone wideo-CV pracowników – beneficjentów projektu z państw trzecich, zostanie też utworzona międzyprowincjonalna baza danych (umieszczona na stronie internetowej projektu). Osiem prowincji z ośmiu różnych regionów będzie odpowiedzialne za przyjęcie specjalistycznego sprzętu i skorzysta z krajowego spersonalizowanego szkolenia (Florencja) w celu sporządzenia video CV: La Spezia, Rzym, Mediolan, Modena, Perugia, Pesaro e Urbino, Piza, Turyn. Siedem pozostałych prowincji będzie pracować z ekspertami przy wykorzystaniu sprzętu, którym dysponują na szczeblu lokalnym (lub sprzętu wypożyczonego przez sąsiednią prowincję): Alessandria, Ascoli Piceno, Fermo, Parma, L’Aquila, Rieti, Florencja. Na podstawie doświadczeń i kompetencji nabytych w tej dziedzinie prowincji Perugia zostanie powierzone zadanie sporządzenia bazy danych video CV i jej stałej aktualizacji. WP4 POMOC TECHNICZNA I KONTROLA IX. Kontrola i ocena: UPI-TECLA Działanie nastawione na weryfikację stopniowego osiągania przewidzianych celów (skuteczność) przy wykorzystaniu przewidzianych środków (wydajność), które powinno doprowadzić do s. 59 / 103 sporządzenia zestawienia późniejszych kryteriów, takich jak innowacyjność systemu i efektywność oddziaływania. Działania w ramach kontroli i oceny zostaną podzielone na: • • kontrolę i ocenę wewnętrzną – działania te będą skoncentrowane na zarządzaniu projektem, w związku z tym uwzględnią takie elementy jak postęp zadań w odniesieniu do planu, zaangażowanie partnerów, rozwój finansowania itp., aby wesprzeć koordynację projektu, wprowadzić ewentualne poprawki w trwających działaniach itp. Przewidziano jedno sprawozdanie okresowe w lutym 2011 r. i jedno sprawozdanie końcowe z oceny w czerwcu 2011 r.; kontrolę i ocenę zewnętrzną – mają one na celu wspieranie środków na rzecz trwałości i przekazywania wyników projektu; działania te będą skoncentrowane na wynikach i oddziaływaniu projektu z punktu widzenia strategicznego i politycznego. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na skutki i wpływ ogółu działań zarówno w odniesieniu do przedsiębiorstw i pracowników z państw trzecich, jak i w odniesieniu do między innymi integracji zawodowej i wzrostu poziomu korzystania z usług urzędów pracy przez przedsiębiorstwa i pracowników migrujących. Wśród narzędzi udostępnionych z myślą o należytym przebiegu badania przewidziano wykorzystanie kwestionariuszy, organizację spotkań i grup dyskusyjnych. Podobnie jak w poprzednim przypadku przewidziano jedno sprawozdanie okresowe, które ma zostać złożone w lutym 2011 r. i jedno sprawozdanie końcowe z oceny, które ma zostać złożone w czerwcu 2011 r. WP5 DZIAŁANIA KOMUNIKACYJNE X. Podnoszenie poziomu świadomości, informowanie i promocja na szczeblu krajowym i terytorialnym: a) b) c) d) e) f) g) prezentacja graficzna na stronie internetowej (+ intranet) – prowincja La Spezia wydrukowanie broszur i wytworzenie gadżetów – wszystkie prowincje kongres końcowy promocja urzędów pracy (CPI) – wszystkie prowincje komunikaty, konferencje prasowe, informacje na stronie internetowej itp. – wszystkie prowincje debaty telewizyjne – Mediolan i Florencja spoty radiowe – wszystkie prowincje. 4.8 Wstępne wyniki badania dotyczącego środków przeciwdziałania kryzysowi gospodarczemu stosowanych przez władze lokalne zrzeszone w Arco Latino (Arco Latino, prowincja Neapol, Włochy) Gospodarka światowa przeżywa najsilniejszą w ciągu ostatnich 50 lat falę recesji. Kryzys, który rozpoczął się w sektorze finansowym, szybko objął wszystkie kraje, pociągając za sobą katastrofalne skutki dla gospodarki realnej. s. 60 / 103 Kryzys gospodarczy, który ujawnił się w Stanach Zjednoczonych, w ciągu pierwszych miesięcy 2008 r. pojawił się na całym świecie. Wśród głównych czynników kryzysu można wymienić wysokie ceny surowców, światowy kryzys żywnościowy, wysoką inflację zasadniczą, zagrożenie recesją na całym świecie oraz kryzys systemu kredytowego i kryzys zaufania na rynkach giełdowych. Można z całą powagą stwierdzić, że kryzys rozpoczął się jako kryzys finansowy i przekształcił się w kryzys gospodarczy, a następnie polityczny. Rządy światowe od początku słabo oceniły i ograniczyły skutki kryzysu i obecnie środki wdrożone w ramach międzynarodowej polityki gospodarczej wydają się często nieodpowiednie. W kontekście tych problemów państwa przyjęły środki i prowadziły różną politykę w zakresie społecznych środków osłonowych, dodatków do wynagrodzeń, świadczeń na rzecz przedsiębiorstw, reorganizacji pracy, szkolenia pracowników, aby reagować na podaż i popyt poprzez inicjatywy przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji. Prowincja Neapol prowadzi obecnie badanie mające na celu kontrolę środków przyjętych przez rządy lokalne, a w szczególności prowincje należące do Arco Latino, w latach 2009–2010 w celu przeciwdziałania skutkom kryzysu gospodarczego. Środki przeciwdziałania kryzysowi przyjęte przez władze pośredniego szczebla: • • • • środki ogólne wsparcie dla MŚP wsparcie dla rodzin w trudnej sytuacji wsparcie dla bezrobotnych W wyniku wstępnej interpretacji pierwszych kwestionariuszy okazało się, że: − − − − − kryzys gospodarczy wywarł głęboki wpływ na terytoria prowincji należących do Arco Latino, z których każda przyjęła środki antykryzysowe, większość na podstawie zorganizowanej debaty z różnymi podmiotami gospodarczymi i społecznymi danego terytorium; kryzys dotknął w różny sposób poszczególne prowincje trzech państw należących do Arco Latino; dramatyczna sytuacja w zakresie zatrudnienia skłoniła prowincje do wspierania bezrobotnych poprzez działania łączące społeczne środki osłonowe i aktywną politykę rynku pracy. Zorganizowano szkolenia zawodowe, aby ułatwić reintegrację osób młodych i bezrobotnych z rynkiem pracy. Chodziło o inwestowanie w poszczególne osoby, ich kompetencje i wiedzę, pozwalające w czasach ożywienia gospodarczego liczyć na lepiej wykwalifikowany kapitał ludzki; przedsiębiorstwa odnotowały spadek obrotów, niewystarczający poziom środków i problemy z płynnością; wymiar terytorialny nabrał znaczenia strategicznego dla konkurencyjności systemu; w związku z tym prowincje, zgodnie z ich rolą instytucjonalną, opracowały szereg instrumentów mających na celu stawienie czoła kryzysowi, poczynając od fundamentów s. 61 / 103 − − − − − i zaostrzając dynamikę stosunku między podniesieniem dochodowości danego obszaru a rozwojem gospodarczym; brak koordynacji między poszczególnymi szczeblami sprawowania rządów (lokalnym, krajowym, europejskim) ogranicza wpływ działań, które mogą przyczynić się do ożywienia gospodarczego i utrzymania zatrudnienia; hamulcem dla przyjętych środków były warunki ustanowione w pakcie stabilności oraz niewystarczające skoordynowanie decyzji rządowych w zakresie planowania; prowincje odgrywają szczególnie ważną rolę, ponieważ jako podmioty niosące odpowiedzialność instytucjonalną mogą przeciwdziałać kryzysowi i uruchamiać wszelkie instrumenty służące napędzaniu i wspieraniu ożywienia gospodarczego, uwzględniając najbardziej zróżnicowane wymogi każdego obszaru; pierwszeństwo przyznano nadzwyczajnym środkom wsparcia na rzecz podmiotów najbardziej dotkniętych negatywnymi skutkami kryzysu gospodarczego oraz działaniom mającym na celu wspieranie tkanki gospodarczej i produkcyjnej, ze zwróceniem szczególnej uwagi na MŚP działające na danym obszarze; w tym trudnym okresie kryzysu gospodarczego prowincje, zgodnie z ich rolą instytucjonalną, jako organizacje najbardziej odpowiednie do wspierania interesów i oczekiwań danego obszaru, wyraziły konieczność ich większego włączenia w opracowywanie programów krajowych i reform gospodarczych. DOBRA PRAKTYKA WYŁONIONA W BADANIU – PROWINCJA PRATO 1) Najlepszy środek, „Pakiet na rzecz zatrudnienia” wprowadzony w prowincji Prato, którego finansowanie na 2010 r. wynosi 1 500 000 euro, przewiduje sporządzenie modeli działań opartych na skutecznym i uczciwym połączeniu polityki rynku pracy, lokalnej polityki rozwojowej oraz polityki wspierania dochodów. Chodzi o opracowanie modeli łączących politykę pasywną z polityką aktywną, wykraczających poza koncepcje pomocy. Tego rodzaju modele ograniczają rozproszenie pracowników wysoko wykwalifikowanych, o wzmocnionych kompetencjach zawodowych i umożliwiają sprostanie poważnym skutkom społecznym kryzysu. 2) Dodatkowo prowadzone były działania na skalę lokalną służące upowszechnieniu zaangażowania całej administracji gminnej na danym obszarze w celu wyznaczenia nowych sektorów produkcji, nowych warunków sprzyjających rozwojowi oraz priorytetów terytorialnych. • • Jeżeli chodzi o sposób postępowania, przewidziano publiczne ogłoszenie w specjalnych ośrodkach i punktach, stale otwartych i dobrze oznakowanych, w celu sfinansowania indywidualnych ścieżek mających na celu podniesienie kwalifikacji lub przekwalifikowanie pracowników poprzez płatne staże szkoleniowe z możliwością zatrudnienia. Wszyscy obywatele zamieszkali na stałe w prowincji Prato i znajdujący się w opisanej niżej sytuacji mogą złożyć wniosek o udział w stażu, doradztwo i stypendium stażowe: y osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy, nie prowadzące żadnej działalności, powyżej 32. roku życia; s. 62 / 103 Jedną z najważniejszych zalet tego modelu, która warunkuje jego sukces w kategoriach ilościowych, lecz także jakościowych, jest jego prostota organizacyjna, nie z punktu widzenia instytucji publicznej odpowiedzialnej za planowanie, zarządzanie i nadzór, o czym dobrze wiedzą urzędnicy zajmujący się tym modelem na co dzień, ani nie z punktu widzenia agencji szkoleniowych, lecz z perspektywy uczestników kursów. System ten umożliwia udzielenie natychmiastowej odpowiedzi na wnioski bezrobotnych, nie narażając ich na oczekiwanie związane z powolnością, stanowiącą negatywną cechę tradycyjnej oferty publicznej szkoleń. • • • • Pracownicy figurujący w wykazach pracowników zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy oraz pracowników podlegających przekwalifikowaniu (bez limitu wieku). Pracownicy korzystający ze specjalnego funduszu świadczeń dla bezrobotnych na mocy art. 1 ustawy 223/91, to jest korzystający ze świadczeń przyznanych lub odnowionych na mocy specjalnych przepisów, w ramach odstępstwa od obowiązującego ustawodawstwa (bez limitu wieku). Przyznanie środków nadzwyczajnych przewidziano także w przypadku przedsiębiorstw, które przystąpiły do programu i przyjmują na staże pracowników o wymienionych wyżej cechach oraz zobowiązują się do zatrudnienia zainteresowanych pracowników po zakończeniu okresu stażu. Kwota przyznanych premii jest różna w zależności od rodzaju możliwego zatrudnienia i wynosi maksymalnie 5500 euro w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. W przypadku stażystów w ramach stażu trwającego od trzech do sześciu miesięcy przewidziano stypendium stażowe w wysokości 600 euro (brutto) lub 300 euro (brutto), jeżeli pracownik otrzymuje podczas stażu szkoleniowego zasiłek dla bezrobotnych, dla pracowników podlegających przekwalifikowaniu lub zasiłek z CIGS (kasa świadczeń – Assedic). 4.9 Projekt Jamo – mobilność młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji (Arco Latino) 4.9.a Streszczenie 1. Kontekst Projekt jest realizowany w kontekście inicjatyw i środków oferowanych młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, która ma szczególnie ograniczone szanse na zdobycie niekonwencjonalnych doświadczeń edukacyjnych w ramach mobilności w Europie. 2. Cel projektu Cel projektu jest następujący: − zachęcenie podmiotów publicznych i prywatnych do nawiązywania partnerstwa w celu skuteczniejszego zapoznania młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji z możliwościami związanymi z mobilnością, jakie oferują programy wspólnotowe; s. 63 / 103 − − − współpraca w celu wyszkolenia podmiotów o kompetencjach koniecznych do tego, aby doradzić młodej osobie i wesprzeć ją w zorganizowaniu własnego projektu związanego z mobilnością; wspieranie mobilności europejskiej jako pozytywnego czynnika w niekonwencjonalnym kształceniu młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji; działanie na płaszczyźnie całościowej, aby pomóc w rozwoju osobistym osób, o których mowa, i polepszyć ich warunki społeczne i zawodowe. 3. Opis projektu Projekt JAMO ma na celu propagowanie wśród młodzieży programów na rzecz mobilności wspieranych przez Unię Europejską i Radę Europy w celu podniesienia poziomu kompetencji uczestników i ułatwienia ich integracji społecznej i zawodowej. Celem inicjatywy jest stworzenie warunków koniecznych do wzmocnienia europejskiej polityki na rzecz młodzieży, a zwłaszcza mniej uprzywilejowanej młodzieży. Aby osiągnąć ten cel, w ramach partnerstwa wprowadzono nowatorskie sposoby interakcji między samorządami lokalnymi a organizacjami niedochodowymi. Służą one wspieraniu młodzieży w jej doświadczeniach związanych z mobilnością międzynarodową oraz prowadzeniu młodych ludzi w kierunku lepszej integracji społecznej i zawodowej. W ramach partnerstwa rozwinięto też szczególną metodę działań, przeznaczoną zarówno dla podmiotów z przedmiotowej dziedziny, jak i dla młodych ludzi, o których mowa. 4. Rola samorządów lokalnych i regionalnych Rola samorządów lokalnych jest w tym przypadku bardzo duża, zarówno jeżeli chodzi o tworzenie sieci kontaktów, jak i jeżeli chodzi o wspieranie partnerstwa z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w celu wywarcia bardziej przekonującego wpływu na grupę obywateli zidentyfikowaną jako grupa docelowa tego projektu. 5. Środki Całkowity budżet na lata 2006–2009: 445 533,35 euro Finansowanie: UE (Mobilna młodzież), Arco Latino, członkowie Arco Latino i inni partnerzy (organizacje społeczeństwa obywatelskiego). 6. Zarządzanie Zarządzanie projektem zapewnił kierownik projektu, prowincja Mantua, która przewodniczyła dawnej grupie roboczej „Obywatelstwo Arco Latino”, w ścisłej współpracy z Komisją Europejską i Sekretariatem Arco Latino. s. 64 / 103 Kierownik projektu wraz z głównymi członkami Arco Latino rozwinął wszystkie działania w ramach projektu, obejmującego zwłaszcza interakcję z młodzieżą i stowarzyszeniami społeczeństwa obywatelskiego. 7. Przeszkody Pojawiły się pewne trudności w koordynacji między poszczególnymi podmiotami projektu. Trudności te zostały jednak szybko przezwyciężone. 8. Wyniki i osiągnięcia W ramach projektu została stworzona międzynarodowa sieć oparta na partnerstwie publicznoprywatnym (lokalnym i niedochodowym), która powinna doprowadzić do zwiększenia udziału młodzieży w projektach dotyczących mobilności. W ramach projektu została też opracowana innowacyjna metoda pracy na szczeblu lokalnym i międzynarodowym, która została następnie przedstawiona w „Podręcznikach JAMO”. Zajęto się też utworzeniem grupy ekspertów JAMO ds. mobilności, którzy połączyli swoje odrębne obszary kompetencji w dziedzinie włączenia społecznego młodzieży i w dziedzinie realizacji projektów międzynarodowych. W ramach inicjatywy została wreszcie opracowana platforma internetowa, aby pomóc podmiotom z przedmiotowej dziedziny i młodzieży w tworzeniu efektywnych indywidualnych ścieżek. 9. Czynniki sukcesu, doświadczenia Główne czynniki sukcesu stanowią rzeczywistą wartość dodaną i wynikają ze współpracy między różnym szczeblami i różnymi podmiotami. 10. Możliwość rozszerzenia projektu lub inicjatywy o inny kontekst lub obszar Wydaje się możliwe rozszerzenie projektu i jego przeniesienie na inne obszary UE, przy zachowaniu wspomnianych zasad współpracy różnych szczebli i wielu podmiotów. 4.9.b Prezentacja Projekt JAMO nabrał kształtów podczas różnych seminariów zorganizowanych w Sewilli, Pizie i Mantui. Zwłaszcza „Końcowe forum JAMO – Arco Latino”, które miało miejsce w Mantui, było okazją do podsumowania projektu i skonsolidowania propozycji strategicznej mającej na celu integrację młodzieży poprzez mobilność w Arco Latino. Główne konkluzje forum i projektu JAMO przedstawiono poniżej: 1. Podmioty polityki na rzecz młodzieży z Arco Latino tworzą POOL JAMO i rozwijają się wspólnie W ramach projektu JAMO wybrano 20 podmiotów lokalnych pochodzących z obszarów Arco Latino, które zajmują się integracją młodzieży bądź mobilnością, aby stworzyć zespół (POOL JAMO). s. 65 / 103 Podmioty te, wspierane przez terytorialne instytucje odniesienia i prowadzone przez grupę ekspertów w dziedzinie szkolenia, w latach 2007–2008 uczestniczyły w szkoleniach w formie interaktywnych seminariów (w Salerno, Marsylii i Sewilli), które umożliwiły im wzajemne poznanie się, stworzenie zespołu i zdobycie kompetencji potrzebnych do organizowania projektów dotyczących mobilności przeznaczonych dla młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji i mającej ograniczone szanse. Projekty te stanowią narzędzie służące lepszej integracji społeczno-zawodowej młodzieży. Æ Dla podmiotów tych Arco Latino stało się wielokulturową pracownią, która pomaga im w rozwijaniu strategii na rzecz mobilności i integracji młodzieży. Dla przykładu, hiszpańskie stowarzyszenie zarządzające ośrodkiem przyjmującym dla młodzieży, która zerwała kontakt z rodziną, mogło zorganizować wymianę z Włochami, umożliwiając pięciu młodym osobom pierwszy w życiu wyjazd i spotkanie z młodymi Włochami i Francuzami w tym samym wieku. Inicjatywa ta wymagała koordynacji międzynarodowej i współpracy przygotowawczej z władzami lokalnymi i sądem ds. nieletnich. 2. Młodzi ludzie pracują jako wolontariusze na obszarach Arco Latino i wykorzystują zdobyte doświadczenia po powrocie Doświadczenie okazało się pozytywne i dzięki nabytym kompetencjom, nawiązanej współpracy i pracy w terenie POOL JAMO wspólnie z organizacjami lokalnymi umożliwiło już ponad 200 młodym osobom zdobycie doświadczenia wymiany lub wolontariatu na innym obszarze Arco Latino, współfinansowanego ze środków programu europejskiego „Młodzież w działaniu”. Spośród tych, którzy zdobyli to doświadczenie, około 20 młodych osób uczestniczyło wraz z wychowawcami w seminarium w Sewilli. Mogły one w ten sposób same zachęcić do mobilności innych młodych ludzi, w perspektywie rozpoczęcia własnej ścieżki zawodowej jako wychowawca. Æ Dla tej młodzieży Arco Latino stało się rzeczywistym obszarem rozwoju osobistego. Dla przykładu, młody Włoch, który przedwcześnie zakończył naukę szkolną, po doświadczeniu wolontariatu we Francji wrócił do kraju i współpracuje ze stowarzyszeniem lokalnym jako animator, aby przygotowywać innych młodych ludzi do podobnych doświadczeń. 3. Wzajemne wsparcie i podział kompetencji między organizacje i terytoria Dodatkowo, dzięki wsparciu organizacji i stowarzyszeń obecnych w ramach sieci i mających duże doświadczenie w przedmiotowej dziedzinie, obszary, które nigdy dotąd nie działały na rzecz mobilności młodzieży, zyskały nowe narzędzie służące rozwojowi młodzieży, z którą pracują na co dzień. Æ Dla tych obszarów Arco Latino stało się środkiem uruchamiania i testowania nowych metod pracy z młodzieżą. Dla przykładu, na terytorium Francji i Włoch niektóre stowarzyszenia i spółdzielnie socjalne zajmujące się młodymi osobami niepełnosprawnymi otrzymały od agencji krajowych uprawnienia s. 66 / 103 struktur przyjmujących i struktur wymiany i po raz pierwszy opracowały i przedstawiły projekt dotyczący mobilności. 4. Strategia integracji młodzieży poprzez mobilność w Arco Latino W szerszym kontekście, dzięki projektowi na rzecz mobilności JAMO grupa członków Arco Latino zapoczątkowała i wzmocniła proces tworzenia partnerstwa publiczno-prywatnego na szczeblu terytorialnym i międzynarodowym, aby wspierać integrację społeczno-zawodową młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, mającej ograniczone szanse, poprzez zapewnienie jej udziału w projektach dotyczących mobilności europejskiej w ramach obszarów Arco Latino. To pierwsze doświadczenie przyniosło obecnie pozytywne wyniki i może stanowić wypróbowaną już metodę służącą szerszej strategii na rzecz integracji poprzez mobilność, którą poparło Arco Latino. W ramach projektu wszystkim członkom zostanie udostępniony szereg skutecznych narzędzi metodologicznych, które mogą stanowić inspirację dla działań w wymiarze lokalnym i międzynarodowym, dla których obszar Arco Latino, wyposażony w sieć kompetentnych podmiotów zajmujących się polityką na rzecz młodzieży, stwarza korzystne warunki. Projekt JAMO umożliwił też nawiązanie dialogu i współpracy z krajowymi agencjami odpowiedzialnymi za zarządzanie programem „Młodzież w działaniu” we Włoszech, Francji i w Hiszpanii, otwierając tym samym drogę do ściślejszej współpracy. Æ Strategia Arco Latino, będąca owocem projektu JAMO, została przedstawiona, przedyskutowana i udostępniona w ramach forum końcowego, które odbyło się w Mantui. Projekt JAMO jest współfinansowany ze środków programu „Młodzież w działaniu”. Rozpowszechnianie informacji i promocja były możliwe dzięki wkładowi Arco Latino – grupy tematycznej ds. obywatelstwa. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące projektu JAMO są dostępne na stronie www.jamonet.eu. 4.10 Współpraca między radami prowincji a kasami oszczędnościowymi na rzecz włączenia społecznego (Arco Latino, Rada Prowincji Tarragona, Hiszpania) 4.10.a Streszczenie 1. Kontekst Dobra praktyka współpracy publiczno-prywatnej występuje w ramach środków wspierania zatrudnienia (zwłaszcza grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym) w kontekście współpracy publiczno-prywatnej. s. 67 / 103 2. Cele projektu lub inicjatywy politycznej Integracja zawodowa grup zagrożonych wykluczeniem poprzez działania zmierzające do ponownego zagospodarowania terenów o znacznych walorach ekologicznych na obszarach Camp de Tarragona i Terres de l’Ebre. 3. Opis projektu lub inicjatywy politycznej Nawiązanie, dzięki strategicznemu sojuszowi między organizacją społeczną działającą w ramach Caixa d’Estalvis i Pensions (La Caixa) a Radą Prowincji Tarragona i jej Autonomicznym Organem ds. Rozwoju Lokalnego, współpracy z innymi podmiotami pracującymi bezpośrednio w terenie i z grupami docelowymi. Strategiczny sojusz został też zawarty między organem zarządzającym rozwojem lokalnym a urzędami gminnymi i organizacjami niedochodowymi, zajmującymi się opieką nad grupami zagrożonymi wykluczeniem i monitorowaniem tych grup, które będą beneficjentami działań końcowych w ramach projektów poprawy stanu przyrody podlegającej ochronie. 4. Rola władz lokalnych lub regionalnych Władze lokalne mogą podejmować działania na dwóch płaszczyznach. Z jednej strony mogą zarządzać projektem powierzonym Autonomicznemu Organowi ds. Rozwoju Lokalnego Rady Prowincji Tarragona. Projekt ten polega na podjęciu działań wobec grup osób zagrożonych wykluczeniem społecznym na obszarach, na których nie zostały podjęte żadne działania przez organizacje niedochodowe z trzeciego sektora. Projekt wspiera tworzenie płaszczyzn porozumienia między organami lokalnymi (urzędy gminne) a organizacjami niedochodowymi z trzeciego sektora. Z drugiej strony urzędy gminne powinny bezpośrednio uczestniczyć w tworzeniu projektów na rzecz poprawy stanu środowiska. Powinny też pełnić funkcję kierowniczą i sprawować nadzór techniczny nad projektami rozwijanymi przez organizacje niedochodowe z trzeciego sektora. 5. Środki Zasadniczą część środków finansowych wnosi organizacja społeczna w ramach La Caixa de Pensions: − − − 3 000 000 euro na lata 2006–2008 2 400 000 euro na lata 2009–2010 wkład w wysokości 1 200 000 euro jest przewidziany na 2011 r. Autonomiczny Organ ds. Rozwoju Lokalnego jest odpowiedzialny za zarządzanie administracyjną i techniczną stroną projektu. Urzędy gminne, w których działania zostaną wdrożone, zapewniają pomoc techniczną i nadzór nad wykonaniem. s. 68 / 103 Organizacje niedochodowe z trzeciego sektora wnoszą do projektu wiedzę fachową i znajomość pracy z osobami należącymi do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (osobami z niepełnosprawnością fizyczną lub umysłową, cierpiącymi na poważne choroby psychiczne, kobietami będącymi ofiarami przemocy, osobami odbywającymi karę pozbawienia wolności itp.). 6. Zarządzanie Bezpośrednie i ogólne zarządzanie projektem powierzono Autonomicznemu Organowi ds. Rozwoju Lokalnego. Struktura utworzona na potrzeby projektu obejmuje technika, osobę odpowiedzialną za zadania administracyjne (zatrudnioną w tym celu zgodnie z kryteriami stosowanymi wobec pracowników-beneficjentów) oraz osobę odpowiedzialną za pomoc techniczną w ramach nadzoru robót (zatrudnioną w tym celu zgodnie z kryteriami stosowanymi wobec pracownikówbeneficjentów). Struktura ta podlega bezpośredniemu nadzorowi specjalisty z Autonomicznego Organu ds. Rozwoju Lokalnego. Zasada współpracy publiczno-prywatnej jest stosowana w przypadku sojuszu strategicznego między organizacją finansującą a administracją prowincji oraz w przypadku sojuszu między administracją prowincji a urzędami gminnymi, w których działania są wdrażane, jak również sojuszu z organizacjami niedochodowymi z sektora trzeciego, które prowadzą działania wobec końcowych beneficjentów. 7. Przeszkody Kiedy zaproponowano, aby administracja lokalna była odpowiedzialna za zarządzanie środkami prywatnymi dla osiągnięcia wspólnych celów dotyczących integracji społecznej i poprawy stanu środowiska, trzeba było przezwyciężyć początkowe zastrzeżenia ze strony systemu współpracy publiczno-prywatnej. Obecność osób należących do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, niemających żadnych uznanych kompetencji w dziedzinie ochrony środowiska, także stanowiła przeszkodę, również dla pracowników technicznych rady prowincji. W związku z tym konieczne było podkreślenie faktu, że osiągnięte wyniki społeczne są tak samo ważne, jak wyniki dotyczące ochrony środowiska, oceniane z punktu widzenia ekonomicznego. Konieczne było też przeprowadzenie kampanii edukacyjnej służącej zrozumieniu wagi społecznej przedmiotowych wydatków i wartości integracji grup beneficjentów dla społeczności. 8. Wyniki i osiągnięcia Po pięciu latach osiągnięto więcej niż zadowalające wyniki w przypadku wszystkich stron działających na rzecz osiągnięcia podwójnego celu integracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem i poprawy stanu środowiska na terenach o znacznych walorach ekologicznych, występujących na obszarach Camp de Tarragona i Terres de l’Ebre. s. 69 / 103 W ramach projektu podkreślono też wartość zadań podejmowanych przez organizacje niedochodowe z sektora trzeciego w dziedzinie dotyczącej nie opieki czy dobroczynności, lecz bezpośrednio działalności gospodarczej, które to zadania prowadzą do znacznego podniesienia poczucia własnej wartości bezpośrednich beneficjentów. Projekt umożliwił też przeprowadzenie działań wobec przedmiotowych grup na dużym terytorium, co dowodzi, że działania mogą być podejmowane nie tylko na obszarach gęsto zaludnionych czy w głównych ośrodkach działalności gospodarczej i społecznej. 9. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Przede wszystkim należy podkreślić ważny krok, jakiego dokonała instytucja finansowa w ramach swojej organizacji społecznej, powierzając zarządzanie znacznymi środkami finansowymi administracji lokalnej, co pozwoliło na zastosowanie w praktyce zasady pomocniczości w odniesieniu do wspólnych celów: integracji społecznej i poprawy stanu środowiska. Przygotowanie koncepcji projektu przez dyrekcję techniczną Autonomicznego Organu ds. Rozwoju Lokalnego w dużym stopniu przyczyniło się do sukcesu inicjatywy, podobnie jak zwrócenie się, z myślą o rozwoju projektu, o współpracę do organizacji niedochodowych z sektora trzeciego jako do podmiotów terenowych pracujących z grupami napotykającymi duże trudności w integracji zawodowej, jak również do urzędów gminnych. Dysponowanie siecią doświadczonych, kompetentnych i chętnych do podjęcia planowanych działań organizacji z sektora trzeciego miało zasadnicze znaczenie dla powodzenia projektu. 10. Możliwość wykorzystania projektu lub inicjatywy politycznej w innym kontekście Doświadczenie to może znakomicie zostać powielone na innych obszarach, tak jak to ma miejsce w Hiszpanii, zarówno gdy chodzi o realizację zasad zarządzania, jak i tworzenie obszarów odpowiedzialnych społecznie. Ten sam sposób współpracy publiczno-prywatnej, którego środek równowagi znajduje się na danym obszarze, dzięki bezpośrednim działaniom władz lokalnych (istniejących w różnych formach we wszystkich krajach) i zaangażowaniu podmiotów działających na tych obszarach w strukturę społeczną, umożliwia wdrożenie szeregu zasad i uniwersalnych wartości, np. poprzez wysiłki na rzecz poprawy spójności społecznej dzięki integracji zawodowej grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, czy też na rzecz poprawy stanu środowiska. 4.10.b Prezentacja Jeżeli chodzi o cel społeczny, w latach 2006–2010 beneficjenci reprezentowali szeroki wachlarz grup silnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. s. 70 / 103 Dzięki współpracy organizacji społecznej należącej do „la Caixa” i Autonomicznego Organu ds. Rozwoju Lokalnego rady prowincji, zrealizowano następujące działania: Projekty dotyczące zatrudnienia kobiet Utworzenie brygady leśnej kobiet w wieku 30-55 lat, obejmującej technika leśnika i kierownika robót. Trudności, jakie miały napotkać te kobiety w środowisku leśnym, zgodnie z powszechnie panującą w 2006/2007 r. opinią, nadały projektowi pewien rozgłos w prasie drukowanej i telewizji. Brygada po raz kolejny udowodniła równość mężczyzn i kobiet w przypadku prac leśnych, obalając seksistowskie stereotypy utrzymujące się w tym sektorze. Zatrudnienie trzech bezrobotnych kobiet w wieku ponad 50 lat, zajmujących się domem, mających doświadczenie jedynie w rolnictwie i opiece nad starszymi członkami rodziny, w perspektywie stworzenia parku tematycznego w ramach poprawy stanu środowiska Margalló. Projekt obejmował wykorzystanie narzędzi ręcznych i kamienia naturalnego, budowę schodków, położenie nacisku na oczyszczenie środowiska i utworzenie przestrzeni z kamienia lokalnego. Projekt ten przyniósł zatrudnionym kobietom jednocześnie podpisanie kontraktu i uznanie dla ich pracy. Stworzenie szwalni wyposażonej w przemysłowe maszyny do szycia w celu wytwarzania toreb, futerałów, etui, fartuchów i innych przedmiotów wykonanych z odzyskanych materiałów: plakatów i proporców foliowanych, samochodowych pasów bezpieczeństwa itp. Zatrudnienie ośmiu kobiet należących do społeczności romskiej. Projekt umożliwił osiągnięcie wysokiego poziomu wydajności, wyrobienie nawyków pracy i poczucia odpowiedzialności za wykonanie zadania. Rekrutacja grup kobiet odbywających karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym, kobiet będących ofiarami przemocy oraz kobiet silnie zagrożonych wykluczeniem społecznym ze względu na przynależność państwową, z których część została odrzucona, w celu odbycia szkolenia a następnie podjęcia pracy jako strażnik leśny. Szkolenie rozpoczęło się od nauki języka, a następnie dotyczyło wykonywania prac leśnych przy pomocy maszyn. Projekt pozwolił wykazać, że różnice w zakresie przynależności etnicznej, religii, obyczajów i zwyczajów nie stanowią żadnej przeszkody dla pracy grupowej i solidarności wobec problemów innych kobiet, problemów odmiennych, ale mających jako część wspólną silną potrzebę nauki i poczucia własnej wartości. Poprzez udział w szkoleniu kobiety zdobywały kwalifikacje, jednocześnie pracując i otrzymując wynagrodzenie. Godziny szkolenia zostały ustalone tak, aby można je było pogodzić z życiem rodzinnym lub regułami więziennymi, w przypadku kobiet odbywających karę. Projekt umożliwił tym kobietom odbudowę poczucia godności i własnej wartości. Wreszcie w celu wykonania prac leśnych na wszystkich obszarach kobiety, które się zgłosiły, zostały poddane niedyskryminacyjnej rekrutacji, odbyły szkolenie dotyczące zapobiegania ryzyku i na równi z mężczyznami pracowały przy użyciu przerzynarek, ścinaczy krzewów, kruszarek, na takich samych warunkach i na tych samych terenach. Zaobserwowaliśmy, że po upływie tych pięciu lat na rynku pracy sektora leśnego obecność kobiet wydaje się całkowicie normalna, i o ile w 2007 r. fakt utworzenia kobiecej brygady leśnej zyskał s. 71 / 103 rozgłos w mediach jako pewna nowość, o tyle obecnie nie jest to już zjawisko wyjątkowe, lecz zupełnie normalne. Podpisywanie umów ze stowarzyszeniami i fundacjami zajmującymi się osobami cierpiącymi na poważne choroby psychiczne rozpoczęło się w 2007 r. i z miejsca wywołało wiele obaw. Doświadczenie przyniosło naukę społeczeństwu, a osobom tym przywróciło godność, pozwalając im podjąć obowiązki związane z projektem leśnym dotyczącym rekultywacji zniszczonych obszarów. Obawy związane z leczeniem, środowiskiem i stygmatyzacją tych osób zostały rozwiane dzięki wynikom uzyskanym przez zaangażowane, zdyscyplinowane, godne zaufania i zmotywowane grupy – nie stosowano bowiem wyjątków od wymogów Autonomicznego Organu ds. Rozwoju Lokalnego. Podczas konferencji prasowej pracownicy sprawujący opiekę medyczną podkreślili pozytywną zmianę, jaka nastąpiła u tych osób, które dzięki codziennej ośmiogodzinnej pracy odzyskały poczucie godności i odpowiedzialności. Zaznaczyli też, że integracja zawodowa przyniosła tym osobom pomoc psychiczną skuteczniejszą niż większość terapii. Praca na świeżym powietrzu, nad brzegiem morza czy rzeki, sadzenie, oczyszczanie z krzewów, czyszczenie brzegów sprawiały, że ludzie ci często zapominali o przerwie obiadowej. Tego rodzaju anegdota byłaby w normalnych warunkach zabawna, ale w przypadku grupy osób cierpiących na poważne choroby psychiczne jest ona silnym wskaźnikiem poprawy. W ciągu czterech lat, na podstawie umowy z organizacją społeczną należącą do „la Caixa”, Autonomiczny Organ ds. Rozwoju Lokalnego wykazał, że grupa ta stanowiła normalne przedsięwzięcie angażujące różne podmioty, które były nie tylko osobami cierpiącymi na choroby psychiczne, lecz także pracownikami niedochodowego przedsiębiorstwa produkcyjnego – ponieważ dochody były zbierane przez stowarzyszenie lub fundację w celu zwiększenia liczby beneficjentów i wydłużenia czasu trwania działań. Jeżeli chodzi o grupę osób z niepełnosprawnością umysłową, także byliśmy zaskoczeni zmianami w wynikach powierzonych jej projektów w ciągu tych pięciu lat. O ile wyniki te były mniej uderzające niż w przypadku grup osób cierpiących na poważne choroby psychiczne, o tyle miały one podstawowe znaczenie dla ośrodków korzystających ze źródeł dochodów umożliwiających im zachowanie stanowisk pracy niewydajnych osób niepełnosprawnych. Osoby z zespołem Downa lub cierpiące na psychozy, zdolne do normalnej pracy w lesie pod nadzorem, otrzymały wynagrodzenie, które następnie rozdzielono wśród wszystkich członków grupy. Z tego względu należy koniecznie zachować ich stanowiska pracy. Osoby te ponoszą bowiem odpowiedzialność nie tylko za skuteczne wykonanie pracy – wiedzą, że pomagają też swoim kolegom, którzy z powodu zaburzeń psychicznych nie są równie wydajni. Grupy te w pełni zaakceptowały tę podwójną odpowiedzialność, podobnie jak osoby odpowiedzialne za kierownictwo i nadzór, mające świadomość, że mają do czynienia z osobami mogącymi cierpieć z powodu wykluczenia społecznego, mającymi rodziny na utrzymaniu, długotrwale bezrobotnymi lub po prostu dotkniętymi niepełnosprawnością fizyczną. Pracowaliśmy też z mężczyznami odbywającymi karę więzienia, za pośrednictwem autonomicznego organu Ministerstwa Sprawiedliwości rządu Katalonii. s. 72 / 103 Wreszcie w ostatnich latach, w kontekście światowego kryzysu gospodarczego wiele sektorów – w tym także sektor leśny – zostało dotkniętych redukcją usług gminnych. Potrzeby sektora leśnego dotyczyły głównie oczyszczania, utrzymania i odtworzenia obszarów leśnych na terenach gminnych. Kryzys dotknął przede wszystkim sektor budowlany, czyli osoby przyzwyczajone do pracy na powietrzu. Spowodowało to silny wzrost popytu na konkretne prace budowlane (suche murki z kamienia, kanały odpływowe, fontanny, baseny, wazony itp.) i prace leśne. W ramach umowy między organizacją społeczną należącą do „la Caixa” a Autonomicznym Organem ds. Rozwoju Lokalnego rady prowincji, urzędy pracy wskazały pracowników na podstawie analizy CV kandydatów, przyznając pierwszeństwo osobom mającym rodziny na utrzymaniu, nieotrzymującym świadczeń lub żyjącym z bardzo niewielkiej pomocy społecznej, osobom powyżej 50 roku życia lub bezrobotnym od ponad czterech lat. Po przeprowadzeniu selekcji uwzględniającej powyższe kryteria umowa między organizacją społeczną należącą do „la Caixa” a Autonomicznym Organem ds. Rozwoju Lokalnego rady prowincji umożliwiła odmianę sytuacji tych osób, przynosząc im pomoc, szkolenie i doradztwo oraz oferując tymczasowe zatrudnienie w wymiarze od dwóch do ośmiu miesięcy. Zorganizowano następujące kursy: pięćdziesięciogodzinny kurs dotyczący zapobiegania ryzyku w miejscu pracy, trzydziestopięciogodzinny kurs obsługi przerzynarek, ratownictwa, wszystkie wynagradzane w ramach umowy o pracę. Uczestnikom zapewniono też odzież i obuwie robocze i ochronne (EPI), narzędzia ręczne i mechaniczne, transport pojazdem terenowym i paliwo, z myślą o tym, aby udzielona pomoc i indywidualne szkolenie przywróciły im poczucie godności, umożliwiły, poprzez redukcję ponoszonych przez nich kosztów, zwiększenie dochodów podczas trwania służby lub robót, oraz dostarczyły potrzebnych narzędzi, takich jak dyplomy ukończenia szkolenia, które wzbogacą CV i ułatwią przyszłe poszukiwanie pracy. Był to cel społeczny umowy między organizacją społeczną należącą do „la Caixa” a Autonomicznym Organem ds. Rozwoju Lokalnego rady prowincji. Cel środowiskowy realizowany był poprzez wielorakie działania na obszarach gmin, począwszy od restytucji gatunków zwierząt zagrożonych wyginięciem, poprzez zwalczanie inwazyjnych gatunków roślin i zwierząt, aż po restytucję rodzimych gatunków roślin i ich ponowne wprowadzanie. Przedsięwzięto innowacyjne działania środowiskowe, takie jak: zwalczanie zgorzeli kasztana w górach Prades przez trzy kolejne lata, uprawa trufli na obszarach przygotowanych w ramach projektu eksperymentalnego, badanie dotyczące ograniczenia zużycia wody i wpływu emisji CO2 w ramach produkcji wina. Zrealizowano też projekty pilotażowe, np. projekt stworzenia systemu gospodarowania odpadami organicznymi, w ramach którego wyprodukowano urządzenia do recyklingu i przechowywania. W ciągu pięciu lat wdrożono 58 projektów środowiskowych i zatrudniono 376 osób, przy współpracy urzędów gminnych, organizacji niedochodowych, organizacji społecznej należącej do banku „la Caixa”, który zapewnił środki finansowe na realizację projektu, oraz Autonomicznego Organu ds. Rozwoju Lokalnego Rady Prowincji Tarragona, odpowiedzialnego za organizację, kierownictwo i wykonanie programu. s. 73 / 103 4.11 Ośrodki ds. zatrudnienia kobiet (prowincja Salerno, Włochy) Kontekst 16 Struktura urzędów pracy (CPI) prowincji Salerno zorganizowana jest obecnie w sposób skoordynowany na szczeblu prowincji. Zarządzanie zapewnia sieć 12 prowincjonalnych urzędów pracy (CPI) i siedmiu głównych filii, z których każda podlega właściwemu CPI. Salerno Filie Podległe gminy Obsługiwani pracownicy Obsługiwane przedsiębiorstwa Ludność aktywna zawodowo Liczba mieszkańców Maiori Agropoli Vallo della Sala Lucania Consilina Oliveto Citra Scafati Battipaglia Roccadaspide Sapri Mercato San Severino Nocera Castel San Giorgio Eboli Angri Sarno Pontecagnano 19 18 7 12 16 18 9 3 16 209 17 390 39 271 64 020 63 789 5039 5938 8282 12 820 6894 5203 3641 5379 12 511 11 504 1761 2071 3157 4063 62 731 48 015 31 541 44 303 67 601 98 283 102 052 18 833 30 386 70 601 71 630 93 803 70 206 50 512 69 221 100 807 135 921 139 495 31 692 48 431 94 929 107 000 Cava Capaccio 1 14 18 23 45 006 32 190 27 333 13 225 10 254 91 983 137 728 Cele projektu Ogólne cele projektu są następujące: • • zwiększenie efektywności działań publicznych, pomiar i ocena wyników przy jednoczesnym wprowadzeniu miar zadowolenia użytkownika; modernizacja urzędów i przywrócenie ich pracownikom poczucia godności, poprzez stworzenie infrastruktury komunikacyjnej i usługowej oraz przyznanie nowych, bardziej nowoczesnych obowiązków i funkcji pracownikom urzędów, o których mowa. Opis projektu Etapy działań zrealizowanych w ramach projektu są następujące: 1) 2) 16 podniesiono poziom korzystania z Prowincjonalnego systemu informacji o zatrudnieniu; wzmocniono koordynację sieci CPI i ujednolicono istniejące procedury poprzez określenie minimalnego standardu obsługi; Wł. centri per l’impiego. s. 74 / 103 3) 4) rozwinięto poradnictwo dla użytkowników, ukierunkowując działania w większym stopniu na doradztwo i poradnictwo; zmierzono koszty usług przy jednoczesnym określeniu standardowych kosztów i wprowadzono nadzór nad zarządzaniem. Rola władz lokalnych W surowych warunkach kryzysu gospodarczego i społecznego, którego doświadczyliśmy, prowincja Salerno poprzez swoje urzędy pracy odegrała główną rolę, polegającą na zapewnieniu przejścia od „administracji stwierdzającej”, która stwierdza status użytkownika zatrudnionego lub bezrobotnego, do „administracji aktywnej”, która podejmuje odpowiedzialność za użytkownika i świadczy usługi konieczne do jego rozwoju, prowadząc go w kierunku możliwej aktywności. Środki Środki wykorzystane na realizację opisanego projektu wyniosły ok. 200 000 euro. Zarządzanie Nad programem prac został ustanowiony nadzór Dyrektora ds. Sektora Produkcji i Rynku Pracy, który zapewnił koordynację z Komitetem Naukowym organu zarządzającego projektem i, naturalnie, z kierownikami poszczególnych CPI oraz podległymi im pracownikami, zapewniając ich udział na etapach wprowadzania innowacyjnych procesów i w ramach ilościowego wyznaczania celów przydzielanych poszczególnym strukturom. Przeszkody Niewystarczająca infrastruktura, brak koordynacji, brak procedur i metod identyfikowalności i pomiaru kosztów i działań. Wyniki Podjęliśmy poważne działania mające na celu uzyskanie określonego stopnia jakości i efektywności: wprowadziliśmy system pomiaru działań urzędów, ponoszonych przez nie kosztów (koszt całkowity i koszt jednostkowy), ich poziomu wydajności i ich obciążenia pracą. Wprowadziliśmy też, dzięki protokołowi komunikacyjnemu, całkowitą identyfikowalność dokumentów i możliwość określenia ich względnej pozycji w obiegu dokumentów. Próbowaliśmy wreszcie, z pewnym sukcesem, zmotywować pracowników i wpoić im dumę z pracy, oddziałując na atmosferę przedsięwzięcia i podnosząc wartość istniejących kompetencji. Prowincja Salerno wyraziła zgodę na stworzenie własnej bazy danych i systemu informacji o zatrudnieniu, powierzając poszczególnym urzędom zadanie przeniesienia początkowo do bazy danych wszystkich potrzebnych informacji dotyczących wszystkich pracowników, a następnie wyczyszczenia bazy poprzez usunięcie wszystkich powtarzających się lub nieścisłych informacji zawartych w dokumentach. Dzięki temu możemy s. 75 / 103 dysponować bardzo cennym zbiorem informacji, umożliwiającym dokładne i skuteczne kierowanie strategią na rzecz zatrudnienia organu zarządzającego projektem. Przyłączyliśmy się wreszcie do kampanii prowadzonej przez Ministerstwo Służby Publicznej i Innowacji – „Mettiamoci la faccia”. W urzędach zainstalowano 37 stanowisk komputerowych wyposażonych w ekrany dotykowe, umożliwiających użytkownikom urzędów bezpośrednie i syntetyczne wyrażenie opinii na temat jakości usług, z których skorzystali, przy zachowaniu pełnej anonimowości. Liczba kontaktów, objęcie siecią całego obszaru prowincji i waga pełnionych funkcji czynią z urzędów pracy idealne miejsce na podjęcie podobnego doświadczenia i wprowadzenie w ramach samej administracji publicznej pojęć pomiaru poziomu zadowolenia użytkownika i odpowiedzialności, zazwyczaj odnoszących się do przedsiębiorstw, które to pojęcia są podstawą środka rządowego noszącego nazwę „reformy Brunetty”. Czynniki sukcesu Zaangażowanie pracowników, elastyczność, innowacyjność. Czy projekt nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Projekt został opracowany specjalnie z myślą o obecnej strukturze urzędów pracy prowincji Salerno, ale może zostać też bardzo łatwo powielony w analogicznych realiach gospodarczych, społecznych i organizacyjnych. 4.12 Pomoc rodzinom: sieci mikrosolidarności (region Veneto, Włochy) Streszczenie Debata kulturalna i polityczna dotycząca zmian w systemie zabezpieczenia społecznego i kryzysu tego systemu miała szczególne konsekwencje na obszarze regionu. Rozpowszechnienie się systemów mieszanych, łączących udział państwa, rynku, prywatnego sektora socjalnego i zrzeszania się (zwłaszcza sieci rodzinnych) nastąpiło wcześnie i przyniosło pozytywne i ważne doświadczenia. O ile z jednej strony połączenia te umożliwiły wprowadzenie innowacyjnych działań i usług (można wspomnieć o udziale wielu fundacji bankowych we wprowadzeniu usług opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym lub ochrony nieletnich), o tyle z drugiej strony ujawniły one konieczność administracyjnego i politycznego zarządzania, zdolnego – jako czynnik spójności – zjednoczyć te różnorodne i wielorakie działania. Aby uniknąć wszelkiego ryzyka rozproszenia i rozpadu wartości, na których powinien opierać się rozwój społeczny, należy przewidzieć nowy rodzaj stosunków między państwem, rynkiem, prywatnym sektorem socjalnym i zrzeszaniem się. Odpowiedzią na obecne próby zdefiniowania tego modelu mogłoby być stworzenie systemu zabezpieczenia społecznego opartego na relacjach, w którym rolą administracji byłoby zapewnienie, aby poszczególne strony mogły komunikować się ze s. 76 / 103 sobą w celu ustanowienia opieki skoncentrowanej na osobie i na relacjach między osobami a organami, które je reprezentują. W jaki sposób ustanowić połączenie między poszczególnymi stronami, a jednocześnie w dalszym ciągu zapewniać efektywne usługi – oto wielkie wyzwanie stojące przez regionem. Wielość struktur prywatnego sektora socjalnego, których zadaniem jest świadczenie zaplanowanych usług społecznych (od żłobków po ośrodki informacyjne dla młodzieży, od ośrodków przyjmujących po projekty profilaktyki szkolnej), wymaga obecnie zaangażowania, które nie mieści się w pojęciu zwykłego usługodawcy i odsyła do zasad wspólnego planowania, przedstawionych już w projekcie ustawy nr 328 z 2000 r. o reformie usług społecznych. Problemy i trudności, jakie napotkał region Veneto – który zawczasu wykonując ustawodawstwo krajowe, już w 2004 r. rozpoczął stosowanie instrumentu, jakim są plany lokalne („piani di zona”) – czynią z tego regionu, ze względu na jego specyfikę, stały obszar doświadczalny. W ramach sieci mikrosolidarności podejmuje się próbę umieszczenia rodziny w centrum społeczeństwa – co wymaga od niej wyjścia poza bardziej charakterystyczną dla niej rolę podmiotu prywatnego – i wykorzystania, poza tradycyjnymi systemami zabezpieczenia społecznego, sieci relacji nawiązanych przez rodzinę ze społeczeństwem, aby sprostać szczególnie trudnym sytuacjom. W miejscach, gdzie takie sieci zostały uruchomione, zmniejszyła się liczba nieletnich umieszczonych w ośrodkach wychowawczych, co doprowadziło do ograniczenia wydatków i wymiernych korzyści, przede wszystkim społecznych. 16 stowarzyszeń rodzin, zawiązanych samodzielnie w ramach społeczności, pozwoliło spontanicznie ustanowić ważne więzi, które wzmocniły solidarność na tym obszarze. Kontekst Instrumentem, na podstawie którego powstają i są rozwijane strategie i działania, jest pakiet międzynarodowych, krajowych i regionalnych przepisów ustawodawczych i wykonawczych. Poprzez podpisanie Konwencji o prawach dziecka ONZ z 1989 r. i jej transpozycję do krajowego porządku prawnego (ustawa 176/91), Włochy zaangażowały się w bezprecedensowy proces debaty dotyczącej warunków życia i dobra dzieci i ich rodzin. Proces ten został podjęty na kilku zbiegających się płaszczyznach: wrażliwości społecznej i podnoszenia poziomu świadomości w zakresie wymogów dotyczących podmiotowości i uczestnictwa nowych pokoleń i ich rodzin, przepisów ustawodawczych i wykonawczych dotyczących rozmaitych aspektów wsparcia, pomocy i ochrony oraz szerokiego i głębokiego procesu prowadzącego do wprowadzenia innowacyjnych strategii w tym konkretnym sektorze i w dziedzinie polityki społecznej, a ostatnio także rodzinnej. Region Veneto od początku przyswoił to nowe ukierunkowanie strategii i usług na dzieci, młodzież i rodziny, a czasem wyprzedzał wprowadzenie pewnych nowatorskich instrumentów, np. instytucji s. 77 / 103 rzecznika praw dziecka (będącego gwarantem praw dzieci i młodzieży, ustawa regionalna 42/1988) czy też planów lokalnych jako instrumentów lokalnego planowania w zakresie strategii i usług społecznych i zdrowotnych świadczonych na rzecz wspólnot (ustawa regionalna 56/1994). W ten właśnie sposób region Veneto wprowadził stopniowo wachlarz usług, środków i działań, które wsparły istniejące przepisy w zakresie świadczenia usług poprzez specjalne i złożone środki w zakresie zapobiegania, promocji, ochrony i opieki. Szczególne znaczenie miały środki dotyczące następujących aspektów: realizacja programów „dzieci, młodzież i rodzina” (PEAF), reorganizacja urzędu doradcy rodzinnego utworzonego na mocy ustawy regionalnej 28/1977, propagowanie, wspieranie i podnoszenie jakości usług wychowawczych, zwłaszcza o charakterze innowacyjnym, przeznaczonych dla dzieci w wieku przedszkolnym i starszych, jako wsparcie dla rodziców, rozpowszechnianie usług umieszczania w rodzinie zastępczej, promowanie „znaku rodzinnego” jako narzędzia służącego tworzeniu kultury i synergii dotyczących podmiotowości społecznej rodziny, wsparcie dla sieci rodzinnych, rozwijanie usług ochrony i opieki nad dziećmi i młodzieżą, opracowanie konkretnego modelu usług adopcji krajowej i międzynarodowej, szkolenie i sporządzenie wykazu dobrowolnych opiekunów prawnych, mających za zadanie odpowiednie reprezentowanie nieletnich, nad którymi nikt nie sprawuje odpowiedzialności rodzicielskiej. Do tych aspektów należy dodać poważne środki regulacyjne, takie jak wdrożenie ustawy regionalnej 22/02 dotyczącej określenia wymogów i warunków dotyczących nadawania uprawnień i świadczenia usług opieki dziennej i w ramach pobytu w ośrodkach oraz tworzenia odpowiednich struktur społecznych i wychowawczych, o których mowa w obradach rady regionalnej (DGR) nr 84/07, opracowanie, zatwierdzenie i rozpowszechnienie wytycznych regionalnych dotyczących powiadamiania, opieki i kontroli, o których mowa w DGR nr 4312/04 „Zatwierdzenie wytycznych na 2005 r. i protokołu ustaleń między regionem Veneto, lokalnymi spółkami zarządzającymi usługami zdrowotnymi i społecznymi (ULSS.) oraz Państwowym Stowarzyszeniem Gmin Włoskich (ANCI) w sprawie ochrony nieletnich i opieki nad nimi”, DGR nr 569/2008 „Zatwierdzenie wytycznych na 2008 r. dotyczących ochrony nieletnich i opieki nad nimi”, wytyczne na 2008 r. dotyczące usług społecznych i zdrowotnych świadczonych na rzecz wspólnot w dziedzinie opieki rodzinnej w Wenecji (DGR nr 3791/2008) oraz DGR nr 2416/2008 „Wytyczne regionalne na lata 2009–2010 dotyczące rozwoju usług ochrony nieletnich i opieki nad nimi”. Środki te stanowiły w Wenecji podstawę rozpoczęcia i wzmocnienia debaty dotyczącej praw obywateli nieletnich i ich rodzin. Podobnie jak wszystkie instrumenty, ramy te muszą jednak być starannie utrzymywane i uzupełniane o nowe elementy i wymogi wynikające z doświadczeń dzieci i ich rodzin. Żaden instrument nie jest neutralny, czy bez znaczenia: decyzje ekonomiczne, polityczne, poczucie, że niektóre aspekty są bardziej pilne lub priorytetowe w stosunku do innych, europejskie cele strategiczne, zmiany demograficzne i obecność dużej liczby dzieci obywateli państw trzecich to jedynie niektóre z czynników pociągających za sobą konieczność stałego przeglądu i aktualizacji programów. Dlatego też region Veneto od dawna traktuje opracowywanie i zatwierdzanie planów regionalnych jako podstawowe narzędzie, umożliwiające ustalanie i formułowanie polityki społecznej danego obszaru i regionu. Ponadto region ten od 2010 r. podkreśla konieczność ustalenia na szczeblu regionalnym priorytetów stanowiących podstawę późniejszego planowania. s. 78 / 103 Cel projektu lub inicjatywy politycznej Działania zaplanowane na szczeblu regionalnym opierają się na umieszczeniu osoby i rodziny w centrum debaty i systemu operacyjnego zdolnego zapewnić harmonizację i ochronę praw osoby i rodziny, uważanej za podstawową jednostkę odniesienia naszego systemu społecznego. Rodzina jest „miejscem rozwoju i wzrostu wszystkich swoich składników” (ustawa regionalna 35/2000) oraz „podmiotem ekspertem”, jeżeli odwołujemy się do kompetencji interpersonalnych rodziny, to jest do jej zdolności do połączenia w sieć relacji wewnętrznych i zewnętrznych, jako złożonej całości. W obecnych czasach, gdy wielu podkreśla z naciskiem trudności związane z założeniem rodziny i życiem rodzinnym, region Veneto ocenia jako konieczne oparcie się właśnie na rodzinach, aby pomóc ludziom wyjść z ubóstwa, zwłaszcza gdy ubóstwo to dotyka dzieci i ich rodziny. W tym celu należałoby w szczególności dążyć do ustanowienia więzi lokalnych między rodzinami, przypominając wszystkim o tym, że: • • aby stworzyć rodzinę, nie należy być samotnym, aby pomóc dzieciom we wzrastaniu w poszanowaniu ich podstawowego statusu istot społecznych, rodziny, wszystkie rodziny, potrzebują miejsc, w których mogą się spotykać i zdobywać pozytywne doświadczenia interpersonalne, dotyczące solidarności i aktywności obywatelskiej. Region Veneto podjął się promowania – także w kategoriach kulturalnych – pewnych instrumentów, takich jak solidarność rodzinna, sieci rodzin i umieszczanie w rodzinach zastępczych, poprzez przyjęcie sposobu podkreślania wartości i sposobu postrzegania osób i ich relacji takimi jakie są, to jest mającymi zasadnicze znaczenie dla jakości tkanki społecznej i dobra całej społeczności. Tym sposobem możliwe jest zorganizowanie prawdziwej polityki rodzinnej (a nie polityki pomocy społecznej), dzięki której społeczność może znaleźć odpowiedź na problemy swoich najsłabszych członków przy współdziałaniu wszystkich obecnych sił, a zwłaszcza rodzin, które mogą czasem przynieść najskuteczniejsze rozwiązanie. Celem sieci rodzin solidarnych jest odtworzenie tkanki mikrosolidarności na danym obszarze. Koncepcja ta zakłada, że jeśli rodzina jest osłabiona, jeśli rodzice przeżywają trudności, nawet przejściowe, inne rodziny sieci wykazują wzajemną solidarność. Tak się już zwykle dzieje w przypadku wielu rodzin, lecz nie w przypadku wszystkich (np. w przypadku rodzin słabszych, którym działanie i zwrócenie się o pomoc, której potrzebują, sprawia trudność). Opis projektu lub inicjatywy politycznej Region Veneto zajął się wdrożeniem następujących działań: • finansowanie szczegółowych projektów ukierunkowanych na solidarność między rodzinami, sieci rodzin, inicjatywy dotyczące zrzeszania się rodzin i umieszczania w rodzinach zastępczych; s. 79 / 103 • • wspieranie tego rodzaju działań w terenie, między innymi dzięki ścieżkom kulturalnym, szkoleniowym i informacyjnym; włączenie konkretnych działań do programów regionalnych i lokalnych („piani di zona” (plany lokalne), plan na rzecz dzieci, młodzieży i rodziny). Sieć rodzin solidarnych ma działanie pomnażające, gdy chodzi o realizację działań opartych na wzajemnej solidarności między gospodarstwami domowymi, działań, które skłaniają rodziny do wzajemnego poznania się i reaktywacji sieci solidarności. Z perspektywy operacyjnej punktem wyjścia dla odwołania się do sieci i solidarności rodzinnej jest idea, zgodnie z którą skutkiem przejawiania solidarności rodzinnej wobec dzieci jest pobudzanie i rozwijanie zasobów ich rodziny, wspieranie funkcji rodzicielskich i tym samym zapobieżenie odsunięciu się dziecka od jego rodziny. Przedmiotowe podejście było realizowane poprzez następujące środki: • • • • solidarna bliskość solidarne wspólne zamieszkiwanie lub wsparcie poprzez wspólne zamieszkiwanie dobre sąsiedztwo umieszczenie w rodzinie zastępczej Solidarna bliskość Środek ten polega na okazaniu bliskości osobie (dziecku, osobie młodej lub dorosłej) lub rodzinie wymagającej opieki lub wsparcia w wykonywaniu pewnych codziennych czynności lub osiągnięciu pewnych celów wychowawczych (pomoc w odrabianiu lekcji, w organizacji gospodarstwa, pomoc w obowiązkach rodzicielskich, w osiągnięciu samodzielności, utworzenie sieci społecznej itp.). Działania te polegają też na pomocy rodzicom przeżywającym szczególnie trudne etapy (pierwsze miesiące po porodzie, trudności w porozumieniu z dziećmi, choroby, utrata pracy, żałoba w rodzinie, sytuacje konfliktowe, rozłąki itp.). Solidarne wspólne zamieszkiwanie lub wsparcie poprzez wspólne zamieszkiwanie Środek ten polega na przyjęciu pod swój dach przez rodzinę przyjmującą na ograniczony okres czasu (od kilku miesięcy do kilku lat) osób dorosłych (kobiet będących ofiarami handlu ludźmi, osób pełnoletnich kończących pobyt w ośrodku dla nieletnich, niepełnosprawnych itp.) lub rodzin (matka z dzieckiem) wymagających opieki i wsparcia wychowawczego w powrocie do samodzielności, aby ułatwić im osiągnięcie samodzielności i nabycie pewnych umiejętności umożliwiających samodzielne zarządzanie codziennymi sprawami (np. zarządzanie pieniędzmi, poszukiwanie pracy, poszukiwanie mieszkania, wychowanie i wykształcenie dziecka itp.). s. 80 / 103 Dobre sąsiedztwo Chodzi tu o działania wspierające o charakterze innym niż wychowawczy, podejmowane wobec osoby lub rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji w przypadku braku wsparcia ze strony sieci. Z uwagi na charakter tych działań nie są one przedmiotem projektu. Określono jedynie zadania, jakie należy wykonać, jak np. pomoc danej osobie poprzez drobne prace, także natury organizacyjnej, umożliwiające jej sprostanie codziennym trudnościom. Chodzi często o działania skierowane do rodziców, dzieci lub młodzieży (polegające czasem też na odprowadzeniu dziecka do szkoły lub na zajęcia pozaszkolne, zajęciu się nim przez kilka godzin itp.). Umieszczenie w rodzinie zastępczej Zgodnie z ustawodawstwem włoskim, a konkretniej art. 1 ustawy 184/83 dotyczącym prawa dziecka do wychowania w rodzinie, umieszczenie w rodzinie zastępczej przedstawiane jest jako środek czasowego oddzielenia dziecka od rodziny, celem zapewnienia jego ochrony poprzez umieszczenie go w rodzinie przyjmującej, zapewniającej mu wsparcie oraz naturalny i wzbogacający kontekst interpersonalny. Rodzina zastępcza zapewnia dziecku odpowiednie przyjęcie, opiekę i wychowanie, podczas gdy jego właściwa rodzina otrzymuje wsparcie w celu rozwiązania problemów, które były podstawą czasowego oddzielenia. Rola władz lokalnych lub regionalnych Regionalna Dyrekcja ds. Usług Społecznych zapewnia planowanie, koordynację i doradztwo techniczne w dziedzinach należących do jej kompetencji, zgodnie z wytycznymi i celami określonymi na szczeblu politycznym. Spośród zadań, za które odpowiedzialna jest dyrekcja, szczególnie ważne jest pobudzanie i wspieranie rozwoju rodziny i dziecka, ze względu na wielorakie role i funkcje rodziny w naszym społeczeństwie. Szczególną uwagę zwrócono na zaangażowanie na szczeblu międzyregionalnym (koordynacja grup roboczych w ramach obszarów kompetencji), które zapewnia ważną współpracę w przedmiotowej dziedzinie w ramach międzyinstytucjonalnych grup roboczych utworzonych w różnych ministerstwach w kontekście działań instytucjonalnych Konferencji Przewodniczących Regionów i konferencji państwo-regiony. Szczególną uwagę poświęcono też działalności instytucjonalnej na szczeblu europejskim i międzynarodowym, poprzez uczestnictwo w wielu obszarach współpracy i wielu projektach, umożliwiające otwarcie na Europę. Środki W latach 2007, 2008, 2009 i 2010 Wenecja przeznaczyła ok. 3 mln euro (rocznie) na ogólny projekt wspierający politykę na rzecz dzieci i młodzieży. Środki te były – i nadal są – przyznawane bezpośrednio lokalnym spółkom zarządzającym usługami zdrowotnymi i społecznymi (ULSS), które mogły – i mogą – decydować o tym, jaką część finansowania przeznaczą na sieci mikrosolidarności. s. 81 / 103 Zarządzanie Zarządzanie odbywa się na podstawie planów lokalnych, w których realizacji uczestniczą ULSS i gminy (reprezentowane w ramach konferencji urzędów gminnych). Dyrekcja regionalna opracowuje projekt, nadzoruje jego wdrażanie i rozpowszechnia informacje na danym obszarze za pośrednictwem regionalnego centrum monitorowania. Przeszkody Próba zjednoczenia i zharmonizowania strategii na rzecz dziecka i rodziny stała się bardziej złożona, lecz także pilniejsza w związku z danymi statystycznymi, które odzwierciedlają starzenie się mieszkańców, wśród których osoby starsze, z punktu widzenia wyłącznie liczebności, są równie liczne co dzieci i młodzież (mieszkańcy w wieku 0–21 lat, których liczba wynosi 1 002 104, stanowią 20,5% ludności, a osoby powyżej 65 roku życia, których liczba wynosi 960 567, stanowią 19,66% ludności). Jest to problem pierwszorzędny i aspekt, który należy uwzględniać w planach pomocy. Główne trudności, jakie napotkał ten konkretny projekt, wynikają z faktu, że kultura polityki rodzinnej nie została rozwinięta na całym obszarze Wenecji. Rodzina jest często postrzegana jako podmiot sfery głównie prywatnej, zamkniętej w sobie. Można ponadto dodać, że przyznane środki nie zostały wykorzystane w sposób jednolity przez ULSS (niektóre zainwestowały w sieci ponad 100 tys. euro, inne 20 tys. euro). Co więcej, stowarzyszenia rodzin biorące udział w projekcie okazały się w niektórych przypadkach tak hermetyczne, że wdrożenie polityki pomocniczości horyzontalnej okazało się trudne. Wyniki i osiągnięcia Wyniki trzech lat pracy: • • • • • • • • podniesienie poziomu świadomości na danym obszarze niekompletne jeszcze pokrycie danego obszaru utworzenie ok. 60 sieci rodzin liczących 730 dostępnych rodzin rozwinięcie wielu projektów: solidarne sąsiedztwo wsparcie poprzez wspólne zamieszkiwanie umieszczenie w rodzinie zastępczej oraz troska o objęcie opieką dzieci i ich rodzin ze strony społeczności Wenecji Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Tam, gdzie zostały uruchomione sieci, zmniejszyła się liczba nieletnich umieszczonych w ośrodkach wychowawczych, co doprowadziło do ograniczenia wydatków i wymiernych korzyści, przede wszystkim społecznych. 16 stowarzyszeń rodzin, zawiązanych samodzielnie w ramach społeczności, pozwoliło spontanicznie ustanowić ważne więzi, które wzmocniły solidarność na tym obszarze. s. 82 / 103 Długoterminowa polityka społeczna powinna uwzględniać fakt, że zajęcie się rodziną jako całością, a w szczególności najmłodszymi jej członkami, oznacza ochronę tego kapitału społecznego, który nie może zostać zastąpiony – zwłaszcza gdy chodzi o solidarność międzypokoleniową – żadnymi środkami wsparcia. Aby prowadzić ogólną i zintegrowaną politykę wsparcia na rzecz rodziców i zapewnić przestrzeganie praw dziecka, konieczne jest opracowanie na wielu szczeblach elastycznych środków, działań i usług dotyczących różnych aspektów życia. Czy projekt lub inicjatywa nadaje się do wykorzystania w innych warunkach? Żadne szczególne względy nie stoją na przeszkodzie temu, aby doświadczenie dotyczące sieci mikrosolidarności zostało powielone w innych warunkach. 4.13 Szkoła otwarta miasta Strovolos (Unia Gmin Cypryjskich – Cypr) 4.13.a Streszczenie Cele projektu lub inicjatywy politycznej Główne cele programu są następujące: • • • • zachęcenie mieszkańców miasta do udziału w zajęciach społecznych służących poprawie ich jakości życia; rozwinięcie udziału w życiu kulturalnym i sportowym naszego społeczeństwa; stworzenie możliwości przedstawienia programu zajęć kulturalnych, artystycznych i sportowych przez organizacje, kluby i osoby prywatne w celu promocji tego, co mają one do zaoferowania społeczeństwu; wzmocnienie więzi między mieszkańcami miasta. Opis projektu lub inicjatywy politycznej Szkoły w mieście Strovolos zostają otwarte w godzinach popołudniowych, w weekendy i dni świąteczne i udostępniają swoje pomieszczenia Szkole otwartej. Szkoła otwarta to program finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Kultury, którego głównym celem jest wykorzystanie pomieszczeń szkolnych pod działalność ośrodków kultury, sportu i działań twórczych w godzinach popołudniowych i w innym czasie, kiedy nie są one zajęte. Rola samorządów lokalnych lub regionalnych Miasto udostępnia biuro w ramach swoich lokali i proponuje oraz koordynuje działania. Środki Szkoła otwarta to program finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Kultury. Uczestnicy płacą też roczną składkę (patrz niżej). s. 83 / 103 Zarządzanie Szkoła otwarta miasta Strovolos ma własny zarząd, w którym zasiadają przedstawiciele władz miasta. Przeszkody Główne przeszkody związane są z osobami odpowiedzialnymi za budynki szkolne. Trzeba zdobyć ich zaufanie, aby przekonać je do umożliwienia szkole otwartej korzystania z pomieszczeń i wyposażenia szkolnego. Wyniki i osiągnięcia Udało się osiągnąć cele Szkoły otwartej, takie jak: • • • • zachęcenie mieszkańców miast do udziału w zajęciach społecznych służących poprawie ich jakości życia; rozwinięcie udziału w życiu kulturalnym i sportowym naszego społeczeństwa; stworzenie możliwości przedstawienia programu zajęć kulturalnych, artystycznych i sportowych przez organizacje, kluby i osoby prywatne w celu promocji tego, co mają one do zaoferowania społeczeństwu; wzmocnienie więzi między mieszkańcami miasta. Do głównych osiągnięć należy nawiązanie współpracy z cypryjskimi Olimpiadami Specjalnymi. Szkoła otwarta udostępnia swoje pomieszczenia na treningi sportowców uczestniczących w Olimpiadach Specjalnych. Inne osiągnięcie polega na integracji cudzoziemców ze społeczeństwem cypryjskim poprzez kursy językowe. Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Głównym czynnikiem sukcesu Szkoły otwartej jest fakt, że zajęcia prowadzone każdego roku są ustalane na podstawie kwestionariuszy wysyłanych wcześniej do szkół. Dzięki temu proponowane zajęcia są interesujące, a jednocześnie mechanizm ten zapewnia ich reklamę, ponieważ kwestionariusze są omawiane z resztą rodziny w domach uczniów. Główne wnioski płynące z doświadczenia: im wcześniej zajęcia zostaną ustalone (na początku lata), tym łatwiej przyciągnąć uczestników. W pierwszym roku Szkoła otwarta została zorganizowana w grudniu, w chwili gdy większość uczniów podjęła już decyzję dotyczącą zajęć w ciągu całego roku. Możliwości powielenia projektu Program może być z łatwością powielony, ponieważ we wszystkich państwach członkowskich są budynki szkolne, które nie są wykorzystywane w określonym czasie. s. 84 / 103 4.13.b Prezentacja Szkoła otwarta miasta Strovolos Szkoły w mieście Strovolos zostają otwarte w godzinach popołudniowych, w weekendy i dni świąteczne i udostępniają swoje pomieszczenia Szkole otwartej. Szkoła otwarta to program finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Kultury, którego głównym celem jest wykorzystanie pomieszczeń szkolnych pod działalność ośrodków kultury, sportu i działań twórczych w godzinach popołudniowych i w innym czasie, kiedy nie są one zajęte. We wrześniu 2006 r. Ministerstwo Edukacji i Kultury poinformowało miasto o swoim zamiarze prowadzenia programu „Szkoła otwarta”. W związku z tym miasto zwróciło się o bardziej szczegółowe informacje dotyczące celów programu. Następnie ministerstwo zostało poinformowane o tym, że miasto Strovolos ma zamiar przedstawić program. Struktura konieczna do wdrożenia tego rodzaju programu już istniała, ponieważ miasto realizowało z powodzeniem podobne programy – np. klub dla dzieci, zorganizowany dla 290 dzieci – i wykorzystywało do tego celu lokalne szkoły podstawowe. Miasto rozpoczęło tymczasem organizowanie klubu tanecznego, warsztatów teatralnych dla dzieci, klubu sztuki i rzemiosła oraz chóru dziecięcego. Dnia 31 października 2007 r. Ministerstwo Edukacji i Kultury przesłało pismo zawierające zezwolenie na udział miasta w programie pilotażowym. Przyznano finansowanie w wysokości 51 258 euro na okres objęty projektem pilotażowym i zapowiedziano, że po przedłożeniu programu zajęć i szczegółowego budżetu oraz po rozpoczęciu programu miasto otrzyma kwotę 17 000 euro. Zgodnie ze statutem Szkoły otwartej, jej członkami mogą być następujące organy: • • • • • • miasto, kluby i miejskie grupy zorganizowane, rady młodzieżowe, rada szkoły, stowarzyszenia rodziców oraz obywatele zainteresowani celami Szkoły otwartej. Cele i dążenia Szkoły otwartej: • • • wykorzystanie pomieszczeń szkolnych pod działalność ośrodków kultury, sportu i działań twórczych w godzinach popołudniowych i w innym czasie, kiedy nie są one wykorzystywane do celów stricte edukacyjnych; zachęcenie mieszkańców miasta do udziału w zajęciach społecznych służących poprawie ich jakości życia; rozwinięcie udziału w życiu kulturalnym i sportowym naszego społeczeństwa; s. 85 / 103 • • stworzenie możliwości przedstawienia programu zajęć kulturalnych, artystycznych i sportowych przez organizacje, kluby i osoby prywatne w celu promocji tego, co mają one do zaoferowania społeczeństwu oraz wzmocnienie więzi między mieszkańcami miasta. Środki osiągnięcia celów i realizacji dążeń Cele i dążenia Szkoły otwartej zostały zrealizowane poprzez następujące środki: • • • • • • • • • • • • • zajęcia sportowe, muzyczne i inne zajęcia kulturalne, np. teatr, kino i taniec; wystawy; konferencje poświęcone kwestiom społecznym, edukacyjnym, gospodarczym i naukowym; programy ochrony środowiska; programy służące rozwijaniu umiejętności obsługi komputera; konkursy; korzystanie z bibliotek szkolnych w celu studiowania i wypożyczania książek; publikacja broszur, pism informacyjnych, magazynów i książek; programy europejskie i wymiana z innymi państwami europejskimi; współpraca ze służbami użyteczności publicznej, organizacjami półprywatnymi lub prywatnymi; komisje specjalne służące realizacji prac specjalistycznych, badań, projektów itp.; zbieranie środków celem zapewnienia należytego działania Szkoły otwartej i osiągania jej celów oraz zatrudnienie pracowników w celu wykonania prac związanych ze Szkołą otwartą. Przewiduje się przedstawienie oferty następujących zajęć: Rodzice-dzieci Konferencje Szereg konferencji zorganizowanych w celu udzielenia rodzicom informacji dotyczących rodzicielstwa, psychiki dzieci, higieny, wzrostu i rozwoju dzieci, zapobiegania problemom, wychowywania itp. Czas trwania konferencji wynosi dwie godziny. Po zakończeniu cyklu rodzice, którzy uczestniczyli przynajmniej w 80% konferencji, otrzymają dyplom uczestnictwa. Warsztaty dla rodziców Cotygodniowe spotkania małych grup rodziców, koordynowane przez zawodowego psychologa, mające na celu szczegółowe rozważenie codziennych problemów i trudności napotykanych przez rodziców w opiece nad dziećmi. Spotkania trwają dwie godziny. Zdrowie dziecka Całościowy program działań na rzecz poprawy zdrowia dzieci w wieku 3-9 lat, zorganizowany przez instytut „Children health”, realizowany w ramach programu europejskiego IDEFICS i obejmujący s. 86 / 103 dwugodzinne spotkania, podczas których rodzice otrzymują informacje dotyczące kwestii zdrowotnych, a następnie uczestniczą w szkoleniu poświęconym tym kwestiom, prowadzonym przez dietetyka, lekarza, psychologa itp. W tym samym czasie dzieci uczestniczą w zajęciach gimnastycznych prowadzonych przez specjalistów programu w miejscu usytuowanym blisko szkoły. Dzieci-młodzież Warsztaty teatralne dla dzieci i młodzieży Warsztaty będą prowadzone przez wykwalifikowanych instruktorów i będą dotyczyły określonych aspektów związanych z teatrem, takich jak gra aktorska, dykcja, improwizacja i sztuki teatralne. Dzieci w wieku 9-13 lat mogą uczestniczyć w warsztatach teatralnych dla dzieci, podczas gdy dzieci w wieku 14-18 lat mogą uczestniczyć w warsztatach teatralnych dla młodzieży. Zajęcia trwają 90 minut. Taniec (hip-hop) Młodzieży zainteresowanej nauką hip-hopu proponowane są zajęcia taneczne pod okiem wykwalifikowanego instruktora. Zajęcia trwają 90 minut. Muzyka Odkryj muzykę z zawodowym muzykiem! W ramach tych zajęć dzieci będą mogły zdobyć podstawową wiedzę muzyczną i spróbować gry na różnych instrumentach. Zajęcia trwają 60 minut. Jazda na rowerze terenowym Działająca w ramach Szkoły otwartej sekcja jazdy na rowerze organizuje cotygodniowe przejażdżki rowerowe, mające na celu poznanie różnych dzielnic Strovolos, rozwijanie techniki jazdy i ogólnie bezpieczną jazdę na rowerze. Sekcja jest otwarta dla dzieci w wieku 9-14 lat. Zabierz kask, rower i do dzieła! Zajęcia łucznicze Nauka strzelania z łuku dla dzieci i młodzieży Zajęcia prowadzone są przez wykwalifikowanego instruktora i trwają 90 minut. Taniec ludowy Lekcje tańca ludowego będą prowadzone przez zawodowego instruktora tańca. Taekwondo Podstawowe zasady taekwondo to dyscyplina, koncentracja, grzeczność, uczciwość, wytrwałość, samokontrola i odwaga. Naszym głównym celem jest poprawne wykorzystywanie tej sztuki jako środka obrony. Malarstwo Nauka sztuki tworzenia i odtwarzania rzeczywistych i wymyślonych obrazów. s. 87 / 103 Ręczne wykonywanie biżuterii Technika: stwórz krok po kroku własną biżuterię. Gimnastyka artystyczna dla dziewcząt Jest to sport uprawiany wyłącznie przez dziewczęta, zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo, zawsze przy akompaniamencie muzyki, w ramach którego wykonywane są programy z wykorzystaniem skakanek, obręczy, piłek i wstążek. Tenis Prowadzone działania skupiają się na nauce tenisa amatorskiego i zawodowego. Celem programu jest oswojenie się z rakietą i piłką poprzez zabawy i ćwiczenia mające na celu naukę ruchów, lecz także wprowadzenie do głównych sposobów uderzania piłki. Kursy komputerowe dla dzieci i młodzieży Kursy komputerowe przeznaczone dla dzieci i młodzieży mają na celu zapoznanie ich z obsługą komputera i, w sposób ogólny, z technologią. Gimnastyka artystyczna dla dziewcząt niepełnosprawnych Jest to sport uprawiany wyłącznie przez dziewczęta, zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo, zawsze przy akompaniamencie muzyki, w ramach którego wykonywane są programy z wykorzystaniem skakanek, obręczy, piłek i wstążek. Dorośli Kursy komputerowe dla dorosłych i seniorów Osoby starsze mogą zapoznać się z obsługą komputera i ogólnie technologią na zajęciach informatycznych. Zajęcia trwają 60 minut. Tenis dla dorosłych Prowadzone działania skupiają się na nauce tenisa amatorskiego i zawodowego. Celem programu jest oswojenie się z rakietą i piłką poprzez zabawy i ćwiczenia mające na celu naukę ruchów, lecz także wprowadzenie do głównych sposobów uderzania piłki. Kursy samoobrony i asertywności dla kobiet Uczestniczki nauczą się, w jaki sposób stawić czoła sytuacjom, jakie mają miejsce nie po napaści, ale w chwili, gdy ona następuje. Ręczne wykonywanie biżuterii Technika: stwórz krok po kroku własną biżuterię. Malarstwo Nauka sztuki tworzenia i odtwarzania rzeczywistych i wymyślonych obrazów. s. 88 / 103 Zajęcia łucznicze Nauka strzelania z łuku dla dorosłych, prowadzona przez wykwalifikowanego instruktora. Taniec ludowy Lekcje tańca ludowego będą prowadzone przez zawodowego instruktora tańca. Cudzoziemcy Kursy języka greckiego dla cudzoziemców Kursy języka greckiego dla cudzoziemców (dzieci i dorosłych). Zajęcia trwają 60 minut. KOSZT UDZIAŁU: 50 euro za dowolny kurs, za cały rok szkolny. W przypadku dzieci uczestniczących w więcej niż dwóch kursach, trzeci kurs jest bezpłatny. Rodzeństwo uczestniczące w więcej niż dwóch kursach otrzymuje zniżkę wpisowego. 4.14 Instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos (Unia Gmin Cypryjskich – Cypr) 4.14.a Streszczenie Cele projektu lub inicjatywy politycznej Głównym celem instytutu jest utworzenie i rozwijanie ośrodków wielofunkcyjnych oferujących opiekę i usługi dla niemowląt, dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, osób starszych oraz osób zmagających się z różnymi problemami psychospołecznymi. Opis projektu lub inicjatywy politycznej Instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos jest instytucją odpowiedzialną za opracowywanie i wdrażanie polityki społecznej na obszarze miasta. Obejmuje on następujące usługi: a) b) c) d) e) klub seniora jedenaście ośrodków zajmujących się ochroną, rozbudzaniem zainteresowań i kształceniem dzieci ze szkół podstawowych ośrodek doradztwa oddziały miejskie ds. profilaktyki i pomocy społecznej ośrodki szkoleniowe dla dorosłych Rola władz lokalnych lub regionalnych Władze miasta Strovolos odegrały pionierską rolę w zapewnieniu usług społecznych na Cyprze, tworząc w 1993 r. miejski instytut wielofunkcyjny. Od tamtej pory miasto zarządza instytutem s. 89 / 103 i organizuje większość jego zadań. Wskutek decyzji rady miejskiej Strovolos w 2005 r. instytut podjął się promowania i wdrażania ogółu działań społecznych miasta Strovolos. Stanowi on miejską służbę społeczną. Środki Instytut finansowany jest głównie przez miasto Strovolos i krajowy program dopłat do usług pomocy społecznej. Finanse instytutu są dodatkowo wzmacniane poprzez składki i darowizny mieszkańców oraz organizację różnych imprez charytatywnych i artystycznych. Zarządzanie Instytut ma własny zarząd, w którym zasiadają przedstawiciele władz miejskich (stanowiący większość). Przedstawiciele władz miejskich głosują nad budżetem instytutu oraz wszelkimi proponowanymi działaniami. Przeszkody Główną przeszkodę stanowią ograniczenia budżetowe (ponieważ prawo miejskie nie ma zastosowania do działań społecznych miasta) oraz niedostateczna liczba personelu. Działanie instytutu umożliwia udział wolontariuszy. Problematyczne są też braki w infrastrukturze. Miasto poszukuje obecnie finansowania na budowę nowego budynku instytutu. Wyniki i osiągnięcia Instytut odgrywa ważną rolę w budowaniu spójności społecznej miasta Strovolos. Jednym z głównych osiągnięć jest zwieńczone sukcesem wprowadzenie programu kursów dotyczących rodzicielstwa (patrz niżej). Instytut zyskał światowe uznanie i obecnie uczestniczy w kilku programach współfinansowanych przez UE oraz je organizuje (patrz niżej). Czynniki sukcesu, wnioski płynące z doświadczenia Główne przyczyny sukcesu: pewna niezależność, połączona zawsze ze ścisłą współpracą z miastem; zróżnicowanie i elastyczność środków budżetowych; w stosownym przypadku udział wolontariuszy; odpowiedź na oczekiwania obywateli i dążenie do współpracy międzynarodowej. Główne wnioski płynące z doświadczenia: początkowo instytut koncentrował się wyłącznie na działaniach, zaniedbując rozpowszechnianie wyników. W związku z tym obywatele odegrali jedynie ograniczoną rolę w jego działaniach. Konieczne jest zatem zastosowanie dobrej strategii komunikacyjnej. Możliwości powielenia projektu Założenia instytutu można z łatwością powielić w innych warunkach. s. 90 / 103 4.14.b Prezentacja Instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos Władze miasta Strovolos, pragnące wprowadzić ofertę zorganizowanych usług społecznych dla obywateli, utworzyły we wrześniu 1993 r. Ośrodek Wielofunkcyjny miasta Strovolos, instytut awangardowy w warunkach cypryjskich, który obecnie istnieje i świadczy usługi niekomercyjne dla mieszkańców Strovolos od 17 lat. Tworząc miejski ośrodek wielofunkcyjny, instytut odpowiedzialny za opracowywanie i wdrażanie polityki społecznej miasta, Strovolos odegrało pionierską rolę we wprowadzaniu usług społecznych na Cyprze. To w ramach instytutu zostały wprowadzone następujące programy, sprzyjające w większości rozwojowi i kształceniu dorosłych: 1. Klub seniora został utworzony w 1994 r. Wykwalifikowany personel poświęca uwagę i świadczy opiekę osobom starszym na co dzień. Organizowane są między innymi następujące zajęcia: gimnastyka, kursy kulinarne i kursy rzemiosła, wycieczki, dyskusje poświęcone tematom szczególnie interesującym osoby starsze itp. Początkowo celem klubu, do którego przychodzą seniorzy, aby miło i twórczo spędzić czas, uczestnicząc w różnych zajęciach, było rozwijanie umiejętności osób starszych i ich kontaktów towarzyskich oraz zapewnienie im aktywnego udziału w życiu społecznym. Do ośrodka dla osób starszych w Strovolos mogą zapisać się jako członkowie osoby, które ukończyły 60 rok życia, są mieszkańcami miasta Strovolos i są samodzielne. Obecnie do ośrodka zapisanych jest 300 seniorów. Należy zauważyć, że zarząd instytutu może dodatkowo przyjąć, według uznania: 1) osoby młodsze (od 55 roku życia); 2) osoby z innych regionów; 3) osoby z niepełnosprawnością, wymagające szerokiej pomocy ze strony pracowników, zawsze w poszanowaniu obowiązujących przepisów; np. maksymalna liczba osób, które może przyjąć ośrodek, jest określana na podstawie powierzchni ośrodka w metrach kwadratowych i liczby pracowników. Zajęcia proponowane członkom ośrodka dla osób starszych: 1) Program imprez i zajęć jest ustalany miesięcznie. Proponowane są konkretnie cotygodniowe zajęcia plastyczne, gimnastyczne, chóralne, teatralne, taneczne, komputerowe, dyskusje i rozmowy na tematy społeczne, kursy przyrządzania tradycyjnej zupy cypryjskiej, wycieczki, zwiedzanie i inne zajęcia. Członkowie ośrodka są zachęcani do udziału w jednym lub kilku kursach. W każdy wtorek, w godzinach 8.30–9.30 rano, mogą też zasięgnąć na terenie ośrodka porady państwowego lekarza, który świadczy bezpłatnie usługi wyłącznie dla członków ośrodka. s. 91 / 103 2) Warunkiem wstępnym uruchomienia jakiegokolwiek programu w ośrodku jest wyrażenie zainteresowania udziałem w tym programie przez członków ośrodka. 3) W przypadku uruchamiania szczególnych programów może się zdarzyć, że członkowie zostaną poproszeni o pokrycie części kosztów. Członkowie ośrodka płacą pełny miesięczny abonament z góry, nawet w przypadku miesięcznej nieobecności. Kwota abonamentu jest ustalana przez zarząd instytutu wielofunkcyjnego miasta Strovolos, który ma możliwość zmiany wysokości abonamentu w określonym czasie. Obowiązuje następująca kwota abonamentu miesięcznego: 3,40 euro dla mężczyzn 1,70 euro dla kobiet Ośrodek dla osób starszych jest otwarty codziennie za wyjątkiem soboty, niedzieli i dni świątecznych. 2. Jedenaście ośrodków zajmujących się ochroną, rozbudzaniem zainteresowań i kształceniem dzieci ze szkół podstawowych. Po szkole dzieci mogą zjeść tu obiad, a następnie uczestniczyć w szeregu zajęć zorganizowanych w zależności od potrzeb, np. w grach zespołowych, zajęciach z rysunku, lekcjach gotowania, zajęciach sportowych itp., prowadzonych przez personel przedszkolny. Do ośrodków uczęszcza 430 dzieci w wieku szkolnym, które pochodzą z rodzin mających trudności społeczne i ekonomiczne i których rodzice pracują i mieszkają w Strovolos. Dzieci znajdują tu ochronę, uwagę, pomoc w odrobieniu lekcji i zajęcia twórcze w czasie między zakończeniem lekcji a chwilą, gdy rodzice odbierają je po pracy, czyli w godzinach 13.00–18.00. Pogram dnia obejmuje konkretnie przybycie dzieci na miejsce, gdzie mieści się „klub dzieci”, porządkowanie plecaków szkolnych, mycie rąk, posiłek, odrabianie lekcji, a następnie zajęcia w klasach (zajęcia plastyczne, prace ręczne, garncarstwo) – wolne lub nadzorowane i animowane przez pracowników, zabawy na świeżym powietrzu lub na sali gimnastycznej i podwieczorek. Program może być zróżnicowany i zawsze uwzględnia potrzeby i cechy dzieci z każdego klubu, ponieważ celem jest możliwie najlepsze zaspokojenie potrzeb dzieci. Podczas ferii szkolnych (Boże Narodzenie, Wielkanoc) i w okresie letnim usługi są świadczone w godzinach 7.00–18.00. Program jest wzbogacany o zajęcia prowadzone przez wykwalifikowanych instruktorów: sporty drużynowe, taniec, taekwondo, prace ręczne, prezentacja takich tematów jak rasizm czy prawa człowieka. Raz w tygodniu organizowane są wycieczki edukacyjne i rekreacyjne zarazem, które dają dzieciom możliwość ucieczki od codzienności. Dzięki współpracy z cypryjską radą młodzieżową i innymi organizacjami dzieci są przyjmowane w miejscach, gdzie mają okazję zdobyć wyjątkowe doświadczenia poprzez zabawę. s. 92 / 103 Wszystkie zainteresowane dzieci mają możliwość udziału dwa razy w tygodniu w programie „Dziecko i pływanie” cypryjskiego Ministerstwa Sportu. 3. W 1995 r. utworzono dodatkowo ośrodek doradztwa, aby bezpłatnie świadczyć usługi doradztwa dla obywateli miasta Strovolos borykających się z trudnościami społecznymi, psychicznymi lub ekonomicznymi. W ośrodku tym nieodpłatnie pracuje wielu specjalistów: psychologów, pracowników społecznych, doradców rodzinnych i ds. uzależnień, dietetyków szpitalnych itp. Rolą ośrodka doradztwa jest świadczenie usługi doradztwa podstawowego i zaawansowanego w dziedzinie problemów społecznych związanych ze zdrowiem zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Doradztwo prowadzone jest przez doświadczonych i wykwalifikowanych asystentów służby ds. zdrowia psychicznego Ministerstwa Zdrowia i przez specjalistów-wolontariuszy z sektora prywatnego, bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów przez mieszkańców. Jeżeli chodzi o świadczenie usług, organizacja ośrodka doradztwa opiera się konkretnie na następujących specjalnościach: główny pielęgniarz psychiatryczny – doradca ds. zdrowia psychicznego → świadczy pomoc psychologiczną osobom z problemami psychicznymi → proponuje usługę doradztwa i poradnictwa główny pielęgniarz – przedstawiciel THEMEA (ośrodek terapeutyczny dla osób uzależnionych) doradca w dziedzinie środków uzależniających → udziela odpowiedzialnych i naukowych informacji osobom, które poszukują odpowiedzi na pytania dotyczące substancji uzależniających → udziela porad i pomocy psychologicznej konsumentom lub byłym konsumentom substancji uzależniających, w celu ograniczenia spożycia środków uzależniających i złagodzenia szkód wywołanych spożywaniem tych substancji → odsyła ciężkie przypadki do swojego ośrodka, gdzie są one objęte późniejszą opieką i terapią dostosowaną do potrzeb danej osoby pielęgniarz – konsultant do spraw dzieci i młodzieży → proponuje doradztwo i wsparcie dla rodziców napotykających trudności w wychowywaniu dzieci (do 17. roku życia) doradca w dziedzinie uzależnień i mediacji w przypadku konfliktów → proponuje doradztwo: a) przede wszystkim w dziedzinie profilaktyki pierwotnej używania środków uzależniających, poprzez udział w konferencjach i sesjach informacyjnych mających na celu podniesienie poziomu świadomości społecznej w zakresie walki, jaką stanowi profilaktyka b) następnie rodzicom wyrażającym zaniepokojenie postawą i zachowaniem dzieci, o tendencji antyspołecznej c) wreszcie w dziedzinie opieki i ograniczania szkód spowodowanych uzależnieniem s. 93 / 103 → świadczy doradztwo i okazuje wsparcie osobom, parom i rodzinom napotykającym problemy w związku lub w relacjach rodzinnych specjalista w zakresie doradztwa dla młodzieży → udziela uczniom porad w zakresie możliwości podjęcia studiów i pracy zawodowej → pomaga młodzieży zrozumieć i pokonać problemy osobiste i zawodowe dwóch konsultantów-psychologów → udzielają pomocy i porad osobom i grupom → proponują terapię rodzinną i terapię dla par → oceniają stan osób i wskazują im odpowiednie usługi ochrony socjalnej w zależności od ich potrzeb psycholog świadczący opiekę → świadczy pomoc psychologiczną i doradztwo związane z promowaniem zdrowia psychicznego i fizycznego, celem zapobiegania wszelkiego rodzaju chorobom psycholog szkolny → udziela porad indywidualnych dzieciom i młodzieży w zakresie trudności w przystosowaniu się do warunków szkolnych, zachowań problemowych lub trudności w nauce doradca prawny → udziela porad prawnych mieszkańcom, w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i karnego dwóch socjologów → ich rola polega na organizowaniu konferencji na tematy społeczne, ponieważ jednym z celów ośrodka jest informowanie i podnoszenie poziomu świadomości obywateli w zakresie kwestii natury społecznej i problemów, które ich bezpośrednio dotyczą i zajmują Strategia ośrodka opiera się na krótkich interwencjach wobec społeczności. Innymi słowy, chodzi o świadczenie usług doradztwa, a nie opieki psychoterapeutycznej. Jeżeli pojawiają się ciężkie przypadki, wymagające długotrwałej opieki ze względu na określone potrzeby, takie osoby kierowane są do odpowiedniego departamentu rządowego, we współpracy z partnerami rządowymi ośrodka, w celu objęcia ich stałą opieką i terapią. Ośrodek doradztwa w Strovolos bierze na siebie bez wątpienia znaczną odpowiedzialność. Z tego względu stale badane są środki i programy, dzięki którym możliwe byłoby udoskonalenie i rozwinięcie usług poprzez uzupełnienie ich o dodatkowe aspekty, w celu zaspokojenia coraz bardziej zróżnicowanych potrzeb społecznych. Odpowiedzialność ta jest tym bardziej uzasadniona, że Cypr jest obecnie państwem członkowskim Unii Europejskiej, w której przypisuje się duże znaczenie sprawom społecznym i dobru obywateli, bez względu na wiek, płeć, pochodzenie, religię czy dowolne inne kryterium. s. 94 / 103 4. W ramach ośrodka w styczniu 2005 r. uruchomiono nowy program szkoleniowy zatytułowany „Rodzice – dzieci, wychowywanie i relacje”. „Łatwo jest zostać rodzicem, ale trudno nim być” W ramach działań służących niesieniu pomocy psychospołecznej mieszkańcom miasta, ośrodek doradztwa w Strovolos wdroży program szkoleniowy „RODZICE – DZIECI, wychowywanie i relacje”. Program przeznaczony jest dla rodziców i przyszłych rodziców w każdym wieku oraz wszelkich osób powyżej 17 roku życia, które wykażą zainteresowanie. Każdy rodzic będzie miał możliwość przedstawienia swojego punktu widzenia, podzielenia się z innymi swoimi problemami, wysłuchania poglądów innych rodziców oraz opinii naukowej w danej sprawie. Dzięki temu będzie w stanie lepiej zaspokoić potrzeby swoich dzieci. Ambitnym celem programu jest udzielenie możliwie najszerszych informacji rodzicom, pragnącym wykorzystać czas wolny na przedyskutowanie z wyspecjalizowanymi naukowcami, psychologami, pracownikami społecznymi, doradcami rodzinnymi lub ds. wychowawczych, lekarzami i innymi specjalistami w dziedzinie edukacji, sposobu wychowywania i kształcenia ich dzieci. Program ma na celu: a) b) c) d) e) f) udzielenie rodzicom możliwie najszerszych informacji dotyczących wychowania ich dzieci, dzięki pomocy specjalistów (naukowców, psychologów, pracowników społecznych, nauczycieli, lekarzy i innych ekspertów); nauczenie rodziców korzystania z bardziej skutecznych metod wychowywania dzieci oraz kierowania nimi na co dzień, aby stały się osobami dojrzałymi, rozwiniętymi, odpowiedzialnymi i niezależnymi; pomoc rodzicom w skuteczniejszym rozwiązywaniu problemów rodzinnych; uwrażliwienie rodziców na główne problemy, z jakimi boryka się młodzież; wsparcie i obrona instytucji rodziny, stanowiącej w najwyższym stopniu ramy, w których człowiek osiąga bezpieczeństwo i spokój; tworzenie szczęśliwych rodzin; s. 95 / 103 g) h) i) j) k) l) zapoznanie rodziców ze światem ich dzieci, aby zdobyli wszystkie umiejętności potrzebne do zapewnienia, aby ich dzieci wzrastały w atmosferze, w której będą mogły rozwinąć w pełni swoje możliwości; zwrócenie uwagi rodziców na obecne problemy psychospołeczne; udzielenie im poprawnych informacji dotyczących między innymi: wychowania dzieci, psychiki dziecka, zdrowia, wzrostu i rozwoju dziecka, zapobiegania problemom, kształcenia; nauczenie rodziców korzystania z bardziej skutecznych metod wychowawczych i środków kierowania dziećmi na co dzień; nauczenie ich poprawy i różnicowania swoich postaw i zachowań rodzicielskich, aby stopniowo dojrzewali jako rodzice i byli bardziej skuteczni w realizacji swojego zadania wychowania dzieci na osoby dojrzałe, rozwinięte, odpowiedzialne i niezależne; udzielenie rodzicom porad i wsparcia w trudnym zadaniu wychowania dzieci i rozwiązaniu problemów, jakie przy tym napotykają. Struktura programu Program dzieli się na dwie części. Pierwsza część obejmuje prezentację 11 tematów związanych z niemowlętami i dziećmi w wieku szkolnym. Przykładowe tematy: Rozwój i wzrost dziecka, Nowoczesna rodzina, Przemoc w rodzinie, Wychowanie seksualne, Częste problemy zdrowotne u niemowląt i dzieci w wieku szkolnym. Druga część dotyczy 11 tematów związanych z okresem dojrzewania, wczesną fazą dojrzewania i ogólnie z rodziną. Przykładowe tematy: Dojrzewanie: bunt czy kryzys?, Substancje uzależniające (narkotyki, alkohol itp.), Problemy okresu dojrzewania. Po zakończeniu każdej części rodzice, którzy uczestniczyli w 80% zajęć, otrzymują dyplom. 5. W 2005 r. w mieście Strovolos wprowadzono „miejskie grupy profilaktyki i pomocy społecznej”, aby zwiększyć zaangażowanie mieszkańców Strovolos, zachęcając ich do wolontariatu w dziedzinie profilaktyki i pomocy społecznej. Główne cele programu są następujące: • • zapobieganie wystąpieniu wszelkiego rodzaju zachowań antyspołecznych w skali lokalnej miasta Strovolos, skoncentrowane na młodzieży; położenie szczególnego nacisku na konkretne czynniki będące źródłem zachowań antyspołecznych w mieście, zbadanie tych czynników i podjęcie środków na podstawie tych spostrzeżeń; s. 96 / 103 • • • • • podniesienie poziomu świadomości mieszkańców Strovolos w zakresie problemów społecznych miasta; stworzenie w mieście sieci „pracowników profilaktyki”, zajmujących się różnymi dziedzinami, takimi jak używanie środków uzależniających, przemoc, zachowania antyspołeczne i dyskryminacja. Sieć ta będzie zwoływana w celu organizowania programów profilaktycznych służących należytemu informowaniu mieszkańców miasta, we współpracy z komitetem ds. koordynacji grup; zapewnienie koordynacji z podobnymi inicjatywami wdrażanymi przez inne instytucje, organizacje i służby społeczne na szczeblu lokalnym lub rządowym; zidentyfikowanie grup wysokiego ryzyka, organizowanie i wspieranie działań zmierzających do ograniczenia lub wyeliminowania przedmiotowych zachowań; działanie na rzecz zapobiegania przestępstwom, a nie ich karania, służące wzmocnieniu spójności społecznej i solidarności, podniesieniu poziomu jakości życia na poziomie lokalnym i otwarciu możliwości stworzenia w przyszłości lepszych, bezpieczniejszych i bardziej humanitarnych miast. Na obecnym etapie należy koniecznie zaznaczyć, że wszystkim osobom zainteresowanym udziałem w tych grupach zapewniamy naukę i szkolenie początkowe dotyczące problemów objętych programem. Następnie zostaną zorganizowane seminaria i grupy robocze, z pomocą ekspertów i na podstawie potrzeb w zakresie szkolenia wyrażanych przez wolontariuszy. 6. W tym roku instytut jest w trakcie wprowadzania następujących nowych programów: • zorganizowanie jednodniowej bezpłatnej wycieczki dla 1000 starszych mieszkańców Strovolos (zwiedzanie i obiad); zorganizowanie pięciodniowego pobytu wakacyjnego dla 130 starszych mieszkańców Strovolos, finansowanego przez miasto w zależności od pewnych kryteriów; zorganizowanie kempingu w górach, w specjalnie wyposażonym miejscu, dla ok. 60 dzieci ze Strovolos w wieku 10-11 lat. • • 7. Ośrodki szkoleniowe dla dorosłych W Strovolos ośrodki szkoleniowe dla dorosłych podlegają kontroli Ministerstwa Edukacji i Kultury. Oferują one tysiącom osób powyżej 15 roku życia możliwość kontynuowania kształcenia. Ośrodki te proponują konkretnie szkolenia dla dorosłych w różnych dziedzinach, prowadzone przez wykwalifikowanych nauczycieli. Oferują np. możliwość uczęszczania na kursy języków, zajęcia artystyczne, kursy rękodzieła, zajęcia muzyczne, sportowe, kulinarne, jak również udział w konferencjach o różnej tematyce itp. W roku szkolnym 2003/2004 w skali Cypru 18 538 dorosłych odbyło kursy w 230 ośrodkach, prowadzone przez 453 wykwalifikowanych nauczycieli oferujących swoje usługi. s. 97 / 103 8. Europejski projekt „Podniesienie poziomu świadomości rodziców w zakresie zdrowia” Aby w dalszym ciągu rozwijać program edukacyjny i rozszerzyć działania, instytut wielofunkcyjny miasta Strovolos prowadzi obecnie projekt badawczy finansowany ze środków programu Grundtvig 2 i zatytułowany „Podniesienie poziomu świadomości rodziców w zakresie zdrowia”. Projekt ten ma głównie na celu uwidocznienie najważniejszych problemów rodziców – mieszkańców Strovolos – dotyczących ich dzieci. Ustalenie, jakie są potrzeby i niepokoje rodziców, umożliwi uzyskanie informacji cennych z punktu widzenia opracowywania polityki lokalnej w zakresie kształcenia dorosłych. Mamy nadzieję, że projekt ten umożliwi poprawę stanu zdrowia młodzieży poprzez wypełnienie luk i stworzenie korzystnych warunków dla komunikacji między pokoleniami i ze społeczeństwem europejskim oraz pomoże rodzicom w zrozumieniu problemów, z jakimi obecnie boryka się młodzież. Dodatkowe programy: ¾ ¾ ¾ ¾ kolonie wakacyjne dla dzieci wczasy jesienne dla seniorów wymiana z miastami partnerskimi, dotycząca przyjęcia dzieci i seniorów z miast Véria i Pefki oraz odwiedzenia tych miast imprezy charytatywne Kiermasz dziecięcy Doroczna impreza charytatywna mająca na celu zebranie środków dla instytutu. „Idę i biegnę dla mojego bliźniego” Doroczna impreza charytatywna organizowana we współpracy z NGO i niedochodowymi stowarzyszeniami wolontariuszy, działającymi w mieście Strovolos i potrzebującymi wsparcia finansowego. Impreza ma nie tylko aspekt finansowy, lecz także pozwala uwydatnić ich działania. s. 98 / 103 5. Wnioski oraz propozycje wytycznych i działań politycznych Na podstawie debaty, analizy i przedstawionych praktyk członkowie grupy roboczej sformułowali następujące wnioski i stwierdzenia: A. Natury ogólnej: W ramach walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym UE musiała stawić czoła wielu wyzwaniom i problemom pochodzenia zewnętrznego i wewnętrznego, które warunkowały jej działania i działania państw członkowskich i wpływały na nie. Chodzi tu w szczególności o: kryzys gospodarczy i finansowy, konflikty na Bliskim Wschodzie i w regionie Morza Śródziemnego, rozszerzenie UE wraz z przystąpieniem nowych państw członkowskich o niższym poziomie rozwoju, wyraźne postępowanie starzenia się społeczeństwa, imigrację, rozpad rodziny, dążenie do spójności między polityką ogólną a polityką społeczną UE, ograniczone skutki strategii lizbońskiej oraz uaktualnienie i przekształcenie tej strategii, liberalizację usług publicznych w związku 17 z dyrektywą Bolkensteina . Wobec tych trudności, aby umożliwić najbiedniejszym obywatelom odgrywanie bardziej aktywnej roli w społeczeństwie, należałoby być może m.in. dać im możliwość rozwijania umiejętności poprzez inwestowanie i wykorzystywanie własnych zasobów ludzkich, społecznych, kulturowych i materialnych. Istnieją dowody, że kształcenie i szkolenie mogą stanowić potężną siłę napędową mobilności społecznej. Prawdopodobnie byłoby możliwe bardzo znaczne ograniczenie ubóstwa poprzez zmniejszenie liczby osób kończących naukę przed uzyskaniem kwalifikacji. Co więcej, wiemy, że podniesienie poziomu wykształcenia poważnie wpływa na stopę zatrudnienia. Należałoby jeszcze dodać do tego zalecenia EAPN (Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu) i podkreślić następujące punkty odnoszące się do strategii „Europa 2020”, jako ważne w chwili, gdy podejmowane są próby znalezienia rozwiązań głównych problemów społecznych ludności europejskiej: • • • • • 17 konieczność dążenia do skoordynowanej polityki na rzecz zagwarantowania minimalnych dochodów; potrzeba polityki rodzinnej zapewniającej każdemu dach nad głową i spełniającej kryteria dogodności i jakości; znaczenie prawa dostępu do świadczeń zdrowotnych; konieczność zapewnienia, aby każda rodzina miała właściwy dostęp do usług świadczonych w interesie ogólnym; polityka rynku pracy obejmująca minimalne wynagrodzenie i podstawową ochronę – te dwa aspekty powinny być powiązane z zabezpieczeniem społecznym i ochroną zatrudnienia. Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz.U. L 376 z 27.12.2006, s. 36–68. s. 99 / 103 B. Natury szczegółowej, dotyczące przedstawionych dobrych praktyk: • • • • • • • • Praca w ramach sieci i zintegrowane działanie na różnych szczeblach mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia spójności społecznej i stanowią tym samym typową cechę roli władz lokalnych i regionalnych i prowadzonych przez nie działań. W przypadku wszystkich dobrych praktyk punktem wyjścia do rozwiązania problemu są uzgodnienia między różnymi podmiotami. Władze lokalne i regionalne prowadzą i wspierają współpracę między sektorem publicznym a prywatnym w obszarze analizowanym przez grupę, ze zwróceniem szczególnej uwagi na organizacje społeczeństwa obywatelskiego oraz sektor oszczędności. Co więcej, podmioty gminne podejmują bezpośrednie działania, nawiązując relacje z obywatelami. Departamenty wyróżniają się zdolnością działania poprzez wspieranie gmin w świadczeniu usług nawet w miejscach i na obszarach najbardziej oddalonych od ośrodków miejskich. Zaangażowane regiony odgrywają zasadniczą rolę, gdy chodzi o planowanie polityki społecznej. Aby uniknąć ryzyka rozproszenia i rozpadu wartości, które powinny wspierać rozwój społeczny, należy ponownie przemyśleć zasady stosunków między państwem, rynkiem, prywatnym sektorem socjalnym i sektorem stowarzyszeń. Konieczne jest zdefiniowanie modelu, który mógłby stanowić rozwiązanie w państwie opiekuńczym, w którym rolą administracji jest utrzymywanie i wspieranie możliwości komunikowania się przez poszczególne strony w celu rozwijania ochrony socjalnej skoncentrowanej na osobie i reprezentujących ją organizacjach. Wielkim wyzwaniem jest znalezienie metody zapewniającej, aby wszystkie strony współpracowały i porozumiały się co do świadczenia skutecznych i wydajnych usług. Z drugiej strony oczywiste są wysiłki podejmowane przez samorządy lokalne i regionalne w celu wprowadzenia rzeczywistej koordynacji polityki społecznej, zdrowotnej, oświatowej, szkoleniowej, kulturalnej i polityki planowania urbanistycznego. Istnieje ponadto konieczność wykorzystania stosunków współzależności rozmaitych podmiotów publicznych i prywatnych oraz potrzeba podziału odpowiedzialności, zamiast działania według schematycznego podziału kompetencji. Władze lokalne i regionalne powinny koniecznie oferować obywatelom politykę nie tylko wspierającą zrzeszanie się, lecz także zdolną przynieść odpowiedzi na problemy najsłabszych członków społeczności poprzez mobilizację wszystkich obecnych sił, a zwłaszcza obywateli zorganizowanych w ramach stowarzyszeń, fundacji czy szczególnych wspólnot, takich jak rodziny, które czasem przynoszą najskuteczniejsze rozwiązanie problemów. Analizując największe trudności napotykane w działaniu przez członków grupy, można zauważyć, że źródłem trudności jest sama koordynacja i działanie w ramach sieci, pociągające za sobą bardzo wysokie koszty organizacyjne. Ważne jest rozwinięcie solidarnego podejścia (opartego także i przede wszystkim na solidarności międzypokoleniowej) we wszystkich obszarach związanych z walką z ubóstwem i wykluczeniem. Interwencja władz lokalnych lub regionalnych (a także UE) jest pożądana, jeśli uważają ją one za korzystną i jeśli ich kompetencje, wiedza fachowa lub sieć relacji mogą wpłynąć na zmianę sytuacji. s. 100 / 103 • • • • • • • • Występuje brak równowagi między kompetencjami władz regionalnych i lokalnych a środkami, jakimi dysponują one w celu wykonywania uprawnień. Sytuacja jest jeszcze trudniejsza w chwili kryzysu gospodarczego, tak jak to ma miejsce obecnie. Władze lokalne i regionalne mają naprawdę duże trudności w zapewnieniu podstawowych usług obywatelom w okresach kryzysu i ograniczeń budżetowych. Niemniej jednak organizują się i współpracują między sobą oraz z podmiotami z danego obszaru, czasem też w wymiarze ponadnarodowym, aby znaleźć skuteczne i wydajne rozwiązania najpoważniejszych problemów najsłabszych grup. Dla zapewnienia spójności społecznej i włączenia strategiczne znaczenie ma wspieranie większej interakcji między samorządami lokalnymi, regionalnymi, społeczeństwem obywatelskim i sektorem prywatnym, w perspektywie pomocniczości horyzontalnej. W tym kontekście zasadniczą sprawą jest włączenie wszystkich władz lokalnych i regionalnych w proces OMK i w rzeczywiste pakty terytorialne. Państwa powinny w tym przypadku przewidzieć efektywne mechanizmy współpracy i prowadzenia debaty na wielu poziomach. Omawiane pakty powinny mieć charakter umowny. Powinna też istnieć możliwość oceny wspomnianych mechanizmów na podstawie uprzednio ustalonych wskaźników, aby umożliwić połączenie trzech głównych celów strategii „Europa 2020”. UE jest w stanie koordynować ten proces, wspierając państwa i ich samorządy terytorialne. Wartość dodana i rola UE może przejawić się we wspieraniu opartej na uczestnictwie, obowiązkowej i wymiernej koordynacji między państwami członkowskimi a ich władzami szczebla niższego niż krajowy. UE może odegrać ważną rolę polegającą na wspieraniu tych mechanizmów koordynacji, monitorowaniu i wspieraniu ich wprowadzania. Z drugiej strony Unia powinna wzmocnić i zracjonalizować swoje instrumenty finansowe i programy (w ramach EFS i Funduszu Spójności) na rzecz inicjatyw pilotażowych ukierunkowanych bezpośrednio na rządy szczebla niższego niż krajowy i kwestie włączenia społecznego, aby wesprzeć wykorzystanie ich potencjału inicjatywy. Ten okres ponownego zdefiniowania polityki spójności ma podstawowe znaczenie. W tym kontekście Komitet Regionów ma do odegrania zasadniczą rolę polegającą na monitorowaniu stosowania zasady pomocniczości i realizacji strategii „Europa 2020”. W związku z tym partnerzy w ramach grupy uważają za bardzo pozytywne uruchomienie takich inicjatyw jak Unia innowacji, która otwiera 7PR (program ramowy) na podmioty i zagadnienia o wysoce strategicznym znaczeniu. Jeżeli chodzi o wykorzystanie zasobów ekonomicznych UE na realizację projektów pilotażowych, należy też uwzględnić konieczność sfinansowania szkoleń dotyczących korzystania z tego finansowania. Jest to bezwzględnie konieczne dla wzmocnienia i rozwinięcia zdolności niektórych władz lokalnych, zwłaszcza najmniejszych gmin. W szczególności wydaje się konieczne uwzględnienie szkolenia pracowników tych samorządów, które powinno podnieść ich zdolność docierania do nowych źródeł finansowania i ich wykorzystywania. Grupa podkreśla trudności koordynacyjne OMK w odniesieniu do zagadnień społecznych, brak odpowiednich, jednolitych i mających regionalny charakter wskaźników wyników, jak również brak zrównoważonej koordynacji między państwami członkowskimi a władzami s. 101 / 103 • • • regionalnymi i lokalnymi oraz społeczeństwem obywatelskim na wszystkich etapach procesu (przygotowanie, decyzje, zastosowanie). Grupa przypomina, jak ważne są cele ustalone w strategii „Europa 2020” w obszarze zagadnień społecznych oraz jak duża jest rozbieżność między tymi celami a obecną sytuacją w regionach. Grupa stwierdza, że ważne jest uwzględnienie w ramach strategii, instrumentów i działań różnic między państwami członkowskimi UE oraz różnic regionalnych wewnątrz poszczególnych państw. Grupa stwierdza, że najczęściej samorządy lokalne i regionalne korzystają z możliwości oferowanych przez programy i inicjatywy europejskie oraz sieci międzynarodowe w celu wymiany z innymi europejskimi samorządami terytorialnymi dobrych praktyk dotyczących kwestii ważnych z punktu widzenia działań rozwijanych na ich własnym obszarze. W pewnym stopniu uwypukla to wagę celu dotyczącego współpracy terytorialnej i samego pojęcia spójności terytorialnej (i jedno, i drugie ujęto w tekście Traktatu reformującego z Lizbony). Z powyższych względów grupa formułuje następujące zalecenia: • • • • • • • • Samorządy lokalne znajdują się najbliżej obywateli, co przynosi rzeczywistą wartość dodaną, jeżeli chodzi o znajomość potrzeb ludności. Z tego względu należy w większym stopniu uwzględnić samorządy przy opracowywaniu przepisów i polityk UE oraz państw członkowskich. UE oraz państwa członkowskie, jak również samorządy regionalne i lokalne powinny wzmocnić rolę Komitetu Regionów, zwłaszcza w monitorowaniu stosowania zasady pomocniczości, i wesprzeć Komitet w jego działaniach służących monitorowaniu strategii „Europa 2020”. W tym kontekście użyteczne może być także wspieranie udziału sieci europejskich władz lokalnych i regionalnych w pracach Platformy Monitorowania Strategii „Europa 2020”. Z drugiej strony konieczne jest rozwijanie OMK w obszarze zagadnień społecznych, ze znaczącym, aktywnym i systematycznym udziałem samorządów lokalnych i regionalnych. UE i państwa członkowskie powinny propagować porozumienia międzyinstytucjonalne na wielu poziomach w zakresie planowania polityki społecznej. Należy zapewnić równowagę między kompetencjami władz regionalnych i lokalnych z jednej strony, a środkami na wykonywanie tych uprawnień z drugiej strony. UE powinna zwiększyć i zracjonalizować zasoby i środki w obszarze zagadnień społecznych, kierowane do władz lokalnych, oraz ściślej włączyć te władze w swoje prace koncepcyjne. Jest istotne, by UE opracowała inicjatywę przewodnią dotyczącą Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, z uwzględnieniem roli, zdolności i potencjału samorządów lokalnych i regionalnych. Komisja Europejska powinna koniecznie poprzeć inicjatywę paktów terytorialnych promowanych przez Komitet Regionów i zapewnić wszelkie zasoby niezbędne do jej wdrożenia. s. 102 / 103 • Ważne jest utrzymanie spójności terytorialnej, jako perspektywy przekrojowej, oraz współpracy terytorialnej wśród najważniejszych priorytetów Unii i w ramach polityki regionalnej, ponieważ stanowią one sposoby działania i mechanizmy zapewniające władzom lokalnym i regionalnym większe możliwości usprawnienia ich działań w terenie, wnosząc wkład do innych wymiarów spójności. Członkowie grupy wyrażają wreszcie zadowolenie z pozytywnego procesu refleksji, który został wsparty Komitetu Regionów za pośrednictwem niniejszej inicjatywy, która niewątpliwie umożliwiła wszystkim partnerom bardziej uważne zbadanie kwestii, w jaki sposób tematyka walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym jest podejmowana na innych obszarach Europy i na różnych szczeblach sprawowania rządów. Prawdopodobnie dzięki rozszerzeniu tego wstępnego procesu refleksji na większą liczbę podmiotów i wykorzystaniu jeszcze bardziej pogłębionej, szczegółowej i usystematyzowanej analizy byłoby możliwe zgromadzenie bardzo dużej liczby pomysłów wysokiej jakości, służących znalezieniu konkretnych, wielopoziomowych, skutecznych i zintegrowanych rozwiązań problemów społecznych większości obszarów UE. _____________ s. 103 / 103 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 HISZPANIA PAŃSTWO FRANCJA WŁAŚCIWE PLANY / USTAWY KOMPETENCJE V Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej (2008–2010) Wcześniej: I Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej (2001–2003) II Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej (2003–2005) III Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej (2005–2006) IV Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej (2006–2008) 1. W dziedzinie ochrony socjalnej – świadczenia w ramach ubezpieczenia społecznego: Ustawa „Szpital, pacjenci, zdrowie i region” (HPST, „Hôpital, patients, zasiłki dla bezrobotnych (Państwowa Agencja Zatrudnienia Publicznego), emerytury, santé et territoire” ) z 23 marca 2009 r. świadczenia z tytułu inwalidztwa, śmierci i dożycia określonego wieku, urodzenia dziecka, świadczenia rodzinne (Krajowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych). Kodeks zabezpieczenia społecznego. 2. W dziedzinie usług społecznych – aktywność osób starszych (wczasy, leczenie uzdrowiskowe, teleopieka, wolontariat na rzecz osób starszych), świadczenia nieskładkowe Ustawa nr 2003-289 z 31 marca 2003 r. o objęciu opieką osób starszych, emerytalne i z tytułu inwalidztwa, świadczenia społeczne i finansowe na podstawie ustawy o które nie mogą samodzielnie funkcjonować, oraz ustawa nr 2005-102 z 11 integracji społecznej osób niepełnosprawnych (LISMI), wdrożenie systemu ochrony osób lutego 2005 r. o równości praw i szans, partycypacji i obywatelstwie osób zależnych gwarantującego minimalny poziom świadczeń w całym państwie (IMSERSO – niepełnosprawnych Instytut do Spraw Usług Socjalnych i Osób Starszych). 3. W dziedzinie opieki zdrowotnej – współpraca między państwem a wspólnotami Kodeks pracy (ustawa nr 2008-126 z 13 lutego 2008 r. o reformie autonomicznymi (Krajowy Instytut Zarządzania Opieką Zdrowotną – INGESA) organizacji publicznych służb zatrudnienia (service public de l'emploi )) 4. W dziedzinie mieszkalnictwa – mieszkalnictwo socjalne (lokale subsydiowane, tzw. vivienda 5. Aktywna polityka na rzecz zatrudnienia. Ustawa z 1 grudnia 2008 r. o upowszechnieniu dodatku do dochodów 6. W dziedzinie edukacji – ogólne zarządzanie systemem szkolnictwa, stypendia państwowe, w(RSA, revenu de solidarité active ) i o reformie polityki integracji na rynku pracy Promocja zdrowia i profilaktyka; nadzór i bezpieczeństwo zdrowotne; organizacja opieki szpitalnej i ambulatoryjnej; leczenie i sposoby korzystania z opieki zdrowotnej, opieka medyczno-socjalna; świadczenia zdrowotne, emerytury, świadczenia z tytułu macierzyństwa, zasiłki rodzinne, mieszkalnictwo; opieka nad osobami, które nie mogą samodzielnie funkcjonować, w ramach świadczeń z Krajowej kasy solidarności na rzecz osób o ograniczonej samodzielności (CNSA, Caisse nationale de solidarité pour l'autonomie ) zasiłki dla bezrobotnych; wypłacanie dodatku do dochodów (RSA "activité" ). Kodeks ogólny samorządów terytorialnych 1. Planowanie, określanie i zarządzanie działaniami w ramach usług społecznych. 2. Świadczenie specjalistycznych usług społecznych na rzecz dzieci, nastolatków i młodzieży Regionalne plany podnoszenia kwalifikacji znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji; osób zależnych i ich opiekunów; niepełnosprawnych; chorych psychicznie; narkomanów; nosicieli wirusa HIV i osób chorych na AIDS; rodzin borykających się z problemami społecznymi i zagrożonych wykluczeniem społecznym; kobiet będących ofiarami przemocy. 3. Ochrona i opieka nad małoletnimi. 4. Świadczenia finansowe nieskładkowe, w tym dodatek do wynagrodzenia dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej i społecznej. 5. Wspieranie działań solidarnych i wolontariackich. 6. W dziedzinie edukacji, w ramach przepisów określanych przez państwo – programy edukacyjne, określanie i ocena systemu szkolnictwa, programy nauczania, własne stypendia, uczelnie wyższe. 7. W dziedzinie mieszkalnictwa – mieszkalnictwo socjalne (lokale subsydiowane, tzw. vivienda de protección oficial ). 8. W dziedzinie zatrudnienia – aktywna polityka na rzecz zatrudnienia. 9. W dziedzinie zdrowia – planowanie, określanie i wykonywanie publicznych świadczeń i usług Kształcenie zawodowe Spójność społeczna (pomoc ekonomiczna) Zdrowie publiczne (pomoc ekonomiczna) Rozwój zatrudnienia i integracja na rynku pracy (pomoc ekonomiczna) Plan wspólnot autonomicznych na rzecz integracji społecznej WSPÓLNOTA AUTONOMICZNA Na przykład: Opracowywany obecnie Plan działania na rzecz integracji i / REGION spójności społecznej w Katalonii na lata 2010–2013 Plan integracji i spójności społecznej w Katalonii (2006–2009) II Plan integracji społecznej w Estremadurze na lata 2008-2011 II Galicyjski plan integracji społecznej na lata 2007–2013 Autonomiczny plan integracji społecznej Księstwa Asturii na lata 2009–2011 f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 WŁAŚCIWE PLANY / USTAWY KOMPETENCJE 1/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 DEPARTAMENT / Przewodnik metodologiczny po lokalnych planach integracji społecznej PROWINCJA f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 1. Wsparcie i współpraca prawna, gospodarcza i techniczna z gminami, w szczególności z gminami o ograniczonych środkach finansowych i zdolnościach zarządzania. 2. Wsparcie podstawowych usług społecznych podlegające kompetencji gmin lub prowincji, by umożliwić im lepsze zarządzanie świadczeniami i zrealizować projekty na rzecz społeczności. 3. Wsparcie techniczne, finansowe i prawne organów zarządzających podstawowymi usługami społecznymi. 4. Usługi związane z udzielaniem informacji i dokumentacją w ramach podstawowych usług społecznych. 5. Propagowanie i zarządzanie usługami, świadczeniami i zasobami związanymi ze specjalistyczną opieką społeczną, by zagwarantować zaspokojenie potrzeb socjalnych ludności podlegającej kompetencjom danych władz terytorialnych. 6. Zachęcanie do stowarzyszania się i realizowania projektów wspólnotowych na rzecz lepszego zarządzania i lepszego zaspokojenia potrzeb społecznych. 7. Świadczenie usług publicznych na poziomie wyższym niż poziom gminy: propagowanie wyspecjalizowanych usług społecznych lub zarządzanie wyspecjalizowanymi usługami społecznymi (w zależności od każdej wspólnoty autonomicznej). Ustawa z 1 grudnia 2008 r. o upowszechnieniu dodatku do dochodów Departament, jako wiodący poziom administracji w zakresie działań (RSA, revenu de solidarité active ) i o reformie polityki integracji na rynku społecznych, określa i i realizuje politykę społeczną oraz koordynuje działania prowadzone na swoim obszarze: pracy Pomoc społeczna na rzecz dzieci (ochrona dzieci, zarządzanie dokumentacją Ustawa nr 2001-1066 z 16 listopada 2001 r. o zwalczaniu dyskryminacji adopcyjną, wsparcie dla rodzin w trudnej sytuacji finansowej) Ustawa nr 2008-496 z 27 maja 2008 r. wprowadzająca różne Pomoc dla osób niepełnosprawnych (polityka mieszkaniowa i integracja dostosowania do prawa wspólnotowego w dziedzinie zwalczania społeczna) dyskryminacji Ustawa nr 2003-289 z 31 marca 2003 r. o objęciu opieką osób starszych, Pomoc dla osób starszych (tworzenie i prowadzenie domów seniora, zasiłki dla osób starszych o ograniczonej samodzielności, pomoc społeczna) które nie mogą samodzielnie funkcjonować Integracja społeczna oraz integracja na rynku pracy – przydzielanie i opłacanie Ustawa nr 2005-102 z 11 lutego 2005 r. o równości praw i szans, partycypacji i obywatelstwie osób niepełnosprawnych dodatku do dochodów (Revenu de solidarité active – wcześniej RMI) od 2009 r. Departamentalny plan działań na rzecz osób niepełnosprawnych Zarządzanie funduszami pomocy młodzieży (fonds d’aide aux jeunes , FAJ) Kodeks ogólny samorządów terytorialnych przeznaczonymi na wspieranie integracji w społeczeństwie i na rynku pracy Kodeks działań społecznych i związanych z rodziną młodzieży w wieku 18-25 lat będącej w trudnej sytuacji. Udzielanie wsparcia i Departamentalny plan działań na rzecz mieszkalnictwa osób w gorszym po tymczasowej pomocy w nagłych przypadkach. Ustawa nr 2007-293 z 5 marca 2007 r. o reformie ochrony dzieci Indywidualna pomoc i wsparcie w zakresie integracji społecznej i na rynku Departamentalny plan działań na rzecz dzieci pracy. Ustawa z 7 marca 2007 r. o reformie ochrony prawnej osób pełnoletnich Pomoc w dziedzinie mieszkaniowej – fundusze na rzecz mieszkań finansowanyc Ochona prawna młodzieży, Propagowanie równości szans, różnorodności i i spójności społecznej (działania Pomoc w dziedzinie mieszkalnictwa (poprawa dostępu priorytetowych grup społe 2/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 GMINA Lokalne plany integracji społecznej Na przykład: Miejski plan na rzecz integracji społecznej Barcelona inclusiva 2005–2010 Lokalny plan integracji i spójności społecznej Sant Boi de Llobregat Lokalny plan na rzecz integracji społecznej Santa Coloma de Gramenet Lokalny plan integracji i spójności społecznej Lleidy Plan integracji społecznej miasta Madryt 2010–2012 Miejski plan działania na rzecz integracji społecznej Avili 2009–2015 Plan integracji społecznej Toledo 2007–2010 V Miejski plan usług społecznych na rzecz integracji społecznej Málagi 2009–2013 Miejski plan usług społecznych na rzecz integracji społecznej Walencji 2006-2010 f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 1. Świadczenie usług społecznych oraz związanych z promocją i resocjalizacją (obowiązkowe Kodeks ogólny samorządów terytorialnych Kodeks działań społecznych i związanych z rodziną – wersja ujednolicona dla gmin liczących więcej niż 20 tys. mieszkańców). 27 stycznia 2011 r. 2. Świadczenie usług społecznych podstawowej ochrony. W większości wspólnot autonomicznych polega ono na analizie i identyfikacji potrzeb społecznych na ich terenie, zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia, planowaniu i programowaniu usług na podlegającym im obszarze; zachęcanie obywateli do uczestnictwa; prewencja, projekty wspólnotowe, środki na rzecz integracji społecznej, zawodowej i edukacyjnej, awans społeczny osób i grup, zarządzanie centrami podstawowej opieki społecznej oraz jej usługami i świadczeniami; podstawowa opieka społeczna obejmuje następujące kwestie: – Informowanie, wskazanie dalszych działań, ocena; – Ochrona sytuacji mieszkaniowej osób marginalizowanych i mieszkalnictwo zastępcze. –Jadłodajnie pomocy społecznej. – Niestacjonarne usługi pomocy społeczno-edukacyjnej dla dzieci i młodzieży, szczególnie dla osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. – Usługi opieki domowej: opieka osobista, wsparcie społeczne i pomoc domowa dla osób zależ – Świadczenia w przypadku nagłej potrzeby społecznej ukierunkowane na opiekę doraźną ora – Procedury związane z przyznaniem dodatku do wynagrodzenia. 3. Wspieranie ustanawiania i zarządzania usługami opieki osobistej (w zależności od wspólnot 4. Działania związane z kontrolą spełniania obowiązku szkolnego. 5. Udział w działaniach z zakresu podstawowej ochrony zdrowia. 6. Działania uzupełniające na rzecz kobiet, młodzieży, zdrowia i mieszkalnictwa. Działania uzupełniające politykę departamentów na poziomie gminnych ośrodków społecznych (centres communaux d’action sociale , CCAS), które w szczególności analizują potrzeby społeczne mieszkańców i reagują na wnioski o przyznanie wsparcia. Zarządzanie – pełne bądź częściowe – z upoważnienia departamentu funduszami pomocy młodzieży. Pomoc w dostępie do mieszkalnictwa socjalnego – budowa mieszkań socjalnych i zarządzanie nimi. Wsparcie dla rodzin i osób samotnych w trudnej sytuacji finansowej (pomoc finansowa, żywnościowa), Wspieranie działań na rzecz osób poszukujących pracy, Pomoc dla osób starszych bądź niepełnostrawnych o ograniczonej samodzielności oraz przeciwdziałanie izolacji – rozpatrywanie wniosków o zasiłki dla osób starszych o ograniczonej samodzielności (allocation personnalisée d’autonomie, APA), finansujących częściowo opiekę i wsparcie techniczne, co ułatwia funkcjonowanie w warunkach domowych (dostarczanie posiłków do domu, telemonitoring) 3/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 WŁOCHY POLSKA KOMPETENCJE Konstytucja Republiki Włoskiej; Krajowy program działań w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym z 2010 r.; Krajowe sprawozdanie strategiczne za lata 2008–2010; Krajowy plan na rzecz włączenia społecznego 2008-2010; Konferencja regionów i samorządów lokalnych; Art 23 1) ustalenie podstawowych ogólnych zasad w dziedzinie usług społecznych; 2) określenie wspólnych strategii rządu krajowego, regionów i samorządów lokalnych; 3) likwidacja barier natury gospodarczej i społecznej; 4) określenie niezbędnych poziomów świadczeń wynikających z praw socjalnych; 5) gwarantowanie i uznawanie nienaruszalnych praw człowieka; 6) określenie ogólnych norm w zakresie kształcenia; 7) opieka społęczna; 8) otwarta koordynacja na szczeblu europejskim (wspólne działania państw UE w zakresie walki z ubóstwem poprzez przyjęcie krajowego planu na rzecz włączenia społecznego); 9) aktywna polityka zatrudnienia i polityka rodzinna; 10) wspieranie dochodów osób indywidualnych i rodzin (programy „bonów zakupowych”, środki wsparcia kredytu hipotecznego na zakup pierwszego lokum; pomoc w opłaceniu rachunków za elektryczność itp.); 11) inicjatywy instytucjonalne w zakresie wykluczenia społecznego (komisja ds. badania wykluczenia społecznego: analiza tendencji rozwoju ubóstwa w kraju, ocena oddziaływania strategii przyjętych w celu zwalczania tego zjawiska); 12) koordynacja i współpraca między instytucjami i samorządami lokalnymi w 1. Do zadań ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego należy: 1) tworzenie koncepcji i określanie kierunków rozwoju w obszarze pomocy społecznej; 2) zlecanie i finansowanie badań, ekspertyz i analiz w obszarze pomocy społecznej; 3) monitorowanie standardów, o których mowa w art. 22 pkt 8; 4) analiza skuteczności pomocy społecznej; 5) inspirowanie i promowanie nowych form i metod działania w zakresie pomocy społecznej, a także szkolenie kadr; 6) nadzór merytoryczny nad szkoleniem w zakresie organizacji pomocy społecznej i specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny; 7) opracowywanie i finansowanie programów osłonowych; 7a) finansowe wspieranie programów w określonym przez ministra obszarze pomocy społecznej, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty uprawnione, o których mowa w art. 25 ust. 1; 8) zatwierdzanie w drodze decyzji administracyjnej programów szkolenia rodzin zastępczych; 9) określanie zadań administracji publicznej w zakresie utrzymania i rozwoju systemu informatycznego w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej w województwach, przekazywanie środków na współfinansowanie 10) współdziałanie z organizacjami pozarządowymi. 10a) Do wyboru programów, o których mowa w ust. 1 pkt 7a, stosuje się odpo 10b) Minister może dokonywać kontroli i oceny realizacji programów, które w 2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze 2) standardy działalności zawodowej w jednostkach organizacyjnych pomocy 3) tryb kierowania i przyjmowania do jednostek organizacyjnych pomocy społ 3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu 1) opis systemów teleinformatycznych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 17 2) wymagania standaryzujące w zakresie bezpieczeństwa, wydajności i rozw 3) sposób postępowania w zakresie stwierdzania zgodności oprogramowania 4. W przypadku gdy realizacja zadań określonych w ustawie jest związana z 4a. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego może utworzyć 5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, realizując zadan Art. 21 i art. 22 1) przyjęcie planu regionalnego w zakresie usług społecznych; 2) przyjęcie wytycznych i określenie koordynacji działań w zakresie usług społecznych; 3) określenie kryteriów zatwierdzania, akredytacji i nadzoru struktur świadczących pomoc i usługi społeczne; 4) określenie wymogów w zakresie jakości usług, pomocy i świadczeń społecznych; 5) określenie norm minimalnych dotyczących podmiotów działających w sektorze; 6) realizacja, wspieranie i propagowanie inicjatyw o znaczeniu regionalnym; 7) powołanie regionalnych obserwatorów strategii polityki społecznej; 8) ustanowienie publicznego organu ds. międzynarodowej adopcji oraz obserwatorów regionalnych; 9) prowadzenie i publikowanie krajowego rejestru podmiotów działających w sektorze, zarówno publicznych, jak i prywatnych; określanie, na podstawie norm minimalnych ustanowionych przez państwo, kryteriów autoryzacji, akredytacji i nadzoru placówek oraz usług społecznych prowadzonych przez podmioty publiczne lub prywatne; 10) określenie instrumentów pozwalających zapewnić przestrzeganie norm minimalnych oraz wdrażanie programów wsparcia dla placówek przeznaczon 11) wsparcie w postaci pomocy technicznej dla jednostek zarządzających us 12) zarządzanie regionalnym funduszem na rzecz polityki społecznej; 13) uprawnienia do prowadzenia działań w zastępstwie organów lokalnych, k 14) prowadzenie i publikowanie regionalnego rejestru organizacji wolontariac 15) regulacje prawne w dziedzinie kształcenia zawodowego; 16) aktywna polityka na rzecz ochrony i bezpieczeństwa zatrudnienia; 17) uzupełniająca opieka społeczna. Do zadań samorządu województwa należy: 1) opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi – po konsultacji z powiatami; 2) organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej; 3) rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska; 4) inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej; 5) organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; 6) prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie województwa; 7) sporządzanie bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej i przekazywa 8) utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej (…). Poprzednio: Krajowy program działań na lata 2006–2008. Konstytucja Republiki Włoskiej, art. 117 i 118; dekret legislacyjny nr 502 z 30 grudnia 1992 r.; dekret legislacyjny nr 112 z 31 marca 1998 r.; ustawa nr 238 z 8 listopada 2000 r. (ustawa ramowa w sprawie wdrażania zintegrowanego systemu pomocy i usług społecznych); dekret legislacyjny nr 267 z 18 sierpnia 2000 r. (jednolity tekst ustaw w sprawie struktury samorządów lokalnych), art. 31–34; ustawa regionalna nr 1 z 8 stycznia 2004 r.; plan regionalny w zakresie usług społecznych; plan w zakresie opieki społecznej i zdrowotnej na lata 2007–2010. f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 WŁAŚCIWE PLANY / USTAWY CYPR WŁAŚCIWE PLANY / USTAWY KOMPETENCJE WŁAŚCIWE PLANY / USTAWY Do zadań wojewody należy: - stwierdzenie zgodności programów naprawczych w zakresie osiągania stan - wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie - prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej, placówek zapewniających - koordynowanie działań w zakresie integracji cudzoziemców, którzy uzyskali - wyznaczanie ośrodka prowadzącego bank danych o dzieciach oczekującyc - nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i wojewód - nadzór pedagogiczny w odniesieniu do wychowawców i innych pracowników - kontrola jakości usług; - kontrola placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnospr - ocena stanu i efektywności pomocy społecznej, z uwzględnieniem bilansu p - sporządzanie sprawozdań i przekazywanie ich ministrowi właściwemu do sp - finansowe wspieranie programów w określonym obszarze pomocy społeczn - koordynowanie, w ramach systemu pomocy społecznej, działań w zakresie 4/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 Ustawa regionalna nr 1 z 8 stycznia 2004 r.; dekret legislacyjny nr 267 z 18 sierpnia 2000 r. (jednolity tekst ustaw w sprawie struktury samorządów lokalnych), art.31–34; statut jednostki organizacyjnej; plany sektorowe. 1) kompetencje dzielone w zakresie planowania zintegrowanego systemu pomocy i opieki społecznej; 2) programowanie społeczno-gospodarcze terytorialne i środowiskowe; 3) przygotowanie planów sektorowych we współpracy z samorządami regionalnymi; 4) opracowanie i realizacja planów pracy; 5) działania szkoleniowe przeznaczone dla wszystkich grup społecznych; 6) projekty i działania w zakresie włączenia społecznego. Art. 19 i art. 20 Do zadań własnych powiatu należy: - opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; - organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci; - zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczychoraz placówek opiekuńczowychowawczych dla dzieci i młodzieży; - pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych; - przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze ora - pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosow - prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu po - prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gmin Do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat należy: 1) pomoc cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, w zakresie indywidualnego programu integracji; 2) prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 3) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia; 4) udzielanie cudzoziemcom pomocy w zakresie interwencji kryzysowej; 5) finansowanie pobytu w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych oraz w rodzinach zastępczych dzieciom cudzoziemców; 6) realizacja zadań z dziedziny przysposobienia międzynarodowego dzieci. f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 5/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 Ustawa nr 238 z 8 listopada 2000 r. (ustawa ramowa o wdrażaniu zintegrowanego systemu interwencji i usług społecznych); dekret legislacyjny nr 267 z 18 sierpnia 2000 r. (jednolity tekst ustaw w sprawie struktury samorządów lokalnych), art. 31–34; ustawa regionalna nr 1 z 8 sierpnia 2004 r.; statut jednostki organizacyjnej; plany strefowe na 2010 r.; karta usług. f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 1) kompetencje dzielone na podstawie programowania regionalnego; 2) programowanie i wdrażanie lokalnego systemu pomocy społecznej w postaci sieci; 3) ochrona społeczna i zdrowotna oraz ochrona prawa do zdrowia; 4) funkcje administracyjne w zakresie organizacji i prowadzenia, na podstawie planów strefowych, podstawowego szkolenia dla podmiotów świadczących usługi społeczne; 5) szkolenia dla podmiotów działających w sektorze; 6) opracowanie i zatwierdzanie planów streowych w zakresie usług społecznych; 7) wspieranie rozwoju pomocy dla samopomocy; 8) wdrażanie zintegrowanego systemu pomocy społecznej za pomocą koordynacji programów, działań i projektów realizowanych przez podmioty działające w sektorze; 9) informowanie i zapewnianie dostępu do danych dotyczących funkcjonalnych usług społecznych; 10) doradztwo, szkolenie, wspieranie i konsultacje w oparciu o konkretne projekty w zakresie resocjalizacji przewidujące ścieżki indywidualne; 11) sekretariat społeczny i informacja na temat dostępnych usług społecznych; 12) pomoc techniczna w zakresie reintegracji społecznej; 13) przyjęcie karty usług społecznych. Art. 17 i art. 18 1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: - opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; - sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; - udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków ; - płacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny; - praca socjalna; - organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych; - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczowychowawczych; - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną; - dożywianie dzieci; - sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; - kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt - pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwoln - utworzenie i utrzymywanie ośrodków pomocy społecznej; - opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne. 2. Do zadań własnych gminy należy: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; - przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w fo - prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkac - współpraca z powiatowym urzędem pracy. 3. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez - organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejsc - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związa - prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy d - realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronien 6/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 KOMPETENCJE Na Cyprze walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym należy zasadniczo do kompetencji państwa, a w szczególności zajmuje się tym departament opieki społecznej w Ministerstwie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Zadaniem organów opieki społecznej jest ochrona spójności i solidarności społecznej, zapewnienie ochrony socjalnej, działanie na rzecz włączenia społecznego i wspieranie równości szans wszystkich obywateli Cypru, walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, wspieranie interesów osób, rodzin i społeczności. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej: http://www.mlsi.gov.cy/mlsi/sws/sws.nsf/dmlmissi on_en/dmlmission_en?OpenDocument Nie dotyczy. (Ze względu na niewielką powierzchnię i liczbę ludności na Cyprze nie ma podziału administracyjnego na regiony. Do celów statystycznych państwo traktuje się jak jeden region.) f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 7/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 Pod względem administracyjnym Cypr dzieli się na sześć dystryktów. Na czele każdego dystryktu stoi prefekt, który jest urzędnikiem wysokiego szczebla mianowanym przez rząd, który reprezentuje na szczeblu lokalnym. Jest on głównym koordynatorem działań wszystkich resortów w danym dystrykcie oraz urzędnikiem łącznikowym. Podlega ministrowi spraw wewnętrznych. Służby dystryktu nie są pochodzącymi z wyboru samorządami lokalnymi i regionalnymi, lecz należą do administracji publicznej. Dystrykty nie wykonują zadań związanych z walką z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 8/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 1 Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym z 1985 r., gminy nie mają żadnych kompetencji związanych z walką z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Jednak cypryjskie władze gminne podejmują szereg działań w tej dziedzinie, a większość z nich powołała służby, które zajmują się tymi sprawami. Realizowane są różnorodne przedsięwzięcia finansowane z budżetów gmin. Niektóre z nich otrzymują dofinansowanie z UE w ramach unijnych programów. f_cdr3662-2011_rs_pl part 2 9/9 Plan działania sieci monitorującej stosowanie zasady pomocniczości Sprawozdanie grupy roboczej w sprawie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Załącznik 2 ZAŁĄCZNIK 2 – A – ŚRODKI I ROZWIĄZANIA DO OPRACOWANIA NA RZECZ DOBREGO STARZENIA SIĘ ► Zwiększenie skuteczności, regularności, dostępności i przystępności badań kontrolnych, ewaluacyjnych i przesiewowych dla wszystkich; ► Udostępnienie wszystkim leczenia umożliwiającego ograniczenie niepełnosprawności (ograniczenie problemów ze słuchem, których można uniknąć dzięki odpowiednim środkom profilaktycznym); ► Propagowanie pozytywnej postawy wobec zdrowia psychicznego przez całe życie poprzez kampanie informacyjne oraz uwolnienie od stereotypów w kwestii problemów zdrowotnych i chorób psychicznych; ► Zachęcanie ludzi oraz czynienie ich zdolnymi do rozwoju własnej skuteczności, możliwości poznawczych (rozwiązywanie problemów) i zdolności do skutecznego stawiania czoła wyzwaniom przez całe życie; ► Zapobieganie chorobom jatrogennym (chorobom i niepełnosprawności spowodowanym przez diagnostykę lub metody leczenia) poprzez wprowadzenie systemów zapobiegania niepożądanym działaniom leków, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych; ► Prowadzenie działań podnoszących świadomość pracowników służby zdrowia i społeczeństwa na temat ryzyka i korzyści związanych z nowoczesnymi metodami leczenia. PROFILAKTYKA I LECZENIE DOSTĘPNOŚĆ BEZPIECZEŃSTWO NIEZALEŻNOŚĆ WSPARCIE SPOŁECZNE I PSYCHOLOGICZNE Fiche CdR 3663/2011 ► Wprowadzenie norm i utworzenie ośrodków opieki dla osób starszych w celu uniknięcia wystąpienia lub pogłębienia niepełnosprawności; ► Dążenie do zagwarantowania wszystkim przystępnego i sprawiedliwego dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej wysokiej jakości (zarówno w zakresie chorób ostrych, jak i przewlekłych), a także do usług opieki długoterminowej; ► Zapobieganie urazom poprzez ochronę ruchu starszych pieszych, uczynienie ich przemieszczania się bezpieczniejszym, prowadzenie działań zapobiegających upadkom, usuwanie zagrożeń domowych i udzielanie porad w zakresie bezpieczeństwa; ► Zapewnienie przestrzegania norm bezpieczeństwa chroniących starszych pracowników i dokonanie zmian środowiska pracy w sektorze zorganizowanym, jak i w sektorze równoległym, aby umożliwić ludziom kontynuowanie pracy w sposób dostosowany i w pełni bezpieczny; ► Opracowanie rozwiązań mieszkaniowych dostosowanych do potrzeb starszych osób niepełnosprawnych; ► Zapewnienie dostępu do budynków publicznych i transportu publicznego wszystkim osobom niepełnosprawnym; ► Rozwój polityki i programów poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych lub cierpiących na choroby przewlekłe; ► Pomaganie ludziom w zachowaniu ich niezależności i jakości życia poprzez współdziałanie w celu przystosowania ich otoczenia, zapewnienie usług rehabilitacyjnych i lokalnego wsparcia dla rodzin, a przy tym nadanie im bardziej przystępnego, dostępnego i funkcjonalnego charakteru. ► Ograniczenie ryzyka samotności i izolacji społecznej poprzez wspieranie lokalnych stowarzyszeń prowadzonych przez osoby starsze, stowarzyszeń tradycyjnych, grup samopomocy i wsparcia, towarzystw wzajemnej pomocy, programów jednoczących osoby z tego samego pokolenia lub uprawiające ten sam zawód, wizyt sąsiedzkich, usług pomocy telefonicznej oferujących radę i wsparcie członkom rodziny sprawującym opiekę; ► Sprzyjanie kontaktom międzypokoleniowym i zapewnienie mieszkania umożliwiającego codzienne interakcje społeczne oraz solidarność między osobami młodymi a starszymi (solidarność międzypokoleniowa); FR – freelance(TW)/ab Strona na 1 z 36 PL ► Uznanie i wykorzystanie doświadczenia i atutów osób starszych oraz pomaganie im w poprawie ich stanu psychicznego; ► Zapewnienie osobom starszym kompleksowych usług w zakresie zdrowia psychicznego, poczynając od propagowania zdrowia psychicznego, po usługi w zakresie leczenia chorób psychicznych, rehabilitację i powrót do społeczności, stosownie do potrzeb; ► Zwrócenie szczególnej uwagi na wzrost liczby przypadków depresji i skłonności samobójczych wynikających z utraty bliskiej osoby i izolacji społecznej; ► Zapewnienie wysokiej jakości opieki osobom starszym cierpiącym na demencję lub inne zaburzenia neurologiczne i poznawcze w domu chorego lub w placówce, jeżeli jest to uzasadnione; ► Zwrócenie szczególnej uwagi na osoby starsze cierpiące na trwałą niepełnosprawność umysłową. ► Opracowanie wytycznych i działań informacyjnych ukierunkowanych na społeczeństwo i dopasowanych kulturowo w zakresie dostosowanej aktywności fizycznej; ► Zapewnienie dostępnych dla wszystkich możliwości w zakresie aktywności fizycznej (bezpieczne strefy i parki); ► Wspieranie podmiotów odpowiedzialnych i grup trzeciego wieku zachęcających do regularnej i umiarkowanej aktywności fizycznej osób starszych; ► Wspieranie federacji, stowarzyszeń i członków społeczeństwa obywatelskiego oferujących działalność kulturalną, sportową i rekreacyjną dostosowaną do osób starszych (sprzyjanie rozwojowi i inicjatywom dotyczącym innowacyjnych i dostosowanych programów i systemów); ► Prowadzenie działań informacyjnych i podnoszących świadomość skierowanych do społeczeństwa i specjalistów w celu ukazania znaczenia dobrego i aktywnego starzenia się; ► Rozwój szkoleń propagujących zachęcanie do aktywności fizycznej oraz ośrodków oceny kondycji fizycznej w kontekście profilaktyki. DOSTOSOWANA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA ► Zapewnienie odpowiedniego odżywiania przez całe życie, zwłaszcza w okresie dzieciństwa oraz w okresie rozrodczym u kobiet; ► Dążenie do uwzględnienia w polityce krajowej w dziedzinie odżywiania i w planach działania tego, że osoby starsze stanowią potencjalną grupę szczególnego narażenia, oraz do włączenia do nich specjalnych środków mających na celu zapobieganie złemu odżywianiu się, zapewnienie higieny oraz bezpieczeństwa żywnościowego osób starszych; ► Opracowanie wytycznych w kwestii zdrowego odżywiania się osób starszych, ukierunkowanych na społeczeństwo i dopasowanych pod względem kultury; ► Wspieranie poprawy sposobu odżywiania się i utrzymania optymalnej wagi poprzez działania informacyjne, zwłaszcza dotyczące szczególnych potrzeb żywieniowych osób starszych, oraz edukacyjne w zakresie zrównoważonego odżywiania się w każdym wieku oraz poprzez politykę żywnościową umożliwiającą nabranie dobrych nawyków żywieniowych. ODŻYWIANIE ŻYWIENIE OGÓLNE PODEJŚCIE W ZAKRESIE OPIEKI Fiche CdR 3663/2011 ► Zlikwidowanie dyskryminacji opartej na wieku w świadczeniach zdrowotnych i świadczeniach socjalnych; ► Poprawa koordynacji świadczeń zdrowotnych i świadczeń socjalnych oraz integracja tych systemów; ► Określenie i stosowanie odpowiednich norm w zakresie opieki nad osobami starszymi za pomocą środków regulacyjnych, podstawowych zasad, działań edukacyjnych, konsultacji i współpracy; ► Przyjęcie polityki, programów i świadczeń pozwalających osobom starszym na dalsze mieszkanie w swoich domach, z innymi członkami rodziny lub nie, w zależności od ich zasobów i preferencji; ► Świadczenie pomocy rodzinom sprawującym opiekę nad potrzebującymi tego osobami starszymi; ► Zapewnienie pomocy przy przygotowaniu posiłków i sprzątaniu oraz wsparcia w zakresie opieki pielęgniarskiej w domu, jeżeli zachodzi taka potrzeba. FR – freelance(TW)/ab Strona 2 z 36 PODNOSZENIE ŚWIADOMOŚCI UDZIAŁ I AKTYWNE OBYWATELSTWO Fiche CdR 3663/2011 ► Sprzyjanie i rozwój działalności zorganizowanej lub niezorganizowanej, formalnej lub nieformalnej osób starszych; ► Przyjęcie w dziedzinie rynku pracy i zatrudnienia polityki i programów umożliwiających udział osób starszych w godnej zainteresowania działalności, w zależności od potrzeb, preferencji i możliwości każdej osoby (np. usunięcie kryterium wiekowego w przypadku zatrudnienia i utrzymywania na stanowiskach pracy starszych pracowników); ► Wspieranie reform emerytalnych zmierzających w kierunku zachęcania do produktywności, dywersyfikacji systemów emerytalnych i większej elastyczności oferowanych możliwości (stopniowa emerytura częściowa); ► Przyjęcie polityki i programów uznających i wspierających wkład, jaki wnoszą osoby starsze w postaci pracy bez wynagrodzenia w sektorze nieformalnym i pomocy domowej; ► Uznanie znaczenia wolontariatu i zwiększenie oferowanych osobom starszym możliwości udziału w pożytecznych działaniach wolontariackich, zwłaszcza osobom, które pragną w nich uczestniczyć, lecz nie mogą ze względu na zdrowie, dochody lub brak środka transportu; ► Włączanie osób starszych do udziału w procesach politycznych mających wpływ na ich prawa; ► Włączanie osób starszych w proces tworzenia, wdrażania i oceny lokalnych świadczeń opieki zdrowotnej i społecznej oraz programów rekreacyjnych; ► Włączanie osób starszych w działania edukacyjne w zakresie chorób i ich profilaktyki; ► Skłanianie osób starszych do udziału w działaniach mających na celu opracowanie przedsięwzięć badawczych w zakresie aktywności osób starszych w charakterze doradców, ankieterów i ankietowanych jednocześnie; ► Sprzyjanie ich udziałowi w celu podważenia schematów myślowych dotyczących aktywności osób starszych i propagowanie idei społeczeństwa dla każdego wieku; ► Prowadzenie działań umożliwiających spotkania między pokoleniami w szkołach i samorządach; ► Zachęcanie osób starszych do dawania przykładu aktywności osób starszych i odgrywania roli doradców młodych ludzi; ► Opracowanie szerokiego zakresu możliwości w zakresie mieszkalnictwa, usuwających przeszkody związane z zależnością i skłaniających do pełnego udziału w życiu rodzinnym i lokalnym; ► Umożliwienie większej elastyczności w podziale życia na etap edukacji, pracy i wykonywania prac domowych; ► Sprzyjanie współpracy organizacji pozarządowych działających na rzecz dzieci, młodzieży i osób starszych; ► Ukazanie pozytywnego obrazu młodzieży poprzez działanie wraz ze stowarzyszeniami reprezentującymi osoby starsze i mediami w celu przedstawienia pozytywnego i realistycznego obrazu aktywności osób starszych i opracowania materiałów edukacyjnych w tym zakresie; ► Walka z krzywdzącymi stereotypami i uprzedzeniami odnoszącymi się do osób starszych; ► Wspieranie organizacji reprezentujących osoby starsze – zapewnienie pomocy finansowej oraz szkoleń członkom tych organizacji w celu umożliwienia ochrony, propagowania i poprawy zdrowia, bezpieczeństwa i pełnego udziału osób starszych we wszelkich aspektach życia społecznego. FR – freelance(TW)/ab Strona 3 z 36 ZAŁĄCZNIK 2 – B – ORGANIZACJA ADMINISTRACYJNA I TERYTORIALNA NA OBSZARZE EUROŚRÓDZIEMNOMORSKIM NUTS FRANCJA (FR) HISZPANIA (ES) WŁOCHY (IT) PORTUGALIA (PT) NUTS I Szczebel międzyregionalny ZEAT – Obszar badania i zagospodarowania przestrzennego Agrupacion de comunidades autonomas Gruppi di regioni Continente NUTS II Szczebel regionalny Régions (22 regiony w metropolii i 4 zamorskie) Comunidades y ciudades autonomas (17 wspólnot autonomicznych i 2 miasta autonomiczne) Regioni (15 + 5 o statusie specjalnym) Comissoes de coodenaçao regional + Regioes autonomas (5 regionów administracyjnych + 2 regiony autonomiczne) NUTS III Szczebel pośredni Départements (96 departamentów w metropolii i 4 zamorskie) Provincias / Deputaciones (50) + wyspy + Ceuta i Melilla Provincie (123 prowincje) Concelhos (18 okręgów) Municipios (81 000) Comuni Municipios (308) LAU I Szczebel lokalny LAU II Szczebel lokalny Fiche CdR 3663/2011 Communautés d’agglomérations / Communautés de communes Municipalités (miasta / gminy) Freguesias (45 252 parafie) FR – freelance(TW)/ab Strona 4 z 36 Planowanie przestrzenne Kontrola rozwoju We wszystkich przypadkach władze gminne są odpowiedzialne za plany użytkowania gruntów i decydują o udzielaniu zezwoleń na budowę nowych budynków, zagospodarowanie, zmiany użytkowania gruntów itp. W większości krajów planowanie lokalne zasadniczo podlega szerszemu planowi regionalnemu na rzecz strategii wykonawczych w zakresie znacznego rozwoju przemysłu, dróg komunikacyjnych lub rezerw gruntowych. Jeżeli chodzi o przydzielanie gruntów pod rezerwaty przyrody, tereny rekreacyjne itp., co do zasady leżą one w gestii władz wyższego szczebla terytorialnego. Kontrola zdrowia publicznego W większości krajów Europy za podstawową profilaktykę zdrowotną odpowiadają gminy. Zbiórka i przetwarzanie odpadów również leżą w gestii władz terytorialnych, lecz na różnych szczeblach w zależności od kraju. Parki, tereny zielone i rekreacyjne We wszystkich krajach za parki, tereny zielone i rekreacyjne odpowiadają przede wszystkim gminy. Władze na wyższych szczeblach terytorialnych mogą zarządzać dużymi lasami, rezerwatami przyrody czy też parkami o znaczeniu regionalnym. Co do zasady władze terytorialne zarządzają infrastrukturą sportową, bibliotekami, muzeami i działalnością kulturalną, lecz nie określa się kompetencji wyłącznych na szczeblu krajowym, regionalnym, departamentalnym czy gminnym. Transport publiczny We wszystkich przypadkach leży on w gestii władz terytorialnych, lecz zarządzają nim władze na różnych szczeblach w zależności od rodzaju transportu i jego rozmieszczenia. W ogólnym ujęciu samorządy terytorialne finansują usługi w zakresie transportu publicznego, kontrolują ruch drogowy i organizują transport szkolny. Przedsiębiorstwa transportowe zarządzające liniami autobusowymi, tramwajami i metrem mogą w dużych miastach należeć do gminy, lecz coraz częściej są sprywatyzowane. Świadczenia socjalne (poza świadczeniami finansowymi) Władze terytorialne wciąż odpowiadają za świadczenia dla obywateli, takie jak domy opieki i pomoc domowa dla osób starszych, ochrona dzieci i pomoc dla osób niepełnosprawnych. Świadczenia te mogą być zarządzane w sposób bezpośredni lub coraz częściej we współpracy z sektorem prywatnym i stowarzyszeniami wolontariuszy. Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 5 z 36 FRANCJA Funkcja Właściwy szczebel władzy Państwo Region Departament Gmina Edukacja Kształcenie przedszkolne x x Kształcenie podstawowe x x Kształcenie średnie x x Kształcenie zawodowe i techniczne x x Kształcenie wyższe x x Zdrowie publiczne Szpitale x Ochrona zdrowia x x x Pomoc społeczna Przedszkola i żłobki x Pomoc rodzinna x Pomoc mieszkaniowa x Zabezpieczenie społeczne x Mieszkalnictwo i urbanistyka Mieszkalnictwo x x Urbanistyka x Zagospodarowanie przestrzenne x x Środowisko naturalne, higiena publiczna Woda i usługi sanitarne x Zbiórka i przetwarzanie odpadów x Ochrona środowiska naturalnego x Ochrona konsumentów x x x x Kultura, rekreacja i sport Teatry x Muzea i biblioteki x x x Parki i tereny zielone Sport i rekreacja x x x x Ruch, transport Drogi x Transport x x x Miejski transport drogowy Miejski transport kolejowy x x x x x x Porty x x Porty lotnicze x x x Usługi gospodarcze Gaz x Ogrzewanie x Zaopatrzenie w wodę Energia elektryczna x Wspieranie gospodarki x x Handel i przemysł x x Turystyka Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab x x x x x Strona 6 z 36 HISZPANIA Funkcja Właściwy szczebel władzy Państwo Region Departament Gmina Kształcenie przedszkolne x x x Kształcenie podstawowe x x x Kształcenie średnie x x x Kształcenie zawodowe i techniczne x x x Kształcenie wyższe x x x Szpitale x x Ochrona zdrowia x x Edukacja Zdrowie publiczne x x x Pomoc społeczna Przedszkola i żłobki x x x Pomoc rodzinna x x x x x Pomoc mieszkaniowa x x Zabezpieczenie społeczne x x Mieszkalnictwo i urbanistyka Mieszkalnictwo x x x Urbanistyka x x x Zagospodarowanie przestrzenne x x x Środowisko naturalne, higiena publiczna Woda i usługi sanitarne x Zbiórka i przetwarzanie odpadów x Ubojnie x Ochrona środowiska naturalnego x x x Ochrona konsumentów x x x Teatry x x x Muzea i biblioteki x x x Kultura, rekreacja i sport x x Parki i tereny zielone x x Sport i rekreacja x x x x x Ruch, transport Drogi x x Transport x x Miejski transport drogowy x Miejski transport kolejowy Porty x x x x Usługi gospodarcze Gaz x x Zaopatrzenie w wodę x x Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo x x Energia elektryczna x x x x Wspieranie gospodarki x x Handel i przemysł x x x Turystyka x x x Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab x x Strona 7 z 36 WŁOCHY Funkcja Właściwy szczebel władzy Państwo Region Departament Gmina Edukacja Kształcenie przedszkolne x Kształcenie podstawowe x x Kształcenie średnie x x Kształcenie zawodowe i techniczne x x Kształcenie wyższe Zdrowie publiczne Szpitale x Ochrona zdrowia x x Pomoc społeczna Przedszkola i żłobki x Pomoc rodzinna x Pomoc mieszkaniowa x Zabezpieczenie społeczne x Mieszkalnictwo i urbanistyka Mieszkalnictwo x Urbanistyka x Zagospodarowanie przestrzenne x Środowisko naturalne, higiena publiczna Woda i usługi sanitarne x x Zbiórka i przetwarzanie odpadów x x Ochrona środowiska naturalnego x x x Ochrona konsumentów x x x Kultura, rekreacja i sport Teatry x Muzea i biblioteki x Parki i tereny zielone x Sport i rekreacja x x x x x Ruch, transport Drogi x x Transport x x Miejski transport drogowy x Miejski transport kolejowy x Porty x Porty lotnicze x Usługi gospodarcze Gaz x Ogrzewanie x Zaopatrzenie w wodę x Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo x Energia elektryczna x Wspieranie gospodarki x x x Handel i przemysł x x x Turystyka x x x Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 8 z 36 PORTUGALIA Funkcja Właściwy szczebel władzy Państwo Region Departament Gmina Edukacja Kształcenie przedszkolne x x Kształcenie podstawowe x x Kształcenie średnie x Kształcenie zawodowe i techniczne x Kształcenie wyższe x Zdrowie publiczne Szpitale x Ochrona zdrowia x Pomoc społeczna Przedszkola i żłobki x x Pomoc rodzinna x x Pomoc mieszkaniowa x Zabezpieczenie społeczne x Mieszkalnictwo i urbanistyka Mieszkalnictwo x x Urbanistyka x x Zagospodarowanie przestrzenne x x Środowisko naturalne, higiena publiczna Woda i usługi sanitarne x x Zbiórka i przetwarzanie odpadów x x Ubojnie x x Ochrona środowiska naturalnego x x Ochrona konsumentów x x Teatry x x Muzea i biblioteki x x Parki i tereny zielone x x Kultura, rekreacja i sport Sport i rekreacja x x Ruch, transport x x Drogi x x Transport x x Miejski transport drogowy x x Miejski transport kolejowy x x Porty x Porty lotnicze x x Usługi gospodarcze x x Gaz x Zaopatrzenie w wodę x x Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo x x Energia elektryczna x x Wspieranie gospodarki x x Handel i przemysł x x Turystyka x x Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 9 z 36 ZAŁĄCZNIK 2 – C – SCHEMATY PODZIAŁU KOMPETENCJI W ZAKRESIE DOBREGO STARZENIA SIĘ (w rozbiciu na kraje i odpowiednie dziedziny kompetencji) Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 10 z 36 ORGANIZACJA ADMINISTRACYJNA WE FRANCJI I DZIEDZINY KOMPETENCJI, W KTÓRYCH PROWADZIĆ NALEŻY DZIAŁANIA W ZAKRESIE DOBREGO STARZENIA SIĘ NUTS SPORT, KULTURA, REKREACJA, TURYSTYKA REGION Kultura (archiwa i muzea regionalne, zachowanie dziedzictwa i rejestr zabytków i dzieł sztuki, pomoc gospodarcza na rzecz rozwoju kultury) Spójność społeczna gospodarcza) (pomoc Zdrowie publiczne gospodarcza) (pomoc Turystyka (regionalne przedstawicielstwo ds. turystyki, regionalny komitet ds. turystyki, regionalny plan rozwoju turystyki) Rozwój zatrudnienia i integracji zawodowej (pomoc gospodarcza) (NUTS II) Bezpośrednia pomoc gospodarcza (zgodnie z prawodawstwem europejskim) DZIAŁANIA SPOŁECZNE, ZDROWIE PUBLICZNE EDUKACJA, KSZTAŁCENIE, SZKOLENIE ŚRODOWISKO NATURALNE, URBANISTYKA, TRANSPORT, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE Kształcenie średnie (licea) Środowisko naturalne (ochrona, zachowanie dziedzictwa, rejestry zabytków, klasyfikacja regionalnych parków przyrodniczych, tworzenie regionalnych placówek publicznych) Szkolenie zawodowe, techniczne, uzupełniające i przyuczanie (plan rozwoju szkolenia zawodowego, wprowadzenie struktur szkolenia wstępnego i uzupełniającego dla młodzieży i dorosłych) Zagospodarowanie przestrzenne (opracowanie planów rozwoju i zagospodarowania przestrzennego, umowy na przedsięwzięcia państwoworegionalne, zawieranie umów z terytoriami objętymi przedsięwzięciami, tworzenie regionalnych placówek publicznych) Transport szkolny (połączenia regionalne, połączenia interesu ogólnego), kolejowy (regionalny transport podróżnych) i zarządzanie dużą infrastrukturą (porty, porty lotnicze, drogi wodne) Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 11 z 36 DEPARTAMENT (NUTS III) Sport i rekreacja (fakultatywnie) Ochrona zdrowia Bezpośrednia pomoc gospodarcza (w uzupełnieniu do regionu zgodnie z umową) Kultura (muzea, archiwa, dziedzictwo departamentu, biblioteki) Pomoc rodzinna (pomoc świadczona dzieciom, osobom starszym lub niepełnosprawnym, pomoc mieszkaniowa) Kształcenie średnie (gimnazja) Transport (finansowanie i organizacja transportu pozamiejskiego, połączenia w obrębie departamentu, transport podróżnych między miastami) Infrastruktura dla osób starszych lub niepełnosprawnych, placówki socjalne departamentów, placówki publiczne departamentów i urzędy publiczne ds. niskoczynszowego mieszkalnictwa GMINA (LAU I / LAU II) Sport, turystyka, rekreacja (parki i tereny zielone) Kultura (archiwa, biblioteki, teatry, muzea gminne; placówki kształcenia artystycznego) Działania społeczne i ochrona zdrowia (gminny ośrodek działań społecznych, usługi fakultatywne, oddziały opieki i pobytu krótkoterminowego, domy opieki, gminna opieka zdrowotna) Urbanistyka (trasy dla pieszych) Zagospodarowanie przestrzenne (program wspierania obiektów, sieć dróg wiejskich, drogi krajowe, partnerstwo w umowach na przedsięwzięcia państwoworegionalne) Kształcenie podstawowe (szkoły podstawowe i placówki przygotowania przedszkolnego, przedszkola, klasy przejściowe, ośrodki rekreacyjne) Zagospodarowanie przestrzenne (wspólne karty rozwoju gminnego, inicjatywy ponownego wyznaczenia granic okręgów gminnych) Urbanistyka (schemat spójności terytorialnej, lokalny plan urbanistyczny, plan mobilności miejskiej, plan zagospodarowania i zrównoważonego rozwoju) Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 12 z 36 ORGANIZACJA ADMINISTRACYJNA W HISZPANII I DZIEDZINY KOMPETENCJI, W KTÓRYCH PROWADZIĆ NALEŻY DZIAŁANIA W ZAKRESIE DOBREGO STARZENIA SIĘ SPORT, KULTURA, REKREACJA, TURYSTYKA COMUNIDADES AUTONOMAS (NUTS II) (wspólnoty autonomiczne) PROVINCIAS (NUTS III) (prowincje) Zarządzanie odpowiednimi interesami wspólnot lokalnych Koordynacja między władzami lokalnymi a wspólnotą autonomiczną państwa (koordynacja usług gminnych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania usług świadczonych przez organy gminne, współpraca techniczna, sądowa i współpraca w zakresie Fiche CdR 3663/2011 DZIAŁANIA SPOŁECZNE, ZDROWIE PUBLICZNE Wsparcie socjalne (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, pomoc mieszkaniowa, pomoc świadczona osobom starszym lub niepełnosprawnym) Rozwój kultury Zarządzanie muzeami, bibliotekami i zabytkami publicznymi Wsparcie i planowanie w zakresie turystyki Zdrowie publiczne (szpitale, ochrona zdrowia, higiena) Wsparcie i zarządzanie w zakresie sportu i rekreacji Zabezpieczenie społeczne Sport i rekreacja Pomoc socjalna (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, osobom starszym lub niepełnosprawnym, pomoc mieszkaniowa) Kultura biblioteki) (teatry, FR – freelance(TW)/ab muzea, Zdrowie publiczne opieki, szpitale) EDUKACJA, KSZTAŁCENIE, SZKOLENIE ŚRODOWISKO NATURALNE, URBANISTYKA, TRANSPORT, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE Kształcenie przedszkolne, podstawowe, średnie, wyższe Ochrona naturalnego Szkolenie zawodowe i techniczne, uzupełniające i przyuczanie (plan rozwoju szkolenia zawodowego, wprowadzenie struktur szkolenia wstępnego i uzupełniającego dla młodzieży i dorosłych) Zagospodarowanie przestrzenne środowiska Parki i tereny zielone Mieszkalnictwo, urbanistyka Transport, duża infrastruktura Urbanistyka Mieszkalnictwo Drogi (ośrodki Strona 13 z 36 pomocy z organami lokalnymi, świadczenie usług o charakterze ponadgminnym, rozwój i zarządzanie w zakresie szczególnych interesów prowincji) MUNICIPIOS (LAU I / LAU II) (gminy) Sport, turystyka i rekreacja Kultura (teatry, muzea, biblioteki, parki i tereny zielone) Wsparcie socjalne (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, pomoc mieszkaniowa, pomoc świadczona osobom starszym lub niepełnosprawnym) Zdrowie publiczne (szpitale, ochrona zdrowia, higiena) Kształcenie przedszkolne, podstawowe, średnie, wyższe Ochrona naturalnego Szkolenie i techniczne, i przyuczanie Zagospodarowanie przestrzenne zawodowe uzupełniające środowiska Parki i tereny zielone Mieszkalnictwo, urbanistyka Transport, duża infrastruktura Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 14 z 36 ORGANIZACJA ADMINISTRACYJNA WE WŁOSZECH I DZIEDZINY KOMPETENCJI, W KTÓRYCH PROWADZIĆ NALEŻY DZIAŁANIA W ZAKRESIE DOBREGO STARZENIA SIĘ NUTS SPORT, KULTURA, REKREACJA, TURYSTYKA REGIONI (regiony) Turystyka, kulturalna NUTS II działalność DZIAŁANIA SPOŁECZNE, ZDROWIE PUBLICZNE EDUKACJA, KSZTAŁCENIE, SZKOLENIE ŚRODOWISKO NATURALNE, URBANISTYKA, TRANSPORT, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE Świadczenia socjalne Edukacja Mieszkalnictwo, urbanistyka Ochrona zdrowia Badania naukowe Regionalny transport publiczny Sport (20, z czego 5 ma status specjalny, a 1 jest podzielony na 2 prowincje, z których każda ma status szczególny) Rozwój zasobów kulturalnych i naturalnych Stosunki regionalne i stosunki międzynarodowe z UE, zarządzanie funduszami strukturalnymi UE, wdrażanie umów międzynarodowych i instrumentów UE PROVINCIE NUTS III (prowincje) (mogące przyjąć własny status) Dodatkowe społeczne zabezpieczenie Ochrona naturalnego środowiska Opieka medyczna Produkty żywnościowe Planowanie i przestrzenne społeczne Edukacja szkolna Drogi publiczne i transport Zagospodarowanie przestrzenne Zdrowie publiczne Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Planowanie w dziedzinie społecznej i przestrzennej Ochrona naturalnego środowiska Rynek pracy, agencje i pomoc w zakresie zatrudnienia Strona 15 z 36 Opracowywanie danych publicznych Pomoc techniczna i administracyjna dla gmin COMUNI LAU I / LAU II (gminy) (San Marino i Watykan są niezależnymi enklawami na terytorium Włoch) Kultura (muzea, sale wystawowe, działalność kulturalna, teatry) Sport, turystyka Funkcje administracyjne przekazuje się gminom zgodnie z zasadą pomocniczości (chyba że uprawnienia te zostaną przekazane prowincjom, miastom należącym do obszaru metropolitalnego, regionom i państwu w celu zagwarantowania harmonizacji) Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Wsparcie dla osób indywidualnych i dla wspólnoty Usługi pozaszkolne (stołówki, autobusy, wsparcie dla osób niepełnosprawnych, opieka nad dziećmi w wieku przedszkolnym, przedszkola) Podstawowe przedszkolne kształcenie Urbanistyka, utrzymanie dróg lokalnych Zarządzanie lokalnym transportem Mieszkalnictwo Świadczenia socjalne Strona 16 z 36 ORGANIZACJA ADMINISTRACYJNA W PORTUGALII I DZIEDZINY KOMPETENCJI, W KTÓRYCH PROWADZIĆ NALEŻY DZIAŁANIA W ZAKRESIE DOBREGO STARZENIA SIĘ NUTS SPORT, KULTURA, REKREACJA, TURYSTYKA COMISSOES COORDENACAO REGIONAL (komisje koordynacji regionalnej) DZIAŁANIA SPOŁECZNE, ZDROWIE PUBLICZNE EDUKACJA, KSZTAŁCENIE, SZKOLENIE ŚRODOWISKO NATURALNE, URBANISTYKA, TRANSPORT, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: Koordynacja wsparcia technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 autonomiczne regiony wyspiarskie): Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Uprawnienia w ramach polityki krajowej NUTS II GRUPOS DE CONCELHOS (okręgi) Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych NUTS III (gminy) LAU I Wspieranie rozwoju (na podstawie programów gminnych połączonych z regionalnymi programami rozwoju) → Kompetencje z parafiami Fiche CdR 3663/2011 Dziedzictwo, kultura i nauka: ośrodki społeczno-kulturalne i naukowe, biblioteki, teatry i muzea gminne, dziedzictwo kulturalne naturalne i urbanistyczne, obiekty dziedzictwa Turystyka: udział gmin w tworzeniu polityki turystycznej Zdrowie: gminna infrastruktura medyczna, ośrodki zdrowia, uzdrowiska gminne Edukacja: przedszkola, szkoły podstawowe i średnie, transport szkolny, życie szkolne Życie społeczne: żłobki, przedszkola, domy spokojnej starości lub ośrodki opieki codziennej dla osób starszych lub niepełnosprawnych, gminne programy i przedsięwzięcia socjalne Lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia i szkolenia zawodowego Infrastruktura na obszarach miejskich i wiejskich: tereny otwarte, drogi, infrastruktura publiczna, usługi, zamówienia gminne Transport i komunikacja Środowisko naturalne i higiena dzielone Rekreacja: rozwój rękodzielnictwa i organizacji interesu lokalnego FR – freelance(TW)/ab Mieszkalnictwo: niskoczynszowe mieszkania i odnowa miast, rezerwy mieszkalnictwa socjalnego Strona 17 z 36 FREGUESIAS (parafie) LAU II Kompetencje w dziedzinie kultury i sportu dzielone z gminami Rozwój lokalny Kompetencje w dziedzinie życia społecznego i zdrowia publicznego dzielone z gminami (higiena, zdrowie, ochrona dzieci i osób starszych) Kompetencje w dziedzinie edukacji dzielone z gminami Kompetencje w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego dzielone z gminami Kompetencje wyłączne: roboty publiczne i utrzymanie dróg publicznych Kompetencje wyłączne: zarządzanie żłobkami i domami spokojnej starości Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 18 z 36 ZDROWIE PUBLICZNE I DZIAŁANIA SPOŁECZNE NA OBSZARZE EUROŚRÓDZIEMNOMORSKIM Poziomy FRANCJA NUTS II Spójność społeczna (pomoc gospodarcza) Zdrowie publiczne (pomoc gospodarcza) Rozwój w zakresie zatrudnienia i integracji zawodowej (pomoc gospodarcza) HISZPANIA Wsparcie socjalne (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, pomoc mieszkaniowa, pomoc świadczona osobom starszym lub niepełnosprawnym) Zdrowie publiczne (szpitale, ochrona zdrowia, higiena) NUTS III LAU I / LAU II Ochrona zdrowia Pomoc rodzinna (pomoc świadczona dzieciom, osobom starszym lub niepełnosprawnym, pomoc mieszkaniowa) Infrastruktura dla osób starszych lub niepełnosprawnych, placówki socjalne departamentów, placówki publiczne departamentów i urzędy publiczne ds. niskoczynszowego mieszkalnictwa Działania społeczne i ochrona zdrowia (gminny ośrodek działań społecznych, usługi fakultatywne, oddziały opieki i pobytu krótkoterminowego, domy opieki, gminna opieka zdrowotna) Pomoc socjalna (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, osobom starszym lub niepełnosprawnym, pomoc mieszkaniowa) Wsparcie socjalne (pomoc świadczona rodzinie, dzieciom, pomoc mieszkaniowa, pomoc świadczona osobom starszym lub niepełnosprawnym) Zdrowie szpitale) Zdrowie higiena) publiczne (ośrodki opieki, publiczne (szpitale, ochrona zdrowia, Zabezpieczenie społeczne WŁOCHY Świadczenia socjalne Planowanie społeczne i przestrzenne Wsparcie dla osób indywidualnych i wspólnoty Ochrona zdrowia Zdrowie publiczne Dodatkowe zabezpieczenie społeczne Planowanie w dziedzinie i przestrzennej Usługi pozaszkolne (stołówki, autobusy, pomoc dla osób niepełnosprawnych, opieka przedszkolna nad dziećmi, przedszkola) społecznej Opieka medyczna Produkty żywnościowe Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Świadczenia socjalne Rynek pracy, agencje i pomoc w zakresie zatrudnienia Strona 19 z 36 PORTUGALIA ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: Koordynacja wsparcia technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 wyspiarskie regiony autonomiczne): Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Uprawnienia w ramach polityki krajowej Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych Zdrowie: gminna infrastruktura medyczna, ośrodki zdrowia, uzdrowiska gminne Życie społeczne: żłobki, przedszkola, domy spokojnej starości lub ośrodki opieki codziennej dla osób starszych lub niepełnosprawnych, gminne programy i przedsięwzięcia socjalne Kompetencje w dziedzinie życia społecznego i zdrowia publicznego dzielone z gminami (higiena, zdrowie, ochrona dzieci i osób starszych) Kompetencje zarządzanie i domami starości wyłączne: żłobkami spokojnej Mieszkalnictwo: niskoczynszowe mieszkania i odnowa miast, rezerwy mieszkalnictwa socjalnego Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 20 z 36 SPORT, KULTURA, REKREACJA, TURYSTYKA NA OBSZARZE EUROŚRÓDZIEMNOMORSKIM Poziomy FRANCJA NUTS II NUTS III Kultura (archiwa i muzea regionalne, zachowanie dziedzictwa i rejestr zabytków i dzieł sztuki, pomoc gospodarcza w zakresie rozwoju kultury) LAU I / LAU II Sport i rekreacja (fakultatywnie) Sport, turystyka i rekreacja (parki i tereny zielone) Kultura (muzea, archiwa, dziedzictwo departamentu, biblioteki) Kultura (archiwa, biblioteki, teatry, muzea gminne; placówki kształcenia artystycznego) Sport i rekreacja Sport, turystyka i rekreacja Kultura (teatry, muzea, biblioteki) Kultura (teatry, muzea, biblioteki, parki i tereny zielone) Turystyka (regionalne przedstawicielstwo ds. turystyki, regionalny komitet ds. turystyki, regionalny plan rozwoju turystyki) HISZPANIA Rozwój kultury Zarządzanie muzeami, i zabytkami publicznymi bibliotekami Wsparcie i zarządzanie w zakresie turystyki Wsparcie i zarządzanie i rekreacji WŁOCHY w zakresie sportu Kultura (muzea, kulturalna, teatry) Turystyka, działalność kulturalna sale wystawowe, działalność Sport Sport, turystyka Rozwój zasobów kulturalnych i naturalnych PORTUGALIA Fiche CdR 3663/2011 ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: Koordynacja wsparcia technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów FR – freelance(TW)/ab Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych Dziedzictwo, kultura i nauka: ośrodki społeczno-kulturalne i naukowe, biblioteki, teatry i muzea gminne, dziedzictwo kulturalne naturalne i urbanistyczne, obiekty dziedzictwa Kompetencje w dziedzinie i sportu z gminami kultury dzielone Strona 21 z 36 ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 wyspiarskie regiony autonomiczne): Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Uprawnienia w ramach polityki krajowej Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Turystyka: udział gmin w tworzeniu polityki turystycznej Rekreacja: rękodzielnictwa i organizacji lokalnego rozwój interesu Strona 22 z 36 KSZTAŁCENIE, EDUKACJA, SZKOLENIE I BADANIA NAUKOWE NA OBSZARZE EUROŚRÓDZIEMNOMORSKIM Poziomy FRANCJA NUTS II Kształcenie średnie (licea) NUTS III Kształcenie średnie (gimnazja) Szkolenie zawodowe, techniczne, uzupełniające i przyuczanie (plan rozwoju szkolenia zawodowego, wprowadzenie struktur szkolenia wstępnego i uzupełniającego dla młodzieży i dorosłych) HISZPANIA WŁOCHY LAU I / LAU II Kształcenie podstawowe (szkoły podstawowe i placówki przygotowania przedszkolnego, przedszkola, żłobki, ośrodki rekreacyjne) Kształcenie przedszkolne, podstawowe, średnie, wyższe Kształcenie przedszkolne, podstawowe, średnie, wyższe Szkolenie zawodowe i techniczne, uzupełniające i przyuczanie (plan rozwoju szkolenia zawodowego, wprowadzenie struktur szkolenia wstępnego i uzupełniającego dla młodzieży i dorosłych) Szkolenie zawodowe i techniczne, uzupełniające i przyuczanie Edukacja, szkolenie Edukacja szkolna Podstawowe kształcenie przedszkolne Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych Edukacja: przedszkola, szkoły podstawowe i średnie, transport szkolny, życie szkolne Badania naukowe PORTUGALIA Fiche CdR 3663/2011 ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: Koordynacja wsparcia technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów FR – freelance(TW)/ab Edukacja: przedszkola, szkoły podstawowe i średnie, transport szkolny, życie szkolne Strona 23 z 36 ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 wyspiarskie regiony autonomiczne): Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Uprawnienia w ramach polityki krajowej Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia i szkolenia zawodowego Lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia i szkolenia zawodowego Strona 24 z 36 ŚRODOWISKO NATURALNE, URBANISTYKA, TRANSPORT, ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE NA OBSZARZE EUROŚRÓDZIEMNOMORSKIM Poziomy FRANCJA NUTS II Środowisko naturalne (ochrona, zachowanie dziedzictwa, rejestry zabytków, klasyfikacja regionalnych parków przyrodniczych, tworzenie regionalnych placówek publicznych) Zagospodarowanie przestrzenne (opracowanie planów rozwoju i zagospodarowania przestrzennego, umowy na przedsięwzięcia państwoworegionalne, zawieranie umów z terytoriami objętymi przedsięwzięciami, tworzenie regionalnych placówek publicznych) NUTS III Urbanistyka (trasy dla pieszych) Transport (finansowanie i organizacja transportu pozamiejskiego, połączenia w obrębie departamentu, transport podróżnych między miastami) Zagospodarowanie przestrzenne (program wspierania obiektów, sieć dróg wiejskich, drogi krajowe, partnerstwo w umowach na przedsięwzięcia państwowo-regionalne) LAU I / LAU II Zagospodarowanie przestrzenne (wspólne karty rozwoju gminnego, inicjatywa ponownego wyznaczenia granic okręgów gminnych) Urbanistyka (schemat spójności terytorialnej, lokalny plan urbanistyczny, plan mobilności miejskiej, plan zagospodarowania i zrównoważonego rozwoju) Transport szkolny (połączenia regionalne, połączenia interesu ogólnego), kolejowy (regionalny transport podróżnych) i zarządzanie dużą infrastrukturą (porty, porty lotnicze, drogi wodne) HISZPANIA Fiche CdR 3663/2011 Ochrona środowiska naturalnego Urbanistyka Ochrona środowiska naturalnego Zagospodarowanie przestrzenne Mieszkalnictwo Zagospodarowanie przestrzenne Parki i tereny zielone Sieć dróg Parki i tereny zielone Mieszkalnictwo, urbanistyka Mieszkalnictwo, urbanistyka Transport, duża infrastruktura Transport, duża infrastruktura FR – freelance(TW)/ab Strona 25 z 36 WŁOCHY PORTUGALIA Mieszkalnictwo, urbanistyka Drogi publiczne i transport Urbanistyka, utrzymanie dróg lokalnych Regionalny transport publiczny Zagospodarowanie przestrzenne Zarządzanie transportem lokalnym Ochrona środowiska naturalnego Ochrona środowiska naturalnego Mieszkalnictwo ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: Koordynacja wsparcia technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych Infrastruktura na obszarach miejskich i wiejskich: tereny otwarte, drogi, infrastruktura publiczna, usługi, zamówienia gminne ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 wyspiarskie regiony autonomiczne): Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Uprawnienia w zakresie polityki krajowej Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Kompetencje w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego dzielone z gminami Kompetencje wyłączne: roboty publiczne i utrzymanie dróg publicznych Strona 26 z 36 ZAŁĄCZNIK 2 – D – TABELE DOTYCZĄCE POMOCNICZOŚCI Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 27 z 36 ORGANIZACJA TERYTORIALNA I ADMINISTRACYJNA WE FRANCJI Francja: państwo unitarne, zdecentralizowane, o strukturze niefederacyjnej, obejmujące trzy szczeble samorządu terytorialnego Państwo dysponuje kompetencjami ustawodawczymi we wszystkich dziedzinach Ostatnie reformy: 2003 i 2004 r. – reforma konstytucyjna potwierdzająca autonomię finansową samorządów, a następnie ustawa organiczna przewidująca przekazanie dodatkowych kompetencji samorządom, w szczególności regionom. Organizacja administracyjna OBSZARY ZEAT REGIONY DEPARTAMENTY NUTS NUTS I NUTS II NUTS III LAU I / LAU II ► Działania społeczne i zdrowie publiczne (pomoc na rzecz dzieci, rodzin, osób starszych lub niepełnosprawnych, nadzór nad placówkami socjalnymi, tworzenie placówek publicznych na szczeblu departamentu) Działania społeczne i zdrowie publiczne (oddziały opieki, domy opieki, gminna opieka zdrowotna, gminny ośrodek działań społecznych) ► Zarządzanie europejskimi funduszami kulturalnymi ► Szkolenie zawodowe, uzupełniające i przyuczanie ► Edukacja (licea) ► Zagospodarowanie przestrzenne ► Transport ► Urbanistyka ► Środowisko naturalne ► Rozwój gospodarczy ► Zarządzanie dużą infrastrukturą ► Kultura, sport, turystyka Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab ► Edukacja (gimnazja) ► Zagospodarowanie terenu i infrastruktury ► Transport ► Środowisko naturalne ► Pomoc gospodarcza WSPÓLNOTY AGLOMERACJI WSPÓLNOTY GMIN GMINY MIEJSKIE/ GMINY WIEJSKIE ► Edukacja (szkoły podstawowe) ► Zagospodarowanie przestrzenne ► Transport ► Urbanistyka ► Środowisko naturalne ► Utrzymanie sieci dróg miejskich ► Funkcja urzędu stanu cywilnego ► Funkcje wyborcze ► Działania gospodarcze ► Ochrona lokalnego porządku publicznego ► Kultura, sport ► Kultura, sport i dziedzictwo Strona 28 z 36 Administracja ogólna Działania społeczne i zdrowie publiczne Edukacja, kształcenie, szkolenie Środowisko naturalne, urbanistyka, transport, zagospodarowanie przestrzenne Sport, kultura, rekreacja, turystyka Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 29 z 36 ORGANIZACJA TERYTORIALNA I ADMINISTRACYJNA W HISZPANII Hiszpania: państwo unitarne o najwyższym stopniu decentralizacji w Europie ► W ustawie o samorządach lokalnych z 1985 r. określono ramy podziału obowiązków na różnych szczeblach administracji oraz wymieniono usługi, które mają być świadczone przez samorządy lokalne. ► Hiszpania ratyfikowała w 1988 r. Europejską kartę samorządu lokalnego. Pozostaje ona państwem unitarnym; proces przekazywania uprawnień na niższe szczeble doprowadził ją do struktury federalnej, co uczyniło Hiszpanię „państwem regionów autonomicznych”, a ostatnia reforma organizacji terytorialnej z 2006 r. spowodowała przyjęcie statusów autonomicznych różnych wspólnot. ● Zasady ogólne: Zasada jedności (art. 2 konstytucji Hiszpanii) stanowiąca, że autonomia nie oznacza suwerenności oraz że zasada autonomii nabiera rzeczywistego znaczenia w granicach zasady państwowości (decyzja trybunału konstytucyjnego z dnia 2 lutego 1981 r.). Zasada solidarności państwa mająca zagwarantować sprawiedliwą i odpowiednią równowagę między różnymi obszarami terytorium hiszpańskiego (art. 138). Zasada równości związana z decentralizacją i gwarantująca, że różnice w statusie wspólnot autonomicznych nie mogą w żadnym wypadku powodować przywilejów gospodarczych lub społecznych ani też braku równości pośród obywateli hiszpańskich w zależności od ich miejsca zamieszkania. ● Wyłączne kompetencje państwa 1 : uregulowania w zakresie podstawowych warunków gwarantujących równość praw i obowiązków pod wszelkimi względami; przynależność państwowa, imigracja, emigracja, warunki dotyczące obcokrajowców i prawo do azylu; stosunki międzynarodowe; administracja wymiaru sprawiedliwości; ustawodawstwo w zakresie prawa handlowego, karnego i penitencjarnego 2 ; ustawodawstwo w zakresie prawa pracy i jego stosowanie we wspólnotach autonomicznych; ustawodawstwo w zakresie prawa cywilnego; ustawodawstwo w zakresie własności intelektualnej i przemysłowej; system celny i taryfowy; handel zewnętrzny; system walutowy3 ; podstawy i koordynacja ogólnego planowania działalności gospodarczej; budżet państwa i dług publiczny; rozwój i ogólna koordynacja badań naukowych i technicznych; zdrowie zewnętrzne: podstawy ogólnej koordynacji sektora zdrowia; podstawowe ustawodawstwo i system finansowania w zakresie zabezpieczenia społecznego4 ; podstawy systemu prawnego władz publicznych; rybołówstwo morskie5 ; marynarka handlowa; ogólny system komunikacji; ruch i przepływ pojazdów silnikowych; poczta i telekomunikacja; kable napowietrzne, podmorskie i radiokomunikacja; ustawodawstwo, planowanie i koncesje w zakresie zasobów 6 ; ustawodawstwo w zakresie ochrony środowiska naturalnego 7 ; roboty publiczne w interesie ogólnym8 ; podstawy systemu wydobywczego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Możliwość przenoszenia na wspólnoty autonomiczne lub przekazywania im w drodze ustawy organicznej praw dotyczących dziedzin leżących w ich gestii, które ze względu na swój charakter mogą być przenoszone lub przekazywane. W każdym wypadku w przepisach zostanie przewidziane odpowiednie przeniesienie środków finansowych, a także formy nadzoru, jakie zastrzeże sobie państwo. Bez uszczerbku dla niezbędnych aspektów wynikających ze szczególnych właściwości prawa materialnego wspólnot autonomicznych. Dewizy, wymiana walut i wymienialność; podstawowe uregulowania w zakresie kredytu, bankowości i ubezpieczeń. Bez uszczerbku dla świadczeń wykonywanych przez wspólnoty autonomiczne. Bez uszczerbku dla kompetencji w zakresie organizacji sektora powierzonych wspólnotom autonomicznym. Oraz instalacji hydraulicznych, jeżeli przez wspólnoty autonomiczne przepływają wody; zezwolenie na przystąpienie do instalacji elektrycznych, jeżeli ich użytkowanie dotyczy innej wspólnoty autonomicznej lub jeżeli transport energii wykracza poza granice jej terytorium. Bez uszczerbku dla przysługujących wspólnotom autonomicznym praw do określania uzupełniających norm ochronnych; podstawowe ustawodawstwo w zakresie wód i lasów, pozyskiwania drewna i tras wędrownych stad. Lub których realizacja dotyczy więcej niż jednej wspólnoty autonomicznej. Oraz co do zasady wszelkich środków przekazu społecznego, bez uszczerbku dla praw przysługujących wspólnotom autonomicznym w zakresie ich rozwoju i wykonywania. Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 30 z 36 i energetycznego; system w zakresie produkcji, handlu, posiadania i użytkowania broni i materiałów wybuchowych; podstawowe normy systemu funkcjonowania prasy, radia, telewizji9 ; ochrona hiszpańskiego dziedzictwa kulturalnego, artystycznego i architektonicznego 10 , bezpieczeństwo publiczne11 ; uregulowania w zakresie warunków uzyskiwania, uwierzytelniania i zatwierdzania kwalifikacji naukowych i zawodowych 12 ; statystyki na potrzeby państwa; zatwierdzanie wzywania wyborców do konsultacji publicznych w drodze referendum. NUTS AGRUPACION COMUNIDADES AUTONOMAS (grupa wspólnot autonomicznych) COMUNIDADES Y CIUDADES AUTONOMAS (wspólnoty i miasta autonomiczne) PROVINCIAS / DEPUTACIONES + ISLAS + CEUTA Y MELILA (prowincje / władze prowincji + wyspy + Ceuta i Melilla) MUNICIPIOS (gminy) NUTS I NUTS II NUTS III LAU I / LAU II ► Organizacja ► Autonomiczne zarządzanie instytucjonalna rządu autonomicznego (art. 148) odpowiednimi interesami we lokalnych szczególnymi wspólnotach ► Zagospodarowanie przestrzenne miast iw zakresie mieszkalnictwa ► Koordynacja robót ● Uprawnienia: ► Rozwój ► Koordynacja usług gminnych badań ► Rozwój kultury ► Zarządzanie muzeami, bibliotekami publicznymi 11 12 lokalnych ze wspólnotą autonomiczną państwa publicznych, linii kolejowych i dróg naukowych ► Edukacja 10 ► Udział w koordynacji władz i zabytkami w celu zagwarantowania prawidłowego funkcjonowania usług świadczonych przez organy gminne ► Współpraca techniczna, sądowa i współpraca w zakresie ► Planowanie w dziedzinie edukacji i współpraca ► Zagospodarowanie przestrzenne ► Dziedzictwo i artystyczne historyczne ► Uregulowania w zakresie ruchu ► Obrona cywilna ► Bezpieczeństwo publiczne ► Art. 26 ustawy nr 7: dotyczący podstaw systemu lokalnego, minimalnego pakietu usług świadczonych samodzielnie lub we współpracy, w zależności od zaludnienia: ● Wszystkie gminy: oświetlenie uliczne, cmentarze, wywóz śmieci, sprzątanie Przed wywozem i wykorzystywaniem – muzea, biblioteki i archiwa stanowiące własność państwa, bez naruszania prawa wspólnot autonomicznych do zarządzania nimi. Bez uszczerbku dla kompetencji wspólnot autonomicznych państwo uznaje krzewienie kultury za swój obowiązek i zasadniczą funkcję i w porozumieniu ze wspólnotami autonomicznymi usprawnia komunikację kulturalną między nimi. Bez uszczerbku dla możliwości tworzenia przez wspólnoty autonomiczne policji w postaci ustanowionej w stosownych uregulowaniach w ramach przepisów ustawy organicznej. Oraz podstawowe normy w celu rozwinięcia postanowień art. 27 konstytucji w dążeniu do zagwarantowania wypełniania obowiązków władz publicznych w tym zakresie. Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 31 z 36 ► Wsparcie i zarządzanie w zakresie turystyki ► Wsparcie i zarządzanie w zakresie sportu i rekreacji ► Zdrowie, higiena, pomoc socjalna ► Nadzór, ochrona, porządek publiczny (uprawnienia różnią się w zależności od wspólnoty) ► Rolnictwo, drogi rzeczne, leśnictwo i łowiska. Rozwój działalności gospodarczej pomocy z organami lokalnymi, wkład w usługi o charakterze ponadgminnym ► Rozwój i zarządzanie w zakresie szczególnych interesów prowincji w różnej postaci, zaopatrzenie gospodarstw w wodę pitną, sieci kanalizacyjne, połączenia komunikacyjne osiedli, nawierzchnie dróg publicznych, nadzór nad żywnością i napojami, sieci dystrybucyjne, policja gminna ● Gminy liczące ponad 5000 mieszkańców: targowiska, parki publiczne, biblioteki publiczne, przetwarzanie odpadów (oprócz usług wymienionych powyżej) ● Gminy liczące ponad 20 000 mieszkańców: ochrona ludności, (ponowne świadczenia socjalne włączenie społeczne), zapobieganie pożarom i ich rozprzestrzenianiu się, obiekty sportowe użytku publicznego i ubojnie (oprócz usług wymienionych powyżej) ● Gminy liczące 50 000 mieszkańców lub więcej: miejski transport zbiorowy i ochrona środowiska naturalnego (oprócz usług wymienionych powyżej). Administracja ogólna Działania społeczne i zdrowie publiczne Edukacja, kształcenie, szkolenie Środowisko naturalne, urbanistyka, transport, zagospodarowanie przestrzenne Sport, kultura, rekreacja, turystyka Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 32 z 36 ORGANIZACJA TERYTORIALNA I ADMINISTRACYJNA WE WŁOSZECH Włochy: państwo, w którym samorząd terytorialny odgrywa bardzo istotną rolę Włochy ratyfikowały w 1990 r. Europejską kartę samorządu lokalnego, a w 2001 r. przeprowadziły reformę konstytucyjną: obowiązki administracyjne są powierzane zgodnie z zasadą bliskości (pomocniczości) i w zależności od możliwości najbliższego obywatelom szczebla administracyjnego. Regionom przysługuje ogólna klauzula właściwości. Mają one wyłączne kompetencje ustawodawcze we wszelkich dziedzinach, które nie zostały wyraźnie powierzone państwu i nie należą do kompetencji dzielonych. Prowincje, gminy i miasta metropolitalne mają natomiast kompetencje powierzone / art. 119 konstytucji włoskiej: zasada autonomii samorządu terytorialnego. 2005 i 2006 r. – reforma konstytucyjna senatu w celu lepszego reprezentowania regionów, a następnie w 2006 r. zakończone niepowodzeniem referendum zwiększające zakres kompetencji regionów. ● Kompetencje wyłączne państwa: polityka zewnętrzna i stosunki międzynarodowe państwa, stosunki państwa z Unią Europejską, prawo do azylu i status prawny obywateli państw nienależących do Unii Europejskiej, imigracja, stosunki ze wspólnotami religijnymi, obrona i armia, waluta, ochrona oszczędności i rynków finansowych, system podatkowy i wyrównywanie zasobów finansowych, organy państwowe, administracja państwowa, porządek publiczny i bezpieczeństwo, obywatelstwo, stan cywilny, wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych, cywilnych i administracyjnych, ogólne normy w dziedzinie edukacji, zabezpieczenie społeczne, ordynacja wyborcza, środowisko naturalne, dobra kultury. ● Kompetencje ustawodawcze dzielone między państwem a regionami: stosunki międzynarodowe i wspólnotowe regionów, handel zewnętrzny, ochrona i bezpieczeństwo pracy, edukacja, badania naukowe, ochrona zdrowia, żywność, sport, ochrona ludności, zagospodarowanie przestrzenne, cywilne porty i porty lotnicze, waloryzacja zasobów kulturalnych oraz środowiska naturalnego, główne sieci transportu i żeglugi, energetyka. GRUPPI DI REGIONI (grupy regionów) NUTS I Fiche CdR 3663/2011 REGIONI (regiony) (20, PROVINCIE (prowincje) z czego 5 ma status specjalny, a 1 jest podzielony na 2 prowincje, z których każda ma status szczególny) (mogące przyjąć własny status) Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych COMUNI (gminy) (San Marino i Watykan są niezależnymi enklawami na terytorium Włoch) Funkcje administracyjne przekazuje się gminom zgodnie z zasadą pomocniczości (chyba że uprawnienia te zostaną przekazane prowincjom, miastom należącym do obszaru metropolitalnego, regionom i państwu w celu zagwarantowania harmonizacji) NUTS II NUTS III LAU I / LAU II ► Świadczenia socjalne, ochrona zdrowia, dodatkowe zabezpieczenie społeczne, opieka medyczna, produkty żywnościowe ► Planowanie społeczne i przestrzenne ► Zdrowie publiczne ► Planowanie w dziedzinie społecznej i przestrzennej ● Lokalne sieci i usługi publiczne ► Wsparcie dla osób i wspólnoty ► Usługi pozaszkolne (stołówki, autobusy, wsparcie dla osób niepełnosprawnych, FR – freelance(TW)/ab opieka nad dziećmi w wieku przedszkolnym, przedszkola) ► Świadczenia socjalne Strona 33 z 36 ► Edukacja, naukowe badania ► Turystyka, działalność kulturalna ► Sport ► Rozwój zasobów kulturalnych i naturalnych ► Mieszkalnictwo, urbanistyka ► Regionalny transport publiczny ► Ochrona środowiska naturalnego ► Stosunki regionalne i stosunki międzynarodowe z UE, zarządzanie funduszami strukturalnymi UE, stosowanie umów międzynarodowych i instrumentów UE ► Ochrona zatrudnienia i bezpieczeństwo przemysłowe ► Rolnictwo ► Rozwój gospodarczy ► Rynek zatrudnienia, agencje i pomoc w zakresie zatrudnienia ► Podstawowe kształcenie przedszkolne ► Kultura (muzea, sale wystawowe, działalność kulturalna, teatry) ► Opracowywanie danych publicznych ► Wsparcie techniczne i administracyjne dla gmin ● Funkcja władz gminnych ► Urbanistyka, utrzymanie dróg lokalnych ► Zarządzanie transportem lokalnym ► Mieszkalnictwo ► Opracowanie planowania w zakresie przemysłu ► Rejestr urodzeń, ślubów i zgonów ► Policja administracyjna ► Rejestr gruntów ► Edukacja szkolna ► Drogi publiczne i transport ► Zagospodarowanie przestrzenne ► Ochrona naturalnego środowiska ► Sport, turystyka ● Wspieranie rozwoju gospodarczego i działalności produkcyjnej: ► Planowanie, programowanie i regulowanie działalności handlowej ► Tworzenie obszarów przemysłowych i handlowych oraz zarządzanie nimi ► Zarządzanie lokalnymi usługami publicznymi ► Ochrona ludności ► Lokalny rozwój gospodarczy ► Rezerwaty przyrody i parki ► Ochrona zasobów wodnych i energetycznych ► Ochrona fauny i flory Administracja ogólna Działania społeczne i zdrowie publiczne Edukacja, kształcenie, szkolenie Środowisko naturalne, urbanistyka, transport, zagospodarowanie przestrzenne Sport, kultura, rekreacja, turystyka Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 34 z 36 ORGANIZACJA TERYTORIALNA I ADMINISTRACYJNA W PORTUGALII Portugalia: państwo unitarne o charakterze asymetrycznym Portugalia ratyfikowała w 1990 r. Europejską kartę samorządu lokalnego. Ustawa nr 169/99 o kompetencjach samorządów lokalnych: obszar działania samorządów lokalnych opiera się na zasadzie pomocniczości. Państwo dysponuje uprawnieniami ustawodawczymi we wszystkich dziedzinach. Państwo ma zatem kompetencje ogólne w dziedzinach suwerenności państwowej oraz kompetencje administracyjne inne niż te powierzone organom lokalnym. ZAKRES COMISSOES COORDENACAO REGIONAL (komisje koordynacji regionalnej) GRUPOS DE CONCELHOS (okręgi) CONCELHOS / MUNICIPIOS (gminy) NUTS II NUTS III LAU I ● Kompetencje komisji koordynacji regionalnej: ► Koordynacja wsparcia Odpowiedzialne za zdecentralizowane wykonywanie obowiązków państwa, a także za reagowanie na potrzeby władz lokalnych w dziedzinach ponadgminnych ● Infrastruktura na obszarach miejskich i wiejskich: tereny otwarte, drogi, infrastruktura publiczna, usługi, zamówienia gminne ● Transport i komunikacja ● Środowisko naturalne i higiena REGIOES AUTONOMAS (regiony autonomiczne) NUTS technicznego, finansowego i administracyjnego przeznaczonego dla samorządów lokalnych ► Wdrażanie środków na rzecz rozwoju regionów ● Kompetencje regionów autonomicznych (Azory i Madera, 2 wyspiarskie regiony autonomiczne): ► Uprawnienia do realizacji własnych szczególnych interesów Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab ● Edukacja: przedszkola, szkoły podstawowe i średnie, transport szkolny, życie szkolne ● Dziedzictwo, kultura i nauka: ośrodki społecznokulturalne i naukowe, biblioteki, teatry i muzea gminne, dziedzictwo kulturalne naturalne i urbanistyczne, obiekty dziedzictwa ● Zdrowie: gminna infrastruktura medyczna, ośrodki zdrowia, uzdrowiska gminne ● Życie społeczne: żłobki, przedszkola, domy spokojnej starości lub ośrodki opieki codziennej dla FREGUESIAS (parafie) (obszar kompetencji identyczny z leżącym w gestii gmin, z wyjątkiem policji gminnej, zagospodarowania przestrzennego i transportu) LAU II ● Kompetencje z gminami dzielone ► Sieci publiczne ► Rozwój lokalny ► Ochrona naturalnego środowiska ► Higiena, zdrowie ► Ochrona dzieci starszych i osób ► Edukacja ► Kultura ► Sport Strona 35 z 36 ► Uprawnienia w ramach polityki krajowej ► Uprawnienia do obrony swego autonomicznego trybunałem konstytucyjnym statusu przed osób starszych lub niepełnosprawnych, gminne programy i przedsięwzięcia socjalne ● Mieszkalnictwo: niskoczynszowe mieszkania i odnowa miast, rezerwy mieszkalnictwa socjalnego ● Obrona cywilna ● Ochrona konsumentów ● Wspieranie rozwoju: ► Na podstawie programów gminnych połączonych z regionalnymi programami rozwoju ► Lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia i szkolenia zawodowego ► Udział gmin w tworzeniu polityki turystycznej ► Rozwój rękodzielnictwa i organizacji interesu lokalnego ► Gminny plan działań w zakresie lasów ► Dzielnice biznesowe ► Plany miejskie i regionalne: ● Kompetencje wyłączne ► Zarządzanie mieniem gminy ► Przeprowadzanie spisów wyborców i urząd stanu cywilnego ► Roboty i utrzymanie publicznych publiczne dróg ► Zarządzanie żłobkami i domami spokojnej starości Kompetencje dzielone z parafiami Administracja ogólna Działania społeczne i zdrowie publiczne Edukacja, kształcenie, szkolenie Środowisko naturalne, urbanistyka, transport, zagospodarowanie przestrzenne Sport, kultura, rekreacja, turystyka _____________ Fiche CdR 3663/2011 FR – freelance(TW)/ab Strona 36 z 36
Podobne dokumenty
Social policies and rights.pub
władze lokalne i regionalne, które w związku z tym stoją w pierwszym szeregu w walce z ubóstwem
i, w ramach tej szerokiej definicji, z wykluczeniem społecznym. To ostatnie definiowane jest jako
nie...
