Zasadyi Wolnoœci rynku wewnętrznego UE

Zasadyi Wolnoœci rynku wewnętrznego UE

Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
2010
ZASADY I WOLNOŚCI RYNKU WEWNĘTRZNEGO
UNII EUROPEJSKIEJ
z uwzględnieniem
Traktatu z Lizbony
Dr Anna Zawidzka
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
WPROWADZENIE
1. ZASADY
OGÓLNE
INTEGRACJI
GOSPODARCZEJ
W
RAMACH
WSPÓLNOTY
a) zakaz dyskryminacji
b) zasada lojalności
c) zasada subsydiarności
d) zasada proporcjonalności
ad zakaz dyskryminacji:
Artykuł 18 TFUE
(dawny artykuł 12 TWE)
W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych,
które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na
przynaleŜność państwową.
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,
mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.
Artykuł 19 TFUE
(dawny artykuł 13 TWE)
1. Bez uszczerbku dla innych postanowień Traktatów i w granicach kompetencji, które
Traktaty powierzają Unii, Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną
procedurą prawodawczą i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, moŜe
podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na
płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność,
wiek lub orientację seksualną.
2. Na zasadzie odstępstwa od ustępu 1, dla wsparcia działania podjętego przez
Państwa Członkowskie w celu przyczyniania się do osiągnięcia celów określonych w
ustępie 1, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, mogą przyjąć podstawowe zasady dotyczące unijnych środków
zachęcających, z wyłączeniem harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych
Państw Członkowskich.
2. PROBLEM TZW. ODWROTNEJ DYSKRYMINACJI
•
Sprawa 175/78 R v. Saunders [1979] ECR 1129
•
Sprawa 35 i 36/82 Morson & Jhanian [1982] ECR 3723
•
Sprawa C-370/90 Surinder Singh [1992] ECR 4265
3. POJĘCIE I ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ
a) strefa wolnego handlu
b) unia celna
c) wspólny rynek
d) unia gospodarcza i walutowa
4. WSPÓLNY RYNEK, RYNEK WEWNĘTRZNY, JEDNOLITY RYNEK – zakres
pojęć, podstawy traktatowe
a) art. 3 ust. 3. TUE (dawny art. 2 TWE)
Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego
podstawą jest zrównowaŜony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna
gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego
zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo-techniczny.
Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość i ochronę
socjalną, równość kobiet i męŜczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw
dziecka.
b) art. 4 TFUE
1. Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi, jeŜeli Traktaty przyznają jej
kompetencje, które nie dotyczą dziedzin określonych w artykułach 3 i 6.
2. Kompetencje dzielone między Unią a Państwami Członkowskimi stosują się do
następujących głównych dziedzin:
a) rynek wewnętrzny;
b) polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie;
c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;
d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;
e) środowisko naturalne;
f) ochrona konsumentów;
g) transport;
h) sieci transeuropejskie;
i) energia;
j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do
aspektów określonych w niniejszym Traktacie.
5. ETAPY TWORZENIA RYNKU WEWNĘTRZNEGO
a) „Nowe podejście” do harmonizacji, orzeczenie ETS w sprawie Cassis de Dijon,
zasada wzajemnego uznania (mutual recognition)
b) Biała Księga Komisji Completing the Internal Market, COM (85) 310
c) Jednolity Akt Europejski
•
art. 14 TWE (dawny art. 7a) ust.1: „Wspólnota podejmuje środki zmierzające
do stopniowego ustanowienia rynku wewnętrznego w okresie do 31 grudnia
1992 r. (...)”
•
skutki prawne określenia daty ustanowienia rynku wewnętrznego
•
szczegółowe załoŜenia JAE w kwestii ustanowienia rynku wewnętrznego
•
efekty stosowania „nowego podejścia” do harmonizacji, standaryzacja na
poziomie wspólnotowym
d) rynek wewnętrzny po 1992 roku
e) rynek wewnętrzny po Traktacie z Lizbony:
art. 26 TFUE
(dawny artykuł 14 TWE)
1. Unia przyjmuje środki w celu ustanowienia lub zapewnienia funkcjonowania
rynku wewnętrznego zgodnie z odpowiednimi postanowieniami Traktatów.
2. Rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym
jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie
z postanowieniami Traktatów.
3. Rada, stanowiąc na wniosek Komisji, ustala wytyczne i warunki niezbędne do
zapewnienia zrównowaŜonego postępu we wszystkich odpowiednich sektorach.
f) rodzaje harmonizacji
-
wyczerpująca
-
minimalna
-
opcjonalna
Artykuł 114 TFUE
(dawny artykuł 95 TWE)
1. Z zastrzeŜeniem, Ŝe Traktaty nie stanowią inaczej, do urzeczywistnienia
celów określonych w artykule 26 stosuje się następujące postanowienia.
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym,
przyjmują środki dotyczące zbliŜenia przepisów ustawowych, wykonawczych i
administracyjnych Państw Członkowskich, które mają na celu ustanowienie i
funkcjonowanie rynku wewnętrznego.
2. Ustęp 1 nie ma zastosowania do przepisów podatkowych, przepisów
dotyczących swobodnego przepływu osób ani odnoszących się do praw i
interesów pracowników najemnych.
3. Komisja w swoich wnioskach przewidzianych w ustępie 1 w dziedzinie
ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i ochrony
konsumentów przyjmie jako podstawę wysoki poziom ochrony, uwzględniając
w szczególności wszelkie zmiany oparte na faktach naukowych. W ramach
swoich odpowiednich kompetencji Parlament Europejski i Rada starają się
równieŜ osiągnąć ten cel.
4. JeŜeli po przyjęciu środka harmonizującego przez Parlament Europejski i
Radę, przez Radę lub przez Komisję, Państwo Członkowskie uzna za
niezbędne utrzymanie przepisów krajowych uzasadnionych waŜnymi
względami określonymi w artykule 36 lub dotyczącymi ochrony środowiska
naturalnego, lub środowiska pracy, notyfikuje je Komisji, wskazując powody
ich utrzymania.
5. Ponadto, bez uszczerbku dla ustępu 4, jeŜeli po przyjęciu środka
harmonizującego przez Parlament Europejski i Radę, przez Radę lub przez
Komisję, Państwo Członkowskie uzna za niezbędne wprowadzenie przepisów
krajowych opartych na nowych dowodach naukowych dotyczących ochrony
środowiska naturalnego lub środowiska pracy ze względu na specyficzny
problem tego Państwa, który pojawił się po przyjęciu środka harmonizującego,
notyfikuje ono Komisji projektowane środki oraz powody ich wprowadzenia.
6. W terminie 6 miesięcy od notyfikacji określonych w ustępach 4 i 5 Komisja
zatwierdza lub odrzuca przepisy krajowe, o których mowa, po sprawdzeniu,
czy są one środkiem arbitralnej dyskryminacji lub ukrytym ograniczeniem w
handlu między Państwami Członkowskimi i czy stanowią one przeszkodę w
funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.
W przypadku braku decyzji Komisji w tym terminie przepisy krajowe
określone w ustępach 4 i 5 są uwaŜane za zatwierdzone.
W przypadku gdy jest to uzasadnione złoŜonością sprawy i nie ma
niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego, Komisja moŜe notyfikować danemu
Państwu Członkowskiemu, Ŝe okres, o którym mowa w niniejszym ustępie
moŜe być przedłuŜony na kolejny okres trwający do 6 miesięcy.
7. W przypadku gdy w zastosowaniu ustępu 6 Państwo Członkowskie zostaje
upowaŜnione do utrzymania lub wprowadzenia przepisów krajowych
uchylających środek harmonizujący, Komisja bada niezwłocznie, czy naleŜy
zaproponować dostosowanie tego środka.
8. W przypadku gdy Państwo Członkowskie zgłosi szczególny problem
zdrowia publicznego w dziedzinie, która uprzednio stała się przedmiotem
środka harmonizującego, informuje o tym Komisję, która bada niezwłocznie,
czy naleŜy zaproponować Radzie właściwe środki.
9. Na zasadzie odstępstwa od procedury przewidzianej w artykułach 258 i 259,
Komisja i kaŜde Państwo Członkowskie mogą wnieść sprawę bezpośrednio do
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeśli uznają, Ŝe inne Państwo
Członkowskie naduŜywa uprawnień przewidzianych w niniejszym artykule.
10. PowyŜsze środki harmonizujące obejmują, w odpowiednich przypadkach,
klauzulę ochronną upowaŜniającą Państwa Członkowskie do podjęcia, z
jednego lub więcej powodów pozagospodarczych, o których mowa w artykule
36, środków tymczasowych poddanych unijnej procedurze kontrolnej.
Artykuł 115 TFUE
(dawny artykuł 94 TWE)
Bez uszczerbku dla artykułu 114, Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze
specjalną procedurą prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim
i Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala dyrektywy w celu zbliŜenia
przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw
Członkowskich, które mają bezpośredni wpływ na ustanowienie lub
funkcjonowanie rynku wewnętrznego.
Artykuł 116 TFUE
(dawny artykuł 96 TWE)
W przypadku gdy Komisja stwierdzi, Ŝe róŜnica między przepisami
ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi Państw Członkowskich
narusza warunki konkurencji w rynku wewnętrznym i powoduje w ten
sposób zakłócenie, które powinno być wyeliminowane, podejmuje ona
konsultacje z zainteresowanymi Państwami Członkowskimi.
Jeśli konsultacje te nie doprowadzą do porozumienia eliminującego to
zakłócenie, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą
procedurą prawodawczą, przyjmują w tym celu niezbędne dyrektywy. Mogą
zostać przyjęte wszelkie inne właściwe środki przewidziane w Traktatach.
Artykuł 117 TFUE
(dawny artykuł 97 TWE)
1. W przypadku gdy istnieje obawa, Ŝe przyjęcie lub zmiana przepisu
ustawowego, wykonawczego lub administracyjnego moŜe spowodować
zakłócenia w rozumieniu artykułu 116, Państwo Członkowskie, które chce to
uczynić podejmuje konsultacje z Komisją. Po przeprowadzeniu konsultacji z
Państwami Członkowskimi Komisja zaleca zainteresowanym Państwom
właściwe środki w celu uniknięcia tego zakłócenia.
2. Jeśli Państwo, które chce przyjąć lub zmienić przepisy krajowe nie zastosuje
się do zalecenia Komisji, nie moŜe Ŝądać od innych Państw Członkowskich, w
zastosowaniu artykułu 116, zmiany ich przepisów krajowych w celu
wyeliminowania tego zakłócenia. Jeśli Państwo Członkowskie, które nie
zastosowało się do zalecenia Komisji, powoduje zakłócenie wyłącznie na
własną szkodę, postanowienia artykułu 116 nie mają zastosowania.
Artykuł 118 TFUE
W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego,
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, ustanawiają środki dotyczące tworzenia europejskich tytułów
prawnych w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej
w Unii oraz utworzenia scentralizowanych na poziomie Unii systemów
zezwoleń, koordynacji i nadzoru.
Rada, stanowiąc zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą, ustanawia w
drodze rozporządzeń systemy językowe dotyczące europejskich tytułów
prawnych. Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem
Europejskim.
6. ROLA ETS W KSZTAŁTOWANIU RYNKU WEWNĘTRZNEGO
- ramowy charakter Traktatów
- cechy prawa unijnego
- orzecznictwo jako środek wypełniania ram traktatowych
- wykładnia systemowa, funkcjonalna i teleologiczna
- interpretacja „wspólnotowa”
SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW I
Podstawy traktatowe:
Art. 28 TFUE (ex art. 23 TWE):
1. Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i
obejmuje zakaz stosowania ceł przywozowych i wywozowych między
Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równowaŜnym, jak
równieŜ przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi.
2. Postanowienia art. 30 i Rozdziału 2 niniejszego Tytułu stosują się do produktów
pochodzących z Państw Członkowskich oraz do produktów pochodzących z
państw trzecich, jeŜeli znajdują się one w swobodnym obrocie w Państwach
Członkowskich
Art. 29 TFUE (ex art. 24 TWE): Produkty pochodzące z państw trzecich są uwaŜane za
będące w swobodnym obrocie w jednym z Państw Członkowskich, jeŜeli dopełniono wobec
nich formalności przywozowych oraz pobrano wszystkie wymagane cła i opłaty o skutku
równowaŜnym w tym państwie członkowskim i jeŜeli nie korzystały z całkowitego lub
częściowego zwrotu tych ceł lub opłat.
Art. 30 TFUE (ex art. 25 TWE): Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty wywierające
ten sam skutek są zakazane między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten stosuje się tez do
ceł o charakterze fiskalnym.
Uwaga: Traktat nie przewiduje wyjątków od tego zakazu, porównaj postanowienia dotyczące
zniesienia ograniczeń ilościowych i środków o skutku równowaŜnym.
1. Pojęcie towaru
•
Sprawa 7/68 Komisja v. Włochy [1968] ECR 423: „(...) produkty, które mają
wartość wyraŜoną w pieniądzu i które mogą być przedmiotem transakcji
handlowych”
•
Sprawa C-393/92 Almelo [1994] ECR I-1477
•
Sprawa 7/78 R v. Thompson [1978] ECR 2247
•
Sprawa 57/79 Debauve [1980] ECR 833
•
Sprawa C- 343/89 Witzmann [1990] ECR 4477
2. Zakaz wprowadzania ceł i opłat o podobnym skutku
a) pojęcie cła
•
Sprawa 26/62 Van Gend en Loos [1963] ECR 1
b) pojęcie opłat o skutku równowaŜnym do ceł
•
Sprawa 2 i 3/62 Komisja v. Luksemburg i Belgia [1962] ECR 867
•
Sprawa 24/68 Komisja v. Włochy (Statistical Levy) [1969] ECR 193: „(...) opłata
pienięŜna, nawet w minimalnej wysokości, nałoŜona jednostronnie, bez względu
na sposób wprowadzenia i nazwę, dotycząca w równej mierze towarów krajowych
lub zagranicznych i związana z faktem przekroczenia przez nie granicy, (...) takŜe
wtedy,
gdy
nie
wywiera
ona
skutków
protekcjonistycznych
lub
dyskryminacyjnych, zaś produkt, na który została nałoŜona, nie konkuruje z
towarami krajowymi
•
Sprawa 2 i 3/69 Diamantarbeiders (1) [1969] ECR 211
•
Sprawa 90/79 Komisja v. Francja (fotokopiarki) [1981] ECR 283
•
Sprawa 77/72 Capolongo [ 1973] ECR 611
c) dopuszczalne opłaty/świadczenie w zamian za wykonane usługi
•
Sprawa 63/74 Cadsky [1975] ECR 281
•
Sprawa 87/75 Bresciani [1976] ECR 219
•
Sprawa 39/80 Donner [1983] ECR 19
•
Sprawa 132/82 Komisja v. Belgia [1983] ECR 1649
•
Sprawa 340/87 Komisja v. Włochy [1989] ECR 1483
d) opłaty wynikające z prawa wspólnotowego
● Sprawa 46/76 Bauhuis
e) opłaty naleŜące do ogólnego systemu opłat wewnętrznych
● Sprawa 87/75 Bresciani, 132/78 Denkavit
f) roszczenie o zwrot opłat pobranych niezgodnie z prawem wspólnotowym
-
przysługuje podmiotowi, który zapłacił cło lub opłatę o skutku równowaŜnym
pobraną niezgodnie z prawem wspólnotowym, zdaniem ETS jest to „nieodłączny
element uprawnień przyznanych jednostkom na mocy postanowień Traktatu
dotyczących zakazu takich opłat”
● Sprawa 199/82 San Giorgio
● Sprawa C-192/95 Comateb
● Sprawa C-255/00 Grundig Italiana
3. Zakaz wprowadzania dyskryminacyjnych lub protekcjonistycznych opłat krajowych
•
Podstawy traktatowe: art. 110 TFUE (dawny art. 90 TWE)
Art. 110 TFUE:
„śadne Państwo Członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na
produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych
jakiegokolwiek rodzaju wyŜszych od tych, które nakłada bezpośrednio lub
pośrednio na podobne produkty krajowe.
Ponadto Ŝadne Państwo Członkowskie nie nakłada na produkty innych
państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią
inne produkty”
•
Pojęcie produktów podobnych:
*Sprawa 168/78 Komisja v. Francja (whisky/koniak) [1980] ECR 347:
„z punktu widzenia konsumentów produkty są podobne, jeŜeli mają
analogiczne właściwości lub zaspokajają podobne potrzeby. Zakres
zastosowania art. 95 ust.1 [obecnie Art. 90 ust. 1] powinien być zatem
oceniany nie z punktu widzenia kryterium absolutnej identyczności,
lecz analogii i porównywalnych moŜliwości stosowania”
*Sprawa 243/84 John Walker [1986] ECR 875
*Sprawa 170/78 Komisja v. UK (wino/piwo) [1980] ECR 417
•
Sprawa 112/84 Humblot [1985] ECR 1367
•
Sprawa 46/80 Vinal Orbat [1981] ECR 77
•
Sprawa 171/78 Komisja v. Dania [1980] ECR 447
•
Sprawa 77/72 Capolongo [1973] ECR 611
•
Sprawa 72/92 Scharbatke [1993] ECR 5509
•
Sprawa C-314/05 Brzeziński
SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW II
Podstawy traktatowe:
Art. 34 TFUE (ex art. 28 TWE): „Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie
środki o skutku równowaŜnym są zakazane między Państwami Członkowskimi”.
Art. 35 TFUE (ex art. 29 TWE): „Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki
o skutku równowaŜnym są zakazane między Państwami Członkowskimi”.
Uwaga: NaleŜy podkreślić, iŜ w przeciwieństwie do zakazu wprowadzania ceł i opłat o
skutku równowaŜnym, art. 34 i 35 TFUE nie mają charakteru bezwzględnego; uzupełnia je
Art. 36 TFUE (ex art. 30 TWE), na mocy którego: „[p]ostanowienia artykułów 28 i 29 nie
stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych
lub
tranzytowych,
uzasadnionych
względami
moralności
publicznej,
porządku
publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i Ŝycia ludzi i zwierząt lub
ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej
lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i
ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych
ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi”
1. Pojęcie środków o skutku równowaŜnym do ograniczeń ilościowych
•
Dyrektywa 70/50, OJ 1970 L 13/29
•
Sprawa 8/74 Dassonville [1974] ECR 837: „wszelkie regulacje handlowe (trading rules)
ustanowione przez państwa członkowskie, które mogą stanowić przeszkody bezpośrednie
lub pośrednie, rzeczywiste bądź potencjalne, w wymianie handlowej wewnątrz
Wspólnoty, mają być uznane za środki o skutku równowaŜnym do ograniczeń
ilościowych”
•
Sprawa 120/78 Cassis de Dijon [1979] ECR 649: „W przypadku braku przepisów
wspólnotowych dotyczących produkcji i sprzedaŜy alkoholu (...) do kompetencji państw
członkowskich naleŜy regulowanie wszelkich kwestii związanych z produkcją i sprzedaŜą
alkoholu i napojów alkoholowych na terytoriach tych państw. Przeszkody w handlu
wewnątrz Wspólnoty, wynikające z obowiązywania w państwach członkowskich
róŜnych standardów dotyczących wprowadzania do obrotu danych produktów, muszą być
zaakceptowane w takim stopniu, w jakim przepisy te mogą być uznane za niezbędne dla
spełnienia wymogów imperatywnych dotyczących w szczególności skuteczności kontroli
podatkowej, ochrony zdrowia publicznego, rzetelności obrotu handlowego oraz ochrony
konsumentów.”
•
Komunikat Komisji w sprawie konsekwencji orzeczenia w sprawie Cassis de Dijon, OJ
1980 C 216/2
•
Sprawa 15/79 Groenveld: „dotyczy środków krajowych, których specyficznym celem lub
skutkiem jest ograniczenie eksportu poprzez zróŜnicowane traktowanie towaru
krajowego państwa członkowskiego i jego towaru eksportowanego w ten sposób, Ŝe
powoduje to szczególną korzyść dla produkcji krajowej lub rynku krajowego tego
państwa ze stratą dla produkcji lub rynków innych państw członkowskich. Nie jest tak w
przypadku omawianej regulacji, która stosowana jest obiektywnie do produktów
określonego rodzaju bez wprowadzania zróŜnicowania w zaleŜności od tego, czy produkty
te przeznaczone są na rynek krajowy, czy teŜ eksport.”
•
„Sunday trading saga”
-
sprawa C-145/88 Torfaen Borough Council v. B & Q plc [1989] ECR 3851
-
sprawa C-169/91 Stoke-On-Trent v. B & Q plc [1992] ECR I6635
-
sprawa C-306/88 Rochdale BC v. Andres [1992] ECR I-6457
-
sprawa C-304/90 Reading BC v. Payless DIY [1992] ECR I-6493
-
sprawa C-312/89 Conforama [1991] ECR I-997
-
sprawa C-312/89 Marchandise [1991] ECR I-1027
-
post-Keck: sprawy poł. C-401, 402/92 Tankstation i Punto Casa [1994] ECR I2199
•
Sprawy poł. C-267 i C-268/92 Keck [1993] ECR I-6097: „JednakŜe, w przeciwieństwie
do wcześniejszego orzecznictwa, stosowanie do produktów z innych państw
członkowskich przepisów krajowych, które ograniczają lub zabraniają określonych
warunków sprzedaŜy, nie zakłóca handlu między państwami członkowskimi w
rozumieniu formuły Dassonville ani bezpośrednio, ani pośrednio, ani faktycznie, ani
potencjalnie, o ile przepisy te dotyczą wszystkich podmiotów gospodarczych
działających w danym kraju i o ile dotykają w tym samym stopniu, prawnie i
faktycznie (they affect in the same manner, in law and in fact), zbytu produktów
krajowych oraz produktów pochodzących z innych państw członkowskich.”
•
Sprawa C-401/92 Boermans
•
Sprawy poł. C-69 i 258/93 Punto Casa
•
Sprawa C-391/92 Komisja v. Grecja (mleko dla niemowląt)
•
Sprawa C-387/93 Banchero
•
Sprawa C-412/93 Leclerc-Siplec
•
Sprawy poł. C-34 i 36/95 De Agostini
•
Sprawa C-254/98 Heimdienst [2000] ECR I-151
•
Sprawa C-405/98 Gourmet
•
Sprawa C-322/01 DocMorris NV [2003]
•
Sprawa C-171/07 i C-172/07 Apothekerkammer des Saarlandes, 19.05.2009
4. Wyjątki z art. 36 TFUE
•
Sprawa 304/84 Muller [1986] ECR 1511 (cięŜar dowodu)
•
Sprawa 34/79 Henn i Darby [1979] ECR 3795 (moralność publiczna)
•
Sprawa 121/85 Conegate [1986] ECR 1007 (moralność publiczna)
•
Sprawa 154/85 Komisja v. Włochy [1987] ECR (porządek publiczny)
•
Sprawa 72/83 Campus Oil [1984] ECR 2727 (bezpieczeństwo publiczne)
•
Sprawa 53/80 Eyssen [1981] ECR 409 (zdrowie publiczne)
•
Sprawy C-1/90 i C-176/90 Aragonesa [1991] ECR I-4151 (zdrowie publiczne)
•
Sprawa C-322/01 DocMorris NV [2003] (zdrowie publiczne)
•
Sprawy: C-262/02 Komisja v. Francja, C-429/02 Bacardi [2003] (zdrowie publiczne)
•
Sprawa 7/61 Komisja v. Włochy [1961] ECR 633 (art. 30 dotyczy czynników innych
niŜ gospodarcze)
•
Sprawa 152/78 Komisja v. Francja [1980] ECR 2299 (nie mogą stanowić środków
arbitralnej dyskryminacji)
•
Sprawa 40/82 Komisja v. UK [1982] ECR 2793 (ani ukrytych ograniczeń w handlu)
SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW III
1. Doktryna wymogów imperatywnych
•
Sprawa 120/78 Cassis de Dijon [1979] ECR 649
•
Sprawa 788/79 Gilli i Andres [1980] ECR 2071
•
Sprawa 261/81 Rau de Smedt [1982] ECR 3961
•
Sprawa 178/84 Komisja v. Niemcy (Biersteuergesetz) [1987] ECR 1227 (ochrona
konsumenta)
•
Sprawa C-315/92 Clinique [1994] ECR I-3317 (ochrona konsumenta)
•
Sprawa C-470/93 Mars [1995] ECR I-1923 (ochrona konsumenta)
•
Sprawa C-12/00 Komisja v. Hiszpania [2002]
•
Sprawa 16/83 Prantl [1984] ECR 1299 (zapobieganie nieuczciwej konkurencji)
•
Sprawa 302/85 Komisja v. Dania (Danish Bottles) [1988] ECR 4507 (ochrona
środowiska)
•
Sprawa C-2/90 Komisja v. Belgia (Walloon Waste) [1992] ECR I-4431 (ochrona
środowiska)
•
Sprawy poł. 60 i 61/84 Cinetheque [1985] ECR 2605 (promocja kinematografii)
•
Sprawa C-368/95 Familiapress [1997] ECR I-3689 (popieranie róŜnorodności
prasy)
•
Sprawa C-60/00 Mary Carpenter [2002] ECR 6279(środki podjęte w celu ochrony
interesu publicznego musi być zgodny z prawami podstawowymi)
•
Sprawa C-112/00 Schmidberger [2003]
6. Zasada wzajemnego uznania
*Komunikat Komisji dotyczący konsekwencji orzeczenia wydanego przez ETS 20
lutego 1979 roku w sprawie 120/78 (Cassis de Dijon), OJ 1980, C256/2:
„[k]aŜdy produkt importowany z innego państwa członkowskiego musi być w
zasadzie dopuszczony na terytorium importującego państwa członkowskiego, jeŜeli
został wytworzony i wprowadzony do obrotu zgodnie z prawem, tj. zgodnie z
odpowiednimi regulacjami i technikami produkcji, jakie zwyczajowo i tradycyjnie
akceptowane są w państwie eksportującym. PowyŜsza zasada sugeruje, Ŝe państwo
członkowskie, ustanawiając handlowe lub techniczne regulacje mogące wywierać
wpływ na swobodny przepływ towarów, nie powinno przyjmować wyłącznie
narodowego punktu widzenia i brać pod uwagę jedynie standardy dotyczące
produktów krajowych. Właściwe funkcjonowanie wspólnego rynku wymaga, aby
kaŜde państwo członkowskie uznawało uzasadnione interesy innych państw
członkowskich.”
7. Prawo własności intelektualnej a swoboda przepływu towarów
*Ochrona własności intelektualnej a rynek wewnętrzny
Sprawy poł. 56 i 58 Consten v. Grundig [1966] ECR 299
*Teoria wyczerpania praw
Sprawa 187/80 Merck v. Stephar [1981] ECR 2063
Sprawa 15/74 Centrafarm v. Sterling Drug Inc. [1974] ECR 1147
Sprawa 19/84 Pharmon Hoechst [1985] ECR 2281
Sprawa 16/74 Centrafarm v. Winthorp [1974] ECR 1183
Sprawa 55/80 GEMA [1981] ECR 147
Sprawa 158/86 Warner Bros v. Christiansen [1988] ECR 2605
Sprawa C-59/08 Copad SA, 23.04.2009
SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB I
Swoboda przepływu pracowników
Podstawy traktatowe:
Art. 45 TFUE (ex art. 39 TWE):
1. Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii.
2
Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na
przynaleŜność państwową między pracownikami Państw Członkowskich, w
zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
3.
Z
zastrzeŜeniem
ograniczeń
uzasadnionych
względami
porządku
publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego swoboda ta
obejmuje prawo:
a) ubiegania się o rzeczywiście ofiarowane miejsca pracy;
b) swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw
Członkowskich;
c) przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy
zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi
dotyczącymi zatrudnienia pracowników tego państwa;
d) pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia,
na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach wykonawczych.
4. Postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do zatrudnienia w
administracji publicznej.
Prawo pochodne:
•
Rozporządzenie 1612/68 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/2, s. 475), prawa pracowników i ich
rodzin
•
Dyrektywa 64/221 (OJ Sp. Ed. 1964, No. 850/64, s. 117), dopuszczalne ograniczenia
swobody przepływu pracowników ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego i zdrowia publicznego (uchylona)
•
Dyrektywa 68/360 (OJ Sp. Ed. 1968, L 257/13, s. 485), formalności dot. wjazdu i pobytu
pracownika i jego rodziny (uchylona)
•
Rozporządzenie 1251/70 (OJ Sp. Ed. 1970, L 142/24, s. 402), prawo pozostania po
okresie zatrudnienia
• Dyrektywa 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do
swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (Dz. Urz.
UE 2004 L 158/77)
1. Pojęcie pracownika, zakres podmiotowy swobody przepływu pracowników
* Sprawa 75/63 Hoekstra [1964] ECR 177: pojęcie pracownika ma charakter
wspólnotowy, definiować je będzie więc ETS
* Sprawa 53/81 Levin [1982] ECR 1035: praca w niepełnym wymiarze
* Sprawa 66/85 Lawrie-Blum [1986] ECR 2121:staŜ nauczycielski, niskie wynagrodzenie
* Sprawa 196/87 Steymann [1988] ECR 6159: praca dla wspólnoty religijnej
* Sprawa 344/87 Bettray [1989] ECR 1621: praca w ramach terapii anty-narkotykowej
* Sprawa C-357/89 Raulin [1992] ECR I-1027: niewielka ilość przepracowanych godzin
* Sprawa C-292/89 Antonissen [1991] ECR I-745
* Sprawa C-188/00 Kurz [2002] ECR I-10691
* Sprawa C-138/02 Collins [2003]; status osób poszukujących pracy
Sprawa 66/85 Lawrie-Blum: „pracownikiem jest osoba, która wykonuje przez pewien czas
świadczenia na rzecz innej osoby i pod jej kierunkiem, w zamian za co otrzymuje
wynagrodzenie”
Sprawa C-188/00 Kurz: „na to, czy ktoś jest pracownikiem, nie wpływa ani natura (rodzaj)
stosunku pracy na podstawie prawa krajowego, ani stopień produktywności (wydajności
pracy) danej osoby, ani pochodzenie środków, z jakich wypłacane jest wynagrodzenie, ani
wysokość wynagrodzenia”
2. Obywatelstwo UE a zakres uprawnień pracownika
* Sprawa C-413/99 Baumbast [2002] ECR I-7091
* Sprawa C-138/02 Collins [2003]
* Sprawa C-456/02 Trojani [2004], 7.09.04
* Sprawa C-22/08 Vatsouras, 4.06.2009
3. Prawo wjazdu i pobytu
* Dyrektywa 2004/38/WE
- pojęcie „członka rodziny obywatela Unii”
- prawo pobytu do 3 miesięcy
- prawo pobytu powyŜej 3 miesięcy
- prawo stałego pobytu
- prawo pozostania
- ograniczenia ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego i zdrowia publicznego
* Sprawa 48/75 Royer [1976] ECR 497
* Sprawa 118/75 Watson i Belmann [1976] ECR 1185
* Sprawa C-68/89 Komisja v. Holandia
* Sprawa C-378/97 Wijsenbeck
4. Prawa członków rodziny pracownika, pojęcie „korzyści socjalnych”
* Rozporządzenie 1612/68
* Sprawa 207/78 Even:
korzyści socjalne: „wszelkie korzyści, które, związane lub nie z umową o pracę, są
przyznawane krajowym pracownikom przede wszystkim z powodu ich obiektywnego
statusu pracowników lub z powodu samego faktu posiadania miejsca zamieszkania na
terytorium krajowym i których rozciągnięcie na pracowników będących obywatelami
innych państw członkowskich wydaje się właściwe dla zapewnienia tym pracownikom
mobilności wewnątrz Wspólnoty”
* Sprawa 59/85 Reed [1986] ECR 1283
* Sprawa 267/83 Diatta [1985] ECR 567
* Sprawa 316/85 Lebon [1987] ECR 2811
* Sprawa 137/84 Mutsch
* Sprawa C-237/94 O`Flynn
* Sprawa 32/75 Cristini
Kto naleŜy do rodziny pracownika ? Co zmieniła w tej kwestii dyrektywa 2004/38/WE ?
5. Prawo pozostania po okresie zatrudnienia
* Rozporządzenie 1251/70
6. Dopuszczalne ograniczenia ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo
publiczne, zdrowie publiczne
* Sprawa 41/74 Van Duyn [1974] ECR 1337: praca dla kościoła scientologicznego
* Sprawa 30/77 Bouchereau [1977] ECR 1999: uprzednio skazani
* Sprawa 36/75 Rutili [1975] ECR 1219: polityczny aktywista, organizator strajków
* Sprawa 115 i 116/81 Adoui & Cornuaille [1982] ECR 1665: francuskie „kelnerki”
* Sprawa 131/79 Santillo [1980] ECR 1585: przestępca Se ksualny
* Sprawa C-100/01 Olazabal [2002]
* postanowienia dyrektywy 2004/38
7. Praca w administracji publicznej jako wyjątek od art. 45 (4) TFUE
* Sprawa 149/79 Komisja v. Belgia [1982] ECR 1845
* Sprawa 33/88 Allue [19889] ECR 1591
* Sprawa C-4/91 Bleis [1991] ECR I-5627
władza publiczna, praca w administracji publicznej: „te stanowiska, które wiąŜą się z
bezpośrednim udziałem w wykonywaniu władzy zwierzchniej i pełnieniu zadań, których
celem jest ochrona ogólnych interesów państwa lub innych instytucji publicznych, co
zakłada szczególną więź z państwem osoby mianowanej na takie stanowisko”
8. Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przepływu
pracowników
● Sprawa C-415/93 Bosman [1995] ECR I-492:
„[p] rzepisy, które uniemoŜliwiają lub utrudniają obywatelowi państwa
członkowskiego opuszczenie kraju pochodzenia w celu skorzystania z
przysługującego mu prawa do swobody poruszania się we Wspólnocie,
stanowią przeszkodę w wykonywaniu tej swobody nawet wówczas, jeŜeli
stosowane są bez względu na obywatelstwo pracowników”.
● Sprawa C-138/02 Collins [2003]
9. Problem tzw. odwrotnej dyskryminacji
•
Sprawa 175/78 R v. Saunders [1979] ECR 1129
•
Sprawa 35 i 36/82 Morson & Jhanian [1982] ECR 3723
•
Sprawa C-370/90 Surinder Singh
Swoboda przedsiębiorczości
Podstawy traktatowe:
Art. 49 TFUE (ex art. 43 TWE):
Ograniczenia
swobody
przedsiębiorczości
obywateli
jednego
Państwa
Członkowskiego na terytorium innego Państwa Członkowskiego są zakazane w ramach
poniŜszych postanowień. Zakaz ten obejmuje równieŜ ograniczenia w tworzeniu agencji,
oddziałów lub filii przez obywateli danego Państwa Członkowskiego, ustanowionych na
terytorium innego Państwa Członkowskiego.
Z
zastrzeŜeniem
postanowień
rozdziału
dotyczącego
kapitału,
swoboda
przedsiębiorczości obejmuje podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na
własny rachunek, jak równieŜ zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami, a zwłaszcza
spółkami w rozumieniu artykułu 48 akapit drugi, na warunkach określonych przez
ustawodawstwo Państwa przyjmującego dla własnych obywateli.
Art. 51 TFUE (ex art. 45 TWE):
Postanowienia niniejszego rozdziału nie mają zastosowania do działalności, która w
jednym z Państw Członkowskich jest związana, choćby przejściowo, z wykonywaniem
władzy publicznej.
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,
mogą wyłączyć pewne rodzaje działalności ze stosowania postanowień niniejszego rozdziału.
Art. 52 TFUE (ex art. 46 TWE):
1. Postanowienia niniejszego rozdziału oraz środki podjęte na ich podstawie nie
przesądzają o
zastosowaniu
przepisów ustawowych
i
administracyjnych
przewidujących szczególne traktowanie cudzoziemców, uzasadnione względami
porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego”.
2.
Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
prawodawczą, uchwalają dyrektywy w celu koordynacji powyŜszych postanowień.
Art. 54 TFUE (ex art. 48 TWE):
Na potrzeby stosowania postanowień niniejszego rozdziału spółki załoŜone zgodnie z
ustawodawstwem Państwa Członkowskiego i mające swą statutową siedzibę, zarząd lub
główne przedsiębiorstwo wewnątrz Wspólnoty, są traktowane jak osoby fizyczne mające
przynaleŜność Państwa Członkowskiego.
Przez spółki rozumie się spółki prawa cywilnego lub handlowego, a takŜe spółdzielnie
oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, z wyjątkiem spółek, których
działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku.
1. Zakres swobody przedsiębiorczości
a) Pojęcie przedsiębiorczości:
C-221/89 Factortame II :
„samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy
trwałego urządzenia (a fixed establishment) w innym państwie członkowskim, na czas
nieokreślony”
•
samodzielność działalności
•
charakter transgraniczny (Sprawa 115/78 Knoors [1979] ECR 399)
•
wymóg stałości (Sprawa C-55/94 Gebhard [1995]: „w sposób stały i
ciągły”)
b) Pierwotne prawo przedsiębiorczości:
-
podjęcie samodzielnie nowej działalności w innym państwie członkowskim
Wtórne prawo przedsiębiorczości
-
podjęcie działalności przez przedsiębiorstwo działające w jednym p.
członkowskim równieŜ w innym p. członkowskim
c) Przedsiębiorstwo, spółka – art. 54 TFUE
przynaleŜność przedsiębiorstwa do Wspólnoty, charakter wspólnotowy:
*załoŜenie zgodnie z prawem państwa członkowskiego (teoria powstania,
inkorporacji)
*posiadanie statutowej siedziby, zarządu lub głównego przedsiębiorstwa
wewnątrz Wspólnoty (teoria siedziby)
*nie
obowiązuje
teoria
kontroli
(decyduje
prawo
państwa,
którego
obywatelstwo mają właściciele kapitału umoŜliwiającego kontrolę nad
przedsiębiorstwem)
d) Działalność na własny rachunek, na zasadzie samozatrudnienia:
•
Sprawa C-268/98 Jany:
„polega na samodzielnym prowadzeniu działalności w innym państwie
członkowskim przez określoną osobę na własny rachunek, na własną
odpowiedzialność, bez jakiegokolwiek podporządkowania wobec osób
trzecich, za wynagrodzeniem płatnym w pełnej wysokości bezpośrednio do
niej”
2. Swoboda przedsiębiorczości a swoboda świadczenia usług
•
Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165
„przejściowy charakter świadczenia usług naleŜy ocenić uwzględniając okres,
częstotliwość, regularne powtarzanie i ciągłość działalności” (regularity, periodicity,
continuity), ale moŜna mieć „konieczną infranstrukturę”
3. Wzajemne uznanie dyplomów
Nowy reŜim uznawania kwalifikacji: Dyr. 2005/36/EC (Dz. Urz. UE L 255/22 z 30.09.2005),
implementacja do 20.10.2007
•
Dyrektywa 89/48 (OJ 1989 L 19, s. 16): dyplomy szkól wyŜszych
•
Dyrektywa 92/51 (OJ 1992 L 209, s. 25): dyplomy instytucji lub szkół pomaturalnych
•
Dyrektywa 93/16 (OJ 1993 L 165/11): kwalifikacje medyczne
•
Sprawa 2/74 Reyners [1974] ECR 631
•
Sprawa 71/76 Thieffry [1977] ECR 765
•
Sprawa C-61/89 Bouchoucha [1990] ECR I-3553
•
Sprawa C-340/89 Vlassopuolou [1991] ECR I-2357
•
Sprawa C-319/92 Haim [1994] ECR I-425
•
Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663
4. Działalność gospodarcza osób prawnych/podstawy europejskiego prawa spółek
•
Sprawa 79/85 Segers
•
Sprawa 270/83 Komisja v. Francja
•
Sprawa 81/87 Daily Mail
•
Sprawa C-1/93 Halliburton Services
•
Sprawa C-212/97 Centros
•
Sprawa C-330/91 Commerzbank
•
Sprawa C-208/00 Őberseering BV
•
Sprawa C-210/06 Cartesio
5. Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przedsiębiorczości
•
Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165:
„(...) przepisy krajowe mogące utrudnić, lub uczynić mniej atrakcyjnym
wykonywanie podstawowych swobód zagwarantowanych w Traktacie muszą
spełniać następujące cztery warunki: muszą być stosowane w sposób
niedyskryminacyjny; muszą być usprawiedliwione na podstawie wymogów
imperatywnych interesu publicznego; muszą być właściwe dla osiągnięcia celu,
jakiemu słuŜą; nie mogą przekraczać tego, co jest konieczne dla osiągnięcia
wspomnianego celu”.
● Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663:
„[z]godnie z powyŜszym, art. 48 i 52 wykluczają stosowanie regulacji
krajowych określających warunki uŜywania tytułów akademickich uzyskanych w
innych państwach członkowskich, w przypadku, gdy regulacje te, nawet jeśli
stosowane są bez dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, mogą utrudnić lub
uczynić
mniej
atrakcyjnym
wykonywanie
podstawowych
swobód
zagwarantowanych w Traktacie przez obywateli państw członkowskich
Wspólnoty, włączając w to obywateli państwa członkowskiego, które przyjęło
dane regulacje. Sytuacja byłaby inna wyłącznie wówczas, gdyby dana regulacja
słuŜyła osiągnięciu słusznego celu zgodnego z Traktatem i była uzasadniona na
podstawie wymogów imperatywnych interesu publicznego”.
6. Podatki bezpośrednie a rynek wewnętrzny
Podatki od osób fizycznych
•
Sprawa C-175/88 Biehl [1990] ECR I-1779
•
Sprawa C-204/90 Bachmann [1992] ECR I-249
•
Sprawa C-279/93 Schumacker [1995] ECR I-225:
„dyskryminacja powstaje tylko wskutek zastosowania róŜnych reguł do porównywalnych
sytuacji bądź tych samych reguł do róŜnych sytuacji”;
•
Sprawa C-80/94 Wielockx [1995] ECRI-2493
•
Sprawa C-318/07 Persche
•
Sprawa C-544/07 Rüffler, 23.04.2009
Podatki od osób prawnych
•
Sprawa 270/83 Komisja v. Francja [1986] ECR 273
•
Sprawa C-330/91 Commerzbank AG [1993] ECR I-4017
•
Sprawa C-1/93 Halliburton Services [1994] ECR I-1137
•
Sprawa C-250/95 Singer [1997] ECR I-2471
SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG
Podstawy traktatowe:
Art. 56 TFUE (ex art. 49 TWE): „W ramach poniŜszych postanowień ograniczenia w
swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii są zakazane w odniesieniu do obywateli
Państw Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie członkowskim innym niŜ
Państwo odbiorcy świadczenia”.
Art. 57 TFUE (ex art. 50 TWE): „Usługami w rozumieniu Traktatów są świadczenia
wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami
o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób.
Usługi obejmują zwłaszcza:
a) działalność o charakterze przemysłowym;
b) działalność o charakterze handlowym;
c) działalność rzemieślnicza;
d) wykonywanie wolnych zawodów.
Z zastrzeŜeniem postanowień rozdziału dotyczącego oprawa przedsiębiorczości, świadczący
usługę moŜe, w celu spełnienia świadczenia, wykonywać przejściowo działalność w państwie
członkowskim świadczenia na tych samych warunkach, jakie państwo to nakłada na własnych
obywateli.”
Traktat dopuszcza wyjątki od swobody świadczenia usług:
Na mocy art. 62 TFUE (ex art. 55 TWE), do swobody świadczenia usług stosuje się
odpowiednio art. 52 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym: „[p]ostanowienia niniejszego rozdziału
oraz środki podjęte na ich podstawie nie przesądzają o zastosowaniu przepisów ustawowych,
wykonawczych
lub
administracyjnych,
cudzoziemców,
uzasadnione
względami
przewidujących
porządku
szczególne
publicznego,
traktowanie
bezpieczeństwa
publicznego lub zdrowia publicznego”.
1. Pojęcie usług
•
Sprawa 15/78 Koestler [1978] ECR 1979: usługi bankowe
•
Sprawa 153/73 Saachi [1974] ECR 409: reklamy tel.
•
Sprawa 279/80 Webb [1981] ECR 3305: pośrednictwo pracy
•
Sprawa 110 i 111/78 Van Wesemael [1979] ECR 35: agencje artyst.
•
Sprawy 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377: turystyka
•
Sprawa C-159/90 SPUC v. Grogan [1991] ECR I-4685: zabiegi aborcyjne
*Sprawa C-545/03 Mobistar
*Sprawa C-60/00 Carpenter
*Sprawa C-215/01 Schnitzer
* Uwaga: z orzecznictwa ETS wynika, Ŝe postanowieniom Traktatu o swobodzie
świadczenia usług podlegają następujące kategorie transakcji:
•
kiedy usługodawca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w celu
świadczenia tam usług (np. sprawa 76/81 Transporoute v. Minister of Public Works
[1982] ECR 417);
•
kiedy usługobiorca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego, aby skorzystać z
oferowanych tam usług (np. sprawy 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377);
•
kiedy zarówno usługodawca jak i usługobiorca mają siedzibę w tym samym państwie
członkowskim, ale usługodawca przemieszcza się do innego państwa członkowskiego w
celu oferowania tam swych usług (np. sprawy: C-154/89 Komisja v. Francja [1991] ECR
I 659, C-180/89 Komisja v. Włochy [1991] ECR I 709, C-198 /89 Komisja v. Grecja
[1991] ECR I 727 - przewodnicy turystyczni)
•
kiedy ani usługodawca, ani usługobiorca nie przemieszczają się fizycznie, a usługi
świadczone są w formie przepływu informacji (poprzez telefon, fax, e-mail) (np. sprawy
C-76/90 Säger [1991] ECR I 4221, C-288/89 Gouda [1991] ECR I 4007)
Nowa dyrektywa usługowa: 2006/123 Dz. Urz. UE, L 376, s.36
1. Swoboda świadczenia usług a swoboda przedsiębiorczości
•
Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165
2. Wyjątki traktatowe
•
Sprawa C-159/90 SPUC v. Grogan [1991] ECR I-4685
•
Sprawa C-243/01 Gambelli [2003]
•
Sprawa C-36/02 Omega ( Laserdome) [2003]
3. Zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody świadczenia usług
•
Sprawa 33/74 Van Binsbergen [1974] ECR 1299
•
Sprawa 205/84 Komisja v. Niemcy [1986] ECR 3755
•
Sprawa C-113/89 Rush Portuguesa [1990] ECR I-1417
•
Sprawa C-288/89 Gouda [1991] ECR I 4007
•
Sprawa C-76/90 Säger [1991] ECR I 4221
•
Sprawa C-384/93 Alpine Investments [1995] ECR I-1141
•
Sprawa C-34-36/95 De Agostini [1997] ECR I-3843
•
Sprawa C-158/96 Kohll [1998] ECR I-1931
•
Sprawa C-157/99 Geraets-Smits i Peerbooms
4.Usługi prawnicze
•
Sprawa 2/74 Reyners [1974] ECR 631
•
Sprawa 71/76 Thieffry [1977] ECR 765
•
Sprawa 107/83 Klopp [1984] ECR 2971
•
Sprawa 292/86 Gullung [1988] ECR 111
•
Sprawa C-340/89 Vlassopoulou [1991] ECR I-2357
•
Sprawa C-19/92 Kraus [1993] ECR I-1663
•
Sprawa C-55/94 Gebhard [1995] ECR I-4165
•
Sprawa C-309/99 Wouters
•
Sprawa C-506/04 Wilson
•
Dyrektywa 77/249, OJ 1977 L 18/17 w sprawie ułatwienia skutecznego
korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług
•
Dyrektywa 89/48, OJ 1989 L 19/16 wzajemne uznanie dyplomów szkół wyŜszych
•
Dyrektywa 98/5/WE w sprawie ułatwienia prowadzenia stałej praktyki
prawniczej w innym państwie członkowskim niŜ to, w którym uzyskano
kwalifikacje
5. Status tzw. pracowników delegowanych
SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU
Podstawy traktatowe:
Art. 63 TFUE (ex art. 56 TWE):
W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w
przepływie kapitału między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami
Członkowskimi a państwami trzecimi.
W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w
płatnościach pomiędzy Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.
Uwaga: Art. 56 TWE (obecnie art. 63 TFUE) w obecnym brzmieniu obowiązuje od 1
stycznia 1994 (art. 73 a TUE). W poprzedniej wersji (art. 67 TEWG) ograniczenia w
przepływie kapitału miały być znoszone stopniowo, „w zakresie niezbędnym dla
prawidłowego funkcjonowania wspólnego rynku”.
Art. 65 TFUE (ex art. 58 TWE):
1. Artykuł 63 nie narusza prawa Państw Członkowskich do:
a) stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego traktujących odmiennie
podatników ze względu na róŜne miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału;
b) podejmowania wszelkich środków niezbędnych do zapobiegania naruszeniom ich
ustaw i aktów wykonawczych, zwłaszcza w sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru
ostroŜnościowego nad instytucjami finansowymi lub ustanowienia procedur
deklarowania przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej bądź
statystycznej, lub podejmowania środków uzasadnionych powodami związanymi z
porządkiem publicznym lub bezpieczeństwem publicznym.
2. Niniejszy rozdział nie przesądza o moŜliwości stosowania ograniczeń w dziedzinie prawa
przedsiębiorczości zgodnych z niniejszym Traktatem.
3. Środki i procedury określone w ustępach 1 i 2 nie powinny stanowić arbitralnej
dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i
płatności w rozumieniu art. 63.
Prawo pochodne:
•
Pierwsza Dyrektywa Kapitałowa z 11 maja 1960, OJ 1960, Sp. Edition 1959-62,
s. 49-59
•
Druga Dyrektywa Kapitałowa z 18 grudnia 1962, OJ 1963, Sp. Edition 1963-64,
s.5-17
•
Dyrektywa 85/583, OJ 1985, L 372/39 oraz Dyrektywa 85/611, OJ 1985, L 375/3
•
Komisja: Program dotyczący liberalizacji przepływu kapitału, COM(86) 292
•
Dyrektywa 88/361, OJ 1988, L 372 przewidująca pełną liberalizację
przepływu kapitału
•
problem statusu prawnego Dyr. 88/361 wobec zmian wprowadzonych w TUE, orzeczenie
w sprawie Bordessa, (C-358/93 i C-416/93, [1995] ECR I, 361)
•
Dyrektywa 97/5 o przelewach transgranicznych
•
Rozp. 2560/2001 o płatnościach trans granicznych w euro
•
Dyr. 91/308 o zwalczaniu prania brudnych pieniędzy
1. Swoboda przepływu kapitału a inne swobody rynku wewnętrznego
* Sprawa C-203/80 Casati [1981] ECR I-2595: „Swobodny przepływ kapitału stanowi,
wraz z takim przepływem osób i usług, jedną z podstawowych swobód Wspólnoty. (...)
swoboda przepływu pewnych rodzajów kapitału jest w praktyce warunkiem wstępnym
dla skutecznego wykonywania innych swobód, zagwarantowanych w Traktacie, w
szczególności
swobody
zakładania
przedsiębiorstw
i
prowadzenia
działalności
gospodarczej”
* Sprawa Bachmann (C-204/90, [1992] ECR I-249)
* Sprawa Komisja v. Włochy (C-95/81, [1982] ECR 2187)
* Sprawa Safir (C-118/96, [1998] ECR I-1897)
* Sprawa C-208/00 Überseering
2. Pojęcie przepływu kapitału
* Sprawa R. v. Thompson (C-7/78, [1978] ECR 2247)
* Sprawa Casati (C-203/80 [1981] ECR I-2595)
* Sprawa Bordessa (C-358/93 i C-416/93, [1995] ECR I, 361)
* Sprawa Schindler (C-275/92, [1994] ECR I-1039)
* Sprawa Sanz de Lera (C-163/94)
* Sprawa Trummer i Mayer (C-222/97)
* Sprawa Verkooijen (C-35/98)
* Sprawa Van Hilten-van der Heijden (C-513/03)
* Sprawa Persche (C-318/07)
Przepływ kapitału:
Jednostronne przeniesienie w celu inwestycyjnym środków majątkowych w formie
rzeczowej lub pienięŜnej, pomiędzy co najmniej dwoma państwami członkowskimi.
3.Kapitał a płatności bieŜące
•
Sprawa 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone [1984] ECR 377: „(...) płatności bieŜące są
transferami walut obcych w wykonaniu transakcji podstawowej, podczas gdy przepływ
kapitału to operacje finansowe co do istoty związane raczej z inwestowaniem określonych
funduszy, a nie z zapłatą za usługę.”
Przepływ płatności:
Przeniesienie do innego państwa członkowskiego środków pienięŜnych, nie w celu
inwestycyjnym, ale w celu wykonania świadczenia wzajemnego, którego źródłem jest
czynność dokonana w ramach realizowania prawa wynikającego z jednej ze swobód.
4. Dopuszczalne ograniczenia w przepływie kapitału
1. „niezbędne środki” (requisite measures)
2. zastosowanie doktryny wymogów imperatywnych do swobody przepływu kapitału
* Sprawa Komisja v. Belgia (C-478/98, 26.09.2000)
* Sprawa C-367/98 Komisja v. Portugalia
* Sprawa C-54/99 Association Eglise de scientologie de Paris
* Sprawa C-315/02 Lenz
* Sprawa Bordessa (C-358/93 i C-416/93)
5. Katalog dołączony do dyrektywy 88/361 obejmuje następujące kategorie przepływów
kapitału:
-
inwestycje
bezpośrednie,
dokonywane
na
terytorium
danego
państwa
nierezydentów lub przez rezydentów (osoby fizyczne i prawne według definicji
ustanowionych w prawie dewizowym obowiązującym w kaŜdym państwie
członkowskim) za granicą, polegające m. in. na ustanowieniu oddziałów lub
nowych przedsiębiorstw naleŜących w całości do osoby wnoszącej kapitał, nabyciu
w
całości
juŜ
istniejących
przedsiębiorstw,
takŜe
na
zaciągnięciu
długoterminowych poŜyczek lub dokonaniu reinwestycji zysków w celu
ustanowienia lub utrzymania trwałych związków ekonomicznych;
-
inwestycje
w
nieruchomości
połoŜone
na
terytorium
państwa
przez
nierezydentów oraz inwestycje w nieruchomości połoŜone za granicą przez
rezydentów;
-
operacje odnoszące się do papierów wartościowych będących przedmiotem
obrotu na rynku kapitałowym, czyli obrót akcjami i innymi papierami
wartościowymi o charakterze udziałowym oraz obligacjami, w tym: nabycie przez
nierezydentów krajowych papierów wartościowych będących przedmiotem obrotu
giełdowego, nabycie przez rezydentów zagranicznych papierów wartościowych
będących przedmiotem obrotu giełdowego, nabycie przez nierezydentów
krajowych papierów wartościowych nie będących przedmiotem obrotu giełdowego
oraz nabycie przez rezydentów zagranicznych papierów wartościowych nie
będących przedmiotem obrotu giełdowego, a takŜe dopuszczenie krajowych
papierów wartościowych na zagraniczny rynek kapitałowy oraz zarządzanie
zagranicznymi papierami wartościowymi na krajowym rynku kapitałowym;
-
operacje dotyczące jednostek uczestnictwa przedsiębiorstw zbiorowego
inwestowania (np. funduszy powierniczych i funduszy inwestycyjnych);
-
operacje odnoszące się do papierów wartościowych i innych instrumentów
rynku
pienięŜnego
(np.
czeki
bankowe,
weksle
skarbowe,
certyfikaty
depozytowe);
-
operacje na rachunkach bieŜących i depozytowych instytucji finansowych
dokonywane przez nierezydentów z krajowymi instytucjami finansowymi lub
przez rezydentów z zagranicznymi instytucjami finansowymi;
-
kredyty i poŜyczki pienięŜne związane z transakcjami handlowymi lub
świadczeniem usług, w których uczestniczy rezydent, tj. kredyty i poŜyczki krótko, średnio-, i długoterminowe udzielane przez nierezydentów rezydentom i przez
rezydentów nierezydentom;
-
poręczenia, gwarancje i prawa zastawu udzielane przez nierezydentów
rezydentom i przez rezydentów nierezydentom;
-
transfery wynikające z wypełniania umów ubezpieczeniowych, w tym
dotyczących ubezpieczeń na Ŝycie i ubezpieczeń kredytu;
-
przepływ kapitału o charakterze osobistym, czyli poŜyczki, darowizny, posagi,
spadki i zapisy, a takŜe spłata zadłuŜenia przez imigrantów w państwach ich
poprzedniego miejsca zamieszkania, transfer majątku zgromadzonego przez
rezydentów w przypadku emigracji, w czasie ich zagospodarowywania lub w
okresie przebywania za granicą oraz transfer oszczędności imigrantów w okresie
przebywania za granicą do państwa ich poprzedniego miejsca zamieszkania
-
fizyczny przywóz i wywóz aktywów finansowych, takich jak papiery
wartościowe i wszelkiego rodzaju środki płatnicze;
-
inne przepływu kapitału, w tym: podatki od spadków, odszkodowania (tam,
gdzie mogą być uwaŜane za kapitał), zwroty w przypadku uniewaŜnienia umowy
oraz zwroty nienaleŜnych płatności (tam, gdzie mogą być uwaŜane za kapitał),
honoraria autorskie: patenty, wzory przemysłowe, znaki handlowe i wynalazki
(przeniesienie praw własności i uŜytkowania oraz płatności z nich wynikające).
6. Orzecznictwo z zakresu swobody przepływu kapitału:
Sprawa C-35/98 Staatssecretaris van Financiën v. B.G.M. Verkooijen, Zb. Orz. 2000, t. I, s.
4071
Sprawa C-302/97 A. Konle v. Republika Austriacka, Zb. Orz. 1999, t. I, s. 3099.
Sprawa C-423/98 A. Albore, Zb. Orz. 2000, t. I, s. 5965.
Sprawa C-251/98 Baars v. Inspecteur der Belastingdienst Particulieren/Ondernemingen
Gorinchem, Zb. Orz. 2000, t. I, s. 2728
Sprawa C-222/97 M. Trummer i P. Mayer, Zb. Orz. 1999, t. I, s. 1661
Sprawa C-174/04 Komisja v. Republika Włoska, Zb. Orz. 2005, s. 4933
Sprawa C-452/04 Fidium Finanz, Zb. Orz. 2006, s. 9521
Sprawy poł. C-282/04 oraz C-283/04 Komisja v. Holandia, Zb. Orz. 2006, s. 9141
Sprawa C-112/05 Komisja v. Niemcy, Zb. Orz. 2007, s. 8995
7. Sprawy dotyczące tzw. złotych akcji
np. C-367/98 Komisja v. Portugalia, Zb. Orz. 2002, t. I, s. 4731 oraz C-463/00 Komisja v.
Hiszpania, Zb. Orz. 2003, t. I, s. 4581 i C-98/01 Komisja v. Zjednoczone Królestwo, Zb. Orz.
2003, t. I, s. 4641, C-98/00 Komisja v. UK (BAA), C-112/05 Komisja v. Niemcy (Volkswagen)