Aplikacja przestrzennych modeli panelowych do weryfikacji hipotezy

Dr Elżbieta .Antczak, Katedra Ekonometrii Przestrzennej, Uniwersytet Łódzki
Aplikacja przestrzennych modeli panelowych do weryfikacji hipotezy Środowiskowej
Krzywej Kuznetsa na przykładzie Polski
W systemie ludzkość – przyroda istnieją liczne i złożone relacje. Niezrównoważony
rozwój społeczno – gospodarczy przekształca i zakłóca te współzależności. Zatem,
warunkiem zapewnienia racjonalnego pro-środowiskowego rozwoju oraz odpowiedniego
wykorzystania zasobów naturalnych jest identyfikacja i poznanie wzajemnych relacji
w systemie człowiek – gospodarka – środowisko. Zależności te są wielokierunkowe i ulegają
ciągłym zmianom, powodowanym upływem czasu oraz zachodzącymi interakcjami
przestrzennymi. Uchwycenie tych relacji jest możliwe, między innymi poprzez zastosowanie,
odpowiednich metod ilościowych, np. przestrzennych modeli panelowych skonstruowanych
w oparciu o hipotezę Środowiskowej Krzywej Kuznetsa (Environmental Kuznets Curve,
EKC). EKC przedstawia relację pomiędzy poziomem dochodów PKB na osobę a „popytem”
na czyste środowisko. Hipoteza EKC mówi, że skala degradacji środowiska będzie wzrastała
do pewnego momentu. Po osiągnięciu ekstremum proces zanieczyszczania zostanie
wstrzymany (np. dzięki inwestycjom pro-środowiskowym). Empirycznie udowodniono, że
wzrost gospodarczy wpływa na poziom degradacji środowiska przybierając kształt
odwróconej litery U. Punkt przekroczenia pewnego poziomu dochodów na osobę (mówi się
o podwojeniu dochodów bądź nawet ich potrojeniu) w danej gospodarce będzie punktem
zwrotnym (turning point), od którego, pomimo dalszego rozwoju gospodarczego, nastąpi
spadek degradacji środowiska. Przestrzenne modele EKC (np. dla danych panelowych) nie
tylko potwierdzają tezę o istnieniu związku między określonym poziomem dochodów na
osobę a wzrostem popytu na czyste środowisko, ale mierzą również wzajemną siłę
oddziaływania rozwoju jednego regionu na rozwój regionów sąsiednich (jaki i również stan
środowiska). Jak dotychczas, nie zostały przeprowadzone badania weryfikujące hipotezę EKC
dla polskiej gospodarki na niższym poziomie administracyjnymi niż NUTS1.
Celem niniejszej publikacji jest weryfikacja hipotezy EKC na poziomie polskich
NUTS2. Badanie przeprowadzono na podstawie wybranych wskaźników środowiskowych
opisujących emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza (jako zmiennych
objaśnianych (prezentujących stan środowiska naturalnego), oraz PKB na osobę jako
zmiennej objaśniającej (prezentującej poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych
województw). Dane dotyczyły lat 1995 – 2010. Analizę przeprowadzono
z zastosowaniem przestrzennych modeli panelowych opartych na funkcjach EKC. Opisano
teoretyczne podstawy konstrukcji modeli oraz metod estymacji. Modele estymowano
w pakiecie RCran. Dokonano interpretacji otrzymanych wyników (estymacji klasycznych
i przestrzennych modeli) oraz zweryfikowano postawioną hipotezę.
Słowa klucze: przestrzenne modele panelowe, Środowiskowa Krzywa Kuznetsa, degradacja
środowiska, rozwój gospodarczy regionów;