MU 0708-07.indd - Miesięcznik Ubezpieczeniowy

TEMAT MIESIĄCA
LIPIEC/SIERPIEŃ 2007
RYZYKA KATASTROFICZNE
Sposób na pogodę
Derywaty pogodowe pozwalają na zminimalizowanie strat przedsiębiorstwa lub rekompensatę spadku jego obrotów w związku
z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. – JADWIGA TUDEK, MACIEJ MAJEWSKI
W
Warunki klimatyczne mają wpływ na
wyniki około 80% firm działających
na terenie USA i 15% PKB europejskiego (The nature and use of weather derivatives,
Alternative Investment Conference).
Działalność przedsiębiorstw jest uzależniona od takich zmiennych pogodowych
jak temperatura, poziom opadów czy
prędkość wiatru, a wpływ warunków klimatycznych na poziom sprzedaży, koszty
produkcji i w rezultacie na działalność
firmy może być wyjątkowo niekorzystny.
POCZĄTKI
W odpowiedzi na potrzebę zapobiegania
ryzykom klimatycznym, powstał rynek
derywatów pogodowych. Pierwsze kroki
stawiał w 1997 r. w USA. Derywaty pogodowe są przedmiotem obrotu głównie
na rynkach pozagiełdowych, lecz również
na rynkach regulowanych, np. CME (Chicago Mercantile Exchange). Łączna wartość
maksymalnych możliwych wypłat (notional
value) wyniosła około 4,6 mld USD
w 2004 r. oraz 8,4 mld USD w 2005 r.
Derywat pogodowy - ochrona oparta na wskaźniku pogodowym, mająca na celu zminimalizowanie nadmiernych
kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo lub rekompensatę spadku jego obrotów w związku z niekorzystnymi
warunkami atmosferycznymi.
Średnia wartość możliwej wypłaty z tytułu kontraktu (notional value) na rynku
pozagiełdowym kształtuje się na poziomie
1,2 mln USD dla umów zawieranych na
okres zimowy i 2,4 mln USD dla kontraktów letnich.
Derywaty pogodowe zdobywają również rynek europejski i azjatycki. W ciągu
ostatnich lat 30% umów dotyczących derywatów pogodowych na rynku pozagiełdowym
zawartych zostało w Europie. Przewiduje się,
że znaczenie derywatów pogodowych
będzie rosło – tym bardziej, że agencje
takie jak Standard & Poor’s rekomendują
stosowanie tych instrumentów firmom
sektora energetycznego.
NIE TYLKO ENERGETYKA
To właśnie branża energetyczna jest największym odbiorcą derywatów pogodowych. Wynika to z większej świadomości
tego typu klientów oraz większej mierzalności ryzyka. Ryzyko dotyczy konkretne-
Maciej Majewski
jest członkiem zarządu
Gras Savoye Polska.
go terenu, a jeden przeważający czynnik
(temperatura) powoduje spadek lub
wzrost przychodów. Jednak z tego typu
instrumentów mogą korzystać również
branże: oczyszczania miast, budowlana,
drogowa, spożywcza, rolna – wszystkie,
których działalność i wyniki finansowe są
uzależnione od wahań klimatycznych.
Ocenia się na przykład, że wzrost temperatury
w okresie letnim o 1 stopień powyżej progu
25ºC pociąga za sobą wzrost obrotów firm
piwowarskich o około 7%. Analogicznie, spadek temperatury pociąga za sobą spadek
obrotów. W przypadku przedsiębiorstw,
trudniących się produkcją napojów chłodzących, możliwe jest stworzenie ochrony
opartej na wskaźniku temperaturowym,
która gwarantowałaby firmie odszkodowanie w przypadku wystąpienia zbyt chłodnego lata. Podobne rozwiązania można
przygotować dla innych branż. Chociażby
w przypadku firm oczyszczania miast,
zajmujących się m.in. odśnieżaniem.
W przypadku bardzo dużych opadów
śniegu (dużo większych niż zakładano),
takie firmy muszą się zmierzyć ze wzrostem kosztów wynikających z konieczno-
Wykorzystanie derywatów
1) Ochrona sprzedaży (obrotów) - derywaty
pogodowe pozwalają zrekompensować spadek
obrotów firmy związany z niekorzystnymi warunkami
pogodowymi.
2) Zwiększenie obrotów za pomocą kampanii marketingowej odnoszącej się do warunków pogodowych
i finansowanej derywatem pogodowym.
3) Ograniczenie kosztów - dla wielu przedsiębiorstw,
derywaty pogodowe mogą również stanowić pośrednio rekompensatę dodatkowych kosztów (np. kary
umowne za nieterminowe wykonanie kontraktu,
niektóre koszty zmienne), jakie może ponosić przedsiębiorstwo w związku z niekorzystnymi warunkami
meteorologicznymi.
7
Jadwiga Tudek
jest brokerem
ubezpieczeniowym
w Gras Savoye Polska.
ści zatrudnienia dodatkowych sił. Wzrost
kosztów może być chroniony właśnie
przez derywaty pogodowe.
CZYNNIKI KLIMATYCZNE
Wskaźniki, które są podstawą derywatów,
najczęściej tworzy się w oparciu o temperaturę (80% kontraktów). Temperatura
i opady dotyczą 95% kontraktów. Ale derywaty
można budować także o inne czynniki, jak
prędkość wiatru, nasłonecznienie.
W zakresie oferty przeznaczonej dla sektora
energetycznego proponujemy m.in. produkt, w przypadku którego zmienną pogodową jest temperatura, a wskaźnikiem, na
którym opiera się ochrona - tzw. wskaźnik
HDD, czyli liczba stopniodni poniżej temperatury będącej progiem popytu na ciepło
w okresie ochrony, np. sezonie grzewczym.
Wskaźnik ten pozwala na oszacowanie
zależności między poziomem temperatur
i przychodami klienta.
RODZAJE UMÓW
Koszt ochrony zależy m.in. od wartości
jednostki odszkodowawczej wskaźnika,
sumy ubezpieczenia, tego, jak głęboko
klient chce się sekuryzować oraz który z rodzajów umów wybierze. Mówimy jednak
w tym przypadku o składkach od kilkuset
tysięcy wzwyż. Jednak należy zaznaczyć,
że każda sytuacja jest inna. Także różnice
pomiędzy ofertą kilku emitentów ochrony
mogą sięgać 100%.
Najpopularniejsze rozwiązania to:
➜ opcja put/call - w rozwiązaniu tym,
w zamian za z góry opłaconą składkę,
kupujący dostaje prawo do otrzymania
określonej kwoty odszkodowania po
przekroczeniu przez wskaźnik pogodowy progu uruchamiającego ochronę,
aż do wyczerpania sumy ubezpieczenia.
W przemyśle elektrociepłowniczym zastosowanie tego typu ochrony oznacza,
że jeśli na skutek bardzo ciepłej zimy
TEMAT MIESIĄCA
MIESIĘCZNIK UBEZPIECZENIOWY
RYZYKA KATASTROFICZNE
Najczęściej stosowane wskaźniki
➜ HDD (Heating degree days) = max (0; 65oF - Td)*
- stosowany w sezonie zimowym.
➜ CDD (Cooling degree days) = max (0; Td - 65oF)*
- stosowany w sezonie ciepłym.
➜ Critical degree days – liczba krytycznych dni. Jeżeli
przekroczy ustalony próg, za każdy następny dzień
klient otrzyma odszkodowanie.
* Td- średnia temperatura dobowa; 65ºF = 18ºC
Korzenie derywatów pogodowych wywodzą się z USA, stąd też
temperatury podawane w Farenheitach. Również próg uruchamiający popyt na ciepło na poziomie 65ºF pochodzi z USA.
wynik finansowy firmy będzie daleki od
zakładanego, podmiot przyjmujący na
siebie ryzyko wypłaci odszkodowanie,
wyrównujące wynik do zakładanego
poziomu. W praktyce oznacza to, że im
wyższe temperatury, tym gorszy wynik,
a im gorszy wynik, tym wyższe odszkodowanie wypłaci emitent ochrony.
➜ collar – w rozwiązaniu tym, ryzyko jest
podzielone między podmiot przyjmujący na
siebie ryzyko a klienta w zamian za niższą
składkę. W sektorze elektrociepłowniczym
ochrona ta działa w ten sposób, że w sytuacji, kiedy ciepła zima powoduje gorszy
wynik przedsiębiorstwa – podmiot przyjmujący na siebie ryzyko wyrównuje straty.
Natomiast, jeśli zima będzie bardzo mroźna
(bardziej niż zakładano) i w związku z tym
wypracowano wyższy zysk, następuje podział zysku z podmiotem przyjmującym na
siebie ryzyko.
Umowy są zawierane zwykle na okres od
1 roku do 3 lat.
POLSKA
Polska znajduje się w Europie w szczególnej strefie charakteryzującej się dużą
zmiennością klimatu. Po bardzo ciepłej
zimie, kolejna może być bardzo mroźna,
zaś po zimnym i deszczowym lecie może
nastąpić bardzo ciepła, sucha i długa jesień. W tych warunkach trudno jest niektórym gałęziom gospodarki racjonalnie
planować przychody oraz koszty. Oprócz
przedstawicieli sektora energetycznego,
Gras Savoye otrzymuje liczne zapytania
ze strony przedstawicieli branży rolniczej,
producentów napojów (w tym branży piwowarskiej), a także przedsiębiorstw zajmujących się odśnieżaniem miast czy też
firm budowlanych. Z propozycją współpracy zwracają się do Gras Savoye nie
tylko sami zainteresowani, ale także brokerzy, w tym również międzynarodowi,
nieposiadający doświadczenia i know-how
w tym zakresie, za to doskonale znający
specyfikę działalności swoich klientów.
Taka współpraca przynosi wszystkim zainteresowanym wymierne efekty.
Produkt ten skierowany jest do dużych
firm, których obrót wynosi kilkaset milionów złotych. Ubezpieczany jest bowiem
wynik finansowy i marża brutto. Obrót
firmy musi być więc na tyle duży, żeby
mówić o marży, która będzie ubezpieczalna. W przypadku elektrociepłowni
czy zakładów energetycznych zwykle ten
warunek jest spełniony.
Przygotowanie oferty poprzedzone jest
szeregiem analiz klimatycznych i konsultacji z różnymi służbami przedsiębiorstwa. Zwykle w zespole pracującym
nad wdrożeniem projektu spotykamy
się z analitykami finansowymi, działem
rozwoju, marketingu oraz służbami
prawnymi.
W Polsce popyt na tego typu produkty
obserwowany jest przede wszystkim ze
strony branży energetycznej, w szczególności zaś elektrociepłowni.
Przykłady zastosowań derywatów pogodowych i innych produktów
alternatywnych (zaaranżowanych przez Gras Savoye na świecie):
1. EDF. Przykładem zastosowania cat bonds (obligacje katastroficzne) jest ochrona, na jaką zdecydował się francuski gigant
energetyczny Electricité de France. Posłużyły do ochrony przedsiębiorstwa od szkód w sieciach przesyłowych wywoływanych
katastrofami naturalnymi, w sytuacji, gdy wszyscy ubezpieczyciele odmówili przedstawienia oferty na to ryzyko.
2. Michelin. Rozwiązanie bazujące na derywacie pogodowym zostało wprowadzone dla Michelin we Francji, gdzie spółka
chciała zwiększyć sprzedaż opon zimowych. Opracowano specjalną ofertę promocyjną, w ramach której każdy, kto zakupił
opony zimowe w jednym z punktów sprzedaży przed sezonem zimowym, był uprawniony do rabatu w wysokości 50 euro na
przyszłe zakupy w sieci tego dystrybutora, jeśli średnia temperatura w okresie zimowym w danym regionie, przekroczyłaby
próg 7oC.
3. Eider. Rozwiązanie skonstruowane dla tego producenta odzieży górskiej miało na celu ochronę obrotów kupców detalicznych na wypadek zbyt ciepłej zimy. Zbyt wysokie temperatury w sezonie zimowym powodują spadek popytu ze strony
odbiorców końcowych. Przygotowana oferta promocyjna gwarantowała kupcom detalicznym rabat w wysokości 15% na ich
przyszłe zamówienia, jeśli w sezonie zimowym wystąpiłyby niekorzystnie warunki meteorologiczne.
4. Ogrodnictwo. We Francji niekorzystne warunki klimatyczne (zbyt niskie temperatury, niekorzystny poziom opadów)
w okresie od marca do kwietnia powodują istotny spadek obrotów sprzedawców artykułów ogrodniczych (kwiaty, krzewy,
sadzonki). Ochrona wprowadzona w przypadku tych firm, miała na celu rekompensatę spadku ich obrotów w związku
z wystąpieniem niekorzystnych warunków meteorologicznych. Ochrona tego typu może opierać się na wskaźniku, dla którego
zmienną bazową będzie poziom temperatur bądź opadów. Można też tworzyć wskaźniki mieszane, uwzględniające dwie
zmienne (np. opady i temperaturę).
8
Najwięksi odbiorcy derywatów pogodowych*
inne branże
firmy
transport
sektora energetycznego
budownictwo
4%
11%
56%
7%
sprzedaż
9%
detaliczna
13%
przemysł
spożywczy/rolnictwo
* wg liczby zapytań ofertowych
Źródło: WRMA/PwC 2004 survey.
CASUS KOGENERACJI
Pierwszą firmą, która w Polsce zdecydowała się na wprowadzenie derywatów
pogodowych był Zespół Elektrociepłowni
Wrocławskich Kogeneracja SA.
Najtrudniejsze etapy pracy obejmują zwykle:
● uzyskanie wiarygodnych danych pogodowych, które pozwoliłyby znaleźć korelację
pomiędzy wynikiem finansowym firmy
a zmiennymi klimatycznymi;
● ustalenie progu uruchamiającego popyt na
ciepło. Standardowo w kontraktach amerykańskich przyjmuje się, że jest to 65ºF, czyli
ok. 18ºC. W warunkach polskich zwykle
temperaturę progową popytu przyjmuje się
na nieco niższym poziomie.
Samo kalibrowanie ubezpieczenia trwało
kilka miesięcy. Oferta była kwotowana
w różnych wariantach, przy założeniu różnych progów wskaźnika uruchamiających
ochronę.
Jednym z problemów przy tego typu programach może być ustalenie jurysdykcji
przy rozpatrywaniu ewentualnych sporów.
Ze względu na specyfikę, ryzyka te lokowane są na Zachodzie, a następnie frontowane
przez polskich ubezpieczycieli.
BEZ KRUCZKÓW
Produkt od strony technicznej jest stosunkowo prosty. Nie ma katalogu wyłączeń czy
skomplikowanych zapisów określających
proces likwidacji szkód. Przy najbardziej
klasycznym działaniu derywatu umowa
może zakładać, że jeżeli w danym dniu
temperatura osiągnie określony poziom,
podmiot przyjmujący na siebie ryzyko
wypłaca odszkodowanie w ustalonej wysokości. Uzależnione jest to wyłącznie
od czynnika pogodowego. Żadne ryzyka
majątkowe, ryzyka związane z działalnością handlową, ryzyka związane z przerwą
w dostawach nie mają wpływu na wypłatę
odszkodowania.
Konstrukcja produktu, a przede wszystkim
korzyści ze stworzenia takiego programu
powodują, że coraz więcej firm w Polsce
jest zainteresowanych taką ochroną. ❏