Ocena serca na zdjęciu rentgenowskim - krótkie

radiolog.pl
Ocena serca na zdjęciu rentgenowskim krótkie repetytorium
Prawidłowa ocena sylwetki serca wymaga znajomości konkretnych struktur anatomicznych,
tworzących jego zarys. Na zdjęciu poniżej zaznaczono najważniejsze elementy, tworzące zarys
sylwetki serca w projekcji PA.
Prawy brzeg sylwetki serca (od przepony ku górze) tworzą:
1. Krawędź prawego przedsionka (od przepony do wnęki)
2. Żyła główna górna (od wnęki ku górze)
Lewy brzeg sylwetki serca (od przepony ku górze) tworzą:
1. Cień lewej komory (od przepony do wnęki)
2. Uszko lewego przedsionka (wklęsłość na poziomie bieguna lewej wnęki)
3. Pień płucny (na poziomie wnęki)
4. Łuk aorty (powyżej)
Aby prawidłowo ocenić sylwetkę serca, wskazane jest także wykonanie zdjęcia w projekcji bocznej.
Najważniejsze elementy budujące zarys serca w projekcji bocznej:
1. Brzeg przedni utworzony jest przez cień prawej komory
2. Brzeg tylny utworzony jest przez cień lewej komory
Znajomość tych faktów jest niezbędna w ocenie patologicznych zmian dotyczących serca.
Zawsze należy zwrócić uwagę na znaczniki stron, które nanoszone są na każde zdjęcie - pozwoli
to uniknąć przeoczenia rzadkich przypadków dekstrokardii.
Ocena jakości technicznej zdjęcia obejmuje ocenę takich parametrów, jak:
1. Symetria ustawienia pacjenta - należy wybrać wyrostek kolczysty pomiędzy przymostkowymi
nasadami obojczyków i zmierzyć obustronnie odległość pomiędzy wyrostkiem a nasadami
(odległości powinny być równe). Ponadto należy zwrócić uwagę na stopień zacienienia pół
płucnych - nierówny wskazuje na rotację pacjenta przy ekspozycji.
2. Stopień naświetlenia - należy sprawdzić, czy trzony kręgów są ledwo widoczne na tle dolnej
części cienia serca. Trzony zbyt wyraźne - film nadmiernie naświetlony, możliwe przeoczenie
zmian o niskiej gęstości. Trzonów nie widać - film niedoświetlony, pola płucne będą nadmiernie
zacienione.
3. Faza oddechowa - należy policzyć ilość żeber widocznych powyżej przepony. Przy prawidłowych
warunkach ekspozycji:
- środek prawej kopuły przepony znajduje się między V a VII żebrem (odcinek przedni)
- przedni koniec VI żebra i tylny odcinek X żebra powinny być nad przeponą.
Przewentylowanie - widzimy więcej żeber. Niepełny wdech - widzimy mniej żeber niż opisano. Przy
zbyt małym wdechu serce wygląda na powiększone, tchawica może ulec pozornemu
przemieszczeniu na prawą stronę, a dolne pola płucne mogą być przycienione.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/3
radiolog.pl
Powiększenie lewego przedsionka powoduje wypełnienie opisanej wcześniej wklęsłości i
wyrównanie zarysu, a w skrajnych przypadkach nawet jego uwypuklenie. Cechy radiologiczne
obejmują tu m.in.:
1. Podwójny zarys prawej granicy serca
2. Obecność wypełnienia / uwypuklenia poniżej pnia tętnicy płucnej (poszerzenie uszka)
3. Zwiększenie kąta rozwidlenia tchawicy.
Przy wtórnym nadciśnieniu płucnym daje się także zauważyć poszerzenie pnia tętnicy płucnej,
spowodowane wtórnym nadciśnieniem płucnym.
Z kolei powiększenie lewej komory może dawać jedynie dyskretne objawy na zdjęciu rtg poszerzenie i zaokrąglenie dolnej granicy serca po stronie lewej.
Warto zdać sobie sprawę, że prawa komora nie rzutuje (w warunkach prawidłowych) na zarys
sylwetki serca w projekcji PA, natomiast jest widoczna w projekcji bocznej (bezpośrednio za
mostkiem).
Stopień powiększenia prawej komory ocenia się więc na podstawie projekcji bocznej, która
umożliwia także zobrazowanie zwapnień zastawek (aortalnej lub mitralnej), oraz zwapnienia
osierdzia (tu badanie rtg ma przewagę nad echokardiografią). Aby określić, której z zastawek
(mitralnej czy aortalnej) dotyczy zmiana, należy wykreślić na zdjęciu linię, łączącą koniuszek serca
z wnęką. Zastawka aortalna położona jest powyżej tej linii, mitralna - poniżej.
Prawidłowo wymiar całkowity serca u osoby dorosłej nie powinien przekraczać 50% średnicy klatki
piersiowej. Aby go prawidłowo określić, należy mierzyć od najdalej wysuniętych punktów sylwetki
serca (patrz schemat poniżej).
Wskaźnik sercowo-płucny jest ilorazem największego wymiaru poprzecznego serca i klatki (norma
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/3
radiolog.pl
< 1:2).
Należy jednak pamiętać, że na podstawie zdjęć przeglądowych nie jest możliwe odróżnienie
przerostu od rozszerzenia - można stwierdzić natomiast powiększenie serca i ocenić powiększenie
poszczególnych jam. Na wielkość i kształt wpływają też takie parametry, jak wiek, budowa
badanego, faza oddechowa i pozycja, w jakiej wykonano zdjęcie. Zdjęcie klatki piersiowej powinno
być wykonywane w pozycji stojącej i na głębokim wdechu - przy niemożności spełnienia tych
warunków powinno to być wyraźnie zaznaczone, gdyż ma podstawowe znaczenie dla interpretacji.
Osoby wysokie, szczupłe, o hipostenicznej budowie cechuje niskie ustawienie przepony i bardziej
pionowe ustawienie serca niż u osób niższych, o budowie hiperstenicznej.
Zdjęcie rtg klatki umożliwia też orientacyjne określenie objętości serca, choć w sposób oczywisty
znaczenie takiego pomiaru znacznie zmalało.
Formuła: V = 0,42 x L x B x D (0,42 jest współczynnikiem elipsoidy)
L - wymiar podłużny serca
B - wymiar poprzeczny serca
D - głębokość serca, oceniona w projekcji bocznej
Następnie otrzymaną wartość przelicza się na m2 powierzchni ciała. Na podstawie tzw.
nomogramu Du Boisa, który uwzględnia masę ciała i wzrost badanego, otrzymuje się wartości,
które prawidłowo u mężczyzn wahają się w granicach 500-540 cm3/m2, u kobiet 450 do 490
cm3/m2. Przy założeniu, że nie popełniono istotnych błędów technicznych w badaniu, różnice
większe niż 50 cm3/m2 pomiędzy różnymi pomiarami mają istotne znaczenie.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 3/3