docKamienna Góra - Zwiastun Ewangelicki
download 
Reklamacja Transkrypt
Kamienna Góra - Zwiastun Ewangelicki
J ubileusz kościołów łaski Kamienna Góra: wysłuchane modlitwy dzieci Kamienna Góra to drugie obok Je leniej Góry miasto dawnego księstwa świdnicko-jaworskiego, które z ce sarskiej łaski zostało obdarzone przy wilejem wzniesienia ewangelickiego kościoła. Miasto położone jest w ma lowniczej Kotlinie Kamiennogórskiej w Sudetach Środkowych, kilkanaście kilometrów od granicy z Czechami. Bliskość klasztoru cystersów w Krzeszowie spowodowała, że Ka mienna Góra wyjątkowo późno, przy puszczalnie w 1562 r., przeszła na lu teranizm. Pierwszym kaznodzieją ewangelickim został Samuel Langni ckel, którego ojciec kilkadziesiąt lat wcześniej jako pierwszy głosił Słowo Boże w duchu luterańskim w Jeleniej Górze. Protestantyzm umocnił się za kolejnego proboszcza Ambrosiusa Lange, który nie załamał się po śmier ci żony i trójki dzieci w czasie epide mii dżumy, a pastorem w Kamiennej Górze był 42 lata. Nadgorliwy burmistrz W okresie wojny trzydziestoletniej w 1629 r. burmistrzem mianowano Friedricha Reuschela, byłego prze wodniczącego rady parafii ewangeli ckiej, który przeszedł na katolicyzm. Jego pierwszymi działaniami było wydalenie z miasta ewangelickich księży, usunięcie ze stanowisk prote stanckich członków rady miejskiej, a następnie wyrzucenie z funkcji or ganisty i wygnanie własnego zięcia, który wzbraniał się dokonać konwer sji na rzymski katolicyzm. Wraz z od działem dragonów nadgorliwy bur mistrz napadał na domy ewangelickich mieszczan, rodziny ewangelic kie poddawał publicznej chłoście, a nie uczęszczających na msze wtrą cał do więzień. Z kolei starosta Hein rich von Bibran polecił proboszczowi rzymskokatolickiemu odebranie od wszystkich kamiennogórzan pro testanckich książek. Po trzech latach wraz z wojskiem szwedzkim powróciła wolność reli gijna, ale już w 1635 r. do miasta po nownie wkroczyły wojska cesarskie. Zwolniony ze stanowiska kaznodzie ja Christoph Prose jeszcze kilka tygo dni głosił w mieście Słowo Boże, wreszcie schronił się w domu jednej z parafianek, za co ją aresztowano. Tuż przed opuszczeniem miasta duchowny podarował córce tej kobiety saksońskiego talara ze słowami, że jeszcze za jej życia nadejdzie taki Ewangelicki kompleks w Kamiennej Górze 12 10/2009 czas, gdy zbudowany zostanie w mie ście kościół i przyjęty pastor. Słowa te okazały się prorocze. Kamień przyniosły dzieci Trzy dni po wytyczeniu miejsca pod budowę kościoła łaski w Jeleniej Górze podobna uroczystość odbyła się w Kamiennej Górze. Na zakupio nym przez mieszczan terenie gospo darstwa rolnego Krausego, położonym na wzgórzu poza miastem, 25 kwiet nia 1709 r. hrabia Schaffgotsch i hra bia Zinzendorf wbili „laskę łaski” w ziemię, wyznaczając środek przy szłego domu Bożego. Podczas uro czystości przyszły pastor primarius – pierwszy proboszcz kościoła łaski Johann Jakob Liebenwald ochrzcił troje dzieci, a w kolejnych dniach od prawił pierwsze po kilkudziesięciu latach przerwy oficjalne nabożeństwa ewangelickie, głosząc Słowo Boże z prowizorycznej ambony pod gołym niebem do wielotysięcznych rzesz wiernych. Zanim jednak nastały te pamiętne dni, dwaj delegaci miesz czan kamiennogórskich starali się wyjednać bezpośrednio w Wiedniu zezwolenie na budowę kościoła. Ich starania przyniosły efekt dopiero z chwilą obietnicy przekaza nia cesarzowi sowitej gratyfi kacji pieniężnej. Jednym z de legatów był ojciec wspomnia nego pastora Johann Lieben wald, który doczekał poświę cenia świątyni, umierając trzy dni później. Dnia 5 czerwca 1709 r. po święcono kamień węgielny pod budowę kościoła, dzień wcześniej z wielkim wysił kiem przyniesiony przez dzie ci. Warto wspomnieć, że przez ponad rok – aż do obwiesz czenia cesarskiego zezwole nia na budowę kościoła w lu tym 1709 r. – na pobliskiej Górze Zamkowej odbywały się co dzienne zgromadzenia modlitewne dzieci, które – jak same twierdziły – pragnęły „wybłagać kościół u uko chanego Pana”. Ruch „modlących się dzieci” występował i w innych częś ciach Dolnego Śląska, stanowiąc swo isty fenomen tamtych czasów. Jeszcze w tym samym roku darczyńcy ufun dowali chrzcielnicę, pierwsze dzwo ny i żyrandole, które umieszczono w drewnianym kościele tymczaso wym. Kazanie inauguracyjne 1 stycz nia 1710 r. wygłosił wybrany jako pierwszy na urząd proboszcza kościo ła łaski Christian Ernst Kopisch, do tychczasowy proboszcz w Legnicy. Projekt i finanse Kościelne sprzęty Wspaniale wpisujące się w surową architektu rę wyposażenie kościoła z pierwszej połowy XVIII wieku można Pamiątkowy obelisk na dawnym cmentarzu obejrzeć na archiwal nami którego dostawiono przybu nych fotografiach. Ołtarz główny dówki mieszczące klatki schodowe. z krucyfiksem pośrodku, zwieńczony Architekt musiał jednak zweryfiko wyobra-żeniem Boga Ojca i symbo wać swoje wizje, by sprostać oczeki lem Ducha Świętego wykonał Benja waniom zleceniodawców. Zmodyfi min Gottlieb Marchen z Lubania, kowano więc i wydłużono centralny a ufundowali dwaj pochodzący z Ka plan przez dostawienie dzwonnicy miennej Góry kupcy wrocławscy. z jednej i zakrystii z drugiej strony. Wykonaną we Wrocławiu drewnianą Na skrzyżowaniu naw powstała nie ambonę ozdabiały alabastrowe pła widoczna z zewnątrz spłaszczona ko skorzeźby z wizerunkami ewangeli puła. Wnętrze kościoła wypełniały stów i sceną wywyższenia węża mie dwie kondygnacje empor. Łącznie dzianego na pustyni. Po bokach ka mieściło się w nim ponad 5 tysięcy zalnicy stały na postumentach figury wiernych, w tym po nad 2400 osób na miejscach numerowa nych w ławkach, przy czym dla kobiet prze Kościół łaski w Kamiennej Górze 10/2009 13 Budowa murowanego kościoła Trójcy Świętej trwała dość długo – poświęcenie nastąpiło 8 października 1720 r., ale wyposażanie i zdobienie wnętrza ciągnęło się do 1750 r. Przez cały czas borykano się z kłopotami finansowymi, choć parafianie za dar mo ofiarowali materiały, środki trans portu i własne ręce do pracy. Trud nościom w uzyskaniu kredytów to warzyszył opór parafian wobec wy sokich stawek podatku kościelnego i opłat za miejsca w ławkach. Projek tantem kościoła w Kamiennej Górze, podobnie jak świątyni jeleniogór skiej, był szwedzki architekt Martin Frantz. Kościół postawiono na planie krzyża greckiego, pomiędzy ramio znaczono jedynie te na górnej emporze. Począt kowo kościół służył wiernym z około 100 miejscowości, ale po przejściu Śląska pod pa nowanie pruskie i po wstaniu nowych zborów liczebność kamiennogór skiej parafii zmniejszyła się trzykrotnie. J ubileusz kościołów łaski aniołów trzymające rogi obfito ści, symbolizując obfitą łaskę Bo żą, dzięki której kościół powstał. Marmurową chrzcielnicę w for mie kielicha ozdabiały płaskorzeźby ze scenami biblijnymi, a wykonaną z drewna i alabastru pokrywę – putta – czyli postacie dzieci ze skrzydełka mi podtrzymujące promieniste słoń ce. Organmistrz wrocławski Ignatius Menzel wykonał wspaniały instru ment połączony z umieszczonym na parapecie empory pozytywem (mały mi organami) w kształcie dwugłowe go cesarskiego orła. W dole pozyty wu widniał napis Sub umbra alarum tuum („W cieniu Twoich skrzydeł”) mogący odnosić się do opiekuńczej Oryginalne organy dynastii panującej, ale i do Bożej opieki oraz opatrzności. Ewangelicki kompleks Przy kościele powstał cały kom pleks ewangelicki ze szkołą, miesz kaniami dla duchownych, nauczycie li, kantora i dzwonników, a także do mkiem strażniczym i gaśniczym. Ten ostatni spełnił swe zadanie w 1751 r., gdy w czasie burzy, od uderzenia pio runa, zaczęło palić się gontowe po krycie dachu. Wcześniej zdarzyło się już zaprószenie ognia podczas malarskich prac zdobniczych przy orga nach, jednak i ten pożar w porę ugaszono. Dzieje kościoła nie są wol ne od nieszczęśliwych wydarzeń. W 1719 r. spadł z rusztowania i zabił się jeden z murarzy, w 1720 r. skra dziono lniany obrus ołtarzowy oraz służącą duchownym do odmierzania czasu wygłaszanych kazań klepsydrę w srebrnej obudowie, w 1758 r. pod czas bicia dzwonów urwało się serce największego z nich. Nauczyciele szkoły ewangelickiej utrzymywali się początkowo tylko z czesnego od uczniów, ewentualnie z opłat pogrzebowych, dopiero od 1723 r. dopłacano do ich wynagrodze nia z kasy kościelnej. Prorektorem szkoły ewangelickiej został w 1725 r., pełniąc tę funkcję przez 13 lat, Gott fried Langhans. Jego syn, wybitny ar chitekt Carl Gotthard Langhans przy szedł na świat na plebani ewangelic kiej w Kamiennej Górze. Zasłynął z za projektowania Bramy Brandenburskiej Dzisiejsze wnętrze kościoła łaski 14 10/2009 w Berlinie, ale też kościołów ewan gelickich w Wałbrzychu, Dzierżonio wie, Sycowie, Rawiczu i Głogowie. Po wojnie Kościół przetrwał nienaruszony drugą wojnę światowa, służąc jeszcze przez pewien czas społeczności ewan gelickiej, zbierającej się od 1948 r. już tylko w zakrystii, a później kaplicy domu parafialnego. Przez kilka lat kościół nie był użytkowany, a przypuszczalnie w latach 1952-1953 wywieziono ołtarz, ambonę, chrzciel nicę, organy, żyrandole i dzwony do zrujnowanego kościoła poklasztorne go pijarów przy ul. Długiej w War szawie – obecnie rzymskokatolickiej katedry polowej Wojska Polskiego. Nie zachowała się żadna dokumenta cja tych poczynań. Zachowały się za to w warszawskiej katedrze polowej elementy wystroju z kamiennogór skiego kościoła łaski. Organy zostały pozbawione pozytywu, chrzcielnica straciła płaskorzeźby i oryginalną pokrywę, a wybrane elementy ołtarza i ambony zostały rozmontowane, i posłużyły do skonstruowania ołta rzy bocznych katedry. Tymczasem pozbawiony opieki kościół łaski niszczał, złodzieje zdzie rali pokrycie dachowe z miedzianej blachy, wyrywano drzwi, wybijano okna, zrywano posadzkę. Wzniesio ny w konstrukcji szkieletowej budynek plebani rozebrano. Zrujnowa ny kościół przejęła miejscowa parafia rzymskokatolicka, nieformalnie w 1958 r., oficjalnie w 1966 r. Podczas prac remontowych górne piętro empor zostało rozebrane, a deski posłużyły do załatania dachu. W 1972 r. utworzo no przy kościele pa rafię rzymskokatolicką Matki Bożej Różańcowej. Wnę trze zatraciło swój oryginalny styl, zdobiące je malowidła są współczes ne, a o luterańskiej przeszłości przypo Kościół Katarzyny w Sztokholmie, pierwowzór kościołów łaski w Jeleniej Górze i Kamiennej Górze mina jedyne zacho wane piętro empor. W dawnej zakry Przy bibliotece rychło utworzono ma wana drzeworytami XVII-wieczna stii urządzono kaplicę Najświętszego łe muzeum – „gabinet osobliwości”. Biblia norymberska w tłumaczeniu Serca Pana Jezusa. Teren dawnego Z czasem stała się jedną z najbardziej Marcina Lutra. W ostatnich latach cmentarza wokół kościoła zamienio znanych śląskich bibliotek z około muzeum opracowało i odrestaurowa no na park. 5 tysiącami ksiąg i 600 oryginalnymi ło, dzięki funduszom unijnym, 62 Obecnie nabożeństwa ewangelic listami Lutra i Melanchtona. Odwie eksponaty z kościoła łaski i innych kie w Kamiennej Górze odbywają dziło ją wiele znanych postaci, m.in. kościołów ewangelickich, a w 2007 r. się w kaplicy urządzonej w daw- John Quincy Adams, późniejszy pre wydało drukiem reprint z tłumacze nym Domu Diakonis, w sąsiedztwie zydent Stanów Zjednoczonych, który niem Historii parafii ewangelickościoła. Niewielkie grono wier- w swoich Listach o Śląsku tak napi kiej w Kamiennej Górze, napisanej nych tworzy filiał parafii w Wałbrzy sał: „Wczoraj rano poszliśmy zwie w 1809 r. przez rektora szkoły Bern chu, skąd dojeżdża ks. Waldemar dzić kościół luterański w Kamiennej harda Samuela Monse. Szczugieł. W muzeum mieszczącym się na Górze i jego bibliotekę. Kościół jest zbudowany według tego samego pla miejskim rynku, zobaczyć można Biblioteka i muzeum nu, co w Jeleniej Górze, jest mniejszy pamiętną „laskę łaski” z 1709 r., W 1728 r. z fundacji Melchiora jednakże i nie tak ozdobiony malo zwieńczoną dwugłowym cesarskim Dutiusa von Wallenberga powstała widłami”. orłem. Więcej eksponatów odnoszą przykościelna biblioteka. Miejsce na Spadkobiercą zbiorów, choć za cych się do przeszłości kościoła lute zbiory wygospodarowano tworząc chowała się tylko niewielka część rańskiego w Kamiennej Górze zoba kilka pomieszczeń nad zakrystią. kolekcji, jest dziś Muzeum Tkac- czyć będzie można na okolicznościo twa Dolnośląskie wej wystawie, którą przygotowuje go w Kamiennej muzeum z okazji jubileuszu 300-le Górze, dokąd para cia. Na 10 października br. zaplano fia ewangelicka wano uroczyste nabożeństwo z udzia przekazała w la łem byłych, przedwojennych miesz tach 1947-1948 kańców. Arkadiusz Felkle, Jan Kliber ocalałe eksponaty. W księgozbiorze patrz też: zabytkowym mu l „Zwiastun Ewangelicki” nr 6/2009 zeum znajdują się – Kożuchów: kościół Winnicy Jezusowej dziś pisma teolo l „Zwiastun Ewangelicki” nr 7/2009 giczne, śpiewniki – Żagań: piękno Bożego stworzenia ewangelickie, zbio l „Zwiastun Ewangelicki” nr 8/2009 ry kazań i roz – Milicz: kościół w dolinie Baryczy myślań, a perełką l „Zwiastun Ewangelicki” nr 9/2009 wśród starodruków – Jelenia Góra: największy z sześciu kościołów Obecna kaplica ewangelicka jest bogato ilustro 10/2009 15
![zwiastun.pl [] - Zwiastun Ewangelicki](http://s2.doczz.pl/store/data/000942174_1-0101599c3da21d0a5278de6e317f6e73-70x70.png "zwiastun.pl [] - Zwiastun Ewangelicki")
