Wymagania z historii w szkole podstawowej

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO DLA KLAS 4-6
Po zakończeniu nauki historii w klasie czwartej uczeń potrafi:
- wyjaśnić, czym jest historia i kto ją tworzy;
- wskazać okoliczności wydarzeń historycznych: przyczyny i skutki;
- wyjaśnić pojęcie źródła historycznego, dokonać podziału źródeł na materialne i pisane;
- wskazać przykłady źródeł pisanych i materialnych;
- rozpoznać różnorodny materiał pisarski;
- podać różnicę między rocznikiem a kroniką
- wyjaśnić i posługiwać się pojęciami: wykopaliska, archeolog;
- opowiedzieć o pracy archeologa podczas wykopalisk, budując kilkuzdaniową wypowiedź;
- przedstawić źródła materialne odkrywane podczas wykopalisk;
- wyjaśnić powiązania między historią a archeologią jako naukami pokrewnymi;
- przedstawić zadania muzeum;
- wskazać różnorodność form ochrony zabytków (np. skanseny, archiwa, biblioteki);
- wskazać wagę i istotę narodzin dziecka;
- zebrać materiały i na ich podstawie odtworzyć najważniejsze wydarzenia ze swojego życia ( zdjęcia,
rysunki, wywiady z rodzicami, dziadkami);
- opowiedzieć historię swojego życia;
wykazać, że dzień osiemnastych urodzin jest momentem przełomowym w życiu każdego człowieka;
- poprawnie posługiwać się pojęciem: społeczeństwo;
- wyjaśnić związki rodzinne na przykładzie swojej rodziny;
- poprawnie posługiwać się pojęciami rodu i rodziny;
- powiedzieć, czym zajmuje się genealogia;
- wyjaśnić znaczenie herbów i ewentualnie narysować herb swojego rodu;
- wskazać prawa i obowiązki rodziców i dzieci;
- narysować drzewo genealogiczne swojego rodu;
- zgromadzić informacje o swojej rodzinie;
- wyjaśnić znaczenie pamiątki historycznej;
- zebrać informacje na temat rodzinnej tradycji i pamiątek;
- pokazać na mapie Polskę;
- wymienić i pokazać na mapie państwa sąsiadujące z Polską;
- wyjaśnić pochodzenie nazwy Polska;
- wskazać na mapie siedziby Polan (Gniezno, dorzecze środkowej Warty);
- wyjaśnić pojęcia narodu, plemienia;
- nazwać polskie symbole narodowe i określić ich znaczenie;
- opowiedzieć o pochodzeniu hymnu i wyrecytować jego słowa (lub zaśpiewać);
- wskazać krainy geograficzno — historyczne Polski i przedstawić ich zróżnicowanie;
- wyjaśnić pojęcie : legenda;
- opowiedzieć legendy :o Lechu, Popielu, Piaście, Kraku i smoku wawelskim, Wandzie;
- wymienić cenne polskie zabytki i wskazać na mapie miejscowości, w których się znajdują;
- przedstawić sposoby określania czasu minionych wydarzeń ( przed wynalezieniem kalendarza i zegara, np.
zmiana pór roku);
- wymienić jednostki podziału zegarowego (np. doba, godzina, minuta) i kalendarzowego (dzień, miesiąc
„ rok);
- nazwać dawne przyrządy do mierzenia i określania upływu czasu;
- odróżniać i nazywać dawne i współczesne czasomierze;
- omówić zasady podziału czasu na p.n.e. i n.e.;
- wskazać narodziny Chrystusa jako wydarzenia, które zapoczątkowało naszą erę;
- określić czas trwania wieku i tysiąclecia;
- określać wiek podanego wydarzenia i zapisać go cyfrą rzymską;
- uporządkować chronologicznie podane daty;
- obliczyć, ile czasu upłynęło od podanych wydarzeń historycznych do czasów współczesnych (w zakresie
naszej ery);
- posługiwać się pojęciami ery, wieku, tysiąclecia;
- rozpoznać i wskazać w wyglądzie człowieka pierwotnego cechy ludzkie i zwierzęce;
- podać sposoby zdobywania pożywienia przez ludzi pierwotnych oraz wymienić narzędzia przez nich
używane a także nazwać materiał, z jakiego były wykonane;
- wykazać wpływ umiejętności uzyskiwania ognia na zmianę warunków życia ludzi pierwotnych,
przedstawić znaczenie pracy w ich życiu;
- wskazać na mapie Biskupin (bądź pobliskie Gniezno);
• przedstawić okoliczności odkrycia osady, opowiedzieć o wyglądzie osady, przedstawić warunki życia,
zajęcia oraz wierzenia mieszkańców Biskupina;
- przedstawić prawa i obowiązki władcy;
- wymienić pierwsze urzędy (kasztelan i wojewoda) i określić zakres ich obowiązków;
- opowiedzieć o obowiązkach sił zbrojnych;
- opowiedzieć o funkcjonowaniu dworu królewskiego;
- nazwać insygnia koronacyjne i symbole władzy;
- wskazać i omówić miejsca powstawania grodów;
- wyjaśnić pojęcia grodu i podgrodzia;
- opowiedzieć o zajęciach mieszkańców grodu i podgrodzia;
- wskazać zróżnicowanie społeczne mieszkańców grodu i podgrodzia;
- przedstawić znaczenie przyjęcia chrztu przez Polskę;
- opowiedzieć o początkach organizacji kościelnej w Polsce i roli zakonników;
- opisać wygląd zakonników i przedstawić ich zajęcia;
- wyjaśnić pojęcia klasztoru, zakonu;
- przedstawić miejsca lokacji miast (na podstawie ilustracji w podręczniku);
- opisać proces przekształcania się grodu w miasto;
- opisać wygląd miasta średniowiecznego;
- wskazać na mapie najważniejsze miasta średniowiecznej Polski;
- wymienić i nazwać grupy społeczne średniowiecznych miast, ze szczególnym uwzględnieniem
rzemieślników i kupców;
- nazwać towary wytwarzane przez rzemieślników;
- wskazać zawody rzemieślnicze wykonywane współcześnie i zanikające;
- wyjaśnić pojęcie cechu i przedstawić zadania cechów;
- opowiedzieć o zajęciach mieszkańców średniowiecznych miast i o sposobach spędzania przez nich
wolnego czasu;
- opisać wygląd zamku, wskazać jego elementy obronne;
- wymienić mieszkańców zamku i przedstawić ich zajęcia (w czasie pokoju i wojny) oraz możliwości
spędzania wolnego czasu;
- opisać strój rycerza, przedstawić jego obowiązki;
- opisać ceremonię pasowania na rycerza;
- opisać wygląd dworku szlacheckiego i pałacu magnackiego ( na podstawie podręcznika);
- opowiedzieć o zajęciach mieszkańców dworku i magnatów;
- przedstawić pozycję szlachty w Polsce w XVI-XVIII w. oraz pozycję magnatów w XVII-XVIII w.;
- omówić sposoby spędzania wolnego czasu przez mieszkańców dworku lub przez magnaterię
- opowiedzieć o wychowaniu dzieci w rodzinach szlacheckich i magnackich;
- opisać wygląd wsi i zagrody w XVII w., opowiedzieć o zajęciach mieszkańców wsi, sposobach pędzania
wolnego czasu;
- przedstawić położenie chłopów, wymienić obowiązki chłopów wobec pana ziemi i kościoła (XVII w.);
- wymienić narzędzia wykorzystywane w pracy przez chłopów w XVII w.;
- wymienić wynalazki końca XVIII i XIX w. i wskazać ich wpływ na rozwój przemysłu;
* opowiedzieć o zmianach w życiu ludzi na skutek rozwoju przemysłu w mieście i na wsi;
- nazwać nowe grupy społeczne i wskazać różnice w ich położeniu (XIX w., właściciele fabryk, robotnicy);
- opowiedzieć o sposobach spędzania wolnego czasu w mieście i na wsi oraz przedstawić zmiany
w położeniu i prawach kobiet (XIX w.);
- przedstawić najważniejsze wynalazki drugiej połowy XX W.;
- opowiedzieć o zmianach warunków życia i zajęć mieszkańców miast i wsi w drugiej połowie XX w.;
- wskazać zmiany w wyglądzie miast i wsi (druga pół. XX w.);
- wskazać zagrożenia wynikające z postępu technicznego (np. degradacja środowiska naturalnego).
Po zakończeniu nauki historii w klasie piątej uczeń potrafi:
- wymienić chronologicznie i umiejscowić w czasie epoki historyczne;
- określić czas trwania poszczególnych epok;
- nawiązać do uzyskanej wiedzy w klasie czwartej i określić, czym zajmuje się prehistoria;
- wymienić czynniki, które zdecydowały o powstaniu cywilizacji;
- wymienić najważniejsze osiągnięcie cywilizacyjne człowieka;
- wskazać na mapie położenie pierwszych cywilizacji, nazwać je i w przybliżeniu określić czas ich
powstania;
- nazwać najważniejsze państwa cywilizacji Wschodu oraz cywilizacji śródziemnomorskiej;
- określić, jaki wpływ miały warunki naturalne na życie mieszkańców Egiptu i Mezopotamii oraz Grecji
i Rzymu;
- omówić rolę rzek i ich wpływ na powstanie cywilizacji Wschodu, opowiedzieć o pracy rolników,
nawadnianiu pól, wymienić rośliny uprawiane w Egipcie i Mezopotamii oraz nazwać inne czynności
związane z życiem mieszkańców;
- określić rolę morza w życiu starożytnych
- wymienić przyczyny i skutki dalekich podróży morskich;
- opisać wygląd najwspanialszych miast starożytnych: Babilonu, Aten i Rzymu, wskazać je na mapie,
wymienić nazwy i przeznaczenie najważniejszych budowli miejskich;
- wyjaśnić znaczenie powiedzenia: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”;
- opisać wygląd domów w starożytnej Mezopotamii i Egipcie oraz domu greckiego i rzymskiego, nazwać
sprzęty używane w domu, rozróżnić elementy ubioru, porównać styl życia ludzi biednych i bogatych, podać
przykłady ulubionych rozrywek starożytnych;
- opisać zwyczaje w krajach starożytnych związane z narodzinami, zawarciem małżeństwa; obrzędami
pogrzebowymi;
- określić i ocenić rolę kobiet w starożytności i porównać ją ze współczesną sytuacją kobiet;
- odpowiedzieć, na czym polegało obywatelskie wychowanie w Atenach, przedstawić pozytywy i negatywy
wychowanie spartańskiego, wskazać zalety szkoły rzymskiej;
- umieć porównać wychowanie starożytne ze współczesnym i docenić rolę edukacji w życiu człowieka;
- określić, kim był niewolnik i jakie było jego położenie;
- określić, w jaki sposób w starożytności zdobywano niewolników;
- wyjaśnić, kim byli gladiatorzy;
- opowiedzieć o powstaniu Spartakusa, przyczynach jego wybuchu i upadku;
omówić system wierzeń wschodnich opierających się o wielobóstwo, wymienić niektóre bóstwa i określić,
czym się opiekowały;
- opisać wygląd świątyń, określić rolę kapłana w państwach wschodnich;
- nazwać najważniejszych greckich bogów i ich rzymskich odpowiedników, określić ich atrybuty i dziedziny
życia, którymi się opiekowali;
- opowie4zieć o wierzeniach Rzymian i sposobach oddawania czci bogom, określić stosunek Greków i
Rzymian do bogów;
- przedstawić założenia religii żydowskiej, wyjaśnić, czym różniła się od innych religii Wschodu;
- przedstawić najważniejsze wydarzenie z dziejów narodu żydowskiego;
- opowiedzieć o działalności Jezusa Chrystusa;
- wyjaśnić związki religii chrześcijańskiej z żydowską;
- wyjaśnić przyczyny prześladowań chrześcijan;
- określić, na czym polegały formy rządów występujące w antycznym świecie: despotyzm, demokracja,
republika; cesarstwo;
- omówić zasady, na których opiera się współczesna demokracja w Polsce;
- wyjaśnić, jaką rolę w kulturze greckiej odgrywały uroczystości zwane Dionizjami;
- opisać wygląd teatru greckiego, opowiedzieć o aktorach i tematyce przedstawień;
- znaleźć elementy wspólne i różne w teatrze antycznym i współczesnym;
- określić, jaką rolę w życiu Greków odgrywał sport;
- opowiedzieć o przebiegu igrzysk olimpijskich i ich znaczeniu;
- wymienić dyscypliny sportowe, które uprawiali Grecy;
- opisać wygląd świątyni greckiej i budowli rzymskich;
- odnaleźć elementy architektury starożytnej we współczesnych budowlach;
- opowiedzieć o osiągnięciach cywilizacyjnych Wschodu w dziedzinie matematyki. astronomii i medycyny:
- wskazać praktyczne zastosowanie wynalazków z Chin i Indii;
- powiedzieć, z jakich wynalazków starożytnych korzystamy współcześnie;
- wyjaśnić, czym zajmowała się filozofia i wymienić największych filozofów greckich
- wymienić niektóre zasady prawne stworzone przez Rzymian;
- wyjaśnić, dlaczego prawo rzymskie i jego osiągnięcia są ważne współcześnie;
- podać rodzaje pisma stosowane w starożytności;
- wyjaśnić rolę łaciny w powstawaniu języków narodowych;
- podać przykłady słów wywodzących się z greki lub łaciny;
- wyjaśnić, dlaczego mówimy, że łacina w średniowieczu była językiem uczonych
- określić przyczyny osłabienia państwa rzymskiego w IV wieku;
- wyjaśnić, kim byli barbarzyńcy i w jaki sposób zagrażali imperium;
- podać fakty związane z upadkiem Rzymu w V wieku;
- wymienić skutki upadku cesarstwa zachodnio-rzymskiego;
- wskazać obecność obyczajów pogańskich w naszej kulturze jako tradycji przeszłych pokoleń;
- wyjaśnić, na czym polegała rola duchowieństwa w średniowieczu;
wyjaśnić znaczenie słowa „herezja”;
- podać fakty, które doprowadziły do rozłamu w Kościele i powstania Kościoła prawosławnego; przedstawić
zasady religii muzułmańskiej;
- opowiedzieć o narodzinach i rozwoju islamu; nazwać i pokazać na mapie najważniejsze plemiona
słowiańskie;
- podać przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I oraz skutki tego aktu; przedstawić najważniejsze
wydarzenia związane z panowaniem Bolesława Chrobrego ( znaczenie
zjazdu gnieźnieńskiego, koronacja władcy);
- wyjaśnić, dlaczego Bolesław Krzywousty wydał testament i omówić z wykorzystaniem mapy
postanowienia testamentu;
- opowiedzieć, na czym polegało zagrożenie zewnętrzne w okresie rozbicia dzielnicowego; wskazać na
mapie i opowiedzieć, jakie Ziemie zjednoczył Władysław Łokietek dokonać oceny panowania Władysława
Łokietka;
- podać przykłady rozsądnej polityki króla Kazimierz Wielkiego; dokonać oceny rządów K. Wielkiego;
opowiedzieć o zagrożeniu granic Polski w końcu XIV wieku; przedstawić cel i znaczenie zawarcia unii
z Litwa opowiedzieć o przebiegu bitwy pod „ jej znaczeniu i skutkach”; omówić rolę Jadwigi i Jagiełły
w rozwoju uniwersytetu w Krakowie;
- przedstawić podział społeczeństwa feudalnego na stany; wyjaśnić, na czym polegały nierówne prawa
i obowiązki, :wyjaśnić zasady zależności lennej;
- powiedzieć, jaką rolę spełniał dwór jako ośrodek zarządzania państwem i kultury dworskiej; opowiedzieć,
na czym polegała etykieta dworska;
- ocenić wpływ kultury dworskiej na obyczaje średniowiecza;
- wymienić miejsca zamieszkania ludzi w średniowieczu i określić ich warunki życia (rodzaje pożywienia,
ubiory, rozrywki);
- opisać podstawowe sposoby uprawy roli w średniowieczu, wymienić główne narzędzia pracy rolnika
średniowiecznego;
- opowiedzieć o charakterze pracy rzemieślniczej;
- nazwać zawody rzemieślnicze i określić, na czym polegała praca w tych zawodach; przedstawić rolę
organizacji cechowych;
- opisać drogę od rzemieślnika do ucznia;
- posługiwać się słownictwem związanym ze średniowiecznym handlem w mieście (targ, karczma, kram,
jarmark);
- pokazać najważniejsze szlaki handlowe w średniowiecznej Europie, wymienić rodzaje towarów, którymi
handlowano;
- przedstawić cechy charakterystyczne stylu romańskiego i gotyckiego, podać przykłady budowli
romańskich i gotyckich;
- opowiedzieć o różnych typach szkół w średniowieczu i określić czego w nich uczono;
- wymienić miasta, w których istniały w średniowieczu uniwersytety, porównać sposób nauczania
w średniowieczu ze współczesnym’