bezpieczeństwo i higiena pracy na zajęciach wychowania fizycznego

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
NA ZAJĘCIACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
Nauczyciel wychowania fizycznego jest odpowiedzialny za zdrowie i bezpieczeństwo
młodzieży na zajęciach wychowania fizycznego.
Do jego obowiązków należy stosowane wszelkich dostępnych środków zapobiegających
wypadkom, a w szczególności:

organizowanie odpowiednich warunków zajęć i stosowanie przepisów bezpieczeństwa
związanych z realizacją poszczególnych działów ćwiczeń;

zapewnienie wzorowej dyscypliny na zajęciach i uświadomienie uczniom
niebezpieczeństwa wynikającymi z nieprzestrzegania poleceń oraz regulaminów
korzystania z urządzeń sportowych
....i regulaminów gier sportowych;

systematyczne kontrolowanie stanu urządzeń i sprzętu sportowego, natychmiastowe
usuwanie
....z użytku sprzętu uszkodzonego;

zwracanie uwagi na stan nawierzchni boiska sportowego, bieżni czy skoczni lekko
atletycznej.
Szczególną uwagę należy zwracać na organizację ćwiczeń i ustawienie ćwiczących.
Ćwiczenia rzutów nauczyciel powinien nadzorować osobiście. Również powinien osobiście
kierować przebiegiem gier sportowych, by systematycznie wdrażać uczniów do
przestrzegania regulaminów. Ważnym zadaniem dla nauczyciela powinno być wdrażanie
uczniów do samo ochrony i wzajemnej ochrony. Przy podziale na grupy nauczyciel powinien
wyraźnie określić zadanie poszczególnym grupom, wyznaczyć miejsce do ćwiczeń, a funkcję
pomocnicze powierzać odpowiednio przygotowanym uczniom. Doświadczenie wykazuje, że
na lekcjach starannie przygotowanych nieszczęśliwe wypadki są bardzo nieliczne.
Obowiązkiem nauczyciela jest zapewnić uczniom bezpieczeństwo nie tylko na lekcjach, ale
także przed lekcją oraz bezpośrednio po niej. Najwięcej wypadków zdarza się nie podczas
lekcji, lecz przed nią lub po niej, gdy opieka ze strony nauczyciela jest słaba lub w ogóle jej
nie ma. Często zdarza się, że uczniowie wpadają do sali gimnastycznej podczas przerwy,
ćwiczą na przyrządach bez ochrony, przy tym potrącają się, figlują, a o wypadek w
podobnych warunkach nietrudno.
Prowadząc lekcje nauczyciel powinien wiedzieć, ilu uczniów ćwiczy, ilu jest zwolnionych z
ćwiczeń, zawsze orientować się co się dzieje z uczniami, gdzie się znajdują i co robią. Dla
zapewnienia bezpieczeństwa ćwiczącym duże znaczenie ma wybór oraz przydzielenie
poszczególnym grupom odpowiednich miejsc do ćwiczeń. Ciasne ustawienie uczniów sprzyja
wzajemnemu potrącaniu się,
a wtedy o wypadek nie trudno. Wybierają i przydzielając miejsca do ćwiczeń nauczyciel musi
pamiętać o wyborze odpowiedniego miejsca dla siebie, z którego będzie widział wszystkich
uczniów, sam będzie przez nich widziany i z którego będzie mógł swobodnie udzielać
wskazówek, kontrolować i kierować ćwiczeniami. Jeżeli uczniowie ćwiczą jednocześnie w
różnych punktach, konieczna jest kontrola i nadzór nad poszczególnymi grupami. Jest to
szczególnie ważne przy rzutach: oszczepem, dyskiem, kulą. Nie dopuszczalne jest
wykonywanie rzutów na małym boisku szkolnym, zwłaszcza podczas przerwy, gdy na boisku
znajdują się dzieci z całej szkoły, lub organizowanie gier i rzutów.
Dziecko w pogoni za piłką może wpaść na rzutnie i zostać uderzone.
Obserwujemy nieraz na lekcjach wypadki potłuczenia się uczniów w czasie wykonywania
ćwiczeń przekraczających ich możliwości pod względem siły. Zdarzają się spadnięcia z
przyrządów jedynie dlatego, że słabe mięśnie nie mogą utrzymać ciężaru ciała. Zapobiega
temu stopniowanie ćwiczeń
i dobieranie ich pod względem natężenia w zależności od siły i sprawności ćwiczących.
Dla bezpieczeństwa uczniów konieczne jest zorganizowanie ochrony i pomocy podczas
wykonywania ćwiczeń. Stosując ochronę chcemy zabezpieczyć ucznia lub pomóc mu przy
wykonywaniu ćwiczenia. Ochraniając uczniów w czasie lekcji kierujemy się zasadą: „
Ochraniaj najlepiej ćwiczącego”.
Wykonanie ćwiczeń nowych, trudnych lub niebezpiecznych nauczyciel nie powinien
powierzać opiece młodzieży, lecz dopilnować osobiście.
Prócz przestrzegania środków ostrożności nauczyciel przy asekurowaniu ćwiczeń na
przyrządach powinien:

znać technikę wykonywania ćwiczeń i technikę chwytów asekuracyjnych,

wiedzieć, który moment w danym ćwiczeniu jest najbardziej niebezpieczny i
odpowiednio do tego zająć miejsce tak, aby mógł zdążyć udzielić ewentualnej
pomocy,

umiejętnie ustawić ubezpieczających przy zbiorowym wykonywaniu ćwiczeń,

umiejętnie ustawiać przyrządy, tak aby ćwiczący na wzajem sobie nie przeszkadzali.
W miejscu zeskoków lub tam gdzie mogą nastąpić upadki układać materac lub maty.
Wypadki bywają spowodowane nie tylko niedyspozycją ćwiczącego lecz również szeregiem
innych przyczyn.
Dla potrzeb praktyki wychowania fizycznego przyczyny powstawania wypadków można by
podzielić na trzy grupy:
1. przyczyny powstałe z winy prowadzącego,
2. przyczyny wynikające z osobowości ćwiczącego,
3. przyczyny charakteru technicznego.
Ad.1 Wielu autorów zajmujących się problemami wypadków na zajęciach wychowania
fizycznego,
na podstawie analizy przyczyn i okoliczności ich powstania wskazuję, że znaczna ich ilość
powstaje
z winy prowadzącego te zajęcia.
W organizacji zajęć, przygotowaniu metodycznym, w doświadczeniu zawodowym, osobistej
sprawności, szukać należy skutecznych środków zapobiegawczych przed wypadkami. Na
podstawie dotychczasowych obserwacji, można stwierdzić, że jedną ze słabszych stron
prowadzonych zajęć ruchowych jest sama organizacja procesu dydaktyczno wychowawczego.
W praktyce pedagogicznej zwykle najwięcej czasu przeznacza się na przygotowanie
metodyczne, na formy i metody pracy, właściwy dobór ćwiczeń, samej zaś organizacji zajęć
zbyt mało poświęca się czasu. Dobra organizacja zajęć może zapewnić bezpieczeństwo
ćwiczącym oraz przyspieszy nabywanie przez nich określonych umiejętności
i sprawności ruchowych.
Do najczęściej powtarzanych błędów w organizacji należą:

złe przygotowanie do zajęć sprzętu, przyrządów i obiektów,

brak przeglądu przyborów, przyrządów pod kątem ich niezawodności w każdej
sytuacji,

nieustalony sposób przychodzenia na zajęcia i wychodzenie z zajęć,

przypadkowy podział uczniów na zespoły lub brak takiego podziału w ogóle.
Aby zapewnić bezpieczeństwo nauczyciel musi przed przystąpieniem do lekcji dokładnie
zapoznać dzieci z samoochroną oraz zorganizować pomoc przy tych ćwiczeniach, które będą
wykonywały. Dzieci muszą być przekonane, że nawet po ewentualnym upadku nic im się nie
stanie. Taka gwarancja pozwoli im na pewne wykonywanie wszystkich ćwiczeń.
Kiedy dziecko upada wtedy jest już za późno, aby w jaki sposób należy je ochronić i mieć
czas na zastanowienie się.
Do wypadku dochodzi najczęściej wtedy, gdy dziecko:

nie zachowa w czasie ćwiczeń właściwej pozycji ciała,

źle rozmieści szybkość ruchu w czasie,

niedostatecznie uchwyci przyrząd, przybór,

jest za mało przygotowane do wykonania danego ruchu.
Często do wypadku dochodzi w wyniku opóźnionej reakcji, ze strony prowadzącego zajęcia,
na sytuację, które zagrażają ćwiczącemu.
Ad.2 Przyczyny wypadków wynikające z osobowości ucznia:

brak rozgrzewki,

strach,

pochopne lub nieprzemyślane ćwiczenia,

brak dyscypliny przy wykonywaniu poszczególnych ćwiczeń,

trema lub przedstartowa gorączka,

brak znajomości samoochrony.

przeżycia osobiste.
Ad.3 Przyczyny wypadków o charakterze technicznym.
Do przyczyn wypadków o charakterze technicznym zaliczamy w pierwszym rzędzie nie
przygotowane należycie do zajęć obiekty sportowe, niedostateczne wyposażenie w sprzęt i
ubiór ćwiczącego, zły stan rozbiegu, miejsce odbici, nierówną nawierzchnię bieżni,
niedopasowane obuwie i ubiór, brak ochraniaczy itp.
Opracował:
mgr Mariusz Borkowski
nauczyciel wychowania fizycznego
w Publicznym Gimnazjum Nr 10
w Radomiu