wyklad 2-pdf

ZOOGEOGRAFIA
Dr Karolina Bącela-Spychalska
[email protected]
Co to jest zoogeografia?
Nauka zajmująca się geograficznym
rozmieszczeniem gatunków zwierząt na
kuli ziemskiej.
- opisowa
- dynamiczna
czynniki, od których zależy
rozmieszczenie organizmów na Ziemi
zewnętrzne:
KLIMAT
DOSTĘPNOŚĆ POKARMU
DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA
wewnętrzne:
ZDOLNOŚCI PRZYSTOSOWAWCZE
Tolerancja ekologiczna
Stenobionty
Eurybionty
Tolerancja ekologiczna
Prawo minimum Liebiga
- czynnik, którego jest najmniej
(jest w minimum) działa ograniczająco
na organizm
Zasada tolerancji ekologicznej Shelforda
- niedobór, jak i nadmiar różnych czynników
wpływa na organizm ograniczająco
zakres tolerancji: minimum - maksimum
Kierunkowe zmiany przystosowawcze organizmów,
zależne od gradientu klimatycznego
(północ – południe lub wschód – zachód),
stały się podstawą sformułowania
reguł ekogeograficznych:
- reguły Bergmana,
- reguły Allena,
- reguły Glogera.
Reguła Bergmana
Rasy zwierząt stałocieplnych występujących na północy
mają większe rozmiary niż rasy rozmieszczone bardziej na południe.
Alcedo atthis bengalensis
Indie, Indonezja
Alcedo atthis ispida
Europa
Alcedo atthis pallida
Syria, Palestyna
N
S
Jeleń wirgilijski
Odocoileus virginianus (Cervidae)
Reguła Allena
Zwierzęta występujące na północy
mają mniejsze wystające części ciała
i są okryte lepszą warstwą izolacyjną.
Reguła Glogera
Rasy północne są słabiej pigmentowane
niż rasy południowe.
podstawowa jednostka badawcza w biogeografii :
zasięg występowania
Kształty zasięgów:
zasięg ciągły - zasięg, w obrębie którego osobniki danego
gatunku występują wszędzie tam, gdzie istnieją dla nich odpowiednie
warunki bytowania;
zasięg rozerwany (dysjunktywny) -
składa się z kilku
zasięgów oddzielonych od siebie rozległymi przestrzeniami, na których
brak danego gatunku, choć na obszarach tych panują warunki dogodne dla
egzystencji tego gatunku;
zasięg ciągły kretowatych
zasięg dysjunktywny tapirów
Od czego zależy wielkość zasięgu?
GATUNKI KOSMOPOLITYCZNE
GATUNKI ENDEMICZNE
występowanie bocianowych
Ciconiiformes
występowanie krukowatych Corvidae
występowanie dwóch gatunków goryli Gorilla sp.
Fauna Jeziora Bajkał – 80% endemitów
Dyspersja organizmów
• proces w którym gatunki utrzymują
lub rozszerzają swoje zasięgi
• przyczyną dyspersji jest osłabianie konkurencji
o zasoby środowiska
• organizmy posiadają adaptacje do wykorzystywania
energii kinetycznej naturalnie występującej
w środowisku
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
Szlamnik Limosa lapponica
w ciągu 7 dni i 9 godzin
samica pokonała trasę 10 300km
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
Zimują w Europie Zach.
skowronek
czajka
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
Zimują w Afryce
wilga zwyczajna
bocian
biały
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
monarch Danaus plexippus
do 4500 km
Mechanizmy dyspersji
aktywne - lot
monarch Danaus plexippus
do 4500 km
Mechanizmy dyspersji
aktywne – środowisko wodne
wędrówki ryb
diadromiczne – między wodami morskimi a śródlądowymi:
- anadromiczna – wędrówka rozrodcza z morza do wód
słodkich,
- katadromiczna – wędrówka rozrodcza z wód słodkich
do mórz,
- amfidromiczna – z morza do wód słodkich lub odwrotnie,
ale nie w celu rozrodu,
potamodromiczne – tylko w obrębie śródlądowych wód
słodkich,
oceanodromiczne – w obrębie morza,
denatantne – z prądem wody,
kontranatantne – przeciw prądowi wody,
pionowe.
Mechanizmy dyspersji
aktywne – środowisko wodne
węgorz europejski Anguilla anguilla
Mechanizmy dyspersji
aktywne – środowisko wodne
węgorz europejski Anguilla anguilla
Mechanizmy dyspersji
aktywne – środowisko wodne
łosoś atlantycki Salmo salar
Mechanizmy dyspersji
aktywne – wędrówki
karibu
Mechanizmy dyspersji
bierne
• z wykorzystaniem zwierząt
(zoochoria)
pchła Pulex irritans
Mechanizmy dyspersji
bierne
• z wykorzystaniem zwierząt
(zoochoria)
Mechanizmy dyspersji
bierne
• wiatrosiewność
(anemochoria)
babie lato
Mechanizmy dyspersji
bierne
• wiatrosiewność
(anemochoria)
Mechanizmy dyspersji
bierne
• przez wodę (hydrochoria)
osobniki dorosłe / kolonie
Physalia physalis
Aurelia aurita
Mnemiopsis leidyi
Mechanizmy dyspersji
bierne
• przez wodę (hydrochoria)
larwy / osobniki młodociane
pływik - nauplius
weliger - żeglarek
actinula
trochofora
weliger - żagielek
Kelletia kelletii
pływik - nauplius
Copepoda
Ostracoda
Cirripedia
zoea i metazoea
metazoea
protozoea
phyllosoma
mysis
Mysis relicta
rozwój krewetki
megalopa
Gecarcinus quadratus
larwy szkarłupni
ophiopluteus
echinopluteus
dipleurula
brachiolaria
wittelaria
Mechanizmy dyspersji
aktywno - bierne
Szarańcza wędrowna (Locusta migratoria)
http://www.youtube.com/watch?v=1YNy2R3hg2Q&feature=fvwrel
Mechanizmy dyspersji
aktywno - bierne
Rusałka osetnik (Vanessa cardui)
Mechanizmy dyspersji
aktywno - bierne
Pacyfik
czterodniowy połów aeroplanktonu:
- nasiona 83 gatunków roślin
- 1054 gatunki zwierząt:
- 400 gat. muchówek
- 150 gat. błonkówek
- 150 gat. pluskwiaków
- motyle, chrząszcze,
- inne stawonogi (pajęczaki)
Naturalne zmiany
zasięgów
• zwykle zachodzą rzadko w ludzkiej skali czasu
• są zwykle stosunkowo powolne i długotrwałe
• niezbyt łatwe do zaobserwowania
Nie mają charakteru eksplozywnego !
Nie stanowią zagrożenia dla lokalnych biocenoz !