D-STAR Informacje ogólne D-STAR, czyli Digital Smart Technology
Transkrypt
D-STAR Informacje ogólne D-STAR, czyli Digital Smart Technology
D-STAR Informacje ogólne D-STAR, czyli Digital Smart Technology for Amateur Radio jest to standard komunikacji cyfrowej dla radioamatorów opublikowany w 2001 r. po trzech latach badań prowadzonych przez JARL (Japan Amateur Radio League). Badania finansowane były przez rząd japoński.. Jako pierwszy w badaniach i testach brała udział japońska firma ICOM, ona teŜ pierwsza wypuściła na rynek radiotelefony z D-STAR. D-STAR jest protokołem otwartym, udostępnionym przez JARL do róŜnych implementacji. Od 2001 r. system jest cały czas rozwijany, a największą popularność zdobył w Japonii, oraz Ameryce Północnej (Kanada i USA). W USA i Kanadzie funkcjonują juŜ dziesiątki amatorskich przemienników, znajdziemy teŜ sporo grup zainteresowanych działaniem i rozwijaniem łączności cyfrowej. Producenci przez wiele lat od rozpoczęcia produkcji zaopatrywali w sprzęt praktycznie tylko i wyłącznie wspomniane kraje, a w Europie sprzęt jest dostępny u dystrybutorów od niedawna. Sytuację komplikuje nieco fakt, Ŝe w tym momencie (połowa 2007r.) sprzęt produkuje tylko ICOM, a inne firmy oczekują na jednolity standard cyfrowego przekazu fonii w kanałach radiowych. Jednak prawdopodobnie zacznie przybywać dostawców, poniewaŜ pojawiły się pierwsze sygnały, iŜ Kenwood zacznie produkcję radiotelefonów z D-STAR, co zapewne spowoduje spadek cen, większą dostępność, a co za tym idzie popularność. Struktura i działanie Zasada działania całego systemu jest podobna do łączności FM. Zakodowany cyfrowo dźwięk jest transmitowany w konwencjonalnym kanale simpleksowym, moŜe być takŜe przekazywany przez przemienniki. D-STAR nie jest kompatybilny z FM, a w odbiorniku słychać jedynie szum. Radiotelefony zapewniają konwencjonalną łączność FM, przez dodanie konwencjonalnego odbiornika i nadajnika FM. Dodatkowymi atutami podczas stosowania łączności w systemie D-STAR, jest to Ŝe wraz sygnałem głosu moŜemy przesyłać dane (np. z GPS i wykorzystanie w systemie współpracującym z APRS), oraz to Ŝe kanał zajmuje naprawdę bardzo mało miejsca (zaledwie 6kHz). Dodatkowym atutem jest łatwość połączenia całego systemu z wykorzystaniem Internetu. Jak widzimy na rysunku powyŜej cały system składa się z podobnych elementów jak konwencjonalna sieć FM. Jedyna róŜnica to tzw. stacje Backbone, które moŜemy porównać do łączy między przemiennikami. Oczywiście przedstawiony schemat pokazuje nam idealny układ, w którym D-STAR stanowi rozwiniętą na duŜym obszarze sieć powiązaną ze sobą linkami radiowymi, lub za pomocą sieci Internet. Z takim układem nie mamy do czynienia nawet w klasycznej sieci przemienników amatorskich FM w SP, a nawet w Europie. W naszym przypadku do rozwaŜenia zostaje jeden przemiennik wraz z jego uŜytkownikami. Jako przykład mamy przemiennik pracujący w paśmie 23 cm (1200MHz), ale producenci przygotowali pełną gamę urządzeń na 145MHz, 430, oraz łącza Backbone'owe na 10GHz. W razie potrzeby łącza mikrofalowe, moŜemy zastąpić siecią IP (np. jeśli zasięg takiego łącza będzie zbyt mały). Cały system bez zmian w swojej strukturze, moŜe słuŜyć do przesyłu dźwięku i danych. W pasmach 145, oraz 430MHz maksymalna prędkość wynosi 1200baudów. W paśmie 1200MHz prędkość ta wzrasta znacząco i wynosi 128kb/s. Przy linkach backbone'owych transfer między stacjami wynosi 10Mb/s w pełnym dupleksie. Podobnie jak przy łącznościach FM, D-STAR umoŜliwia realizowanie połączeń z wykorzystaniem protokołu VOIP (czyli Echolink, IRLP, eQSO itp.). W D-STAR rozróŜniamy dwa sposoby komunikacji: • • DV - Digital Voice DD - Digital Data DV, czyli cyfrowy dźwięk zakodowany voicecoderem AMBE (2020) z prędkością 2,4Kbps, ale po dodaniu korekcji błędów (FEC) osiąga przepływność 3,6Kbps. Dodatkowo w kanale wraz z cyfrowym dźwiękiem moŜemy przesyłać dane o prędkości do 1,2Kbps. Całkowita przepływność w kanale wynosi, więc 4,8Kbps. Stosowana modulacja to GMSK. Zajmowane pasmo 6kHz, a przełączanie między nadajnikiem a odbiornikiem wynosi mniej niŜ 100ms. Stosowane metody pracy: pół-dupleks, oraz simpleks. Spectrum Analyzer 25 Ref Level : 0 M1: -49.11 dBm @ 439.8 MHz M2: -69.45 dBm @ 439.793 MHzM3: -67.65 dBm @ 439.807 MHz 0.0 dBm dB / Div : -10 10.0 dB -20 -30 dBm -40 -50 -60 -70 -80 -90 M2 M1 M3 -100 439.7900 439.7925 439.7950 439.7975 439.8000 439.8025 439.8050 439.8075 439.8100 439.8125 CF: 439.8 MHz RBW: 100 Hz Std: Min Sweep Time: 1.00 Milli Sec Date: 05/16/2007 Model: S332D Frequency (439.7875 - 439.8125 MHz) SPAN: 0.025 MHz Attenuation: 31 dB VBW: 30 Hz Detection: Pos. Peak Time: 10:53:10 Serial #: 00607024 Spectrum Analyzer 12.5 Ref Level : 0 M1: -38.23 dBm @ 439.8 MHz M2: -73.59 dBm @ 439.795 MHzM3: -70.52 dBm @ 439.805 MHz 0.0 dBm dB / Div : -10 10.0 dB -20 -30 dBm -40 -50 -60 -70 -80 -90 M2 M1 M3 -100 439.7900 439.7925 439.7950 439.7975 439.8000 439.8025 439.8050 439.8075 439.8100 439.8125 CF: 439.8 MHz RBW: 100 Hz Std: Min Sweep Time: 1.00 Milli Sec Date: 05/16/2007 Model: S332D Frequency (439.7875 - 439.8125 MHz) SPAN: 0.025 MHz Attenuation: 31 dB VBW: 30 Hz Detection: Pos. Peak Time: 10:54:51 Serial #: 00607024 Spectrum Analyzer DSTAR Ref Level : 0 M1: -55.70 dBm @ 439.8 MHz M2: -88.38 dBm @ 439.797 MHzM3: -88.44 dBm @ 439.804 MHz 0.0 dBm dB / Div : -10 10.0 dB -20 -30 dBm -40 -50 -60 -70 -80 -90 M2 M1 M3 -100 439.7900 439.7925 439.7950 439.7975 439.8000 439.8025 439.8050 439.8075 439.8100 439.8125 CF: 439.8 MHz RBW: 100 Hz Std: Min Sweep Time: 1.00 Milli Sec Date: 05/16/2007 Model: S332D Frequency (439.7875 - 439.8125 MHz) SPAN: 0.025 MHz Attenuation: 31 dB VBW: 30 Hz Detection: Pos. Peak Time: 10:57:10 Serial #: 00607024 DD, czyli dane cyfrowe mają zastosowanie w pasmach wyŜszych (od 1,2GHz). Maksymalna przepływność wynosi 128Kbps, przy zajmowanym kanale o szerokości 150kHz. Stosowany rodzaj modulacji jak dla DV. Czas przełączania się między TX/RX mniej niŜ 50ms, a stosowany rodzaj pracy to simpleks. Dodatkowym rodzajem pracy stosowanym w D-STAR, to praca jako linki danych między stacjami węzłowymi (Backbone communication). Przesyłany jest cyfrowy dźwięk, dane, oraz sygnalizacja potrzebna do pracy miedzy przemiennikami. Stosowana praca full-dupleks, modulacja GMSK o przepływności maksymalnej 10Mbps i zajmująca kanał o szerokości 10,5MHz. Przy tej szerokości kanału stosowane pasmo to 10GHz. W tym typie transmisji uŜywana jest metoda przesyłania danych według protokołu ATM z multiplexingiem. Struktura ramki Struktura ramki DV NAGŁÓWEK RADIOWY DANE Ramka z danymi (24 bajty) Ramka z dzwiękiem (72 bajty) PUSTA Ramka z danymi (24 bajty) Ramka z dzwiękiem (72 bajty) Ramka z danymi (24 bajty) Ramka z dzwiękiem (72 bajty) CRC-CCITT suma kontrolna nagłówka radiowego (2 bajty) Twój znak 2 (4 bajty) Twój znak 1 (8bajtów) Znak repeatera uczestniczacego w komunikacji (8bajtów) Znak repeatera wyjściowego (8bajtów) Znak repeatera docelowego (8 bajtów) Znacznik 3 (1 bajt) Znacznik 2 (1 bajt) Znacznik 1 (1 bajt) Synchronizacja ramki (15 bit) Bity synchronizacji (64 bit) IDENTYFIKACJA Struktura ramki DD NAGŁÓWEK RADIOWY DANE FCS (1) Bity synchronizacji - standardowe bity synchronizacji (dla GMSK 1010, dla QPSK 1001). Transmisja od lewej do prawej. (2) Synchronizacja ramki - 15 bitów wzorca (111011001010000). Transmisja od lewej do prawej. (3) Znacznik 1- (8 bit) 5 bitów MSB, oraz 3 bity separacji (LSB). • • • • • • bit 7 (MSB) - rozróŜnienie pomiędzy transmisją głosu i danych. "1"wskazuje transmisję danych, "0" transmisję głosu. bit 6 - identyfikuje transmisję bezpośrednią między terminalami, bądź przez przemiennik ("1" dla przemiennika, "0" transmisja bezpośrednia). bit 5 - rozpoznaje czy transmisja jest przerywana czy nie ("1" przerwanie, "0" bez przerwania). bit 4 - identyfikuje sygnał kontrolny danych ("1" wskazuje sygnał kontrolny, "0" wskazuje regularny sygnał danych z zawartym sygnałem głosowym). bit 3 - sygnał pierwszeństwa w sytuacji awaryjnej. "1" wskazuje sygnał priorytetowy (pilny), "0" transmisja o normalnym priorytecie.. bity 2,1,0 - CRC suma kontrolna danych (4bajty) TYP (2bajty) DA (bajtów) Dane (46-1500 bajtów) NAGŁÓWEK MAC SA (6 bajtów) E_len (2 bajty) CRC-CCITT suma kontrolna nagłówka radiowego (2 bajty) Twój znak 2 (4 bajty) Twój znak 1 (8bajtów) Znak repeatera uczestniczacego w komunikacji (8bajtów) Znak repeatera wyjściowego (8bajtów) Znak repeatera docelowego (8 bajtów) Znacznik 3 (1 bajt) Znacznik 2 (1 bajt) Znacznik 1 (1 bajt) Synchronizacja ramki (15 bit) Bity synchronizacji (64 bit) IDENTYFIKACJA o 111=znacznik kontrolny przemiennika, podczas kontroli przez przemiennik znacznik wskazuje "111", a struktura ramek z danymi zawiera dane kontrolowane. 110=Auto reply - auto odpowiedź 101=nie uŜywane 100=znacznik powtórzenia, pytanie o powtórzenie wcześniejszej ramki 011=znacznik ACK, traktowane jako znacznik odpowiedzi (ACK). 010=znacznik braku odpowiedzi. 001=przekazuje niedostępny znacznik, wskazuje niewłaściwy przekaz. 000=NULL, brak informacji. (4) Znacznik 2 - zastosowanie w przyszłości (brak przypisanych właściwości) - do zastosowań przez programistów, bądź producentów sprzętu. (5) Znacznik 3 - funkcje kontrolne softwareu zaleŜne od wersji, ta część moŜe być udoskonalona przez kolejne wersje protokołu (do zastosowania w przyszłości). (6) Znak repeatera docelowego - znak moŜe zwierać maksimum 8 znaków zgodnych z ASCII, składających się z liter i cyfr. W przypadku prostej komunikacji (bez przemienników itp.) miejsce to zostaje wypełnione znakiem "spacja". (7) Znak repeatera wyjściowego - znak moŜe zwierać maksimum 8 znaków zgodnych z ASCII, składających się z liter i cyfr. W przypadku prostej komunikacji (bez przemienników itp) miejsce to zostaje wypełnione znakiem "spacja". (8) Znak repeatera uczestniczącego w komunikacji - znak moŜe zwierać maksimum 8 znaków zgodnych z ASCII, składających się z liter i cyfr. W przypadku prostej komunikacji (bez przemienników itp.) miejsce to zostaje wypełnione znakiem "spacja". (9) Twój znak 1 - znak moŜe zwierać maksimum 8 znaków zgodnych z ASCII, składających się z liter i cyfr. MoŜe zostać wypełnione znakiem "spacja". Pole to jest takie samo dla ramki DV i DD. (10) Twój znak 2 - uŜywany w przypadku gdy do znaku dodajemy sufiks, lub dodatkowy adres przeznaczenia. Dodatkowa informacja o "Naszym" znaku moŜe zawierać maksimum 4 znaki ASCII (litery, cyfry) i pozostaje w przypadku niewypełnienia pola zastąpiona znakiem "spacja". (11) CRC-CCITT - suma kontrolna nagłówka radiowego (12-15, 16-17) Ramki z głosem/danymi (tylko dla ramki DV) - część danych z ramkami głosowymi składa się z 72 bitowych ramek o długości 20ms, kaŜda zakodowana voicecoderem AMBE z korekcją FEC. Ramki danych zawierają 24 bity. (12-16) Ramka danych (tylko dla ramki DD) - ma strukturę ma strukturę ramki Ethernetowej; w tym (13) SA -adres źródłowy (MAC adres); (14) DA -adres przeznaczenia (MAC adres). (17) FCS CRC Suma kontrolna ramki (tylko dla ramki DD) - suma kontrolna ramki Ethernet (CRC-32). KaŜda 1 ramka, oraz co 21 w cyklu słuŜy tylko do synchronizacji dla danego typu modulacji. Korekcja synchronizacji wprowadza dodatkowe opóźnienie w przekazywanym sygnale. Sygnał synchronizacji zawiera 10 bitowy sygnał synchronizacyjny, oraz dwie o maksymalnej długości 7 bitów, wzorcowe sekwencje "1101000". Dane w ramce danych transmitowane są bez zmian w stosunku do danych wejściowych. Jeśli dane potrzebują korekcji danych, lub synchronizacji są przetwarzane przed wprowadzeniem danych. Ostatni pakiet, który kończy transmisję zawiera unikalny sygnał synchronizacyjny (32 bit + 15bit “000100110101111” + “0”, razem 48itów). D-STAR w Polsce Na dzień dzisiejszy (połowa 2007r.) z tego co mi wiadomo znajomość tego tematu jest znikoma (głównie chyba przez znaczącą cenę). Po za maleńką grupą entuzjastów w Warszawie nie jest mi znana inna grupa, czy choćby pojedyncze osoby w SP interesujące się tym zagadnieniem. Pewną znajomość i popularność być moŜe uzyska poprzez szereg artykułów pojawiających się w miesięczniku "Świat Radio". Wszystko zaczęło się w 2005 r. Kolega zdobył kilka sztuk radiotelefonów Motorola XTS3500, pracujących w cyfrowej modulacji C4FM. Były to radiotelefony sprzed kilkunastu lat (ok. 1994-1995 r.). C4FM, równieŜ APCO to starsi bracia D-STAR z zastosowań profesjonalnych. Po testach na kanałach simpleksowych w paśmie amatorskim, oraz rozeznaniu tematu (przydały się znajomości i kontakty z kolegami z Francji) przyszła pora na zbudowanie przemiennika. Okazało się to dość proste, poniewaŜ moŜna do tego wykorzystać standardowe radiotelefony firmy Motorola. Przemienniki amatorskie Pierwszy przemiennik zbudowany był z radiotelefonów Maxtrac, oraz GM950. GM950 pracował jako odbiornik, a Maxtrac jako nadajnik. Z odbiornika wykorzystane zostało wyjście "Flat RX" (nie filtrowane wyjście z detektora), oraz COR (detekcja nośnej). W nadajniku sygnał modulacji został wpięty w modulator (przez minimalną przeróbkę elektroniki), oraz sygnał z COR podany został na PTT. Całość przepuszczona została przez potencjometr w celu wyrównania głośności na wejściu i wyjściu przemiennika. Przemienniki pracował zarówno jako konwencjonalny FM i dodatkowo świetnie sobie radził z sygnałem C4FM i APCO. Jedyna wada tego rozwiązania związana była z nadajnikiem, poniewaŜ zastosowany egzemplarz Maxtraca był nie z tego podpasma (450-470MHz) i w konsekwencji na 438MHz oddawał bardzo małą moc (ok. 2W), a jednocześnie strasznie nagrzewał się. Mała moc przepuszczona przez filtr dupleksowy powodowała, Ŝe do anteny docierała znikoma moc, aby pokryć jakąś znaczącą część Warszawy. Po testach zawiesiliśmy wszystkie próby na około pół roku, jednocześnie nie zapominając o temacie. Snuliśmy kolejne plany, a głównym i konkretnym celem był D-STAR. W końcu po rozeznaniu rynku zdecydowałem się na zakup dwupasmowego radiotelefonu ręcznego ICE91, wraz z dodatkowym modułem cyfrowym UT-121. Jednocześnie zakupu dokonał Adam SQ5AG. Po dość długim oczekiwaniu na moduły UT-121 mogliśmy przystąpić do testów. Na wstępie uruchomiony został "stary" przemiennik, który potwierdził Ŝe nadaje się równieŜ do D-STAR. W związku z brakiem Maxtraca z odpowiedniego podpasma, kolega zrobił kolejne rozeznanie u kolegów we Francji i okazało się, Ŝe na nadajnik moŜna zastosować równieŜ Motorolę GM950 z aktywnym wejściem "Flat TX". Po poszukiwaniach udało się znaleźć taki egzemplarz (niestety 2 szt. okazały się uszkodzone). Była to "950" z odbiornika "pierwszego przemiennika. Jako odbiornik wykorzystaliśmy Motorolę GM900. Po zmontowaniu całego układu przemiennik przeszedł pomyślnie pierwsze testy. Jest on przezroczysty dla FM (przenosi wszystkie subtony itp.) oraz radzi sobie z C4FM, APCO i D-STAR. Wykonanie przemiennika FM/D-STAR/APCO/C4FM nie jest trudne, jednak naleŜy uwzględnić kilka dość istotnych problemów: • • • • na odbiornik nadaje się radiotelefon o szerokości kanału 25kHz odbiornik musi posiadać wyjście nie filtrowane, najlepiej prosto z dyskryminatora nadajnik moŜe pracować w kanale o szerokości 12,5, lub 25kHz nadajnik musi posiadać wejście nie filtrowane, najlepiej wprost do modulatora Dodatkowym problemem, który pojawił się podczas prób były pewne niedoskonałości radiotelefonów pod względem technicznym. NaleŜy sprawdzić radiotelefony pod kątem częstotliwości, gdyŜ wszelkie odchyłki w odbiorniku i nadajniku przy tak wąskim sygnale powodują znaczący wzrost wprowadzanych zniekształceń (co za tym idzie wzrost BER). W naszym przypadku powodowało to "gubienie" ramek cyfrowych i bardzo nieprzyjemne dla ucha zniekształcenia sygnału, oraz drastyczne obniŜenie zasięgu. Oczywiście taki przemiennik moŜna wyposaŜyć w dodatkowe wejścia/wyjścia na innych pasmach. Radiotelefony Jak wspominałem, w zasadzie jedynym producentem urządzeń jest ICOM. ICOM posiada kilka róŜnych typów radiotelefonów pracujących w FM i D-STAR. Są to: • • • • • • IC-E91 (w wersji amerykańskiej IC-91A/AD); moc: 5W (2m), 5W (70cm); opcjonalny moduł UT-121. IC-2200H; moc: 65W (2m); opcjonalny moduł UT-118. IC-V82 / U82; moc: 7W (2m), 5W (70cm); opcjonalny moduł UT-118. ID-1; 10W (23cm) ID-800; moc: 55W (2m), 50W (70cm) IC-2820H (nowość); moc: 50W (2m), 50W (70cm); opcjonalny moduł UT-123. W chwili obecnej dostępne na polskim rynku są radiotelefony IC-E91, IC-2200, oraz IC-V82 / U-82. Jedynym dualbanderem dostępnym w Polsce jest urządzenie ręczne IC-E91. Pozostałe urządzenia są jednopasmowe. Do urządzeń dostępnych w Europie i Polsce potrzebne są opcjonalne moduły do D-STAR (UT-118, lub UT-121). Pozostałe urządzenia posiadają wbudowane moduły D-STAR. Przemienniki fabryczne ICOM produkuje całą gamę przemienników na pasma 145MHz, 430MHz, 1.2GHz. Są to moduły pracujące w trybie DV i DD. Rys. ID-RP 2C, ID-RP2000V Poszczególne moduły przystosowane są do instalacji w 19" racku. Na pierwszy rzut, poszczególne moduły z róŜnych pasm wyglądają identycznie. Jedynym róŜniącym się modułem jest moduł ID-RP 2C, który pełni rolę sterownika przemiennika. UmoŜliwia on podpięcie do 4 przemienników na róŜne pasma, oraz linku ID-RP 2L . Ponadto wyposaŜony jest w złącza umoŜliwiające programowanie, oraz złącze Ethernet do transmisji danych, zarządzania zdalnego, oraz linkowania przemienników (wewnętrzne-między pasmami, oraz zewnętrzne). Urządzenia nie są wyposaŜone w dupleksery. Koszt takiego urządzenia wynosi 1100-3300USD (w zaleŜności od pasma i modułu-najdroŜszy jest moduł przemiennika IDRP2V). Aplikacje D-PRS Interface jest jedną z kilku aplikacji dostępnych dla systemu D-STAR. Inne przykłady: • dChat – aplikacja napisana przez NJ6N, która słuŜy do chatowania z innymi stacjami via D-STAR • D-STARLet – podobnie jak dChat, program do komunikacji tekstowej • DStarMonitor – aplikacja słuŜąca do monitorowania aktywności na wybranych repeterach • DStarQuery – aplikacja, która na specjalnie spreparowaną wiadomość odpowiada na zadane pytanie, np. zapytanie ?D*rptrs?", spowoduje, Ŝe aplikacja wyśle listę lokalnych przemienników. WSTĘP D-PRS Interface to uniwersalny interface pomiędzy klientem APRS, a portem małej prędkości radia D-STAR. 1. WYMAGANIA PROGRAMU, OPIS D-PRS Interface jest kompatybilny z dowolnym systemem operacyjnym z rodziny Windows obsługującym NET2.0 (NET Framework, platforma programistyczna opracowana przez Microsoft, obejmująca środowisko uruchomieniowe (Common Language Runtime – CLR) i biblioteki klas dostarczające standardowej funkcjonalności dla aplikacji). Bramka D-PRS uŜywa w interface radiowym formatu danych zgodnym z TNC2. Wszystkie ramki APRS mają dodaną sekwencję CRC, która redukuje utratę ramek. Ta sama technika uŜyty jest w interface radiowym D-STAR. D-PRS Interface konwertuje dane z radiotelefonu i GPS na standard danych APRS. Pierwsze cztery znaki w „wiadomości GPS” interpretowane są jako symbol zgodny ze specyfikacją APRS. Do wygenerowania odpowiedniej składni najlepiej uŜyć D-PRS Calculator dostępny na stronie: http://www.aprs-is.net/dprscalc.htm . Przeglądarka musi mieć uruchomioną moŜliwość korzystania ze skryptów Java. Pierwsze dwa lub trzy znaki oddzielone są od reszty tekstu wiadomości spacją (lub dwoma spacjami), np.: „LK ARTUR WARSAW*4A”. „LK” interpretuje nam Ŝe jest to TRUCK zgodnie ze standardem kodowania GPSxyz APRS. Pozostała część to nasz opis, oraz po symbolu „*”, suma kontrolna wiadomości (CRC). DSTAR współpracuje ze standardowymi GPS z NMEA. Tylko ramki $GPRMC i $GPGGA są prawidłowo interpretowane, a pozostałe ramki są ignorowane. Przykład danych na wejściu D-PRS Interface: $GPGGA,181214.002,5213.8256,N,02054.7868,E,1,04,04.4,00121.8,M,34.3,M,,*65 $GPRMC,181214.002,A,5213.8256,N,02054.7868,E,000.0,000.0,230407,004.4,E*69 SP5QWK 3,MV D-PRS TEST*51 $GPGGA,181244.002,5213.8252,N,02054.7853,E,1,04,04.4,00120.2,M,34.3,M,,*67 $GPRMC,181244.002,A,5213.8252,N,02054.7853,E,000.0,000.0,230407,004.4,E*60 SP5QWK 3,MV D-PRS TEST*51 oraz na wyjściu: SP5QWK-3>APJI23,DSTAR*,qAR,SP5QWK-1:!5213.83N/02054.79E>360/000 D-PRS TEST/A=000394 lub: SP5QWK-3>APJI23,TCPIP*,qAC,SP5QWK-3D:!5213.84N/02054.74E>290/000 D-PRS TEST/A=000579 Podobną rolę jak D-PRS Interface spełnia modem TNC-X wraz z opcjonalną płytką µSmartDigi. TNC-X z opcjonalną płytką µSmartDigi. UT-121 UT-121 we wnętrzu IC-E91 UT-118 we wnętrzu IC-2200H UT-118 i IC-2200H Na podstawie: http://www.icomamerica.com/amateur/dstar/ http://www.icomamerica.com/support/forums/ http://en.wikipedia.org/wiki/D-STAR http://www.aprs-is.net/dstartnc2.htm http://www.d-starlet.com/ http://www.sp5qwk.koplany.net.pl/DSTAR.html http://www.sp5qwk.koplany.net.pl/DPRS.pdf Artur SP5QWK