Relacja - Clubbing Europe

Seminaria europejskie
koordynatorka: Aleksandra Saczuk
[email protected]
SE(8) 22.02.2010
Unijna polityka rozwojowa: UE a Afryka
Subsaharyjska
O relacjach Unii Europejskiej – największego na świecie
donatora pomocy rozwojowej – z Afryką Subsaharyjską,
czyli jej największym beneficjentem mówił dr Kamil
Zajączkowski z Centrum Europejskiego UW.
Dr Zajączkowski wymienił cztery przesłanki tłumaczące
związki Unii Europejskiej (lub jej państw członkowskich) z
Afryką Subsaharyjską*: uwarunkowania historyczne
(związek – szczególnie Francji i Wielkiej Brytanii – z
byłymi koloniami; obrona interesów na obszarze byłych
kolonii), geopolityczne (związane z aspiracjami UE do odgrywania roli
globalnego aktora; obawa przed państwami upadłymi, które potencjalnie
stanowią miejsce rozwoju organizacji terrorystycznych), ekonomiczne
(szlak handlu diamentów; chłonny rynek) i społeczno-kulturowe.
Polityka rozwojowa to instrument polityki zagranicznej UE. Zakłada
osiąganie wzajemnych korzyści, głównie ekonomicznych (pierwotnie nie
chodziło o wpływy ekonomiczne, ale o obecność wojskową – utrzymanie
baz militarnych). Dr Zajączkowski przedstawił rozwój wspólnotowej polityki
rozwojowej: od Traktatów Rzymskich przez konwencję z Younde (1963r.),
kolejne konwencje z Lomé (I-1975r., II-1979r., III-1984r., IV-1989r.), do
konwencji z Cotonou (2000r.). Początkowo sprawy rozwoju miały
charakter wymiany handlowej i były regulowane na płaszczyźnie 2stronnej. Zmiana nastąpiła na początku lat 70.: pierwsza konwencja z
Lomé była negocjowana z jednej strony przez EWG, z drugiej – przez
zorganizowane państwa trzecie (AKP – kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku).
Konwencje z Lomé okazały się mało skuteczne – wymiana handlowa
spadła z 7% w latach 70. do 3% w latach 90. W 2000 roku został przyjęty
*
Afryka Subsaharyjska to region na południe od Sahary, obejmujący 48 państw.
układ z Cotonou, który obejmuje trzy płaszczyzny: rozwój, polityka i
demokracja oraz handel.
Na przestrzeni lat zmieniła się również koncepcja pomocy finansowej –
stopniowo odchodzono od doraźnej pomocy i krótkowzrocznych inwestycji
w rolnictwo na rzecz wspierania rozwoju infrastruktury i reform
strukturalnych (jako podstawowego warunku rozwoju gospodarczego).
Coraz częściej odchodzi się od określenia pomoc rozwojowa na rzecz
polityka rozwojowa, którą coraz mocniej wiąże się z polityką handlową.
Na przełomie XX i XXI wieku doszło do przewartościowania w relacjach
między UE a Afryką Subsaharyjską (związane z przyjęciem Traktatu z
Maastricht, końcem zimnej wojny) oraz intensyfikacji stosunków. Jako
przykład dr Zajączkowski podał – przyjętą w 2005 roku – Strategię dla
Afryki. To „europejski konsensus na rzecz rozwoju”, który stanowi spójne,
całościowe podejście Unii do kontynentu afrykańskiego. Wzrastające
znaczenie polityki rozwojowej znalazło odzwierciedlenie w traktacie z
Lizbony – polityka rozwojowa stała się ważnym elementem polityki
zewnętrznej, podkreślił dr Zajączkowski.
Unia Europejska (czyli państwa członkowskie i Komisja Europejska) jest
największym na świecie donatorem pomocy rozwojowej *. W 2008 roku
przeznaczyła na ten cel 73mld$ (światowa pomoc wyniosła 103mld$).
Ponad 60% unijnej pomocy rozwojowej trafia do Afryki Subsaharyjskiej.
Pomoc rozwojowa finansowana jest z budżetu UE, przez Europejski
Fundusz Rozwoju oraz Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Warto zwrócić
uwagę, że aż 70% pomocy jest przekazywanej w ramach współpracy 2stronnej. Polska w ostatnich latach przeznacza na pomoc rozwojową 1mld
PLN, z czego 400mln w ramach pomocy 2-stronnej. Zaledwie 3% przypada
na Afrykę.
Głównym zarzutem stawianym unijnej polityce rozwojowej
nieefektywność, niespójność i niekomplementarność działań.
jest:
To co charakterystyczne dla Unii to warunkowość polityki rozwojowej
(w przeciwieństwie do polityki humanitarnej): Unia oczekuje od
afrykańskich partnerów odpowiedzialności, przestrzegania praw człowieka
i zasad demokracji oraz tzw. dobrych rządów. Od tego uzależnia
nawiązanie współpracy, co wyróżnia ją spośród innych dostarczycieli
pomocy rozwojowej: USA, Chin, Rosji.
Dynamiczne, pełne pasji i interesujące wystąpienie dr Zajączkowskiego
musieliśmy przerwać ze względu na kończący się czas (1,5 godziny minęło
niezauważone). Spotkanie zostało pozytywnie ocenione przez uczestników,
którzy na zakończenie podchodzili, gratulowali i dziękowali prelegentowi.
*
Wśród 10 największych państw-dostarczycieli pomocy rozwojowej, 5 pierwszych to państwa członkowskie
UE: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Holandia.
Seminaria objęte są patronatem
Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce