Kopia SŁOWNIK GIMNAZJALNY pop

SŁOWNIK GIMNAZJALNY
pod redakcją
Zuzanny Dubas, Oliwii Zaremby, Aleksandry Zając,
Kingi Plewy, Zofii Grzebieli, Moniki Sobańtki,
Jakuba Kołachy
Pierwszoklasiści: Zuzanna Dubas, Oliwia Zaremba,
Aleksandra Zając, Kinga Plewa, Zofia Grzebiela, Monika
Sobańtka, Jakub Kołacha uczestniczący w zajęciach koła
polonistycznego, prowadzonego przez panią Agnieszkę
Pietrzak, utworzyli słownik „Trudne Słówka”, aby słuŜył
pomocą uczniom naszej szkoły. Dzięki niemu koledzy
i koleŜanki mogą poznać znaczenia związków frazeologicznych, definicję trudnych słówek lub poprawność ich
wymowy.
Zapraszamy do korzystania!
Związki frazeologiczne
Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w uŜyciu z ustalonym znaczeniem
połączenie dwóch lub więcej wyrazów. Większości związków frazeologicznych nie naleŜy
przekładać dosłownie.
Związki frazeologiczne pochodzące z mitologii :
Jabłko niezgody – źródło konfliktów , wojen , sporów ; od jabłka , które bogini
niezgody Eris rzuciła między Afrodytę , Herę i Atenę .
Kon trojański – zdobycz przynosząca zgubę ; złowrogi podarunek.
Olimpijski spokój – panowanie nad emocjami ; zaprzestanie kłótni.
Paniczny strach – nagły , niepohamowany , często nieuzasadniony strach.
Pięta Achillesa – czyjaś słaba strona , punkt.
Puszka Pandory – coś co wywołuje mnóstwo nieprzewidzianych trudności.
Stajnia Augiasza – sprawa , rzecz zaniedbana , zapuszczona w bezładzie rozgardiaszu.
Syzyfowa praca – bezsensowna , nieprzynosząca rezultatów.
Związki frazeologiczne owoce i warzywa:
Gruszki na wierzbie -nierealne obietnice.
Mieć twardy orzech do zgryzienia-trudny problem do rozwiązania.
Czerwony jak burak-zarumieniony, zawstydzony.
Figa z makiem-nic.
Jabłko niezgody-powód, przyczyna kłótni.
Ni z gruszki, ni z pietruszki-nagle, niespodziewanie.
Rzucać grochem o ścianę-bezskutecznie próbować kogoś przekonać.
Groch z kapustą-bałagan, zamieszanie.
Niedaleko pada jabłko od jabłoni-dzieci dziedziczą skłonności i cechy charakteru
po rodzicach.
Wpaść jak śliwka w kompot- znaleźć się w kłopotliwej sytuacji
Związki frazeologiczne pochodzące z Biblii :
Ciemności egipskie - ciemność zupełna, całkowita, nieprzenikniona. Związek ten nawiązuje
do biblijnej historii plag egipskich.
Zakazany owoc - grzech, pokusa. Frazeologizm ten wywodzi się z historii pierwszych
rodziców, Adama i Ewy, którzy, zrywając owoc z drzewa poznania dobra i zła, okazali Bogu
nieposłuszeństwo.
Sodoma i gomora – miejsce rozpusty i rozwiązłości, braku zasad moralnych. Te miasta
zostały zniszczone przez Boga z powodu rozpusty tam panującej.
Salomonowy wyrok – wyrok sprawiedliwy, mądry.
Alfa i omega – ktoś, kto wszystko wie z danej dziedziny, najwyŜszy autorytet, guru.
Umywać od czegoś ręce – zrzucać z siebie odpowiedzialność. Ten gest wykonał Piłat, który
nie chciał brać na siebie odpowiedzialności za śmierć Chrystusa.
Wdowi grosz - dar od serca, bardzo cenny; wielkie wyrzeczenie.
Syn marnotrawny - osoba popełniająca błędy, Ŝałuje ich i potrafi się do nich
Przyznać.
Kraina mlekiem i miodem płynąca - Oznacza miejsce urodzajne,
przypominające raj, obfitujące we wszelkie bogactwa. WyraŜenie wywodzi
się ze Starego Testamentu, gdzie oznacza ziemię Kanaan, czyli Ziemię Obiecaną, do której
śydzi wędrowali z Egiptu przez pustynię.
Związki Frazeologiczne- Zwierzęta:
Bazgrać jak kura pazurem- Pisać brzydko, koślawo, niewyraźnie.
Czuć się jak ryba w wodzie- znajdować się w środowisku odpowiednim dla siebie, w swoim
Ŝywiole.
Kość słoniowa- kolor kremowy.
Kot zawsze spada na cztery łapy- o kimś kto w kaŜdej sytuacji da sobie radę.
Krokodyle łzy- Nieszczery, udawany płacz.
Królik doświadczalny- człowiek, który pierwszy raz wypróbowuje coś.
Ośle uszy- pozaginane rogi w zeszycie lub ksiąŜce.
PapuŜki nierozłączki- o dwóch osobach, które bardzo się lubią i spędzają ze sobą duŜo czasu.
Pokazać komuś jak raki zimują- dać komuś nauczkę.
Ranny ptaszek- o kiść kto lubi wcześnie wstawać.
Święta krowa- o kimś kogo, nie wolno krytykować.
Wywinąć orła- przewrócić się.
śeby kózka nie skakała to by nóŜki nie złamała- gdybyś zachował ostroŜność,
nie postąpiłbyś lekkomyślnie i nie spotkałaby cię przykre konsekwencje.
śyją jak pies z kotem- Ŝyć ze sobą w niezgodzie, nienawiści.
Trudne słówka
A
Abdykacja- termin znany ci z lekcji historii, oznacza zrezygnowanie z władzy
Abonament- prawo do korzystania z jakiejś usługi np. Radiowo
telewizyjnej
Abrakadabra- coś niezrozumiałego
Abstrahować- wyodrębnić w jakimś przedmiocie lub zjawisku cechy istotne od mniej
istotnych
Absolwent- osoba która ukończyła szkołę
Abstrakcja- coś co odbiega od rzeczywistości
Abstynencja-powstrzymywać się od czegoś
Absurd- coś pozbawione sensu
Adaptacja- przystosowanie czegoś do innego uŜytku niŜ było przeznaczone
Administracja- organ władzy państwowej lub samorządowej
Adnotacja- dodatkowa krótka informacja odnotowana na marginesie
Adoptować- akt prawny polegający na wychowywaniu cudzego dziecka jako własne
Aktualizować- uwspółcześniać, czynić aktualnym
Aktualność- zjawiska, wydarzenia, wiadomości
Ale jaja- okrzyk wyraŜający zaskoczenie, zdumienie
Alternatywny- wybrany z dwóch przeciwstawnych rzeczy
Altruista- człowiek bezinteresownie dbający o dobro innych
Amatorski- czynność wykonywana przez nieprofesjonalistów
Ambicja- silne pragnienie osiągnięcia sukcesów
Analfabeta- osoba która nie umie czytać i pisać
Ani be ani me- brak jakiejkolwiek odpowiedzi
Animusz- werwa, zapał, oŜywienie
Ani widu ani słychu- nie ma Ŝadnych wiadomości o kimś/czymś
Anonsować się- zapowiadać swoje przybycie
Antychryst- osoba wywołująca zgorszenie swym postępowaniem
B
Babrać się- brudzić się przez robienie czegoś w błocie, glinie
Bakcyl- (połknąć bakcyla) załapać coś, nauczyć się
Bezpretensjonalnie- nieporównywalnie z innymi
C
Chucherko - lekcewaŜąco, z politowaniem o chudym człowieku lub zwierzęciu.
Chwała Bogu - zwrot wyraŜający ulgę, zadowolenie, Ŝe coś układa się pomyślnie.
Chwat - z podziwem o osobie energicznej.
D
Dyskwalifikacja - uznanie kogoś za niezdolnego do wykonywania jakiegoś zadania lub
wykluczenie zawodnika za łamanie przepisów gry.
Deklinacja - odmiana rzeczownika.
Depozyt - rzecz oddana na przechowanie.
Dysproporcja - nierówność, brak harmonii między elementami jakiejś całości.
DŜentelmen - dobrze wychowany, taktowny, elegancki męŜczyzna.
E
Egoista - osoba dbająca jedynie o własne przyjemności i korzyści.
Egzaltacja - przesadny zachwyt, demonstracja uczuć i myśli.
Ekscytacja - stan podniecenia, pobudzenia emocjonalnego.
Ekspresja - wyraŜenie uczucia przy pomocy słowa i gestu.
Emanacja - wpływ na innych.
Empatia - zdolność wczucia się w sytuacje innego człowieka.
F
Fikcja- utwór literacki stworzony na kształt rzeczywistości
Filantropia- pomoc najuboŜszym
Formalność- sprawa łatwa do załatwienia
Formatować- przygotowywać, zmieniać, termin uŜywany na lekcjach informatyki
Frazes - banalny zwrot.
Frekwencja - częstość przychodzenia, uczęszczania do jakiegoś miejsca.
G
Genealogia - historia rodu.
Gratis - bezpłatnie.
Gwarancja - zapewnienie, poręczenie.
H
Happening - rodzaj działania artystycznego polegający na aranŜacji improwizowanego
widowiska.
Hiperbola - środek stylistyczny polegający na wyolbrzymieniu jakiegoś zjawiska.
Holding - przedsiębiorstwo zarządzające innymi przedsiębiorstwami lub kontrolujące je.
Humanitarny - wraŜliwy na potrzeby i krzywdy innych.
Hydrologia - dział geografii zajmujący się badaniem wody.
Hydraulika - nauka o praktycznym wykorzystaniu cieczy.
I
Idol - osoba wielbiona przez innych.
Image - wizerunek publiczny jakiejś osoby.
Inflacja - wzrost cen wynikający ze wzrostu ilości i jednocześnie spadku wartości pieniądza
obiegowego.
J
Joystick - manipulator drąŜkowy.
Jubilat - osoba obchodząca urodziny lub rocznice jakiegoś wydarzenia.
Jupiter - reflektor wykorzystywany przy zdjęciach filmowych.
K
Kardiologia - nauka o budowie i chorobie serca.
Koniugacja - odmiana czasownika.
Konsekwencja - skutek, rezultat działania.
Korporacja - związek osób lub przedsiębiorstw powołany dla realizacji jakiegoś planu.
L
Licencjat - stopień naukowy otrzymywany po ukończeniu trzech lat studiów.
Lingwistyka - nauka o budowie i odmianach języka.
Logika - nauka zajmująca się zasadami poprawnego myślenia i wnioskowania.
M
Manko - niedobór pieniędzy w kasie.
MenadŜer - człowiek zarządzający przedsiębiorstwem.
Morał - nauka wypływająca z bajek.
N
Nieparlamentarne - niewyszukany, ordynarny.
O
Obelisk - rodzaj pomnika w postaci czworobocznego wysokiego słupa.
Obłuda - to nieetyczne, fałszywe, dwulicowe postępowanie.
Obsesja- chorobliwy stan opanowania świadomości, natrętna uporczywa myśl
P
Patologia - zachowanie naruszające ustalone normy społeczne.
Paradoks - sformułowanie zawierające sprzeczność, ale równieŜ odsłaniające nową myśl.
Potencjał - moŜliwości, siły, jakimi ktoś dysponuje.
Przepowiednia- przedstawienie wydarzeń które mają nastąpić, wróŜbita, proroctwo
R
Realizm- odzwierciedlenie rzeczywistości
Retrospekcja - powrócenie do dawnych zdarzeń, przypomnienie sobie ich.
Reprezentacyjny- reprezentujący kogoś, występujący w czyimś imieniu
Reprezentowany- wyróŜniający się typowymi cechami dla jakiejś grupy klasy itd.
Rewolucja - szybkie, gwałtowne zmiany w jakiejś dziedzinie.
Rezonans - odgłos
Rzeczywistość- wszystko co nas otacza
S
Stacjonarny - stały, pozostający w jednym miejscu.
Standard - norma, typowy model.
T
Tendencyjny - nieobiektywny mający za zadanie przekonać do określonej rzeczy,idei.
Teologia - nauka o Bogu oraz zasadach i dogmatach religii
Topografia - połoŜenie
Triumf - zwycięstwo
Tryptyk - dzieło, kompozycja artystyczna złoŜona z trzech części.
U
Ujarzmić - coś opanować.
Usposobienie - cechy charakteru człowieka.
Uzurpacja - bezprawne zagarnięcie.
Z
ZaangaŜować się- wciągnąć, włączyć się w coś, podejmować jakieś zadania albo
zobowiązania
Zarekomendować - polecić.
Zaskarbiać -uzyskać dzięki swemu postępowaniu czyjś szacunek.
Trudne formy
Forma
( Ten ) Frytek
Forma
(Ta) Frytka
Kakao
Kakało
Poprawna forma
Obie formy
poprawne
Kakao
Kiślu
Kisielu
Kisielu
( Ten ) Klusek
( Ta ) Kluska
Obie formy
poprawne
Podkoszulek
Podkoszulka
Obie formy
poprawnie
Pomarańcz ( owoc)
Pomarańcza ( owoc)
( Ten ) Por
(Ta ) Pora
Pomarańcza
( Ale jeśli chodzi
nam o kolor to
mówimy –
pomarańcz)
Ten por
( Ten ) Puf
( Ta ) Pufa
(Ten ) Puf
( Ten ) Rodzynek
( Ta ) Rodzynka
Obie formy są
poprawne( Ale jeśli
chodzi nam o osobę
to mówimy – ten
rodzynek )
Włączać
Włanczać
Włączać
( Ten ) śelek
( Ta ) śelka
Obie formy są
poprawne
Przykład
Upadła mi frytka
Upadł mi frytek
Wypiję filiŜankę
kakao
Siódma woda po
kisielu
Została mi jedna
kluska
Został mi jeden
klusek
Zginął mi
podkoszulek
Zginęła mi
podkoszulka
Jedna pomarańcza
leŜy w koszyku
W sklepie został
ostatni por
W domu mam
dwadzieścia puf
Wpadł mi rodzynek
do herbaty
Wpadła mi rodzynka
do herbaty
Są włączniki a nie
włanczniki
Został mi jeden Ŝelek
Została mi jedna
Ŝelka