Gminny Program ochrony srodowiska

Transkrypt

Spis treści
1. Wstęp ................................................................................................................ 6
1.2. Podstawy prawne....................................................................................... 6
1.3. Cele i zakres Programu ............................................................................... 7
1.4. Okres objęty Programem ............................................................................ 8
2. Charakterystyka obszaru gminy ................................................................... 9
2.1. PołoŜenie geograficzne ............................................................................... 9
2.2 Warunki klimatyczne .................................................................................. 9
2.3. Sytuacja demograficzna .............................................................................. 9
2.4. Komunikacja .......................................................................................... 10
2.5. Sytuacja gospodarcza i społeczna ............................................................... 10
Rolnictwo .......................................................................................... 11
Działalność gospodarcza ...................................................................... 11
Instytucje i obiekty publiczne ................................................................ 12
2.6. Turystyka i kultura................................................................................... 12
3. Stan i ocena środowiska ................................................................................ 14
3.1. Warunki przyrodnicze ........................................................................................... 14
Lasy................................................................................................................... 14
Flora i fauna...................................................................................................... 14
Formy ochrony przyrody .................................................................................. 14
3.2. Powietrze atmosferyczne....................................................................................... 15
3.3. Warunki hydrologiczne ......................................................................................... 17
Wody powierzchniowe .................................................................................... 17
Wody podziemne .............................................................................................. 18
3.4. Warunki glebowe................................................................................................... 19
3.5. Surowce mineralne ................................................................................................ 20
4. Działalność człowieka i jej wpływ na jakość środowiska................................................ 22
4.1. Gospodarka wodno-ściekowa................................................................................ 22
4.2. Gospodarka odpadami ........................................................................................... 23
Odpady komunalne........................................................................................... 23
Odpady wytworzone w sektorze gospodarczym .............................................. 23
Odpady niebezpieczne ...................................................................................... 24
3
4.3. Gospodarowanie energią ....................................................................................... 24
4.4. Promieniowanie elektromagnetyczne.................................................................... 25
4.5. Hałas ...................................................................................................................... 26
Hałas drogowy .................................................................................................. 26
Hałas kolejowy ................................................................................................. 27
Hałas przemysłowy........................................................................................... 27
4.6. Transport................................................................................................................ 27
4.7. PowaŜne awarie ..................................................................................................... 27
4.8. ZagroŜenia globalne .............................................................................................. 28
Zmiany klimatu................................................................................................. 28
Zanikanie warstwy ozonowej ........................................................................... 29
4.9. Edukacja ekologiczna............................................................................................ 29
Działania informacyjno-edukacyjne z zakresu ochrony środowiska................ 30
5. Wnioski z diagnozy........................................................................................ 31
5.1. Uwarunkowania wewnętrzne ................................................................................ 31
5.2. Uwarunkowania zewnętrzne ................................................................................. 32
5.3. WaŜniejsze problemy ekologiczne w gminie ........................................................ 32
6. Priorytety i cele ekologiczne ......................................................................... 34
7. Strategia działań krótkoterminowych na lata 2008-2012.......................... 36
7.1. Ochrona przyrody i krajobrazu.............................................................................. 36
7.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa ...................................................... 36
7.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowców mineralnych ................................. 37
7.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego ............................ 37
7.6. Zapobieganie skutkom awarii................................................................................ 38
8. Strategia działań długoterminowych na lata 2012-2016............................ 39
8.1. Ochrona przyrody i krajobrazu.............................................................................. 39
8.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa ...................................................... 39
8.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowców mineralnych ................................. 39
8.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego ............................ 39
8.6. Zapobieganie skutkom awarii................................................................................ 40
9. Realizacja Programu..................................................................................... 41
4
9.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu ............................................................... 41
9.2. Monitoring realizacji programu............................................................................. 42
9.3. Źródła i struktura finansowania............................................................................. 43
10. Zarządzanie środowiskiem ......................................................................... 47
11. Streszczenie .................................................................................................. 49
12. Literatura ..................................................................................................... 51
5
1. Wstęp
W celu realizacji polityki ekologicznej państwa Ustawa Prawo ochrony środowiska z
dnia 27.04.2001 roku (Dz. U. Nr 62 poz.627) wprowadziła obowiązek sporządzenia przez
zarządy województwa, powiatu i gminy odpowiednio wojewódzkich, powiatowych i
gminnych programów ochrony środowiska (art.17).
Zakres tych programów musi być spójny z polityką ekologiczną państwa (art.14), a
więc musi określać:
- cele ekologiczne,
- priorytety ekologiczne,
- rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
- środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki
finansowe.
Z wykonania programów zarząd województwa, powiatu i gminy ma sporządzać co 2
lata raporty które będą przedstawione odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu
lub radzie gminy.
Aktualizacja Gminnego Programu Ochrony Środowiska została opracowana w trybie i
na zasadach określonych w przepisach o ochronie środowiska. Mając na uwadze
zrównowaŜony rozwój, bezpieczeństwo ekologiczne, oraz szeroko pojętą ochronę
środowiska, w Programie przedstawiono priorytety i cele ekologiczne gminy Słupia
Jędrzejowska. Obejmuje on m.in. zwiększenie poziomu zalesienia gminy, budowę sieci
kanalizacyjnej i wodociągowej, budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, promowanie
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych a takŜe szeroko pojętą edukację ekologiczną
mieszkańców gminy.
1.2. Podstawy prawne
Główną rolę w procesie definiowania polityki ekologicznej pełnią zapisy
następujących dokumentów:
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska. Jest ona
podstawowym aktem prawnym w dziedzinie ochrony środowiska i pełni funkcję ustawy
ramowej dla całego ustawodawstwa z tego zakresu. Art. 17 i 18 nakłada na Wójta Gminy,
obowiązek sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska.
• II Polityka Ekologiczna Państwa, z 2001 roku. Dokument ten ma na celu stworzenie
warunków niezbędnych do realizacji zadań ochrony środowiska na obszarze całej Polski.
Określa teŜ, na podstawie aktualnego stanu środowiska: cele, priorytety i działania
proekologiczne wraz ze środkami niezbędnymi do ich osiągnięcia. Polityka ekologiczna
powinna być elementem równowaŜenia rozwoju kraju i harmonizowania celów
gospodarczo – społecznych z celami ochrony środowiska.
• Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010. Jest
dokumentem o charakterze operacyjnym, stanowiącym instrument wdroŜenia „II Polityki
Ekologicznej Państwa”. Precyzuje sposoby osiągania celów zawartych w „II Polityce
Ekologicznej Państwa” w formie pakietów działań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych
na lata 2002 – 2010. Dla kaŜdego pakietu zadań określa jego nazwę, ustanawia jednostkę
odpowiedzialną i jednostki współpracujące.
• Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. Jest dokumentem identyfikującym
i hierarchizującym główne cele edukacji środowiskowej. Wskazuje takŜe moŜliwości ich
realizacji. Cele w niej zawarte zostaną przełoŜone na konkretne zadania w „Narodowym
6
•
Programie Edukacji Ekologicznej” oraz w programach lokalnych, słuŜących realizacji
zadań edukacyjnych promujących ideę ekorozwoju.
Wytyczne Ministerstwa Środowiska sporządzania programów ochrony środowiska na
szczeblu regionalnym i lokalnym.
1.3. Cele i zakres Programu
Głównym celem polityki ekologicznej państwa, ustanowionym w krajowych
dokumentach programowych jest „zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa
polskiego w XXI w. oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii
zrównowaŜonego rozwoju kraju”.
Zasadą, stanowiącą nadrzędne kryterium rozwiązań strategicznych na wszystkich
szczeblach zarządzania powinna być konstytucyjna zasada zrównowaŜonego rozwoju.
Zakłada ona takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i
Ŝycia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym
trwałe, nie doznające uszczerbku, moŜliwości korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i
przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów
przyrodniczych oraz naturalnej róŜnorodności biologicznej na poziomie krajowym,
ekosystemowym, gatunkowym i genowym. W praktyce oznacza to równorzędne traktowanie
racji ekologicznych, społecznych i gospodarczych oraz powoduje konieczność integrowania
zagadnień ochrony środowiska z polityką sektororową w pozostałych dziedzinach gospodarki.
W sferze realizacji polityki ekologicznej zasada zrównowaŜonego rozwoju powinna
być stosowana wraz z następującymi zasadami pomocniczymi i konkretyzującymi:
• zasadą przezorności – promującą działania, których celem jest rozwiązywanie problemów
środowiskowych wówczas, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, Ŝe
wymagają one rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje tego naukowe
potwierdzenie;
• zasadą integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi – zakładającą
uwzględnianie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami
gospodarczymi i społecznymi;
• zasadą równego dostępu do środowiska przyrodniczego – realizowaną w aspekcie
międzypokoleniowym, międzygrupowym oraz równowaŜenia szans pomiędzy
człowiekiem a przyrodą;
• zasadą regionalizacji – przewidującą rozszerzenie uprawnień samorządu terytorialnego
i wojewodów do ustalania regionalnych opłat, normatywów, ulg i wymogów
ekologicznych wobec jednostek gospodarczych oraz regionalizowanie ogólnokrajowych
narzędzi polityki ekologicznej;
• zasadą uspołecznienia – mającą na celu stworzenie instytucjonalnych, prawnych
i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji
pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównowaŜonego rozwoju, przy
jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, świadomości i wraŜliwości ekologicznej;
• zasadą „zanieczyszczający płaci” – składającą pełną odpowiedzialność (w tym materialną)
za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagroŜeń dla środowiska na sprawcę;
• zasada likwidacji zanieczyszczeń u źródła – zapewnia ona likwidację zanieczyszczeń
w miejscu ich powstawania;
• zasadą prewencji – która stanowi, Ŝe przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla
środowiska powinno być podejmowane juŜ na etapie planowania i realizacji
przedsięwzięć;
7
•
•
•
•
-
zasadą stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) – promującą wybór
najlepszych, dostępnych w danej chwili rozwiązań technicznych;
zasadą subsydiarności – polegającą na stopniowym przekazywaniu części kompetencji
i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel
regionalny lub lokalny, tak aby problem był rozwiązywany na najniŜszym szczeblu, na
którym moŜe zostać skutecznie rozwiązany;
zasadą klauzul zabezpieczających – która umoŜliwia stosowanie w uzasadnionych
przypadkach ostrzejszych środków ochronnych w porównaniu z wymaganiami prawa UE;
zasadą skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej – mającą zastosowanie
przy wyborze planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska oraz do
oceny osiągniętych wyników w trakcie i po zakończeniu ich realizacji.
Gminny Program Ochrony Środowiska obejmuje następujące elementy i zagadnienia:
charakterystykę gminy Słupia Jędrzejowska,
diagnozę obecnego stanu środowiska na terenie gminy,
określenie zagroŜeń środowiska na terenie gminy,
określenie priorytetów i celów ekologicznych wynikających z diagnozy stanu środowiska
i analizy dostępnych programów,
określenie działań dla poprawy stanu środowiska na lata 2008 – 2012 (krótkoterminowe) i
na lata 20012 – 2016 (długoterminowe),
omówienie sposobu realizacji i finansowania przedstawionych zadań oraz zarządzania
programem.
1.4. Okres objęty Programem
Program został sporządzony do roku 2016. Przyjęto działanie zgodnie z polityką
ekologiczna państwa na działania krótkoterminowe, tj. na cztery lata 2008 – 20012
z uwzględnieniem perspektyw na lata 2012 – 2016. Jest to takŜe zgodne z ustaleniami Prawa
ochrony środowiska, określającego w art. 14 ust. 2, iŜ politykę ekologiczną przyjmuje się na
cztery lata, z tym Ŝe przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery
lata.
Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonywana będzie zgodnie
z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia Programu. MoŜliwa jest aktualizacja zarówno
programu ochrony środowiska jak i planu gospodarki odpadami po upływie 4 lat (zgodnie
z ustawą o odpadach).
8
2. Charakterystyka obszaru gminy
2.1. PołoŜenie geograficzne
Gmina Słupia Jędrzejowska połoŜona jest w zachodniej części województwa
świętokrzyskiego oraz powiatu jędrzejowskiego w obrębie Niecki Włoszczowskiej i
PłaskowyŜu Jędrzejowskiego, ok. 250 m. n.p.m., w zlewisku rzeki Pilica. Sąsiaduje z
następującymi gminami:
• powiatu włoszczowskiego: Moskorzew od północy;
• powiatu jędrzejowskiego: Nagłowice od północnego wschodu, Sędziszów od
południowego-wschodu;
• powiatu zawierciańskiego (woj. śląskie): śarnowiec od południa, Szczekociny od
północnego-zachodu.
Gmina Słupia Jędrzejowska zajmuje obszar 10 842 ha, w tym:
uŜytki rolne 8 977 ha;
lasy i grunty leśne 1 444 ha;
grunty zabudowane 296 ha.
W skład gminy wchodzi 14 wsi sołeckich. Siedziba gminy znajduje się w Słupi, która
oddalona jest od 55 km od Kielc i 22 km od Jędrzejowa.
•
•
•
2.2 Warunki klimatyczne
Obszar gminy Słupia Jędrzejowska naleŜy do Małopolskiego Regionu Klimatycznego
(wg klimatycznego podziału Polski) i dzielnicy klimatycznej częstochowsko-kieleckiej.
Dzielnica ta jest stosunkowo ciepła i niezbyt wilgotna.
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 7,5°C. Średnia temperatura stycznia
wynosi -3,5°C, natomiast lipca 18°C.
Średnia roczna suma opadów wynosi 560,4 mm. Maksimum opadów atmosferycznych
przypada na lipiec i czerwiec, najmniej na październik i marzec. Pokrywa śnieŜna zalega
przez średnio 63 dni w ciągu roku, a parowanie terenowe wynosi 400-450 mm.
Rejon ten znajduje się na szlaku burz gradowych, lecz nie burz katastroficznych.
Na terenie gminy przewaŜają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, procent cisz
wynosi 57.
Długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni. RóŜnice w długości tego okresu
związane są m.in. z ukształtowaniem terenu – najdłuŜszy jest w przypadku stoków o
wystawie południowej.
2.3. Sytuacja demograficzna
Administracyjnie gmina Słupia Jędrzejowska wchodzi w skład powiatu
jędrzejowskiego. Jest to gmina wiejska, która obejmuje 14 sołectw. Teren gminy zamieszkuje
4 658 osób (wg UG, grudzień 2007 r.). W obrębie gminy notuje się ujemny przyrost
naturalny.
9
Tabela 1. Liczba ludności i powierzchnia sołectw w gminie Słupia Jędrzejowska.
Lp.
Sołectwo
Powierzchnia
Liczba
[ha]
mieszkańców
1. Dąbrowica
976
192
2. Jasieniec
629
254
3. Nowa Wieś
380
263
4. Nowy Węgrzynów
187
1 016
5. Stary Węgrzynów
342
6. Obiechów
804
258
7. Raszków
1 109
375
8. Rawka
162
143
9. RoŜnica
964
540
10. Sieńsko
1 094
449
11. Słupia
1 441
848
12. Sprowa
1 441
341
13. Wielkopole
130
123
14. Wywła
678
343
powierzchnia wyrównawcza
18
Razem
10 842
4 658
2.4. Komunikacja
Gmina Słupia Jędrzejowska połoŜona jest poza waŜniejszymi szlakami
komunikacyjnymi. W gminie nie ma drogi krajowej, ani wojewódzkiej, występują natomiast
drogi powiatowe i gminne.
WaŜniejszym szlakiem komunikacji tranzytowej jest linia kolejowa KozłówKoniecpol. Linia ta stanowi fragment ciągu kolejowego magistralnego łączącego Kraków z
Warszawą.
2.5. Sytuacja gospodarcza i społeczna
Gmina Słupia Jędrzejowska posiada charakter rolniczy. Wśród form uŜytkowania
terenu dominują uŜytki rolne (80,79% powierzchni). Lasy i grunty leśne zajmują 12,63%
powierzchni, natomiast pozostałe grunty, w tym tereny zurbanizowane i nieuŜytki, przypada
6,58% .
Na ok. 2 650 osób w wieku produkcyjnym, zamieszkujących w gminie Słupia
Jędrzejowska, liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w
2007 roku wyniosła 177 osób.
Tabela 2. Liczba bezrobotnych na terenie gminy Słupia Jędrzejowska (dane PUP
Jędrzejów, IV kwartał 2007 r.).
Liczba bezrobotnych (wg PUP Jędrzejów)
W tym
Zwolnieni z
Z prawem do W wieku 18- Pozostający
ogółem
kobiety
przyczyn dot. zasiłku
44 lat
bez pracy
zakładu racy
>12 m-cy
177
117
6
11
145
88
Baza ekonomiczna jest silnie zróŜnicowana przestrzennie. Dobrze rozwinięta obecnie
jest mała i średnia przedsiębiorczość pozarolnicza, skupiona w sektorze gospodarki
10
prywatnej. Działalność gospodarcza w zakresie handlu i usług prowadzona jest na potrzeby
rolnictwa i własne mieszkańców.
Wysoką pozycję w gospodarce regionu zajmuje rolnictwo. Atutem gminy są duŜe
moŜliwości intensyfikacji produkcji ekologicznej, rozwijanej równolegle z agroturystyką i
ekoturystyką. Dotyczy to w szczególności obszarów objętych prawną ochroną przyrody.
Rolnictwo
Rolnictwo stanowi znaczący sektor w gospodarce gminy. UŜytki rolne stanowią
80,79% powierzchni terenu.
Bonitacja gleb ornych w gminie przedstawia się następująco:
- klasa I- 0,1%
- klasa II- 0,5%
- klasa IIIa- 9,5%
- klasa IIIb- 12,8%
- klasa IVa- 26,2%
- klasa IVb- 22,3%
- klasa V- 15,9%
- klasa VI- 12,3%
- klasa VI 3 - 0,4%
Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 6,46 ha, w których działalność
rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania. W produkcji roślinnej dominuje głównie
uprawa pszenicy, jęczmienia, Ŝyta i ziemniaków. Teren posiada duŜe tradycje w hodowli
trzody chlewnej i bydła. Na terenie gminy zarejestrowane jest jedno gospodarstwo
ekologiczne w Sieńsku.
W miejscowości Słupia funkcjonuje jedyna w województwie Stacja Doświadczalna
Oceny Odmian. Prowadzi ona działalność badawczo-doświadczalną w zakresie oceny
wartości gospodarczej odmian pod względem cech rolniczych i ogólnouŜytkowych.
Działalność gospodarcza
Na terenie gminy Słupia Jędrzejowska brak jest większych zakładów przemysłowych.
Zarejestrowanych jest natomiast 125 podmiotów gospodarczych (grudzień 2007 r.). Wśród
nich dominują głównie róŜne formy działalności usługowej, przede wszystkim podmioty
handlowe oraz oferujące usługi w segmencie budownictwa, mechaniki pojazdowej i
transportu.
Wśród zakładów produkcyjnych działających na terenie gminy istotne miejsce zajmuje
PPHU „PROFPLAST” (produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych (płyt, rur,
kształtek i opakowań).
11
Tabela 3. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w gminie Słupia Jędrzejowska.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Podmioty gospodarcze
mechanika pojazdowa
sklepy, inne handlowe
Tartacznictwo
usługi budowlane
usługi elektroinstalacyjne
usługi leśne
usługi medyczne i weterynaryjne
usługi spawalnicze
usługi transportowe
zakłady produkcji piekarniczocukierniczej
11. Inne
Ogółem
liczba
8
47
1
12
2
7
7
5
12
2
23
125
Instytucje i obiekty publiczne
Instytucjami i obiektami uŜyteczności publicznej działającymi na terenie gminy Słupia
Jędrzejowska są:
• Urząd Gminy Słupia Jędrzejowska – obsługa administracyjna ludności,
Jednostkami organizacyjnymi Urzędu gminy są:
- Zespół Placówek Oświatowych im. Zbigniewa Kopra w Słupi z filią w RoŜnicy,
Szkoła Podstawowa w Obiechowie, Szkoła Podstawowa w Starym Węgrzynowie oraz
Gimnazjum Publiczne im. Romana Czerneckiego w Słupi,
- Biuro Obsługi Szkół,
- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej,
- Urząd Stanu Cywilnego,
- Gminna Biblioteka Publiczna w Słupi,
- Zakład Gospodarki Komunalnej.
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Słupi z filią w Starym
Węgrzynowie,
• Posterunek Policji w Słupi,
• Poczta Polska – Urząd Pocztowy obsługujący teren gminy,
• Bank Spółdzielczy Sędziszów Oddział w Słupi,
• Apteka,
• Świetlica Wiejska,
• Stacja Doświadczalna Oceny Odmian,
• Zakład Leczniczy dla Zwierząt w Słupi.
2.6. Turystyka i kultura
Gmina Słupia Jędrzejowska charakteryzuje się małymi tradycjami turystycznymi.
Brak jest na terenie gminy niezbędnej infrastruktury turystycznej. Obecnie znajdują się tutaj
dwa gospodarstwa agroturystyczne oraz niewielki hotel w budynku biura Stacji
Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi.
Gmina posiada istotne walory rekreacyjne, jak dobrze zachowana przyroda, czyste
powietrze i wody rzeki Pilicy oraz lasy zasobne w owoce runa leśnego.
12
Innym czynnikiem warunkującym atrakcyjność turystyczną gminy są zabytki
architektury:
- XVIII-wieczny dwór ziemiański w Słupi zbudowany w stylu klasycystycznym – obecnie
siedziba władz samorządowych,
- XVIII-wieczny kościół w Słupi zbudowany w stylu klasycystycznym,
- Spichlerz z 1901 roku w Słupi,
- XVIII-wieczny kościół w Obiechowie i kaplica Mieroszewskich,
- Zespół dworski w Raszkowie z końca XVIII wieku, otoczony parkiem z licznym
starodrzewiem z zachowanymi alejami: jesionową i kasztanową,
- Zespół pałacowo-parkowy w RoŜnicy z początku XX wieku (obiekt jest w bardzo złej
kondycji ze względu na brak zainteresowania ze strony prywatnego właściciela),
Na terenie gminy znajduje się wiele mogił Ŝołnierzy i partyzantów poległych podczas
II wojny światowej.
W gminie Słupia Jędrzejowska obecne są ślady wydarzeń historycznych, miejsca
pamięci narodowej związane z walkami narodowo-wyzwoleńczymi:
- Kopiec-mogiła kosynierów w miejscowości Wywła, upamiętniająca bitwę Tadeusza
Kościuszki z wojskami carskimi i pruskimi z 1794 roku, zwana w historii bitwą pod
Szczekocinami,
- Tablica w Wywle upamiętniająca sylwetkę Naczelnika,
- Szlak kościuszkowski znaczony kosami w miejscowości Wywła,
- KrzyŜ poświęcony ofiarom pacyfikacji wsi Wywła przez niemieckiego okupanta w 1944
roku,
- Tablica pamiątkowa w siedzibie Urzędu Gminy w Słupi, poświecona twórcom i uczniom
tajnego nauczania w latach 1940-1945. Znajdowała się tu filia Uniwersytetu
Jagiellońskiego z wydziałami prawa, filozofii, historii, polonistyki i medycyny,
- Pałac w RoŜnicy – w latach 50-tych XX wieku był siedzibą reaktywowanego
Uniwersytetu Ludowego. Było to miejsce spotkań wielu znakomitych polskich pisarzy,
poetów, pedagogów i ludzi nauki.
Działalność kulturalna na terenie gminy Słupia Jędrzejowska skupia się wokół
placówek szkolnych, Gminnej Biblioteki Publicznej oraz Świetlicy Wiejskiej w Słupi.
Na terenie gminy działa zespół ludowy „Nowowsianki” i orkiestra dęta oraz kluby
sportowe: piłki noŜnej „START” i piłki siatkowej „IMPULS”. Ponadto działalność prowadzą
stowarzyszenia: Koła Gospodyń Wiejskich, Ochotnicze StraŜe PoŜarne, Stowarzyszenie
Przyjaciół Gimnazjum Publicznego im. Romana Czerneckiego w Słupi.
Do kalendarium stałych imprez kulturalno-rozrywkowych moŜna zaliczyć: noc
świętojańską, rajd kościuszkowski, doŜynki gminne oraz festyn rodzinny.
13
3. Stan i ocena środowiska
3.1. Warunki przyrodnicze
Lasy
WaŜnym elementem przyrodniczym w gminie Słupia Jędrzejowska są lasy i grunty
leśne, które zajmują 1 371 ha, co stanowi 13% powierzchni gminy.
W strukturze własnościowej dominują lasy, stanowiące własność Skarbu Państwa i
znajdujące się w Zarządzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. W gminie
Słupia Jędrzejowska lasy znajdują się w Zarządzie Nadleśnictw Jędrzejów.
Główny kompleks leśny zlokalizowany jest w zachodniej części gminy, w sąsiedztwie
doliny Pilicy, w pozostałej części terenu są to rozproszone połacie leśne. W strukturze
wiekowej dominują lasy klasy III. PrzewaŜającym typem siedliskowym jest bór świeŜy, przy
znacznym udziale borów mieszanych i lasów mieszanych. Głównym gatunkiem
lasotwórczym jest sosna zwyczajna oraz brzoza, dąb i olsza czarna.
Prywatne kompleksy leśne na terenie gminy są zazwyczaj rozdrobnione i mieszczą się
w przedziałach: 0,1-1 ha oraz 1,01-5 ha. W przewaŜającej części stanowią je drzewostany
przedzielone polami uprawnymi i łączące się w kilku i kilkudziesięciohektarowe kompleksy.
Powoduje to przerwanie ciągłości naturalnych ekosystemów i ograniczenie liczby nisz
ekologicznych, stanowiących ostoje dla zwierząt.
Ogólnymi zagroŜeniami dla lasów są: poŜary, kradzieŜe drewna, zaśmiecanie ich w
pobliŜu terenów mieszkaniowych i dróg.
Według informacji nadleśnictw ogólny stan drzewostanów na terenie gminy Słupia
Jędrzejowska jest dobry, nie obserwuje się pojawiania się szkodliwych owadów leśnych ani
uszkodzeń drzewostanu w wyniku zanieczyszczeń powietrza.
Flora i fauna
Na obszarze gminy Słupia Jedrzejowska zachowała się bogata szata roślinna.
Występuje tu wiele gatunków rzadkich i chronionych, m.in. zawilec wielokwiatowy,
konwalia majowa, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, dziewięćsił bezłodygowy, orlik
pospolity, ciemięŜyca zielona, miodunka miękkowłosa, miłek wiosenny, złocień
baldachogroniasty, irys błotny, knieć błotna, strzałka wodna.
Omawiany obszar cechuje bogactwo fauny wynikające z róŜnorodnych warunków
siedliskowych. W biotopach leśnych, ekosystemach pól uprawnych, łąk i stawów występują
m.in.: Ŝmija zygzakowata, ropucha zielona i szara, Ŝaba trawna, bocian biały i czarny, sowy,
myszołów zwyczajny, łabędzie, przepiórki, bóbr europejski, łasica, nietoperze oraz gatunki
popularne: zając, dzik, lis, sarna.
Formy ochrony przyrody
Na terenie gminy Słupia Jędrzejowska zlokalizowany jest fragment korytarza
ekologicznego o znaczeniu krajowym- Dolina Pilicy. Obszar ten naleŜy do Krajowej sieci
ekologicznej ECONET-Polska. Sieć ta jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów
węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych dla
róŜnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami
ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu.
Funkcje takich korytarzy i ciągów pełnią mało przekształcone przez człowieka doliny rzek i
cieków, strefy zadrzewień i zakrzewień śródpolnych lub wydłuŜone kompleksy leśne.
14
Na obszarze omawianej gminy wielkoprzestrzenny system ochrony przyrody obejmuje
fragment Miechowsko-Działoszycki Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obszar ten połoŜony
jest w południowo-zachodniej części gminy Słupia Jędrzejowska, gdzie zajmuje 8 360 ha jej
powierzchni. Został on powołany rozporządzeniem nr 12/95 Wojewody Kieleckiego z dnia 29
września 1995 r. Odsłaniają się tu margle i opoki kredowe w formie szerokich spłaszczonych
garbów pozbawionych utworów czwartorzędowych i wąwozy lessowe z bogatym zestawem
chronionych i rzadkich gatunków roślin.
Na terenie gminy znajduje się obszar podlegający ochronie jako uŜytek ekologiczny
(zgodnie z Rozporządzeniem Nr 355/2001 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 23 listopada
2001 r.). Jest to stanowisko kserotermicznych muraw o charakterze stepowym oraz
zbiorowisko roślin charakterystycznych dla mokradeł i bagien na obszarze łąki śródleśnej,
mokradeł i bagien o powierzchni 9,92 ha połoŜonej w obrębie miejscowości Sprowa „Czarny
Las”.
Obszar uŜytków ekologicznych podlega szczególnej ochronie prawnej. Wszelkie prace
mogące naruszyć istniejące zakazy i ograniczenia ustanowione na terenie gminy Słupia
Jędrzejowska wymagają uzgodnienia z Wojewodą.
Zgodnie z Uchwałą Nr IV/29/2003 Rady Gminy Słupia Jędrzejowska znajduje się las
uznany za chroniony o powierzchni 288,64 ha, w tym:
- lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej na pow. 0,7 ha,
- lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej wodochronne na
pow. 26,69 ha,
- lasy wodochronne na pow. 261,24 ha,
W stosunku do terenów, do których mają zastosowanie przepisy szczególne,
obowiązują zasady określone dla:
- gleb chronionych – na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych,
- lasów chronionych – na podstawie ustawy o lasach,
- stref bezpośrednich i pośrednich ujęć wody – na podstawie ustawy „prawo wodne”.
Na terenie gminy zarejestrowano równieŜ dwa pomniki przyrody nieoŜywionej: źródło
w miejscowości Dąbrowica oraz źródło „Św. Jana” w miejscowości Obiechów.
Ochroną konserwatorska w gminie Słupia Jędrzejowska zostały objęte parki
podworskie:
- park pałacowy w Słupi z XVIII-XIX w. o powierzchni 5 ha,
- park Zespołu Dworskiego w Sieńsku z XIX w. o powierzchni 3,8 ha,
- park Zespołu Dworskiego w RoŜnicy z XIX-XX w. o powierzchni 4 ha,
- park pałacowy w Raszkowie z XIX-XX w. z licznym starodrzewiem, aleją jesionową i
kasztanową o powierzchni 4,43 ha.
Ponadto na terenie gminy znajdują się pozostałości dawnych parków w
miejscowościach Wywła i Sprowa, po których pozostało niewiele okazów drzew.
3.2. Powietrze atmosferyczne
Jedną z najpowaŜniejszych przyczyn zmian klimatu w skali lokalnej, regionalnej i
globalnej jest zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. W wyniku procesów
chemicznych, biologicznych lub fizycznych do atmosfery dostają się róŜne substancje lub
energia w róŜnej postaci. PowyŜsze procesy mogą zachodzić samoistnie w przyrodzie lub są
wynikiem działalności człowieka. Zanieczyszczenia antropogeniczne wprowadzane do
powietrza w postaci jonów, związków chemicznych, aerozoli, pyłów, unoszone przez
atmosferę i hydrosferę, mają wpływ na zmiany klimatu, zakwaszenie lub alkalizację opadów,
wód powierzchniowych i podziemnych, gleb i wód glebowych, itd.
15
Głównym źródłem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja
zmian jakie zachodzą w ilości emitowanych zanieczyszczeń do powietrza oraz stęŜeń
zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych. Podstawowymi parametrami
charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są średnie stęŜenia substancji w
powietrzu dla określonych okresów uśredniania oraz depozycja zanieczyszczeń wraz z
opadami atmosferycznymi do podłoŜa.
Najczęściej występującymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza są:
pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek węgla. Największym
antropogenicznym źródłem emisji róŜnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze
emitowanych zanieczyszczeń przewaŜają zanieczyszczenia gazowe, a wśród nich: dwutlenek
węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek węgla.
Zgodnie z Ustawą Prawo Ochrony Środowiska oceny jakości powietrza dokonuje się
w poszczególnych strefach, którymi są aglomeracje powyŜej 250 tys. mieszkańców oraz
obszary powiatu nie wchodzące w skład aglomeracji. W województwie świętokrzyskim
opracowano wstępną ocenę jakości powietrza w strefach i klasyfikację stref, według
kryteriów:
- ochrona zdrowia ludzi (SO2, NO2, pył zawieszony, Pb, Co, benzen i O3),
- ochrona roślin (SO2, NOx, O3).
Klasyfikację wykonano dla kaŜdego rodzaju zanieczyszczenia, a następnie na
podstawie klas wynikowych określono jedną klasę ogólną, dla kaŜdej strefy, ze względu na
ochronę zdrowia ludzi oraz jedną klasę ogólną ze względu na ochronę roślin.
Na podstawie wstępnej oceny jakości powietrza powiat jędrzejowski zakwalifikowano do
klasy B, ze względu na ochronę zdrowia (poziom stęŜeń jest powyŜej wartości dopuszczalnej,
ale nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji) oraz do klasy
A, ze względu na ochronę roślin (poziom stęŜeń nie przekracza wartości dopuszczalnej).
Z powodu na zakwalifikowanie powiatu do klasy B ze względu na zanieczyszczenie
powietrza pyłem, naleŜy podejmować działania prowadzące do osiągnięcia stopnia
zanieczyszczenia poniŜej poziomu dopuszczalnego, aby zapobiec takiej sytuacji, gdzie będzie
niezbędne wykonanie kosztownego Programu Ochrony Powietrza. Dla klasy A, wymaganym
działaniem jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie.
Wielkość emisji zanieczyszczeń z terenu powiatu jędrzejowskiego przedstawiono w
Tabeli 4.
Tabela 4. Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza z terenu powiatu jędrzejowskiego w
latach 2004-2005 (dane GUS).
Rok
Pyły
Zanieczyszczenia gazowe
ogółem
dwutlenek
tlenki
tlenek
dwutlenek
pozostałe
siarki
azotu
węgla
węgla
Mg
%
Mg
%
Mg
%
Mg
%
Mg
% Mg %
2004 171 2,9
203
0,6 1417 7,2 875 3,9 745 220 7,2
8 1,4
2005 92
2,0
307
1,4 1326 7,6 1 702 8,4 688 653 7,6 17 2,9
Teren gminy Słupia Jędrzejowska posiada charakter typowo rolniczy, brak jest
większych zakładów przemysłowych i przetwórczych, które mogą być źródłem
zanieczyszczeń powietrza.
Głównymi emitentami zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy są:
- kotłownie indywidualne w gospodarstwach domowych,
- kotłownie w budynkach uŜyteczności publicznej,
- komunikacja.
16
Jako niekorzystną cechę gospodarki cieplnej gminy naleŜy wymienić fakt, iŜ głównym
paliwem w tym sektorze pozostaje węgiel (miał, koks) o róŜnej jakości i róŜnym stopniu
zasiarczenia, spalany w instalacjach pozbawionych najczęściej urządzeń do redukcji
zanieczyszczeń. Zbyt niski jest udział innych źródeł energii. Jednak w ostatnich latach na
ternie gminy Słupia Jędrzejowska, podobnie jak na terenie całego powiatu jędrzejowskiego
realizowany jest program modernizacji lokalnych kotłowni. Modernizacja polega na zamianie
kotłowni koksowo-węglowych na olejowe.
Oprócz źródeł lokalnych na stopień zanieczyszczenia powietrza znacząco wpływają
równieŜ ponadregionalne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe pochodzące z duŜych ośrodków
przemysłowych (głównie z aglomeracji śląskiej).
DuŜą rolę w kształtowaniu lokalnego poziomu zanieczyszczeń w powietrzu ma niska
emisja, która pochodzi głównie ze spalania węgla w lokalnych kotłowniach i paleniskach
indywidualnych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje
zmienność sezonową, związaną z okresem grzewczym.
Na niską emisję wpływa równieŜ komunikacja. W przypadku dróg o zwiększonym
natęŜeniu ruchu naleŜy liczyć się z okresowo podwyŜszonymi, ale prawdopodobnie nie
przekraczającymi norm, stęŜeniami węglowodorów, tlenku węgla, tlenków azotu, ozonu,
aldehydów, pyłów i metali, w tym zwłaszcza ołowiu. Istotne znaczenie ma równieŜ zapylenie
powstające na skutek ścierania się opon i nawierzchni dróg.
3.3. Warunki hydrologiczne
Wody powierzchniowe
Główną rzeką gminy Słupia Jędrzejowska jest Pilica, przepływa z południa na północ
przez zachodnią część gminy. Pilica jest typową rzeką nizinną, płynącą na piaszczystym
podłoŜu po szerokiej trasie zlewowej pokrytej łąkami, terenami podmokłymi i torfowiskami.
Najbardziej charakterystyczną cechą Pilicy jest naturalny układ hydrologiczny, a
najwaŜniejszym elementem jest meandrowanie rzeki z licznymi zakolami i starorzeczami.
Zachodnia część gminy odwadniana jest przez rzekę Pilicę i jej liczne dopływy,
natomiast wschodnia część omawianego terenu odwadniana jest przez lewobrzeŜne dopływy
rzeki Mierzawy (prawobrzeŜny dopływ Nidy).
Znaczna część gminy pokryta jest okresowo prowadzącymi wodę rowami
melioracyjnymi.
Na obszarze gminy Słupia Jędrzejowska brak jest zbiorników zaporowych, istnieją
natomiast stawy i niewielkie oczka wodne pochodzenia naturalnego i sztucznego. Znajdują
się tu stawy rybne w miejscowościach: Sprowa- Czarny Las i Dąbrowica. Zestawienie
zbiorników wodnych na terenie gminy przedstawia Tabela 5.
Na terenie gminy realizowane są równieŜ zadania z zakresu melioracji podstawowej,
polegające na konserwacji rzek oraz prace związane z odwodnieniem gruntów za pomocą
rowów melioracyjnych.
17
Tabela 5. Zbiorniki wodne na terenie gminy Słupia Jędrzejowska.
Lp. Miejscowość
Przeznaczenie
Powierzchnia [ha]
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Dąbrowica
Nowy Wegrzynów
Obiechów
Raszków
RoŜnica
Sieńsko
Słupia
Sprowa
Sprowa- Czarny Las
stawy rybne
zbiornik naturalny
zbiornik naturalny
zbiornik naturalny
zbiornik naturalny
zbiornik naturalny
zbiornik naturalny
zbiorniki naturalne
3 stawy rybne
2,61
0,98
0,23
0,68
0,84
0,35
3,09
2,53
52,08
Stan czystości wód powierzchniowych, na terenie województwa świętokrzyskiego,
oceniany jest corocznie w oparciu o analityczne pomiary kontrolne realizowane w ramach
monitoringu środowiska dla wód powierzchniowych płynących (sieć krajowa i regionalna)
oraz zbiorników zaporowych (sieć regionalna). Badania te wykonuje Laboratorium
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach.
Na terenie gminy Słupia Jędrzejowska monitoringiem krajowym wód
powierzchniowych objęta jest rzeka Pilica (p.p.k. Szczekociny, powyŜej Szczekocin). W roku
2005 stwierdzono III klasę czystości wody w badanym punkcie.
Podstawowymi źródłami antropogenicznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych
są ścieki komunalne z jednostek osadniczych (surowe lub niedostatecznie oczyszczone),
ścieki przemysłowe, wody odpływowe z terenów zurbanizowanych, spływy powierzchniowe
z terenów rolniczych i komunikacyjnych.
Na jakość wód w gminie Słupia Jędrzejowska znaczący wpływ mają ładunki
zanieczyszczeń wnoszone z sąsiednich terenów, ale głównie z powodu braku dostatecznej
długości sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy oraz oczyszczalni ścieków komunalnych
wysokiej sprawności.
Wody podziemne
Na terenie całej gminy poziomy wodonośne występujące w utworach kredy stanowią
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP na tych obszarach wynika z
istniejących i obowiązujących przepisów (Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne,
Dz. U. Nr 115, poz. 1229).
Główne Zbiorniki Wód podziemnych na terenie gminy to:
- GZWP 408- Niecka Miechowska NW (Cr 3 ) ,
- GZWP 409- Niecka Miechowska SE (Cr 3 ).
Poziom wodonośny w utworach kredy górnej (Cr 3 ) związany jest z występowaniem
margli i opok. Zwierciadło wody występuje najczęściej na głębokości 10-30 m i moŜe
występować pod niewielkim napięciem hydrostatycznym. Poziom ten jest słabo izolowany od
powierzchni terenu, w związku z tym naraŜony jest na zanieczyszczenia z powierzchni.
Jakość wody podziemnej w większości studni wierconych wykazuje Ib klasę czystości,
odpowiadającą wymaganiom stawianym wodzie do spoŜycia przez ludzi. Lokalnie mogą
zawierać podwyŜszoną zawartość Ŝelaza i manganu, wymagające prostego uzdatnienia.
Czwartorzędowe (Q) piętro wodonośne tworzą poziomy dolin rzecznych. Poziom ten
występuje na całym terenie gminy lecz nie stanowi ciągłej warstwy wodonośnej. Ujmowany
jest on studniami kopanymi na potrzeby lokalne indywidualnych gospodarstw rolnych.
18
Zwierciadło wody jest przewaŜnie swobodne i występuje na głębokości kilku-kilkunastu
metrów. Poziom ten nie jest izolowany od powierzchni terenu, w związku z tym naraŜony jest
na zanieczyszczenia. Jakość wody podziemnej wykazuje podwyŜszoną zawartość Ŝelaza i
manganu oraz ponadnormatywne przekroczenia związków azotynów i azotanów, co
uwarunkowane jest brakiem w tych miejscach kanalizacji sanitarnej.
Bogate zasoby wód podziemnych na terenie gminy Słupia Jędrzejowska są głównym
źródłem ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. Na obszarze gminy wody
podziemne występują w utworach kredowych i lokalnie czwartorzędowych. Częściowo
poziomy te nie są izolowane od powierzchni terenu warstwą utworów nieprzepuszczalnych;
utwory wodonośne stanowią wychodnie na powierzchni terenu. Istnieje zatem duŜe ryzyko
naraŜenia tych wód na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego.
Istotnym ogniskiem zanieczyszczeń w gminie Słupia Jędrzejowska, które moŜe
prowadzić do degradacji wód podziemnych, są:
- infiltracja zanieczyszczeń z wód powierzchniowych,
- wgłębna migracja związków chemicznych z obszarów rolniczych, zurbanizowanych i
komunikacyjnych o słabej izolacji gruntowej warstw wodonośnych,
- niewłaściwe metody pozbywania się ścieków (rozsączkowanie nieoczysczonych ścieków,
świadome stosowanie nieszczelnych szamb),
- eksploatacja surowców mineralnych, która moŜe powodować przerwanie warswy
izolacyjnej.
W gminie Słupia Jędrzejowska prowadzony jest monitoring wód podziemnych w
ramach monitoringu regionalnego i krajowego. Badania terenowe i opróbowania prowadzone
są przez Państwowy Instytut Geologiczny, a analizy chemiczne pobranych próbek wody
wykonuje Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie.
W ramach sieci monitringu regionalnego na terenie gminy obserwowana jest studnia
głębinowa ujmująca poziom górnokredowy- punkt nr 81 w Obiechowie. W badaniach z 2005
roku stwierdzono klasę III z przekroczoną dopuszczalną do spoŜycia zawartością manganu.
3.4. Warunki glebowe
Gmina Słupia Jędrzejowska zalicza się do gmin o średnich warunkach przyrodniczoglebowych. Wśród form uŜytkowania terenu na obszarze gminy dominują uŜytki rolne, które
zajmują 78,2% powierzchni, z czego na grunty orne przypada 7 302 ha, na sady- 52 ha, łąki877 ha i pastwiska- 203 ha. Obszar gminy wykazuje zróŜnicowanie pod względem klas
bonitacyjnych gleb od I do VI. Prawie 48,5% gruntów ornych to gleby IV klasy bonitacyjnej,
gleby III klasy zajmują 22,3%, natomiast V i VI- 28,6%. Tylko 0,6% zajmują gleby I i II
klasy.
Na omawianym obszarze występują gleby rędzinowe wytworzone z utworów
kredowych, gleby związane z podłoŜem piaszczysto-glinowym (brunatne i rdzawe) oraz gleby
wytworzone na podłoŜu organicznym (torfowe, bagienne).
Najlepsze, Ŝyzne rędziny reprezentowane są przez rędziny czarnoziemne i brunatne.
Gleby brunatne pokrywają przewaŜnie łagodne zbocza, co zwiększa ich podatność na erozję.
Płaty czarnych ziem pokrywają niŜsze rejony gminy. W dolinach rzek występują uŜytki
zielone na glebach torfowych.
NajwyŜszą bonitację gleb ornych mają miejscowości: RoŜnica, Sieńsko, Słupia,
Wywła, Obiechów i Sprowa. W miejscowościach tych znaczny jest udział rędzin brunatnych.
Istotny udział gleb słabych i bardzo słabych stwierdza się w miejscowościach: Nowy
Węgrzynów, Nowa Wieś, Dąbrowica, Sprowa i Jasieniec. UŜytki zielone średniej jakości
zajmują około 55%, a słabe i bardzo słabe około 45%. Największy kompleks uŜytków
zielonych występuje w dolinie rzeki Pilicy.
19
Pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych następuje pogorszenie
właściwości uŜytkowych gleb, czyli ich degradacja. Wśród głównych przyczyn, które
powodują obniŜenie właściwości produkcyjnych gleb istotną rolę odgrywa min. Błędne i
nadmierne stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych oraz oddziaływanie
przemysłu, transportu i gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony środowiska
najwaŜniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami cięŜkimi. Tego typu
zanieczyszczenia występują na terenach i w otoczeniu zakładów przemysłowych, na terenach
miast, w pobliŜu tras komunikacyjnych oraz w obszarach objętych oddziaływaniem
składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych.
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych wyróŜnia się podstawowe
kierunki ochrony gruntów rolnych i leśnych:
- ochronę ilościową polegającą na ograniczaniu przeznaczenia tych gruntów na inne cele,
- ochronę jakościową polegającą na zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji,
szkodom powstającym w wyniku działalności nierolniczej i nieleśnej, przywracaniu
i poprawianiu ich wartości,
- zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,
- poprawianie wartości uŜytkowej gruntów leśnych oraz zapobieganie obniŜaniu ich
produkcyjności.
Na cele nierolnicze i nieleśne moŜna przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone
w ewidencji gruntów jako nieuŜytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniŜszej
przydatności rolniczej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne
moŜna dokonać jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego.
Szczegółowej ochronie podlegają uŜytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III,
wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz uŜytki rolne klas IV-VI – jeśli zostały
wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach
zagospodarowanie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne łączy się z uzyskaniem zgody na
wyłączenie ich z produkcji rolniczej i leśnej. Inwestorzy w znacznej mierze wykorzystują
grunty najmniej przydatne dla rolnictwa, dla swych zamierzeń inwestycyjnych.
Na terenie gminy Słupia Jędrzejowska nie prowadzi się monitoringu krajowego i
regionalnego gleb. Bezpośrednie zagroŜenie zanieczyszczeniem jest niewielkie, gdyŜ na
terenie gminy brak jest większych zakładów przemysłowych oraz waŜniejszych szlaków
komunikacyjnych. Składowisko odpadów komunalnych znajduje się poza omawianym
terenem, w Borszowicach, w gminie Sędziszów.
3.5. Surowce mineralne
Obszar gminy Słupia Jędrzejowska jest mało zasobny w surowce mineralne, co
uwarunkowane jest budową geologiczną. Cały teren gminy leŜy w obrębie niecki
miechowskiej, której podłoŜe stanowią sfałdowane i pocięte uskokami skały paleozoiczne.
Charakterystyczne dla tego obszaru są osady jury środkowej: piaski i piaskowce
glaukonitowe, wapienie, margle, gezy i opoki.
W ramach prac rozpoznawczych na omawianym obszarze, pod kontem margli,
piasków, torfów i surowców ilastych, ustalono prognostyczne zasoby jedynie dla torfów w
dolinie rzeki Pilicy pomiędzy śarnowcem a Szczekocinami. Zasoby te oszacowano na
ok. 11 713 tys. m³ torfów. Całkowita powierzchnia złoŜa szacowana jest na 1 040 ha, z czego
w granicach gminy pozostaje ok. 800 ha. Torfy te są silnie rozłoŜone i przechodzą w gytie.
Zawierają do 25% bituminów i do 6% popiołu. MiąŜszości ich są niewielkie, średnio
ok. 1,5 m. Ewentualne podjęcie eksploatacji będzie musiało być poprzedzone bardzo
wnikliwą analizą, ze względu na rolę jaką spełniają torfy w utrzymaniu warunków wodnych
oraz ze względu na fakt ochrony gleb organicznych.
20
Opoki i margle na terenie gminy były kopalinami wydobywanymi dawniej dla
potrzeb budownictwa mieszkalnego i gospodarczego. Obecnie po ich eksploatacji pozostały
nieczynne wyrobiska o powierzchni ok. 1 ha i głębokości 5-6 m występujące na obszarze
całej gminy. Część t tych wyrobisk zamieniono w „dzikie wysypiska”, część uległa
samorekultywacji (porosła trawą, krzewami lub drzewami). Najwięcej tego rodzaju wyrobisk
występuje w miejscowościach: Raszków, Sprowa i Słupia.
Piaski na terenie omawianej gminy są kopaliną najczęściej eksploatowaną i aktualnie
wydobywaną na potrzeby własne mieszkańców. We wszystkich przypadkach jest to
eksploatacja dorywcza bez koncesji. Często odbywa się na terenach będących w gestii
Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa lub gminy i mogą doprowadzić do dewastacji
powierzchni terenu.
Na terenie gminy piaski w największej ilości występują pomiędzy miejscowościami
Obiechów i Raszków oraz na południe od miejscowości Słupia oraz w rejonie miejscowości
Nowy Węgrzynów.
Teren gminy Słupia Jędrzejowska jest obszarem niekorzystnym do prowadzenie
eksploatacji surowców mineralnych ze względu na połoŜenie całego obszaru w obrębie
GZWP oraz znacznej powierzchni na terenach prawnie chronionych (obszar chronionego
krajobrazu). Obecnie eksploatowane tereny powinny posiadać opracowana dokumentację
geologiczną wraz z podanym kierunkiem rekultywacji po zakończeniu eksploatacji. Pozwoli
to zminimalizować ujemne skutki wydobycia na środowisko naturalne.
21
4. Działalność człowieka i jej wpływ na jakość środowiska
4.1. Gospodarka wodno-ściekowa
Głównym przepisem prawa, odnoszącym się do zagadnień gospodarki wodnej jest
ustawa z dn. 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne. Ustawa ta reguluje gospodarowanie wodą
w nawiązaniu do Dyrektywy Wodnej 2000/60/EC. Przepisy te przewidują prowadzenie
zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju.
Zakładają teŜ zlewniowe kształtowanie i ochronę zasobów wodnych. Taki system
gospodarowania oznacza całościowe spojrzenie na tworzenie się zasobów wodnych,
moŜliwość ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodzące w zlewni. Sprzyjać temu winna
polityka ekologiczna państwa, która będzie ukierunkowana na przywracanie wodom
podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie
między innymi odpowiednich źródeł poboru wody. Zgodnie z ustawą Prawo wodne
korzystanie z zasobów wodnych nie moŜe powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód
i ekosystemów od nich zaleŜnych, a takŜe marnotrawstwa wody, marnotrawstwa energii
wody, ani wyrządzania szkód.
Na terenie gminy brak jest sieci wodociągowej. Gospodarstwa indywidualne
zaopatrywane są w całości w wodę pochodzącą z indywidualnych studni kopanych
ujmujących wody gruntowe z poziomu czwartorzędowego. Jakość wód w studniach
kopanych wykazuje ponadnormatywne przekroczenia azotanów i azotynów, co
uwarunkowane jest brakiem w tych miejscach kanalizacji sanitarnej. Ponadto ta terenie gminy
zlokalizowanych jest 19 studni wierconych zlokalizowanych przy zakładach, szkołach i
Ośrodku Zdrowia. Ze studni tych pobierana jest woda z poziomu kredowego, która wykazuje
ponadnormatywną zawartość Ŝelaza i manganu.
Kanalizacja gminy istnieje tylko w części miejscowości Słupia. Długość sieci wynosi
3,7 km. Liczba przyłączy wynosi 98 gospodarstw, w tym Zespół Placówek Oświatowych i
Gimnazjum. Ścieki doprowadzane są do oczyszczalni biologiczno-chemicznej typu
EKOBLOK w Słupi. Oczyszczalnia ta charakteryzuje się przepustowością 120 m³/dobę. W
miejscowości Obiechów przy Szkole Podstawowej funkcjonuje oczyszczalnia ścieków typu
BIOLCERE o przepustowości 5,4 m³/dobę. Pozostałe miejscowości odprowadzają ścieki do
zbiorników bezodpływowych.
Brak kanalizacji sanitarnej na większej części obszaru gminy Słupia Jędrzejowska
wpływa na lokalne zanieczyszczenia gleb i wód podskórnych oraz pogorszenie jakości wody
w ujęciach, z których korzystają mieszkańcy i przedsiębiorcy. Sytuacja powyŜsza praktycznie
wyklucza rozwój gminy w kierunku agroturystyki oraz branŜy handlowej i usługowej.
Dlatego teŜ w najbliŜszym czasie realizowany będzie program wodociągowania i
kanalizowania obszaru gminy.
Projekt kanalizacji sanitarnej przewiduje włączenie miejscowości: Nowa Wieś, Słupia,
Rawka i Wywła do sieci kanalizacyjnej gminy Sędziszów. Ścieki z terenów w.w.
miejscowości będą doprowadzane do oczyszczalni ścieków komunalnych w Sędziszowie.
RównieŜ woda doprowadzana będzie do sieci gminnej z ujęć wód podziemnych znajdujących
się na terenie gminy Sędziszów.
Ponadto planuje się równieŜ wybudowanie własnego ujęcia wody w miejscowości
Wielkopole.
Wybudowanie jednolitego systemu kanalizacji spowoduje odcięcie dostępu ścieków
do wód podziemnych i przyczyni się do poprawy jakości wody oraz ograniczenia skaŜenia
gleb.
22
4.2. Gospodarka odpadami
Szczegółowe dane na temat gospodarki odpadami na terenie gminy Słupia
Jędrzejowska przedstawia osobne opracowanie Gminny Plan Gospodarki Odpadami na lata
2008-2012. W opracowaniu tym szczegółowo omówiono aktualny stan gospodarki odpadami,
prognozowane zmiany, strategię działań krótko- i długoterminowych w gospodarce
odpadami, instrumenty finansowe słuŜące realizacji zamierzonych celów oraz system
monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
W rozdziale tym przedstawiono w skrócie problematykę odpadów.
Odpady komunalne
Na terenie gminy prowadzona jest zbiórka odpadów komunalnych mieszanych (nie
segregowanych). Do gromadzenia odpadów stosowane są worki i pojemniki o róŜnej
pojemności.
Zbiórką i transportem odpadów komunalnych zajmują się: Zakład Gospodarki
Komunalnej i w niewielkiej części specjalistyczna firma prywatna TAMAX Sędziszów.
Na terenie gminy znajduje się 1170 zamieszkanych posesji oraz cztery bloki
wielorodzinne (30 mieszkań). W roku 2007 ilość umów zawartych na wywóz odpadów
komunalnych wynosiła 306, co stanowi 26,15%
Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych w gminie Słupia
Jędrzejowska jest składowanie. Na terenie gminy brak jest składowiska odpadów
komunalnych. Odpady z terenu gminy wywoŜone są na międzygminne składowisko w
Borszowicach w gminie Sędziszów.
Według zebranych informacji w latach 2004-2006 na składowisko z terenu gminy
Słupia Jędrzejowska przekazano:
- 2004 r.-161,8 Mg;
- 2005 r.-180,1 Mg;
- 2006 r.-213,1 Mg;
- 2007 r.- 254,25 Mg odpadów komunalnych.
Na terenie gminy nie prowadzi się zorganizowanej zbiórki odpadów ulegających
biodegradacji, wielkogabarytowych i niebezpiecznych.
Odpady wytworzone w sektorze gospodarczym
Gmina Słupia Jędrzejowska ma charakter typowo rolniczy. Działalność gospodarcza w
zakresie handlu i usług prowadzona jest na potrzeby rolnictwa i własne mieszkańców. Brak
jest większych zakładów przemysłowych, w związku z czym ilość wytwarzanych odpadów w
sektorze gospodarczym jest niewielka.
Wśród większych zakładów produkcyjnych działających na terenie gminy Słupia
Jędrzejowska moŜna wymienić:
- PPHU „PROFPLAST”- produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych (płyt, rur,
kształtek i opakowań) - Stary Węgrzynów;
- PPHU „JOCKER”- produkcja paluszków i ciast - Raszków;
- ZHPUiT „RP”- piekarnia - Słupia.
PPHU PROFPLAST posiada własną instalację do unieszkodliwiania folii. Jest to
instalacja wykorzystująca folie odpadowe do produkcji.
Ponadto na terenie gminy działają przede wszystkim podmioty handlowe, a takŜe
oferujące usługi remontowo-budowlane, z zakresu mechaniki pojazdowej oraz transportu.
23
Najwięcej powstaje odpadów budowlanych i obojętnych z rozbiórek obiektów i
budynków mieszkalnych jak np. gruz ceglany, materiały ceramiczne, beton, elementy
gipsowe oraz odpady z budowy nowych obiektów. Do tej grupy naleŜą równieŜ inne rodzaje
odpadów, jak np. drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady
z azbestu, elektryczne i elektroniczne oraz odpady z rozbiórki powierzchni).
Szacowanie ilości powstających odpadów jest trudne i opiera się na metodzie
wskaźnikowej (około 40 kg/mieszkańca na rok), zwłaszcza, Ŝe duŜa część odpadów
budowlanych jest wykorzystywana do budowy fundamentów i dróg, a takŜe niwelacji i
rekultywacji terenu. Zatem niewielka część tychŜe odpadów trafia na składowisko.
Innym źródłem odpadów z sektora gospodarczego jest działalność zakładów
piekarniczych, które są odbierane i zagospodarowywane przez odbiorców indywidualnych.
Odpady niebezpieczne
odpadów niebezpiecznych
stwarzających
szczególne
zagroŜenie
Wśród
zanieczyszczenia środowiska na terenie gminy Słupia Jędrzejowska naleŜą: oleje odpadowe
(wyłączając oleje jadalne), akumulatory i baterie, odpady zawierające azbest, środki ochrony
roślin, zuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne, wycofane z eksploatacji pojazdy,
odpady medyczne i weterynaryjne. Nie stwierdza się występowania na omawianym terenie
odpadów zawierających PCB (polichlorowane bifenyle).
Brak jest kompleksowego systemu zbierania i unieszkodliwiania w.w. odpadów.
Najczęściej są one wyrzucane przez mieszkańców do worków na odpady komunalne.
ZuŜyte akumulatory ołowiowe są zbierane przez sklepy z częściami i akcesoriami
samochodowymi, przy okazji zakupu nowych urządzeń oraz przez niektóre stacje paliw.
Na terenie gminy brak jest zorganizowanej zbiórki przeterminowanych lekarstw od
mieszkańców.
Odpady zawierające azbest stanowią przede wszystkim płyty azbestowo-cementowe
stosowane jako pokrycia dachowe. W 2004 roku przeprowadzono inwentaryzację tychŜe
pokryć, z której wynika, Ŝe na terenie gminy znajduje się 418 712,3 m3 płyt cementowoazbestowych. Wymianę wszystkich tego typu pokryć przewiduje się do 2032 roku.
Odpady powstające podczas bieŜących rozbiórek i remontów oraz wymiany pokryć
dachowych, zawierających azbest są na bieŜąco przekazywane poza teren gminy na
składowisko odpadów zawierających azbest w Dobrowie, w gminie Tuczępy.
4.3. Gospodarowanie energią
Źródłami energii odnawialnej są:
- energia wiatru,
- energia biogazu,
- energia biomasy,
- energia promieniowania słonecznego,
- energia geotermalna,
- energia wód śródlądowych.
W gminie Słupia Jędrzejowska w ogrzewaniu przewaŜa jako paliwo węgiel kamienny.
W wyniku tego w sezonie grzewczym następuje wzrost emisji pyłowo-gazowej na terenach
zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. Na terenie gminy nie istnieje Ŝaden zorganizowany
system ciepłowniczy. Funkcjonują jedynie kotłownie przy budynkach mieszkalnych, szkołach
oraz budynkach administracyjnych i usługowych.
Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany był program modernizacji lokalnych
kotłowi. Modernizacja polegała na zmianie kotłowni koksowo-węglowych na olejowe.
24
Wśród mieszkańców gminy powszechna staje się równieŜ termorenowacja budynków
mieszkalnych.
Obszar gminy Słupia Jędrzejowska charakteryzuje się dogodnymi warunkami do
produkcji energii cieplnej z wykorzystaniem promieniowania słonecznego przez kolektory
cieczowe lub próŜniowe. Kolektory słoneczne mogą być wykorzystywane do podgrzewania
wody i ogrzewania domów jednorodzinnych i budynków gospodarskich. Podobną funkcję
mogą spełniać małe elektrownie wodne na terenach z płynącymi wodami powierzchniowymi.
W roku 2007, w Zespole Placówek Oświatowych i Gimnazjum w Słupi, zainstalowane
zostały kolektory słoneczne. Są one wykorzystywane do ogrzewania wody bieŜącej.
Mieszkańcy gminy posiadają równieŜ duŜe moŜliwości wykorzystania energii z
biomasy. Teren ten charakteryzuje się dogodnymi warunkami do uprawy roślin do celów
energetycznych, jak np. wydajne gatunki wierzb i topoli.
Na terenie gminy nie jest wykorzystywana energia wiatru. Nie ma takŜe sieci gazowej,
która umoŜliwiałaby opalanie gazem ziemnym.
4.4. Promieniowanie elektromagnetyczne
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami)
wprowadza regulacje dotyczące ochrony przed polami elektromagnetycznymi (PEM), które
ustawa definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne
o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz (zakres promieniowania niejonizującego).
Nadrzędnym celem ochrony przed PEM jest utrzymanie poziomów pól
elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach.
W otaczającym środowisku występują pola elektromagnetyczne naturalne (pole
magnetyczne Ziemi, promieniowanie słoneczne i kosmiczne) oraz wytwarzane sztucznie,
o róŜnych częstotliwościach.
Najbardziej niebezpiecznymi urządzeniami wytwarzającymi PEM i wpływającymi na
środowisko są nadajniki GSM, stacje radiowe i telewizyjne oraz linie wysokiego napięcia.
Pola o niskich częstotliwościach, ok. 50 Hz, generują linie wysokiego napięcia. Pola o
wyŜszych częstotliwościach to fale radiowe, a ich górne zakresy to mikrofale. Telefonia
komórkowa w Polsce (takŜe stacje bazowe) korzystają z dwóch częstotliwości w zakresie
mikrofal: 900 MHz i 1800 MHz. Cechą pola elektromagnetycznego jest to, Ŝe jego natęŜenie
spada wraz z rosnącą odległością od źródła, które je wytwarza.
Do sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych mogących mieć ujemny wpływ na
środowisko, na terenie gminy Słupia Jedrzejowska naleŜy:
- linia elektromagnetyczna (9,25 km) o napięciu znamionowym 220 kV, relacji RoŜki –
Łośnica,
- linia elektromagnetyczna (10,75 km) o napięciu znamionowym 110 kV, relacji
Sędziszów – Szczekociny,
- bazowe stacje telefonii komórkowej instalowane na masztach, zlokalizowane w Starym
Węgrzynowie (Plus, Era GSM, Centertel) i w Słupi (Plus),
- urządzenia emitujące PEM, pracujące w zakładach oraz będące w dyspozycji policji i
straŜy poŜarnej oraz urządzenia mogące oddziaływać w skali mikro (kuchenki
mikrofalowe, piece konwektorowe).
Zasilanie energetyczne odbywa się na terenie gminy z trzech linii magistralnych ze
stacji transformatorowo-rozdzielczej GPZ Sędziszów w kierunkach:
- Szczekociny,
- Nagłowice,
- Myszków (woj. śląskie).
25
Gmina zasilana jest równieŜ z układu sieci średnich napięć rozwiniętych ze stacji
transformatorowo-rozdzielczej GPZ Sędziszów.
Na terenie gminy pracuje 71 stacji transformatorowych o łącznej mocy 4 785 kVA.
Linie elektromagnetyczne o napięciu 110 i 220 kV na terenie gminy przebiegają w
bezpiecznych odległościach od zwartej zabudowy mieszkalnej. Podobnie przedstawia się
lokalizacja podstacji elektroenergetycznych i stacji telefonii komórkowej. UciąŜliwość linii
mieści się w strefach ochronnych. Dla linii 110 kV maksymalny zasięg wynosi 12 m, dla 220
kV – 24m, licząc od osi skrajnych przewodów.
Obszar gminy znajduje się ponadto w zasięgu nadajników stacji telewizyjnych i
radiowych.
Instytucją wykonującą pomiary natęŜenia pola elektromagnetycznego emitowanego
przez poszczególne źródła jest Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Stosowne
badania wykonywane są w przypadku budowy i uruchamiania nowego nadajnika oraz
w przypadku zmiany parametrów jego pracy.
Z badań przeprowadzonych przez WSS-E w róŜnych rejonach województwa wynika,
iŜ nie notuje się przekroczeń natęŜenia pola elektromagnetycznego w miejscach stałego
pobytu ludzi w pobliŜu źródeł promieniowania.
4.5. Hałas
Stan środowiska ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem określa się jako klimat
akustyczny, rozumiany jako wynik róŜnych grup hałasu komunikacyjnego, przemysłowego i
innych. Hałas to powszechnie występujące zanieczyszczenie środowiska. Ich wpływ na
człowieka jest często bagatelizowany, gdyŜ niewiele osób zdaje sobie sprawę z ich znaczenia.
JednakŜe według badań ankietowych dla przeciętnego człowieka hałas jest niemalŜe
dziesięciokrotnie bardziej dokuczliwy niŜ zanieczyszczenie powietrza.
Hałasem nazywa się niepoŜądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania
mechaniczne ośrodka spręŜystego, działające za pośrednictwem powietrza na ośrodek słuchu i
inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W przypadku wibracji drgania przenoszone
są przez ciała stałe.
W związku ze stwierdzoną uciąŜliwością akustyczną hałasu komunikacyjnego,
Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciąŜliwości zewnętrznych tego
rodzaju hałasów zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciąŜliwości hałasów komunikacyjnych
zaleŜy on od wartości poziomu równowaŜnego LAeg i wynosi odpowiednio:
- mała uciąŜliwość LAeg < 52 dB
- średnia uciąŜliwość 52 dB < LAeg < 62 dB
- duŜa uciąŜliwość 63 dB < LAeg < 70 dB
- bardzo duŜa uciąŜliwość LAeg < 70 dB.
Na terenie gminy źródłami powstawania hałasu są:
- transport drogowy,
- transport kolejowy,
- zakłady produkcyjne.
Hałas drogowy
Ruch samochodowy jest duŜym zagroŜeniem dla środowiska ludzi ze względu na
uciąŜliwość hałasu.
Gmina Słupia Jędrzejowska połoŜona jest poza zasiągiem dróg krajowych i
wojewódzkich. ZagroŜenia hałasem związane są jedynie z przebiegiem przez teren gminy
dróg powiatowych i gminnych.
26
-
Na terenie gminy łącznie długość dróg wynosi 129,078 km, z tego:
11 odcinków dróg powiatowych – 63,98 km,
31 odcinków dróg gminnych – 65,098 km.
W obrębie gminy nie prowadzi się pomiarów hałasu drogowego.
Hałas kolejowy
Przez teren gminy Słupia Jędrzejowska przebiega jedna linia kolejowa nr 64 relacji
Kozłów-Koniecpol, wchodząca w skład państwowego układu sieci kolejowych w Polsce.
W obrębie gminy znajduje się 8,75 km tej linii.
Podobnie jak przy ruchu drogowym nie są prowadzone badania dotyczące natęŜenia
hałasu na środowisko.
Hałas kolejowy w całej Polsce kształtuje się na jednakowym poziomie. W porze
nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej moŜe przekraczać dopuszczalną wartość 50 dB w
odległości do około 80 m od osi torów.
Hałas przemysłowy
Hałas przemysłowy w gminie Słupia Jędrzejowska związany jest jedynie z małymi
zakładami produkującymi lub usługowymi typu: stolarstwo, mechanika pojazdowa,
tartacznictwo, usługi leśne itp.
Hałas wytwarzany w małych zakładach z reguły nie przekracza dopuszczalnych norm.
4.6. Transport
Transport stwarza istotne zagroŜenie dla środowiska ze względu na emisję spalin i
hałas komunikacyjny. Wśród szkodliwych substancji emitowanych przez transport drogowy i
kolejowy znajdują się: ołów, tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory.
Ponadto transport stwarza zagroŜenie dla zwierzyny leśnej i polnej. Na szlakach
komunikacyjnych przebiegających w okolicach lasów i terenów niezamieszkanych stwierdza
się znaczna śmiertelność zwierząt, szczególnie w okresach rozrodczych związanych z
wędrówką na tereny rozrodu. DuŜe straty związane ze śmiertelnością na drogach
odnotowywane są szczególnie w populacji płazów.
Wyeliminowanie uciąŜliwości związanych z transportem jest bardzo trudne i wymaga
likwidacji zanieczyszczeń „u źródła”. Powinny one obejmować zmiany technologiczne, w
tym zmianę stosowanych paliw i silników, wprowadzanie ruchu uspokojonego oraz tworzenie
specjalnych przejść dla zwierząt.
Gmina Słupia Jędrzejowska połoŜona jest poza zasiągiem dróg krajowych i
wojewódzkich. Przez teren gminy przebiegają drogi powiatowe i gminne. Łączna długość
dróg wynosi 129,078 km, z tego:
- 11 odcinków dróg powiatowych – 63,98 km,
- 31 odcinków dróg gminnych – 65,098 km.
Przez teren gminy Słupia Jędrzejowska przebiega takŜe jedna linia kolejowa nr 64
relacji Kozłów-Koniecpol, wchodząca w skład państwowego układu sieci kolejowych w
Polsce (8,75 km linii w obrębie omawianej gminy).
4.7. PowaŜne awarie
PowaŜne awarie obejmują skutki zaistniałe w wyniku awarii przemysłowych
i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Awarie te mogą
27
prowadzić takŜe do natychmiastowego powstania zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub
środowiska lub powstania takiego zagroŜenia z opóźnieniem.
Podstawowym aktem prawnym w tej dziedzinie jest ustawa Prawo ochrony
środowiska (POŚ), w której zawarte są przepisy ogólne oraz określone są: instrumenty
prawne słuŜące przeciwdziałaniu awariom przemysłowym, obowiązki zakładu stwarzającego
takie zagroŜenie, obowiązki organów administracji w tym zakresie. Zgodnie z ustawą POŚ
w razie wystąpienia takiej awarii Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego
Państwowej StraŜy PoŜarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska podejmuje
działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. O podjętych działaniach informuje
Marszałka Województwa.
Niska jakość dróg i słabe przystosowanie pasa drogowego do bezpiecznego przewozu
materiałów niebezpiecznych, potencjalnie stwarzają moŜliwość zaistnienia w przyszłości
powaŜnej awarii na drodze.
WaŜne jest aby słuŜby ratownicze dysponowały odpowiednim sprzętem ratowniczym i
miały wypracowany schemat postępowania w takiej sytuacji. Istotny jest teŜ stan techniczny
obiektów gdzie nawet czasowo przechowuje się substancje mogące stanowić zagroŜenie dla
środowiska w przypadku ich niekontrolowanego wycieku.
Konieczne jest opracowanie programu informowania społeczeństwa o powaŜnych
awariach środowiskowych, opracowanie sposobu ewakuacji oraz podniesienie poziomu
wiedzy w tym zakresie.
Potencjalne zagroŜenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie
gminy Słupia Jędrzejowska stwarzają głównie:
- transport drogowy i kolejowy materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych,
łatwopalnych, wybuchowych), powodujący m. in. zagroŜenie zanieczyszczenia gleb oraz
poŜarowe na terenach leśnych,
- magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, w tym czasowe
magazynowanie odpadów niebezpiecznych.
Potencjalnym źródłem zagroŜeń jest rzeka Pilica, wraz z którą na teren gminy mogą
dopływać wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia. Ponadto na terenie miejscowości Dąbrowica,
przez którą przepływa Pilica istnieje niebezpieczeństwo powodzi.
Przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska realizowane jest poprzez:
• prowadzenie kontroli przedsiębiorców, których działalność moŜe stanowić przyczynę
powstania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska,
• prowadzenie szkoleń pracowników administracji publicznej i przedsiębiorców,
• badanie przyczyn powstawania NZŚ oraz sposobów likwidacji skutków, prowadzenie
rejestru nadzwyczajnych zagroŜeń (baza EKOAWARIE).
4.8. ZagroŜenia globalne
Zmiany klimatu
W ostatnim stuleciu obserwuje się w skali całego globu symptomy stopniowego
ocieplenia się klimatu. Okresy ocieplania i oziębiania się nie są niczym nowym w historii
Ziemi, jednak po raz pierwszy źródłem tych zmian rodzących skutki wpływające na zuŜycie
całej ludzkości – jest prawie na pewno działanie człowieka. Dowodem jest niespotykana
dotychczas tempo zmian.
Największą rolę w kształtowaniu zmian klimatu przypisuje się:
- wzrostowi emisji CO2 do atmosfery powstającego w wyniku spalania paliw,
- wylesianiu terenów, zuboŜeniu pokrywy roślinnej,
28
-
intensyfikację hodowli,
nieszczelności sieci gazowych,
produkcji przemysłowej chlorowcopochodnych węglowodanów,
emisji NO2,
zmian w tempie obiegu pary wodnej.
Zanikanie warstwy ozonowej
PowaŜnym problemem w skali globalnej staje się zuboŜenie warstwy ozonowej,
chroniącej przed szkodliwymi skutkami promieniowania ultrafioletowego.
Główną przyczyną zmian zachodzących w stratosferze jest emisja związków
chemicznych, a głównie związków organicznych chloru i bromu (głównie freonów i halonów)
powodujących rozpad ozonu. Związki te były lub są nadal stosowane w róŜnego rodzaju
urządzeniach technicznych i produktach zwłaszcza w przemyśle chłodniczym izolacyjnym i
kosmetycznym. Ze względu na długi okres Ŝycia freonów i halonów w atmosferze (do
kilkuset lat) moŜe dojść do tego iŜ stęŜenie będzie rosło, pomimo podjętych działań na rzecz
wyeliminowania ich ze stosowania.
Poruszone wyŜej problemy dotyczą mieszkańców całej planety, a więc takŜe
mieszkańców gminy Słupia Jędrzejowska. W celu ograniczenia powstawania tego typu
zjawisk naleŜy podejmować wszelkie działania które będą ograniczały zuŜycie i emisję
substancji niszczących warstwę ozonową.
4.9. Edukacja ekologiczna
Problematyka podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz edukacji
ekologicznej wynikająca z przepisów Prawa ochrony środowiska obejmuje:
- dostęp do informacji o środowisku,
- udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska,
- udział w postępowaniach w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, skutków
realizacji planów i programów oraz planowanych przedsięwzięć,
- ochronę środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji,
- edukację ekologiczną w szkołach.
W Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej wyróŜniono 3 strefy działalności:
- edukacja formalna jako system kształcenia szkolnego,
- świadomość ekologiczna,
- szkolenia jako zinstytucjonalizowane formy przekazywania wiedzy.
Problematyka ochrony środowiska i zrównowaŜonego rozwoju uwzględniona jest
w podstawowych programach kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół.
Celami ogólnymi edukacji ekologicznej są:
- uświadamianie zagroŜeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu
zamieszkania,
- budzenie szacunku dla przyrody,
- rozumienie zaleŜności istniejących w środowisku przyrodniczym,
- zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu,
- poznanie współzaleŜności człowieka i środowiska,
- wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko,
- rozwijanie wraŜliwości na problemy środowiska naturalnego.
Program ścieŜki edukacyjnej łączy ogólne treści niezbędne w edukacji ekologicznej w
szkołach podstawowych, gimnazjalnych i szkołach średnich. Tymi koniecznymi treściami są:
- przyczyny i skutki niepoŜądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze,
29
-
róŜnorodność biologiczna (gatunkowa, genetyczna, ekosystemów) – znaczenie jej
ochrony,
Ŝywność – oddziaływanie produkcji Ŝywności na środowisko,
zagroŜenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii; energetyka
jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów.
Działania informacyjno-edukacyjne z zakresu ochrony środowiska
Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (klasy I-III)
-
Dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym poleca się:
przeprowadzenie pogadanki na temat ochrony przyrody, zasad postępowania na terenach
objętych ochroną,
zorganizowanie ścieŜki dydaktycznej w pobliŜe obszarów cennych przyrodniczo,
zorganizowanie konkursu plastycznego o tematyce związanej z ochroną przyrody i
środowiska.
Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjum
-
Wśród uczniów szkół podstawowych i gimnazjum proponuje się:
przeprowadzenie pogadanek na temat ochrony przyrody, efektu cieplarnianego, dziury
ozonowej, zanieczyszczeń środowiska,
rozpropagowanie ulotek, broszur, informatorów i czasopism o tematyce ekologicznej,
przeprowadzenie konkursów plastycznych, fotograficznych,
wykonanie plakatów, broszur o tematyce ekologicznej,
organizowanie wycieczek krajoznawczych,
prowadzenie kół zainteresowań i kół ekologicznych,
prowadzenie akcji „PomóŜmy zwierzętom przetrwać zimę”, „Obchody Dnia Ziemi”,
„Sprzątanie Świata”.
Dorośli mieszkańcy gminy
-
Główną metodą edukacji ekologicznej dorosłych mieszkańców gminy będzie:
rozpowszechnianie ulotek, broszur i plakatów,
organizowanie festynów i innych imprez masowych o tematyce ekologicznej,
udzielanie profesjonalnych porad z zakresu rolnictwa ekologicznego i gospodarstw
agroturystycznych.
30
5. Wnioski z diagnozy
5.1. Uwarunkowania wewnętrzne
-
Zasoby przyrody
Mocne strony
Słabe strony
wysokie walory przyrodnicze rzeki
- niska lesistość gminy,
Pilicy,
- mały zasób zwierzyny łownej,
obecność kompleksów leśnych,
- działalność rabunkowa w lasach.
nowe nasadzenia leśne (głównie
prywatne),
występowanie obszarów prawnie
chronionych na terenie gminy,
zaangaŜowanie organizacji w
prowadzenie racjonalnej gospodarki
łowieckiej i rybackiej.
Powietrze
-
-
-
-
-
Mocne strony
dobra jakość powietrza,
brak duŜych zakładów przemysłowych,
modernizacja lokalnych kotłowni,
korzystne warunki solarne i wietrzne dla
energetyki odnawialnej.
-
Słabe strony
niskie wykorzystanie energii ze źródeł
odnawialnych,
brak gazyfikacji gminy,
duŜa ilość domowych kotłowni
węglowych.
Zasoby i jakość wód
Mocne strony
Słabe strony
wysoka zasobność zbiornika wód
- słaba izolacja poziomu kredowegopodziemnych,
źródła zaopatrzenia ludności,
dobra jakość wód podziemnych,
- niewielkie zasoby wód
istnienie korytarza ekologicznego
powierzchniowych.
związanego z doliną rzeki Pilicy.
Gospodarka wodno-ściekowa
Mocne strony
Słabe strony
- mała ilość przyłączy do sieci
obecność komunalnej oczyszczalni
ścieków,
kanalizacyjnej,
działania na rzecz instalacji
- brak sieci wodociągowej na terenie
przydomowych oczyszczalni ścieków na
gminy.
terenach o małej gęstości zaludnienia,
prowadzenie prac związanych z
dobudową sieci kanalizacyjnej do sieci
gminy Sędziszów,
działania na rzecz budowy sieci
wodociągowej.
31
Powierzchnia ziemi
-
-
Mocne strony
niski stopień degradacji ziemi,
brak głębokich i rozległych wyrobisk po
eksploatacji surowców mineralnych,
dostępność do złóŜ surowców
mineralnych (piasek, torf).
-
Słabe strony
wyrobiska po „dzikiej” eksploatacji
surowców mineralnych,
występowanie „dzikich” wyrobisk na
obszarach cennych przyrodniczo.
Gospodarowanie zasobami środowiska
Mocne strony
Słabe strony
aktywny udział szkół na rzecz ekologii.
- niski stan świadomości ekologicznej
mieszkańców gminy,
- słabe wyposaŜenie w odpowiedni sprzęt
informacyjny.
5.2. Uwarunkowania zewnętrzne
-
-
-
-
-
Szanse
integracja z UE i wpływ środków
pomocowych na poprawę środowiska
gminy,
transformacja na grunt gminy regulacji
ogólnokrajowych i międzynarodowych
zobowiązujących do podniesienia jakości
środowiska,
proces decentralizacji i demokratyzacji
zarządzenia środowiskiem,
postęp technologiczny,
korzystne warunki środowiska do
wdraŜania programów rolnośrodowiskowych,
istnienie w środowisku organizacji
działających na rzecz edukacji
ekologicznej,
wzrost zainteresowania terenami o
nieskaŜonej przyrodzie,
popyt na Ŝywność produkowaną
ekologicznie,
współpraca z sąsiednimi gminami na
rzecz wspólnych działań.
-
-
ZagroŜenia
niska świadomość ekologiczna
społeczeństwa,
brak spójnych rozwiązań
instytucjonalnych w zakresie ochrony
środowiska,
brak umiejętności pozyskiwania środków
z funduszy UE,
nieczytelność przepisów prawa w
zakresie ochrony środowiska,
kłopoty z pozyskiwaniem krajowych
źródeł finansowych,
zły system finansowania.
5.3. WaŜniejsze problemy ekologiczne w gminie
Niezadowalająca infrastruktura oczyszczania ścieków
Kanalizacja gminy istnieje tylko w części miejscowości Słupia. Ścieki doprowadzane
są do oczyszczalni biologiczno-chemicznej typu EKOBLOK w Słupi. Oczyszczalnia ta
charakteryzuje się przepustowością 120 m³/dobę. W miejscowości Obiechów przy Szkole
Podstawowej funkcjonuje oczyszczalnia ścieków typu BIOLCERE o przepustowości 5,4
m³/dobę. Pozostałe miejscowości odprowadzają ścieki do zbiorników bezodpływowych.
32
Brak kanalizacji sanitarnej na większej części obszaru gminy Słupia Jędrzejowska
wpływa na lokalne zanieczyszczenia gleb i wód podskórnych oraz pogorszenie jakości wody
w ujęciach, z których korzystają mieszkańcy i przedsiębiorcy.
Niepełny system gospodarowania odpadami
Na terenie gminy prowadzona jest zbiórka odpadów komunalnych mieszanych (nie
segregowanych). Do gromadzenia odpadów stosowane są worki i pojemniki o róŜnej
pojemności. W najbliŜszych miesiącach planowane jest wprowadzenie selektywnej zbiórki
odpadów komunalnych z uŜyciem worków w odpowiednich barwach na papier, plastik, szkło
barwne i bezbarwne, metale oraz pozostałe odpady.
Na terenie gminy nie prowadzi się selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych.
W roku 2007 ilość umów zawartych na wywóz odpadów komunalnych wynosiła 306,
co stanowi jedynie 26,15%.
Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych w gminie Słupia
Jędrzejowska jest składowanie. Odpady z terenu gminy wywoŜone są na międzygminne
składowisko w Borszowicach w gminie Sędziszów. Po wprowadzeniu selektywnej zbiórki
segregowane odpady będą przekazywane odbiorcom do celów recyklingowych.
Degradacja powierzchni ziemi w wyniku „dzikiej” eksploatacji surowców mineralnych
W wyniku „dzikiej” eksploatacji następuje dewastacja powierzchni ziemi, wynikająca
z nieprawidłowego i niekontrolowanego wydobycia surowców mineralnych. Na terenie tym
występuje kilka wyrobisk, które zlokalizowane są równieŜ w lasach, na obszarach objętych
ochroną przyrody. Wyrobiska te najczęściej są niewielkie lecz stanowią duŜe zagroŜenie dla
środowiska. Są one często miejscem tworzenia nielegalnych wysypisk śmieci.
Nieprawidłowe rozwiązania komunikacyjne
Niezadowalające rozwiązania tras komunikacyjnych (drogowych i kolejowych) pod
względem technicznym i strukturalnym, stwarzają zagroŜenie dla środowiska w zakresie
pogorszenia klimatu akustycznego i zanieczyszczenia powietrza. Mogą teŜ stanowić
potencjalne źródło wystąpienia nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska (powaŜnych awarii).
Dotyczy to zwłaszcza przewoŜenia substancji niebezpiecznych.
33
6. Priorytety i cele ekologiczne
Elementy ochrony
środowiska
Środowisko
przyrodnicze
Podstawowe zadania
Podjęcie działań w celu objęcia ochroną
najcenniejszych obiektów – utworzenie
pomników przyrody
Ocena stanu parków podworskich oraz ich
restytucja
Realizacja koncepcjji zadrzewień i
zakrzewień na obszarze gminy
Zabezpieczenie ciągłości lasów i ich funkcji
pozaprodukcyjnych, podnoszenie lesistości
gminy
WdroŜenie krajowego programu rolno –
środowiskowego
Zachowanie naturalnych zbiorników
retencyjnych (tereny podmokłe, torfowiska,
oczka wodne, nieuregulowane cieki wodne)
Renaturyzacja ekosystemów
Tworzenie infrastruktury turystycznej
Modernizacja lokalnych kotłowni
Powietrze
atmosferyczne
Termomodernizacja budynków
Promocja wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych
Budowa sieci kanalizacyjnej
Budowa sieci wodociągowej
Zasoby wodne i
Budowa przydomowych oczyszczalni
gospodarka wodno- ścieków
ściekowa
Przywrócenie dobrej jakości wód
powierzchniowych, ochrona rzek i źródeł
Ochrona jakości i ilości wód podziemnych
oraz oszczędna ich eksploatacja
Zapobieganie erozji gleb poprzez
zadrzewienie i zakrzewianie śródpolne
Powierzchnia ziemi Popieranie tworzenia gospodarstw opartych o
i gleby
produkcję Ŝywności ekologicznej
Ochrona rzeźby terenu i wartości
estetycznych krajobrazu
Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych
Obszar działań
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Budynki
uŜyteczności
publicznej
Budynki
uŜyteczności
publicznej i
budynki
indywidualne
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar GZWP
Gleby wysokiej
klasy bonitacyjnej i
tereny o duŜych
spadkach
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
34
Zasoby surowców
mineralnych
Przezorność w udostępnianiu terenów
zwłaszcza cennych przyrodniczo dla
działalności gospodarczej
Likwidacja nielegalnego wydobycia
Uwzględnienie w planach zagospodarowania
przestrzennego zagroŜeń związanych z
hałasem
Hałas i
Sporządzenie rejestru terenów zagroŜonych
promieniowanie
hałasem i promieniowaniem
elektromagnetyczne elektromagnetycznym
Uwzględnianie w planach zagospodarowania
przestrzennego zagroŜeń promieniowaniem
elektromagnetycznym
Opracowanie i aktualizacja procedur
PowaŜne awarie
postępowania w przypadku powaŜnej awarii
Działania władz samorządowych na rzecz
Edukacja
edukacji ekologicznej
ekologiczna
Dostosowanie form edukacji ekologicznej do
potrzeb róŜnych grup społeczeństwa
Obszary objęte
prawną ochroną
przyrody
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Obszar gminy
Drogi powiatowe i
linia kolejowa
Obszar gminy
Obszar gminy
35
7. Strategia działań krótkoterminowych na lata 2008-2012
7.1. Ochrona przyrody i krajobrazu
1) opracowanie miejscowego planu zagospodarowania gminy z uwzględnieniem ochrony
środowiska w tym jego przyrody,
2) objęcie ochroną na wniosek Rady Gminy lub wojewody pomników przyrody Ŝywej na
terenie gminy,
1) dokonanie oceny zachowania parków podworskich,
2) wykonanie w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków operatu
dotyczącego stanu zachowania zabytkowych obiektów dworsko – parkowych,
3) ochrona istniejących zadrzewień,
4) opracowanie koncepcji zadrzewień i zakrzewień na obszarze gminy,
5) pielęgnacja i urządzanie istniejących terenów zielonych – parków, zieleńców itp.
zwiększenie ich powierzchni na terenie gminy Słupia Jędrzejowska,
6) podnoszenie lesistości gminy poprzez realizację planu zalesienia gminy – współpraca z
rolnikami i nadleśnictwami,
7) ochrona obiektów wpisanych do rejestru zabytków,
8) rozwój i utrzymanie infrastruktury turystycznej,
9) zebranie danych i opracowanie koncepcji zachowania naturalnych zbiorników wody.
1) modernizacja lokalnych kotłowni węglowych oraz termomodernizacja budynków
będących własnością gminy,
2) propagowanie termomodernizacji budynków wśród mieszkańców gminy,
3) współpraca z administracją wojewódzką i powiatową w zakresie kontroli i bieŜącej
aktualizacji jednostek gospodarczych z terenu gminy wprowadzających substancje
zanieczyszczające do powietrza atmosferycznego,
4) rozszerzenie propagowania wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych – umieszczenie
stosownych informacji w wydziale budownictwa i ochrony środowiska, rozwaŜenie
moŜliwości zastosowania ulg podatkowych dla osób instalujących odpowiednie
urządzenia lub pozyskanie środków na wsparcie inicjatyw,
5) propagowanie zmiany standardowych nośników energii (węgiel, miał, koks) na bardziej
ekologiczne (gaz, olej),
6) rozbudowa i modernizacja dróg,
7) budowa ścieŜek rowerowych.
7.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
1) prowadzenie procedury związanej z budową kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej na
terenie gminy,
2) budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w miejscowości Nowa Wieś, Słupia, Rawka
i Wywła z podłączeniem do oczyszczalni ścieków oraz ujęć wody podziemnej w
Sędziszowie,
3) zamknięcie gminnej oczyszczalni ścieków komunalnych w Słupi po podłączeniu
kanalizacji do sieci kanalizacyjnej gminy Sędziszów,
4) wspieranie
budowy
przydomowych
oczyszczalni
ścieków
na
terenach
nieskanalizowanych z uwagi na małą gęstość zaludnienia,
36
5) budowa ujęcia wody w miejscowości Wielkopole,
6) inwentaryzacja ilości oraz stanu technicznego ujęć wód podziemnych na terenie gminy w
celu moŜliwości przejęcia tych ujęć i ich modernizacji na potrzeby komunalne,
7) ochrona zasobów i jakości wód podziemnych:
- kontrola właściwej eksploatacji ujęć czynnych,
- oszczędna eksploatacja wód podziemnych,
- egzekwowanie zapisów stref ochronnych ujęć wód podziemnych,
- ograniczenie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie
ludności w wodę,
8) ochrona zasobów i jakości wód powierzchniowych:
- ochrona źródliskowych odcinków rzek (zakaz poboru wód, zakaz zrzutu ścieków),
- edukacja rolników w zakresie ograniczenia i zgodnego z okresem karencji stosowania
nawozów sztucznych i środków ochrony roślin,
- likwidacja niezorganizowanych zrzutów ścieków,
- konserwacja i czyszczenie rzek i rowów melioracyjnych,
9) opracowanie i wdroŜenie systemu informowania mieszkańców gminy o jakości wody do
picia.
7.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowców mineralnych
1) wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego obszarów ochrony rzeźby i
krajobrazu,
2) likwidacja nielegalnego wydobycia surowców mineralnych,
3) dostosowanie wydobycia do obowiązujących przepisów i wymagań ochrony środowiska
(współpraca ze Starostwem),
4) wykonanie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych,
5) ochrona terenów cennych przyrodniczo (ustanowionych ustawą o ochronie przyrody,
ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych) przed udostępnianiem dla działalności
gospodarczej.
7.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego
1) uczestniczenie (np. poprzez proponowanie monitorowanych obszarów) w okresowym
monitorowaniu przez WIOŚ poziomu hałasu na wybranych obszarach gminy,
2) nadzór nad sukcesywnym eliminowaniem uciąŜliwości hałasu (w miejscach jego
przekroczenia) w rejonie waŜniejszych arterii komunikacyjnych. Na obszarach
zagroŜonych naleŜy obligować inwestorów do wypełniania zobowiązań dotyczących
eliminacji uciąŜliwości, poprzez realizację infrastruktury przeciwhałasowej (budowa
w miarę moŜliwości ekranów akustycznych, tworzenie pasów zieleni mogących pełnić
funkcje ekranów akustycznych, poprawa jakości nawierzchni dróg) oraz zmniejszanie
dopuszczalnej prędkości pojazdów na wybranych odcinkach.
3) modernizacja dróg i układu sieci drogowej w celu zmniejszenia poziomu hałasu (według
istniejących planów UG i innych),
4) współpraca przy sporządzaniu rejestru terenów zagroŜonych hałasem i promieniowaniem
elektromagnetycznym,
5) wprowadzenie do planów miejscowych zapisów, dotyczących istniejących
i projektowanych obiektów promieniowanie niejonizującego wraz ze wskazanie stref
II stopnia.
37
7.6. Zapobieganie skutkom awarii
1) koordynacja zagadnienia dotyczącego weryfikacji (na podstawie dotychczasowych
doświadczeń własnych, jak i równieŜ doświadczeń sąsiednich regionów) i aktualizacji
procedury postępowania w przypadku awarii drogowej i kolejowej (współdziałanie słuŜb:
StraŜ PoŜarna, Policja, Pogotowie Ratunkowe, WIOŚ).
1) wprowadzenie do lokalnej prasy cyklicznych artykułów związanych z ochroną
środowiska, a takŜe prawnymi i ekonomicznymi jej aspektami,
2) prowadzenie akcji „Międzynarodowego Dnia Ziemi” i „Sprzątania Świata” w szkołach
podstawowych i gimnazjum,
3) organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizujących mieszkańców gminy do troski
o środowisko,
4) propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja
zdrowej Ŝywności), zalesień oraz współzaleŜności celów środowiskowych i
ekonomicznych,
5) budowa ścieŜek rowerowych, wytyczanie szlaków turystycznych na terenach cennych
przyrodniczo i kulturowo.
38
8. Strategia działań długoterminowych na lata 2012-2016
8.1. Ochrona przyrody i krajobrazu
1) motywacja społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów
przyrodniczych terenów,
2) realizacja koncepcji wprowadzania zadrzewień i zakrzewień na wybranych obszarach
gminy,
3) pielęgnacja istniejących i urządzanie nowych terenów zielonych (parków, zieleńców),
4) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury turystycznej,
5) kontynuacja ochrony lasów,
6) renaturyzacja ekosystemów.
1)
2)
3)
4)
kontynuacja propagowania wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
propagowanie termomodernizacji budynków,
kontynuacja modernizacji i konserwacji lokalnych kotłowni węglowych,
współpraca z administracją powiatową i wojewódzką w zakresie kontroli podmiotów
gospodarczych emitujących zanieczyszczenia.
8.3. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa
1)
2)
3)
4)
wykonanie ujęcia wód podziemnych w miejscowości Wielopole,
utworzenie zbiornika retencyjnego w miejscowości Dąbrowica,
budowa sieci wodociągowej w pozostałej części gminy,
prowadzenie działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych
(składowanie obornika, magazynowania gnojowicy) ze źródeł rolniczych i środków
ochrony roślin,
5) wdroŜenie systemu indywidualnego oczyszczania ścieków na terenach o rozproszonej
zabudowie.
8.4. Ochrona powierzchni ziemi, gleb i surowców mineralnych
1) ochrona terenów cennych przyrodniczo (ustanowionych ustawą o ochronie przyrody,
ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych) przed udostępnianiem dla działalności
gospodarczej,
2) wprowadzenie na terenach chronionych produkcji rolnej zgodnie z ustawą o rolnictwie
ekologicznym.
8.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego
1) uczestnictwo w okresowym monitorowaniu przez WIOŚ poziomu hałasu na wybranych
obszarach gminy,
2) uczestnictwo w monitorowaniu oddziaływania na środowisko źródeł pól
elektromagnetycznych i ich wpływu na zdrowie ludzi.
39
8.6. Zapobieganie skutkom awarii
1) aktualizacja procedury postępowania w przypadku awarii drogowej i kolejowej,
1) wspieranie rolnictwa ekologicznego,
2) wspieranie działań zmierzających do osiągnięcia certyfikatów ekologicznych,
promowanie podmiotów posiadających certyfikaty,
3) stworzenie powszechnego dostępu do informacji dotyczących problematyki ochrony
środowiska (witryny internetowe, broszury, publikacje),
4) aktywizacja mieszkańców gminy do działań na rzecz ochrony środowiska i przyrody,
5) kontynuacja szkoleń urzędników, radnych, nauczycieli, sołtysów,
6) wprowadzenie w szkołach programów edukacyjnych z zakresu ochrony środowiska,
7) organizacja programów edukacyjnych dla rolników i przedsiębiorców.
40
9. Realizacja Programu
9.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu
Przedstawione koszty inwestycyjne będą dotyczyć przedsięwzięć podstawowych z
zakresu ochrony środowiska przewidzianych do realizacji do 2016 roku.
Grupa działań
Środowisko
przyrodnicze
Zakres działań
Ocena stanu parków podworskich
oraz ich restytucja, utworzenie
pomników przyrody
Realizacja koncepcji zadrzewień i
zakrzewień
Przewidywane
koszty
realizacji [zł]
100.000
20.000
Podnoszenie lesistości gminy
10.000
Tworzenie szlaków turystycznych i
ścieŜek rowerowych
20.000
Modernizacja lokalnych kotłowni
100.000
Termomodernizacja budynków
uŜyteczności publicznej:
- Ośrodek Zdrowia w Słupi
- Szkoła Podstawowa w
Obiechowie
Promocja wykorzystania energii ze
źródeł odnawialnych
Budowa sieci kanalizacyjnej w
miejscowościach: Nowa Wieś,
Słpia, Rawka, Wywła
Budowa sieci wodociągowej w
miejscowościach: Nowa Wieś,
Zasoby wodne i
Słupia, Rawka, Wywła
gospodarka wodno- Budowa sieci wodociągowej w
ściekowa
pozostałych miejscowościach
gminy Słupia Jędrzejowska
Budowa ujęcia wody w m.
Wielkopole
Wspieranie budowy przydomowych
oczyszczalni ścieków
Powietrze
atmosferyczne
Powierzchnia ziemi Rekultywacja „dzikich” wyrobisk
i gleby
eksploatacyjnych
Źródło
finansowania
fundusze
unijne, budŜet
gminy
fundusze
unijne, budŜet
gminy
fundusze
unijne, budŜet
gminy
fundusze
unijne, budŜet
gminy
fundusze
unijne, budŜet
gminy
505.670
WFOŚ,
budŜet gminy
350.000
1.000
budŜet gminy
10.000.000
RPO
1.000.000
SPO
500.000
SPO
6.000.000
SPO
50.000
budŜet gminy
41
Likwidacja nielegalnego
wydobycia, dostosowanie
wydobycia do obowiązujących
przepisów – współpraca ze
starostwem
Hałas i
Współpraca przy sporządzaniu
promieniowanie
rejestru terenów zagroŜonych
elektromagnetyczne hałasem i promieniowaniem
elektromagnetycznym
Weryfikacja i aktualizacja
PowaŜne awarie
procedury postępowania w
przypadku powaŜnej awarii
drogowej lub kolejowej
Edukacja
Edukacja mieszkańców gminy
ekologiczna
(broszury, publikacje, programy
edukacyjne)
Zasoby surowców
mineralnych
-
-
-
-
-
-
5.000
budŜet gminy
9.2. Monitoring realizacji programu
Bezpośrednia odpowiedzialność za wdraŜanie Programu ponosi Wójt Gminy Słupia
Jędrzejowska oraz działający z jego upowaŜnienia pracownicy Urzędu Gminy.
Realizacja szeregu zadań wymaga udziału gminy, administracji rządowej i
samorządowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego oraz przedsiębiorców. Wymaga takŜe
wsparcia społecznego. Uczestnikiem realizacji Programu będą takŜe: administracja specjalna
– zajmująca się kontrolą przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska, prowadząca
monitoring jego stanu oraz administracja poszczególnymi komponentami środowiska
(Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach, Regionalny Zarząd Gospodarki
Wodnej w Warszawie i Krakowie, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu)
oraz jednostki dysponujące celowymi środkami finansowymi (np. Fundusze Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa).
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska w kolejnych latach Wójt Gminy Słupia
Jędrzejowska będzie przedkładał Radzie Gminy sprawozdania z realizacji Programu co 2 lata.
Będzie wówczas takŜe moŜliwość zmian w zapisach, gdyŜ cele i zadania Programu mogą
ulegać zmianie, wraz ze zmieniającą się sytuacja prawną, społeczną, gospodarczą czy stanem
środowiska.
Jednym z elementów procesu wdraŜania Programu jest jego monitorowanie,
polegające na ciągłej obserwacji i kontroli realizacji przewidzianych zadań.
Grupa działań
Środowisko
przyrodnicze
Powietrze
atmosferyczne
Wskaźniki
Liczba terenów i obiektów poddanych
ochronie prawnej
Powierzchnia terenów zalesionych
Liczba zmodernizowanych kotłowni
Liczba obiektów wykorzystujących
energię słoneczną
Jednostka
miary
szt.
ha
szt.
szt.
Stan z 2007 r.
3 tereny,
2 obiekty
(źródła),
4 parki
podworskie
1 371
2
1
42
Gospodarka wodnościekowa
Powierzchnia ziemi,
gleby i surowce
mineralne
Jakość wody pitnej
Jakość wód powierzchniowych i
podziemnych
Procent zwodociągowania gminy
Procent skanalizowania gminy
Ilość gospodarstw przyłączonych do
kanalizacji
Liczba przydomowych oczyszczalni
ścieków
Liczba terenów poeksploatacyjnych
surowców mineralnych
Hałas i
promieniowanie
elektromagnetyczne
Ilość instalacji emitujących pola
elektromagnetyczne o znaczących
parametrach
PowaŜne awarie
drogowe i kolejowe
Liczba awarii o charakterze
środowiskowym
Liczba publikacji promujących walory
przyrodnicze gminy
Długość szlaków turystycznych
Liczba zorganizowanych szkoleń i
programów edukacyjnych
Liczba szkół uczestniczących w
konkursach związanych z ochroną
środowiska
Liczba gospodarstw ekologicznych i
agroturystycznych
Edukacja
ekologiczna
klasa
klasa
%
%
szt.
brak danych
III (badania z
2005 r.)
0
7,26
85
szt.
2
szt.
brak danych
szt.
4 nadajniki
telefonii
komórkowej, 2
linie wysokiego
napięcia
0
szt.
5
km
szt.
10
12
szt.
5
szt.
1 ekologiczne
2 agroturyst.
szt.
9.3. Źródła i struktura finansowania
Podstawowymi źródłami finansowania działań związanych z ochroną środowiska w
gminie Słupia Jędrzejowska będą:
- fundusze własne gminy;
- fundusze własne inwestorów, poŜyczki, dotacje, dopłaty do oprocentowania
preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej;
- kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z
dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów;
- zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe (np. z
ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, fundacje Unii Europejskiej).
Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
NFOŚiGW jest największą instytucją w Polsce, finansującą przedsięwzięcia
podejmowane dla poprawy jakości środowiska w dziedzinie: ochrony wód, gospodarki
43
wodnej, ochrony powierza, ochrony powierzchni ziemi, leśnictwa, ochrony przyrody i
krajobrazu, geologii, górnictwa i edukacji ekologicznej. Zakres działania Funduszu obejmuje
finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz
ponadregionalnym.
W NFOŚiGW stosowane są trzy formy dofinansowania:
- finansowanie poŜyczkowe (poŜyczki udzielane przez NFOŚiGW, kredyty udzielane przez
banki ze środków NFOŚiGW, konsorcja czyli wspólne finansowanie NFOŚiGW z
bankami, linie kredytowe ze środków NFOŚiGW obsługiwane przez banki);
- finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do
kredytów bankowych, umorzenia);
- finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładach bądź juŜ
istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego).
Wniskodawcami ubiegającymi się o dofinansowanie z NFOŚiGW mogą być m.in.
jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, osoby fizyczne.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Rolą WFOŚiGW jest wspierane finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu
regionalnym. Fundusz wspiera procesy inwestycyjne na terenie województwa, poprzez
udzielanie niskooprocentowanych (6-9%) i częściowo umarzalnych poŜyczek, przyznawanie
dotacji, w szczególności na zadania, które:
- znajdują odzwierciedlenie w strategii rozwoju województwa, spójnej z polityką
ekologiczną państwa;
- zawarte w lokalnych i długookresowych programach ochrony środowiska;
- realizowane są za zakładach szczególnie uciąŜliwych dla środowiska;
- realizowane są na terenach szczególnie cennych przyrodniczo;
- spełniają rolę dźwigni finansowej przez pobudzenie wykorzystania środków podmiotów
gospodarczych, samorządów terytorialnych oraz gminnych i powiatowych funduszy
ochrony środowiska, a takŜe ograniczają uciąŜliwości dla środowiska.
Fundusz preferuje finansowe wspomaganie wnioskodawców, którzy w realizowane
przedsięwzięcia angaŜują środki własne.
Beneficjentami ubiegającymi się o środki finansowe z WFOŚiGW mogą być m.in.
jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, instytucje
pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia).
Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Fundusz ten utworzony został wraz z powstaniem powiatowego szczebla administracji
państwowej; fundusz ten nie posiada osobowości prawnej.
Obecnie środki powiatowych funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności w
zakresie określonym jak dla gminnych funduszy, a takŜe na realizację przedsięwzięć
związanych z ochroną powierzchni ziemi i inne zadania ustalone przez radę powiatu, słuŜące
ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównowaŜonego rozwoju.
Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Celem działania GFOŚiGW jest dofinansowanie przedsięwzięć proekologicznych na
tereniej gminy. Dysponentem GFOŚiGW jest Rada Gminy.
Środki Funduszu mogą być wykorzystane na:
44
-
edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady
zrównowaŜonego rozwoju;
- dotowanie i kredytowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych słuŜących ochronie
środowiska;
- realizacje przedsięwzięć związanych z gospodarczym wykorzystaniem odpadów.
Gminne fundusze nie posiadają osobowości prawnej podobnie jak powiatowe i nie
mogą udzielać poŜyczek. Środki gminnych i powiatowych funduszy przeznaczone są na
projekty tzw. miękkie niewymagające znacznych nakładów finansowych.
Beneficjentami tych środków mogą być przede wszystkim instytucje i urzędy, organizacje
pozarządowe oraz osoby fizyczne.
Fundacje i programy pomocowe
Wśród dziedzin priorytetowych EkoFunduszu znajduje się ochrona róŜnorodności
biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, zmniejszenie
trasngranicznego transportu SO2 i NO2, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz
eliminacja stosowania substancji niszczących warstwę ozonową i innych. Priorytetowe
znaczenie ma równieŜ ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku, zmniejszenie
spływu zanieczyszczeń obszarowych, ochrona zasobów wody pitnej, ochrona GZWP przed
infiltracją zanieczyszczonych wód powierzchniowych.
Środki EkoFunduszu mają charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej i stosuje się do
nich preferencje wynikające z obowiązujących przepisów. Wszystkie wnioski o
dofinansowanie oceniane są według obowiązujących procedur EkoFunduszu na podstawie
kryteriów: ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby
otrzymać dotację wszystkie te oceny musza być pozytywne, a wnioskodawca musi wykazać
się wiarygodnością finansową, a takŜe zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części
nie objętej dotacją EkoFunduszu. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja moŜe
pokryć do 30% kosztów (w szczególnych przypadkach do 50%), dla jednostek budŜetowych,
podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza zadania statutowe,
dofinansowanie EkoFunduszu moŜe pokryć do 30% kosztów. Z dotacji funduszu nie mogą
korzystać te przedsięwzięcia, które kwalifikują się do otrzymania dofinansowania z
programów pomocowych Unii Europejskiej.
Beneficjentami EkoFunduszu mogą być samorządy, przedsiębiorcy, placówki słuŜby
zdrowia, placówki oświatowe i edukacyjne oraz przedsiębiorstwa komunalne.
Banki wspierające inwestycje ekologiczne
Banki kredytują inwestycje ekologiczne na zasadach komercyjnych. Przedmiotem
kredytowania jest zakup i/lub montaŜ urządzeń słuŜących ochronie środowiska. Warunki
kredytowania w bankach są róŜne. W większości przy spełnieniu odpowiednich warunków
banki wyraŜają chęć kredytowania nawet 100% kosztów inwestycyjnych.
Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o kredyt są jednostki samorządu terytorialnego,
przedsiębiorcy i osoby fizyczne. Okres kredytowania wynosi przewaŜnie 5-10 lat.
Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych
Głównym celem FRIK jest wspieranie działań pobudzających rozwój regionalny
kraju, co wiąŜe się z udzielaniem preferencyjnych kredytów, przeznaczonych na projekty
inwestycji komunalnych, realizowanych przez gminy oraz związki gmin. Oprocentowanie
kredytu wynosi 0,5 stopy redyskontowej weksli. Jest on udzielany pod warunkiem
45
pozytywnego rozpatrzenia wniosku złoŜonego przez inwestora. Wnioski są rozpatrywane
przez Bank Gospodarstw Krajowego. Przy opiniowaniu wniosku BGK będzie uwzględniał
kryteria przyjęte w ramach programów operacyjnych, finansowanych ze środków Unii
Europejskiej. Wysokość poŜyczek moŜe wynieść 80% zaplanowanych kosztów netto
inwestycji, nie więcej jednak niŜ 500 tys. zł. na jeden projekt.
Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz programy operacyjne
Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności spełniają rolę silnego instrumentu
pomocowego, zapewniającego kierowanie duŜych środków finansowych, m.in. na ochronę
środowiska i zadania realizowane w tym zakresie.
Pomoc z zasobów Funduszy Strukturalnych będzie udzielana głównie na projekty
jednostek samorządu terytorialnego, z połoŜeniem nacisku na wzmocnienie potencjału
rozwojowego regionów.
Środki pochodzące z Funduszu Spójności mają wspierać racjonalną gospodarkę
odpadami komunalnymi, w tym tworzenie systemów zbiórki, transportu, odzysku i
unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie), systemy zbiórki i unieszkodliwiania
odpadów niebezpiecznych. Celem strategii dla Funduszu jest wsparcie podmiotów
publicznych w realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją
zobowiązań Polski wynikających z wdraŜania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej,
poprzez dofinansowanie:
- realizacji indywidualnych projektów;
- programów grupowych z zakresu ochrony środowiska, programów ochrony środowiska
rządowych i samorządowych.
Łączna wartość projektu ubiegającego się o dofinansowanie z FS powinna przekraczać
10 mln Euro, co moŜliwe jest do zrealizowania przez duŜe i średnie miasta lub związki miast
czy gmin.
Wśród programów operacyjnych na lata 2007-2013 znajdują się:
- Infrastruktura i Środowisko,
- Innowacyjna Gospodarka,
- Kapitał Ludzki,
- Pomoc Techniczna,
- Europejska Wspólnota Terytorialna,
- Rozwój Polski Wschodniej,
- ZrównowaŜony Rozwój Sektora Rybołówstwa i NadbrzeŜnych Obszarów Rybackich,
- Regionalne Programy Operacyjne (RPO).
Dotacje z RPO na realizację inwestycji z zakresu ochrony środowiska będą
pozyskiwane w ramach priorytetu „Rozwój infrastruktury ochrony środowiska i
energetycznej”.
46
10. Zarządzanie środowiskiem
Reforma ustrojowa państwa (01.01.1999r.) wprowadziła zmiany w strukturze
organizacyjnej ochrony środowiska. Funkcjonuje ona na 4 poziomach: centralnym,
wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Struktura ta nie ma charakteru ściśle
hierarchicznego. Składają się na nią odrębne i niezaleŜne od siebie organy rządowe i
samorządowe, a dany szczebel administracji realizuje w zasadzie tylko te zadania, których nie
moŜna realizować na szczeblu niŜszym.
Do organów ochrony środowiska naleŜą:
- na poziomie gminy (miasta) wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Rozpatrują oni sprawy
związane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące
przedsiębiorcami, wycinaniem drzew, krzewów, utrzymaniem zieleni, realizują uchwały
rad gmin w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminach, zaopatrzenia w wodę,
ciepło, energię, odprowadzania ścieków, systemu zbierania odpadów komunalnych,
realizacji postanowień planu zagospodarowania przestrzennego gminy. W imieniu
Burmistrza Sędziszowa zadania ochrony środowiska wykonują głównie inspektorzy ds.
planowania przestrzennego oraz ds. drogownictwa i gospodarki komunalnej;
- na poziomie powiatu – starosta. Wydaje decyzje dla przedsięwzięć, które są
klasyfikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
sprawujący nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, spółkami
wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką, ochroną przyrody, realizujący zadania z
zakresu edukacji ekologicznej;
- na poziomie województwa – wojewoda. Wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale
w odniesieniu do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
wymagających obligatoryjnie raportu o oddziaływaniu na środowisko, obejmuje ochroną
konserwatorską cenne formy ochrony przyrody, realizuje zadania z zakresu łowiectwa,
nadzoru nad lasami prywatnymi;
- Marszałek Województwa – zajmuje się egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego
korzystania ze środowiska i ich redystrybucją na rzecz funduszy ochrony środowiska
i gospodarki wodnej; prowadzi takŜe bazę danych o emisjach substancji, wytwarzanych
odpadach, pobranej ilości wody w województwie. Jest organem w zakresie melioracji
wodnych, uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategię rozwoju
województwa i program ochrony środowiska, sprawuje kontrolę nad WFOŚiGW;
- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – wykonuje kontrole przestrzegania
wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystających ze środowiska, bada i
ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie
wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegające nadzwyczajnym
zagroŜeniom środowiska;
- na szczeblu krajowym – Minister Środowiska. Odpowiedzialny jest za realizację Polityki
ekologicznej państwa, konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw
z zakresu ochrony środowiska i rozporządzeń wykonawczych.
Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie
szczeble samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i
uzgadniania decyzji. NaleŜy podkreślić wzmocnienie relacji i wpływu organów
samorządowych na działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne
organów samorządowych.
Oprócz wyŜej wymienionych zadań Wójta Gminy, określone zadania w zakresie
ochrony środowiska naleŜą do Rady Gminy, m.in.:
- uchwala program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami,
47
-
co 2 lata analizuje raporty z realizacji programu ochrony środowiska i planu gospodarki
odpadami,
Ponadto na terenie gminy określone zadania z zakresu zarządzania wodami
publicznymi wykonuje Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie
(Zlewnia rzeki Pilicy) oraz Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie
(Zlewnia rzeki Nidy), Lasami Skarbu Państwa zarządza Nadleśniczy Nadleśnictwa Jędrzejów.
48
11. Streszczenie
Gmina Słupia Jędrzejowska połoŜona jest w południowo-zachodniej
części
województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego. Powierzchnia gminy wynosi
107,9 km² 10 788 ha) i zamieszkana jest przez 4 658 osób (stan na koniec 2007 r.)
Obszar gminy połoŜony jest o obrębie Niecki Włoszczowskiej i PłaskowyŜu
Jędrzejowskiego.
Bezpośredni związek z budowa geologiczną ma występowanie wód podziemnych. Na
terenie gminy wody podziemne występują w utworach kredowych i czwartorzędowych.
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w obrębie gminy to: GZWP 408- Niecka Miechowska
NW (Cr3) i GZWP 409- Niecka Miechowska SE (Cr3).
Na omawianym obszarze występują gleby rędzinowe wytworzone z utworów
kredowych, gleby związane z podłoŜem piaszczysto-glinowym (brunatne i rdzawe) oraz gleby
wytworzone na podłoŜu organicznym (torfowe, bagienne). Obszar gminy wykazuje
zróŜnicowanie pod względem klas bonitacyjnych gleb od I do VI.
Zasoby mineralne występujące na omawianym obszarze to głównie osady jury
środkowej: piaski i piaskowce glaukonitowe, wapienie, margle, gezy i opoki.
WaŜnym elementem przyrodniczym w gminie Słupia Jędrzejowska są lasy i grunty
leśne, które zajmują 1 371 ha, co stanowi 13% powierzchni gminy.
Na terenie gminy Słupia Jędrzejowska zlokalizowany jest fragment korytarza
ekologicznego o znaczeniu krajowym- Dolina Pilicy. Obszar ten naleŜy do Krajowej sieci
ekologicznej ECONET-Polska.
Ochroną prawną w gminie objęte są:
- fragment Miechowsko-Działoszycki Obszaru Chronionego Krajobrazu o powierzchni 8
360 ha,
- uŜytek ekologiczny o powierzchni 9,92 ha połoŜonej w obrębie miejscowości Sprowa
„Czarny Las”,
- las uznany za chroniony o powierzchni 288,64 ha,
- dwa pomniki przyrody nieoŜywionej: źródło w miejscowości Dąbrowica oraz źródło „Św.
Jana” w miejscowości Obiechów,
- cztery parki podworskie.
Ogólny stan środowiska na omawianym terenie jest zadowalający. Jednak w pewnych
obszarach widać opóźnienia w kwestii wspierania jego ochrony. Są to głównie: gospodarka
wodno-ściekowa (brak sieci wodociągowej i kanalizacyjnej) i ochrona powietrza
atmosferycznego (emisja gazów i pyłów pochodzących z palenisk domowych, kotłowni
węglowych, brak wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych).
Opracowanie uwzględnia działania mające na celu ochronę powietrza
atmosferycznego, zasobów wodnych, powierzchni ziemi i surowców mineralnych oraz
zapobieganiu nadmiernemu hałasowi i promieniowaniu elektromagnetycznemu. Opracowane
zostały takŜe działania z zakresu edukacji ekologicznej mieszkańców gminy.
W Programie określono działania krótko- i długoterminowe w podziale na lata 20082012 i 2012-2016. Główne działania planowane na terenie gminy to:
- objęcie ochroną najcenniejszych obiektów – utworzenie pomników ochrony przyrody,
- podnoszenie lesistości gminy,
- modernizacja lokalnych kotłowni,
- promocja wykorzystania energii odnawialnej,
- budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej,
- budowa przydomowych oczyszczalni ścieków.
Program określa równieŜ system monitoringu realizacji zaplanowanych działań z
zakresu ochrony środowiska na terenie gminy oraz źródła ich finansowania, którymi będą
49
głównie: fundusze własne gminy, dotacje i dopłaty z NFOŚiGW i WFOŚiGW, kredyty
preferencyjne oraz zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy
pomocowe.
Realizacja Programu pozostaje w zakresie Rady Gminy oraz Wójta Gminy, który co
dwa lata ma jej przedkładać sprawozdanie z realizacji Programu.
50
12. Literatura
1.
Barański J., Geografia rolnictwa Polski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2007 r.
2.
Kondracki J., Geografia Regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2002 r.
3.
Matuszkiewicz J. M., Zespoły leśne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005 r.
4.
Mizerski W., Geologia Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 r.
5.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Słupia Jędrzejowska na lata 2004-2013. Słupia,
październik 2004 r.
6.
Podstawy Polityki Przestrzennej Gminy i Kierunki Zagospodarowania Przestrzennego.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Słupia
Jędrzejowska. EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i Rozwoju lokalnego. Kielce.
7.
Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2011-2014. Ministerstwo Środowiska. Warszawa, grudzień 2006 r.
8.
Stan Środowiska w województwie Świętokrzyskim w roku 2005. Raport. Inspekcja
ochrony Środowiska, WIOŚ w Kielcach. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Kielce
2006 r.
9.
Strategia Rozwoju Gminy Słupia Jędrzejowska. Słupia, Kielce 2000 r.
10. Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego.
Świętokrzyskiego. Kielce, czerwiec 2002 r.
Zarząd
Województwa
11. Regulacje prawne:
•
•
•
•
•
•
•
Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627) z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Ustawa o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) z dnia 27 kwietnia
2001 r.
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. nr 132, poz.622 z
późniejszymi zmianami) z dnia 13 września 1996 r.
Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. nr 63, poz. 638) z dnia 11
maja 2001 r.
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorstw w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr 63, poz. 639) z dnia 11 maja
2001 r.
Ustawa o samorządzie gminnym (Dz. U. nr 16, poz. 95 z późniejszymi zmianami) z dnia 8
marca 1990 r.
Ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 7, poz. 78)
z dnia 19 grudnia 2002 r.
51
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ustawa o zmianie ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. nr 11,
poz. 97) z dnia 18 grudnia 2003 r.
Ustawa o zmianie ustawy- Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy o odpadach (dz. U.
nr 90, poz. 758) z dnia 22 kwietnia 2005 r.
Ustawa o zmianie ustawy o odpadach i zmianie innych ustaw (Dz. U. nr 175, poz. 1458) z
dnia 29 lipca 2005 r.
Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z
późniejszymi zmianami)
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późniejszymi
zmianami)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. Nr 80, poz. 717)
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229
z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr 106, poz. 1002 z
późn. zmianami )
oraz przez szereg rozporządzeń wydanych do ustaw.
52

Gminny Program ochrony srodowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kontrola problemowa w zakresie prawidłowości rejestracji stanu

Konkurs „ANIMATOR-MOJE BOISKO ORLIK 2012 Konkurs

regulamin rekrutacji i uczestnictwa

Opinia o możliwości spłaty kredytu i pożyczki

Prawa dziecka - Biblioteka w Szkole

Dzieci i komputer