Pobierz książke streszczeń

Transkrypt

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Uniwersytet Śląski w Katowicach
III Ogólnopolska Konferencja Młodych Naukowców
ARTHROPOD
www.arthropod.us.edu.pl
Katowice, 30 maja – 01 czerwca 2014 r.
ORGANIZATORZY:
Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UŚ w Katowicach
Wydziałowa Rada Samorządu Doktorantów WBiOŚ
KOMITET ORGANIZACYJNY:
Przewodniczący: Łukasz Chajec
Członkowie:
Agata Bednarek
Marta Sawadro – Wieczorek
Jacek Francikowski
Marta Hyra
Mariusz Kanturski
Artur Taszakowski
Lidia Sonakowska
Joanna Guzik
Jacek Pietrakowski
Anna Płachetka
Aldona Śleziak
Anna Urbisz
Małgorzata Scheiki – Bińkowska
Adres do korespondencji:
Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Katedra Fizjologii Zwierząt i Ekotoksykologii
ul. Bankowa 9
40 – 007 Katowice
tel.: +48 515 297 151
e-mail: [email protected]
Opracowanie graficzne: Łukasz Chajec
Projekt strony internetowej: Jacek Pietrakowski
3
KOMITET HONOROWY:
Rektor Uniwersytetu Śląskiego
prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś
Dziekan Wydziału Biologii
i Ochrony Środowiska
prof. zw. dr hab. Iwona Szarejko
Prezydent Miasta Katowice
Piotr Uszok
SPONSORZY:
PARTNER:
4
Ramowy program III Ogólnopolskiej Konferencji
Młodych Naukowców – ARTHROPOD
Miejsce konferencji:
 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Śląskiego, ul. Bankowa 9, Katowice
Uniwersytetu
PIĄTEK, 30 maja 2014 r.
09:00
Rejestracja uczestników konferencji
12:00
Uroczyste otwarcie konferencji
12:30
Wykład plenarny – dr hab. Piotr Bębas
Jak narządy samodzielnie mierzą czas – czyli na
temat oscylatorów peryferycznych u owadów.
13:30
Przerwa
13:40
Sesja referatowa cz. 1 – Stawonogi w Gospodarce
Użytkowej
 13:40-14:00: Ewa Mierzejewska – Wstępne
badania nad rolą samców Dermacentor
reticulatus
żerujących
na
zwierzętach
domowych i gospodarskich.
 14:00-14:20: Michał Hołdaj – Problemy ze
zwalczaniem mszyc w sadach jabłoniowych.
 14:20-14:40: Damian Gorzka – Oleje parafinowe
jako
alternatywa
w
ochronie
roślin
sadowniczych.
 14:40-15:00:
Katarzyna
Kaszewska
–
Oligokseniczny gatunek pasożytniczego roztocza
Picobia dryobatis (Acari: Syringophilidae:
Picobiinae) infestujący ptaki dzięciołowe (Aves:
Piciformes: Picidae).
5
WBiOŚ –
parter
Aula WBiOŚ –
I piętro
 15:00-15:20: Grzegorz Kania – Znaczenie
gospodarcze
krocionogów
(Arthropoda:
Diplopoda).
 15:20-15:40: Beniamin Wacławik – Infekcja
bakterią
Wolbachia
polskich
populacji
ryjkowców
z
podrodzaju
Liophloeodes:
filogeneza endosymbionta, drogi transmisji
i wpływ na rozród żywiciela.
 15:40-16:00: Sylwia Bialik – Układ pasożytżywiciel w odniesieniu do Archaeopsylla erinacei
(pchła jeżowa) i Erinaceus roumanicus (jeż
wschodni).
 16:00-16:20: Prezentacja firmy EURx.
WBiOŚ –
II piętro
16:20 Przerwa obiadowa
17:20
Sesja referatowa cz. 2 – Biologia i Fizjologia
Stawonogów I
 17:20-17:40: Beata Szołyga – Wpływ olejku
eterycznego z Origanum vulgare susb. hirtum na
zmiany histopatologiczne w jelicie środkowym
pleśniakowca lśniącego, Alphitobius diaperinus
Panzer.
 17:40-18:00: Andrzej Antoł – Wpływ
temperatury i tlenu na śmiertelność i rozród
u prosionka szorstkiego
 18:00-18:20:
Bartosz
Schramm
–
Automatyzacja pomiaru ommatidiów chrząszczy
Carabidae.
 18:20-18:40: Kamil Szymusiak – Komórki
somatyczne
w
ovariuterus
skorpionów
apoikogenicznych i katoikogenicznych
podobieństwa i różnice.
18:40
Zakończenie pierwszego dnia konferencji
6
Aula WBiOŚ –
I piętro
SOBOTA, 31 maja 2014 r.
10:00
Wykład plenarny – dr Izabela Jędrzejowska
Komórki somatyczne towarzyszące wzrastającym
oocytom w jajnikach pajęczaków.
11:00
Stawonogów II
 11:00-11:20: Agata Bednarek – Poziom
witelogenin u samic Pyrrhocoris apterus po
iniekcji allatostatyny CC.
 11:20-11:40: Arkadiusz Urbański – Wpływ
neuropeptydów oraz hormonów peptydowych na
funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego
chrząszcza Tenebrio molitor.
 11:40-12:00: Agnieszka Suszczyńska – Rola
zegara biologicznego w regulacji wzrostu larw
Spodoptera littoralis (Lepidoptera, Noctuidae)
i Agelena labyrinthica.
 12:00-12:20:
Aleksandra
Rakowiecka
–
Wykorzystanie struktur drugorzędowych 12S
rRNA do badań nad pokrewieństwem w obrębie
Hemiptera.
 12:20-12:40: Marcin Gładysz – Lokalizacja
neuropeptydu CCAP w mózgu różnych owadów
hemimetabolicznych”
 12:40-13:00: Prezentacja firmy Lab-Jot.
11:00
Aula WBiOŚ –
I piętro
Sesja referatowa cz. 4 – Systematyka Stawonogów I
 11:00-11:20: Joanna Trela – Mszyce (Hemiptera,
Sternorrhyncha,
Aphidomorpha)
Parku
Krajobrazowego
Cysterskie
Kompozycje
Krajobrazowe Rud Wielkich.
 11:20-11:40: Jakub Nowicki – Analiza różnic
między dwoma gatunkami
kambryjskich
paradoxididów (Trilobita) z Gór Świętokrzyskich.
7
Sala Rady
WBiOŚ –
I piętro
 11:40-12:00: Lech Karpiński – Zgrupowania
kózkowatych
(Coleoptera:
Cerambycidae)
Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
 12:00-12:20: Agnieszka Sala – Fauna Karkonoszy:
motyle dzienne (Lepidoptera: Papilionidea,
Hesperioidea)
i
kraśniki
(Lepidoptera:
Zygaenidae).
 12:20-12:40: Agata Kiałka – Nowe gatunki
z rodzaju Scirtes (Coleoptera: Scirtidae) z wysp
Fidżi.
 12:40-13:00:
Magdalena
Cielniak
–
Afrotropikalne gatunki muchówek z rodzaju
Discomyza (Diptera: Ephydridae)”
13:00
Przerwa kawowa
13:20
Sesja referatowa cz. 5 – Ekologia Stawonogów
WBiOŚ – parter
 13:20-13:40: Katarzyna Kwiatkowska – Ocena
jakości ekosystemów źródlisk okolic Łodzi i ich
typologia w oparciu o chruściki (Trichoptera)
i okrzemki (Bacillariophyta).
 13:40-14:00: Kamil Karaban – Bezpośredni
i pośredni wpływ mikrostawonogów glebowych
na tempo dekompozycji i obieg materii
organicznej w profilu glebowym.
 14:00-14:20: Michał Wódecki – Sól im nie
straszna. Wstępne rozpoznanie rozmieszczenia
pająków wzdłuż gradientu zasolenia na
antropogenicznym solnisku Polski centralnej.
 14:20-14:40: Mariusz Kanturski – Rozmieszczenie
mszyc z rodzaju Eulachnus, Del Guercio, 1909
(Hemiptera: Aphididae: Lachninae) w Europie
wraz z określeniem potencjalnej niszy
ekologicznej.
 14:40-15:00: Łukasz Trębicki – Porównanie
zgrupowań pająków naroślinnych w uprawach
ekologicznych i konwencjonalnych.
8
Aula WBiOŚ –
I piętro
 14:40-15:00: Paweł Radzikowski – Wpływ
rożnych systemów użytkowania trwałych
użytków zielonych na liczebność, zróżnicowanie
gatunkowe i strukturę populacji owadów z rzędu
prostoskrzydłych (Orthoptera).
WBiOŚ –
II piętro
15:20 Przerwa obiadowa
16:20 Sesja posterowa
WBiOŚ –
III piętro
18:00
Zakończenie drugiego dnia konferencji
19:00
Spotkanie integracyjne dla uczestników konferencji w Restauracji
Aleje Smaku w Katowicach*
NIEDZIELA, 01 czerwca 2014 r.
10:00
Sesja referatowa cz. 6 – Systematyka Stawonogów II
 10:00-10:20: Katarzyna Pochrząst – Związki
filogenetyczne
przedstawicieli
rodzajów
Psilephydra i Synops (Diptera: Ephydridae)
regionu orientalnego.
 10:20-10:40: Paweł Domagała – Historia i stan
badań nad klasyfikacją wewnątrzgatunkową
europejskich populacji pazia królowej Papilio
machaon (Lepidoptera: Papilionidae).
 10:40-11:00: Katarzyna Szczepaniak – Rodzina
Chironomidae ze zbiorów Muzeum Ziemi PAN
w Warszawie.
 11:00-11:20:
Paulina
Gradowska
–
W poszukiwaniu zaginionych populacji? –
wstępne dane na temat pochodzenia populacji
siedliszka
sześcioplamego
Tritomegas
sexmaculatus
(Hemiptera:
Heteroptera:
Cydnidae) w Polsce.
9
Aula WBiOŚ –
I piętro
 11:20-11:40: Jakub Baczyński – Czym tak
naprawdę są cykloidy?
 11:40-12:00: Anna Janicka – Materiały do
poznania składu gatunkowego entomofauny
wierzchołkowej części źdźbeł trzciny pospolitej
(Phragmites australis (Cav. Ex Steud) na
wybranych stanowiskach w okolicy Lublina.
12:00
Przerwa kawowa
12:20
Stawonogów III
WBiOŚ – parter
 12:20-12:40: Natalia Derus – (Nie tylko)
histologiczne metody pomiarów komórek
Drosophila melanogaster.
 12:40-13:00: Lidia Sonakowska – Ultrastruktura
nabłonka jelita środkowego i gruczołu
jelitowego u słodkowodnej krewetki Neocaridina
heteropoda (Crustacea, Malacostraca).
 13:00-13:20: Karolina Walkowiak – Czy
chrząszcz starzeje się tak jak człowiek?
 13:20-13:40: Jan Lubawy – Zmiany metaboliczne
indukowane niską temperaturą u karaczana
Gromphadorhina coquereliana.
 13:40-14:00: Agnieszka Gozdek – Poza
uniwersalnym
prawem?
Allometryczne
skalowanie tempa metabolizmu u chrząszczy
Carabidae.
 14:00-14:20: Karolina Kamińska – Ultrastruktura
i organizacja gruczołu ślinowego Lithobius
forficatus (Myriapoda, Chilopoda).
 14:20-14:40: Izabela Ryczko – Odżywianie się
larw przywódek (Diptera: Ephydridae) sinicami
(Cyanobacteria).
14:40
Przerwa obiadowa
15:30
Zakończenie konferencji
Aula WBiOŚ –
I piętro
WBiOŚ –
II piętro
Aula WBiOŚ
10
*Spotkanie integracyjne dla uczestników konferencji, którzy
zadeklarowali chęć wzięcia w nim udziału odbędzie się
w restauracji
w Katowicach, która mieści
Stanisława, pod numerem 9.
11
się
przy
ul.
Świętego
WYKŁADY PLENARNE
JAK NARZĄDY SAMODZIELNIE MIERZĄ CZAS – CZYLI NA TEMAT OSCYLATORÓW
PERYFERYCZNYCH U OWADÓW
Piotr Bębas
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa
Zegar biologiczny to złożony system, którego rolą jest koordynacja przebiegu
procesów fizjologicznych i ich realizacja w najbardziej odpowiednim czasie.
U owadów, zegar biologiczny jest złożonym systemem, którego głównymi
elementami są liczne oscylatory komórkowe, opisane niemal we wszystkich
narządach. Nie dziwi zatem, że jednym z głównych wyzwań współczesnej
chronobiologii jest charakterystyka budowy molekularnej tych oscylatorów
i określenie tworzonych przez nie powiązań strukturalnych, funkcjonalnych oraz
sposobu w jaki koordynują one rytmy fizjologiczne całego organizmu.
Dotychczas najlepiej poznano oscylator molekularny zlokalizowany
w ośrodkowym układzie nerwowym Diptera, głównie ze względu na dużą liczbę
badań wykonanych w tym zakresie, do których wykorzystano Drosophila
melanogaster. Przedstawiono także szereg dowodów wskazujących na różnice
jego struktury w porównaniu z oscylatorami obecnymi w układach nerwowych
przedstawicieli innych rzędów owadów, Lepidoptera i Hymenoptera.
Sformułowano hipotezę, wg której zegar motyli wykazuje wiele cech pierwotnych,
podczas gdy ten opisywany u błonkówek (głównie pszczoły miodnej, Apis
mellifera) pod względem struktury jest podobny do oscylatora występującego
u ssaków. Owady stanowią zatem doskonały obiekt do badań nad ewolucją
zegarów biologicznych.
Jedną z najbardziej znamiennych cech oscylatorów, tworzących zegar
biologiczny owadów są różnice w poziomie ich autonomii, rozumianej jako
zdolność do generowania rytmów bez udziału, lub przy niewielkim wpływie
oscylatora zlokalizowanego w mózgu. Oscylatory znajdujące się poza ośrodkowym
układem nerwowym zwykło się określać mianem peryferycznych. Ich budowa
molekularna jest słabo poznana, a z kilku doniesień wiadomo, że u tego samego
gatunku owada różnią się one od zegara obecnego w neuronach mózgu pod
względem struktury i prawdopodobnie mechanizmu działania. Jeszcze mniej
wiemy o roli fizjologicznej zegarów peryferycznych. Biorąc pod uwagę ich
ogromne znaczenie w regulacji metabolizmu, rozrodu oraz reakcjach organizmu
na ksenobiotyki są niezmiernie ważne i intensywnie badane przez
chronobiologów.
15
KOMÓRKI
SOMATYCZNE
W JAJNIKACH PAJĘCZAKÓW
TOWARZYSZĄCE
WZRASTAJĄCYM
OOCYTOM
Izabela Jędrzejowska
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Eksperymentalnej,
Zakład Biologii Rozwoju Zwierząt, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław
Jajniki pajęczaków charakteryzują się egzogennym typem struktury, co
oznacza, że wzrost oocytów odbywa się na powierzchni jajnika. Elementem
łączącym wzrastające oocyty ze ścianą jajnika są tzw. styliki utworzone przez grupy
komórek somatycznych wywodzących się z nabłonka ściany jajnika. U większości
grup pajęczaków, komórki stylika są jedynymi komórkami towarzyszącymi
wzrastającym oocytom. U niektórych pajęczaków wzrost oocytów odbywa się
także w towarzystwie komórek pęcherzykowych (folikularnych). Geneza,
różnicowanie, struktura i funkcje komórek somatycznych, które bezpośrednio lub
pośrednio kontaktują się ze wzrastającymi oocytami stanowią przedmiot aktualnie
prowadzonych badań. Wyniki tych badań prowadzą nie tylko do poszerzenia
naszej wiedzy, lecz stwarzają także możliwość prowadzenia analiz porównawczych
dotyczących elementów somatycznych gonad stawonogów.
16
SESJA REFERATOWA
Sesja referatowa 1. Stawonogi w Gospodarce Użytkowej
W STĘPNE
BADANIA NAD ROLĄ SAMCÓW DERMACENTOR RETICULATUS
ŻERUJĄCYCH NA ZWIERZĘTACH DOMOWYCH I GOSPODARSKICH
Ewa Mierzejewska1, Anna Rodo2, Piotr Bębas3, Anna Bajer1
1
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Instytut Zoologii, Zakład Parazytologii,
ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa
2
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Medycyny
Weterynaryjnej, Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej, Zakład Patomorfologii
Zwierząt, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa
3
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Instytut Zoologii, Zakład Fizjologii Zwierząt,
Kleszcz łąkowy Dermacentor reticulatus jest drugim po kleszczu pospolitym
Ixodes ricinus najliczniej występującym gatunkiem kleszczy w Polsce. Jego dorosła
postać żeruje na wielu gatunkach zwierząt domowych, gospodarskich i dziko
żyjących. Uważa się, że w stadium imago jedynie samice żywią się krwią
przenosząc patogeny groźne dla ludzi i zwierząt. Rola postaci dorosłych samców,
które znajdowane są na zwierzętach, wciąż pozostaje niejasna. Wyjaśnienie tego
zagadnienia będzie miało znaczenie dla poszerzenia wiedzy o epidemiologii
chorób odkleszczowych.
Celem naszych badań jest wyjaśnienie roli samców D. reticulatus, które
zostały znalezione na zwierzętach, poprzez określenie ekstensywności ich
zarażenia pierwotniakami Babesia canis oraz bakteriami z rodzaju Rickettsia.
Badane były samce kleszczy łąkowych zebranych z psów i krów jesienią
2012 r. Masa samców zdjętych z żywicieli była nieznacznie większa od masy ciał
kleszczy zebranych z roślinności (wskaźnik zmiany masy ciała=1.03). W badaniach
przeprowadzonych przy pomocy mikroskopu konfokalnego zostało wykazane
zjawisko indukowanej spermatogenezy u samców zebranych ze zwierząt. W DNA
izolowanym osobno z przedniej i tylnej części ciała każdego osobnika,
amplifikowany był materiał genetyczny ssaka, z którego zdjęty był kleszcz.
Ekstensywność zarażenia kleszczy zdjętych z psów była wyższa w porównaniu
z kleszczami poszukującymi. Wszystkie pozytywne próby Rickettsia wykazywały
homologię z sekwencją zoonotycznego gatunku R. raoulti.
Wstępne badania wskazują, że samce D. reticulatus mogą pełnić istotną rolę
w przenoszeniu i utrzymywaniu w środowisku patogenów mających znaczenie dla
medycyny i weterynarii.
Badania sfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu OPUS
2011/03/B/NZ8/02212.
19
PROBLEMY ZE ZWALCZANIEM MSZYC W SADACH JABŁONIOWYCH
Michał Hołdaj, Damian Gorzka
Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, Pracownia Entomologii,
ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice
Każdego roku mszyce występują w sadach jabłoniowych bardzo licznie.
Ciepła jesień i krótka, niezbyt mroźna zima sprzyjają rozwojowi tego szkodnika.
Intensywne żerowanie mszyc skutkuje zaburzeniami w rozwoju rośliny,
przejawiającymi się skręcaniem i zginaniem pędów, a także żółknięciem,
marszczeniem, kędzierzawieniem i zwijaniem się liści. Wzrost silnie
zaatakowanych roślin ulega zahamowaniu i powstają skrócone łodygi, które
obumierają. Wydalana przez mszyce duża ilości spadzi jest pożywką dla grzybów
sadzakowych.
Do
gatunków
mszyc
występujących
najczęściej
istwarzających najpoważniejsze zagrożenie w sadach jabłoniowych zaliczamy:
mszycę jabłoniową (Aphis pomi), mszycę jabłoniowo-babkową (Dysaphis
plantaginea), bawełnicę korówkę (Eriosoma lanigerum).
W poprzednich latach nierzadko zdarzało się, że producenci wykonywali
w sezonie 3 i więcej zabiegów, nie uzyskują satysfakcjonujących rezultatów.
Powodów takiego stanu rzeczy mogło być kilka. Jednym z nich jest
niedostosowanie się do zaleceń producenta dotyczących użytkowania danego
produktu. Zalecenia takie są szczegółowo opisane w dołączonej do produktu
etykiecie, jak również w Programie Ochrony Roślin Sadowniczych. Przy
stosowaniu wielu insektycydów ważne są zarówno warunki atmosferyczne
(temperatura, wiatr, wilgotność, nasłonecznienie), dawka stosowanego środka
(mierzona w l/ha lub kg/ha), jak również termin zastosowania preparatu,
dokładność wykonania zabiegu oraz objętość cieczy roboczej zużytej na hektar.
Znaczący wpływ ma również wielkość drzew, zagęszczenie koron oraz sposób
działania preparatu (powierzchniowe, układowe, wgłębne). Podstawą
racjonalnego zwalczania jest lustracja pod kątem liczebności mszyc i ich wrogów
naturalnych oraz znajomość podstawowych zasad stosowania środków ochrony
roślin. Nieuzasadniona liczba zabiegów tym samym aficydem może prowadzić nie
tylko do generowania dodatkowych kosztów przez producenta, ale przede
wszystkim może doprowadzić do obniżenia wrażliwości agrofaga na substancje
czynną w nim zawartą, czyli do wyselekcjonowania rasy odpornej. W Instytucie
Ogrodnictwa prowadzimy badania nad opracowaniem szybkiej metody oceny
odporności mszyc na wybrane insektycydy.
Badania współfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie
w ramach grantu: N N310 780040.
20
OLEJE
PARAFINOWE
SADOWNICZYCH
JAKO
ALTERNATYWA
W
OCHRONIE
ROŚLIN
Damian Gorzka, Michał Hołdaj
Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, Pracownia Entomologii,
ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice
Od kilku lat coraz bardziej popularne w ochronie roślin stają się środki
owadobójcze zawierające olej parafinowy. Tak zwane środki olejowe działają na
szkodniki kontaktowo a na roślinie powierzchniowo, mechanizm ich działania
polega na zahamowaniu funkcji życiowych owada poprzez zamknięcie dopływu
powietrza w fazie rozwojowej jaja bądź larwy szkodnika. Środki zawierające olej
parafinowy, ze względu na wczesny termin stosowania, nie wyniszczają
parazytoidów oraz owadów pożytecznych, dlatego są zalecane w Integrowanej
Ochronie Roślin obowiązującej od 01.01.2014 roku. Zabiegi tymi środkami
wykonuje się najczęściej na początku wegetacji. W sadach śliwowych preparaty
olejowe mogą być stosowane do zwalczania jaj zimujących przędziorka owocowca
(Panonychus ulmi) oraz do zwalczania larw misecznika śliwowego
(Parthenolecanium corni) – ważnego szkodnika śliw. W celu zwalczania
Parthenolecanium corni zabieg powinien być wykonany tuż przed kwitnieniem
w tzw. fazie wegetacyjnej śliw nazywanej pękaniem pąka, bądź w fazie zielonego
pąka. Preparat Treol 770 EC, zawierający olej parafinowy, zastosowany w dawce
11,25 l/ha (stężenie 1,5%) w latach 2013-2014 wykazał skuteczność na poziomie
92,8% i 75,5% (odpowiednio). Wyniki opracowano przy pomocy formuły Abbotta.
Stosowanie preparatów olejowych wczesną wiosną nie jest łatwe, zabiegi
powinny być wykonane przy temperaturze wyższej niż 5 °C. Ze względu na
możliwość powstania zjawiska fitotoksyczności unika się stosowania tych środków
przed zbliżającym się ochłodzeniem i opadami deszczu. Aby zapewnić skuteczność
przy stosowaniu preparatów olejowych należy pamiętać o starannym wykonaniu
zabiegu umożliwiającym dokładne pokrycie cieczą roboczą chronionych drzew.
21
OLIGOKSENICZNY
GATUNEK
PASOŻYTNICZEGO
PICOBIADRYOBATIS (ACARI: SYRINGOPHILIDAE: PICOBIINAE)
PTAKI DZIĘCIOŁOWE (AVES: PICIFORMES: PICIDAE)
ROZTOCZA
INFESTUJĄCY
Katarzyna Kaszewska, Sylwia Bialik
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Instytut Biologii
Środowiska, Zakład Morfologii Zwierząt, ul. Umultowska 89, Poznań 61-614
Roztocze należące do rodziny Syringophilidae Lavoipierre, 1953
to permanentne ektopasożyty ptaków zasiedlające dutki wszystkich typów piór:
lotki I-, II,III-rzędowe sterówki oraz pokrywy. Odżywiają się tkanką otaczającą
calamus, przebijając dutkę sztyletowatymi chelicerami. Syringophilidae dzieli się
na dwie podrodziny Syringophilinae Lavoipierre, 1953 i Picobiinae Johnston,
Kethley, 1975. Dotychczas opisano 280 gatunków roztoczy z rodziny
Syringophilidae. Przypuszcza się, że akarofauna tych roztoczy może liczyć nawet
do 5000 gatunków. Analiza spektrum żywicielskiego dla Syringophilidae, pozwala
stwierdzić, że w ogromnej większości są to pasożyty o wąskiej specyficzności
hostalnej. Pasożyty te mogą infestować tylko jeden gatunek żywicielski (pasożyty
monokseniczne) lub infestujące kilka gatunków żywicieli blisko ze sobą
spokrewnionych (pasożyty oligokseniczne).
Picobia dryobatis to przedstawiciel podrodziny Picobiinae (Prostigmata;
Syringophilidae) pasożytujący na piórach okrywowych ptaków dzięciołowych
(Piciformes: Picidae). Do tej pory P. dryobatis opisywano z następujących
gatunków żywicielskich: Dendrocopos major horetorum, D. minor, D. leucotos,
Picoides tridactylus z obszaru Palearktyki. Wyniki otrzymane podczas badań
kseniczności Picobia dryobatis, pozwoliły na wykazanie nowych gatunków
żywicielskich oraz, dzięki zgromadzeniu danych zoogeograficznych można przyjąć,
iż centrum występowanie P. dryobatis obejmuje rejon Neotropiku. Spektrum
żywicielskie dla Picobia dryobatis zostało poszerzone o następujące gatunki:
Dendropicos goartae, D. strielingi, D. namaquus, Picoides pubescens,
P. arcticus, P. scalaris, Veniliornis cassini, V.fumigatus, V. kirkii, V.sangineus,
V.passerinus, V.spilogaster, Dendrocopos darjellensis. Na podstawie analizy
specyficzności żywicielskiej tego pasożyta przyjąć można, iż jest to gatunek
oligokseniczny infekujący ptaki należące do rodziny dzięciołowych. Gatunki
żywicielskie tworzą grupy siostrzane skupione w trybie Dendropicini. Infekowanie
tak wielu gatunków ptaków będących ze sobą spokrewnionych świadczyć może o
obecności tego pasożyta u wspólnego przodka.
22
ZNACZENIE GOSPODARCZE KROCIONOGÓW (ARTHROPODA, DIPLOPODA)
Grzegorz Kania
Uniwersytet Medyczny, I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym, Katedra
i Zakład Biologii i Parazytologii, ul. Radziwiłłowska 11, 20-080 Lublin
Większość krocionogów to saprofagi, biorące udział w dekompozycji materii
organicznej, w tym martwego drewna. Krocionogi współtworzą kompost oraz
uczestniczą w rekultywacji ekosystemów i w biologicznej ochronie lasu.
Diplopoda są szkodnikami roślin uprawnych. Blaniulus guttulatus (Bosc.),
Choneiulus
palmatus
(Nemec)
żerują
głównie
na
truskawkach,
a Cylindroiulus caeruleocinctus (Wood) niszczy uprawy ziemniaków i marchwi.
W Europie obserwowano i opisywano masowe wędrówki dwóch gatunków
Cylindroiulus caeruleocinctus i Ommatoiulus sabulosus. C. caeruleocinctus
występował masowo w kilku dzielnicach Lublina od 2006 do 2013 roku.
O. sabulosus obserwowano masowo w Wałbrzychu (2002-2007), Dąbrowie
Górniczej, Jaworznie i w Chrzanowie (2000-2005) oraz w Krakowie (2009-2011),
i w okolicach Warszawy w 2013 roku. Obydwa gatunki są uciążliwe dla
mieszkańców z powodu gromadzenia się licznych osobników dorosłych wokół
okien i drzwi oraz wędrówki do wewnątrz budynków.
23
INFEKCJA
BAKTERIĄ WOLBACHIA POLSKICH POPULACJI RYJKOWCÓW
Z PODRODZAJU LIOPHLOEODES: FILOGENEZA, DROGI TRANSMISJI I W PŁYW NA
ROZRÓD ŻYWICIELA
Beniamin Wacławik
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii, Zakład
Entomologii, ul Gronostajowa 9, 30-387 Kraków
Wolbachia jest bakterią, której obecność stwierdzono w komórkach bardzo
wielu bezkręgowców, przede wszystkim owadów. Najczęściej zasiedla narządy
rozrodcze i jest przekazywana zarówno w linii horyzontalnej (w ramach jednego
pokolenia), jak i w pionowej (z pokolenia na pokolenie). Z tą drugą drogą infekcji
łączy się jej najbardziej charakterystyczna właściwość. Ponieważ Wolbachia jest
przekazywana jedynie w linii matczynej, często manipuluje rozrodem swojego
żywiciela, w celu osiągnięcia jak największej liczby samic w kolejnym pokoleniu.
Prowadzi to do poważnych zmian w strukturze populacji gospodarza, jak również
często do drastycznego spadku różnorodności mtDNA, które, podobnie jak
Wolbachia, dziedziczone jest wyłącznie w linii matczynej. Występująca
niezgodność pomiędzy filogenezą bakterii Wolbachia i jej żywiciela, oraz
pokrewieństwo szczepów infekujących sąsiadujące lub wykazujące podobne
ekologiczne preferencje, lecz niespokrewnione populacje (zarówno tego samego
jak i różnych gatunków), wskazuje na spory udział przekazu horyzontalnego
w rozprzestrzenianiu się tej bakterii.
W badaniu skupiono się na filogenezie endosymbionta Wolbachia
występującego u dwóch gatunków ryjkowców z podrodzaju Liophloeodes:
L. lentus i L. gibbus i porównaniu jej z geograficznym rozmieszczeniem tych
owadów oraz ich filogenezą. W analizach zostały użyte geny kodujące białko
endosymbionta ftsZ oraz wsp, natomiast do zbadania pokrewieństwa ryjkowców
użyto markerów COI i EF-1α. Zbadano również specyficzność badanych szczepów
bakterii względem badanych ryjkowców poprzez porównanie ich ze szczepami
występującymi w komórkach innych grup owadów. Zanalizowano też różnice
między zmiennością DNA jądrowego i mitochondrialnego związane z pionowym
przekazem bakterii.
Wyniki badań wskazują na udział obu typów przekazu bakterii wśród
populacji Liophloeodes. Zanotowano dużą różnicę pomiędzy zmiennością mtDNA
i genów jądrowych, jednak filogeneza szczepów bakterii wskazuje na spory udział
przekazu horyzontalnego w rozprzestrzenianiu się endosymbionta.
24
UKŁAD PASOŻYT-ŻYWICIEL W ODNIESIENIU DO ARCHAEOPSYLLA
(PCHŁA JEŻOWA) I ERINACEUS ROUMANICUS (JEŻ WSCHODNI)
ERINACEI
Sylwia Bialik, Katarzyna Kaszewska
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Instytut Biologii
Środowiska, Zakład Morfologii Zwierząt, ul. Umultowska 89, Poznań 61-614
W faunie Polski występują dwa gatunki jeży: Erinaceus europaeus (jeż
zachodni) i Erinaceus roumanicus (jeż wschodni), na którym w przeważającej
mierze prowadziłam swoje badania. Erinaceus roumanicus jest gatunkiem szeroko
rozprzestrzenionym w Polsce. Obejmuje swoim zasięgiem tereny na wschód od
Odry.
Pierwotnie jeże były związane z ekosystemami leśnymi. Jednak najnowsze
badania wskazują, że częściej są spotykane na terenach zantropogenizowanych,
stając się współtowarzyszem naszego otoczenia. Te cechy ułatwiają i nasilają
przenoszenie patogenów odzwierzęcych na człowieka przy udziale pchły jeżowej
Archaeopsylla erinacei.
Wiosną, latem i jesienią 2012 roku przeprowadzono odłowy jeży wschodnich
na terenie miasta Poznania w obrębie Jeziora Rusałka, celem zebrania
występujących na nich pasożytów. Wszystkie pchły, które zostały zebrane
i oznaczone należały do jednego gatunku Archaeopsylla erinacei, zaliczane do
rodziny Pulicidae. W takim przypadku można zauważyć, że u tych gatunków
występuję monokseniczność (pasożyt związany jest tylko z jednym gatunkiem
żywicielskim).
Wyłącznie osobniki dorosłe pcheł są zewnętrznymi, czasowymi pasożytami
żywiącymi się krwią i limfą swoich żywicieli. Larwy są wolno żyjące i odżywiają się
szczątkami organicznymi. Te drobne owady wykształciły liczne przystosowania do
pasożytniczego trybu życia, m.in. utrzymanie się na żywicielu (ciało bocznie
spłaszczone; długie, skoczne nogi) i pobieranie krwi (aparat kłująco-ssący).
25
Sesja referatowa 2. Biologia i Fizjologia Stawonogów I
W PŁYW
OLEJKU ETERYCZNEGO Z ORIGANUM VULGARE SUSB. HIRTUM NA
ZMIANY HISTOPATOLOGICZNE W JELICIE ŚRODKOWYM PLEŚNIAKOWCA
LŚNIĄCEGO ALPHITOBIUS DIAPERINUS PANZER
Beata Szołyga1, Maryla Szczepanik1, Antoni Szumny2
1
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Zakład Zoologii
Bezkręgowców, ul. Lwowska 1, 87-100 Toruń
2
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Chemii, Wydział Nauk o Żywności,
ul. C.K. Norwida 25/27, 50-375 Wrocław
W przyrodzie olejki eteryczne odgrywają istotną rolę w procesach
obronnych roślin przed patogenami i fitofagami. Poprzez różnokierunkowe
oddziaływanie na owady ograniczają ich wzrost, zaburzają rozwój, płodność
i metamorfozę. Częstym objawem stosowania olejków eterycznych metodą
żołądkową jest zmniejszony, w stosunku do kontroli, przyrost masy ciała owadów.
Jedną z przyczyn ograniczenia wzrostu mogą być zaburzenia trawienia
i przyswajania pokarmu, wynikające z blokowania enzymów proteolitycznych
w jelicie środkowym, i zmian histopatologicznych zachodzących w przewodzie
pokarmowym. Olejki eteryczne poprzez deterentne oddziaływanie wpływają także
na zmniejszenie ilości, lub w skrajnych przypadkach, całkowite wstrzymanie
pobierania pokarmu. Histopatologia jelita środkowego owadów prowadząca do
zaburzeń na różnych etapach odżywiania (pobieranie pokarmu, trawienie
i przyswajanie) jest stosunkowo słabo udokumentowana w literaturze,
i mechanizm działania tych wieloskładnikowych mieszanin na jelito środkowe
owadów-szkodników nie został dokładnie poznany.
W referacie zostaną przedstawione wyniki badań nad aktywnością
insektycydalną olejku eterycznego z Origanum vulgare susb. hirtum i jego
głównego komponenta – karwakrolu wobec larw i chrząszczy A. diaperinus,
szkodnika masowo zasiedlającego kurniki, brojlernie, i wychowalnie drobiu.
Badania obejmowały ocenę właściwości antyfidantnych; ocenę wzrostu, rozwoju,
metamorfozy i śmiertelności larw A. diaperinus hodowanych na diecie
zawierającej 1% roztwory olejku lub karwakrolu. Omówione zostaną także zmiany
histopatologiczne zachodzące w jelicie środkowym traktowanych larw. Stosowane
w badaniach olejki eteryczne izolowano z roślin metodą destylacji z parą wodną
przy użyciu aparatu Derynga w Katedrze Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego we
Wrocławiu. Skład chemiczny wyizolowanych olejków eterycznych został określony
przy pomocy aparatu GC-MS. Interpretację chromatogramów otrzymanych
olejków eterycznych przeprowadzono przy użyciu programów MS Data Review
oraz SPECMAN.
26
W PŁYW
TEMPERATURY I TLENU NA ŚMIERTELNOŚĆ I ROZRÓD U PROSIONKA
SZORSTKIEGO (PORCELLIO SCABER)
Andrzej Antoł, Térezia Horváthová
Uniwersytet Jagielloński Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,
ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków
W wielu badaniach zaobserwowano, że zwierzęta ektotermiczne hodowane
w niskich temperaturach rosną dłużej, ale osiągają wyższe końcowe masy ciała
w porównaniu ze zwierzętami utrzymywanymi w wysokich temperaturach
(temperature size rule – TSR). W celu sprawdzenia podłoża ewolucyjnego TSR
założono esperyment z użyciem, jako modelu, równonogów z gatunku prosionek
szorstki (Porcellio scaber).
W prowadzonym eksperymencie zwierzęta są hodowane w dwóch
temperaturach (22 i 15 °C) oraz w dwóch stężeniach tlenu (22 i 10%). Hodowlę
założono w październiku 2013 roku, umieszczając samice z samcami w warunkach
eksperymentalnych. Sukcesywnie oddzielano ciężarne samice do osobnych
pudełek. Następnie, co tydzień sprawdzano wszystkie pudełka, w celu
stwierdzenia porodu i usunięcia ewentualnych martwych samic, martwych
miotówi uzupełnienia pożywienia.Zaobserwowano istotny wpływ temperatury na
długość ciąży (pierwsze porody w niskiej temperaturze pojawiły się dwa miesiące
po pierwszych porodach w wyższych temperaturach). Zanotowano również
większą śmiertelność w zabiegach z niższym stężeniem tlenu.
Po dwóch miesiącach przystąpiono do liczenia zwierząt, zanotowano
w niskich warunkach tlenowych mniejsze mioty. Mioty w temperaturach niższych
osiągają niższą masę ciała niż te z wyższych temperatur, nie ma różnicy między
zabiegami z różnym stężeniem tlenu.
Powyższe wyniki wskazują, że zarówno temperatura, jak i tlen wpływają
ograniczająco na stawonogi, powodując różnice w terminie przystąpienia do
reprodukcji, wielkości miotów i masie ciała potomstwa. W przyszłości
kontynuowane będzie ważenie oraz liczenie potomstwa. Pobierane będą też
próbki do analiz histologicznych w celu sprawdzenia wpływu warunków
eksperymentalnych na wielkości komórek oraz mierzone będzie tempo respiracji.
27
AUTOMATYZACJA POMIARU OMMATIDIÓW CHRZĄSZCZY CARABIDAE
Bartosz Schramm, Agnieszka Gozdek
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,
ul. Gronostajowa 7,30-387 Kraków
W wielu badaniach związanych z fizjologią, problematyką ewolucji czy też
genetyką jedną z kwestii kluczowych jest określania wielkości ciała oraz wielkości
komórek, które go budują. Dlatego też celowym okazało się stworzenie metody,
która umożliwi szybki i precyzyjny sposób uzyskania takich pomiarów.
Morfologia oka złożonego wielu owadów stanowi wskaźnik cech
fenotypowych, jak również tych związanych ze środowiskiem życia, sposobem
zdobywania pokarmu czy też cyklem okołodobowym. Z tego też powodu pomiary
parametrów ommatidiów, takich jak ich liczba czy wielkość stało się tematem
zainteresowania wielu naukowców.
Celem prezentowanej pracy było stworzenie zautomatyzowanej procedury
pomiaru ommatidiów na przykładzie chrząszczy biegaczowatych Carabidae.
W procesie tworzenia prezentowanej metody wykorzystano 10 gatunków
chrząszczy o skrajnie różnych rozmiarach ciała. Do jej stworzenia zastosowano
metodę wykonywania odlewów zewnętrznych oka złożonego oraz
zautomatyzowane algorytmy analizy obrazu programu ImageJ. Dzięki temu
powstało narzędzie, którego wyniki pracy następnie porównano statystycznie
z metodami stosowanymi dotychczas w podobnych badaniach.
Wykazano, iż wyniki, które generuje opisana metoda statystycznie nie różnią
się od najdokładniejszej ze stosowanych obecnie metod. Przedstawiono również,
iż procedura ta umożliwia zanalizowanie kilkukrotnie większej liczby ommatidiów,
w wielokrotnie krótszym czasie, dzięki czemu przyczyni się do wzmocnienia analiz
statystycznych uzyskanych wyników, ograniczając równocześnie czas obróbki
pozyskanych danych. Otrzymane, w wyniku zastosowania powyższego algorytmu,
wyniki porównano również ze stosowanymi metodami pomiaru wielkości i masy
ciała uzyskując silne istotne statystycznie korelacje z tymi czynnikami. Dzięki
uniwersalności opisanej metody przy niewielkim nakładzie pracy na adaptację
procesu, możliwe będzie jego wykorzystanie w szerokiej gamie pomiarów
ommatidiów u wielu gatunków bezkręgowców. Możliwe będzie również jej dalsze
rozwijanie z uwagi na wykorzystanie w jej tworzeniu łatwo dostępnych
materiałów oraz powszechnego oprogramowania.
28
STRUKTURA
OVARIUTERUS
U
SKORPIONÓW
I KATOIKOGENICZNYCH – PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE
APOIKOGENICZNYCH
Kamil Szymusiak, Izabela Jędrzejowska
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Eksperymentalnej,
Zakład Biologii Rozwoju Zwierząt, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław
Żeńskie gonady skorpionów zwane są jajnikomacicą (ovariuterus). Wynika to
z faktu, iż w gonadzie odbywa się nie tylko wzrost i dojrzewanie komórek
jajowych, lecz również ma miejsce zapłodnienie i rozwój zarodka. Jajnikomacica
budową przypomina drabinkę i zbudowana jest z kilku poprzecznie, i podłużnie
ułożonych cewek. U skorpionów, podobnie jak u większości Chelicerata, oogonia i
powstające z nich oocyty początkowo zlokalizowane są w ścianie gonady pomiędzy
komórkami somatycznymi. Wraz z rozpoczęciem wzrostu prewitelogenicznego,
oocyty opuszczają ścianę jajnikomacicy wraz z towarzyszącymi im komórkami
nabłonka i kontynuują wzrost na powierzchni gonady.Ovariuterus skorpionów
podzielony został na dwa typy: apoikogeniczny i katoikogeniczny. Każdy z nich
przejawia unikatowe cechy dotyczące pozycji wzrastającego oocytu, jego relacji
z komórkami somatycznymi oraz akumulacji materiału zapasowego. W typie
apoikogenicznym, oocyty wzrastają w pęcherzyku utworzonym przez komórki
folikularne, utrzymując kontakt ze ścianą jajnikomacicy za pomocą grupy komórek
somatycznych tworzących tzw. stylik. W typie katoikogenicznym, wzrost oocytów
odbywa się w kieszonkach (diverticula) utworzonych poprzez uwypuklenie się
nabłonka ściany jajnikomacicy.
U skorpionów apoikogenicznych ściana cewki ovariuterus zbudowana jest
z dwóch warstw: wewnętrznej nabłonkowej i zewnętrznej mięśniowej. Oocytom
wzrastającym na powierzchni gonady towarzyszą dwie, pochodzące z nabłonka
ovariuterus, populacje komórek somatycznych. Pierwszą stanowią komórki
folikularne, które przylegają do znaczącej powierzchni oocytu, a drugą komórki
stylika tworzące przewód (stylik), łączący oocyt ze ścianą ovariuterus.
U skorpionów katoikogenicznych, w odróżnieniu od typu apoikogenicznego,
ściana ovariuterus zawiera dwie warstwy nabłonka, które wspólnie uwypuklają się
i tworzą kieszonki, wewnątrz których wzrastają oocyty, a po zapłodnieniu rozwijają
się zarodki. Zewnętrzna warstwa nabłonka zbudowana jest z licznych,
nieregularnych komórek, a wewnętrzna wsparta na odrębnej błonie podstawnej,
uformowana z jednej warstwy komórek, wykazuje podobieństwo do nabłonka
typu apoikogenicznego.
29
Sesja referatowa 3. Systematyka Stawonogów I
MSZYCE (HEMIPTERA, STERNORRHYNCHA, APHIDOMORPHA) PARKU
KRAJOBRAZOWEGO CYSTERSKIE KOMPOZYCJE KRAJOBRAZOWE RUD
WIELKICH
Joanna Trela
Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii
ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Park Krajobrazowy „CKKRW”, ze względu na zróżnicowanie przyrodnicze,
zachowane naturalnie siedliska i walory krajobrazowe stanowi cenny,
i wyróżniający się element na tle Górnego Śląska, kojarzonego głównie
z wielkoprzemysłową aglomeracją. Elementami przyrodniczymi pierwszorzędnej
wagi są zwarte kompleksy lasów rudzkich i pszczyńskich. Wraz z systemem
hydrograficznym rzek Rudy, Pszczynki, Korzeńca i Gostyni tworzą one
najważniejszy, w południowej Polsce pomost ekologiczny, przebiegający między
dolinami Wisły i Odry oraz strefami podgórskimi Karpat i Sudetów. Spełniają
ponadto rolę makroostoi, z których wiele gatunków może migrować na rozległe
tereny Śląska. Lasy rudzkie rozciągają się u wylotu Bramy Morawskiej, która ze
względów biogeograficznych stanowi miejsce przenikania gatunków z południa
Europy. Jest to główny szlak migracyjny kształtujący faunę północnej Polski.
Mimo tak ogromnej bioróżnorodności entomofauna Parku jest dość słabo
poznana dlatego podjęto pracę nad rozpoznaniem mszyc Parku Krajobrazowego
„CKKRW”.
Materiał zbierano w latach 2009-2013 na 73 powierzchniach badawczych
należących do różnych zbiorowisk roślinnych. W sumie wykazano obecność 179
taksonów mszyc, w tym 173 gatunki i 16 podgatunków – co stanowi 23,63%
polskiej afidofauny. W zebranym materiale wykazano 3 gatunki nowe dla fauny
Polski, 31 gatunków nowych dla terenu Górnego Śląska, odnotowano również
drugie stanowisko na tym terenie dla 4 gatunków, oraz potwierdzono obecność
2 gatunków na terenie GŚ po roku 1968.
W zebranym materiale podano udział procentowy poszczególnych
podrodzin – najliczniej reprezentowane były: Macrosiphinae, Aphidinae z rodziny
Aphididae oraz Calaphidinae z rodziny Drepanosiphidae. Analiza troficzna
zebranych gatunków wykazała dominację oligofagów I-gostopnia i gatunków
związanych z roślinami zielnymi.
Dodatkowo wykonano także analizę troficzną, analizę cykli życiowych
oraz preferencji wilgotnościowych zasiedlanych środowisk.
Najwięcej gatunków wykazano ze zbiorowisk półruderalnych i ruderalnych,
dowiedziono także preferencje siedlisk synantropijnych i kserotermicznych.
30
ANALIZA
RÓŻNIC
MIĘDZY
DWOMA
GATUNKAMI
PARADOXIDIDÓW (TRILOBITA) Z GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH
KAMBRYJSKICH
Jakub Nowicki
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii,
ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa
Instytut
Geologii
Podstawowej,
Taksonomia polskich przedstawicieli rodziny Paradoxididae Hawle et Corda,
1847 jak dotąd nie doczekała się rewizji uwzględniającej aktualny stan wiedzy.
Ponadto, wyróżnienie niektórych taksonów wydaje się budzić wątpliwości.
Przykładem takich niejasności taksonomicznych są Paradoxides slowiecensis
Orłowski, 1965 oraz Paradoxides socius Orłowski, 1985, gatunki paradoxididów
występujące w utworach kambryjskiej formacji piaskowców ze Słowca w Górach
Świętokrzyskich. Proponowane w literaturze rozróżnienie między tymi taksonami
sprowadza się do różnic w proporcjach kranidiów: P. socius obejmuje formy
szersze, zaś P. slowiecensis – węższe.
Okazy zaliczane do obydwu taksonów ponownie przeanalizowano, stosując
poza klasycznym opisem paleontologicznym metody statystyczne, eksplorację
danych (data mining) oraz morfometrię geometryczną. Badany materiał pochodzi
z Góry Słowiec ze środkowej części Gór Świętokrzyskich i znajduje się w kolekcjach
Muzeum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum
Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego.
Materiał obejmował 76 kranidiów o różnym stopniu kompletności i stanie
zachowania. W badanych kranidiach pomierzono 19 parametrów, jednak z uwagi
na różny stan zachowania komplet pomiarów uzyskano dla nielicznych okazów.
W celu zaprezentowania morfometrii geometrycznej wykonano zdjęcia wybranych
okazów.
Analiza rozkładu wartości proporcji kranidiów dla poszczególnych okazów nie
wykazała istotnych różnic między taksonami. Ponadto, wielowymiarowa analiza
dyskryminacyjna pokazała nakładanie się morfotypów oraz duży udział form
błędnie zaklasyfikowanych. Morfometria geometryczna wykazała, że jedyną
różnicą między typowymi przedstawicielami badanych taksonów są proporcje,
przy braku innych cech rozróżniających.
Zebrane dane wskazują na jednorodność badanej populacji, sugerując brak
podstaw do rozdzielania jej na dwa taksony. Stosunkowo duża rozpiętość proporcji
kranidiów jest prawdopodobnie wynikiem późniejszych deformacji tektonicznych.
Dotychczasowe badania skłaniają do wniosku, że wszystkie okazy dotychczas
opisywane jako Paradoxides socius należy zaliczyć do gatunku
Paradoxides slowiecensis.
31
ZGRUPOWANIA
KÓZKOWATYCH
(COLEOPTERA:
ZAŁĘCZAŃSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
CERAMBYCIDAE)
Lech Karpiński, Wojciech Szczepański
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Kózkowate to jedna z najliczniejszych na świecie rodzin chrząszczy, z której
opisano ponad 30 tys. gatunków, z czego w Polsce stwierdzonych zostało 192.
Większość gatunków związana jest z martwym bądź obumierającym drewnem
drzew i krzewów, dlatego odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów
leśnych.
Załęczański Park Krajobrazowy utworzony został 5 stycznia 1978 r. jako
jeden z pierwszych parków krajobrazowych w Polsce i zajmuje powierzchnię
148,1 km2. Według regionalizacji Kondrackiego swoim zasięgiem obejmuje
północną część mezoregionu Wyżyna Wieluńska, natomiast według podziału
przyjętego w Katalogu Fauny Polski znajduje się w obrębie dwóch krain
zoogeograficznych: Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej oraz Wyżyny Małopolskiej.
W krajobrazie parku przeważają lasy i pola uprawne, w mniejszym stopniu
występują tutaj różnego typu zbiorowiska muraw i łąk.
Badania prowadzono w latach 2010-2013 w południowej części ZPK,
uwzględniając w nich następujące rezerwaty przyrody: Stawiska, Bukowa Góra
oraz Węże. Celem było możliwie pełne poznanie składu gatunkowego oraz
liczebności i częstości występowania poszczególnych gatunków chrząszczy
z rodziny kózkowatych tego obszaru. Ponadto dokonano analizy zgrupowań
kózkowatych na tle siedliskowych typów lasu. W trakcie badań używano
standardowych metod połowu chrząszczy: wypatrywanie imagines,
czerpakowanie roślin, otrząsanie do parasola entomologicznego, przywabianie
chrząszczy do sztucznego źródła światła. Pobierano również czynne żerowiska ze
stadiami preimaginalnymi, które poddano następnie hodowli laboratoryjnej.
Wykazano łącznie 54 gatunki Cerambycidae (28% fauny Polski), należące do
pięciu podrodzin. Łącznie odnotowano ok. 2 tys. imagines oraz ok. 1 tys. żerowisk,
larw i/ lub poczwarek. Najwięcej gatunków (ok. 60%) zaliczono do grupy
nielicznych –rzadkich, najmniej (ok. 9%) do nielicznych – częstych. Najwięcej
gatunków odnotowano w lesie mieszanym świeżym (ok. 90%), najmniej zaś
w borze mieszanym wilgotnym (ok. 11%).
32
FAUNA KARKONOSZY: MOTYLE DZIENNE (LEPIDOPTERA: PAPILIONIDEA,
HESPERIOIDEA) I KRAŚNIKI (LEPIDOPTERA: ZYGAENIDAE).
Agnieszka Sala
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Środowiskowej,
Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców, ul. Przybyszewskiego 63/77,
51-148 Wrocław
Motyle o aktywności dziennej, dzięki swoim, całkiem dużym (jak na
entomofaunę) rozmiarom i, co za tym idzie – łatwości w obserwacji, stanowią
bardzo dobrą grupę organizmów modelowych do badań nad zmianami
w ekosystemach. W XXI wieku notuje się spadek zarówno różnorodności, jak
i liczebności występowania motyli w Europie. Spośród najważniejszych przyczyn,
które powodują taki stan rzeczy należy wymienić: intensyfikację rolnictwa oraz
z drugiej strony – zaprzestanie pokosu i wypasu zwierząt na łąkach zarastających
roślinnością ekspansywną; niszczenie korytarzy ekologicznych, i fragmentacja
siedlisk; zanieczyszczenia wód, powietrza, i gleby; a także zmiany klimatyczne.
Wykazano istnienie dwóch przeciwstawnych wzorów adaptacji zwierząt do
wzrostu średnich temperatur. Gatunki śródziemnomorskie, przystosowane do
gorącego klimatu, rozszerzają swój zasięg o tereny położone bardziej na północ
lub na wyższych położeniach górskich. Z kolei gatunki występujące do tej pory
w wilgotnych i chłodnych środowiskach, cofają swój zasięg na większe wysokości
n.p.m. lub szerokości geograficzne. W odpowiedzi na szereg zmian, nie tylko
klimatycznych, badania faunistyczne w ostatnich latach przynoszą wiele
ciekawych doniesień. W czasie inwentaryzacji motyli dziennych i kraśników
Karkonoskiego Parku Narodowego wraz z jego otuliną (Obszar Natura 2000
„Karkonosze”), w których brało udział dziewięciu ekspertów, w sezonie wiosennoletnim 2013 r. wykazano aż 72 gatunki, z czego 15 – szczególnie ważnych
i istotnych, chronionych na terenie Polski, Czech, lub całej Unii Europejskiej.
33
NOWE
FIDŻI
GATUNKI Z RODZAJU
SCIRTES (COLEOPTERA: SCIRTIDAE)
Z WYSP
Agata Kiałka
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Katedra Bioróżnorodności
i Taksonomii Ewolucyjnej, ul. Przybyszewskiego 63/77, 51-148 Wrocław
Rodzina Scirtidae Fleming, 1821 zaliczana jest do podrzędu chrząszczy
wielożernych (Polyphaga) i jest dość słabo poznaną grupą owadów. Na całym
świecie liczy ok. 1500 gatunków w 54 rodzajach. Chrząszcze te występują
najliczniej w tropikach oraz strefach umiarkowanych południowej półkuli.
Zdecydowana większość Scirtidae żyje w środowiskach wodnych – jeziorach,
rzekach i strumieniach, także w mniejszych zbiornikach, takich jak błotniste
kałuże, czy nawet w wodzie zebranej w liściach epifitów, bądź w dziuplach drzew.
Larwy odżywiają się poprzez filtrowanie mikroorganizmów z powierzchni kamieni,
drewna i liści zanurzonych w wodzie, a dorosłe osobniki żywią się pyłkiem
kwiatów.
Rodzaj Scirtes Illiger, 1807 charakteryzuje kosmopolityczne rozmieszczenie
i duża liczba opisanych gatunków (ponad 360). Archipelag wysp Fidżi leży
w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, w pacyficznej części zwanej
Melanezją. Pozyskano materiały pochodzące z pułapek Malaise’a, zebrane
w ramach długotrwałego projektu „Fiji Bioinventory of Arthropods”
(ufundowanego przez Schlinger Foundation). Dokonano analizy detali
morfologicznych, w tym elementów układów rozrodczych samców i samic, które
fotografowano i opisywano. Do tej pory opisywano 4 gatunki z rodzaju Scirtes
z tego regionu (Scirtes evansi Pic, 1932, Scirtes humeralis Pic, 1932, Scirtes
natovensis Champion, 1919, Scirtes veitchi Champion, 1919), a wyniku
przeprowadzonych badań opisano kolejne 8 nowych dla nauki gatunków.
34
AFROTROPIKALNE GATUNKI Z RODZAJU DISCOMYZA (DIPTERA: EPHYDRIDAE)
Magdalena Cielniak
Uniwersytet Opolski, Wydział
ul. Oleska 22, 45-052 Opole
Przyrodniczo-Techniczny,
Katedra
Biosystematyki,
Rodzaj Discomyza liczy 10 gatunków, z których większość występuje na
terenie Starego Świata. Region Afrotropikalny obfituje w największą liczbę
gatunków – sześć opisanych do tej pory oraz jeden nowy gatunek: Discomyza
fagomoga. Charakterystyczny dla tego rodzaju jest rozwój stadiów larwalnych,
który zachodzi na martwych ślimakach. Spośród wszystkich rodzajów należących
do rodziny Ephydridae, jedynie u przedstawicieli rodzaju Platygymnopa spotyka
się podobne preferencje bytowania larw. Gatunki należące do rodzaju Discomyza
są stosunkowo łatwe w identyfikacji. Rozwój zachodzi w kierunku wydłużenia
czułków, głębszego pomarszczenia twarzy, zwiększenia plamek na skrzydłach,
redukcji pregonostylusa i symetryzacji postgonostylusa w aparacie genitalnym.
35
Sesja referatowa 4. Biologia i Fizjologia Stawonogów II
POZIOM
WITELLOGENIN U SAMIC
ALLATOSTATYNY CC
PYRRHOCORIS
1
1
APTERUS PO INIEKCJI
2,3
Agata Bednarek , Marta Sawadro-Wieczorek , Joanna Kotwica-Rolińska ,
David Doležel3
1
Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt
i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice
2
Uniwersytet
Warszawski,
Instytut
Zoologii,
Zakład
Fizjologii
Zwierząt,
3
Biology Centre AS CR, v. v. i., Institute of Entomology, Department of Molecular Biology
and Genetics, ul. Branisovska 31 CZ-370 05 Czeskie Budziejowice, Czechy
U wielu owadów ciało tłuszczowe jest miejscem produkcji głównych
prekursorów żółtka, którymi są witellogeniny. Wynikiem translacji tych białek są
produkty o dużej masie molekularnej (ok. 200 kDa), które zwykle rozcinane są na
mniejsze podjednostki (apoproteiny). W czasie witelogenezy, po potranslacyjnych
modyfikacjach białka te wydzielane są do hemolimfy. Następnie transportowane
są do dojrzewających oocytów, gdzie magazynowane są w postaci witelin,
stanowiących główne źródło energii dla rozwijającego się zarodka.
Proces witellogenezy i dojrzewania oocytów kontrolowany jest przez
hormony steroidowe (hormon juwenilny i ekdyzon). Za regulację syntezy i sekrecji
hormonu juwenilnego przez corpora allata (CA – ciała przyległe) odpowiedzialne
są allatostatyny i allatotropiny. Neuropeptydy te działają antagonistycznie
(allatostatyny hamują syntezę hormonu juwenilnego, natomiast allatotropiny
stymulują ten proces).
Celem niniejszego projektu było określenie wpływu allatostatyny CC na
poziom witellogenin w hemolimfie samic Pyrrhocoris apterus (Insecta, Hemiptera)
w czasie witelogenezy. Do badań wykorzystano 3-dniowe imago, które
iniekowano neuropeptydem, natomiast hemolimfę pobrano w drugim, piątym
i siódmym dniu po iniekcji. Detekcję witellogenin przeprowadzono metodą
Western blot. Wizualizację produktu otrzymano techniką chemiluminescencji.
Analizę półilościową wykonano w programie ImageJ.
36
W PŁYW
NEUROPEPTYDÓW
ORAZ
HORMONÓW
PEPTYDOWYCH
NA
FUNKCJONOWANIE
MĘSKIEGO
UKŁADU
ROZRODCZEGO
CHRZĄSZCZA
TENEBRIO MOLITOR L.
Arkadiusz Urbański1, Paweł Marciniak2, Monika Szymczak2, Milena
Kudlewska2, Jan Lubawy2, Szymon Chowański2, Grzegorz Rosiński2
1
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Zoologii
Systematycznej, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań
2
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii
Rozwoju Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań
Neuropeptydy oraz hormony peptydowe u owadów stanowią grupę
najważniejszych związków regulatorowych wpływających na procesy fizjologiczne
oraz aktywność behawioralną. Mimo dużej wiedzy na temat fizjologicznych
efektów ich działania, wpływ neuropeptydów i hormonów peptydowych na
funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego jest ciągle mało poznany.
Prezentowane badania dotyczą wpływu trzech hormonów: Led-NPF,
Neb-TMOF oraz Neb-kolostatyny na procesy fizjologiczne w układzie rozrodczym
samców T. molitor. Wyniki przeprowadzonych biotestów in vitro sugerują,
że Led-NPF oraz Neb-TMOF stymulują endogenną aktywność kurczliwą
izolowanego przewodu wytryskowego. Obserwowany efekt był odwracalny
i dawkowo - zależny. W przypadku Neb-kolostatyny efekt stymulacyjny nie był
obserwowany. Badania in vivo wykazały, że iniekcja analizowanych związków
powodowała zmiany w profilu białkowym jąder T. molitor, w szczególności różnice
obserwowane były w poziomie ekspresji białek o masie molekularnej od 40 do
100 kDa. Dodatkowo w zależności od aplikowanego stężenia, wszystkie trzy
hormony powodowały zmianę liczby plemników w jądrze, co sugeruje ich udział
w regulacji procesu spermatogenezy. Jest to pierwsze doniesienie dokumentujące
wpływ neuropeptydów oraz peptydów hormonalnych na procesy fizjologiczne
związane z funkcjonowaniem męskiego układu rozrodczego chrząszczy. Ponadto
wyniki uzyskane w trakcie przeprowadzonych badań sugerują, iż Led-NPF,
Neb-TMOF oraz Neb-kolostatyny mogą pośrednio wpływać na podwyższenie
efektywności zapłodnienia jaj T. molitor. Choć wszystkie trzy hormony izolowano
z samic owadów (Neobellieria bullata, Leptinotarsa decemlineata) i uznawano je
dotąd za regulatory funkcji jajnika. Nasze wyniki wskazują, że są to również ważne
gonadotropiny kontrolujące czynności męskiego układu rozrodczego owadów.
37
ROLA
ZEGARA BIOLOGICZNEGO W REGULACJI WZROSTU LARW
LITTORALIS (LEPIDOPTERA, NOCTUIDAE)
SPODOPTERA
Agnieszka Suszczyńska, Joanna Kotwica-Rolińska, Piotr Bębas, Marta
Anna Polańska
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1,
02-096 Warszawa
Zegar biologiczny jest endogennym mechanizmem, który generuje rytmy
biologiczne na wszystkich poziomach organizacji organizmu. Dobowe
zróżnicowanie nasilenia procesów biologicznych ma na celu realizację ich
w najbardziej sprzyjających warunkach oraz synchronizację różnym funkcji
życiowych (np. aktywność lokomotoryczną i żerowanie).
Celem niniejszych badań było sprawdzenie czy zegar biologiczny
zaangażowany jest w regulację wzrostu larw Spodoptera littoralis. Pierwszym
krokiem było określenie przyrostu masy ciała larw w poszczególnych punktach
czasowych doby. Stwierdzono, iż zmiany masy ciała wykazują charakter rytmiczny
z akrofazą w czasie fazy ciemnej. Tendencja ta została zachowana w warunkach
stałej ciemności, co jest cechą rytmów generowanych przez zegar biologiczny.
Ustalono jednak, że może to wynikać ze zwiększonej ilości masy pokarmowej
w jelicie, ponieważ larwy te najintensywniej żerują nocą. Aby sprawdzić czy
wzrost masy ciała związany był również z obiektywnym zwiększeniem rozmiaru
ciała, owady nastrzykiwano znacznikiem fazy S cyklu komórkowego
(5-bromo-2`deoksyurydyną), w celu określenia dobowych zmian intensywności
proliferacji na terenie ciała tłuszczowego. Zgodnie z przewidywaniami, największą
liczbę dzielących się komórek zaobserwowano również w czasie fazy ciemnej.
Dodatkowo, poprzez sprawdzenie dobowego profilu ekspresji genów
zaangażowanych w regulację cyklu komórkowego, określono w jaki sposób zegar
biologiczny może regulować cykl komórkowy.
Uzyskane wyniki w sposób jednoznaczny wskazują na zaangażowanie zegara
biologicznego w regulację wzrostu larw S. littoralis. Ukazują również przykład
procesu, którego rytmika zależy od zegarowej regulacji na poziomie
behawioralnym, fizjologicznym, komórkowym i molekularnym.
Badania finansowane przez: DSM 14-00-00/86-104953; NCN N N303 803340.
38
W YKORZYSTANIE STRUKTUR DRUGORZĘDOWYCH 12S RYBOSOMALNEGO
RNA DO BADAŃ NAD POKREWIEŃSTWEM W OBRĘBIE HEMIPTERA
Aleksandra Rakowiecka, Dariusz J. Ziaja, Jerzy A. Lis
Uniwersytet Opolski, Samodzielna Katedra Biosystematyki, ul. Oleska 48, 45-052 Opole
Praca przedstawia próbę wykorzystania struktur drugorzędowych 12S rRNA
do analizy powiązań filogenetycznych w obrębie Hemiptera. Analizę
przeprowadzono w oparciu o dane uzyskane z GenBanku oraz dane pochodzące
z badań własnych Samodzielnej Katedry Biosystematyki UO. Polegała ona na
konstrukcji struktur drugorzędowych III domeny mt rRNA, na podstawie
odpowiednich aligmentów, wykonanych z użyciem programów do kreacji struktur
2D. Analizy dokonano na reprezentantach poszczególnych rodzin, którzy zostali
wybrani jako typowi przedstawiciele, w oparciu o dane morfologiczne
i taksonomiczne. Uzyskane dane wskazują na zasadność wykorzystania struktur
2D do rekonstrukcji filogenetycznych, jako bardziej odpowiadające stanowi
faktycznemu niż analiza porównawcza struktur pierwszorzędowych.
39
LOKALIZACJA
NEUROPEPTYDU
HEMIMETABOLICZNYCH
CCAP
W
MÓZGU
RÓŻNYCH
OWADÓW
Marcin Gładysz
CCAP (Crustacean cardioactive peptide) jest neuropeptydem występującym
u stawonogów i mięczaków. Charakteryzuje się szerokim zakresem pełnionych
funkcji, wpływając tym samym na wiele procesów fizjologicznych. CCAP jest
nonapeptydem o cyklicznym kształcie cząsteczki. Kształt zawdzięcza mostkowi
dwusiarczkowemu łączącemu końce peptydu. U mięczaków występują nieco
dłuższe peptydy M-CCAP1 i M-CCAP2, jednak ich budowa wykazuje wiele
podobieństw do klasycznego CCAP.
W przeprowadzonych badaniach z wykorzystaniem immunohistochemii
prześledzono lokalizację tej cząsteczki w mózgu ważek, pluskwiaków
i karaczanów. Badania te wykazały bardzo niski stopień konserwatyzmu lokalizacji
CCAP. Wzór rozmieszczenia może się znacząco różnić nawet u różnych gatunków
z tego samego rzędu. Bardzo zmienna jest nie tylko lokalizacja komórek
nerwowych zawierających CCAP. Komórki te różnią się również pełnioną funkcją.
Badania potwierdziły, że CCAP może pełnić zarówno rolę neurohormonu jak
i neuromodulatora/neurotransmitera w centralnym układzie nerwowym owadów.
40
Sesja referatowa 5. Ekologia Stawonogów
JAKOŚCI EKOSYSTEMÓW ŹRÓDLISK OKOLIC ŁODZI I ICH TYPOLOGIA
W OPARCIU O CHRUŚCIKI (TRICHOPTERA) I OKRZEMKI (BACILLARIOPHYTA)
OCENA
Katarzyna Kwiatkowska
Uniwersytet Łódzki, Katedra Zoologii Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej, ul. Banacha
12/16, 90-231 Łódź
Źródła to unikatowe ekosystemy łączące dwa odrębne od siebie środowiska,
w których wody podziemne stają się powierzchniowymi. Woda podziemna
wydostaje się tu na powierzchnię w postaci naturalnych, samoczynnych
i skoncentrowanych wypływów, które gdy występują licznie, tworzą grupę
obiektów nazywaną źródliskiem. Ekosystemy źródlisk nie tylko odgrywają ważną
rolę w funkcjonowaniu wyższych odcinków strumieni, ale też wpływają na
„zdrowie” całego systemu rzecznego. W przeciągu ostatnich lat wzrost
działalności człowieka w znacznym stopniu przyczynił się zarówno do degradacji
terenów źródliskowych, jak i samych nisz. Badania makrobezkręgowców,
mikrofauny oraz czynników hydrologicznych i fizykochemicznych pozwalają
określić aktualny stan naturalności ekosystemów źródlisk oraz wskazać elementy
degradujące.
Badania nad bogactwem gatunkowym, rozmieszczeniem oraz ekologią
chruścików (Trichoptera) i okrzemek (Bacillariophyta) były prowadzone
w 7 źródliskach położonych w okolicach Łodzi. Dodatkowo, zmierzono
właściwości fizykochemicze wody oraz opisano zlewnię bezpośrednią każdego ze
stanowisk. Łącznie zidentyfikowano 17 taksonów chruścików oraz ponad 300
taksonów okrzemek. Na podstawie zebranych danych określono aktualny stan
naturalności źródlisk oraz zaproponowano ich typologię. Wyróżniono dwie grupy
czynników: różnicujące i nieróżnicujące, które w znacznym stopniu przyczyniły się
do podziału badanych źródlisk. Dodatkowo, szerzej zbadano powiązanie
ekologiczne jednego z gatunków chruścika Silo sp. oraz będących jego pokarmem
okrzemek. Wynik tej relacji może być jednym z elementów wyjaśniających brak
współwystępowania S. nigricornis i S. pallipes w jednym źródlisku.
41
BEZPOŚREDNI
I POŚREDNI WPŁYW MIKROSTAWONOGÓW GLEBOWYCH NA
TEMPO DEKOMPOZYCJI I OBIEG MATERII ORGANICZNEJ W PROFILU GLEBOWYM
1
Kamil Karaban , Alexei V. Uvarov
2
1
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Ekologii i Bioetyki,
ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa
2
Instytut Problemów Ekologii i Ewolucji Rosyjskiej Akademii Nauk
Tempo dekompozycji i obieg materii organicznej w ekosystemach zależą od
wielu czynników biotycznych i abiotycznych. Dużą rolę odgrywają tu organizmy
glebowe, które na różnych poziomach detrytusowej sieci troficznej bezpośrednio
i pośrednio uczestniczą w procesach rozkładu resztek organicznych. Zmiany
w strukturze fauny glebowej i zależności pomiędzy organizmami glebowymi mogą
mieć wpływ na procesy zachodzące w profilu glebowym, jednakże zagadnienia te
należą do rzadziej badanych. Mikrostawonogi glebowe (głównie skoczogonki
i roztocze) pełnią wiele ważnych i różnych funkcji w systemie glebowym. Zmiany
w zagęszczeniu oraz w strukturze zespołu mikrostawonogów mogą w znaczący
sposób wpływać na procesy dekompozycji oraz obieg materii i energii w profilu
glebowym.
Eksperymenty laboratoryjne przeprowadzone zostały przy użyciu
plastykowych mikrokosmosów o pojemności 1 dm3, w których utworzono
modelowy profil glebowy (warstwa mineralnej gleby i ściółki liściastej)
z naturalnym zespołem fauny glebowej. Fauna glebowa reprezentowana była
przez mikro i mezofaunę dodane wraz z substratem oraz dwa gatunki dżdżownic
reprezentujące makrofaunę. Wybrano dwa pospolite gatunki dżdżownic należące
do dwóch grup ekologicznych (Lumbricus rubellus (Lr) - epigeiczny i Aporectodea
caliginosa (Aca) - endogeiczny), które w różny sposób wpływają na dekompozycję
i transport materii organicznej w profilu glebowym. W eksperymencie utworzono
dwa warianty kontrolne (oddzielnie Lr i Aca) i dla każdego po trzy warianty
z różnym zagęszczeniem i strukturą zespołu mikrostawonogów: podwójne
zagęszczenie mezofauny (Double), ze zwiększonym zagęszczeniem skoczogonków
(Collembola) i ze zwiększonym zagęszczeniem drapieżnicy roztoczy
(Mesostigmata). Eksperyment przeprowadzony został sezonie lato-jesień 2011r.
w kontrolowanych warunkach klimatycznych.
Wyniki wykazały wpływ zmian w zespole mikrostawonogów na tempo
dekompozycji materii organicznej i jej obieg w profilu glebowym.
42
SÓL IM NIE STRASZNA. W STĘPNE ROZPOZNANIE
(ARANEAE) WZDŁUŻ GRADIENTU ZASOLENIA
SOLNISKU POLSKI CENTRALNEJ
ROZMIESZCZENIA PAJĄKÓW
NA ANTROPOGENICZNYM
Michał Wódecki
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Wydział Przyrodniczy, Katedra
Zoologii, ul. Prusa 14, 08-110 Siedlce
Solniska śródlądowe to jedne z najrzadszych środowisk występujących
w Polsce. Ich powstawanie związane jest z stałym zasilaniem przez wody
gruntowe o znacznym stopniu mineralizacji. Wody takie mogą być pochodzenia
naturalnego lub antropogenicznego. Przemysł sodowy który rozwinął się na
Kujawach oraz niewłaściwe składowanie odpadów sprzyja powstawaniu silnie
zasolonych gleb porośniętych przez roślinność halofilną. Fauna bezkręgowa tych
środowisk jest stosunkowo słabo poznana. Do tej pory w Polsce nie prowadzono
badań nad pająkami solnisk. Praca prezentuje wyniki zbiorów przeprowadzonych
w roku 2013 na solnisku w Inowrocławiu wzdłuż wyznaczonego gradientu
zasolenia terenu.
43
ROZMIESZCZENIE MSZYC Z RODZAJU EULACHNUS DEL GUERCIO, 1909
(HEMIPTERA: APHIDIDAE: LACHNINAE) W EUROPIE WRAZ Z OKREŚLENIEM
POTENCJALNEJ NISZY EKOLOGICZNEJ
Mariusz Kanturski, Agnieszka Bugaj-Nawrocka, Karina Wieczorek
ul. Bankowa 9, 40 – 007 Katowice
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Mszyce z rodzaju Eulachnus charakteryzuje wydłużony kształt ciała,
niewielkie rozmiary oraz żerowanie na igłach różnych gatunków sosen. Do chwili
obecnej z obszaru Europy znanych jest 12 gatunków z tego rodzaju.
W przeciwieństwie do zdecydowanej większości przedstawicieli mszyc, owady te
nie tworzą licznych kolonii, żerując głównie pojedynczo, przez co wiele gatunków
spotykanych jest rzadko i lokalnie. Niektóre taksony należące do tego rodzaju jak:
E. cretaceus (Mamontova, 1968) oraz E. pallidus Mamontova, 1972 znane są
wyłącznie ze wschodniej części kontynentu, z lokalizacji typowych, wskazanych
podczas deskrypcji gatunków.
Modelowanie potencjalnego rozmieszczenia geograficznego gatunków
mszyc z rodzaju Eulachnus oparto na: 19 zmiennych klimatycznych pochodzących
z bazy danych WorldClim 1.4, numerycznym modelu terenu prezentującym
wysokość topograficzną, pozyskanym ze strony projektu GLOBE, oraz
powiązaniach troficznych wykorzystując warstwę Tree cover, przedstawiającą
procentowy udział roślinności na świecie. Oceny prawdopodobieństwa
wystąpienia dogodnego siedliska dla mszyc z rodzaju Eulachnus dokonano przy
pomocy programu MaxEnt. Wartości warstw zmiennych przypisano do wszystkich
punktów występowania, a następnie poddano je korelacji (z wykorzystaniem
współczynnika korelacji rang Spearmana). Ostatecznie, po analizie wyników
korelacji, wybrano te czynniki środowiskowe, które najlepiej opisują warunki
siedliskowe preferowane przez przedstawicieli rodzaju Eulachnus. Przedstawiono
znane stanowiska badanych mszyc, jak również określono i przedstawiono ich
potencjalną niszę ekologiczną.
44
PORÓWNYWANIE
ZGRUPOWAŃ PAJĄKÓW
EKOLOGICZNYCH KONWENCJONALNYCH
NAROŚLINNYCH W
UPRAWACH
Łukasz Trębicki, Michał Wódecki, Łukasz Nicewicz, Andreas Hirler,
Izabela Hajdamowicz, Marzena Stańska
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Instytut Biologii, Katedra Zoologii,
ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce
W niniejszej pracy prezentowane są wstępne wyniki badań nad
różnorodnością pająków naroślinnych w uprawach zbóż ozimych. Badania
prowadzono w roku 2012 na 28 powierzchniach badawczych zlokalizowanych na
terenie województwa lubelskiego, z których połowa zlokalizowana została
w uprawach ekologicznych objętych pakietem rolnośrodowiskowym 2.1, a druga
połowa w uprawach użytkowanych w sposób konwencjonalny. Uprawy
konwencjonalne w większości odznaczały się niską intensywnością użytkowania.
Pająki odławiane były za pomocą czerpaka entomologicznego dwa razy
w miesiącu od kwietnia do lipca. Na powierzchniach badawczych dokonano także
pomiarów struktury roślinności.
Łącznie zebrano 2173 pająki z 61 gatunków, z czego 1040 z upraw
konwencjonalnych należących do 35 gatunków i 1133 z upraw ekologicznych
reprezentujących 51 gatunków. W uprawach ekologicznych stwierdzono większą
liczbę osobników, większe bogactwo gatunkowe oraz większą różnorodność
gatunkową pająków, jednak różnice nie były istotne statystycznie. Skład
gatunkowy pająków w obu systemach użytkowania również był podobny,
a dominowały tu pająki z rodzin Araneidae, Thomisidae i Theridiidae.
Uprawy konwencjonalne charakteryzowały się istotnie wyższym
zagęszczeniem roślinności niskiej (≤60cm). W uprawach tych stwierdzono także,
negatywne korelacje pomiędzy zagęszczeniem i wysokością roślinności
a występowaniem pająków sieciowych. Podobny rezultat odnotowano
w uprawach ekologicznych i dodatkowo stwierdzono pozytywną korelację
pomiędzy zagęszczeniem roślinności a występowaniem pająków polujących
aktywnie.
Wstępne analizy wykazały, że, konwencjonalne uprawy zbóż o niskiej
intensywności użytkowania, podobnie jak uprawy ekologiczne mogą wspierać
różnorodność pająków w badanych regionach województwa lubelskiego, gdzie
dominują gospodarstwa rozdrobnione otoczone cennymi przyrodniczo terenami
45
W PŁYW
ROŻNYCH SYSTEMÓW UŻYTKOWANIA TRWAŁYCH UŻYTKÓW
ZIELONYCH NA LICZEBNOŚĆ, ZRÓŻNICOWANIE GATUNKOWE I STRUKTURĘ
POPULACJI OWADÓW Z RZĘDU PROSTOSKRZYDŁYCH (ORTHOPTERA)
Paweł Radzikowski
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy, Zakład
Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej, ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy
Owady z rzędu prostoskrzydłych (Orthoptera) pełnią w środowisku istotną
funkcję jako jedne z głównych konsumentów I rzędu w ekosystemach trawiastych.
Jednocześnie są one głównym składnikiem pokarmowym diety licznych gatunków
pająków, płazów, gadów, a zwłaszcza ptaków, w tym także szponiastych. Ich
liczebność wpływa na wyższe poziomy piramidy troficznej, zapewniając pokarm
licznej grupie drapieżników. Same prostoskrzydłe są silnie uzależnione od siedliska
w którym występują oraz od sposobu jego użytkowania. Analizowano próby
pobrane z czterech następujących sposobów użytkowania łąki świeżej
Arrhenatherion:
 intensywny - łąka dwukrotnie koszona, nawożona mineralnie,
 nie objęta programem rolno-środowiskowym,
 w wariancie 3.1 programu rolno-środowiskowego,
 w wariantach 4.1/5.1 programu rolno-środowiskowego,
 w wariantach 4.7/5.7 programu rolno-środowiskowego.
Analizy prób z wybranych siedlisk wykazały istotne różnice w liczebności owadów
prostoskrzydłych w wybranych typach użytkowania. Badania pokazały pozytywne
znaczenie ekstensywnego użytkowania trwałych użytków zielonych w ochronie
bioróżnorodności, zwłaszcza w wariantach 4.1/5.1 programu rolnośrodowiskowego.
46
Sesja referatowa 6. Systematyka Stawonogów II
ZWIĄZKI FILOGENETYCZNE PRZEDSTAWICIELI RODZAJÓW PSILEPHYDRA
I SINOPS (DIPTERA: EPHYDRIDAE) REGIONU ORIENTALNEGO
Katarzyna Pochrząst
Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra
Biosystematyki, Zakład Ewolucji i Ekologii Zwierząt, ul. Oleska 22, 45-052 Opole
Plemię Dagini z podrodziny Ephydrinae zostało opisane dopiero w 1982 r.
i jest przedostatnim plemieniem (ostatnie to Hecamedini) wyodrębnionym
u muchówek z rodziny przywódkowatych (Ephydridae). W skład plemienia
wchodzi 6 rodzajów, w tym 2 ze Starego Świata: Psilephydra i Sinops. Wszystkie
gatunki tych rodzajów występują w Regionie Orientalnym. Odkryto 3 nowe
gatunki z tych rodzajów z Nepalu i Tajwanu. Zbadano budowę ich ryjka (kształt
cibarium, liczbę i charakter pseudotchawek). Cechy te nie były używane do badań
filogenezy przywódek i pozwalają zweryfikować relacje między tymi rodzajami.
47
HISTORIA
I STAN BADAŃ NAD KLASYFIKACJĄ WEWNĄTRZGATUNKOWĄ
EUROPEJSKICH
POPULACJI
PAZIA
KRÓLOWEJ
PAPILIO MACHAON
(LEPIDOPTERA: PAPILIONIDAE)
Paweł Domagała
Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny,
Biosystematyki, ul. Oleska 22, 45-052 Opole
Samodzielna
Katedra
Paź
królowej,
jest
jednym
z
najbardziej
rozpoznawalnych
i charakterystycznych motyli. Biologia tego gatunku, jak i wielu innych
przedstawicieli rodziny paziowatych, jest jedną z najlepiej poznanych wśród
wszystkich bezkręgowców.
Pomimo dobrego poznania biologii, jego klasyfikacja wewnątrzgatunkowa
nadal nie jest ostatecznie określona. Do tej pory opisano ponad 40 jego
podgatunków, proponując wiele kryteriów diagnostycznych. Ze względu na dużą
zmienność indywidualną, silne tendencje do migracji wyróżnianie niektórych
podgatunków pazia królowej może być bezzasadne. Ostateczną odpowiedź co do
faktycznej liczby jego podgatunków mogą dać wyniki badań molekularnych.
48
RODZINA CHIRONOMIDAE ZE ZBIORÓW MUZEUM ZIEMI PAN W WARSZAWIE
Katarzyna Szczepaniak
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Zakład Paleontologii, ul. Żwirki i Wigury 93,
02-089 Warszawa
Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Aleja Na Skarpie 20/26, 27, 00-488 Warszawa
Dział Bursztynu Muzeum Ziemi PAN w Warszawie od roku 1951 gromadzi
i systematycznie uzupełnia zbiory bursztynu. Aktualnie zbiór liczy ponad 26 000
okazów, w skład którego wchodzą kolekcje tematyczne, stanowiące zarówno
materiał wystawowy, dydaktyczny, jak i badawczy. Dominującą część zbioru
stanowi kolekcja inkluzji organicznych w bursztynie, w której stwierdzono znaczną
przewagę zooinkluzji nad fitoinkluzjami. Wśród inkluzji zwierzęcych najliczniejszy
jest typ Arthropoda, w którym zaobserwowano przeważającą liczbę owadów.
Rodzina Chironomidae (ochotkowate) wśród Diptera Nematocera stanowi
najliczniej reprezentowaną rodzinę w bursztynie bałtyckim. Badana kolekcja
ochotkowatych stanowi praktycznie połowę wszystkich badanych dotychczas
Nematocera. Cała kolekcja Chironomidae stanowi 2664 bryłki bursztynu
bałtyckiego, w których stwierdzono obecność 3125 dorosłych osobników badanej
rodziny. Jako syninkluzje przeważnie spotykane są samce, które tworzą roje
w czasie trwania godów. Zdiagnozowane zostały trzy podrodziny, z których
dominującą jest Orthocladiinae, drugą co do liczebności jest Chironominae
i stwierdzono kilka osobników z podrodziny Tanypodinae. Larwy pierwszej
podrodziny rozwijają się w zbiornikach wód stojących, wodach płynących oraz
w siedliskach bagnistych, w glebie – stąd przeważająca ich liczba w bursztynie
bałtyckim, który wziął swój początek w paleogeńskich lasach bursztynodajnych,
z drzew porastających wilgotne podłoże. Mały udział podrodziny Chironominae
w stosunku do Orthocladiinae jest zaskakujący, ponieważ wśród współczesnych
Chironomidae stwierdzono odwrotny stosunek ilościowy w eutroficznych
zbiornikach wodnych. Podrodzina Tanypodinae, jako jedyna z trzech oznacza się
skrzydłami z poprzeczną żyłką MCu, jej drapieżne larwy spotykane są głównie
w zbiornikach silnie zanieczyszczonych oraz w strefie litoralnej większych
zbiorników wodnych.
49
POSZUKIWANIU ZAGINIONYCH POPULACJI? – WSTĘPNE DANE NA TEMAT
POCHODZENIA
POPULACJI
SIEDLISZKA
SZEŚCIOPLAMEGO
TRITOMEGAS SEXMACULATUS (HEMIPTERA: HETEROPTERA: CYDNIDAE)
W POLSCE
W
Paulina Gradowska, Jerzy A. Lis, Dariusz J. Ziaja
Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny,
Biosystematyki, ul. Oleska 22, 45-052 Opole
Samodzielna
Katedra
Tritomegas sexmaculatus, czyli tzw. siedliszek sześcioplamy jest jednym
z dwóch gatunków z rodzaju Tritomegas Amyot et Serville, stwierdzanych
w naszym kraju. Jeszcze do niedawna gatunek ten był znany tylko z trzech
historycznych stanowisk (1893 r., 1958 r., 1962 r.), dlatego jego występowanie na
terenie Polski zostało uznane za wątpliwe i wymagające potwierdzenia. Niedawno
(w 2008 roku) odkryto populacje tego gatunku w okolicach Opola i Strzelec
Opolskich. Od tego czasu znaleziono wiele dalszych jego stanowisk, głównie
w południowo-zachodniej oraz zachodniej części kraju. Praca przedstawia
wstępne wyniki badań nad pochodzeniem populacji siedliszka sześcioplamego
(Tritomegas sexmaculatus) w Polsce, w oparciu o analizę sekwencji podjednostki
16S mitochondrialnego DNA.
50
CZYM TAK NAPRAWDĘ SĄ CYKLOIDY?
Jakub Baczyński
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, ul. Miecznikowa 1, 02-096, Warszawa
Cykloidy (Cyclida) są zagadkową grupą kopalnych stawonogów, których
szczątki znajdowane są na licznych stanowiskach paleontologicznych, w osadach
datowanych na wczesny Karbon (Turnej), do późnej Jury (Mastrycht). Morfologia
tych zwierząt przywodzi na myśl dzisiejsze kraby (najprawdopodobniej zajmowały
także podobną do nich nisze ekologiczną), ale ich pochodzenie i powiązania
filogenetyczne są nadal niejasne. Współcześnie, w oparciu o domniemaną
homologię budowy narządów oddechowych, najczęściej uznawane są za
przedstawicieli wymarłej linii ewolucyjnej tarczenic (Branchiura), ale teoria ta
budzi liczne kontrowersje. Jej przeciwnicy proponują różne, alternatywne relacje
pokrewieństwa z pozostałymi Maxillopoda lub wręcz poddają w wątpliwość fakt
umieszczania cykloidów w obrębie kladu Pancrustacea.
51
MATERIAŁY
DO
POZNANIA
SKŁADU
GATUNKOWEGO
ENTOMOFAUNY
WIERZCHOŁKOWEJ
CZĘŚCI
ŹDŹBEŁ
TRZCINY
POSPOLITEJ
(PHRAGMITES AUSTRALIS (CAV. EX STEUD)) NA WYBRANYCH STANOWISKACH
W OKOLICY LUBLINA
Anna Janicka, Maria Grochowska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład
Zoologii, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin
Celem badań było poznanie składu gatunkowego owadów zasiedlających
wierzchołkową część źdźbeł trzciny pospolitej, ze szczególnym zwróceniem uwagi
na muchówki z rodzaju Lipara.
Terenem badań była podmokła łąka w Prawiednikach i w okolicy Zalewu
Zemborzyckiego w Zemborzycach. Badaniom poddano niewykłoszone źdźbła
trzciny oraz owady, które występowały w wierzchołkowej części pędów
nadziemnych. Jedną próbę badawczą stanowiły źdźbła zebrane z powierzchni
0,36 m2. Zgromadzone w terenie źdźbła trzciny fotografowano w laboratorium
i przy pomocy mikroskopu stereoskopowego poddawano sekcjonowaniu.
Uzyskane larwy i poczwarki owadów determinowano na podstawie
specjalistycznych kluczy do oznaczania form przedimaginalnych. Okazy
sprawiające problemy determinacyjne poddawano hodowli laboratoryjnej.
Ogółem pobrano 60 prób z łącznej powierzchni ok. 22 m2. Zawierały one
3035 źdźbeł trzciny, z czego 575 było zasiedlonych przez owady (19%). Pozyskane
owady należały do trzech rzędów: Diptera, Hymenoptera i Lepidoptera, z których
pierwszy zdecydowanie dominował. Wśród muchówek stwierdzono
przedstawicieli z rodziny Chloropidae, Anthomyzidae i Cecidomyiidae.
Niezmiarkowate reprezentował rodzaj Lipara, Cryptonevra i Incertella. Analiza
determinacyjna owadów wykazała wyraźne różnice w składzie jakościowym
i ilościowym owadów występujących na badanych stanowiskach w okolicy
Lublina.
52
Sesja referatowa 7. Biologia i Fizjologia Stawonogów III
(NIE
TYLKO)
HISTOLOGICZNE
DROSOPHILA MELANOGASTER
METODY
POMIARÓW
KOMÓREK
Natalia Derus
Zespół Ewolucji Strategii Życiowych, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Komórki organizmów żywych są obiektami trójwymiarowymi, których
objętość rośnie w przybliżeniu wykładniczo wraz z liniowym wzrostem ich
długości/ szerokości/ wysokości. W różnych temperaturach i stężeniach tlenu, ze
względu na stosunek powierzchni do objętości komórki, korzystniejsze może być
posiadanie mniejszych bądź większych komórek. Stosunek ten jest także ściśle
związany z tempem metabolizmu, przebudową błon biologicznych czy
pobieraniem substancji przez komórki. Aby wykazać słuszność hipotez związanych
z wpływem temperatury i tlenu na rozmiar komórek niezbędne jest użycie metod
histologicznych i obrazowania mikroskopowego z możliwie największej ilości
tkanek. Omówione zostaną sposoby przygotowania tkanek oraz komputerowych
pomiarów komórek pochodzących ze skrzydeł, ommatidiów i narządów
wewnętrznych Drosophila melanogaster.
53
ULTRASTRUKTURA
NABŁONKA JELITA ŚRODKOWEGO I WĄTROBOTRZUSTKI
SŁODKOWODNEJ KREWETKI NEOCARIDINA HETEROPODA (CRUSTACEA,
MALACOSTRACA)
Lidia Sonakowska, Karolina Kamińska, Michalina Kszuk-Jendrysik,
Bartłomiej
Zajusz,
Agnieszka
Włodarczyk,
Magdalena
M.
Rost-Roszkowska
Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Histologii
i Embriologii Zwierząt, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice
Układ pokarmowy krewetki Neocaridina heteropoda (Crustacea,
Malacostraca) posiada stosunkowo złożoną budowę. Przewód pokarmowy ma
postać prostej rury położonej po grzbietowej stronie ciała. Składa się on z trzech
zasadniczych elementów: jelita przedniego, jelita środkowego oraz jelita tylnego.
Najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego jest jelito środkowe połączone
z gruczołem trawiennym tzw. wątrobotrzustką.
Jelito środkowe i gruczoł wątrobotrzustkowy N. heteropoda buduje
jednowarstwowy nabłonek spoczywający na homogennej błonie podstawnej.
Nabłonek jelita środkowego tworzą dwa typy komórek: komórki trawienne
i regeneracyjne. Komórki trawienne posiadają typowy cylindryczny kształt
i charakteryzują się regionalizacją organelli komórkowych. Komórki regeneracyjne
cechują się niewielkimi rozmiarami oraz niewielką zawartością organelli
komórkowych.
Nabłonek wątrobotrzustki zbudowany jest z komórek epitelialnych,
będących wyspecjalizowanymi komórkami trawienno – sekrecyjnymi oraz
komórek regeneracyjnych.
Analizy ultrastruktury nabłonka jelita środkowego i gruczołu
wątrobotrzustkowego u N. heteropoda dokonano z wykorzystaniem mikroskopii
świetlnej, transmisyjnej mikroskopii elektronowej oraz mikroskopii
fluorescencyjnej. Ponadto wykonano barwienia histochemiczne w celu detekcji
substancji zlokalizowanych na terenie cytoplazmy komórek tego nabłonka.
54
CZY CHRZĄSZCZ STARZEJE SIĘ TAK JAK CZŁOWIEK?
Karolina Walkowiak, Joanna Pacholska-Bogalska, Monika Szymczak,
Grzegorz Rosiński
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii Rozwoju
Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań
Owady mogą być z powodzeniem wykorzystywane jako organizmy
modelowe w badaniach nad chorobami człowieka. Krótki cykl życiowy,
dostępność i niskie koszty prowadzenia hodowli, a także poznanie sekwencji
genomów kilkunastu gatunków owadów oraz opracowane nowoczesne biotesty
zwiększają często wybór tej grupy zwierząt do podstawowych badań
fizjologicznych. Takie gatunki, jak Drosophila melanogaster, czy Apis mellifera są
obecnie wykorzystywane w badaniach przyczyn molekularnych dystrofii
mięśniowej Duchenne'a/ Beckera, choroby Alzheimera czy Parkinsona, a także
w badaniach nad procesami starzenia poszczególnych narządów.
Mimo istnienia wielu fundamentalnych różnic w anatomii serca człowieka
i owada stwierdzono między nimi szereg podobieństw funkcjonalnych m.in.
w endogennym mechanizmie miogennej depolaryzacji komórek miokardium,
w jego aktywności mechanicznej i bioelektrycznej, a także na poziomie
molekularnym z uwagi na wysokie podobieństwo genów zaangażowanych
w formowanie oraz funkcjonowanie tego narządu u człowieka i owada. Wszystkie
te cechy fizjologiczne wskazują na możliwość wykorzystania miokardium owada
jako modelu do badań nad chorobami serca człowieka.
Celem prezentowanych badań była analiza wiekowo-zależnych zmian
czynnościowych w
parametrach mechanicznych oraz hemodynamicznych
miokardium chrząszcza Tenebrio molitor. Badania przeprowadzono na osobnikach
dorosłych 0 – 18 – tygodniowych, z wykorzystaniem techniki
mikrodensytometrycznej oraz mikroskopii wideo połączonej z analizą obrazu
dynamicznego. Wykazano występowanie wiekowo - zależnych zmian parametrów
hemodynamicznych, objętości wyrzutowej, pojemności minutowej oraz frakcji
wyrzutu podczas starzenia się miokardium. Stwierdzono również, że wraz
z wiekiem pojawiają się zaburzenia w endogennym rytmie pracy serca tego
chrząszcza. Uzyskane wyniki wskazują na podobny charakter zmian
funkcjonalnych pomiędzy miokardium T. molitor, a sercem człowieka, co zaznacza
się zmniejszeniem wraz z wiekiem wydolności pracy tego narządu i zmianami
w częstotliwości jego skurczów.
Praca powstała przy wsparciu grantu N N303 805640.
55
ZMIANY METABOLICZNE INDUKOWANE
GROMPHADORHINA COQUERELIANA
NISKĄ TEMPERATURĄ U KARACZANA
Jan Lubawy1, Szymon Chowański1, Arkadiusz Urbański2, Ewelina Paluch3,
Marta Spochacz1, Grzegorz Smykalla1, Małgorzata Słocińska1, Grzegorz
Rosiński1
1
2
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Systematyki Zwierząt,
ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań
3
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Roślin,
Owady, jako zwierzęta poikilotermiczne, posiadają ograniczoną zdolność
regulacji temperatury ciała. Ograniczenia te spowodowały wykształcenie różnych
strategii umożliwiających przeżycie w niekorzystnych warunkach termicznych.
Do takich przystosowań można zaliczyć m.in. adaptacje fizjologiczne, które,
poprzez zmiany metaboliczne, warunkują zwiększenie tolerancji na niską
temperaturę. Obejmują one syntezę krioprotektantów, nukleatorów
kontrolowanego zamarzania, czy białek antyzamrożeniowych, jak również zmiany
w składzie lipidowym błony komórkowej czy potencjału osmotycznego płynów
ustrojowych. Procesy te występują powszechnie u owadów, u których stres
związany z chłodem pojawia się w warunkach naturalnych okresowo (np. czas
diapauzy) lub długoterminowo (owady żyjące w klimacie arktycznym). Pojawia się
jednak pytanie, czy organizmy, które w naturalnym środowisku nie są narażone na
stres związany z niską temperaturą, również wykształciły tego typu mechanizmy
ochronne? By odpowiedzieć na to pytanie oraz poznać mechanizmy związane
z odpowiedzią metaboliczną w reakcji na stres chłodu, przeprowadzono badania
na karaczanie madagaskarskim (Gromphadorhina coquereliana), który naturalnie
występuje na obszarach klimatu równikowego. Celem badań było określenie
zmian poziomu lipidów, węglowodanów oraz frakcji rozpuszczalnej białek
hemolimfy i ciała tłuszczowego owada. Ponadto, sprawdzono, jak niska
temperatura wpływa na ekspresję białek biorących czynny udział w odpowiedzi na
zimno, jak białka szoku cieplnego (HSP) oraz błonowe kanały wodne
(akwaporyny).
56
POZA
UNIWERSALNYM PRAWEM? ALLOMETRYCZNE SKALOWANIE TEMPA
METABOLIZMU U CHRZĄSZCZY Z RODZINY BIEGACZOWATYCH (CARABIDAE)
Agnieszka Gozdek, Bartosz Schramm
Podstawową własnością wszystkich organizmów jest ich metabolizm, jego
znaczenie jest kluczowe, ponieważ odnosi się do "tempa życia". Tempo procesu
można pośrednio oszacować poprzez szybkość zużycia tlenu lub wydalenia
dwutlenku węgla. Metaboliczna Teoria Ekologii, której filarem jest prawo Kleibera
przyjmuje, że metabolizm można wyrazić jako potęgową funkcję ciężaru ciała
o wykładniku zbliżonym do wartości ¾. Czy taka sama zależność metabolizmu od
masy jest uniwersalna dla wszystkich organizmów żywych? Pomimo
fundamentalnych zmian w teoretycznym podłożu tej gałęzi nauki, Metaboliczna
Teoria Ekologii jest ciągle obecna w badaniach, a prawo skalowania pozostaje
tematem wielu dyskusji.
Celem badań było znalezienie wykładnika skalowania metabolizmu z masą
ciała u biegaczowatych (Carabidae). Przy użyciu respirometru z systemem
otwartym, przepływowym zmierzono standardowe tempo metabolizmu
15 gatunków chrząszczy. Badania przeprowadzono na osobnikach
charakteryzujących się dużą rozpiętością masy ciała (różnica pomiędzy osobnikami
o skrajnych masach ciała wyniosła dwa rzędy wielkości). Międzygatunkowy, średni
wykładnik skalowania metabolizmu z masą ciała osiągnął wartość 0,7083±0,0979
(95% przedział ufności). Nie ma istotnie statystycznej różnicy pomiędzy
wykładnikiem opisanym w teorii, a jego wartością uzyskaną w badaniach.
Szczególną uwagę należy jednak zwrócić na wewnątrzgatunkową allometrię
tempa metabolizmu, która jest w literaturze zaniedbywana. Na poziomie
poszczególnych gatunków zakres wykładnika skalowania metabolizmu z masą
ciała jest bardzo szeroki (-0,39 – 1,87), a wiele z nich jest statystycznie istotna od
siebie nawzajem oraz od „uniwersalnego” wykładnika ¾.
Znajdując wyjątki, staje się oczywiste, iż wykładnik ¾ powinien być co
najwyżej traktowany jako trend niż nienaruszalne prawo. Poszukując zasad
i prawidłowości w przyrodzie, kierujmy się słowami Alberta Einsteina:
„Wszystko powinno być tak proste, jak to tylko możliwe, ale nie prostsze”.
57
ULTRASTRUKTURA
I
ORGANIZACJA
GRUCZOŁU
U LITHOBIUS FORFICATUS (M YRIAPODA, CHILOPODA)
ŚLINOWEGO
Karolina Kamińska, Magdalena M. Rost-Roszkowska, Michalina
Kszuk-Jendrysik, Marta Hyra, Łukasz Chajec, Lidia Sonakowska, Izabela
Poprawa
Lithobius forficatus to niewielki przedstawiciel wijów należący do
pareczników (Chilopoda). Parzysty gruczoł ślinowy L. forficatus zlokalizowany jest
w sąsiedztwie jelita przedniego. Cały gruczoł otacza ciało tłuszczowe, tworzące
nieregularną masę komórek. Ślinianki budują liczne grona, a sama wydzielina
uwalniana jest do systemu kanałów. W każdym gronie obecne są zespoły komórek
gruczołowych. W zespołach tych widać jeden rodzaj komórek wydzielniczych,
będących na różnych etapach aktywności sekrecyjnej. W apikalnej części tych
komórek widoczne są mikrokosmki. Bazalna część cytoplazmy bogata jest
w liczne cysterny aparatów Golgiego oraz siateczki śródplazmatycznej szorstkiej.
Komórki kanału wysłane są dosyć grubą kutikulą. Wokół gruczołu i ciała
tłuszczowego obserwuje się ogromne hemocyty oraz liczne mikroorganizmy.
Osobniki do badań były preparowane w okolicy południa oraz w okolicy
północy, aby stwierdzić, czy funkcjonowanie ślinianek uzależnione jest od cyklu
dzień/noc.
Badania nad gruczołem ślinowym wija były prowadzone z wykorzystaniem
technik mikroskopii świetlnej oraz skaningowej i transmisyjnej mikroskopii
elektronowej. W celu zidentyfikowania substancji zapasowych zgromadzonych na
terenie badanych komórek wykonano barwienia histochemiczne.
58
ODŻYWIANIE SIĘ
(CYANOBACTERIA)
LARW PRZYWÓDEK
(DIPTERA: EPHYDRIDAE)
SINICAMI
Izabela Ryczko
Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra
Biosystematyki, Zakład Ewolucji i Ekologii Zwierząt, ul. Oleska 22, 45- 052 Opole
Larwy przywódek (Diptera: Ephydridae) charakteryzują się dużą
różnorodnością związków troficznych. Wśród nich występują endofagi minujące,
saprofagi, drapieżniki, parazytoidy oraz mikrofagi. Larwy Ephydridae jako jedne
z niewielu muchówek mogą odżywiać się sinicami, także gatunkami
produkującymi toksyny sinicowe. Występuje 16 gatunków larw przywódek
pochodzących z 2 podrodzin: Ephydrinae oraz Ilytheinae wyróżniających się takim
sposobem odżywiania.
59
SESJA POSTEROWA
1.
TEMPO
HYDRATACJI LARW
LABORATORYJNYCH
POLYPEDILUM
VANDERPLANKI W WARUNKACH
Ewelina Baran1, Stanisław Knutelski2, Hubert Harańczyk1
1
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Instytut
Fizyki, ul. Reymonta 4, 30-059 Kraków
2
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii,
Woda jest bezwzględnym warunkiem istnienia życia na Ziemi. Po utracie
około 50% całkowitej objętości wody w ciele, większość organizmów ginie,
a człowiekowi trudno przeżyć nawet ponad 14-sto procentowe odwodnienie.
W celu przeżycia okresowych niedoborów wody w środowisku niektóre organizmy
wytworzyły dwie główne strategie ewolucyjne: ''unikania wysuszania'' i ''tolerancji
na wysuszanie”. Skrajnym przypadkiem tej drugiej strategii jest anhydrobioza,
czyli zdolność organizmów do przetrwania w stanie prawie całkowitego
odwodnienia. Jednym z modelowych organizmów zwierzęcych umożliwiających
poznanie tego zjawiska jest Polypedilum vanderplanki, gatunek muchówki
z rodziny ochotkowatych (Chironomidae: Diptera) zasiedlający płytkie, nieduże
zbiorniki naskalne wypełnione wodą deszczową w półpustynnych regionach
Afryki, które często całkowicie wysychają w okresie jego życia larwalnego. W tak
skrajnych warunkach środowiskowych larwy przeżywają wewnątrz cylindrycznych
osłonek utworzonych z błota i własnej śliny, po usunięciu aż 97% wody z własnego
ciała. W takim stanie stają się one odporne na szereg ekstremalnych warunków
abiotycznych i są zdolne do przetrwania np. skrajnych temperatur (od –276 do
102 oC), bardzo wysokiego poziomu promieniowania gamma oraz długotrwałej
ekspozycji na próżnię. Jest to jeden z niewielu bezkręgowców mogących
wytrzymać prawie całkowite wysuszenie, żeby przetrwać niekorzystne warunki
środowiskowe. Jednakże możliwe jest to tylko w stadium larwy, gdyż ani jaja, ani
poczwarki, czy też formy dorosłe nie są do tego zdolne. Po umieszczeniu w wodzie
i nawodnieniu larwy wnet wracają do pełnej aktywności.
Celem naszych badań jest zmierzenie tempa hydratacji wysuszonych larw
P. vanderplanki przez przeprowadzenie pomiarów kinetyki hydratacji oraz
izotermy sorpcyjnej pod kontrolą wilgotności względnej, oraz badanie hydratacji
w wodzie. Wyniki pokazują, że uwadnianie w wodzie larw żywych przebiega
w inny sposób niż larw martwych. Ważną rolę w procesie odgrywa również rodzaj
stosowanej wody. Trasy hydratacyjne przeprowadzone z fazy gazowej dla
względnych wilgotności między 9%, a 100%, dobrze opisują funkcje
eksponencjalne.
63
2.
W PŁYW ZEGARA BIOLOGICZNEGO NA NEUROGENEZĘ
SPODOPTERA LITTORALIS (LEPIDOPTERA: NOCTUIDAE)
W MÓZGU LARW
Katarzyna Anna Binięda, Agnieszka Suszczyńska, Marta Anna Polańska
02-096 Warszawa
Neurogeneza jest procesem obejmującym podziały neuroblastów oraz
różnicowanie się komórek pomnych w neurony. U motyli proces ten szczególnie
intensywnie zachodzi w czasie ostatniego stadium larwalnego oraz w trakcie
metamorfozy. W przypadku niektórych gatunków zachowany jest również
u osobników dorosłych. Intensywność proliferacji w mózgu owadów regulowana
jest przez różne czynniki, zarówno wewnętrzne takie jak hormony, czynniki
wzrostu, neuroprzekaźniki, jak i zewnętrzne, związane ze stymulacją narządów
zmysłu.
Celem niniejszego projektu było sprawdzenie, czy w regulację podziałów
neuroblastów w czasie rozwoju larwalnego S. littoralis zaangażowany jest
endogenny zegar biologiczny. W tym celu owady w ostatnim stadium larwalnym
nastrzykiwano co 4 godziny (6 punktów czasowych w ciągu doby) znacznikiem
fazy S cyklu komórkowego (5-bromo-2`deoksyurydyną), a następnie izolowano
mózgi i poddawano je reakcji immunochemicznej. Podjęto także próbę analizy
rytmu ekspresji genów regulujących cykl komórkowy oraz jednego z kluczowych
genów oscylatora molekularnego – per, na terenie ośrodkowego układu
nerwowego badanych owadów.
Stwierdzono rytmiczne zmiany liczby dzielących się komórek na terenie
mózgu w czterech pierwszych dniach ostatniego stadium larwalnego. Ponadto,
rytm ten jest zachowany u larw hodowanych w warunkach stałej ciemności, co
świadczy o jego endogennym charakterze. Stwierdzono także różnice w ekspresji
niektórych z wybranych genów w różnych punktach czasowych doby.
Badania finansowane przez: DSM 14-00-00/86-104953 oraz grant NCN
N N303 803340.
64
3.
ZMIANY W SKŁADZIE GATUNKOWYM RYJKOWCÓW
CURCULIONOIDEA) TATR ZACHODNICH POLSKI
(COLEOPTERA,
Maciej Bonk, Stanisław Knutelski
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut
Entomologii, ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków
Zoologii, Zakład
Tatry jako najwyższe góry w Polsce są ważnym miejscem w aspekcie
czynników kształtujących bioróżnorodność. Są również nieocenionym centrum
bogactwa organizmów żywych. Ze względu na piętrowy układ roślinności
sięgający piętra alpejskiego i występowanie zwierząt związanych ściśle
z wysokogórskimi siedliskami, różnorodność życia tego regionu jest wyjątkowo
wrażliwa na zmiany klimatyczne, a ze względu na niewielką powierzchnię, również
na bardziej bezpośrednią antropopresję (np. wypas, turystyka). W niniejszym
doniesieniu przedstawiono wstępne wyniki badań porównawczych nad zmianami
w składzie gatunkowym ryjkowców Tatr Zachodnich Polski. W przeciwieństwie do
kręgowców i niektórych grup bezkręgowców, na ryjkowcach nie prowadzono do
tej pory badań porównawczych w tym regionie. Ryjkowce zbierano metodą
czerpakowania na 13 stanowiskach rozmieszczonych w gradiencie wysokości (od
ok. 800 m n.p.m. do ok. 1800 m n.p.m.) w sezonach 1986, 1987, 2011, 2012.
Próby zbierano w sezonie wegetacyjnym od maja do końca września każdego roku
(siedem kontroli w sezonie). Przebadano wpływ roku i typu siedliska (otwarte lub
leśne) na liczbę gatunków na stanowiskach. Łączna liczba gatunków w latach
2011-12 była mniejsza niż w latach 1986-87 (odpowiednio 78 i 83). Średnie liczby
gatunków na stanowiskach w kolejnych sezonach wynosiły (chronologicznie):
16.8; SD=7.0, 19.0; SD=7.4, 13.3; SD=4.6, 9.7; SD=4.6. Analiza GLM wykazała
istotny spadek liczby gatunków na stanowiskach w zależności od roku (F=3.85,
P=0.016). Nie stwierdzono istotnych zależności dla typu siedliska i interakcji: typ
siedliska * sezon co sugeruje, że zgrupowania ryjkowców siedlisk otwartych
i leśnych są w równym stopniu podatne na zmiany. Analiza post hoc (test
Bonferroniego) nie wykazała istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi sezonami,
co przemawia za hipotezą, że zmniejszenie liczby gatunków przypadających na
stanowisko wynika z długoterminowych zmian.
65
4.
PEDOMORFOZA
CZY
PERAMORFOZA?
STAN
WIEDZY
NA
TEMAT
HETEROCHRONII U TRYLOBITÓW
Rafał Lach, Krzysztof Brom
Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Paleontologii i Stratygrafii,
ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec
Zdaniem Simmsa (1998) heterochronia, jako nierównomierna ewolucja
rozwoju osobniczego organizmu, stanowi uniwersalny mechanizm ewolucji m.in.
u trylobitów czy szkarłupni. Odnosząc się do McNamary (1988), heterochronia
obejmuje trzy fundamentalne elementy wzrostu: rozmiar, kształt oraz czas (w tym
wydłużanie się bądź skracanie tych elementów). Powiązane ze sobą gatunki różnią
się cechami wynikającymi z przyśpieszenia (akceleracja) bądź opóźnienia
(retardacja) określonych procesów wzrostowych względem dojrzewania (czynniki
środowiskowe działają na ekspresję genów regulujących wydzielanie hormonów
sterujących wzrostem oraz dojrzewaniem). Co istotne, heterochronia powinna być
ograniczona do tych przypadków, w których proces rozwoju jest przyspieszony lub
opóźniony w czasie. Odnosi się to również do początku bądź zakończenia
odpowiednich zmian morfologicznych w czasie.
Heterochronię można podzielić na dwa główne typy: pedomorfozę, czyli
przyspieszenie dojrzewania w którym forma dorosła potomka przypomina formę
juwenilną przodka (obejmuje przy tym procesy progenezy, neotenii i tzw.
post-displacement) oraz peramorfozę czyli opóźnienie dojrzewania względem
utrzymujących się trendów wzrostowych (obejmuje procesy hipermorfozy,
akceleracji oraz tzw. pre-displacement).
Wspomniane procesy heterochronii – w odniesieniu do stanu kopalnego –
mogą być odpowiedzialne za specjację (również na różnych poziomach
organizacji) i co istotne mogą być traktowane jako główny czynnik mikro- oraz
makroewolucji.
Dla zebranego zbioru danych literaturowych (pedomorfoza: 19 – kambr, 9 –
ordowik, 6 – sylur oraz peramorfoza: 7 – kambr, 8 – ordowik, 5 – sylur)
zastosowano test niezależności χ2 z poprawką Yatesa. Na podstawie uzyskanych
wyników należy stwierdzić, iż występowanie danego typ heterochronii
u trylobitów nie jest uzależnione od okresu geologicznego w którym był
stwierdzony.
66
5.
ROLA
BIOLOGICZNIE AKTYWNYCH ZWIĄZKÓW W REGULACJI ENDOGENNEJ
AKTYWNOŚCI
KURCZLIWEJ
MIĘŚNI
TRZEWNYCH
CHRZĄSZCZA
TENEBRIO MOLITOR L.
Szymon Chowański1, Jan Lubawy1, Arkadiusz Urbański2, Grzegorz
1
Rosiński
1
2
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Zoologii Systematycznej,
Monoaminy, ważne związki o aktywności biologicznej, funkcjonują jako
neurotransmitery, neuromodulatory i neurohormony, zarówno w układzie
nerwowym kręgowców, jaki i bezkręgowców. W przypadku kręgowców główną
rolę w regulacji funkcjonowania układu nerwowego pełnią katecholaminy
epinefryna i dopamina, natomiast w przypadku bezkręgowców aminy śladowe
oktopamina i tyramina.
Katecholaminy wpływają na szereg procesów fizjologicznych. W przypadku
owadów, wywołują m.in. wzrost aktywności bioelektrycznej centralnego układu
nerwowego, czy zmiany behawioralne związane ze składaniem jaj przez samice.
Spośród amin śladowych, oktopamina jest funkcjonalnym odpowiednikiem
noradrenaliny u kręgowców. Reguluje ona m.in. aktywność kurczliwą mięśni,
procesy uczenia się i zapamiętywania, owulację oraz składanie jaj. Rola tyraminy
jest zdecydowanie miej poznana. Nieliczne dane wskazują, że jako
neuromodulator działa hamująco na amplitudę potencjałów pobudzających
w unerwieniu mięśni powłok ciała u larw Drosophila melanogaster, czy wpływa na
przepuszczalność błony komórek dla jonów Cl- w cewkach Malphigiego. Obie
aminy mają udział w regulacji endogennej aktywności kurczliwej owarioli oraz
mięśni jajowodu.
Brak jest jednak informacji mówiących o specyfice oddziaływania tych
związków na endogenną aktywność kurczliwą mięśni jelita, jak również o ich roli
w regulacji kurczliwości mięśni jajowodu.
W celu określenia wpływu badanych monoamin na aktywność kurczliwą
mięśni narządów trzewnych, jajowodu i jelita tylnego, u chrząszcza
Tenebrio molitor L. przeprowadzono doświadczenia w warunkach in vitro
z wykorzystaniem wideomikroskopii oraz analizy obrazu dynamicznego. Uzyskane
dane potwierdzają hamujący wpływ tyraminy i oktopaminy na endogenną
aktywność kurczliwą jajowodu i jelita. W przypadku katecholamin, dopamina
wykazywała słaby działanie stymulujące na aktywność kurczliwą mięśni jajowodu.
Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych
na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/N/NZ9/01621.
67
6.
DOBOWA
EKSPRESJA
N-ACETYLOTRANSFERAZY
ARYLOALKILOAMINOWEJ (AA-NAT) U DROSOPHILA MELANOGASTER
Tomasz Czerwik, Joanna Kotwica-Rolińska, Piotr Bębas
02-096 Warszawa
Melatonina jest hormonem występującym powszechnie u zwierząt. Jej
funkcja została dobrze poznana u zwierząt kręgowych. U owadów jednakże rola
melatoniny nie jest jeszcze wystarczająco dobrze zbadana. Wiadomo, że szlak
syntezy melatoniny składa się z 5 kontrolowanych enzymatycznie etapów. Jeden
z tych etapów zachodzi dzięki N-acetylotransferazie aralkylaminowej (AA-NAT).
Aktywność tego enzymu zmienia się w ciągu doby i w związku z tym ma wpływ na
zmiany poziomu melatoniny u kręgowców. Jednakże liczba danych o ekspresji
i aktywności AA-NAT oraz poziomie melatoniny w narządach u owadów jest
bardzo niewielka. Równie mało wiadomo o regulacji procesów fizjologicznych
z udziałem melatoniny oraz pozycji tego hormonu w systemie kontrolującym
rytmy biologiczne u tych zwierząt.
Celem moich badań było określenie dobowego profilu ekspresji AA-NAT
w narządach peryferycznych, takich jak cewki Malpighiego, ciało tłuszczowe, jądra
i jajniki Drosophila melanogaster. Hybrydyzacja in situ z użyciem sond
molekularnych RNA wskazuje czasowe różnice ekspresji dwóch genów kodujących
AA-NAT u Drosophila melanogaster (DatRA oraz DatRB) w badanych narządach, za
wyjątkiem jajników. W jajnikach ekspresja AA-NAT jest stała w ciągu dnia. Rytmy
te są kontynuowane w stałej ciemności, a u much hodowanych w ciągłym świetle
są zaburzane. Rytmy te są zaburzone także u mutantów genów zegara, które nie
posiadają funkcjonalnego zegara molekularnego. Wykazaliśmy, że rytmy ekspresji
genów DatRA oraz DatRB skorelowane są ze zmianami poziomu białek AA-NAT
w cewkach Malpighiego i w ciele tłuszczowym. Co więcej, wykazaliśmy, że poziom
melatoniny w tych organach oscyluje w cyklu dobowym. Podsumowując, nasze
dane dostarczają nowych dowodów wskazujących na potencjalną rolę
peryferycznych zegarów biologicznych w regulacji syntezy melatoniny
u D. melanogaster.
Badania finansowane z grantu NCN nr N N303 803340.
68
7.
OZNACZENIE
METYLOKSANTYN W HEMOLIMFIE ACHETA DOMESTICUS ZA
POMOCĄ WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ (HPLC)
Marta Dziewięcka, Bartosz Baran, Maria Augustyniak
Podjęte badania skupiają się wokół alkaloidów purynowych (metyloksantyn)
takich jak kofeina, teobromina i teofilina. Związki te należą do łagodnych
substancji psychoaktywnych, które powszechnie występują w tkankach roślin
naczyniowych oraz są składnikami produktów spożywczych i farmaceutycznych.
Ze względu na fakt, że sposób działania metyloksantyn nie został do końca
poznany, a ich dostępność może prowadzić do nadużycia i groźnych konsekwencji
zdrowotnych, badania nad metabolizmem, i mechanizmem działania tych
substancji u zwierząt są uzasadnione.
Temat zakłada opracowanie metody ilościowego i jakościowego oznaczania
nadmienionych związków w hemolimfie Acheta domesticus metodą
wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). W późniejszym etapie badań
planuje się wykorzystanie innych gatunków owadów, co pozwoli na otrzymanie
wyników znaczących w aspekcie porównawczym i poznawczym.
69
8.
ANALIZA
METABOLICZNEJ
REGULACJI
AKTYWNOŚCI
V-ATPAZY
W
GRUCZOŁACH
ŚLINOWYCH
DROSOPHILA
MELANOGASTER
I CALLIPHORA VICINA
Agata Dzik1,2, Otto Baumann2
1
02-096 Warszawa
2
Univetsität Potsdam, Institut für Biochemie und Biologie, Zoophysiologie, KarlLiebknecht-Str. 24/25, 14476 Potsdam, Germany
Pompy protonowe to grupa enzymatycznych białek błonowych, które
katalizują transport protonów w poprzek błony komórkowej. Przykładem pompy
protonowej zależnej od ATP jest wakuolarna ATPaza (v-ATPaza) – holoenzym
występujący powszechnie w błonach komórkowych organelli organizmów
eukariotycznych.
v-ATPaza odpowiada za regulację pH przestrzeni pozakomórkowej,
wydzielania lub resorpcji jonów i płynów, importu substancji odżywczych.
Aktywność v-ATPazy w gruczołach ślinowych owadów pobudza wydzielanie śliny
bogatej w KCl.
Regulacja aktywności v-ATPazy związana jest z przegrupowaniami
strukturalnymi polegającymi na oddysocjowaniu domeny V1 i uwolnieniu do
cytoplazmy podjednostki C. Aktywacja tej pompy protonowej prowadzi do
ponownego przyłączenia podjednostki C do domeny V1, a następnie odtworzeniu
holoenzymu poprzez przyłączenie się domeny V1 do błonowej Vo.
Celem niniejszego badania było sprawdzenie, czy aktywność v-ATPazy
w gruczołach ślinowych C. vicina i D. melanogaster zależna jest od metabolizmu
komórki. Izolowane gruczoły ślinowe inkubowano w medium z dodatkiem
inhibitorów oraz aktywatorów mitochondrialnej syntezy ATP (inhibitory: NaCN,
NaN3, rotenol; aktywatory: 8-CPT-cAMP, pAMPK), a następnie przy pomocy
metody znakowania immunohistochemicznego oraz metody Western blot
określano lokalizację domeny V1 (przy pomocy przeciwciał skierowanych
przeciwko podjednostkom domeny cytoplazmatycznej V1) oraz poziom kinazy
białkowej A (PKA), biorącej udział w aktywacji mitochondrialnej syntezy ATP.
Stwierdzono, że 8-CPT-cAMP (8-(4-Chlorophenylthio)adenosine 3',5'-cyclic
monophosphate) ma silne działanie aktywujące holoenzym, nawet w obecności
inhibitorów mitochondrialnej ścieżki przekazywania sygnału zależnej od PKA.
Dodatkowo zaobserwowano wysoki poziom ekspresji PKA w gruczołach
ślinowych, nawet po inkubacji z inhibitorami.
Otrzymane wyniki pokazują, iż aktywność v-ATPazy zależna jest od
metabolizmu komórki, wyrażonego mitochondrialną syntezą ATP. Stwierdziliśmy
również, że najprawdopodobniej w gruczołach ślinowych istnieje niepoznana do
tej pory ścieżka kontaktu AMPK – v-ATPaza. (ERASMUS LAB PROJECT)
70
9.
ELEMENTY MORFOLOGII PORÓWNAWCZEJ CHRZĄSZCZY WODNYCH Z RODZAJU
HYDATICUS (DYTISCIDAE)
Joanna Flisińska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Biologii i Biotechnologii, Katedra Ekologii
i Ochrony Środowiska, Plac Łódzki 3, 10-727 Olsztyn
Dymorfizm płciowy jest zjawiskiem powszechnym w świecie zwierząt.
Chrząszcze wodne z rodziny Dytiscidae charakteryzuje polimorfizm rozmiarów
ciała, budowy genitaliów oraz odnóży pierwszej i drugiej pary. W wyniku
przekształcenia trzech segmentów stóp u samców obecne są palety
z przyssawkami. Służą one prawdopodobnie do chwytania i przytrzymywania
samic podczas kopulacji. Celem badań było poznanie zróżnicowania wielkości oraz
budowy dysków adhezyjnych na odnóżach samców chrząszczy należących do
trzech gatunków z rodzaju Hydaticus.
W wyniku badań stwierdzono, iż samce osiągają średnio większą długość
i szerokość ciała, niż samice, a wartości skrajne u obu płci są zależne od gatunku.
Porównanie ilości i rozmiarów przyssawek na dyskach adhezyjnych
pozwoliło na ustalenie formuły opisującej klasy wielkości i liczebności przyssawek
należących do poszczególnych klas na odnóżach pierwszej oraz drugiej pary.
Liczba przyssawek była podobna w przypadku samców należących do badanych
gatunków, jednak całkowita ich powierzchnia na odnóżach pierwszej pary różniła
się między sobą. Natomiast całkowita powierzchnia przyssawek na odnóżach
drugiej pary była zbliżona u wszystkich opisywanych gatunków. Zjawisko to może
powodować różnice w sile, z jaką samce przytrzymują samice podczas aktu
płciowego.
Obserwowany polimorfizm tłumaczony jest konfliktem płci oraz koewolucją
miedzy samcami i samicami w obrębie gatunku.
71
10.
ZIMOWA AKTYWNOŚĆ
POLSKA ŚRODKOWA
MOTYLI
(LEPIDOPTERA) LASU ŁAGIEWNICKIEGO,
Jacek Hikisz
Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska,
Bezkręgowców i Hydrobiologii, ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź
Katedra
Zoologii
Zima to okres kiedy większość bezkręgowców przechodzi w stan diapauzy.
Mogą one zimować we wszystkich stadiach rozwojowych, jednak najrzadziej
w postaci imago. Bez względu jednak na to, w którym stadium zimują muszą
wykształcić pewne mechanizmy chroniące je przed zamarznięciem. Istnieje
również pewna grupa bezkręgowców, która mimo niesprzyjających zimowych
warunków pojawia się okresowo lub regularnie nawet gdy temperatura spada
poniżej 0 °C. Tylko około 3% krajowych gatunków motyli zimuje w postaci imago.
Są wśród nich gatunki, które przystosowały się do życia w czasie niskich
temperatur. Co więcej są wśród nich tacy przedstawiciele, którzy okres ten
przeznaczają na rozmnażanie.
Badania nad zimową aktywnością motyli przeprowadzono w czasie dwóch
sezonów jesienno-wiosennych na terenie Lasu Łagiewnickiego, leżącego
w granicach administracyjnych miasta Łodzi. Zajmuje on łączną powierzchnię
1200 ha i należy do największych komunalnych kompleksów leśnych w Europie.
Motyle odławiano w nocy przy użyciu lampy rtęciowo-żarowej) oraz w dzień przy
pomocy siatki entomologicznej („na upatrzonego”).
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono aktywność zimową 42
gatunków motyli nocnych należących do 6 rodzin. Dominowała rodzina
Geometridae. Charakterystycznymi gatunkami tego okresu okazały się być
Alsophila aescularia oraz Opheroptera brumata. Na postawie dynamiki zimowej
aktywności motyli wyróżniono cztery ich zgrupowania. Najbogatszym z nich były
zgrupowania późnojesienne i wczesnozimowe a najuboższe zimowe. Analiza
regresji wykazała dodatnią korelację temperatury z liczbą gatunków rodziny
Geometridae oraz ujemną korelację ciśnienia atmosferycznego z liczbą osobników
rodziny Noctuidae.
72
11.
PORÓWNANIE CIAŁA TŁUSZCZOWEGO U TELODEINOPUS AOUTII (MYRIAPODA:
DIPLOPODA)
Z
CIAŁKAMI
SPICHRZOWYMI
NIESPORCZAKA
HYPSIBIUS DUJARDINI (TARDIGRADA: EUTARDIGRADA)
Marta Hyra, Michalina Kszuk-Jendrysik, Karolina Kamińska, Agnieszka
Włodarczyk, Lidia Sonakowska, Magdalena M. Rost-Roszkowska, Izabela
Poprawa
Telodeinopus aoutii to afrykański gatunek wijów należący do
podgromady Diplopoda. Podobnie jak inni przedstawiciele rodziny Spirostreptidae
gatunek ten osiąga znaczne rozmiary sięgające do 180 mm długości. Jego
głównym pokarmem są szczątki roślin, owoce, mech, martwa materia organiczna.
Hypsibius dujardini to gatunek niesporczaków należących do gromady
Eutardigrada, rzędu Parachela. Osobniki tego gatunku osiągają rozmiar 200 µm.
Są to zwierzęta roślinożerne, których pokarm stanowią jednokomórkowe glony
takie jak Chlorococcum sp. czy Chlorella sp..
Zarówno Hypsibius dujardini, jak i Telodeinopus aoutii wytworzyły
podobne funkcjonalnie komórki wypełniające jamę ciała i otaczające narządy
wewnętrzne. Komórki te zwane u niesporczaków ciałkami spichrzowymi,
a u wijów adipocytami ciała tłuszczowego, są odpowiedzialne za magazynowanie
materiałów zapasowych. Liczba i wygląd tych komórek świadczą o kondycji
zwierzęcia.
Badania nad ciałem tłuszczowym wija oraz ciałkami spichrzowymi
niesporczaka były prowadzone z wykorzystaniem technik mikroskopii świetlnej
oraz skaningowej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej. W celu
zidentyfikowania substancji zapasowych zgromadzonych na terenie badanych
komórek wykonano barwienia histochemiczne.
73
12.
W PŁYW
INWAZJI NAWŁOCI KANADYJSKIEJ
NA LICZEBNOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ MRÓWEK
(SOLIDAGO
CANADENSIS)
Joanna Kajzer-Bonk, Damian Szpiłyk, Michał Woyciechowski
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Zespół Ekologii
Behawioralnej, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków
Inwazja nawłoci kanadyjskiej Solidago canadensis jest obecnie jednym
z głównych zagrożeń dla bioróżnorodności półnaturalnych obszarów trawiastych
Europy Środkowej. Poza wypieraniem rodzimej flory, ekspansja nawłoci prowadzi
do znacznego spadku różnorodności i liczebności zwierząt, głównie niektórych
grup bezkręgowców i ptaków. Celem badań było sprawdzenie wpływu nawłoci na
populacje mrówek, które jako organizmy zwornikowe są niezbędne do
prawidłowego funkcjonowania zajmowanych przez nie siedlisk. W roku 2012
policzono gniazda mrówek na 10 półnaturalnych łąkach położonych w pobliżu
i granicach Dębnicko-Tynieckiego obszaru Natura 2000, wyznaczając na nich 60
losowo wybranych poletek wielkości 5x5m (30 zarośniętych nawłocią i 30
kontrolnych). Wykazano, że obecność nawłoci wpływa negatywnie na bogactwo
gatunkowe (p = 0.019) i liczebność gniazd mrówek (p < 0,001). Wyniki te
uzasadniają konieczność podjęcia zdecydowanych działań ograniczających
rozprzestrzenianie się tej inwazyjnej rośliny.
74
13.
MSZYCE (HEMIPTERA: APHIDOIDEA) PARKU KRAJOBRAZOWEGO „DOLINA
BARYCZY”
Mariusz Kanturski, Karina Wieczorek, Łukasz Depa
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Fauna mszyc (Hemiptera: Aphidoidea) Polski liczy obecnie 748 taksonów
w randze gatunków i podgatunków. Do najlepiej poznanych obszarów należą:
Pobrzeże Bałtyku, Nizina Wielkopolsko-Kujawska, Górny Śląsk, Nizina
Mazowiecka, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska oraz Pojezierze Mazurskie, gdzie
wykazano do tej pory około 80-90% składu gatunkowego tych pluskwiaków na
obszarze kraju. Nizina Wielkopolsko-Kujawska jest największą obszarowo
i jednocześnie najlepiej pod tym względem poznaną krainą zoogeograficzną
w Polsce, jednakże dotychczasowe badania skupiały się w większości na terenie
Poznania i w jego okolicach.
Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” stanowi południową część Niziny
Wielkopolsko-Kujawskiej, obejmując swoim zasięgiem różne typy siedlisk
i zbiorowisk roślinnych, a jego obszar do tej pory nie był badany pod względem
afidofauny. W ciągu dwóch sezonów badawczych, prowadzonych w latach 2011
i 2012, z terenu Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” wykazano 128 gatunków
mszyc należących do rodzin Adelgidae, Phylloxeridae oraz podrodzin
Eriosomatinae, Thelaxinae, Anoeciinae, Drepanosiphinae, Calaphidinae,
Phyllaphidinae, Chaitophorinae, Aphidinae i Lachninae w obrębie rodziny
Aphididae. Spośród wykazanych taksonów 11 stanowi gatunki po raz pierwszy
wykazane z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej; potwierdzono występowanie
5 gatunków oraz wykazano gatunek nowy dla fauny mszyc Polski
Sitobion alopecuri (Takahashi, 1921).
75
14.
RZADKO SPOTYKANE I NOWE
CHRZĄSZCZY (COLEOPTERA)
DLA
BESKIDU
WSCHODNIEGO
GATUNKI
Lech Karpiński1, Karolina Krzyżowska2, Miłosz Morawski2, Wojciech T.
Szczepański1, Artur Taszakowski1
1
Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,
ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice,
2
Koło Naukowe Zoologów „Faunatycy”, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Region zoogeograficzny „Beskidy Wschodnie” jest bardzo interesującą
częścią Polski ze względu na obecność niskich gór i przełęczy transkarpackich
(umożliwiają one migracje ciepłolubnych gatunków z Wyżyny Ondawskiej i Kotliny
Panońskiej) oraz stosunkowo słaby stan poznania jego fauny.
Owady zbierano przy użyciu różnorodnych metod: czerpakowanie,
otrząsanie na parasol entomologiczny, metodą „na upatrzonego”, przy użyciu
pułapek Barbera, a także przeszukując żywicę drzew iglastych. Intensywne
badania prowadzono w latach 2012-2013, wykorzystano także obserwacje z lat
wcześniejszych.
Zebrane chrząszcze zaklasyfikowano do 52 rodzin. Spośród nich wybrano
i oznaczono do rangi gatunku przedstawicieli 24 rodzin, z czego w 10 stwierdzono
gatunki nowe dla krainy lub rzadko spotykane, m.in.: Cucujus cinnaberinus
(Scopoli, 1763), Carabus variolosus Fabricius, 1787, Oxythyrea funesta (Poda von
Neuhaus, 1761), Pyrochroa serraticornis (Scopoli, 1763) Agrilus sinuatus
(A.G. Olivier, 1790), Eurythyrea austriaca (Linnaeus, 1767), Cantharis paludosa
Fallén, 1807, Laricobius erichsoni Rosenhauer, 1846, Omalisus fontisbellaquaei
Geoffroy, 1785.
76
15.
OCENA BIORÓŻNORODNOŚCI ZGRUPOWAŃ RYJKOWCÓW (COLEOPTERA:
CURCULIONIDAE) BORÓW SOSNOWYCH SKAŻONYCH METALAMI CIĘŻKIMI
W OKOLICACH OLKUSZA
Paweł Kłobucki1, Damian Kolbe2, Stanisław Knutelski2
1
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Nauk o Środowisku, Katedra Biologii
i Hodowli Ryb, ul. M. Oczapowskiego 5, 10–719 Olsztyn
2
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Zoologii, Zakład Entomologii, ul. Gronostajowa 9,
30-387 Kraków
W latach 2011-2012 przeprowadzono za pomocą pułapek ziemnych badania
ryjkowców na 6 powierzchniach (OF1-OF5 plus OF6 – kontrola) o malejącym
gradiencie stężenia metali ciężkich (Pb, Zn, Cd, Cu) w glebach borów sosnowych
okolic Olkusza, celem poznania wpływu tego rodzaju skażenia środowiska na
bioróżnorodność chrząszczy roślinożernych.
Łącznie zebrano 816 osobników reprezentujących 13 gatunków, z których
jedynie 4 stwierdzono na wszystkich stanowiskach. Są to głównie szkodniki sosny:
Hylobius abietis (658 os.), Strophosoma capitatum (78), Hylastes ater (31)
i H. opacus (30). Natomiast pozostałe 9 gatunków jest mniej licznych i wykazano je
tylko na jednym stanowisku: Stephanocleonus hollbergii – OF1, Magdalis
punctulata – OF6, Otiorhynchus ovatus – OF1, O. raucus – OF2, O. scaber – OF3
i Xyleborus dispar – OF2 lub dwóch stanowiskach: Anthonomus phyllocola,
Brachyderes incanus i Pissodes castaneus – OF2 i OF3.
Najbogatsze zgrupowania tworzą ryjkowce żyjące w borach najbardziej
skażonych metalami ciężkimi: OF2 – 9 gatunków, OF1 i OF3 – po 7 gat. Natomiast
najliczniejsze – na stanowiskach: OF5 – 187 osobników, OF1 – 183 i OF3 – 162 os.
Inne zgrupowania są uboższe i mniej liczne.
Bogactwo gatunkowe i liczebność badanych zgrupowań ulegają wahaniom,
zarówno podczas sezonu wegetacyjnego, jak też się różnią w poszczególnych
latach. Ogólnie więcej gatunków (12) stwierdzono w 2011 roku, podczas gdy
więcej osobników (669) zebrano w 2012 r. Ryjkowce te wykazują największą
różnorodność i liczebność w maju i czerwcu.
Wyniki naszych badań wskazują, że metale ciężkie oddziałują na
bioróżnorodność chrząszczy roślinożernych, jakimi są ryjkowce w borach
sosnowych okolic Olkusza. Wraz ze zwiększaniem się ich stężenia w glebie
następuje istotny statystycznie (p ≤ 0,05) wzrost bogactwa lub liczebności
gatunków, za wyjątkiem miedzi i ołowiu, choć w tym ostatnim przypadku
zależność liczby osobników jest bliska istotności (p ≈ 0,064).
Osłabione przez toksyczne metale ciężkie rośliny żywicielskie, a zwłaszcza
sosny są chętniej i intensywniej atakowane przez gatunki powszechnie uznawane
za szkodniki leśne.
77
16.
ENDOSYMBIOTYCZNE BAKTERIE
HEMIPTERA: DELTOCEPHALINAE).
U
MACROSTELES LAEVIS (INSECTA,
ULTRASTRUKTURA, ROZMIESZCZENIE
I TRANSOWARIALNY PRZEKAZ
Michał Kobiałka1, Anna Michalik1, Marcin Walczak2, Łukasz Junkiert2
1
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii, Zakład
Biologii Rozwoju i Morfologii Bezkręgowców, ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków
2
Symbiotyczne bakterie są wszechobecne w przyrodzie i wywierają bardzo
duży wpływ na ewolucję organizmów eukariotycznych. Występowanie
endosymbiotycznych bakterii w ciele owadów jest zjawiskiem powszechnym.
Przeprowadzone badania ultrastrukturalne dotyczyły piewików z gatunku
Macrosteles laevis. Potwierdziły one występowanie w ciele tych owadów różnych
morfotypów endosymbiotycznych bakterii. W pobliżu jajników zaobserwowano
dwa parzyste, olbrzymie bakteriomy otoczone jednowarstwowym nabłonkiem.
Bakteriocyty tworzące bakteriom można podzielić na dwa rodzaje, ułożone
w dwie odrębne warstwy: (1) strefę zewnętrzną (peryferyczną) formują
bakteriocyty, zawierające elektronowo-gęste, pleomorficzne bakterie; (2) strefę
wewnętrzną (centralną) tworzą kuliste bakteriocyty, których cytoplazmę
wypełniają elektronowo-przejrzyste pleomorficzne bakterie. Wewnątrz bakterii
warstwy zewnętrznej bakteriomu zaobserwowano niezwykłe zjawisko – obecność
ciasno upakowanych, pałeczkowatych bakterii. Jest to wyjątkowa sytuacja,
polegająca na bytowaniu bakterii wewnątrz innego mikroorganizmu
symbiotycznego. Co więcej zjawisko to występuje nie u wszystkich
pałeczkowatych bakterii w bakteriomie. Prawdopodobnie jest to infekcja
w początkowym fazie rozwoju. Obecność „bakterii w bakteriach” opisano
dotychczas tylko u czerwców z rodziny Pseudococcidae, gdzie wszystkie
β-proteobakterie (pierwotne endosymbionty) zawierają γ-proteobakterie (wtórne
endosymbionty). Wszystkie
wymienione typy bakterii przekazywane są
z pokolenia na pokolenie na drodze transowarialnej, poprzez żeńskie komórki
rozrodcze - oocyty. Endosymbionty opuszczają bakteriocyty i wędrują przez
komórki nabłonka folikularnego do przestrzeni peryoocytarnej na tylnym biegunie
oocytu. Ostatecznie formują tzw. kulę symbiotyczną w głębokim wpukleniu
oolemmy.
78
17.
ZACHOWANIA SPOŁECZNE PAJĄKÓW NA PRZYKŁADZIE POECILOTHERIA BARA
Grzegorz Krawczyk
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny,
ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce
Wydział
Przyrodniczy,
Instytut
Biologii,
Pająki Araneae należą do gromady pajęczaków Arachnida. Charakteryzują
się dużym zróżnicowaniem morfologicznym i liczebnością, która szacowana jest na
ponad 43 tysięcy gatunków. Osobniki należące do tego rzędu są drapieżnikami
(z jednym wyjątkiem, który jest roślinożerny) i niemalże wszystkie to żyjące
samotnie kanibale. Wynika to z ewolucyjnego przystosowania do zużywania jak
najmniejszych pokładów energii podczas polowania (oportuniści) oraz tego, że
większość pająków to polifagi.
Zachowania społeczne w świecie zwierząt nie są niczym szczególnym.
W świecie owadów są stosunkowo powszechne (tworzą mniej lub bardziej
zaawansowane struktury społeczne) i niosą ze sobą różne korzyści. Natomiast
w świecie pająków, zachowania społeczne należą do prawdziwej rzadkości (około
83 gatunków) i można podzielić je na dwie kategorie: chwilowo (okazyjnie)
społeczne i permanentnie społeczne. Zasadniczą różnicę stanowi fakt braku
podziału na kasty, jak ma to miejsce w przypadku owadów eusocjalnych.
Większość pająków żyje obok siebie na zasadzie wzajemnej tolerancji
i potencjalnych korzyści takich jak: zwiększona ochrona przed drapieżnikami
i pasożytami, zwiększone szanse na zdobycie pokarmu oraz zwiększona produkcja
jaj, a co za tym idzie – ogólna, wydajniejsza reprodukcja. Są to typowe cechy
organizmów gromadnych (np. wielu owadów), które w ten sposób zwiększają
swoje szanse przetrwania. Jednym z przykładów pająków przejawiąjących zbliżone
zachowania jest właśnie Poeciloteria Bara, którą określić można jako „okazyjnie”
społeczna.
79
18.
STOSUNEK PŁCI
LIMNEPHILIDAE)
I CYKL ŻYCIOWY
CHAETOPTERYX
VILLOSA
(TRICHOPTERA:
Katarzyna Kwiatkowska
Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra
Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej, ul. Banacha 12/16, 90-231 Łódź
Zoologii
Teoria Triversa-Willarda (1973) mówi, że stosunek płci potomstwa danego
osobnika może być modyfikowany w taki sposób, aby w przewadze była płeć
lepiej przyczyniająca się do rozprzestrzeniania genów danego osobnika w danym
czasie. Przewaga osobników potomnych jednej z płci jest zazwyczaj
zdeterminowana genetycznie lub stymulowana przez czynniki środowiska mogące
wpływać na śmiertelność postaci larwalnych lub doskonałych owadów. Inny niż
1:1 stosunek płci występuje na przykład w populacjach wielu gatunków
Hymenoptera, a także u niektórych owadów wodnych w tym ważek (Odonata)
i chruścików (Trichoptera). Często w takich populacjach występuje również
większa śmiertelność osobników jednej z płci. Niektóre gatunki chruścików
wykazują zmienną proporcję płci w zależności od okresu wylotu (Ward 1996).
Badania laboratoryjne oraz obserwacje terenowe cyklu życiowego
Chaetopteryx villosa były prowadzone w okresie jesienno-zimowym 2011-2013.
Teren badań obejmował niszę źródliska jednego z dopływów rzeki Wolbórka.
W warunkach naturalnych imagines pojawiały się w okresie od końca września do
połowy grudnia. W laboratorium, wyloty trwały od końca września do połowy
grudnia. Larwy zbierano w źródlisku późną wiosną i latem 2011-2013 oraz
hodowano pojedynczo w warunkach laboratoryjnych do momentu wylotu.
Wszystkim osobnikom jako pokarm podawano opadłe liście olchy w formie
kwadratu o wymiarach 2 x 2 cm. Co dwa dni zmieniano wodę oraz szacowano
procent zjedzenia liścia. Łącznie ze 140 hodowanych osobników wyleciały 102,
przy czym stosunek samców do samic wynosił 1:3. W terenie owady dorosłe były
łapane metodą „na upatrzonego”, co tydzień, od początku października do
połowy grudnia. Samce stanowiły 60% spośród wszystkich zebranych osobników.
80
19.
PODZIAŁ
HEMOCYTÓW
GALLERIA MELLONELLA NA POSZCZEGÓLNE
POPULACJE Z WYKORZYSTANIEM CYTOMETRII PRZEPŁYWOWEJ
Marta Ligęza-Żuber1, K. Zalewska2, A. Wrońska2, Emilia Włóka1, Michalina
Kamut1, Agata Kaczmarek1, Mieczysława I. Boguś1,2
1
Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa
Biomibo, ul.Strzygłowska 15, 04-872 Warszawa
2
Badania nad układem odpornościowym owadów są bardzo ważne
z naukowego punktu widzenia. Pozwalają one na zrozumienie fizjologicznych
mechanizmów wrodzonej odpowiedzi immunologicznej, które są analogiczne do
wrodzonej odpowiedzi immunologicznej kręgowców.
Galleria mellonella (mól woskowy) jest doskonałym modelem do tego
rodzaju badań, ponieważ jest łatwy i stosunkowo tani w hodowli oraz nie
przechodzi diapauzy. Odpowiedź immunologiczna u tego gatunku dzieli się na
komórkową i humoralną. W naszych badaniach skupiliśmy się na odpowiedzi
komórkowej, w której główną rolę odgrywają komórki immunologicznie
kompetentne - hemocyty.
W hemolimfie G. mellonella na podstawie badań mikroskopowych można
wyróżnić 5 klas hemocytów: plazmatocyty (pl), granulocyty (gr), oenocyty (oe),
sferulocyty (sf) oraz prohemocyty (pr) o zróżnicowanych funkcjach.
Celem naszych badań była próba rozdziału hemocytów na poszczególne,
homogenne populacje z wykorzystaniem cytometrii przepływowej. Podział
przeprowadzany był ze względu na różnice w wielkości (FSC), ziarnistości (SSC)
adherencji oraz żywotności komórek.
Na podstawie uzyskanych danych cytometrycznych wyróżniono cztery
potencjalne grupy hemocytów. W dalszych badaniach stwierdzono, które z nich
są adherentne, oraz które wykazują najwyższą aktywność metaboliczną (test
z wykorzystaniem CFSE).
Dzięki uzyskanym wynikom można będzie rozdzielić komórki na
subpopulacje przy użyciu sortera połączonego z cytometrem przepływowym oraz
przeprowadzić dalsze badania dotyczące fagocytozy, apoptozy, proliferacji
komórek oraz testy wykrywające markery komórkowo specyficzne. Pozwoli to na
dokładną charakterystykę poszczególnych klas hemocytów, a w związku z tym na
monitorowanie ich zachowania w warunkach in vivo i in vitro.
81
20.
OCENA
USZKODZEŃ DNA W HEMOCYTACH I W KOMÓRKACH GRUCZOŁU
JELITA ŚRODKOWEGO PAJĄKÓW XEROLYCOSA NEMORALIS PODDANYCH
DZIAŁANIU STRESORA NATURALNEGO I ANTROPOGENNEGO
Monika Mędrzak, Monika Stalmach, Grażyna Wilczek, Maria Augustyniak
Organizmy w swoim środowisku życia podlegają wpływom różnorodnych
czynników stresogennych, mogą wywoływać efekty genotoksyczne, mutagenne
I kancerogenne.
Celem pracy była ocena poziomu uszkodzeń DNA w hemocytach
i w komórkach gruczołu jelita środkowego niesieciowych pająków Xerolycosa
nemoralis (Westring, 1861) (Lycosidae), eksponowanych w warunkach
laboratoryjnych na wybrane czynniki stresowe o charakterze naturalnym
i antropogennym. W badaniach wykorzystano dorosłe samice i samce, które
poddano działaniu stresu głodzenia (1 tydzień) i ekspozycji na insektycyd
fosforoorganiczny, dimetoat (0,16 µg/osobnika – podanie jedno- i pięciokrotne).
Dobór czynników stresowych oraz stopień ich nasilenia odzwierciedlały
potencjalne zagrożenia, z którymi mogą spotkać się te drapieżniki w swym
naturalnym środowisku życia. Ocenę genotoksyczności w hemocytach oraz
komórkach gruczołu jelita środkowego, dokonano w oparciu o test kometowy,
analizując takie parametry jak: zawartość DNA w ogonie komet (TDNA), średnią
długość ogona komety (TL) oraz moment ogona komety (OTM).
Poziom uszkodzeń DNA w komórkach był zróżnicowany w zależności od płci,
analizowanego narządu oraz rodzaju zastosowanego czynnika stresogennego.
W hemocytach samców, zarówno stres głodzenia jak i dimetoat spowodowały
istotny wzrost poziomu uszkodzeń DNA, w porównaniu do wartości kontrolnych.
Zwiększoną zawartość DNA w ogonie komet wykazano także w komórkach
gruczołu jelita środkowego samców poddanych pięciokrotnej ekspozycji na
pestycyd fosforoorganiczny. Z kolei w narządach samic nie stwierdzono
genotoksycznych efektów stresu głodzenia. Wzrost poziomu uszkodzenia DNA
wykazano u samic tylko w hemocytach w przypadku jednokrotnego podania
dimetoatu. Podobnych zmian nie wykryto jednak w ich hemocytach
po pięciokrotnej ekspozycji osobników na pestycyd. Może to wskazywać,
że samice, ze względu na ich funkcje reprodukcyjne, posiadają sprawniejsze niż
samce mechanizmy naprawcze skutecznie chroniące ich materiał genetyczny.
82
21.
DZIENNA
DYNAMIKA OBLOTU
I CHRONIONE PSZCZOŁY DZIKIE
KWIATÓW
PRZEZ
PSZCZOŁĘ
MIODNĄ
Aneta Sikora, Paweł Michołap
Uniwersytet
Przyrodniczy
Technologiczny,
Katedra
50-363 Wrocław
we
Wrocławiu,
Ochrony Roślin,
Wydział
PrzyrodniczoPl.
Grunwaldzki 24a,
Pszczoła poszukująca pokarmu w kwiecie, może korzystać z niego tylko
w określonych porach w ciągu doby. Ma to związek nie tylko z rytmiką
wytwarzanego przez kwiat pyłku i nektaru, ale także czynnikami klimatycznymi
oraz kombinacją tych czynników. Generalnie można powiedzieć, że pszczoły są
najaktywniejsze w czasie słonecznej i ciepłej pogody. Jednak wiadomo, że pszczoły
społeczne (Apis i Bombus) mogą pracować w gorszych warunkach, lecz loty
gatunków o mniejszych wymiarach ciała zależą w większym stopniu od przebiegu
pogody.
Monitoring dziennej dynamiki pszczoły miodnej Apis mellifica L., pszczół
z rodzaju porobnica Anthophora Latr. oraz gatunków rodzaju trzmiel Bombus Latr.
i trzmielec Psithyrus Lep. przeprowadzono w dniach 25 V i 31 VII 2012 roku
w Ogrodzie Roślin Leczniczych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
Obserwacje wykonywano w godzinach 9:00 - 18:00 zapisując o pełnej godzinie
liczbę badanych gatunków pszczół na kwitnących roślinach.
W czasie obserwacji majowej odnotowano 454 osobniki pszczoły
miodnej, 57 osobników porobnicy włochatki oraz 157 osobników trzmieli
należących do 7 gatunków. Pszczoła miodna osiągnęła największą aktywność
oblotu o godzinie 15.00, trzmiele natomiast preferowały godziny poranne
i późnopopołudniowe. Porobnica włochatka w najwyższej liczebności oblatywała
kwiaty w godzinach wczesnopopołudniowych. Podczas obserwacji całodniowej
w lipcu odnotowano 141 osobników pszczoły miodnej, 3 osobniki porobnicy
opylonej, 499 osobników trzmieli z 5 gatunków oraz 208 osobników pasożytów
gniazdowych trzmieli - trzmielców, należących do 3 gatunków. Szczyt liczebności
pszczoły miodnej przypadł na godzinę 16.00, natomiast porobnica opylona
spotykana była wyłącznie pod wieczór – 17:00 i 18:00. Dynamika oblotów przez
trzmiele była zbliżona do wcześniejszej obserwacji. Natomiast nie obserwowane
wcześniej trzmielce osiągały w dniu obserwacji maksimum liczebności
w godzinach 14:00 - 17.00.
Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego.
83
22.
ZGRUPOWANIA
PIEWIKÓW
(HEMIPTERA:
FULGOROMORPHA
ET CICADOMORPHA) ŚRÓDLĄDOWYCH MURAW PIASKOWYCH Z ZESPOŁU
SILENO OTITIS-FESTUCETUM LIBB. 1933
Krzysztof Musik
ul. Bankowa 9, 40-007, Katowice
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Piewiki (Hemiptera: Fulgoromorpha et Cicadomorpha) stanowią ważny
element sieci troficznych prawie wszystkich ekosystemów lądowych, w których
tworzą skomplikowane zgrupowania, cechujące się złożoną strukturą oraz
sezonową dynamiką zmian liczebności. Owady te cechują ścisłe związki troficzne
z roślinami żywicielskimi i znaczna ich część uznawana jest za gatunki troficznie
wyspecjalizowane, mono- i oligofagiczne.
Badania na śródlądowych murawach piaskowych z zespołu Sileno otitisFestucetum Libb. 1933 prowadzone były w trakcie trzech sezonów badawczych
(2011-2013). Odłowiono łącznie 82 gatunki piewików, z czego zgrupowanie
charakteryzowało 10 gatunków o podwyższonej liczebności. W analizowanej
fitocenozie dynamikę sezonowych zmian liczebności w znacznym stopniu
kształtowały populacje Neophilaenus minor, Zyginidia viaduensis, Chlorita paolii,
Turrutus socialis oraz letnie pokolenie Macrosteles laeivs. Odłowiono także
rzadkie gatunki takie jak Psammotettix dubius oraz Ebarrius cognatus.
84
23.
FAUNA PROSTOSKRZYDŁYCH (ORTHOPTERA) HAŁD KOPALNI CYNKU I OŁOWIU
Mateusz Okrutniak
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Katedra
Zoologii i Ekologii, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków
Celem badań było rozpoznanie różnorodności gatunkowej prostoskrzydłych
(Orthoptera) występujących na wybranych hałdach odpadów górniczych rud
cynku i ołowiu w Małopolsce. Odłowy bezkręgowców prowadzono w oparciu
o metodę pułapek Barbera (1931) na nieczynnej od 2009 r., zrekultywowanej
hałdzie ZG „Trzebionka” oraz na aktualnie eksploatowanej, będącej
w początkowych etapach rekultywacji hałdzie ZGH „Bolesław”. Na stokach hałdy
ZG „Trzebionka” wyznaczono 8 transektów (po 2 na stoki: północny, południowy,
wschodni, zachodni), a na stokach hałdy ZGH „Bolesław” analogicznie 6 (stok
zachodni wyłączono z badań ze względu na prowadzone prace ziemne). Wzdłuż
transektów w trakcie jednego sezonu badawczego, co miesiąc, od czerwca do
października instalowano po 10 pułapek, które eksponowano przez okres dwóch
dni. Zebrany materiał oznaczono do poziomu rodzaju w oparciu o prace Bazyluka
(1956) oraz Bazyluka i Liany (2000). Analizę statystyczną przeprowadzono na
średniej liczbie rodzajów i osobników dla danej pułapki (od 1 do 10) w programie
Statgraphics Centurion.
W wyniku przeprowadzonych odłowów pozyskano łącznie 240 osobników
należących do sześciu rodzajów: Chorthippus, Meconema, Myrmeleottetix,
Oedipoda, Stenobothrus oraz Tetrix. Na terenie hałdy odpadów poflotacyjnych ZG
„Trzebionka” nie stwierdzono rodzaju Oedipoda, a w przypadku hałdy ZGH
„Bolesław” rodzaju Meconema. Najliczniej reprezentowany na obydwu terenach
był rodzaj Chorthippus, który według Fartmana i wsp. (2012) jest typowy dla
wczesno sukcesyjnych stadiów sukcesyjnych roślinności. Analiza statystyczna nie
wykazała istotnych różnic w średniej liczbie rodzajów i osobników pomiędzy
hałdami. Wykazała natomiast, że na średnią liczbę rodzajów wpływa ekspozycja
słoneczna, gdyż na stoku wschodnim wykazano jej wyższą liczbę niż na
południowym i zachodnim.
Projekt zrealizowano w ramach dotacji celowej finansowanej ze środków na
działalność statutową UR w Krakowie (BM 4231/2013).
85
24.
W PŁYW
DZIAŁANIA SPINOSADU NA EMBRIOGENEZĘ ORAZ POCZĄTKOWE
STADIA LARWALNE SPODOPTERA EXIGUA
Anna Płachetka,
Augustyniak
Alina
Kafel,
Agnieszka
Zawisza-Raszka,
Maria
W zwalczaniu groźnych szkodników upraw ważne jest uwzględnienie ich
stadium rozwojowego. Wczesne stadia larwalne są bardziej wrażliwe na działanie
tego samego stężenia pestycydu niż późniejsze, a inne stresory (np. kadm zawarty
w pożywieniu) mogą zmienić wrażliwość organizmów na działanie insektycydu.
Spinosad, ostatnio dosyć powszechnie używany jako skuteczny
bioinsektycyd, został wykorzystany do naszych badań, których celem było
ustalenie jego wpływu na jaja i larwy pierwszego oraz drugiego stadium
Spodoptera exigua, pochodzące z linii kontrolnej i linii kadmowej eksponowanej
od ponad stu pokoleń na kadm, podawany w pożywce dla larw w stężeniu
44 mg/kg suchej masy pożywki.
Jaja po 24 godzinach od złożenia oraz larwy umieszczono na bibule
filtracyjnej, w szalkach Petriego o średnicy 90 mm, nasączonej roztworem
spinosadu w ilości 0,5 ml. Zastosowano spektrum stężeń: dla jaj i larw pierwszego
stadium od 0,9% do 0,0037%, zaś dla larw drugiego stadium od 0,4% do 0,625‰.
W każdym przypadku czas ekspozycji wynosił 24 godziny.
W przypadku traktowania jaj obserwowano sukces klucia i przeżywalność
świeżo wygryzionych larw w obu liniach. W przypadku traktowania larw drugiego
stadium obserwowano procent osobników, które zostały sparaliżowane po 24
godzinach działania insektycydu.
Największy efekt toksyczny zaobserwowano wśród larw zaraz po ich
wygryzieniu z osłonki jaja. Tworzenie się zarodków larw w grupach
eksponowanych na różne stężenia spinosadu (ich obserwacja była możliwa przez
półprzeźroczyste osłonki jaj) sugeruje ochronne działanie osłonki do czasu
wygryzienia larwy. Ponadto, w grupie nietraktowanej oraz w grupach
traktowanych tym samym roztworem insektycydu, zaobserwowano istotne
różnice w ilości tworzących się zarodków i w sukcesie klucia, między liniami
hodowlanymi. W przypadku traktowania larw drugiego stadium zaobserwowano
wyraźną
zależność
między
stężeniem
zastosowanego
insektycydu
a przeżywalnością larw oraz częstotliwością występowania paraliżu wśród larw.
W stężeniu 0,04% spinosadu linia kontrolna cechowała się znamiennie większą
przeżywalnością w stosunku do linii kadmowej.
86
25.
ZMIANY WIELKOŚCI CORPORA ALLATA ORAZ JAJNIKÓW
PYRRHOCORIS APTERUS INIEKOWANYCH ALLATOSTATYNĄ CC
U
SAMIC
Marta Sawadro-Wieczorek1, Agata Bednarek1, Joanna Kotwica-Rolińska2,
David Doležel3
1
Uniwersytet
Warszawski,
Instytut
Zoologii,
Zakład
Fizjologii
Zwierząt,
3
Biology Centre AS CR, v. v. i., Institute of Entomology, Department of Molecular Biology
and Genetics, Branisovska 31 CZ-370 05 Ceske Budejovice, Czech Republic
2
Neuropeptydy to zróżnicowane chemiczne przekaźniki mogące działać jako
neuromodulatory, neurotransmitery i neurohormony. Produkowane są
w ośrodkowym układzie nerwowym owadów przez komórki neurosekrecyjne
i interneurony. Natomiast głównym miejscem wydzielania hormonów
peptydowych produkowanych w komórkach neurosekrecyjnych są: corpora
cardiaca (CC – ciała sercowate) i corpora allata (CA – ciała przyległe). Istotnym
elementem są CC, magazynujące i uwalniające neurohormony syntetyzowane
przez komórki neurosekrecyjne mózgu, a ponadto produkujące własne peptydy,
dzięki obecności swoistych komórek sekrecyjnych. Corpora cardiaca wraz
z corpora allata są głównym miejscem wydzielania hormonów peptydowych
produkowanych przez komórki neurosekrecyjne mózgowia owadów. Wśród dotąd
zidentyfikowanych neuropeptydów znajdują się peptydy regulujące większość
procesów fizjologicznych i behawioralnych owadów. Najbardziej znany jest ich
wpływ na wzrost i reprodukcję oraz kontrolę syntezy hormonu juwenilnego przez
CA.
Allatostatyny należą do allatoregulatorów peptydowych i wykazują silne
hamowanie syntezy hormonu juwenilnego. Badania pilotażowe dowiodły, że w tej
grupie neruropeptydów na fizjologię Pyrrhocoris apterus (Insecta, Hemiptera)
najefektywniej działała allatostatyna CC.
Celem niniejszego projektu było określenie wpływu allatostatyny CC na wielkość
corpora allata oraz jajników u samic P. apterus. Do badań wykorzystano 3-dniowe
imago, które iniekowano neuropeptydem, natomiast preparację oraz pomiary
wykonano 7 dni po iniekcji. Do analiz użyto programu ImageJ.
87
26.
STAN POZNANIA WODNYCH MUCHÓWEK DŁUGOROGICH JEZIORA OCHRYDA
Edwin Sieredziński
Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Parazytologii, ul. Miecznikowa 1,
02-096 Warszawa
Jezioro Ochryda to najstarszy zbiornik wodny w Europie znany z obecności
szeregu endemitów. Opisywano tam nowe gatunki widłonogów, mięczaków i ryb,
głównie w XIX w. i okresie międzywojennym. Od 2005 roku obserwuje się
wznowienie badań z zakresu zoologii systematycznej na tym akwenie. Wiele grup
nie zostało jednakże nadal należycie przebadanych.
Dane dla Nematocera są skąpe i ograniczone tylko do ochotek; badania
prowadzone były pod kątem ekologicznym. Brak danych taksonomicznych
powinien być zastanawiający, choć bardzo powszechne Chironomidae zdarzało się
opisywać stosunkowo późno (jak Bryophaenocladius w latach trzydziestych).
Ponieważ to zbiornik oligotroficzny, spodziewać się należy przedstawicieli
plemienia Tanytarsini oraz podrodziny Orthocladiinae (zwłaszcza ten takson może
być szeroko rozpowszechniony).
Kuczmany w tej części Europy były słabo badane. Część z nich (Culicoides,
Atrichopogon, Forcipomyia, Bezzia, plemię Sphaeromiini) ma larwalne stadia
wodne. Istnieje zatem możliwość wykrycia nowych gatunków. Wcześniej nieznane
Ceratopogonidae są podawane z Europy jak chociażby w obrębie podrodzaju
Isohelea (rodzaj Brachypogon). Prawdopodobieństwo wykrycia nowych gatunków
jest zatem znaczne.
Rodziny takie jak komary czy wodzenie należy wykluczyć ze względu na
panujące w jeziorze warunki środowiska (znaczna przejrzystość wody i związana
z tym presja drapieżników).
Prawdopodobne jest wykrycie również nowych Deuterophlebidae oraz
Blephariceridae. Ich larwy mogą żyć w strumieniach wpadających do jeziora. Same
rodziny są słabo opracowane w zachodniej Palearktyce.
Brak danych uniemożliwia dokonanie uogólnienień zoogeograficznych.
Niejasne jest, czy fauna muchówek ma charakter wysokogórski (z takimi
rodzajami jak Zalutschia), ewentualnie gatunki arborealne mogące ekspandować
na siedliska wysokogórskie (jak Pseudotanytarsus grimmi), na ile jest endemiczna
oraz w jakim stopniu ma charakter merydionalny (na przykład Cladotanytarsus
pseudomancus). Przy obecnym stanie wiedzy żadnej z powyższych możliwości nie
można odrzucić.
88
27.
W YKORZYSTANIE
INTERFERENCYJNYCH
WZORÓW
NA
SKRZYDŁACH
W BADANIACH NAD OSOBNIKAMI MĘSKIMI WYBRANYCH PRZEDSTAWICIELI
MISECZNIKÓW (COCCOIDEA: COCCIDAE)
Ewa Simon, Małgorzata Kalandyk-Kołodziejczyk, Jowita Drohojowska
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Miseczniki (Coccoidea: Coccidae) obejmują prawie 1150 gatunków i jest to
trzecia pod względem liczebności rodzina czerwców na świecie. Owady tej
rodziny, podobnie jak wszystkie czerwce, cechuje wybitny dymorfizm płciowy,
morfologia i cykl życiowy samic i samców jednego gatunku są całkowicie różne.
Niemożliwym jest używanie tego samego zestawu cech do identyfikacji
osobników różnej płci jednego gatunku. W tym przypadku konieczne jest
stosowanie dwóch różnych kluczy i różnego zestawu cech. Obecnie oznaczenia
gatunkowe dokonuje się głównie na podstawie morfologii stadiów dorosłych
samic. Istnieje przekonanie, że cechy morfologiczne dorosłych samców, nie samic,
mogą być bardziej pomocne w rozwiązywaniu problemów nad związkami
wyższych taksonów, co spowodowane jest bogactwem męskich cech
morfologicznych, które mogą być homologizowane nawet pomiędzy dalece
spokrewnionymi grupami. Przeprowadzone badania pozwoliły wykazać istnienie
interferencyjnych wzorów skrzydeł (WIP), które są stabilne i widoczne pod różnym
kątem padania światła, zarówno u owadów żywych, jak i wieloletnich, suchych
okazów. Dotychczas istnienie WIP’ów w ogóle nie było brane pod uwagę
w badaniach nad morfologicznym zróżnicowaniem osobników męskich
u miseczników. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji ustalono, że wzory te
są gatunkowo specyficzne. Poznanie wzorów interferencyjnych błon skrzydłowych
u męskich osobników czerwców i dodanie ich do zestawu cech diagnostycznych
ułatwić może oznaczanie gatunkowe. Dalsze badania pozwolą określić
ewentualne współzależności WIPów na poziomie rodzajowym lub rodzinowym
u poszczególnych grup Coccoidea.
89
28.
ANALIZA JADU PAJĄKA PSALMOPOEUS IRMINIA (RODZINA: THERAPHOSIDAE)
Paweł Siuda, Karina Łukaszewicz
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,
Zakład
Taksonomii
i
Ekologii
Zwierząt,
W skład jadu pajęczego wchodzą różne związki nieorganiczne i organiczne.
Najważniejszą rolę odgrywają polipeptydy o charakterze neurotoksyn, które
wykazują wysoką specyficzność względem receptorów komórkowych, w tym
kanałów jonowych. Ogromna różnorodność toksyn pajęczych przekłada się na ich
działanie na wybrane podtypy kanałów potasowych, sodowych i wapniowych.
Psalmopoeus irminia jest pająkiem średniej wielkości (dorosłe osiągają 5,5 cm
długości ciała) należącym do rodziny Theraphosidae. Zamieszkuje lasy tropikalne
Wenezueli i Gujany. Osobniki wykorzystane w badaniach pochodzą z prywatnej
hodowli.
Do naszych analiz wykorzystano jad trzech pająków z gatunku P. irminia,
pobrany metodą elektrostymulacji. Następnie sprawdzono wpływ pobranego jadu
na serce chrząszcza Tenebrio molitor, wykonując pomiary mikrodensytometrem.
90
29.
PORÓWNANIE
BUDOWY UKŁADU POKARMOWEGO LARWY I DOROSŁEGO
OSOBNIKA
KREWETKI
NEOCARIDINA
HETEROPODA
(CRUSTACEA,
MALACOSTRACA)
Lidia Sonakowska, Karolina Kamińska, Michalina Kszuk-Jendrysik, Marta
Hyra, Izabela Poprawa, Agnieszka Włodarczyk, Bartłomiej Zajusz,
Magdalena M. Rost-Roszkowska
Układ pokarmowy dorosłego osobnika krewetki Neocaridina heteropoda jest
stosunkowo złożony. Pierwszą część układu stanowią odnóża głowowe, które
tworzą specyficzna komorę, w której odbywa się wstępna selekcja pokarmu.
Następnie pokarm trafia do otworu gębowego i przez przełyk do żołądka,
będącego sprawnym organem żującym. Funkcję tą ułatwiają znajdujące się w jego
wnętrzu liczne chitynowe ząbki. Z żołądka pokarm trafia do jelita środkowego oraz
jego gruczołu, natomiast wszelkie niestrawione resztki pokarmowe kierowane są
do jelita tylnego.
Z uwagi na fakt, iż u badanego gatunku zachodzi cykl rozwojowy
o przeobrażeniu niezupełnym, młode osobniki po wylęgu przypominają swoją
budową osobniki dorosłe. Larwa ma ok. 2 mm długości i przechodzi swoją
pierwszą wylinkę w ciągu 24h od wylęgu. Kolejne linienia następują co kilka dni, aż
do osiągnięcia dojrzałości płciowej ok. 4 miesiąca życia. Postacie larwalne różnią
się głównie od osobników dorosłych obecnością żółtka na terenie jelita
środkowego. Krople żółtka zamknięte są w szczególności w silnie rozwiniętym
gruczole wątrobotrzuskowym, który zajmuje większą część głowotułowia. Wraz ze
wzrostem osobnika i kolejnymi wylinkami zawartość żółtka maleje.
Ultrastruktura nabłonka jelita środkowego i gruczołu wątrobotrzustkowego
u larwy i dorosłego osobnika jest zbliżona. Nabłonek jelita środkowego i jego
gruczołu tworzy jedna warstwa komórki epitelialnych spoczywających na
homogennej błonie podstawnej. Badania struktury nabłonka jelita środkowego
i wątrobotrzustki prowadzone były z wykorzystaniem mikroskopii świetlnej oraz
transmisyjnej mikroskopii elektronowej.
91
30.
BARKODING DNA A STAWONOGI – PROBLEMY I ROZWIĄZANIA
Natalia Szudarek, Łukasz Broda
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Morfologii
Zwierząt, ul. Umultowska 89 61-614, Poznań
Barkoding DNA jest molekularną metodą służącą oznaczaniu gatunków.
W przypadku zwierząt w tym celu wykorzystuje się podjednostkę pierwszą
oksydazy cytochromowej (COI) – region ok. 650 par zasad z końca 5’. Metoda ta
została wprowadzona w 2003 roku przez Paula Herberta i obecnie stanowi jedną
z najprężniej rozwijających się gałęzi taksonomii. Jako główne zalety tej metody
najczęściej wymienia się: zdolność do łatwego rozróżniania gatunków
kryptycznych, określanie zmienności genetycznej gatunku, użyteczność w ekologii
molekularnej oraz zastosowanie w ochronie przyrody.
Pomimo wielu zalet oraz wielokrotnie wykazanej użyteczności, barkoding
DNA spotyka się ze zdecydowaną krytyką, która może wynikać z dwóch aspektów.
Po pierwsze coraz częściej aplikacja barkodingu DNA ma charakter zamiennika
klasycznych metod alfa-taksonomicznych. Po drugie użyteczność tej metody może
być w dużej mierze ograniczona w odniesieniu do badań prowadzonych na
specyficznych grupach zwierząt (takich jak m.in. owady). W tym przypadku
trudność nierzadko stwarza amplifikacja COI wynikająca ze znacznego
nagromadzenia pseudo-genów w genomie jądrowym.
Bieżący poster ma na celu przedstawienie zastosowań barkodingu DNA oraz
problemów i potencjalnych rozwiązań w kontekście aplikacji tej metody wśród
stawonogów.
92
31.
W PŁYW INIEKCJI KOFEINY NA AKTYWNOŚĆ LOKOMOTORYCZNĄ ŚWIERSZCZA
ACHETA DOMESTICUS - ANALIZA Z UŻYCIEM PROGRAMU SWISTRACK
Aldona Śleziak1, Bartosz Baran1, Jacek Francikowski1, Artur Taszakowski2
1
2
Aktywność lokomotoryczna owada odzwierciedla jego kondycję życiową,
dlatego może być bardzo użytecznym i szybkim wskaźnikiem zarówno szybkich,
jak i opóźnionych efektów działania różnych neuroaktywnych związków
chemicznych, takich jak toksyny i stymulatory. Powszechnie stosowanym
neurostymulantem podnoszącym poziom aktywności psychoruchowej u różnych
zwierząt jest kofeina. Mimo to, niewiele źródeł podaje informacje dotyczące
oddziaływania kofeiny na układ nerwowy owadów, bądź na ich aktywność
lokomotoryczną. Celem naszych badań było zidentyfikowanie, jaki długofalowy
wpływ na aktywność lokomotoryczną świerszczy ma jednorazowe podanie
kofeiny, a także opracowanie wydajnej metody ciągłej obserwacji długotrwałej
aktywności ruchowej owadów. Sprzęt pozwalający na ciągłe monitorowanie
aktywności zwierząt (metodą otwartego pola) jest jednak zazwyczaj bardzo
złożony, a oprogramowanie służące do analizy aktywności ruchowej należy do
specjalistycznych i kosztownych. Nasz zespół opracował prostą i tanią metodę
monitoringu i analizy aktywności ruchowej średniej wielkości owadów, z użyciem
darmowego oprogramowania SwisTrack®.
Spontaniczna aktywność lokomotoryczna świerszcza domowego (Acheta
domesticus) została zarejestrowana przy użyciu kamery CCD, w teście otwartego
pola. Jednocześnie rejestrowano aktywność grupy 5 owadów umieszczonych
w osobnych pojemnikach. Pojemniki znajdowały się na podświetlanym ekranie, co
pozwoliło na uzyskanie kontrastującego tła oraz utrzymanie stałych warunków
oświetlenia. Cały układ został umieszczony w odizolowanej od bodźców
zewnętrznych, zaciemnionej komorze, w stałej temperaturze. Aktywność ruchowa
świerszczy rejestrowana była przez 10 godzin po jednorazowej iniekcji kofeiny.
Analiza nagrań wykonana została z użyciem ogólnodostępnego oprogramowania
SwisTrack®, które umożliwia równoczesną analizę więcej niż jednego owada. Do
przetwarzania obrazu SwisTrack® wykorzystuje bibliotekę OpenCV. Otrzymane
cyfrowe dane zostały przekształcone w charakterystykę ruchu z użyciem pakietu
adehabitat pozwalającego na analizę wieloczynnikowych danych.
Na plakacie zaprezentowane zostanie zastosowanie naszej metody do
analizy oddziaływania kofeiny na aktywność ruchową świerszcza domowego.
93
32.
ANALIZA POTENCJAŁU MIGRACYJNEGO GATUNKÓW SMUKLEŃCOWATYCH
(HEMIPTERA: HETEROPTERA: BERYTIDAE) WYSTĘPUJĄCYCH W POLSCE
I KRAJACH OŚCIENNYCH
Artur Taszakowski, Grzegorz Kolak
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Smukleńcowate (Berytidae) to nieliczna rodzina pluskwiaków
różnoskrzydłych, która obejmuje trzy podrodziny. Cechami diagnostycznymi dla
taksonu są m. in. pogrubiałe części końcowe ud i krótki, również pogrubiały,
czwarty człon czułków. Guzki czułkowe są zredukowane, podobnie jak pokładełko.
Na głowie, przedpleczu, a nawet na skrzydłach występują różnego rodzaju kolce
lub ostre wyrostki.
W Polsce rodzina Berytidae liczy zaledwie kilka gatunków. Są one zwykle
szaro ubarwione, upodobniając się w ten sposób do suchych źdźbeł trawy.
Zazwyczaj występują na dobrze nasłonecznionych i suchych stanowiskach
odżywiając się różnymi roślinami dwuliściennymi, niektóre być może odżywiają się
drobnymi stawonogami.
Potencjał migracyjny to zespół cech pozwalających na czynne lub bierne
rozprzestrzenianie się gatunku. Na potencjał ten składa się wiele czynników m. in.
zdolność do lotu, system rozmnażania, powiązania troficzne, liczebność populacji
i możliwość zawleczenia przez człowieka.
Analiza potencjału migracyjnego pozwoliła na ocenę zdolności migracyjnych
15-stu środkowoeuropejskich przedstawicieli Berytidae. Wewnątrz analizowanej
grupy występują tylko gatunki o potencjale migracyjnym ocenionym jako mały
(46,7%) i średni (53,3%). Małe i średnie zdolności migracyjne i dyspersyjne
Berytidae wynikają przede wszystkim z faktu, że gatunki te wykazują niewielka
możliwość zawleczenia z roślinami uprawnymi. W różnicowaniu zdolności
migracyjnych smukleńcowatych największe znaczenie odgrywają ich powiązania
troficzne z jedną bądź wieloma gatunkami roślin. Gatunki należące do
najpospolitszych i najczęściej odławianych należą do gatunków o najwyższym
potencjale migracyjnym. Wśród gatunków niewystępujących w Polsce, trzy
wykazują stosunkowo wysoki jak na Berytidae potencjał migracyjny
i prawdopodobne jest ich wniknięcie na teren Polski. Pozostałe trzy obce gatunki
posiadają niski potencjał migracyjny.
94
33.
W STĘPNE WYNIKI BADAŃ INKLUZJI OWADÓW W ŻYWICACH DRZEW IGLASTYCH
1
2
2
Artur Taszakowski , Bartosz Baran , Angelina Kubusiak , Arkadiusz
Imiela2, Natalia Kaszyca2, Łukasz Depa1
1
2
Koło Naukowe Zoologów „Faunatycy”, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Inkluzje owadów w żywicach drzew iglastych stanowią istotny element
porównawczy w badaniach paleozoologicznych. Porównanie składu
współczesnych inkluzji w żywicach ze strukturą zoocenoz siedlisk, w których
powstały, pomaga uzyskać odpowiedź na pytanie czy istnieją podobne relacje
między inkluzjami żywic kopalnych – bursztynów, a siedliskami, w których się
wytworzyły.
Celem projektu było porównanie fauny żywic drzew iglastych okolic
Bartnego (Beskid Niski) z zoocenozami siedlisk, w których powstały.
W trakcie dotychczasowych badań zebrano 591 g żywic (z sosny, świerka
i modrzewia), z których wydobyto owady należące do 7 rzędów (Thysanoptera,
Hemiptera, Dermaptera, Neuroptera, Coleoptera, Hymenoptera, Diptera).
W zebranym materiale stwierdzono głównie gatunki związane z siedliskami
leśnymi, będące dominantami w tego typu zgrupowaniach, głównie przez swoje
związki troficzne z roślinami żywicielskimi. Pod względem liczebności dominowały
mrówki (Formicidae). Zidentyfikowano także gatunki pozostające w badanym
siedlisku w relacji drapieżnik (przedstawiciel Coleoptera) – ofiara (różni
przedstawiciele Aphidoidea), co świadczy o tym, że inkluzje w żywicach nie tylko
odzwierciedlają skład gatunkowy siedliska, ale także relacje ekologiczne
w siedlisku.
95
34.
BUDOWA
CHEMORECEPTORÓW
(SENSILLUM
COELOCONICUM)
HEMATOFAGICZNYCH KUCZMANÓW Z RODZINY CERATOPOGONIDAE I ICH ROLA
W LOKALIZACJI ŹRÓDŁA POKARMU
Aleksandra Urbanek
Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii,
ul. Wita Stwosza 59, Gdańsk 80-308
Kuczmany to rodzina drobnych muchówek długoczułkich (Diptera:
Ceratopogonidae), których wielkość wynosi 1-5 mm. Mają duże znaczenie
ekonomiczne, ponieważ spotyka się wśród nich gatunki hematofagiczne.
Odżywiające się krwią samice rodzajów Culicoides i Austroconops mogą stać się
przenosicielami niebezpiecznych patogenów (arbowirusy, filarie nicieni,
pasożytnicze pierwotniaki), którymi zarażają ptaki oraz ssaki, tym samym są
również dokuczliwe dla człowieka.
Na 13-to członowych czułkach postaci dorosłych tych hematofagicznych
muchówek zlokalizowane są cztery typy receptorów zmysłowych: sensillum
trichoideum, sensillum chaeticum, sensillum basiconicum oraz sensillum
coeloconicum. Ostatni z wymienionych narządów jest chemoreceptorem i może
występować pojedynczo lub w skupiskach na poszczególnych członach czułka.
Wykazuje wrażliwość na związki chemiczne produkowane przez potencjalnych
żywicieli kuczmanów, tym samym umożliwia lokalizację źródła pokarmu. Liczba
sensillum coeloconicum jest wyższa u gatunków odżywiających się krwią ptaków,
niższa zaś w przypadku kuczmanów mammofilnych. Chemoreceptory te mają
postać krótkiego stożka leżącego w płytkiej jamce, której krawędź porastają
szczecinki. Tworzą one pierścień wokół stożka zmysłowego, swego rodzaju osłonę,
dzięki której utrzymywany jest odpowiedni poziom wilgotności, co ułatwia
przyleganie cząstek zapachowych do powierzchni receptora. Wyspecjalizowana
budowa sensillum coeloconicum hematofagicznych kuczmanów nadaje mu
większą efektywność działania podczas aktywnego poszukiwania potencjalnego
żywiciela.
96
35.
CALAMOTETTIX TAENIATUS HORVÁTH, 1911 – NOWY GATUNEK
(HEMIPTERA: CICADOMORPHA: CICADELLIDAE) DLA FAUNY POLSKI
PIEWIKA
Marcin Walczak
i Ochrony
Środowiska,
Katedra
Zoologii,
Calamotettix taeniatus HORVÁTH, 1911 to rzadko łowiony gatunek piewika,
znany z pojedynczych stanowisk i niewielkiej liczby okazów. Gatunek ten
występuje w Europie i dotychczas notowany był z: Francji, Niemiec, Czech,
Słowacji, Słowenii, Bułgarii, Rumunii, Mołdawii, Ukrainy, Finlandii oraz
z zachodniej Rosji. Żeruje na trzcinie pospolitej (Phragmites australis), przy czym
nimfy spotykane są na wewnętrznych częściach przyziemnych liści, co najwyżej do
kilkunastu centymetrów nad ziemią. Osobniki dorosłe są bardzo płochliwe
i zaniepokojone natychmiast odlatują. Podczas ostatnio prowadzonych badań
został po raz pierwszy wykazany z obszaru Polski. Odłowiono 6 okazów na dwóch
stanowiskach – w Częstochowie w Parku Wypoczynkowym „Lisiniec” oraz
w Chwostku koło Lublińca. W obydwu przypadkach okazy zostały odłowione
na Phragmites australis.
97
36.
PARK KRAJOBRAZOWY JAKO WAŻNY OBSZAR
WYSTĘPOWANIA OWADÓW (INSECTA) NA PRZYKŁADZIE MOTYLI
DZIENNYCH (LEPIDOPTERA, RHOPALOCERA)
SUWALSKI
Łukasz Dawidowicz1, Grzegorz Wagner2
1
Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład Zoologii,
ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin
2
Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład Botaniki
i Mykologii, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin
Suwalski Park Krajobrazowy (SPK) został założony w 1976 roku. Jest on
najstarszym parkiem tego typu w Polsce, jak również jednym z najcenniejszych
obszarów chronionych w tej części kraju. SPK został utworzony w celu ochrony
unikatowego i jednego z najlepiej zachowanych w Polsce obszarów
charakteryzujących się młodoglacjalną rzeźbą terenu. Szczególne wartości
przyrodnicze parkowi nadają bardzo liczne, czyste jeziora polodowcowe, formy
rzeźby młodoglacjalnej takie, jak moreny i ozy, jak również torfowiska, w tym
unikatowe na skalę Polski „torfowiska wiszące”. Pomimo tego, że SPK leży na tzw.
„polskim biegunie zimna” nierzadkie tu są ciepłolubne formacje roślinne w postaci
suchych łąk i muraw. Wszystko to razem tworzy niesamowicie bogatą
różnorodność siedliskową, zapewniającą miejsce dla występowania bardzo dużej
liczby owadów, gdzie obok gatunków torfowiskowych i borealnych możemy
napotkać gatunki ciepłolubne. W okresie 2011-2013, w ramach obozów
naukowych Studenckiego Koła Naukowego Biologów UMCS, prowadzone były
inwentaryzacje entomologiczne Parku, w tym motyli dziennych. W wyniku badań
udało się stwierdzić występowanie aż 55 gatunków, co stanowi 34% fauny
krajowej. Jest to dosyć dużo, szczególnie biorąc pod uwagę niewielki obszar
parku. Wśród stwierdzonych motyli jest relatywnie dużo gatunków rzadkich
i zagrożonych wyginięciem, m.in.: Heteropterus morpheus, Aricia eumedon,
Boloria aquilonaris, Argynnis niobe, Melitaea britomartis czy Melitaea phoebe.
Zwłaszcza ten ostatni gatunek jest szczególnie cenny, gdyż jest to jedno z dwóch
miejsc występowania tego motyla w Polsce. Wyniki badań ukazują jak cennym
obszarem, ze względu na bioróżnorodność, jest SPK. Dlatego wymaga on dalszych
badań, nie tylko w zakresie motyli.
98
37.
OZNACZANIE
AKTYWNOŚCI HYDROLITYCZNEJ GRZYBA
CORONATUS W ZALEŻNOŚCI OD SKŁADU HODOWLANEGO
CONIDIOBOLUS
Emilia Włóka1, K. Zalewska2, A. Wrońska 2, Marta Ligęza-Żuber1, Agata
Kaczmarek1, Michalina Kamut1, Mieczysława I. Boguś1,2
1
2
Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa
Biomibo, ul. Strzygłowska 15, 04-872 Warszawa
Conidiobolus coronatus (Entomophtorales) jest saprofitycznym grzybem
glebowym, wykazującym wysoką skuteczność w uśmiercaniu różnych gatunków
owadów. Dotychczasowe badania sugerują, że do porażania insektów dochodzi
poprzez enzymatyczną degradację kutikuli owadów oraz uwalnianie toksycznych
metabolitów. Jednakże dokładny mechanizm infekcji owadobójczym grzybem
C. coronatus nie jest do końca poznany. Obecnie prowadzonych jest szereg badań
mających na celu potencjalne wykorzystanie C. coronatus do walki ze szkodnikami
owadzimi.
Celem badań było oznaczenie aktywności enzymów hydrolitycznych
uwalnianych przez entomopatogenny grzyb C. coronatus do środowiska
hodowlanego. Do oznaczeń wykorzystano dwa typy filtratów pohodowlanych
z hodowli grzyba na podłożu minimalnym (MM) oraz bogatym (LB). W podłożu
minimalnym grzyb wzrastał w warunkach stresowych, podłoże LB obfitowało
w składniki niezbędne do wzrostu i rozwoju grzyba. W celu przeprowadzenia
doświadczenia zmierzono stężenie białka metodą Bradford oraz aktywności
enzymów hydrolitycznych, które uznawane są za kluczowe w procesie patogenezy
tj.: elastazy, N-acetyloglukozaminidazy, chitobiozydazy oraz lipazy.
Wykazano znaczące różnice w aktywności enzymatycznej w zależności od
składu podłoża hodowlanego oraz czasu trwania hodowli grzyba. Mimo, iż
w warunkach stresowych grzyb uwalniał mniej białek do środowiska naturalnego,
to pożywka minimalna stymulowała grzyb do wytwarzania większych ilości
badanych enzymów, w szczególności następowała nadprodukcja elastazy.
Przeprowadzone eksperymenty są jednymi z nielicznych, które badają
wpływ warunków hodowli na aktywność enzymatyczną grzyba C. coronatus.
Większość badań przeprowadzana jest tylko w określonym rodzaju podłoża
hodowlanego, ale brak jest eksperymentów wyjaśniających jak grzyby
owadobójcze sterują swoim aparatem enzymatycznym w różnych warunkach
hodowlanych. Zdobyta wiedza pozwoli nie tylko na zrozumienie fizjologii grzyba
owadobójczego C. coronatus, ale i pozwoli poznać proces degradacji kutikuli
owadów u innych gatunków grzybów owadobójczych.
99
38.
FOSYLNE
OCHOTKOWATE
Z
CHIRONOMIDAE) – TRENDY
PALEONTOLOGICZNYCH
PLEMIENIA
TANYTARSINI (DIPTERA:
EWOLUCYJNE
W
ŚWIETLE
BADAŃ
Marta Zakrzewska
Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii,
ul. Wita Stwosza 59, 80–308 Gdańsk
Tanytarsini to jedno z większych plemion w obrębie rodziny drobnych,
wodnych muchówek jakimi są ochotkowate (Chironomidae). Najstarszymi
przedstawicielami plemienia są okazy pochodzące z Eocenu, znajdowane
w bursztynie bałtyckim, jednak dotychczasowy stopień ich poznania jest znikomy.
Do chwili obecnej opisano jedynie 12 gatunków reprezentujących
7 rodzajów, z których 5 jest notowanych współcześnie (Caladomyia Säwedal,
Rheotanytarsus Thienemann et Bause, Stempellina Thienemann et Bause,
Stempellinella Brundin i Tanytarsus van der Wulp). Wyznaczono również 2 rodzaje
fosylne: Archistempellina Giłka et Zakrzewska oraz Corneliola Giłka et Zakrzewska.
System klasyfikacji ochotkowatych jest oparty na ich budowie
morfologicznej. Do najważniejszych cech diagnostycznych należą struktury głowy,
nóg i skrzydeł a przede wszystkim elementy aparatu genitalnego. Analiza
taksonomiczna fosylnych gatunków opisanych z różnych złóż bursztynu
bałtyckiego uwidoczniła cechy pozwalające na uchwycenie trendów ewolucyjnych
panujących wewnątrz plemienia.
100
KONTAKTY
Komitet Organizacyjny:
Bednarek
Agata
[email protected]
Chajec
Łukasz
[email protected]
Francikowski
Jacek
[email protected]
Guzik
Joanna
[email protected]
Hyra
Marta
[email protected]
Kanturski
Mariusz
[email protected]
Pietrakowski
Jacek
[email protected]
Płachetka
Anna
[email protected]
Sawadro -Wieczorek Marta
[email protected]
Scheiki-Bińkowska Małgorzata
[email protected]
Śleziak
Aldona
[email protected]
Sonakowska
Lidia
[email protected]
Urbisz
Anna
[email protected]
Zaproszeni prelegenci:
Bębas
Piotr
[email protected]
Jędrzejowska
Izabela
[email protected]
Lista uczestników konferencji:
Antoł
Andrzej
[email protected]
Baczyński
Jakub
jakub.jerzy.baczyń[email protected]
Baran
Ewelina
[email protected]
Bednarek
Agata
[email protected]
Bialik
Sylwia
[email protected]
Binięda
Katarzyna
[email protected]
Bonk
Maciej
[email protected]
Broda
Łukasz
[email protected]
Brom
Krzysztof
[email protected]
Chajec
Łukasz
[email protected]
Chowański
Szymon
[email protected]
103
Cielniak
Magdalena
[email protected]
Czerwik
Tomasz
[email protected]
Dawidowicz
Łukasz
[email protected]
Derus
Natalia
[email protected]
Domagała
Paweł
[email protected]
Dziewięcka
Marta
[email protected]
Dzik
Agata
[email protected]
Flisińska
Joanna
[email protected]
Francikowski
Jacek
[email protected]
Gładysz
Marcin
[email protected]
Gorgoń
Szymon
[email protected]
Gorzka
Damian
[email protected]
Gozdek
Agnieszka
[email protected]
Gradowska
Paulina
[email protected]
Guzik
Joanna
[email protected]
Hikisz
Jacek
[email protected]
Hołdaj
Michał
[email protected]
Hyra
Marta
[email protected]
Janicka
Anna
[email protected]
Kaczmarek
Agata
[email protected]
Kajzer-Bonk
Joanna
[email protected]
Kamińska
Karolina
[email protected]
Kamut
Michalina
[email protected]
Kania
Grzegorz
[email protected]
Kanturski
Mariusz
[email protected]
Karaban
Kamil
[email protected]
Karpiński
Lech
[email protected]
Kaszewska
Katarzyna
[email protected]
Kiałka
Agata
[email protected]
Kłobucki
Paweł
[email protected]
Kobiałka
Michał
[email protected]
Kolak
Grzegorz
[email protected]
Krawczyk
Grzegorz
[email protected]
104
Kszuk-Jendrysik
Michalina
[email protected]
Kwiatkowska
Katarzyna
[email protected]
Lidia
Sonakowska
[email protected]
Ligęza-Żuber
Marta
[email protected]
Lubawy
Jan
[email protected]
Michołap
Paweł
[email protected]
Mierzejewska
Ewa
[email protected]
Musik
Krzysztof
[email protected]
Nicewicz
Łukasz
[email protected]
Nowicki
Grzegorz
[email protected]
Nowicki
Jakub
[email protected]
Okrutniak
Mateusz
[email protected]
Pietrakowski
Jacek
[email protected]
Płachetka
Anna
[email protected]
Pochrząst
Katarzyna
[email protected]
Radzikowski
Paweł
[email protected]
Rakowiecka
Aleksandra
[email protected]
Ryczko
Izabela
[email protected]
Sala
Agnieszka
[email protected]
Sawadro -Wieczorek Marta
[email protected]
Schramm
Bartosz
[email protected]
Sieredziński
Edwin
[email protected]
Sikora
Aneta
[email protected]
Simon
Ewa
[email protected]
Siuda
Paweł
[email protected]
Sonakowska
Lidia
[email protected]
Spochacz
Marta
[email protected]
Stalmach
Monika
[email protected]
Suszczyńska
Agnieszka
[email protected]
Szczepaniak
Katarzyna
[email protected]
Szczepański
Wojciech
[email protected]
Szołyga
Beata
[email protected]
Szudarek
Natalia
[email protected]
105
Szymusiak
Kamil
[email protected]
Śleziak
Aldona
[email protected]
Taszakowski
Artur
[email protected]
Trela
Joanna
[email protected]
Trębicki
Łukasz
[email protected]
Urbanek
Aleksandra
[email protected]
Urbański
Arkadiusz
[email protected]
Urbisz
Anna
[email protected]
Wacławik
Beniamin
[email protected]
Wagner
Grzegorz
[email protected]
Walczak
Marcin
[email protected]
Walkowiak
Karolina
[email protected]
Włóka
Elilia
[email protected]
Wódecki
Michał
[email protected]
Zakrzewska
Marta
[email protected]
Zalewska
Katarzyna
[email protected]
106
NOTATKI
107
108
109
110

Pobierz książke streszczeń

Transkrypt

Podobne dokumenty