Krzysztof Antoni Fugiel

Krzysztof Antoni Fugiel
„Pakistan - kraj dywanów, lapis lazuli, gazu ziemnego, ropy
naftowej i bomby atomowej.”
Kilka słów wprowadzenia.
Przepraszam za nieoczekiwany lapsus językowy, (może lepiej powiedzieć rym),
w tytule, ale to samo życie doprowadziło do niego. Gdy w październiku 1997
roku wyjeżdżałem do Pakistanu nie spodziewałem się, że za kilka miesięcy będę
żył i pracował z resztą polskich nafciarzy, w mocarstwie nuklearnym.
Zacznijmy jednak wszystko po kolei.
Państwo Pakistan jest Republiką Islamską, która utworzona została w 14 sierpnia
1947 roku w wyniku oddzielenia się od Indii.
Historię tego regionu można podzielić na cztery główne okresy historyczne.
(Szanowni historycy winni wybaczyć mi tę odwagę, zawsze jest to łatwiej
uczynić laikowi).
Tak więc pierwszy okres historyczny to okres Starożytnych Imperiów :
• 3000 - 1500 B.C.
Okres kultury Harappan w dolinie Indusu
• 1500 - 500 B.C.
Migracje ludów aryjskich, okres wedyjski
• 550 - 486 B.C.
Życie Gautama Buddy, twórcy buddyzmu
• 320 - 120 B.C.
Imperium Mauryjskie, hinduski Król Ashoka
przyczynia się do rozkwitu buddyzmu
• 78 - 200 B.C.
Imperium Kushan, okres kultury Gandary
• 300 - 700 A.D.
Imperium Gupty, klasyczny okres północnych Indii
Drugi okres historyczny to okres nadejścia Islamu:
• 711
Arabscy Muzułmanie docierają do prowincji Sindh
• 998 - 1030
Mahmud z Ghazni dokonuje podboju Subkontynentu
• 1206
Utworzenie Sułtanatu w Delhi
• 1398
Zniszczenie Delhi przez cesarza Timura
• 1526 - 1761
Okres Rządów Mogołów na Subkontynencie
• 1612
East India Company rozpoczyna wymianę handlową
pomiędzy Indiami a Imperium Brytyjskim
Trzeci okres to okres Indii Brytyjskich:
• 1757
• 1935
Bitwa pod Plassey, zwycięstwo wojsk brytyjskich nad
Mogołami rozpoczyna okres rządów brytyjskich
Utworzenie Stanowiska Gubernatora Indii
Czwarty okres to powstanie niepodległego Pakistanu:
14.08.1947
Oddzielenie się od Indii, utworzenie Zachodniego i
Wschodniego Pakistanu. Mohamed Ali Jinnah zostaje
Gubernatorem Generalnym. Jedna z największych w
historii ludzkości migracja ludów.
• 1959
Przeniesienie stolicy z Karachi do Islamabadu
• Wrzesień 1965
Wojna Pakistańsko - Indyjska
• Grudzień, 1970
Oddzielenie się Pakistanu Wschodniego i utworzenie
państwa Bangladesz.
• Marzec 1971
Druga Wojna Pakistańsko - Indyjska
• 2 lipca 1972
Podpisanie porozumienia pokojowego w Shimli
• 14 Sierpnia, 1973
Uchwalenie Konstytucji Islamskiej Republiki Pakistanu.
• 28, 30 Maja 1998
W odpowiedzi na nuklearne testy przeprowadzone
przez Indie, Pakistan przeprowadza sześć testów
nuklearnych w Chaghi, w prowincji Balochistan
Pakistan graniczy od wschodu z Indiami, od północnego-wschodu z Chinami, od
północy i północnego - zachodu z Afganistanem, oraz z Iranem od zachodu.
Pakistan, to kraj o powierzchni 796 095 km2, na który składa się pięć prowincji;
Punjab, Sindh, Balochistan, Północno - Zachodnia Graniczna Prowincja (NWFP),
oraz sporne terytorium Jammu i Kaszmir.
Terytorium Pakistanu to szerokie wybrzeże Morza Arabskiego, rozległa dolina
Indusu, tereny pustynie jak Thar w prowincji Sindh, oraz Cholistan i Thal w
Punjabie, oraz rozległe tereny górskie w prowincjach Kaszmirze, NWFP,
Punjabie i Balochistanie.
W północnym rejonie Pakistanu znajdują się trzy potężne grupy górskie;
Himalaje, Karakorum i Hindukusz. Na terytorium Pakistanu znajduje się drugi
pod względem wysokości szczyt świata K2 o wysokości 8611 m, jak i inne
słynne szczyty jak Nanga Parbat (8126 m) , czy Gasherbrum - 1 o wysokości
8068 metrów.
Pakistan jest krajem demokracji parlamentarnej, zamieszkałym w 97 % przez
ludność wyznania mułzumańskiego.
Szacuje się, że zaludnienie Pakistanu wynosi około 140 milionów.
Od 1959 roku stolicą Pakistanu jest nowoczesne miasto Islamabad, będący
malowniczo położony u stóp wzgórz Margalla.
Nafta w Pakistanie
Historia
• 1866
• 1915
• 1952
• Do 1998
• Do 1998
• Do 1998
Odwiercenie pierwszego otworu poszukiwawczego w
pobliżu Kundal
Odkrycie pierwszego pola ropy naftowej w Khaur
Odkrycie pierwszego pola gazu ziemnego w Sui
Odwiercenie 456 otworów poszukiwawczych
Małe pokrycie terytorium otworami poszukiwawczymi
(1.15 otworu poszukiwawczego na 1 000 km2 )
Stosunek trafnych otworów 1 do 3.8 ( 26.3 % )
Zasoby i Produkcja Bituminów
• 1998
Potwierdzone zasoby gazu ziemnego 31.3
miliarda stóp2
• 1998
Pozostałe do zczerpania rezerwy gazu ziemnego 20.8
miliarda stóp2 ( 20.8 tcf) trylion stóp 3??
• 1998
Średnia dzienna produkcja gazu 1 900 mmscf/d
( ? NM3/dzień)
• 1998
Potwierdzone zasoby ropy naftowej 600 mmbo?
• 1998
Pozostałe do zczerpania rezerwy ropy naftowej
209 mmbo ?
• 1998
Średnia dzienna produkcja ropy naftowej 58 800 bopd
Infrastruktura
• 1998
• 1998
• 1998
• 1998
• 1998
• 1998
Dwa główne systemy SNGPL i SSGPL ?
2 550 000 to przewidywana liczba konsumentów
8 785 km gazociągów przesyłowych
39 020 km gazociągów dystrybucyjnych
Rosnący rynek ropy naftowej
83 % dostaw ropy naftowej to ropa importowana
Historia przemysłu naftowego w latach 50 i 60 XX wieku związana była z
dostawami sprzętu wiertniczego ze Związku Radzieckiego. Wtedy to też w
Pakistanie jak i w sąsiednich Indiach działali eksperci radzieccy. W okresie tym
powstało państwowe przedsiębiorstwo Oil & Gas Development Corporation
(OGDC). Jeszcze w latach 70 i 80 tych na urządzeniach wyprodukowanych
przez URALMASZ pracowali w Pakistanie polscy wiertnicy.
Obecnie w Pakistanie działa kilkanaście światowych Firm Naftowych:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
British Gas International Pakistan
BHP Petroleum
Edison International
Hardy Exploration & Production Ltd
Lasmo Oil Pakistan Ltd
Mari Gas Company Ltd
Oil & Gas Development Corporation Ltd
OMV (Pakistan) Exploration GmbH
Orient Petroleum Inc
Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd
Petroleum Exploration (Pvt) Ltd
Premier Exploration Pakistan Ltd
Polish Oil & Gas Company (Pakistan)
Pakistan Oilfields Ltd
Pakistan Petroleum Ltd
Shell Development Pakistan BV
Tullow Pakistan (Developments) Ltd
UMC Pakistan Corporation
Union Texas Pakistan Inc
Unocal Pakistan Ltd
Zaver Petroleum Corporation Ltd
Jednocześnie na rynku znajduje się kilka firm wiertniczych:
• OGDC
• Oil & Gas Exploration Company Cracow
• Parker Drilling
• Sedco Forex
• Forasol
• Pakistan Oilfields Ltd
• POOL Intairdrill
Aktywność poszukiwawcza w Pakistanie wzrasta, jak do tej pory rząd
pakistański przyznał zagranicznym i pakistańskim firmom 30 koncesji naftowych,
przewiduje się przyznanie kolejnych 60. W lutym 1998 roku w Islamabadzie
odbyła się Pakistańska Konferencja Naftowo - Gazowa, ‘98 ( Pakistan Oil & Gas
Summit ‘98), w trakcie tejże konferencji podano iż od marca 1997 w Pakistanie
ogłoszono odkrycie 10 znaczących pól naftowych i gazowych. W okresie tym
odwiercono 35 otworów wiertniczych, z czego 16 poszukiwawczych i 19
udostępniających złoża ropy i gazu
.
Według oświadczenia pana Chaudry Nisar Ali Khana ministra Nafty i
Naturalnych Zasobów, te odkrycia spowodowały powiększenie potencjalnych
zasobów gazu ziemnego o 4 trilliony ft3 ? ( ) w stosunku do udokumentowanych
zasobów gazu ziemnego rzędu 20 trylionów ft3.? ( )
O wadze jaką przykłada rząd Pakistanu do Nowej Polityki Naftowej niech
najlepiej świadczy fakt, że otwarcia Drugiej Konferencji Naftowej dokonał
Prezydent Islamskiej Republiki Pakistanu Muhammad Rafiq Tarar, z jej
zamknięcia Premier Nawaz Sharif.
( Foto)
Realizując Nową Politykę Naftową ogłoszoną w roku 1997 rząd Pakistański
przewiduje przeprowadzenie przez inwestorów, prac poszukiwawczych na 345
000 km2 obszaru lądowego i 155 000 km2 całkowicie dziewiczego szelfu
przybrzeżnego.
W Drugiej Konferencji Naftowej w Islamabadzie wzięli liczny udział
przedstawiciele Polskiego Górnictwa Naftowego I Gazownictwa S. A. ,
dyrektorzy Stanisław Radecki, Marek Hoffman, Józef Płonka, .................,
przedstawiciele
krakowskiej
Geofizyki
pan
Marek
Gąsiorowski,
..............................., oraz przedstawiciele krakowskiego Oddziału PGNiG
dyrektor Józef Sztorc, Kierownik Oddziału Pakistańskiego OPNiG w Krakowie
Łukasz Kwiecinski oraz autor Krzysztof Fugiel będący Kierownikiem Kontraktu.
(Foto)
Ten liczny udział jest w pełni umotywowany dużą aktywnością Polskiego
Górnictwa Naftowego I Gazownictwa S. A. w Pakistanie.
W dniu 19.02.1998 w Ministerstwie Nafty i Zasobów Naturalnych w
Islamabadzie , stolicy Islamskiej Republiki Pakistańskiej, została przydzielona
Jednoosobowej Spółce Skarbu Państwa Polskie Górnictwo Naftowe i
Gazownictwo S.A., Koncesja Naftowa na Blok Mehtar w prowincji Balochistan.
W podpisaniu umowy koncesyjnej ze strony PGNIG S.A. wzięli udział Dyr.
Janusz Radecki oraz Dyr. Marek Hoffman.
Wspólnikiem PGNIG S.A. jest firma Currentage Petroleum Exploration Ltd, z
której strony umowę podpisali John Berghousen oraz Bashir Nadeem.
Ze strony pakistańskiej trzecią już koncesje naftowa dla PGNIG S.A. podpisał
sekretarz w Ministerstwie Nafty i Zasobów Naturalnych Dr Gulfaraz Ahmad,
oraz dyrektor DGPC (Directorate General Petroleum Concession) Shahid
Ahmad.
W uroczystym podpisaniu koncesji poszukiwawczej wziął również udział
Ambasador Rzeczpospolitej Polskiej Lucjan Mieczkowski. ( Foto)
Obszar koncesji Mekhtar wynosi 1525 km2. Rząd pakistański udziela koncesji
naftowych na okres 3 letni z możliwością przedłużenia tego okresu o jeden rok.
W pierwszym roku po otrzymaniu koncesji wykonuje się prace studialne
geologiczno - geofizyczne, a także wykonuje się reprocesing istniejących
materiałów geofizycznych.
Drugi rok zostanie poświęcony na wykonanie metodą seismiki 2D, 120 km
nowych profili geofizycznych ustalonych na podstawie wyników otrzymanych z
reprocesingu danych geofizycznych
W trzecim okresie koncesji przewiduje się odwiercenie dwóch otworów
poszukiwawczych o głębokości około 2000 m.
Na obszarze koncesji przewiduje się wystąpienie gazonośnych wapieni i
piaskowców z okresu kredowego.
Koncesja Mehtar, jest już trzecią Koncesją Naftową przydzieloną PGNIG S.A.
w Pakistanie. PGNIG S.A. we wszystkich tych projektach pełni funkcję
operatora.
W listopadzie ubiegłego roku przydzielono PGNIG S.A. koncesję naftową na
blok Sabzal, znajdujący się na południu prowincji Punjab. Blok ten jest
stosunkowo niewielkim obszarem o powierzchni 728 km2.
Pierwsza z przydzielonych PGNIG Koncesji Naftowych w Pakistanie była
koncesja na blok Khanpur West (Punjab), który graniczy z blokiem koncesyjnym
Sabzal.
Khanpur West jest dużym blokiem, gdyż jego powierzchnia wynosi 5814 km2.
W oparciu o prognozy geologiczne przewiduje się odkrycie we wszystkich
blokach, złóż gazu ziemnego.
Minimalne zaangażowanie finansowe w prace poszukiwawcze na
poszczególnych blokach koncesyjnych to wielkość około 3 milionów dolarów.
Obszary koncesyjne przydzielone PGNIG S.A. są położone niedaleko od
tranzytowych gazociągów, co umożliwi w stosunkowo szybkim czasie
podłączenie potencjalnych złóż do eksploatacji.
Obecnie przyjmuje się, że wydobycie gazu ziemnego w Pakistanie pokrywa
jedynie w 40 % potencjalne zapotrzebowanie na niego. Islamska Republika
Pakistanu nie importuje gazu ziemnego.
Dla wywiązania się z umów koncesyjnych PGNIG S.A. powołało w roku 1997
swój Oddział Operatorski. Kierownikiem Oddziału został mianowany mgr inż.
Józef Płonka.
W maju 1997 roku Oddział Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie rozpoczął
swoją działalność w Pakistanie.
Na podstawie podpisanego kontraktu z Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd.
Oddział Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie przetransportował drogą morska
z Gdyni do Karachi urządzenie wiertnicze IDECO - 1700. Po przewiezieniu go
drogą lądową w rejon Salt Range w prowincji Punjab, przystapiono do montażu
urządzenia wiertniczego oraz Campu.
By dowiedź urządzenie wiertnicze na miejsce firma naftowa OPPL zmuszona
była wykonać 12 km nowej drogi w trudno dostępnym terenie górskim, także
dostawa wody technicznej odbywała się poprzez ułożony na długości 20 km
rurociąg wodny.
W dniu 24 czerwca 1997 roku rozpoczęto głębienie otworu Diaal -1 dla firmy
Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd.
Wiercenie otworu odbywało się sprawnie ( patrz Rys. 1), oprócz okresu gdy ze
względu na wystąpienie katastrofalnych zaników płuczki wiertniczej, inwestor
zmuszony został do powiększenia zapasowego zbiornika wodnego co
spowodowało opóźnienie w pracach wiertniczych.
Schemat zarurowania otworu przedstawiono na Rys. 1.
Po odwierceniu pionowego otworu do głębokości 2950 m, stwierdzono, że
otwór nie spełnił zadania geologicznego. Wtedy też postanowiono zaciąć nowy
otwór w głębokości 1760 m i odchylić go od pionu.
Zadanie to w pełni zrealizowano w ten sposób, że odwiercono zaczynając z
głębokości 1760 m, drugi otwór kierunkowy o maksymalnym kącie nachylenia
równym 42 stopnie i odejściu poziomym około 800 m. Otwór zakończono w
głębokości mierzonej równej 3472 m.
Tak więc w okresie 182 dni odwiercono w trudnych warunkach geologicznych,
(wiercenie w utworach fliszowych, w pobliżu wysadu solnego), prawie 5 000
metrów.
Ilość awarii wiertniczych to ............%, remonty nie przekroczyły ................%.
(Rys.2)
Praca na wiertni odbywała się w systemie trójbrygadowym po 12 godzin
dziennie. W trakcie wiercenia otworu Diaal - 1 na wiertni pracowało 10 Polaków
a to : kierownik dzienny, kierownik nocny, dwóch wiertaczy, dwóch
pomocników dołowych, mechanik, elektryk, operator generatora Top Drive, oraz
operator wirówek. Załoga ta wymieniała się po sześciu tygodniach pracy.
Jako że dotarcie do wiertni wymagało przekroczenia w bród szerokiego koryta
rzecznego, w trakcie silnych deszczy monsunowych koniecznym była wymiana
załogi polskiej transportem helikopterowym.
W trakcie całego kontraktu, zapewniona była dla wszystkich pracowników,
fachowa opieka lekarska, dzięki pracy Dr Andrzeja Szymańskiego.
Po zakończeniu pracy dla Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd utrządzenie
wiertnicze Ideco 1 700 zostało przetransportowane w pobliże Islamabadu, na
pole eskplotacyjne firmy Orient Petroleum Incorporation.
W otworze Bhangali -1, wykonane zostały prace rekontrukcyjne polegające na
wymianie rurek wydobywczych oraz zamontowaniu zaworów do gas liftu. Prace
te w otworze o głębokości przekraczającej 4 000 m zostały wykonane w iście
rewelacyjnym tempie, bo w czasie pięciu i pół dnia, co rozniosło się szerokim
echem w pakistańskim środowisku naftowym.
Trzecią kolejną pracą krakowskiej załogi wiertniczej jest odwiercenie otworu
poszukiwawczego Zarghun South -1 w prowincji Balochistan, dla angielskiej
firmy Premier Oil.
Projekt wiercenia przewiduje odwiercenie otworu kierunkowego w górskim
rejonie Bolan.
Urzadzenie wiertnicze zostało przetrasportowane transpordem drogowym na
dystans 1 500 km, z okolic Islamabadu w okolice Quetty stolicy Balochistanu.
(Patrz Rys.3 - mapa).
Okolice Quetty słyną z licznych kopalni węgla kamiennego, który wydobywany
jest ze sztolni wgryzających się w zbocza górskie. ( Fot 5?).
Transport samego urządzenia napotykał na duże trudności związane z bardzo
trudnymi warunkami drogowymi, przejazd specjalnie zbudowaną górską drogą
do punktu Zarghun South - 1 wymagał najwyższych kwalikacji od kierowców.
(Patrz Foto ....).
Wiercenie otworu Zarghun South - 1 rozpoczęto dnia 4 czerwca 1998 roku.
Pozostały do omówienia jeszcze trzy tematy z mojego rymowanego tytułu; lapis
lazuli, dywany i bomba atomowa.
Lapis Lazuli
Pakistan słynie z przepięknego kamienia półszlachetnego zwanego lapis lazuli, W
Pakistanie istnieje jedyna na swiecie kopalnia tego kamienia, słynna
zresztą od czasów greckich.
Z tegoż kamienia można kupic w wielu miastach Pakistanu wspaniałe
ozdoby, rzeźby, figurki, szkatułki, noże oprawione w tenże błękitny
kamień, bądź kolczyki czy broszki.
Dywany
Piękniejszych dywanów; perskich, afgańskich, tadżyckich, kaszmirkich, jak i
szali wełnianych, włącznie ze słynnymi kaszmirami, które pomimo
pokaźnych rozmiarów można przeciągnąć przez obroczkę ślubną, nie
można spotkać gdzie indziej niż w Pakistanie.
Bomba Atomowa
28 i 30 maja 1998 roku Pakistan w odpowiedzi na testy nuklearne
przeprowadzone przez Indie, przeprowadził w stanie w rejonie Chaghi w
prowincji Balochistan, sześć wybuchów nuklearnych.
Tak też stał się on pierwszym mułzumańskim mocarstwem nuklearnym.
Liczymy, że w dalszym ciągu krakowscy nafciarze będą mogli poszukiwać w
Pakistanie bardzo ekologicznych paliw, jak ropa naftowa i gaz ziemmny.
Inch Allach!!
O autorze :